God kiest uit liefde

www.onderwegonline.nl

#07  jaargang 5  30 maart 2019

Onder

e Inspirarti o vo ten reisgeno

God kiest uit liefde THEMA: SCHATGRAVEN IN DORDT – DE UITVERKIEZING

06 DORDTSE LEERREGELS GOD KIEST UIT WIE HIJ WIL 10 RUUD DE BOER NEEM GODS UITNODIGING AAN 14 VIJF STEMMEN IS UITVERKIEZING WEL EERLIJK? 30 ONZE AFGODEN SHOPPEN IN DE KALVERSTRAAT

 Inhoud Thema

06 OPINIE

De relevantie van de Dordtse Leerregels

10 INTERVIEW

‘Als God jou uitnodigt, dan ga je toch?’

Wat is de achtergrond van de Dordtse Leerregels, waar

Ruud de Boer, predikant te Harderwijk (GKv), schrijft een boek

gaan ze over, wat is hun functie en zijn ze ook vandaag nog

over uitverkiezing. Voor hem is uitverkiezing dat hij Jezus mag

relevant? De Dordtse predikant Matthijs Haak onderzoekt of

kennen. Tegelijk ziet hij dat veel mensen ermee worstelen. ‘Ik

het wel terecht is dat de Leerregels tegenwoordig op grote

ben bewust teruggegaan naar de Bijbel. Dat heeft mij enorm

afstand van ons staan.

geholpen.’

20 EYEOPENER

A lleen op de wereld?

Jezus is na Kana opnieuw op weg naar een feest, nu in Jeruza-

28 JEUGDWERK

Niet gelovig, wel veel vragen

Jongeren die wat rondhangen naast hun scooters, met bier,

lem. Hij stopt om het verpleeghuis Betzata binnen te gaan. Hij

sigaretten en te harde muziek. Op het eerste gezicht lijken ze

weet gek genoeg precies bij wie Hij moet zijn en vraagt hem

gesloten, maar ze staan toch vaak open voor een gesprek. Ze

op de man af: ‘Wilt u gezond worden?’ Rare vraag, denk je

omschrijven zichzelf als niet-gelovig, maar zitten boordevol

misschien. Wie zou in Betzata nou niet beter willen worden?

(geloofs)vragen. Het is voor jongerenwerkers echter niet

Zoiets vraag je toch niet?

eenvoudig om daar goed mee om te gaan.

24 ONTMOETING

‘Ik kan je vertellen dat ik fanatiek vrijgemaakt was’

30 OPINIE

Afgoden dienen in de Kalverstraat

Heel lang dacht Bram Beute dat afgodendienst in de tijd

Bernard Bos is zo iemand op wie de kerk kan bouwen: ijverig,

van de Bijbel echt iets anders was dan in onze tijd. Mensen

betrokken en uiterst trouw in het uitvoeren van zijn taken.

maakten toen beelden en bouwden altaren en tempels. Hij

Dat is al een leven lang zo. Maar toch is er langzaamaan wat

herkende dat zo niet in de wereld om hem heen. ‘Inmiddels

veranderd. ‘Sta ik daar in de kerk weer met geopende handen

ben ik daar niet meer zo zeker van.’

en tranen in mijn ogen een lied te zingen.’

2

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Thema  Introductie

Allergie J

e loopt er zomaar tegenaan. Dat je ergens allergisch voor bent. Ik maakte dit kortgeleden mee. Er bleek sprake te zijn

van een allergie voor twee niet onbelangrijke voedingsmiddelen.

Als dit is vastgesteld, moet je aan de bak en zoeken naar alternatieven. Vaak lukt dat wel. En als je misschiet, merk je dat vanzelf.

Je kunt ook een allergie ontwikkelen voor immateriële zaken.

Daarover gaat, zou je kunnen zeggen, deze OnderWeg. Over de allergie die onder ‘ons’, leden van gereformeerde kerken als

14 REPORTAGE

Vijf stemmen over Dordt

de GKv en NGK, lijkt te zijn ontstaan voor de uitverkiezing en de Dordtse Leerregels. Natuurlijk, al enkele maanden wordt de synode die de Leerregels opstelde, herdacht. En dit herdenken

Hoe wordt er tegenwoordig in onze kerken gekeken naar

gaat nog wel even door. Toch neemt dat niet de allergie weg

en omgegaan met de Dordtse Leerregels en een thema als

voor de uitverkiezing en de Leerregels die je om je heen ziet en

uitverkiezing? OnderWeg maakt een ronde langs enkele

proeft. Je hoort er nauwelijks meer over preken, bijvoorbeeld. Op

(jonge) theologen en kerkleden. ‘Voor mij leefde de vraag of

catechisatie krijg je het thema, zegt iemand in dit nummer, ‘bijna

ik wel of niet behouden wordt nauwelijks.’

niet goed uitgelegd’. En als de uitverkiezing of de Leerregels genoemd worden, gebeurt dat regelmatig in kritische zin: klopt het wel?

 Poeh, ingewikkeld  Allergie voor uitverkiezing: die was er in eerdere jaren niet. Toen gingen preken probleemloos over (uit)verkiezing en de Dordtse Leerregels. Je sprak er uitgebreid over tijdens catechisatie en

EN VERDER: 4 Praktijklokaal

later op de studentenvereniging. Ik herinner mij sessies over werken van professor Schilder en begrippen als enkelvoudige en dubbele predestinatie, waarbij het laatste staat voor het vastliggen van de verkiezing door God én de verwerping. Poeh,

12 Redactioneel Esther de Hek

ingewikkeld. Bovendien lag en ligt juist daar de moeite met de

18 Stimulans

langer geleden kwijtraakte: ‘Het ging altijd over de uitverkiezing,

19 Column Roel Venderbos

thematiek van Dordt, in de woorden van iemand die het geloof al en over dat God mensen ook uitsluit.’

23 Nieuws

Misschien mag deze OnderWeg dienstdoen als anti-allergie-

23 Colofon

Waardoor je de bereidheid voelt om open en met de Bijbel in de

27 Column Dick Westerkamp

middel, waarmee het stof van documenten wordt afgeblazen. hand en het hart te kijken naar toen gebruikte begrippen. Om vervolgens te ontdekken om wie het toen en nu ten diepste gaat: de God die mensen liefheeft. Het thema van The Passion 2019, die uit Dordt

Stockbeelden: fzant/iStock (pagina 1); Julien Harneis/Flickr

komt, sluit daar aardig bij aan:

(pagina 5); manijakslo/iStock (pagina 8); KatarzynaBiala-

‘Je bent niet alleen’. Hoezo allergie?

siewicz/iStock (pagina 10-11); JasonDoiy/iStock (pagina 15); Paul Shuang/Shutterstock (pagina 16); jo15jo/iStock (pagina

Leendert de Jong, hoofdredacteur

20); redcharlie/Unsplash (pagina 31).

van OnderWeg

3

 Praktijklokaal

Midden in het verhaal

H

oe kun je een oude geschiedenis uit de Bijbel voor jongeren tot leven wekken? In de CGKv

van Surhuisterveen gebeurde dat via virtual reality. De jongeren kregen een VR-bril op en werden op die manier als het ware deelnemers in een Bijbelverhaal. Na een belangrijke scene gaat de bril af en kunnen de jongeren met elkaar overleggen. Voor welke keuzes en dilemma’s stonden de mensen van lang geleden? Welke keuze zou jij maken? Dan gaat de VR-bril weer op en spelen ze het verhaal verder. Jongeren worden zo geconfronteerd met het maken van keuzes – en met het feit dat niet alle keuzes goed zijn.

De jongeren uit Surhuisterveen deden

De jongeren kregen een VR-bril op en werden op die manier als het ware deelnemers in een Bijbelverhaal. (beeld Young and Holy)

 Voor welke keuzes en dilemma’s stonden de mensen van lang geleden? 

dit samen met jongeren van de CGK

reality experience waarbij je deel bent

Kornhorn en de PKN Opende. De VR-

van een Bijbelverhaal en voor dilem-

techniek kwam van Young and Holy, de

ma’s en levensvragen komt te staan,

jeugdwerkorganisatie van Marian Tim-

alleen en als groep’. De storyrooms zijn

mermans en Corjan Matsinger. Via hun

bedoeld voor jongeren vanaf 14 jaar en

website kan een storyroom worden

de maximale grootte van een groep is

geboekt. Een storyroom is ‘een virtual

twaalf personen.

Waar vind je de dominee?

D

e dominee vind je op zijn stu-

Ds. Lieuwe de Jong (GKv Hoogeveen)

heeft. ‘Hoe je dat weet? Kijk of mijn

deerkamer natuurlijk. Maar er is

heeft het kerkgebouw uitgekozen om

fiets er staat.’ Iedereen is welkom voor

soms best een drempel om hem

daar elke werkdag ‘s morgens aanwezig

een kop koffie, een goed gesprek en/

te zijn, tenzij hij een andere afspraak

of een gebed. De Jong begint er de dag

daar op te zoeken. Predikanten kiezen daarom vaker voor een andere werk-

om half negen met een ochtendgebed

plek. Ds. Reinier Kramer (GKv Bergent-

in een kleine liturgie: ‘Luisteren naar

heim) is elke dinsdagmorgen te vinden

een lied, hardop lezen uit de Bijbel, een

in ‘Veur mekaar’, het buurthuis van Bergentheim: ‘U/jij kunt daar op dat moment gewoon binnenlopen, een praatje maken, een vraag stellen, samen bidden of een pastoraal gesprek aangaan.’

4

 ‘Hoe je dat weet?

Kijk of mijn fiets er staat’ 

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

stiltemoment, bidden voor gemeenteleden, God bidden om zijn zegen voor de dag.’ Wie ook het verlangen heeft om de dag vanuit rust te beginnen, is daarbij van harte welkom.

 Praktijklokaal

Duurzaamheid op catechisatie

W

En verder

at heeft de gelijkenis van de barm-

is daarin mica verwerkt, dat in India op een zware

hartige Samaritaan (Lucas 10) met

manier gewonnen wordt door kinderen. Andere

plaatselijke GKv en NGK samen

duurzaamheid te maken? In de NGK

groepen spraken over bloedmobieltjes en eerlijke

om elkaar beter te leren ken-

Enschede kwamen de jongeren (leeftijd 14-18 jaar)

telefoons, en over wegwerpkleding. De jongeren

nen? In Zoetermeer is daarvoor

daar op catechisatie achter: de naaste is dichterbij

vonden zelf ook oplossingsrichtingen: ‘Afgedankte

een laagdrempelige manier ge-

dan je denkt. Het onderwerp kwam al aan de orde

kleding in een kledingcontainer gooien is beter

vonden: via spelletjesavonden.

voordat er sprake was van de recente klimaatmar-

dan in de vuilnisbak, maar volgens de groep zijn

Je moet wel van bordspelletjes

sen. En het kwam binnen in de leefwereld van de

andere dingen nog beter: minder, fairtrade of

houden natuurlijk. De organi-

jongeren: hoe raken onze rijkdom en consumptie

tweedehands kleding kopen, kleding zelf maken,

satie ervan is simpel: via een

de armen op deze wereld? Ze werkten in vier

of de recycling van kleding verbeteren.’

Whats-Appgroep kan men zich

groepen aan de hand van artikelen uit het internettijdschrift One world. De avond werd verzorgd door Joanne Vinke-de Kruijf, coördinator duurzaamheid binnen de kerk.

In een meisjesgroep ging het over cosmetica: vaak

• Hoe breng je mensen uit de

aanmelden. Er zijn al enkele za-

Webtip www.oneworld.nl

terdagavonden mee gevuld.

• In Sliedrecht gebeurt het op een andere manier: daar wordt voor de 60-plussers van beide kerken een high tea georganiseerd om elkaar beter te leren kennen.

• Carnaval is voor protestanten vaak een moeizaam onderwerp, maar in de NGK Rijsbergen werd er wel goed op ingespeeld: helemaal in stijl, verkleed en al, stonden ze tijdens de optocht langs de kant van de weg om de carnavalsvierders te voorzien van eten en drinken – en een uitnodiging om de kerkdienst te bezoeken.

• Hoe zorg je ervoor dat de kerkzaal toegankelijk is voor mensen in een rolstoel of met een rollator? Als mensen hun hulpmiddel

Hoe raken onze rijkdom en consumptie de armen op deze wereld? (Op de foto kinderen die werken in een

moeten achterlaten in de garde-

wolframietmijn in Congo.)

robe is het soms nog een flink eind lopen naar de zitplaatsen, zeker in een grotere kerk. In de GKv Dalfsen-Oost zijn daarom

Feedback via WhatsApp

D

sinds kort goed toegankelijke plekken beschikbaar voor men-

s. Gerard Nederveen (NGK Dalfsen)

daar iets aan gedaan kan worden.’

sen in een rolstoel of met een

gebruikt WhatsApp en andere digitale

Het is een van de ideeën die hij meenam van zijn

rollator. Zo kunnen ze ook, als

kanalen om feedback op zijn preken

studieverlof over de plaats van jongeren in de

dat nodig is, de kerkzaal weer

te krijgen. Zijn motief: ‘Geregeld krijg ik na de

gemeente: peil wat er van de kerkdiensten blijft

gemakkelijk verlaten, zonder

dienst reacties van mensen als ze bemoedigd

hangen. De vraag om feedback kan betekenen dat

opgesloten te zitten in de ge-

of getroost zijn, of dat het mooie liederen of

je als kerkganger direct na de kerkdienst de vraag

bruikelijke drukte.

gezangen waren. Maar het is dus ook goed om

krijgt: ‘Wat heb jij vanmorgen/vanavond gehoord,

aan te geven wanneer iets niet goed of prettig

gelezen, gezien, wat je in het bijzonder aansprak?

is. Dan kunnen we met die feedback nagaan of

Of wat vond je moeilijk of heeft je geërgerd?’

5

 Thema

De relevantie van de Dordtse Leerregels Wat is de achtergrond van de Dordtse Leerregels, waar gaan ze over, wat is hun functie en zijn ze ook vandaag nog relevant? De Dordtse predikant Matthijs Haak onderzoekt of de Leerregels tegenwoordig terecht of ten onrechte op grote afstand van ons staan.

tekst Matthijs Haak

Je staat er nooit bij stil dat je heipalen onder

van elke dag. Ons ‘huis’ zogezegd. De Leer-

je huis hebt staan. Daar zijn die palen ook

regels zeggen dat God het goede nieuws

niet voor bedoeld. Heipalen hebben de

van Jezus aan iedereen bekend wil maken en

functie je huis stevig te laten staan, zodat jij

dat jij voor Hem leeft (H2,5). God neemt jou

je leven kunt leiden. De Dordtse Leerregels

en jouw reactie op zijn evangelie volstrekt

kun je vergelijken met een heipaal en een

serieus (H2,6). Juist deze eindeloos grote

woning. De Leerregels komen tot op grote

God wil echt in jou leven en werken. Mensen

diepte. Ze gaan over Gods eeuwige liefde

zijn immers ‘geen stokken en blokken’ (H3

voor zondaren (hoofdstuk 1, artikel 1 en 2,

en H4,16). Tegelijk laten de Leerregels het

hierna steeds H1,1 en H1,2) en over Gods be-

geheim een geheim. Hoe Gods keuze en onze

sluit tot verkiezing en verwerping (H1,7). Als

keuze zich precies tot elkaar verhouden, is

je daarover nadenkt, staat je verstand stil. Je

namelijk niet rond te krijgen.

beseft dat God niet is zoals jij. Hij kent ieder mens. Hij overziet heel de geschiedenis.

Onbemind

Hoofdstuk 1 van de Leerregels eindigt dan

Allemaal mooie woorden over de Leerregels.

ook met de aanbidding van Gods eindeloze

Toch zijn ze vandaag onbemind. Hiervoor

grootheid, goedheid en rechtvaardigheid

zijn verschillende oorzaken aan te wijzen.

(H1,18; Romeinen 11:33-36).

Allereerst een kerkelijke. Veel gelovigen ken-

Tegelijk gaan de Leerregels over ons leven

nen de Leerregels niet. Ik las eens een stukje

6

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Opinie

voor uit dit belijdenisgeschrift. Een

volgen namelijk de zogenaamde Ver-

gemeentelid gaf aan het een mooie pas-

werpingen).

sage te vinden. Daarop zei ik dat deze

Een belangrijker oorzaak is, denk ik, dat

leer nu juist door Dordrecht verworpen

de kerken er weinig aan gedaan heb-

was (na elk hoofdstuk uit de Leerregels

ben om de Leerregels in hun historische

 De kerken

hebben er weinig aan gedaan om de Leerregels in hun context te laten spreken 

context te laten spreken. Ze horen tot de drie Formulieren van Eenheid en zijn (daarom) bij voorbaat ‘waar’. Maar er is veel voor te zeggen dat men indertijd langs elkaar heen heeft gesproken en dat je alleen daarom al niet zomaar een beroep op een waarheidsclaim kunt doen.

Daarnaast zijn er ook buitenkerkelijke oorzaken voor de impopulariteit van de Dordtse Leerregels. Allereerst denken wij vandaag niet meer over waarheid zoals men dat vroeger deed. ‘De vaderen’ die de Leerregels schreven, zouden vandaag worden gezien als religieuze fanatici. Ze worden zelfs weleens vergeleken met jihadisten. Ongetwijfeld beïnvloedt dit buitenkerkelijke denken ook hedendaagse kerkmensen. Zo blijven de Dordtse Leerregels op grote afstand staan.

Roerige tijd Als je de Dordtse Leerregels zomaar begint te lezen, struikel je. Om ze te begrijpen moet je terug naar de tijd net na de eerste vrije Statenvergadering in Dordrecht (1572). Politiek en maatschappelijk gezien was het een spannende tijd. Je merkt aan het voorwoord van de Dordtse Leerregels dat kerk en staat nauw met elkaar verweven waren: God wordt gedankt dat de overheid een synode bijeenroept. Daar kunnen wij ons vandaag weinig bij voorstellen.

Ook binnen de kerk was er reuring. De



felle strijd met Rome lag nog vers in het

7

 Thema

geheugen. De reformatoren hadden het sola gratia ontdekt. De kerk was bang dat deze ontdekking onder druk zou komen te staan door de remonstranten, omdat die ervoor pleitten het aandeel van de mens in het eeuwige heil serieus te nemen. Zij legden dit pleidooi in 1610 vast in de Remonstrantie, een bezwaarschrift tegen de toen heersende opvattingen binnen de Nederduits Gereformeerde Kerk. Op dat bezwaarschrift reageerden in 1619 de Leerregels. Dat maakt het bij voorbaat lastig om ze goed te begrijpen. We lezen ze vandaag namelijk andersom: eerst de Leerregels en dan de Verwerpingen (van de Remonstrantie). Maar ook de Leerregels zelf waren

In de kelder van de kerk ligt nog een boekje te verstoffen. Dat boekje gaat over het geheim

dus al bedoeld als reactie.

van Gods volstrekt vrije genade.

Bovendien zag het leven er toen heel anders uit dan nu. Mensen hadden niet

(Romeinen 6:3). En de Bijbel spoort ons

Is er bijvoorbeeld hoop als er wéér een

1. Wat is jouw levensverzekering?

kind van je sterft? De Leerregels troosten

Sterven en naar de hemel gaan was

die ouders: kinderen van gelovigen zijn

toen een grote realiteit voor de men-

heilig. Niet uit onszelf, maar vanwege

sen. Vandaag leven wij voor het hier en

2. Zijn wij in zonde ontvangen en geboren?

het genadeverbond (H1,17). Dat is tot op

nu. Gerenommeerd politicus Piet Hein

Ga eens terug naar de allereerste zin van

vandaag troost voor ouders: we zijn vei-

Donner zei dit mooi bij de opening van

de Leerregels. Daarin staat dat alle men-

lig in Jezus’ armen. Het is knap dat zulke

het jubileumjaar van de Leerregels. Hij

sen in Adam gezondigd hebben (H1,1).

diepgaande Leerregels de mens niet uit

vergeleek de discussie van Dordt 1618/19

Het is opvallend dat er in de GKv juist op

het oog verliezen.

met onze discussies over pensioenen.

dit punt discussie is. Willen we de eerste

Toen had men de hemel als goddelijke

doopvraag, waarin dit beleden wordt,

‘voorziening’, vandaag hebben we euro’s

wel zó laten klinken in een kerkdienst?

en fondsen voor een fijne oude dag.

Klaas-Willem de Jong, docent kerkrecht

Inderdaad. Durf vandaag maar eens een

aan de Protestantse Theologische Uni-

paar procenten van het pensioen af te

versiteit, wijst erop dat die vraag ook on-

halen…

derwerp van discussie was voorafgaand

Daar zit wat achter. Als er namelijk niets

aan en in de tijd van de Dordtse Synode

is behalve dit leven, dan moet je er ook

(Nederlands Dagblad 26 februari 2019).

alles uithalen. En dus is de vraag voor

Wat betekent het voor het openbaar

ons: hoe geseculariseerd zijn wij? Kunnen

belijden van onze nietigheid en/of de

Het is te simpel om te zeggen dat al-

wij niet iets leren van de tijd van de Leer-

gevallen wereld als we verschijnen voor

leen een cultuurkloof ons scheidt van

regels? Wat kunnen christenen vandaag

de heilige God? Waar precies zit onze

Dordrecht 1618/19. En dat wij bepaalde

namelijk snel opgaan in het hier en nu.

moeite op vast? Zijn de Dordtse Leerre-

dingen gerust achter ons kunnen laten.

Toen we met een groep christenen een

gels hopeloos ouderwets dat ze plomp-

Gelovigen zijn immers met elkaar ver-

stukje uit de Bijbel lazen over de hemel

verloren inzetten met zondenkennis, of

bonden in de heilige katholieke kerk. Dan

en de hel zei iemand nonchalant: ‘Dat zie

zijn wij misschien van het padje?

mogen de rollen ook omgedraaid worden

ik wel als ik sterf.’ Dat klinkt aantrekke-

en stellen de Dordtse Leerregels ons in-

lijk hedendaags, maar is het de Bijbelse

Geheim

dringende vragen. Ik noem er twee.

spiritualiteit? Een christen ís al gestorven

Dit brengt me op de belangrijkste rijkdom

zo veel voorzieningen als wij nu hebben.

 Iemand zei

nonchalant: ‘Dat zie ik wel als ik sterf’ 

Cultuurkloof?

8

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

aan te bedenken welke toekomst ons wacht (Efeziërs 1:18-21).

 Opinie

van de Dordtse Leerregels. Ik volg op dit

werk. De Geest is immers Heer en maakt

zich niet uit het veld slaan; soms komen

punt Bram van de Beek (in zijn boek Li-

levend (Nicea). Gelovigen gaan zichzelf

mensen ineens tot geloof.

chaam en Geest van Christus). Hij zegt dat

zien als bewogen door de Geest (Johan-

de gedachten van de remonstranten zich

nes 3:8). Anderen willen het juist graag

Geleefd geloof

bewegen op het niveau van de mense-

op een rijtje krijgen. Ze willen er een

Soms namelijk kloppen statistieken en

lijke vrijheid en dat God op die manier in

systeem van maken om zo zelf controle

verwachtingspatronen niet. Denk aan de

de categorieën van de schepping wordt

te houden. Schitterend wordt dat onthuld

bekende journalist Stephan Sanders. Op

binnengebracht. Maar in de klassieke

in de vraag van de gelovige Nikodemus:

de vraag waarom hij in God was gaan

theologie is altijd sprake geweest van

‘Maar hoe kan dat?’ (Johannes 3:9). God

geloven zei hij: omdat ik al gevonden

een categoriaal verschil tussen God en

is echter God, Hij werkt op zijn manier en

was. Dat antwoord is het geleefde geloof

mens . Juist vanwege dat verschil is er

roept mensen op om Christus te erken-

van de Dordtse Leerregels. God kiest

geen sprake van concurrentie; ons wil-

nen (Johannes 3:10-21).

uit wie Hij wil. En God maakte zijn keus al voordat de wereld werd gegrondvest

len en ons werken vinden hun grond in Gods beslissen en handelen. Denk aan de woorden van Paulus. Hij spoort de gelovigen aan om zich voor hun redding in te spannen, in diep ontzag voor God, ‘want het is God die zowel het willen als het handelen bij u teweegbrengt, omdat het Hem behaagt’ (Filippenzen 2:12-13). Zo’n zin is een en al geheim. De leer van de uitverkiezing gaat dan ook over het diepste geheim van mensen, dat verborgen ligt in God. Theologisch

 Wie ervaart nu nog dat God van een heel andere categorie is dan wij? 

(Efeziërs 1:4). Gods genade is volstrekt vrije genade. En toch is er ook iets veranderd. Het geheim van de Leerregels komt uit onverwachte hoek. Niet uit een ‘gevestigde’ kerk, maar uit de mond van een bekende, seculiere journalist. Hoe kan dat? Ik vraag me af of het antwoord van Sanders een soort goddelijke humor is. Als de Geest je op onverwachte wijze aanspreekt, ga je beter luisteren. En nog eens zoeken. In de kelder van de kerk ligt

heeft Dordrecht 1618/19 dat goed gezien

Heipalen

en gezegd. Uitverkiezing moet dan wel

Ik begon met de Dordtse Leerregels te

gaat over het geheim waarvan Sanders

een plek krijgen bij het spreken over de

vergelijken met heipalen en een huis.

getuigt. Mijn voorspelling is daarom

Geest en zijn werk. Anders verval je in

Dat beeld laat goed zien hoe relevant de

dat Nederlandse christenen binnenkort

systeemdenken. Dat is funest voor de

Leerregels vandaag voor ons zijn. Paalrot

ontdekken hoe relevant de Dordtse Leer-

vrijheid die de Geest ons geeft in het

is tegenwoordig een serieus probleem.

regels nog altijd zijn.

kind-zijn van God (Romeinen 8:15).

Extreme droogte zorgt ervoor dat een-

Enthousiast

nog een boekje te verstoffen. Dat boekje

maal in de grond geheide palen aange-

Matthijs Haak is predikant van de GKv te

tast worden. Dat heeft grote gevolgen.

Dordrecht.

Diezelfde Geest maakt Gods geheimen

Zo kun je ook op een geestelijke manier

zichtbaar aan zijn kinderen. Denk aan de

naar onze samenleving kijken. Deze

missionaire setting, het Bijbelboek Han-

wordt ‘droog’: steeds minder mensen ge-

delingen. Het geloof en de Geestesgaven

loven in God. We raken onze vaste grond

zijn niet te koop (Handelingen 8:4-25). Zo

kwijt. En áls het al over God gaat, dan is

op de Synode van Dordrecht, een

werkt het niet. Hoe dan wel? Ja, wie zal

God bijna altijd iets wat in ons verlengde

landelijke vergadering van de gerefor-

zeggen hoe Gods geheimen zich voltrek-

moet liggen, bijvoorbeeld als het gaat

meerde kerken in 1618 en 1619, bijeen-

ken? De Bijbel zegt het soms, haast ter-

over de invulling of zin van óns leven. Je

geroepen door de Staten-Generaal van

loops, nadat mensen gehoor geven aan

kunt dus zeggen dat de tijdgeest die tot

de Verenigde Nederlanden.

de verkondiging van het evangelie van

uiting kwam bij de zeventiende-eeuwse

Ze zijn een reactie op een bezwaar-

Jezus: ‘Allen die voor het eeuwige leven

remonstranten het gewonnen heeft.

schrift van de remonstranten uit 1610.

bestemd waren, aanvaardden het geloof’

Wie ervaart of gelooft nu nog dat God

Ook al liggen de Dordtse Leerregels in

(Handelingen 13:48b). Buitenlandse mis-

van een heel andere categorie is dan wij

bepaalde opzichten best ver van ons

sionaire kerken zijn vaak enthousiast

(zie hierboven)? Alleen als je beter gaat

af, de Leerregels stellen ons tegelijk

over de Dordtse Leerregels. Zij herken-

kijken en luisteren, ontdek je: Jezus is de

indringende vragen.

nen in dat geschrift de Geest en zijn

levende (Lucas 24:5b). En de Geest laat

De Dordtse Leerregels zijn opgesteld

9

 Thema

Ruud de Boer preekte over uitverkiezing en werkt aan een boek over het thema

‘Als God jou uitnodigt, dan ga je toch?’

Ruud de Boer, predikant te Harderwijk (GKv), is bezig met een boek over de uitverkiezing, met als werktitel: Die ons eerst heeft liefgehad. Uitverkiezing in ander perspectief. Voor hem is uitverkiezing dat hij Jezus mag kennen.

Tegelijk ziet hij dat veel mensen ermee worstelen. ‘Ik ben bewust teruggegaan naar de Bijbel. Dat heeft mij enorm geholpen.’ tekst Leendert de Jong

10

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Interview

Je werkte recent aan preken en aan een boek over de uitverkiezing. Waarom juist dat thema?

‘Omdat het mij al langer bezighoudt. Dat heeft te maken met mijn eigen geschiedenis en met het gevoel dat ik heb: ik mag Jezus kennen, dat geeft geborgenheid en rust. Ik voel mij bevoorrecht dat ik in een christelijk gezin ben opgegroeid. Dat is voor mij uitverkiezing: ik mag Jezus kennen!’

‘Dat is voor mij uitverkiezing: ik mag Jezus kennen’ 



Tegelijk blijft staan: een echt populair of actueel thema is het niet, toch?

‘Dat is zo. Tegelijk zie ik dat mensen ermee worstelen. Ik merk dit in gesprekken met catechisanten; een thema als uitverkiezing krijg je bijna niet uitgelegd. Het komt ook ter sprake bij ouders van wie een kind niet meer gelooft: waarom gaat het ene kind met dezelfde opvoeding geloven en het andere niet? Daarom ben ik erover gaan preken, zo’n tien preken verspreid over een jaar. Ik ben bewust teruggegaan naar de Bijbel. Dat heeft mij enorm geholpen.’

Hoe komt het dat dit thema in gereformeerde kerken niet echt ‘scoort’?

‘Ik denk dat dit te maken heeft met de mondige mens van nu. De gedachte dat er over jou beslist wordt, staat haaks op het levensgevoel van nu.

Daar komt nog bij dat in de evangelische wereld juist de andere kant benadrukt wordt, namelijk dat jij er zelf verantwoordelijk voor bent om de deur open te zetten voor God. Ook al maakt dit op zich het thema niet populair, het prikkelt wel.’

Heb ik het goed als ik zeg dat het woord ‘uitverkiezing’ niet of maar sporadisch in de Bijbel voorkomt?

‘Het ligt eraan welke vertaling je gebruikt. In 2 Petrus 1:10 staat in de NBV wel: “uw roeping en uitverkiezing”. Maar inderdaad lees je vaker “uitgekozen” of “uitverkoren”. Tegelijk maakt de Bijbel heel duidelijk dat God mensen uitkiest. Het

11



 Redactioneel

is belangrijk om hierbij meteen onderscheid te maken.

Vastentijd

Allereerst: God kiest mensen voor een speciale taak, bijvoorbeeld om priester te worden of koning, zoals David. In de tweede plaats kiest God een volk, Israël, waarmee Hij aan andere volken voorbijgaat. God is trouw aan Israël, ook al maakt het volk die keus lang

S

niet altijd waar. Dat is de hoofdlijn in het Oude Testainds Aswoensdag vast ik voor het eerst in mijn leven. Een co-

ment: uit liefde kiest God één volk als echt zijn volk.

lumn van Annemarie van Heijningen in Visie deed mij nog even

Wij verbinden uitverkiezing aan eeuwig behoud, maar

twijfelen om dit katholieke gebruik in te voegen in mijn oer-pro-

die betekenis heeft het in het Oude Testament niet.’

testantse wezen. ‘Alles, álles is voldaan’, was immers haar terechte slotakkoord van het relaas waarom zij niet vast tijdens de veertig-

Hoe gaat dit verder in het Nieuwe Testament?

dagentijd. Maar ik startte toch, stilletjes met de wens om komende

‘Dat werd in de hoofdlijn van het Oude Testament ook

weken ook een paar pondjes lichter te worden. Koek, snoep en

al zichtbaar: God heeft het verlangen en het doel om

chips zijn nu de drie verleiders die ik moet weerstaan, iedere dag

ook andere volken erbij te betrekken. Het begint met

behalve op zondag.

de komst van Jezus Christus, de uitverkoren man naar Gods hart. Door Jezus en de Geest die Hij belooft en

Dat vasten blijkt een confronterende oefening. Met twee opgroei-

geeft, gaat de deur naar alle volken wijd open. Omdat

ende tieners in huis zijn de koek- en chipstrommels goed gevuld.

Paulus dit weet, schrijft hij in de brief aan Efeze:

Dus bad ik niet eerder zo vaak als in deze lijdensweken de bede

”Maar nu bent u, die eens ver weg was, in Christus

‘Leid mij niet verzoeking’. Omdat het de bedoeling van vasten is om

Jezus dichtbij gekomen, door zijn bloed” (Efeziërs

de Heer vaker en intenser aan te roepen, zou ik tevreden kunnen

2:13). Ook schrijft hij: “In Christus immers heeft God,

zijn met deze opbrengst. Maar het stemt mij juist zorgelijk. Moet

voordat de wereld gegrondvest werd, ons vol liefde

onze God met een gelovige die al moeite heeft een paaseitje te

uitgekozen om voor Hem heilig en zuiver te zijn”

weerstaan aan zijn kerk en koninkrijk bouwen?

(Efeziërs 1:4). Vervolgens schrijft Paulus de bekende

Het vasten heeft me nog geen pondje gewichtsverlies opgeleverd 



woorden: “Door zijn genade bent u nu immers gered, dankzij uw geloof. Maar dat dankt u niet aan uzelf; het is een geschenk van God” (Efeziërs 2:8). Paulus worstelt daar, net als in Romeinen 9-11, met de vraag: waar blijft Israël nu? Het gaat daar niet primair over de uitverkiezing.’

Ik mag een ander natuurlijk geen slappeling noemen, maar mezelf

Toch zit je daarmee wel bij dit pijnpunt: God kiest en

wel. ‘Er zijn er veel die wel met Jezus aan tafel willen zitten, maar

sluit ook mensen uit. Kortgeleden zei iemand die niet

er zijn er weinig die samen met Hem willen vasten’, schrijft Thomas

meer gelooft tegen mij: dat is wat ik mij herinner van

à Kempis in De navolging van Christus. Hij vervolgt: ‘Iedereen wil blij

de uitverkiezing.

zijn samen met Jezus, weinig mensen willen moeilijkheden door-

‘Als ik het evangelie lees, sluit God niet uit. Hij reikt

staan voor Hem.’ Slappelingen? Hij legt zeven eeuwen later in ieder

met zijn liefde naar alle uiteinden van de aarde.

geval nog steeds de vinger op een zere plek. We willen best eens

Opvallend is dat ook dit laatste aan bod komt in de

doordeweeks een meditatief podcastmomentje inlassen en de kerk

Dordtse Leerregels, echt een mooi element: de op-

een extra gift geven. Maar op moeilijkheden, een storm, zitten we

roep om het evangelie overal te laten horen. Neem

niet te wachten, zelfs niet als dat slechts eentje in een glas water is.

het verhaal van Petrus die de heidense officier Cornelius spreekt. Dan merkt Petrus op dat God geen on-

Maar misschien schuif ik jullie te veel in de schoenen en mag ge-

derscheid maakt en hij vervolgt: “Van Hem (Christus)

loven jou alles kosten. Daarom blijf ik liever dicht bij mijn eigen

getuigen alle profeten dat iedereen die in Hem gelooft

bevinden. Het vasten heeft me nog geen pondje gewichtsverlies

door zijn naam vergeving van zonden krijgt” (Hande-

opgeleverd – de Heer zal er vast een andere bedoeling mee heb-

lingen 10:43). De uitnodiging van God in Christus geldt

ben. In een klein stormpje leren volhouden bijvoorbeeld. Met zicht

dus wereldwijd: iedereen is welkom. En voor mensen

op Goede Vrijdag en Pasen, waar alles, álles is voldaan.

die al christen zijn, geldt het appèl: nodig anderen maar uit!’

Esther de Hek, hoofdredacteur van OnderWeg

 Interview

En dan zegt iemand die het geloof vaarwel gezegd heeft: logisch dat dit gebeurt, ik was dus niet uitverkoren.

‘Dat raakt aan de vraag: hoe komt het dat de een gelooft en de ander niet? Daar is geen simpel antwoord op. Kijk bijvoorbeeld naar de gelijkenis van de zaaier. Het zaad wordt breed uitgestrooid, maar het valt niet altijd in goede aarde. Bovendien zijn er “distels en dorens” die mensen verleiden om de uitnodiging te laten zitten. Het past daarbij niet om je te verschuilen achter een besluit van God dat je niet kent. Je weet dat God je uitnodigt.’

Laten we even kijken naar teksten die gebruikt worden als het gaat om ‘niet gekozen, het ligt nu eenmaal vast’.

Bijvoorbeeld deze tekst: ‘velen zijn geroepen, maar slechts weinigen uitverkoren’ (Matteüs 22:14).

‘Dat vers zegt wat er gebeurde: velen die geroepen werden, lieten de uitnodiging voor wat die was. Maar de koning wilde dat de bruiloftszaal vol werd en stuurde zijn knechten er weer op uit om “iedereen uit te nodigen”. Het idee “het ligt nu eenmaal vast” klopt niet. Dat viel mij op toen ik in de Bijbel dook: het is juist dynamisch, niet sta-

Ruud de Boer: ‘Als je kijkt naar de beeldspraak van de Bijbel rond

tisch. Het helpt je wel als je onzeker bent dat je redding

het begrip uitnodiging, dan is het ook aan jou om te gaan.’ (beeld

vastligt in Christus. God is trouw.’

Hans van Sloten)

Nog een tekst: ‘Jakob heb ik liefgehad, Esau heb ik gehaat.’ Hoe zit dat?

feest waar jij een uitnodiging voor krijgt, bijvoorbeeld

‘Vooral deze tekst krijgt in dit verband nogal eens aan-

via de app. Dan weeg je af: past dit in mijn agenda,

dacht, omdat het een tekst uit het Oude Testament is

ken ik die persoon goed genoeg? Als je geen zin in het

(Maleachi 1:2b,3a), die in het Nieuwe Testament wordt

feestje hebt, verzin je een smoes. Stel je vervolgens

aangehaald (in Romeinen 9:13b). Uit het geheel van Ma-

voor dat God jou met open armen uitnodigt, dan ga je

leachi wordt duidelijk dat het hier gaat om de volken, om

toch? Het is een fantastisch feest! Het is inderdaad niet

Israël en Edom, dat Israël regelmatig de voet dwars zette;

gemakkelijk om in onze tijd deze boodschap van (uit)

het gaat hier niet om de twee personen, en zeker niet over

verkiezing te laten horen. Je moet het in missionaire

gevoelens bij God voor een kind dat nog niet geboren was:

contacten niet gebruiken. Laat het daar gaan over Gods

Esau. Bij de aankondiging van de geboorte van Jakob en

oneindige liefde die naar iedereen uitgaat.’

Esau zegt God alleen dat “de oudste de jongste zal dienen” (Genesis 25:23c).’

Ten slotte het thema van de vrije wil, waar Dordt zich ook mee bezighield. Is alles genade, komt alles van

‘Je weegt af: past dit in mijn agenda, ken ik die persoon goed genoeg?’ 



God, of is het de mens die beslist?

‘Alles komt van God en begint bij God; dat ik geloof is genade. Tegelijk: als je kijkt naar de beeldspraak van de Bijbel rond het begrip uitnodiging, dan is het ook aan jou om te gaan. De Bijbel doet echt een appèl op mensen (bijvoorbeeld in 2 Petrus 1:5-7: “span u daarom in”) om daadwerkelijk actief op de uitnodiging in te gaan. Je uitverkiezing “waarmaken” is ook leven als leerling van

Nu spreek je bij de uitverkiezing over God die uitnodigt.

Jezus. In die zin moet je beide niet tegen elkaar uitspe-

Toch lijkt het mij niet gemakkelijk om erover te preken of

len.’

er iets mee te doen in missionaire contacten.

‘Juist wel, denk ik, door een eigentijdse preek over een

Leendert de Jong is hoofdredacteur van OnderWeg.

13

 Thema

Vijf stemmen over Dordt Hoe wordt er tegenwoordig in onze kerken gekeken naar en omgegaan met de Dordtse Leerregels en een thema als uitverkiezing? OnderWeg maakt een ronde langs enkele (jonge) theologen en kerkleden.

tekst Anne-Wil Ruijg-Jens

‘Voor mij leefde de vraag of ik wel of niet behouden wordt nauwelijks’ Ze zijn geboren en getogen in een vrijgemaakte en Nederlands-gereformeerde kerk. Bij beiden speelde de uitverkiezing als theologisch thema of ‘geloofsissue’ in hun kerkelijk opgroeien nauwelijks een rol. En toch boeit het thema de jonge theologen Marinus de Jong (GKv) en Pieter Dirk Dekker (NGK). Ze blazen graag het stof ervan af. ‘Aantrekkelijke alternatieven als alverzoening en werkheiligheid breken stuk op de weerbarstige werkelijkheid van de Bijbel en ons eigen leven.’

omgaan met de uitverkiezingsleer

Marinus de Jong (32)

vormt een klassieke spanning binnen de gereformeerde theologie.

Sinds kort predikant in de Oosterparkkerk (GKv) in Amsterdam. Afgelopen

Bij Schilder lag meer de nadruk op het

vier jaar deed hij aan de TU Kampen onderzoek naar de theologie van Klaas

verbond en hoe God een rol speelt in

Schilder (1890-1952) over de verhouding tussen kerk en wereld. Door de af-

het dagelijkse leven van mensen. We

zetting van Schilder als hoogleraar aan de TU Kampen, in 1944, ontstonden

weten niet wie God kiest en we moeten

de GKv.

ons er dus niet te veel mee bezighouden. Wij moeten iets met het geloof

D

doen en van betekenis zijn in de wereld, e Jong: ‘Voor Schilder was de uit-

én te verwerpen, schiet velen in het

op maatschappelijk en politiek gebied.

verkiezing een centraal thema.

verkeerde keelgat. Enerzijds begrijp

Daar ligt voor Schilder het accent. In

Schilder is ervan beschuldigd dat zijn

ik dat wel en toch ben ik het met de

de bevindelijk-gereformeerde kerken

hele denken strikt vanuit de uitverkiezing

genoemde beschuldiging niet eens. Bij

heerst meer de vraag: ben ik wel be-

is opgebouwd. Vooral wat hij schreef

Schilder was namelijk de leer van de

houden? Kan ik voor God verschijnen?

over de dubbele predestinatie, dat God

uitverkiezing meer op de achtergrond

Schilder heeft zich afgezet tegen dat

van eeuwigheid besluit om te verkiezen

aanwezig. De interpretatie van en het

“bevindelijke gewroet in de ziel”, waar-

14

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Reportage

Bettelies Westerbeek

M

issonair pionier op de PKN-pioniersplek Geloven in Moerwijk in

Den Haag.

‘Het gegeven van de uitverkiezing maakt mij ontspannen. Ik ga niet met mensen praten over de uitverkiezing, maar God speelt zeker een actieve rol in het op zoek ‘Het overgrote deel van de vrijgemaakt-gereformeerden beleeft hun geloof vanuit de be-

gaan naar mensen. Dat is in mijn missi-

lofte bij de doop en daarmee de opname in het verbond.’

onaire praktijk een fijn idee. Wij moeten geen andere mensen tot God bekeren, dat doet God zelf. Wij mogen op de mensen

bij de gelovige steeds op zoek is naar te-

Breng je de uitverkiezing weleens ter

overdragen dat ze geliefd zijn en dat ze

kenen van bekering en het ware geloof.’

sprake?

erbij mogen horen. God gaat met ieder-

‘Ik laat het zeker niet rusten, hoewel het

een een eigen weg. Als mensen tot geloof

Je bent zelf opgegroeid in de vrijge-

natuurlijk niet de boventoon voert. Je

komen, kijken ze terug op hun leven en

maakte kerk, herken je dat ‘gewroet’?

moet het erover hebben, het staat in de

zien ze dat God al veel langer met hen

‘Nee, voor mij leefde de vraag of ik wel

Bijbel. Als je het wegstopt, kom je in de

bezig is. Dat is een troostrijke gedachte.’

of niet behouden wordt nauwelijks. God

problemen met het principe van geloofs-

was voor mij de vloer waarop ik sta en ik

genade en komt het vertrouwen in God

ben deel van Gods strijdkrachten hier op

op losse schroeven te staan. Het leidt tot

aarde. Ik denk dat het overgrote deel van

allerlei pastorale problemen. De uitverkie-

de vrijgemaakt-gereformeerden hun ge-

zing krijgt daarom een plaats in preken als

loof beleeft vanuit de belofte bij de doop

het gaat om de troostende God die naar

en daarmee de opname in het verbond.

mensen omziet.’

Het verbond is dus ook ruimer dan de uit-

Hij vervolgt: ‘De term uitverkiezing is

verkiezing. Hoewel mensen in de kerk niet

ingewikkeld en beladen. Het is een ver-

allemaal zijn uitverkoren, horen ze wel bij

velende gedachte dat God zowel mensen

het verbond dat God met mensen aan-

uitverkiest als verwerpt. Het roept vragen

‘Met een veranderend godsbeeld is

gaat. Overigens heb ik wel veel respect

op als: waarom geeft God mensen geen

“Dordt” steeds verder van mij af komen

voor de godsbeleving in de bevindelijk-

eerlijke kans? Is God echt zo wreed? We

te staan. Gaandeweg is het arminiaanse

gereformeerde kerken. Van hen leer ik dat

moeten echter geen karikatuur van God

denken er bij mij ingeslopen. Een God die

je meer eerbied en respect voor God moet

maken. God is geen marionettenspeler.

verkiest en verwerpt, daar geloof ik niet

hebben. God is een ander, met Hem valt

We hebben als mensen zelf een verant-

in. Wel in een God die steeds blijft zoeken

niet te spotten.’

woordelijkheid: aanvaarden wij de bood-

naar mensen. God is liefde. Punt. De rest

schap van het evangelie of niet? God is

is verborgen. Men dacht in 1619 een god-

eeuwig. Hij ziet in één keer wat er zich in

delijk mysterie in mensentaal te kunnen

het leven van mensen heeft afgespeeld.

vangen, met grote gevolgen. Als ik zie

Als God iemand verwerpt, wil dat zeggen

wat de leer van de uitverkiezing aan vre-

dat God het leven verwerpt van iemand

selijke angst en onverschilligheid teweeg-

die Hem niet heeft geaccepteerd als God.

brengt in sommige kerken, dan denk ik:

God is niet de oorzaak van het ongeloof,

meteen afschaffen. Eigenlijk is “Dordt” mij

zeggen de Dordtse Leerregels duidelijk.

nog nooit van nut geweest. Niet voor mijn

Het aanbod van genade is er voor ie-

eigen geloof en niet om in een ander mijn

dereen. Als mensen twijfelen aan Gods

broeder of zuster te herkennen.’

 ‘Schilder heeft

zich afgezet tegen dat “bevindelijke gewroet in de ziel”’ 

Theanne Boer

N

eerlandica en tekstschrijver, opgegroeid in de GKv.

genade, spreek dan over de uitverkiezing, als een onuitsprekelijke troost.’

 15

 Thema

Alverzoening

Pieter Dirk Dekker (23)

Volgens Dekker komt de verkiezing in

Opgegroeid in de NGK. Studeerde theologie en volgt nu een masterstudie

veel gereformeerde kerken niet meer ter

rondom het thema verkiezing.

sprake omdat deze in de huidige tijdsgeest als aanstootgevend wordt gezien.

‘Veel gelovigen lijken te concluderen dat

B

God uiteindelijk iedereen zal redden. Ieinnen de NGK kwam het thema

aanzien verkiest. Mensen die door de

dereen is toch gelijk? Wanneer we niet

van de uitverkiezing incidenteel ter

maatschappij allang op het tweede plan

zover kunnen gaan, spelen toch in ieder

sprake, vertelt Dekker. ‘Als gelovige mag

waren gezet, doen bij God weer mee. Wat

geval de eigen keuze, het handelen en

je erop vertrouwen dat Gods genade ge-

betekent deze keuze van God voor onze

het geloof van de mens een cruciale rol

noeg is, we zijn niet afhankelijk van onze

verkiezingsleer en ons begrip van de ver-

in het behoud. Enerzijds is het natuurlijk

eigen daden.’ Dekker is geboeid door

kiezing? De verkiezingsleer die Dordt ons

fantastisch dat in onze tijd het verlangen

de uitverkiezingsleer, maar spreekt zelf

aanreikt, blijkt vooral goed afgestemd op

naar de redding van alle mensen zo sterk

liever over verkiezing dan over uitverkie-

de taal van geestelijke armoede, van de

opkomt. Misschien dat de Geest wel door

zing. ‘De Dordtse Leerregels zijn geschre-

zondaar en de vergeving. Hierin geeft ze

deze invloeden heen werkt om onze ogen

ven in reactie op vragen die in die tijd

ons grote schatten mee. Maar kunnen we

te openen voor de breedte en diepte

leefden, met de begrippen van toen. Ze

met deze taal van Gods verkiezing ook

van het Bijbelse evangelie. Zo spreekt

hebben het gereformeerde spreken over

spreken over de bedelaar en Gods soci-

de Bijbel slechts terughoudend over een

“uitverkiezing” dusdanig gestempeld dat

ale ontferming? Er lijkt, met een woord

mogelijk goddelijk besluit tot eeuwige

dit woord direct de associatie oproept van

van de bekende theoloog Noordmans,

verdoemenis. Maar anderzijds breken aan-

een eeuwig, vaststaand besluit om men-

nog meer in het evangelie te zitten dan

trekkelijke alternatieven als alverzoening

sen te behouden en om mensen verloren

datgene wat de kerk zich daaruit heeft

en werkheiligheid, om het even heel klas-

te laten gaan. Hoe waardevol de inzichten

toegeëigend.’

siek en ongenuanceerd te zeggen, stuk op

van Dordt ook zijn, het is de vraag of alles wat de Bijbel zegt over Gods “kiezen” of “verkiezen” daarmee in beeld is. Daarom spreek ik liever over de goddelijke “verkiezing”, een woord dat minder wordt geassocieerd met eeuwigheid, onveranderlijkheid, hemel en hel. Want de Bijbel spreekt zo veel veelzijdiger en vooral dynamischer over God, die bijvoorbeeld Jakob, David en Zacheüs kiest.’

Bedelaar Momenteel doet de jonge theoloog, in afwachting van voldoende financiering voor een promotieonderzoek, een masterstudie rondom het thema verkiezing. Dekker onderzoekt in het evangelie van Lucas en de brief van Jakobus de verbinding tussen Gods verkiezen en Gods zorg voor het zwakke. In zijn promotieonderzoek wil hij daarop voortborduren en de breedte van Gods verkiezen onderzoeken, door te kijken naar Gods bijzondere zorg en voorkeur voor het arme en zwakke.

Dekker: ‘We lezen in de Bijbel dat God bij

‘Als mensen twijfelen aan Gods genade, spreek dan over de uitverkiezing, als een onuitsprekelijke

voorkeur mensen zonder maatschappelijk

troost.’

16

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

-advertentie-

de weerbarstige werkelijkheid van de Bijbel en ons eigen leven, een werkelijkheid van diepe gebrokenheid, grove zonden en rechtvaardige en verlossende oordelen.’

Dolf te Velde

D

ocent systematische theologie aan de TU Kampen.

‘Veel jonge mensen hebben last van keuzestress. Als je voor iets kiest, hoe weet je dan dat je goed zit? Misschien zijn er nog veel betere opties. Geloven gaat over eeuwig geluk in Gods nabijheid. Als dat van mijn persoonlijke keuze afhangt, wordt het een onzeker verhaal.

Uitverkiezing vertelt mij dat achter mijn geloof de eeuwige keuze van God staat. Zijn liefde voor mij komt helemaal uit Hemzelf voort, nog voordat ik daar ook maar iets aan kan bijdragen. Dan hoef ik niet bang te zijn dat ik zijn genade weer verspeel als ik even mijn dag niet heb. Gelukkig heeft God geen last van keuzestress. Als Hij zijn genade aan mij schenkt, komt Hij daar nooit meer op terug. Mijn wankele geloof draagt Hij met zijn eeuwige trouw.’

Reageren? Mail naar redactie@onderwegonline.nl.

Anne-Wil Ruijg-Jens is kunsthistoricus en freelance journalist.

Leestips •G ijsbert van den Brink, Dordt in context. Gereformeerde accenten in katholieke theologie, Heerenveen (Groen), 2018.

• Ad van der Dussen, De omgekeerde wereld.

Over de strekking van de bijbelse verkondiging van Gods verkiezing, Amsterdam (Buijten en Schipperheijn), 2002.

•O epke Noordmans, ‘Zondaar en bedelaar’, in:

Onder

Inspiratie voor n te reisgeno

Verzamelde werken 8, Kampen (Kok).

17

 Stimulans Lees-, kijk- en luistertips voor geloofs- en gemeenteopbouw

tekst Debbie den Boer

Het geschenk van de liturgie

M

et een variant op een

belicht Wolterstorff theologisch ver-

spreekwoord kun je zeg-

waarloosde elementen van God, zoals

gen: zeg mij hoe jouw

het in de liturgie impliciet aanwezige

liturgie eruitziet, en ik zal je zeggen

idee van God als luisteraar. Natuurlijk

hoe jij je God voorstelt. Het is een

weten we wel dat God luistert, maar

gezegde dat past bij het nieuwe boek

toch wordt er in de theologie zelden

van de Amerikaanse filosoof Nicholas

over nagedacht wat dat nu over God

Wolterstorff: De God die wij aanbid-

zegt. Wolterstorff laat zien hoe waar-

den (een uitgave van Buijten en

devol het is om te onderzoeken wat

Schipperheijn). In dit boek onderzoekt

de kerk ons door de eeuwen heen op

Wolterstorff hoe christenen zich God

liturgisch gebied heeft overgeleverd:

voorstellen, door te letten op wat zij

onvoorstelbaar mooie schatten die

zeggen en doen tijdens hun diverse

ons helpen om op een andere manier

liturgieën-in-uitvoering. Daarbij

naar God te kijken.

Jakob

V

oor iedereen die zich wil ver-

boekje ook geschikt om te gebrui-

Met behulp van twee soorten kaders,

diepen in het leven van aarts-

ken in een Bijbelstudiegroep: in de

‘Merk op’ en ‘Weet je nog’, wijst Van

vader Jakob is de serie van

inhoudsopgave is aangegeven welke

Kooten de lezers daarnaast op bijzon-

emeritus predikant R. van Kooten een

hoofdstukken samen kunnen wor-

derheden en helpt hij hen om de rode

aanrader. Deze maand verscheen bij

den besproken en tevens zijn bij elk

draad in het verhaal van Jakob goed te

Groen het laatste deel van deze serie,

hoofdstuk (gespreks)vragen te vinden.

volgen.

De heilzon daagt, met veertig Bijbelstudies over de laatste zeventien jaar van Jakobs leven, zoals beschreven in Genesis 45-50. Eerder verschenen De zon gaat onder (over Genesis 24-31) en De zon komt op (over Genesis 32-36).

Van Kooten heeft bewust gekozen voor het schrijven van korte hoofdstukken, zodat het boekje geschikt is voor de stille tijd. Tegelijkertijd is het

18

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

Bemoediging bij dementie

G

 Column

od wordt in boeken over dementie vaak vergeten. Toch heeft dementie alles met geloven te maken; het brengt je namelijk bij de kern van je geloof. Juist omdat je met

dementie zo afhankelijk en kwetsbaar bent, juist omdat je cognitieve capaciteiten achteruitgaan, kom je onherroepelijk voor de kernvragen van het leven te staan, zoals: wie ben ik nog? Wat is van waarde? En waar is God nu? Reden voor Tim van Iersel, ethicus en dementiedominee, om een boek te schrijven over de-

Zitten en staan

mentie en God aan de hand van thema’s die zich gaandeweg het proces van dementie voordoen.

bij Boekencentrum) gaat het

D

over de waarom-vraag, over

dag weer die nieuwe peilingen over de vraag naar welke partijen

loslaten, jezelf vergeten en ver-

de gunst van de kiezer uitgaat. Maar vooral die zogenaamde

geten worden, muziek, en voor-

verkiezingsdebatten, die niets met een echt debat, een serieuze

In God vergeten. Gedachten over geloof en dementie (uitgegeven

e verkiezingen van 20 maart zijn gelukkig weer achter de rug. Ja, ik betrap mezelf erop dat ik dat gelukkig vind. Ik

word namelijk niet vrolijk van alles wat eraan voorafgaat. Elke

uitzien. Het boek is een aanrader

uitwisseling van argumenten, te maken hebben. Er moet snel ge-

voor iedereen die geconfron-

scoord worden. Door je politieke tegenstander onderuit te halen

teerd wordt met dementie. Het

en handig in te spelen op de angstgevoelens die onder de ver-

biedt niet alleen handreikingen,

schillende kiezersgroepen leven. Zorgen over het klimaat, over

maar ook bemoediging in het

de kwaliteit van het onderwijs, over de achteruitgang van de

omgaan met dementie.

pensioenen, de groeiende (?) stroom migranten en het dreigende verlies van allerlei verworvenheden. Allemaal angsten die ‘natuurlijk terecht zijn’ en die veroorzaakt worden door partijen van een andere politieke kleur dan die van jou.

Geloven in het gezin

E

 Óf je zit aan tafel óf je staat op het menu 

r zijn steeds minder plekken in onze samenleving waar

Die ander mankeert van alles en is een groot gevaar. Daarom:

kinderen horen over het christelijke geloof. Des te bij-

gun die ander niet nog meer macht, maar geef die aan mij. Wij

zonderder is het als je thuis samen wel over en met God

deugen, zij niet. Ik hoorde iemand zeggen: ‘Het is altijd weer een

kunt praten. Maar hoe doe je dat dan? Volgens Marc J. de Vries

keihard gevecht om de macht. Het is eten of gegeten worden.

kan de Bijbel je daarbij inspireren. Hij schreef het boekje Thuis

Anders gezegd: óf je zit aan tafel óf je staat op het menu.’

geloven (uitgeverij Groen), met twaalf Bijbelstudies over oud-

Toen ik dat laatste hoorde, moest ik aan Jezus denken. Wat een

en nieuwtestamentische gedeelten die gaan over de manier

verschil. Ik zie Hem daar aan tafel zitten, in de kring van zijn

waarop het geloof in het gezinsleven gestalte kan krijgen. In

discipelen. Hij neemt een brood, dankt God en breekt het brood

elke Bijbelstudie staat een andere Bijbelse persoon centraal,

in stukken. Kijk, dit is mijn lichaam voor jullie. Eet maar. En hier,

waaronder Noach, Jozua, Hosea, Timoteüs, en Aquila en Priscilla.

pak maar aan, drink de wijn uit deze beker. Het is mijn bloed, dat

De gezinnen zijn zo gekozen dat diverse aspecten van het thuis

straks voor jullie zal vloeien. Jezus deed niets anders dan zichzelf

geloven naar voren komen, zoals

op het menu zetten. ‘Ik zag een lam staan. Het zag eruit alsof het

het onderwijs aan de

geslacht was’, zegt Johannes daarover in Openbaring.

kinderen, de relatie

De liefde laat geen ruimte voor angst, schrijft dezelfde Johannes

tussen gezin en kerk,

in zijn eerste brief. Ik denk dat hij als geen ander begrepen heeft

en een ongelovige ouder.

Elke Bijbelstudie heeft en-

wat Jezus bezielde. Daarom ben ik blij dat het straks weer Pasen wordt. Gelukkig, dat maakt me nou echt vrolijk!

kele gespreksvragen, waardoor het boekje ook geschikt is voor een gesprekskring over dit thema.

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kampen en werkt als geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

 Eyeopener

De zieke antwoordde: ‘Heer, als het water gaat bewegen is er niemand om mij erin te helpen; ik probeer het wel, maar altijd is een ander al vóór mij in het water.’

(Johannes 5:7)

20

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Eyeopener

Alleen op de wereld?

‘Zondig niet meer, anders zal u iets ergers overkomen.’ Het zijn bekende woorden van Jezus, uitgesproken tegen de man die Hij genezen had in het verpleeghuis te Betzata. Onwillekeurig denk je dan dat die man daar beland was omdat hij ooit een vreselijke zonde begaan had. Zoals een paar hoofdstukken later ook verondersteld wordt over die man die blindgeboren was. Zou dat echt zo zijn? tekst Roel Venderbos

Betzata lag vlak buiten de stad Jeruzalem, dicht bij de

om elkaar barmhartigheid te bewijzen. En daarbij: een

Schaapspoort. Dat is meer dan een geografische aan-

mens in zo’n verpleeghuis heeft vaak genoeg aan zich-

duiding. Het is de plek waarlangs de schapen Jeruzalem

zelf.

binnenkomen om geofferd te worden, ten teken dat het

En er is nog iets. Na verloop van tijd raak je ook een

weer goed is tussen God en zijn volk. Steeds opnieuw

beetje gewend aan de situatie. Je wilt vooral met rust

horen de mensen in het verpleeghuis die schapen als het

gelaten worden en niet steeds de pijn voelen van altijd

ware zeggen: hier draait het uiteindelijk om, dat je vrij

maar weer teleurgesteld te worden. Laat me maar, ik zit

bent voor het aangezicht van God. Niet meer geknecht

m’n tijd wel uit. De ellende van die groep mensen balt

door wat dan ook, maar levend in vrijheid voor God.

zich samen in deze man, die daar al 38 jaar ligt. In Bijbelse

Barmhartigheid

termen: een woestijntijd lang (Deuteronomium 2:14).

Hij is als het ware net als die verloren gegane generatie

Betzata (of Bethesda in de NBG1951-vertaling) betekent

mensen in de woestijn, die de vruchten van het beloofde

huis van barmhartigheid of genade. Die naam had het

land niet zullen proeven. Die nooit zullen ervaren wat het

vast gekregen omdat je daar de kans had om weer beter

is om als vrij mens te mogen leven en werken.

te worden. Het was namelijk gebouwd rond een bron die met tussenpozen geneeskrachtig mineraalwater uit de aarde deed opborrelen. Werk van een engel! Wie als eerste in dat water terechtkwam en van die krachten profiteerde, kon zomaar beter worden. Zoals er meer plaatsen op aarde zijn waar je de goedheid van God aan den lijve kunt ondervinden in heilzame bronnen van geneeskrach-

 Laat me maar, ik zit m’n tijd wel uit 

tig water.

Isolement

Maar in dat huis was de barmhartigheid, juist op die

Maar dan komt Jezus. Opnieuw op weg naar een feest

momenten, ver te zoeken. De man over wie Johannes

(na Kana), nu in Jeruzalem. Jezus stopt even om het ver-

vertelt, ligt er al 38 jaar op zijn matras, zoals veel andere

pleeghuis binnen te gaan. Hij weet gek genoeg precies

mensen met een handicap. Volstrekt kansloos, want je

bij wie Hij moet zijn en vraagt hem op de man af: ‘Wilt u

moet wel snel zijn: alleen degene die het eerst in het

gezond worden?’ Rare vraag, denk je misschien. Wie zou

water is, kan rekenen op genezing. De bewoners zijn dus

in Betzata nou niet beter willen worden? Zoiets vraag je

per definitie elkaars concurrenten, bepaald geen situatie

toch niet?

 21

 Eyeopener

Toch stelt Jezus zo’n vreemde vraag, zoals Hij wel vaker doet.

aan het eind van de scheppingsweek geschreven wordt: ‘God

De man reageert niet verrast, hij kijkt niet eens naar de man

keek naar alles wat Hij had gemaakt en zag dat het zeer goed

die hem de vraag stelt. Hij klaagt alleen maar en zegt dat er

was.’ Een uitstekende dag voor de man om heerlijk aan de

altijd wel iemand anders eerder bij de bron is dan hij. Hij heeft

wandel te gaan, vrolijk te leven voor het aangezicht van God

niemand op deze wereld. De man zit vast, gevangen in zich-

vanuit het bevrijdende geloof dat zijn leven in Gods handen

zelf: het leven is niks, het was niks, en het zal ook nooit wat

ligt. Zou hij het wagen en durven? En zou hij God op zijn blote

worden.

knieën danken? Zou hij net zo enthousiast worden als de Ro-

De man is compleet geïsoleerd van iedereen, aan zichzelf

meinse hoofdman of de Samaritaanse vrouw of de blindgebo-

overgeleverd en op alle mogelijke manieren verlamd. Geen

ren man uit de omringende hoofdstukken van Johannes? De

beweging meer in te krijgen. Maar God wil juist mensen uit

test volgt al gauw. ‘Hé, jij daar, weet je wel welke dag het is?

hun isolement bevrijden, hen in beweging zetten en hen red-

Je weet toch dat je op sabbat geen slaapmat mag dragen?’ Kun

den uit de zonde. En wat is dan die zonde?

je eindelijk na 38 jaar zelf je matras dragen, begint er iemand

Verantwoordelijkheid Zonde is dat God in je leven geen dagelijkse werkelijkheid meer is. Wij denken bij zonde vaak aan het overtreden van allerlei geboden, regels en regeltjes. Maar zonde is allereerst dat je losgeraakt bent van God. Zonde is dat jij je niet meer verantwoordelijk voelt voor jouw leven, maar dat je die verantwoordelijkheid bij anderen legt. Stoppen met zondigen is dat je die verantwoordelijkheid wel weer neemt.

Je verantwoordelijkheid nemen, is beseffen dat je met jouw

te zeuren. Zou die man, gehospitaliseerd als hij was, wel geweten hebben dat het sabbat was?

 Met één woord van

Jezus wordt het Pasen in het leven van de man 

leven antwoord geeft op God, die jou tot leven geroepen

Baksteen

heeft. En dat Hij de Heer over jouw bestaan is. Hoe vind je dat?

Direct na zijn genezing wordt de man bedreigd door mensen

Ben je daar blij mee en laat je Hem dat ook merken?

die hem weer aan allerlei regels willen binden. En wat doet

Dat besef dat hij leeft voor Gods aangezicht is deze man kwijt-

hij? Hij laat zijn genezer Jezus als een baksteen vallen. Hij

geraakt. Jezus maakt hem duidelijk dat het niet waar is wat hij

kruipt direct in zijn schulp en verschuilt zich achter zijn redder:

denkt. Hij heeft namelijk wél iemand in deze wereld die hem

‘Degene die mij genezen heeft, zei tegen mij: “Pak uw mat op

wil helpen. Jezus roept hem wakker door te zeggen: ‘Sta op,

en loop.”’ Hij zegt nog net niet: ‘Sorry hoor, ik kan het ook niet

pak uw mat op en loop.’ Met één woord van Jezus wordt het

helpen dat ik hier in alle vrijheid loop met mijn matras.’ Maar

Pasen in het leven van de man. Hij wordt compleet bevrijd uit

hij haast zich wel om de verantwoordelijkheid en de schuld (!)

zijn isolement en de rollen worden omgedraaid: niet langer

voor zijn gedrag bij een ander te leggen. Wie is dat dan?, vra-

draagt het matras de man, maar de man draagt het matras.

gen ze hem. Hij krijgt opnieuw een kans om te getuigen van

Sabbat Nu was het die dag sabbat, schrijft Johannes. De dag waarover

de man die voor het eerst in 38 jaar zijn naaste geworden was.

Maar hij weet niet eens de naam van zijn genezer.

Herkansing Jezus zou Jezus niet zijn, als Hij de man geen herkansing gaf.

Om over na te denken of door te praten

Hij zoekt hem op in de tempel en zegt: ‘U bent nu gezond;

Dit verhaal houdt ons een spiegel voor. De grote vraag is: willen wij echt

Wat bedoelt Hij daarmee? Ik denk zoiets als dit: ‘Laat je nou

gezond worden en leven als vrije en geliefde kinderen van God?

niet opnieuw verlammen, man! Ga op je eigen benen staan en

• Ga eens na hoe vaak Jezus jou al heeft gevraagd of je gezond wilt wor-

leef uit de bron van levend water die Ik voor je wil zijn. Hoe

den en voor zijn aangezicht wilt leven als vrij en geliefd kind van God? • Heb je je weleens echt laten raken door Jezus’ verlossende woorden?

Zodat je niet zomaar je ‘matras oppakte’, maar echt besefte: als Jezus

zondig daarom niet meer, anders zal u iets ergers overkomen.’

loop je hier: bang voor de mensen die over jou oordelen, bang voor jezelf en je eigen kritische vragen en oordelen? Of ga je voortaan door het leven als vrij en dankbaar kind van God?’

mijn Heer en heiland is, dan ga ik dit of dat écht anders doen.

• Heb je ooit Jezus bedankt, en nog eens bedankt, en nog eens bedankt, dat Hij je gezocht en gevonden heeft?

22

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kampen en werkt als geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

Nieuws

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman

Maatregelen tegen ds. Van der Ziel deugden niet De GKv Groningen-Zuid/Helpman heeft in een brief aan de Tehuisgemeente (NGK Groningen) afstand genomen van de schorsing (1963) en afzetting (1965) van haar toenmalige predikant Asjen van der Ziel. Deze tuchtmaatregelen werden genomen omdat ds. Van der Ziel tegen de wil van zijn kerkenraad in gesprekken voerde met de Gereformeerde Kerk (synodaal) van Groningen, met hereniging als einddoel. In reactie op de maatregelen werd in 1965 de Tehuisgemeente gevormd.

(webredacteur), Maarten van Loon, Annelies Smouter-de Rooij (eindredacteur), Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema).

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp.

Medewerkers Koert van Bekkum, Ad de Boer, Eline de Boo, Els van Dijk, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Dicky Nieuwenhuis, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Dingeman Quant, Wim van der Schee, Paul Smit, Jeroen

In de brief schrijft ds. Willem de Graaff dat de kerkenraad

Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette

van Groningen-Zuid/Helpman zich schaamt over het ‘onrecht’

Westerkamp-Stegeman.

dat ds. Van der Ziel is aangedaan. Dat betreft zowel de procedure – de schorsing vond plaats zonder medewerking van de genabuurde kerk van Groningen-Noord en van de classis – als het motief van de tuchtmaatregelen: er zou sprake zijn van een ‘openbare grove zonde’. ‘Onderling gedoe tussen een predikant en zijn kerkenraad (want meer zouden we het vandaag niet noemen) werd uitvergroot tot principiële proporties alsof de waarheid van het evangelie in geding was.’

In 1968 stapte meer dan 80 procent van de 500 leden van de Tehuisgemeente samen met ds. Van der Ziel over naar de

Redactieadres ’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, redactie@onderwegonline.nl.

Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl.

OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor

Gereformeerde Kerk (synodaal). Het overblijvende deel ging

Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB:

door als Tehuisgemeente, aanvankelijk buiten het kerkver-

0341-565499.

band, later in de NGK. De gemeente telt nu ruim 400 leden.

De Open Brief die 25 kerkleden in 1966 aan de Tehuisgemeente schreven, werd aanleiding tot de landelijke scheuring in de GKv, waaruit de NGK ontstond.

Abonnementsprijzen Jaarabonnement: € 52,50 (studenten € 26,25 / Europa € 89 / buiten Europa € 119).

Halfjaarabonnement € 28,75. Digitaal abonnement: € 37,50 (studenten € 18,75).

Bij automatische incasso geldt op deze tarieven een korting van 1 euro.

Proefabonnement: drie maanden gratis.

CGK/NGK Nieuwegein: ambten open voor vrouwen De Ankergemeente (CGK/NGK) in Nieuwegein stelt de ambten van ouderling en diaken per direct open voor vrouwen en

Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl.

IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

voert daarmee een besluit uit 2005 uit. Vanuit de overtuiging

Persvereniging

dat Gods Woord daarvoor ruimte geeft, besloot de kerken-

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

raad toen om de ambten voor vrouwen open te stellen. Maar

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

na negatief advies vanuit CGK en NGK vanwege het nee van de CGK-synode tegen vrouwelijke ambtsdragers besloot de gemeente echter met ‘gevoelens van teleurstelling’ het principebesluit niet uit te voeren.

Kerkenraadswoordvoerder Wim Groeneweg bevestigt dat Nieuwegein anders dan in 2005 geen advies heeft gevraagd aan CGK-instanties. ‘We taxeren dat daardoor de daadwerkelijke openstelling van de ambten voor vrouwen opnieuw op de lange baan zou worden geschoven. Veertien jaar na ons eerdere besluit vinden we: nu is het genoeg. Voor de opbouw van onze gemeente is dit nu echt nodig.’ Daarom heeft

Bestuur Persvereniging Bernard Bos, Marga van Gent-Petter, Aad Lootens, Roel de Ruiter, Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel.

Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl.

Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren.

Vormgeving Bredewold. Creatie, web & print. Postbus 86, 8090 AB Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

de Ankergemeenten ook niet willen wachten op de CGKsynode die later dit jaar bijeenkomt en naar verwachting de

Technische realisatie en druk

lastige positie van de samenwerkingsgemeenten (CGK/GKv,

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

CGK/NGK) zal bespreken. Een aantal van deze gemeenten wil ook vrouwelijke ambtsdragers.

038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

23

 Ontmoeting

Bernard Bos is als leerling van Jezus nog steeds onderweg

‘Ik kan je vertellen dat ik fanatiek vrijgemaakt was’ Bernard Bos is zo iemand op wie de kerk kan bouwen: ijverig, betrokken en uiterst trouw in het uitvoeren van zijn taken. Dat is al een leven lang zo. Maar toch is er langzaamaan wat veranderd. ‘Sta ik daar in de kerk weer met geopende handen en tranen in mijn ogen een lied te zingen.’ tekst Esther de Hek beeld Sahil Aamir Fotografie

Zijn vrouw is weg, hij zit alleen aan de royale eetkamertafel

directeur van het Gereformeerd Vormingsinstituut, het

in het huis van zijn dochter en schoonzoon. Boeken en tijd-

GVI, en nauw betrokken bij allerlei zaken die in de GKv

schriften om hem heen: ‘Ik ben een echte lezer.’ Een klein

speelden, regelmatig waren dat ook kerkelijke conflicten. Ik

jaartje geleden zat ik ook met Bernard (69) aan diezelfde

voelde me daar in die functie uiterst verantwoordelijk voor.

tafel, toen voor een zakelijk overleg over OnderWeg. ‘We

Ik wilde anderen van dienst zijn en daarvoor zette je veel

zijn hier regelmatig om op te passen’, vertelt hij. ‘Nu zijn we

opzij. Ik merk dat ik het best moeilijk vind om hier precies

er zelfs anderhalve week, omdat mijn dochter en haar man

woorden aan te geven.’ Hij denkt even na: ‘Gereformeer-

op vakantie zijn.’

den zeggen vaak dat God je het “ambt aller gelovigen”

Hij is een opa die op het schoolplein van zijn kleinkinde-

heeft gegeven en dat stempelde mijn denken. Je staat in

ren staat, met hen naar zwemles gaat, boekjes leest en

dienst van de Heer, wist je. Hij geeft je taken en die voer je

voetbalt. ‘Ik vertel hun ook veel verhaaltjes, meestal over

uit, wat het je ook kost.’

de Smurfen, dat vinden ze schitterend.’ Die zelfbedachte Smurfenverhaaltjes vertelde hij ook al aan zijn vijf kinde-

Kijk je daar nu anders tegenaan?

ren, zegt hij met een glimlach. Maar, voegt hij er direct aan

‘Ja, ik denk het wel. De drijfveer om nog steeds actief te

toe: ‘Vergeleken met mijn kleinkinderen hebben zij het met

zijn is nu wel anders. Toen was het vooral dat verantwoor-

veel minder aandacht moeten doen. Als ik de balans op-

delijkheidsgevoel, nu gaat het mij veel meer om het leer-

maak, denk ik dat ik als vader actiever had kunnen zijn. Ik

ling van Jezus zijn, in afhankelijkheid gaan waar Hij je leidt.’

heb niet vaak langs het voetbalveld gestaan. Ik was vooral

Dat is dan nog steeds op heel wat plekken en functies,

veel aan het werk en in de avonden en weekenden weg.’

merk ik op. Op dit moment is Bernard namelijk voorzitter van de plaatselijke diaconie, mede-initiatiefnemer en

24

Waarom werkte je zo veel?

vanaf 1992 deelnemer van de Tour du ALS, vrijwilliger

‘Ja, dat is een goeie vraag. Ik was tussen 1984 en 2002

bij Vluchtelingenwerk, betrokken bij het kindertheater in

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Ontmoeting

Bernard Bos: ‘Je staat in dienst van de Heer, wist je. Hij geeft je taken en die voer je uit, wat het je ook kost.’

Dalfsen en – dat is de aanleiding voor deze ontmoeting – voorzitter van het verenigingsbestuur van OnderWeg. Komende maand legt hij de voorzittershamer neer, na 25 jaar actieve betrokkenheid bij eerst De Reformatie

 ‘Was het te veel buitenkant, religie, regeltjes?’ 

en nu het kerkelijke magazine OnderWeg. Bernhard: ‘Ik ben gelukkig gezegend met een goede

organisatie van twaalf gereformeerde basisscholen

gezondheid en veel energie, dus kan ik nog heel veel

in Oost-Nederland. Dat was mijn laatste baan. Bij de

doen. Deels heb ik dat te danken aan de powernaps

Oosthoek bezonnen we ons op het thema identiteit, ik

die ik een paar keer dag neem: korte slaapjes van zo’n

was namelijk niet helemaal gelukkig met hoe we onze

tien minuten. Dat deed ik al toen ik in militaire dienst

gereformeerde identiteit verwoordden en invulden. Dat

zat en het is nog steeds een deel van mijn geheim.’

was ook vanuit kritiek op mijzelf, hoe ik er zelf in het verleden mee was omgegaan. Hoe kon het dat zo veel

Je vertelde net dat je jezelf ‘leerling van Jezus’ noemt,

jongeren die op gereformeerde scholen hebben gezeten,

ook als iemand jou vraagt bij welke kerk je hoort.

daar helemaal niet positief op terugkijken? Dan hebben

Waarom doe je dat?

we toch iets fout gedaan? Was het te veel buitenkant,

‘Daar is een heel proces aan voorafgegaan. Het begon

religie, regeltjes? Hebben we hen ook in hun hart weten

toen ik nog directeur van de Oosthoek was, de bestuurs-

te raken?

25

 Ontmoeting

zo’n gezang dat de een fantastisch en de ander afschuwelijk vindt. Na lange tijd hoorde ik dat lied weer in die dienst en het kwam enorm bij mij binnen, vooral de regel: “Dan zal ik mijn Heer ontmoeten”.’

Hij is even stil, raakt wat geëmotioneerd: ‘Ik had het lied in mijn leven al vele malen gezongen maar nooit zoals toen. Ik beleefde zo van harte dat ik bij de Heer hoor en Jezus wil volgen, die leerling van Jezus wil zijn. Sindsdien kan ik dat lied niet meer horen of zingen zonder ontroerd te raken.’

Open handen Ontroerd raken tijdens het zingen overkomt Bernard de laatste jaren trouwens elke kerkdienst, vertelt hij even daarna.

‘Sta ik daar in de kerk weer met geopende handen en tranen in mijn ogen een lied te zingen.’ Met een lach: ‘Misschien is het de leeftijd wel.’ Dan serieus: ‘Ik ben een man van veel woorden, een echte prater. Maar mijn vele woorden, ontdek ik steeds meer, zijn vaker dan ik zou willen een teken van onvermogen om mijn hart te laten spreken. Daarom vind ik het fijn dat ik merk dat juist door liederen mijn emotie geraakt wordt, mijn hart. Op den duur ben ik, daardoor op het spoor gezet door een predikant, met open handen gaan zingen en bidden. Voor dit gesprek liep ik nog biddend, met geopende handen door de huiskamer. Ik geloof dat in mijn leven de Geest dit gebruikt. Dat wil zeker niet zeggen dat iedereen het zo moet doen. Maar ik blijf het doen.’

Bernard Bos: ‘Als ik zeg dat ik een leerling van Jezus ben, komt

Fanatiek

dat veel dichter op mijn hart en laat ik meer van mijzelf zien.’

Hij en zijn vrouw Annie zijn lid van de GKv in Dalfsen, al sinds ze in 1984 met hun jonge gezin uit Bodegraven hierheen verhuisden. Met een korte onderbreking in zijn studenten-

We doorliepen een behoorlijk bezinningstraject, dat mijn

tijd – ‘een aantal jaren was ik heel ijverig niet-gelovig’ – is

denken flink beïnvloed heeft. Het resulteerde in de visie dat

Bernard Bos altijd vrijgemaakt geweest. ‘In mijn pabotijd heb

we willen dat kinderen zich leerlingen van Jezus weten. Ook

ik mij een periode heftig tegen het geloof verzet. Maar toen

in mijn persoonlijke leven veranderde dat. Ja, ik ben gerefor-

ik onder andere door het jongerenwerk van Youth for Christ

meerd en heb de gereformeerde kerken nog steeds van harte

terugkwam bij God, besloot ik mij begin jaren zeventig weer

lief. Maar als ik zeg dat ik een leerling van Jezus ben, komt

aan te sluiten bij de GKv. En ik kan je vertellen dat ik fanatiek

dat veel dichter op mijn hart en laat ik meer van mijzelf zien.

vrijgemaakt was. Ik schaam mij er nu ter plekke nog voor,

Het zegt dat ik nog steeds onderweg ben, ook al ben ik 69.’

maar ik weigerde in die tijd bijvoorbeeld om over mijn terugkeer naar God een stukje voor het blad van Youth for Christ

Ik vind het heel mooi dat je dat zegt, maar toch vraag ik er

te schrijven. Want Youth for Christ was een “parakerkelijke

even op door. Want jezelf ‘leerling van Jezus’ noemen in

organisatie”, daar schrijf je niet voor, vond ik.’

plaats van bijvoorbeeld ‘vrijgemaakt’ betekent toch nog niet automatisch dat je het volgen van Jezus ook persoonlij-

Een paar jaar later was je als directeur van het Gerefor-

ker en meer vanuit het hart beleeft?

meerd Vormingsinstituut met vooruitstrevende dingen

‘Dat is de route van hoofd naar hart waar je op doelt, denk

bezig.

ik. Ik moet dan direct denken aan de begrafenis van een

‘Ja, dat klopt. Toen was ik inmiddels al wat ouder, had ik in

goede vriendin van ons, zes jaar geleden. We zongen in haar

Utrecht de studie andragologie gedaan en was ik de waarde

afscheidsdienst het lied “Lichtstad met uw paarlen poorten”,

van vernieuwing in gaan zien. Bij het GVI waren we voortdu-

26

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Column

rend op zoek naar hoe je gereformeerd-zijn concreet vorm kon geven. We organiseerden allerlei activiteiten, voor

Kikker

verpleegkundigen, artsen, managers, maar ook voor vaders en moeders. Voor vaders organiseerden we in 1989 bijvoorbeeld de eerste vadercursus: hoe kun je een betrokken vader zijn? Niet iedereen in de GKv was daar even gelukkig mee, sommigen vonden het allemaal te links. Ik denk dat dit mijn imago in de kerken wel wat heeft gekleurd, hoewel dat

I

k vraag me soms af hoe we over pakweg twintig jaar naar deze tijd terugkijken. Toen kon je als orthodoxe christen nog

uitkomen voor je geloof in een waarheid en normen die meer zijn dan een persoonlijke opinie. Het lijkt erop dat je binnenkort niet

nu allang niet meer speelt.’

meer mag vinden dat seksualiteit thuishoort binnen het huwe-

Zijn rol als bemiddelaar bij conflicten in kerkenraden en

lijk van een man en vrouw en nergens anders. Voor je het weet

gemeenten komt ter sprake: ‘Ook daardoor was niet al-

hangt het Openbaar Ministerie aan je broek.

tijd iedereen even blij met mij’, merkt Bernard op. ‘Ik zou

‘Een stap terug’ zei een minister naar aanleiding van de Nashvil-

sommige dingen nu ook anders aanpakken. Soms heb ik

leverklaring. Nu was de toon van die verklaring niet handig. Maar

gemeenteleden bijvoorbeeld te lang de ruimte gegeven om

haatzaaien? Wie de moeite neemt de namen onder het origineel

kritiek op hun predikant te uiten. Ik zou een predikant nu

te checken, ziet daartussen een aantal prominente homo’s.

wat minder lang “op de pijnbank” laten liggen. Maar dat is

Allen overtuigd celibatair, dat wel, zoals Sam Allberry, auteur

gebeurd, ik kan dat loslaten en bij God brengen.’

van Is God anti-gay? En zelfs iemand die zich niet langer als gay beschouwt (mag dat nog?), zoals Rosaria Butterfield, voormalig

Kun je dingen makkelijk loslaten?

hoogleraar queer theory en atheïste, en na haar bekering ge-

‘Ja, heel makkelijk. Ik voel me niet gauw ergens lang verve-

trouwd met een predikant. Allemaal zijn ze ervan overtuigd dat

lend over, bijvoorbeeld over negatieve opmerkingen over

de traditionele christelijke moraal de weg naar het leven wijst.

mij. Ik denk dat ik op dat punt sterk beïnvloed ben door mijn moeder. Ruim drie jaar geleden overleed zij op 95-jarige leeftijd. Zij is heel haar leven onvoorstelbaar trouw geweest in wat ze deed en vol liefde voor de ander. Zelfs in haar liefde voor mensen die het haar heel moeilijk maakten, zoals haar eigen familie. Die hadden haar verworpen, omdat ze als enige uit een gereformeerd-synodaal nest vrijgemaakt werd. Hoe zij hiermee omging is zo’n grootmoedig

 Voor je het weet hangt

het Openbaar Ministerie aan je broek  Als sommigen, ook in Onderweg, menen dat hier een cultuurstrijd

voorbeeld van liefde en vergevingsgezindheid voor mij,

wordt binnengebracht: we zitten daar allang middenin. Een voor-

daar heb ik veel van geleerd.’

beeld (makkelijk aan te vullen met vele andere) uit een interview in Trouw met een speciaal aangestelde lhbt-predikant: ‘Wat mij

 ‘Annie grijpt in als ik dreig te gaan preken’ 

betreft zouden er veel meer samenlevingsvormen – bijvoorbeeld relaties tussen drie personen – aanspraak moeten kunnen maken op de kerkelijke zegen. Ik zou willen dat de kerk vooroploopt met de opvatting dat liefde breder is dan de liefde tussen twee mensen.’

Als je ziet hoe snel en radicaal de samenleving verandert en hoe

Zijn vrouw belt. Als hij weer aan tafel zit, vraag ik hem

makkelijk veel christenen daarin meegaan, dringt het beeld van

wat hij van haar geleerd heeft. ‘Annie grijpt in als ik dreig

de kikker in de pan zich op. De jonge kerk had een antwoord op

te gaan preken’, zegt hij. ‘Ik heb snel de neiging om hele

de decadentie van de Romeinse cultuur. Een andere kijk op het

verhandelingen op te hangen, terwijl niemand er op dat mo-

leven en de waarde van de mens als beeld van God. Andere rela-

ment om vraagt. Over het klimaat bijvoorbeeld. Maar ook in

ties, met name tussen de seksen. Verzet tegen de doodscultuur

het beleven van ons geloof zijn we samen opgegaan: van

van abortus en kinderdoding. Kortom, een totaal andere mens-

dat hoofd naar meer het hart. Mijn identiteit was vroeger

en wereldbeschouwing. Maar veel christenen vandaag hebben

dat ik gereformeerd was, het ging over de kerk. Nu is het de

geen enkel probleem met de hedendaagse cultuur. De kikker is

Heer van de kerk waar het in ons leven om draait.’

allang dood voordat het water kookt.

Esther de Hek is hoofdredacteur van OnderWeg.

Dick Westerkamp is emeritus predikant van de Lichtboog (NGK) in Houten.

27

 Jeugdwerk

Niet gelovig, wel veel vragen Je kent ze waarschijnlijk wel: die jongeren die wat rondhangen naast hun scooters, met bier, sigaretten en te harde muziek. Of die buurjongen die veel voetbalt, maar geen echte vrienden heeft. Op het eerste gezicht lijken ze gesloten, maar uiteindelijk staan ze toch vaak open voor een gesprek. Ze omschrijven zichzelf als niet-gelovig, maar zitten boordevol (geloofs)vragen. Het is voor jongerenwerkers echter niet eenvoudig om daar goed mee om te gaan. tekst Lydia van Seters

In de jaren zestig verschenen in Nederland

werk, of die juist een normaal leven leidt.

de koffiebars van Youth for Christ (YfC).

Al deze jongeren lopen rond met vragen.

Het waren uitnodigende plekken, waar

Mag je wel bidden als je niet gelooft?

medewerkers met jongeren in gesprek

Waarom overkomt me zo veel in mijn

gingen. Door de jaren heen verdwenen

leven, word ik dan nooit gelukkig? Wat

den van Huis van Belle. In de CHE,

deze plekken weer of veranderden ze in

spookte Jezus uit op aarde? Ik zie niets

met apart programma voor ouders en

jongerencentra. Op dit moment is YfC in 24

van God, ik zou graag willen zien wat het

jeugdleiders. Zie www.huisvanbelle.

steden actief in het jongerenwerk en lan-

geloof is.

nl/belledag.

delijk betrokken bij het jeugdwerk in veel

Agenda • 6 april: Jaarlijkse dag voor tienermei-

• 20 april: PaasChallenge 2019. Een

kerken. Voor deze laatste doelgroep is er

interactief spel als kennismaking met

allerlei materiaal verschenen, zoals het

het paasverhaal. Zie jop.nl/themas/

missionaire clubprogramma Rock Solid.

vieren-en-ontmoeten/paaschal-

Voor de contacten op straat is echter niet

lenge-2019.

veel materiaal beschikbaar. Je kunt ook

• 7-8 mei: INNOV8-conferentie ‘ME &

moeilijk tijdens een potje voetbal een

 Mag je wel

bidden als je niet gelooft? 

YOUth’. Zie www.missienederland.nl/

map tevoorschijn halen en een halve

innov8-conferentie-2019.

clubavond gaan geven. Maar wat doe je

Steeds vaker komen onze jongerenwer-

als jongerenwerker dan wel wanneer een

kers deze vragen tegen, maar ze vinden

jongere uit het niets een prangende vraag

het niet altijd makkelijk om hiermee om

stelt? Zo’n vraag die meer nodig heeft dan

te gaan. Dit zorgt ervoor dat de jongeren

een Bijbeltekst als antwoord?

minder makkelijk hun (geloofs)vragen

Vragen

stellen, of dat ze moeten worden doorverwezen naar een jongerenwerker die wel

• 18 mei: Trainingsdag van Evangelie &

Missionair jongerenwerk is voor ons: mee-

moslims en stichting Gave voor kin-

lopen met jongeren en hen verder op weg

derwerkers die contact hebben met

helpen op ieder gebied van hun leven.

App

migranten en/of vluchtelingen. Zie

Vooral door onze eigen levens met hen

Om de jongerenwerkers te helpen, heb

www.gave.nl/agenda/trainingsdag-

te delen. Wij geloven dat we Jezus’ liefde

ik onderzoek gedaan naar geloofs- en

kinderwerk.

kunnen bekendmaken aan de jongere

zingevingsvragen onder seculiere (straat)

die problemen heeft op school of op z’n

jongeren in de Zwolse wijk Diezerpoort. Ik

28

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

weet hoe je ermee om kunt gaan.

 Jeugdwerk

nen zijn voor de jongerenwerkers. Mensen die geregeld een maaltijd willen koken, zodat de werkers energiek de straat op kunnen. Mensen die standvastig bidden voor de jongeren, die soms zo veel meemaken in hun leven. Denk daarom niet te snel: ik ben niet nodig in het jeugdwerk. We kunnen altijd mensen gebruiken.

Lydia van Seters is jongerenwerker en coördinator geloofsvragen bij YfC Zwolle en heeft samen met Gerda ten Heuw het onderzoek uitgevoerd.

Lydia van Seters (rechts) spreekt regelmatig af met jongeren en kletst over vriendjes, voetbal en soms de diepe vragen van het leven. (beeld Arian Geertsema)

heb ontdekt dat jongerenwerkers behoefte

vaak al klaarliggen. Een mooi voorbeeld

Media/tips

hebben aan ervaren mensen, die hun leven

daarvan is een 14-jarige jongen die regel-

op een ontspannen manier met hen delen.

matig langskomt bij de pannakooi. Met hem

De manier waarop zij met vragen hebben

hebben we al drie jaar contact. Hij heeft

zoek ‘Geloofsvragen van seculiere

geworsteld en de verhalen die zij delen,

veel vragen en dacht enkele jaren geleden

jongeren’: goo.gl/XXw8Cp.

helpen de jongerenwerkers. Het inzetten

al na over Jezus, diens dood en de beteke-

van mentoren of coaches helpt om te pra-

nis daarvan voor de mensen op aarde. Het

ten over het werk en de uitdagingen. Ook in

enige wat ontbrak was een jongerenwerker

Handboek missionair jongerenwerk,

het persoonlijke leven met God hebben de

die zich capabel voelde om daarover het

Driebergen (Agape), 2016. Zie agape.

jongerenwerkers behoefte aan mensen die

gesprek met hem aan te gaan. Wij hopen

nl/handboek-missionair-jongeren-

hen ondersteunen. Als organisatie zetten

dat de app de jeugdwerkers zal helpen om

werk.

we ons er dan ook voor in dat iedere jonge-

gesprekken te voeren op een manier die

renwerker een coach krijgt.

past bij henzelf en bij de jongeren.

Dat blijkt echter niet genoeg. Jongerenwer-

Daarnaast blijft het uiteraard erg belangrijk

kers geven aan dat ze ook Bijbelkennis mis-

om echte relaties aan te gaan en te onder-

sen. Welk verhaal is op welke situatie van

houden. Zonder een goede relatie kun je

toepassing? En wanneer is een filmpje of

dergelijke gesprekken sowieso niet voeren.

boek geschikt? Om die kennis en vaardig-

Zo bouw ikzelf aan relaties door in de stad

heden te beheersen, is training nodig. Dit is

met een jongere een kop koffie te drinken,

de reden dat YfC Zwolle een app ontwikkelt

een rondje met hen te wandelen of hen

waarin we voor allerlei geloofsvragen van

thuis uit te nodigen. Een ander heeft vooral

jongeren dieper ingaan op de (Bijbelse)

contact via sociale media, tijdens het voet-

achtergronden ervan en handvatten geven

ballen, of door een meidenclub op te star-

jongeren(werkers)? Zijn er jongeren-

voor toepassing van die kennis in het ge-

ten. De uitvoering kan verschillen, maar het

werkers in jouw gemeente die deze

sprek met een jongere.

opbouwen van een relatie is cruciaal.

app en trainingen goed zouden kun-

Relatie

Standvastig

Het onderzoek richtte zich uiteindelijk

In het jongerenwerk zijn dus meerdere ge-

Neem dan contact op met de auteur

vooral op YfC Zwolle en de jeugdwerkers.

neraties en vaardigheden nodig. Mensen

via lydia.vanseters@yfc.nl.

Dit komt omdat de vragen van de jongeren

met levenservaring, om een coach te kun-

• Zie voor meer info over het onder-

• Jonathan Pellegrom, Als christen aansluiten bij jongeren van de straat.

• Wil jij je ook inzetten voor

nen gebruiken? Of wil je meewerken aan het uitwerken van de vragen?

29

 Opinie

Afgoden dienen in de Kalverstraat Heel lang heb ik gedacht dat afgodendienst in de tijd van de Bijbel echt iets anders was dan in onze tijd. Mensen maakten toen beelden en bouwden altaren en tempels. Ik herkende dat niet in de wereld om me heen. Inmiddels ben ik daar niet meer zo zeker van.

tekst Bram Beute

In de tijd van de Bijbel aanbaden de

naar rijke, tastbare zegen. Kleurrijke pos-

oren – ‘Veel plezier ermee’ – verlaat je de

heidenen met geheimzinnige rituelen

ters van mooie, gelukkige mensen houden

tempel en dwaal je verder. Wie weet welk

hun goden. Als de Israëlieten daaraan

je een spiegel voor: wij zijn gelukkig, maar

geluk jou deze dag nog wacht.

meededen, nam God hun dat kwalijk.

ben jij dat ook? Ze confronteren je met je

Natuurlijk, ook wij hebben onze afgoden:

eigen beperkingen. Maar dat niet alleen.

Verlangen

geld, carrière, status, gezondheid enzo-

Ze wijzen je ook hoe je dezelfde zegen

Misschien vind je het een beetje overdre-

voort. Maar ik dacht altijd: de aanbidding

als zij kunt ontvangen. Koop dat shirt, die

ven om een dagje shoppen in Amster-

van deze afgoden gaat toch heel anders

schoenen, dat horloge, die telefoon, die

dam te vergelijken met de dienst aan een

dan toen?

racefiets.

afgod. Maar door zo’n vergelijking wordt

Dat is maar de vraag. De Amerikaanse

In de massa loop je langs de tempels.

iets duidelijk wat anders in ons denken

theoloog James K.A. Smith maakt een

Als je belangstelling gewekt wordt, ga je

over afgoden gemakkelijk verborgen

vergelijking tussen een bezoek aan een

een tempel binnen. Je wordt vriendelijk

blijft. Shoppen is niet een eenvoudige

grote shopping mall en een bezoek aan

ontvangen door een priester, die je alle

handeling waardoor je iets verwerft wat

een tempel. Vertaald naar de Neder-

ruimte geeft om jezelf te zijn en je gods-

je nodig hebt. Het is veel ingewikkelder.

landse context ziet dat er ongeveer als

dienst vorm te geven op de manier die

Je koopt iets wat je wellicht nodig hebt,

volgt uit.

bij je past. Wil je even rondkijken, wil je

maar vaak wordt het idee over wat je

advies, wil je iets uitproberen, het mag al-

nodig hebt, je verlangen, je gevoel over

lemaal. En terwijl je ronddrentelt, ontdek

een gelukkig leven, gaandeweg dat pro-

Op de heilige dag waarop je vrijgesteld

je iets prachtigs. Het is als een openbaring:

ces gevormd.

bent van je werk om je goden te aanbid-

je wist het nog niet, maar hier was je naar

Dienst aan God of aan de afgoden is niet

den en hun zegen te ontvangen, ga je op

op zoek. Bewonderend neem je het in je

alleen een zaak van bewust kiezen, maar

bedevaart naar de heilige stad. Als je in

handen. Je bekijkt en bevoelt het aan alle

vooral een zaak van het hart, het ver-

het religieuze centrum bent aangekomen,

kanten. Het is duidelijk dat er een offer

langen. De enige God vraagt van ons dat

ga je op in de menigte pelgrims. Overal zie

voor gevraagd wordt, maar je besluit dat

we Hem liefhebben, dat wil zeggen: dat

je uitnodigende afbeeldingen, lichtrecla-

dat het waard is. Bij het altaar neemt de

we ons verlangen op Hem richten. En dan

mes en uithangborden. Hier moet je zijn.

priester je geldoffer in ontvangst. Voldaan

is de vraag: hoe laat je dat verlangen zo

Prachtige etalages wekken verlangen op

en met de zegen van de priester in je

vormen dat het gericht is op God en niet

Openbaring

30

OnderWeg #07 > Jaargang 5 > 30 maart 2019

 Opinie

op de afgoden? In nummer 5 van Onder-

dagje shoppen in Amsterdam is maar

verkopen maar één afgod. Ook andere

Weg (over persoonlijk contact met God)

een voorbeeld. Wie op internet zoekt

afgoden kennen hun eredienst, waar-

werden manieren aangereikt om dit in je

naar een nieuwe auto, een telefoon of

door onze verlangens gevormd worden.

persoonlijke leven vorm te geven. Maar

een vakantie kan hetzelfde ervaren. Het

Ook een sportschool kun je gemakkelijk

er zijn ook collectieve manieren, zoals

zoeken naar het juiste product roept een

omschrijven als een tempel, waar je

kerkdiensten, gebedsgroepen, of samen

verlangen in je wakker dat steeds sterker

verlangen naar een mooi, sterk, gezond

zingen.

wordt. Een collega vertelde me ooit dat

lichaam gevormd wordt. Massale sport-

ze niet langer ‘Fundamentalist’ wilde

evenementen hebben veel weg van een

zijn. Ze wilde ervan af dat ze elke dag op

religieus gebeuren, waarin aanbidding

De andere kant is ook waar: er zijn veel

funda.nl zocht naar een nieuw huis en

en dus de vorming van onze verlangens

manieren waarop ons verlangen naar

daar haar verlangen en leven mee vulde.

plaatsvindt. Veel grote kantoorgebouwen

andere goden wordt gevormd. Een

Uiteraard is de wereld van kopen en

hebben alles weg van tempels, waar

Fundamentalist

goedgeklede mensen werken, die gemakkelijk het verlangen opwekken daarbij te willen horen.

Naïef Christenen zijn ‘in deze wereld, maar niet van deze wereld’. Je kunt niet leven zonder boodschappen te doen en werk en sport en vele andere zaken maken deel uit van het leven van christenen. In al die dingen kun je iets van de goedheid van God ervaren. Je kunt God danken voor je boodschappen, je middag in de sportschool of je werk. En tegelijk is het van belang niet om naïef te zijn. Het omgaan met deze terreinen van het leven vult gemakkelijk je verlangen en komt dan op zichzelf te staan.

Afgoden hebben bovendien kanten die ze liever verborgen houden. Het grote consumeren is niet mogelijk zonder uitgebuite (kind)slaven en grote aantasting van het milieu. Andere slachtoffers van deze god zijn mensen met een koopverslaving en gezinnen die in grote schulden terechtkomen. Ook andere afgoden maken slachtoffers die zij liever verborgen houden. Corruptie, machtsmisbruik, bedreiging, depressie en anorexia zijn slechts enkele gevolgen ervan.

Er is maar één die werkelijk uit is op het goede voor jou en deze wereld. Hij bevrijdt van de afgoden. Het is echt heilzaam om je verlangen op Hem te richten.

Bram Beute is predikant van de Bazuinkerk (GKv) in Kampen en redacteur van OnderWeg.

31

-advertenties-

Dr. Pieter J. Lalleman

De verborgen eenheid van de Bijbel Het gebruik van het Oude Testament in het Nieuwe Testament

Onder

Inspiratie voor en reisgenot

Het Oude Testament lijkt steeds meer een ondergeschoven kindje te worden in christelijk Nederland. Het wordt geassocieerd met een wrede God, met geweld en wantoestanden. Wat hebben wij met dit weinig geliefde deel van de Bijbel te maken? Pieter Lalleman laat zien hoe belangrijk het Oude Testament is als bron van het Nieuwe. Hij behandelt een selectie van de talloze verbindingen tussen de 66 boeken van de Bijbel. Lalleman laat zien dat Jezus en de apostelen tussen de regels door veel verwijzen naar het ‘Eerste Testament’.

Wie het Oude Testament van minder waarde acht, mist veel verbanden. Vaak zal daardoor de bedoeling van de nieuwtestamentische tekst aan hem voorbijgaan.

Gratis 6 nummers OnderWeg in de brievenbus?

Benieuwd naar OnderWeg? Kies het Proefabonnement en ontvang het magazine 3 maanden* (6 nummers) gratis thuis! *stopt automatisch

onderwegonline.nl/proefabonnement

Buijten & Schipperheijn Motief 320 p. – € 19,95 – www.buijten-motief.nl – in de boekhandel

Onderweg 19-3-2019.indd 1

19-03-19 09:32

r is wate t e ak m gt ote b r n, ze g e r ie e D kind m je leine k r iet o o n r vo a . Ma en. papa n ij wass m e t en in hand

Donatus verzekert vertrouwd

www.donatus.nl