Uitkijken naar het bruiloftsfeest by OnderwegOnline

www.onderwegonline.nl

#11  jaargang 5  25 mei 2019

Uitkijken naar het bruiloftsfeest THEMA: LEVEN ALS BRUID VAN CHRISTUS

Onder

e Inspirarti voo n te s i e r geno

06 GEMEENTE VAN CHRISTUS LIEFDE TUSSEN BRUIDEGOM EN BRUID 10 DE BRUILOFT KOMT LEVEN VANUIT DE VERWACHTING 14 BEN IK BRUID VAN CHRISTUS? SPANNING TUSSEN GEMEENSCHAP EN INDIVIDU

 Inhoud Thema

06 OPINIE

Over de kerk als bruid van Christus

In de uitdrukking ‘gemeente van Jezus Christus’ klinkt door dat de gemeente van Jezus is, zoals een bruid van haar bruidegom is. De gemeente is bruid van Christus. Dat beeld heeft diepe,

10 INTERVIEW

‘De bruidegom wordt er blij van als ik, wanneer Hij komt, uitroep: Heer, bent U er nu al?’ Op veel plaatsen gebruikt de Bijbel het woord ‘bruid’ voor de

oudtestamentische wortels. Hoogleraar praktische theologie

gemeenschap van Gods kinderen. Wat wil dit beeld zeggen

Hans Schaeffer bespreekt verscheidene aspecten van dat

en wat betekent het om als bruid te leven in verwachting van

Bijbelse beeld van het verlangen naar de bruiloft als bruid van

de bruiloft? OnderWeg praat hierover met justitiepredikant

Christus.

Jeannette Westerkamp. ‘Laat je houding bepalen door degene die je voor de bruiloft uitnodigt en niet door mensen om je heen.’

20 EYEOPENER

28 JEUGDWERK

In vertrouwen het roer overgeven

Trouwen met Jezus

de hemelvaart van Elia. En tegelijk bij de gedachte aan onze

Hoe je dat beeld als jongere invult, is mede afhankelijk van

eigen hemelvaart. Hoe is het om los te moeten laten? Lukt

jouw ideeën over een bruiloft. Is het die unieke romantische

dat? Hoe staat het met je vertrouwen in de volgende gene-

dag waarop alles gericht is op een perfect georganiseerd

ratie, die het roer over gaat nemen? Zal hun dat lukken in de

feest? Of is het een wettelijke formaliteit die je desnoods op

storm van deze tijd? Hoe is het eigenlijk met je vertrouwen in

maandag voor tien uur gratis kunt vastleggen?

Aan de vooravond van Hemelvaartsdag staat Han Hagg stil bij

Jezus als bruidegom en de christelijke gemeenschap als bruid.

Gods leiding?

24 ONTMOETING

‘Ik mag kritisch toetsen vanaf de zijlijn’

Bert Loonstra, predikant in de Christelijke Gereformeerde

30 OPINIE

Het sprookje van geloof, hoop en liefde

De NPO televisieserie De luizenmoeder was vorig jaar een

Kerken, heeft als geen ander ervaren hoe heftig meningsver-

daverend succes. Dit jaar keken opnieuw miljoenen mensen

schillen in een kerkgenootschap kunnen uitpakken. Zijn boek

naar het tweede seizoen. Het basisschoolplein bleek wederom

Hij heeft een vriend over homoseksualiteit moest hij in 2005

het decor waar veel menselijks, al te menselijks, zich afspeelt,

onder kerkelijke druk uit de handel halen. Sinds 2008 praat hij

waar volwassenen, kinderen, volwassen kinderen en, niet het

via zijn blog kritisch vanaf de zijlijn mee over de ontwikkelin-

minst, kinderlijke volwassenen beurtelings schitteren.

gen in de CGK. ‘We moeten leren dat de kerk van Christus is.’

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Thema  Introductie

De bruiloft komt vanzelf

‘

e bruiloft? Nee, daar ben ik niet echt mee bezig. Er is nu ook nog zo veel moois en leuks. Die bruiloft? Die komt

vanzelf wel.’ ‘Ja, dat klinkt misschien wel een beetje raar. Maar ’t is echt zo hoor. Hij maakt alles voor elkaar. Een huis met veel kamers. Hij heeft al gezorgd voor een prachtige witte trouwjurk. Zelfs de datum heeft hij geprikt. Ik hoef er helemaal niets meer voor te doen. Alleen wachten.’

14 OPINIE

Ben ik bruid van Christus?

‘Of ik die bruiloft wel echt wil? Ehm… ja? Dat denk ik wel. Heus wel, hoor. Het is alleen…’

In de Bijbel wordt Gods volk de bruid genoemd. In eerste instantie lijkt dat een goede reden om dat beeld niet

‘Ja, ik verlang er soms echt wel naar. Laatst nog, toen er zo veel

persoonlijk toe te passen. De Bijbel gebruikt meestal

mensen omkwamen bij die aanslag. Dan denk ik: laat die brui-

collectieve beelden voor gelovigen. Toch zijn er heel wat

loft maar gauw komen. Ik hoor dat ook wel van anderen, ouder

christenen geweest die zichzelf zagen als bruid van Christus.

dan ik. Als ze niet zo veel meer kunnen, dan beginnen ze naar

Bram Beute bespreekt dit ogenschijnlijke dilemma.

de bruiloft te verlangen.’ ‘Ja, dat kan hij misschien beter maar niet horen. Alsof we alleen van hem houden omdat hij onze problemen oplost.’ ‘Nee, maar ik weet eigenlijk niet hoe ik me nu al op de bruiloft moet voorbereiden. Misschien wat minder druk zijn, me wat minder verliezen in de dingen om me heen? Maar ik kan toch

EN VERDER: 4 Praktijklokaal

ook niet de hele dag naar zijn foto gaan zitten staren?’ ‘Jawel, ik kijk er bijna elke dag wel even naar. En ik stuur hem elke dag een berichtje. Maar ja, er is nog zo veel meer te doen

12 Redactioneel Esther de Hek

en te beleven, hè?’

18 Stimulans

‘Wat zeg je? De trouwjurk gaan passen om er al wat meer zin in

19 Column Roel Venderbos

te krijgen? Ik weet niet of ik daar wel tijd voor heb.’

23 Nieuws

‘Ik heb hem aangetrokken. Echt wel heel bijzonder! Ik begin me

23 Colofon

ben! Dat hij mij wil. Ik houd hem nog maar even aan, denk ik.’

27 Column Dicky Nieuwenhuis

helemaal anders te voelen. Trots eigenlijk wel. Dat ik zijn bruid

‘Ja, natuurlijk doe ik voorzichtig. Ik laat er heus geen vlekken op komen!’ ‘Nee ik heb nu geen tijd meer, want ik denk dat ik gelijk ook mijn haar ga laten doen. En ik moet

Stockbeelden: track5/iStock (pagina 1); beer5020/iStock (pagina

ook nog naar de schoonheidsspe-

4); Marc A. Sporys/Unsplash (pagina 7); Photos by Lanty/Unsplash

cialist. Hij zal z’n ogen uitkijken!’

(pagina 8-9); AlbyDeTweede/iStock (pagina 20); NGDPhotoworks/ Pixabay (pagina 29);

Bram Beute, redacteur van OnderWeg 3

 Praktijklokaal

Zingen als opmaat van de eredienst

ons en maken Hem groot. Het geeft

ie een kerkdienst meemaakt

het geval en daarom heeft de werk-

in een rooms-katholieke

groep liturgie een nieuwe benadering

een sfeer van enthousiasme, dank-

kerk, merkt dat de dienst

voorgesteld: zingen voor de dienst.

baarheid en verootmoediging.’ Daarna

begint met muziek, orgelspel bijvoor-

‘We zien het zo voor ons: we komen

is er gelegenheid voor het persoonlijke

beeld. In een gemiddelde gerefor-

binnen, we ontmoeten kort elkaar, de

gebed en het consistoriegebed, waar-

meerde kerkdienst is het orgelspel de

muzikanten zetten de sfeer neer, de

voor de kerkenraad zich weer even te-

achtergrond voor de ontmoeting van

toon is gezet. We willen God zingend

rugtrekt. ‘Door samen God te loven en

gemeenteleden die enthousiast bijpra-

danken dat we in zijn genade samen

liederen te zingen die dit moment van

ten. Dat is ook in de GKv Vlaardingen

mogen komen, we verootmoedigen

stilte inleiden, hopen we de ontmoeting met God meer te benadrukken.’ Er worden in Vlaardingen drie liederen gezongen: een ‘gouwe ouwe’, een bekend hedendaags lied en een onbekend lied (zodat de gemeente op een ontspannen manier kennis kan maken met nieuwe liederen). Voor de begeleiding worden verschillende instrumenten gebruikt, en ook kindermuzikanten kunnen daarbij worden ingeschakeld. Deze aanpak geldt voorlopig voor elke eerste zondag van de maand, tenzij bijvoorbeeld een sterfgeval een andere invulling vraagt. Dan schuift het een week op. Niemand is verplicht mee te zingen of tien minuten eerder te komen. En uiteraard wordt deze praktijk na een proefperiode geëvalueerd. Waar de ontmoeting met elkaar nu

Voor de begeleiding worden verschillende instrumenten gebruikt, en ook kindermuzikan-

blijft? Na elke dienst is er gezamenlijk

ten kunnen daarbij worden ingeschakeld.

koffiedrinken.

Digitaal collecteren verovert de kerken

ie op de website van Givt

schikbaar. Onder andere van Scipio, die

zijn vooral bedoeld voor de onderlinge

kijkt, vindt daar een overzicht

volgens de diakenen van Nieuwleusen

communicatie; zo kunnen kerken er de

van kerken en instanties die al

(GKv) naadloos aansluit bij het admini-

ledenlijst in opnemen.

gebruikmaken van de Givt-app, waarmee

stratieve programma met dezelfde naam

Givt heeft weer andere voordelen. Die

je gemakkelijk digitaal kunt collecteren.

en bovendien goedkoper is dan de an-

app is niet specifiek kerkelijk. Dalfsen

Dat zijn er steeds meer. In de afgelopen

dere aanbieders. Andere kerken werken

(GKv) wijst er bijvoorbeeld op dat men-

weken besloot een zevental gemeenten

met de app van Chrch, bijvoorbeeld de

sen binnenkort ook hun donatie voor de

om voortaan ook de mogelijkheid te bie-

3G-kerk in Deventer en de NGK Nijmegen.

voedselbank via de Givt-app kunnen re-

den om via de smartphone geld te geven

Deze beide apps hebben als kenmerk dat

gelen: selecteer de QR-code in de app na

in de collecte.

collecteren maar een van de functies is

het invullen van een bedrag, richt dan de

Naast Givt zijn er ook andere apps be-

waarvoor je de app kunt gebruiken. Ze

telefoon op de code en de gift is overge-

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Praktijklokaal

maakt. De GKv Hardenberg-BaalderveldZuid en de Open Poort (GKv) in Hattem wijzen erop dat je via Givt ook aan je eigen kerk kunt geven als je bijvoorbeeld thuis vanwege ziekte of op vakantie meeluistert via Kerkdienstgemist.nl of Kerkomroep.nl. Verandert het digitaal collecteren de praktijk van het geven? Waarschijnlijk wel. In Hattem blijft de collectezak inmiddels vrijwel leeg. De GKv Groningen-Oost benadrukt echter dat naast de digitale collecte uiteraard ook contant geld welkom blijft en dat ook nog steeds collectebonnen kunnen worden besteld. Digitaal collecteren vraagt ook mentaal een omschakeling. Een van de gebruikers zegt daarover: ‘We zijn grootgebracht

meer geld binnenkomt. Vooral bij jonge-

met de gedachte om tijdens de dienst de

ren. Voor deze generatie is de Givt-app

smartphone thuis te laten. Nu moeten

ook bedacht. De bedenker, Sjoerd van

we hem juist gebruiken. Je ziet echt veel

Oort, kwam erop tijdens een kerkdienst.

meer telefoons in de kerk.’

Mensen willen volgens hem nog steeds

Het gebruik van een app past in de ont-

geven, maar wel op een manier die bij de

Webtips • w ww.destentor.nl/hattem/digitale-collectezak-verovert-de-kerk-lang-niet-iedereenheeft-nog-contant-geld-op-zak~a3c1830a

wikkeling dat mensen steeds minder

huidige tijd past. Voor hem is het essen-

• w ww.givtapp.net

gebruikmaken van contant geld. Ronald

tieel dat digitaal bijdragen in de collecte

• w ww.hagru.nl/software-kerken/scipio-app

Veldkamp, voorzitter van de diaconie in

géven blijft. Dat is anders dan betalen.

• chrch.org

Hattem: ‘We zagen de collecteopbrengs-

Je maakt, met de telefoon, echt een ge-

• w ww.onderwegonline.nl/9347-gkv-houten-

ten steeds meer teruglopen.’ De ervaring

baar. En hoeveel je geeft, blijft anoniem

is dat er met digitaal collecteren weer

voor de boekhouder van de kerk.

communiceert-via-app

En verder • In de GKv Bergentheim werd aandacht voor Moederdag dit jaar gecombineerd met een doopzondag. Zo worden moeders op

activiteiten georganiseerd, zoals een escape challenge waarin het leven van Jezus verwerkt was.

een speciale manier in het zonnetje gezet. Ds. Reinier Kramer:

•V oorafgaand aan de kerkdienst komt de kerkenraad even bij

‘Onder ons zijn er echter ook broeders en zusters die graag een

elkaar, om samen te bidden. Deze gewoonte is binnen gere-

kindje zouden ontvangen, maar die het (nog) niet gegeven is. Er

formeerde kerken ontstaan in de negentiende eeuw, toen het

is veel verdriet rondom gezinsvorming.’ Om die reden ging het

niet altijd veilig was om kerkdiensten te houden. Tegenwoordig

op 12 mei niet zozeer over Moederdag, als wel over de beteke-

wordt een zegen over de dienst gevraagd, voor de predikant en

nis van Christus wanneer je met teleurstelling wordt geconfron-

voor de gemeente. Er zijn echter veel meer mensen in en rond

teerd. Dat werd besproken aan de hand van de geschiedenis

de dienst actief: muzikanten, de kinderwerkers, de technici.

van de Emmaüsgangers.

Daarom zijn zij in de CGK/GKv-samenwerkingsgemeente van

• Hoe krijg je mensen je kerk binnen? De Goede Herderkerk in IJs-

Woerden allemaal welkom in de bijeenkomst voor de dienst.

selmuiden (NGK) stelde de kerk open op Koningsdag. Mensen

‘Het werkt verbindend als wij samen bidden voor de Heer.’

waren welkom voor koffie, thee of... het toilet. Veel mensen

Daarna overleggen de ouderlingen nog over de voorbeden in

vonden de weg naar binnen. Daarnaast werden er ook allerlei

de dienst.

 Thema

Uitkijken naar de bruiloft

Over de kerk als bruid van Christus ‘Gemeente van Jezus Christus.’ Zo begin ik altijd een preek. Dat doe ik heel nadrukkelijk om aan te geven dat we dan bij elkaar zijn als Jezus’ gemeente en niet als een groepje enthousiaste clubleden van een religieus genootschap. Maar zo’n introductie heeft in het kader van dit themanummer wel een diepe lading.

tekst Hans Schaeffer

In de uitdrukking ‘gemeente van Jezus

‘De HEER sprak: “Als een man van zijn

bruidegom en bruid kan ook confronte-

Christus’ klinkt door dat de gemeente

vrouw scheidt en zij bij hem weggaat

rend zijn.

‘van Jezus’ is, zoals een bruid van haar

en de vrouw van een ander wordt, kan

Het is belangrijk al die emoties te erken-

bruidegom is. De gemeente is ‘bruid van

hij haar dan terugnemen? Wordt er dan

nen en te benoemen. De kerk als bruid

Christus’. Dat beeld heeft diepe, oudtes-

geen smet op het land geworpen? Maar

van Christus is niet alleen het roze ro-

tamentische wortels. Zo moet Jeremia

jij hebt met talloze minnaars overspel ge-

mantische plaatje, maar stelt dat zelfs

tegen het volk zeggen namens de Heer:

pleegd, en je wilt toch weer bij Me terug-

onder kritiek. God zelf neemt ons met dit

‘Roep Jeruzalem toe: Dit zegt de HEER: Ik

komen? – spreekt de HEER”’ (Jeremia 3:1).

beeld als het ware bij de hand, mee de

weet nog hoe je Me liefhad in je jeugd,

Deze tonen klinken ook in de profetie van

bruiloftszaal in. Om ons als bruid te ver-

van Me hield als mijn bruid, hoe je Me

Hosea en Jesaja door (bijvoorbeeld Hosea

binden aan onze ‘man’, onze bruidegom,

volgde door de woestijn, dat land waar

2:4-25 en Jesaja 54:61,62).

met alles wat dat oproept. Het is een

niet wordt gezaaid’ (Jeremia 2:2). Een

Als we al denken over de kerk als bruid

beeld dat je mag leren proeven en erva-

schitterende beschrijving die de hele

van Christus en ervan zingen: ‘Om haar

ren in alles wat dat meebrengt.

Exodusgeschiedenis als een liefdesge-

als bruid te werven, kwam Hij ten hemel

schiedenis benoemt.

af’, dan gaat zo’n beeld lang niet altijd

Bruidsschat

de diepte en breedte in die het eigenlijk

Een aantal aspecten van het beeld als

heeft. Elk van ons heeft allerlei associ-

bruid van Christus ga ik langs. Allereerst

Het beeld van de liefde tussen bruide-

aties met dit beeld. Het kan afgesleten

betekent dit beeld in de context van de

gom en bruid heeft tegelijk ook een

raken of juist pijn en gemis, verdriet en

Bijbel dat de gemeente tot bruid wórdt:

keerzijde, zoals een hoofdstuk later blijkt:

kwaadheid oproepen. Het beeld van de

de bruidegom moet de prijs betalen die

Confronterend

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Opinie

hiervoor staat, de bruidsschat. Wij zijn gekocht. Dat klinkt ons, 21ste-eeuwse westerlingen, toch wat wonderlijk in de oren. Daar heb je eerder beelden uit het Midden-Oosten bij. Wel, dat is ook de bedoeling. De Vader heeft ons uitgekozen:

 ‘Hoeveel moet mijn aanstaande man als bruidsschat betalen? 3000 euro?’ 

een huwelijk dat door de Vader is gearrangeerd. De bruidegom betaalde voor ons een dure prijs. Dat brengt het avondmaal in onze ervaring en herinnering. Het kruis was de prijs die de Zoon betaalde voor ons. Hij heeft ons gekocht. Maar toch: betalen voor een bruid dat klinkt als kindbruidjes uit verre landen die worden uitgehuwelijkt. Er zat in die cultuur echter ook iets moois. Op een forum van moslims die gaan trouwen, las ik over hoe een bruidsschat beleefd wordt door jongeren van vandaag uit die cultuur. Een meisje vroeg: ‘Hoeveel moet mijn aanstaande man als bruidsschat betalen? 3000 euro?’ Vervolgens zei ze: ‘Van mij hoeft het niet zo, hoor; hij mag ook 10 euro doen.’ Daarop kwam een reactie van iemand die schreef: ‘Kijk eens, iedereen heeft tegenwoordig een mobieltje. Zo’n ding kost (zeker de hippe soorten) zeker 400 euro. Als jij als vrouw nog niet eens de prijs van een mobieltje waard bent, dan zou ik nog maar eens goed nadenken als ik jou was.’ Zo wordt dat in een oosterse cultuur beleefd: een bruidsprijs, dat is wat je als man over hebt voor je vrouw. Als je dan bedenkt dat Jezus zijn leven gegeven heeft, dan wil dat zeggen: dit had de bruidegom Jezus over voor zijn bruid. Zoveel houdt Hij van ons. Jezus heeft ons zo lief dat hij voor ons als zijn bruid zijn leven over had. ’U bent gekocht en betaald’, schrijft Paulus (1 Korintiërs 6:20). Jezus zegt immers zelf in Johannes 15: ‘Jullie hebben niet Mij uitgekozen, maar Ik jullie’ (Johannes 15:16).

Bruidskleren Dan het tweede aspect van het beeld als bruid: een bruid straalt. Dat aspect lees je terug in Openbaring 19:8. Daar gaat het over de kleren van de bruid. Wij zijn

Je mooie uiterlijk als bruid, als gemeente, is wat de heiligen aan goede daden gedaan hebben.



 Thema

gekocht: zo zijn we bruid geworden van Jezus. Zo veel had Jezus over voor ons. Welnu, dan moeten we er tegen de tijd dat de bruiloft komt ook mooi uitzien. In dit vers wordt gezegd wat dit betekent: je mooie uiterlijk als bruid, als gemeente, is wat de heiligen aan goede daden gedaan hebben. Je uitstraling als bruid is zodoende ook wat jij aan goeds gedaan hebt. Als gereformeerden hebben we een beetje een dubbele relatie met zulke teksten. Gepokt en gemazeld als we zijn in de Catechismus weten we dat onze goede werken nooit onze redding kunnen betekenen. We leven van genade. De roomse leer was dat je door goede werken zalig kon worden. Dat geloven wij niet. Hier staat echter toch iets wat ons moet aanzetten en aansporen tot een heilig leven. Onze uitstraling op de bruiloft hangt ervan af.

Daden Bij het beeld van een bruid en bruidegom hoort ook: liefhebben met daden. Laten zien dat je geraakt bent. Ik denk dat hier voor ons in onze tijd een grote uitdaging ligt. Onze kerken kunnen juist dan laten zien wat leven met Jezus betekent: in wat we doen, onze praktijken. Niet – laat dat helder zijn – alsof wij onze heiligheid

Er zit in dat beeld van het avondmaal ook iets wat krachtig vooruitwijst naar de bruiloft van

en zaligheid zelf kunnen ‘maken’. Laat

het lam.

ik daarvoor naar een andere Bijbeltekst gaan. Namelijk het begin van Paulus’ brief aan de Korintiërs. Daar staat: ‘Hij is

heilige Geest. Die Geest wil in ons wer-

ruimte is. Hoe snel dat ook gebeurt, onze

het ook die u tot het einde toe de zeker-

ken en ons van binnenuit mooi en stra-

bruidegom wil echt heel veel moois aan

heid geeft dat u geen blaam zal treffen

lend maken. God zelf zal zorgen dat wij er

ons geven: mooie kleren om aan te trek-

op de dag van onze Heer Jezus Christus.

stralend uitzien op die dag van onze Heer

ken. Sterker nog: dat stralende linnen

God, door wie u geroepen bent om één

Jezus Christus: dat is die ene bruiloftsdag

van onze goede daden krijgen we van

te zijn met zijn Zoon Jezus Christus, onze

die een eeuwigheid duurt.

Christus zelf. Aan de christenen in Galatië

Heer, is trouw’ (1 Korintiërs 1:8-9).

schrijft Paulus dat we ons met Christus

Door dat woordje ‘trouw’ wordt opnieuw

Leefstijl

iets van de sfeer van trouwen en hu-

In dit beeld schuilt een enorme drive en

is het geheim van deze stralende bruid

welijk opgeroepen. God weet dat wij,

motivatie om goede dingen te doen. Hoe

met haar mooie kleren: ze heeft die ge-

mensen, zeker niet altijd trouw zijn. Er

gemakkelijk is het om gewoon je gang te

kregen van haar bruidegom.

is veel wat ons afhoudt van dat ideaal.

gaan; tevreden te zijn met hoe het gaat

Verlangen naar de bruiloft betekent dus

Maar God is trouw en Hij zal er zelf ook

in je persoonlijke geloofsleven. Om je

ook dat de kerk haar leefstijl serieus

voor zorgen dat wij veranderen; dat wij

neer te leggen bij je eigen drukke leven

moet nemen. Dat zijn de kleren waaraan

vernieuwd worden. Hij geeft zelf ons zijn

waarin voor ‘goede daden’ lang niet altijd

je kunt zien dat ze bruid is!

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

zelf mogen bekleden (Galaten 3:27). Dat

 Opinie

ook onlosmakelijk bij een bruiloft. De

een bruiloft; dat mag ons gemeenteleven

kerk viert deze maaltijd regelmatig. Een

bepalen. Dat betekent: enorm toeleven

maaltijd die Jezus instelde vlak voor zijn

naar die dag, die tijd dat we één met

sterven. ‘Ik zeg jullie: vanaf vandaag

Christus zullen zijn. Compleet opgaan in,

zal Ik niet meer van de vrucht van de

genieten van God. Zoals de Catechismus

wijnstok drinken tot de dag komt dat Ik

van Westminster zegt: ‘Het hoofddoel

er met jullie opnieuw van zal drinken in

van de mens is God te eren en eeuwig

het koninkrijk van mijn Vader’ (Matteüs

van Hem te genieten, ons in Hem te ver-

26:29). In het boek Openbaring zegt Jezus

heugen.’

tegen de gemeente het volgende. ‘Ik sta voor de deur en klop aan. Als iemand mijn stem hoort en de deur opent, zal Ik binnenkomen, en we zullen samen eten, Ik met hem en hij met Mij’ (Openbaring 3:20). Er zit in dat beeld van het avondmaal ook iets dat krachtig vooruitwijst naar deze bruiloft van het Lam: samen eten en drinken. Het beeld van de bruid die wacht op de bruidegom laat ons uitkijken naar het bruiloftsmaal! Ik denk dat we het avondmaal als afspiegeling van

Ontrouw

 Het stralende linnen van onze goede daden krijgen we van Christus zelf 

die latere maaltijd, dat bruiloftsmaal, heel

Intensief

bewust en intens kunnen vieren. Ik denk

Blij zijn met en genieten van elkaar; het

ook dat we – meer dan we wellicht ge-

heerlijk vinden om dicht bij elkaar te zijn,

wend zijn – er veel moeite voor moeten

in elkaar op te gaan. Dat betekent dat wij

doen om dit sacrament, en kerkdiensten

als bruid misschien toch meer met onze

waarin dit gevierd wordt, te benutten om

bruidegom moeten bezig zijn. Want van

het verlangen naar deze bruiloft vorm te

een bruid die het wel prima vindt dat we

geven en te laten groeien.

gewoon kerk zijn zoals we zijn, die plicht-

Lichaam

matig nog wel wat roept over de bruiloft die gaat komen, maar er in feite niet mee

Tot slot. Een bruiloft is het feest van de

bezig is, die toch wat ongeïnteresseerd

In de derde plaats staat het beeld van

eenwording van man en vrouw. Daar kijk

lijkt, daar wordt een bruidegom niet echt

het huwelijk tussen God en zijn volk, tus-

je naar uit: samenleven, samen genie-

blij van… Ook op dit punt kan het beeld

sen Jezus en de kerk en het beeld van de

ten van elkaar. Bijzonder dat zo’n heel

van de kerk als bruid ons verder helpen.

bruiloft van het Lam, tegen de achter-

aards en lichamelijk beeld van trouwen

Om te beseffen hoe intensief dat beeld

grond van onze ontrouw. Kijk maar naar

gebruikt wordt voor Christus en de kerk.

ons doen en laten kan en mag bepalen.

Jeremia en Hosea, om die twee profeten

Eén worden met Christus: als je de brie-

Hoe we ons er als gemeente door kun-

nogmaals te noemen. Juist waar Gods

ven van Paulus leest, kom je dat beeld

nen laten vormen.

trouw aan ons benadrukt wordt, springt

vaak tegen. Denk ook aan het beroemde

Verlangen naar de bruiloft als bruid van

ook onze kerkelijke, christelijke en gelo-

hoofdstuk over het huwelijk in Efeziërs

Christus is een beeld dat in allerlei aspec-

vige ontrouw in het oog. De christelijke

5:31-32: ‘Daarom zal een man zijn vader

ten uitnodigt tot meditatie en doorden-

kerk is nog lang niet die onberispelijk

en moeder verlaten en zich hechten

ken. Het is een Bijbels beeld waarin het

geklede bruid. Ik werk dat hier niet uit,

aan zijn vrouw, en die twee zullen één

groeiende verlangen naar de terugkomst

daarvoor zijn andere themanummers

lichaam zijn. Dit mysterie is groot en ik

van Christus doorklinkt.

beter geschikt.

betrek het op Christus en de kerk.’

Bruiloftsmaal De maaltijd, het bruiloftsmaal, hoort

Eén lichaam worden: die intense ver-

Hans Schaeffer is hoogleraar praktische

bondenheid tussen man en vrouw, bruid

theologie aan de Theologische Universi-

en bruidegom, dat grote verlangen rond

teit Kampen.

 Thema

‘De bruidegom wordt er blij van als ik, wanneer Hij komt, uitroep: Heer, bent U er nu al?’ Op veel plaatsen gebruikt de Bijbel het woord ‘bruid’ voor de gemeenschap van Gods kinderen. Wat wil dit beeld zeggen en wat betekent het om als bruid te leven in verwachting van de bruiloft? OnderWeg praat hierover met theologe Jeannette Westerkamp. Zij is werkzaam als justitiepredikant.

tekst Leendert de Jong

Jeannette Westerkamp (1956) werkt

vrouwelijk, een eenheid. Later sluit God

Jezus noemt God zijn Vader, met wie Hij

parttime voor Justitie namens de NGK

een verbond met Abraham en met zijn

nauw verbonden is. Ook dat zullen de

Houten. Ze is werkzaam in een gesloten

volk. Daarin hoor je diezelfde eenheid

mensen vreemd gevonden hebben.’

instelling voor meisjes van 12-18 jaar

terug: twee en toch ook één. God en

midden in het land. Op de vraag hoe zij

mens horen bij elkaar; je wordt pas echt

In datzelfde Nieuwe Testament staat dat

het ‘leven in verwachting van de brui-

mens in de relatie met God.’

Jezus zijn werk begint op een bruiloft. Zegt dat iets?

loft’ ziet, antwoordt ze: ‘Let primair op degene die nodigt: Christus, de bruide-

Wij zijn er wat aan gewend, maar voor

‘Johannes werkt in zijn Bijbelboek met

gom. Bij het leven vanuit verwachting

mensen in die tijd zal het bijzonder ge-

thema’s. Ik denk dat het niet toevallig is

is het goed om dat te blijven vasthou-

weest zijn dat God zo over zijn mensen

dat hij zijn boek begint met het thema

den: laat je houding bepalen door de-

spreekt, als bruid.

van een bruiloft. De Bijbel eindigt met

gene die je voor de bruiloft uitnodigt en

‘Dat is inderdaad bijzonder. Normaal

de vreugde van het samenkomen van

niet door mensen om je heen.’

was, zeker in die tijd, dat een god, die

bruid en bruidegom die ernaar verlangen

machtig is, mensen die hem niet willen

één te worden. Ook uit Johannes blijkt

Het Bijbelse woord ‘bruid’ als beeld

dienen, vervangt. God doet dat niet. Op

van Gods kinderen. Wat hebben de

meerdere plaatsen lijkt het zelfs alsof

eerste hoorders en lezers hierbij ge-

Hij net zo afhankelijk is van zijn volk als

dacht?

zij van Hem. In Hosea wordt het emo-

‘Ik denk dat zij aan het verbond gedacht

tioneel beschreven, als de gevoelens

hebben. Het spreken in de Bijbel in die

van een bedrogen echtgenoot. En op

termen begint al bij de schepping van

een bepaalde manier komt dat intieme

de mens. De toelichting is: mannelijk en

spreken in het Nieuwe Testament terug.

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 ‘God en mens horen bij elkaar; je wordt pas echt mens in de relatie met God’ 

 Interview

dus dat Jezus steeds bezig is het Oude Testament, te vervullen. Wat ook opvalt, is dat in het Oude Testament God als bruidegom voorgesteld wordt; in het Nieuwe Testament noemt Jezus zich de bruidegom. Jezus maakt ook gebruik van de beeldspraak van bruid, bruidegom en bruiloft wanneer Hij tegen de discipelen zegt dat Hij weggaat om een plaats klaar te maken in het huis van zijn Vader. De discipelen kenden dit beeld: Jezus sprak hier over de tijd tussen de verloving en het ophalen van de bruid door de bruidegom naar zijn ouderlijk huis, waar ruimte voor het bruidspaar gemaakt was.’ In die tijd, tussen verloving en bruiloft, maakte de bruid zich klaar voor de bruiloft. Als Gods kinderen zich bruid van Christus mogen noemen, wat betekent dit beeld dan voor ons? ‘Allereerst: je verheugen dat de bruiloft aanstaande is. Dit past bij de beeldspraak van de bruiloft. In die tijd was namelijk niemand ongetrouwd. Als je dit nog wel was, dan wilde je graag ergens bij horen. Dus is dit belangrijk: je wilt bij iemand horen; voor ons is dit bij Jezus, de bruidegom. Hier dichtbij zit de tweede betekenis: als bruid in die tijd wist je dat het feest aanstaande is, de bruiloft is er nog niet. Het is belangrijk om je als volk van God te realiseren: het volmaakte is er nog niet.’ Maar dat past toch niet echt bij ons?

Jeannette Westerkamp: ‘Ik houd mij hieraan vast: ook al val ik mijzelf tegen, ik kan verande-

‘Nee, het is atypisch voor deze tijd. Veel

ren in de liefde en kracht van degene die mij uitnodigt.’ (beeld Jaëlle Burger)

mensen willen per se geluk bereiken: Nu. Tegelijk merken ze dat dit niet lukt. En toch hoort bij ons verwachten echt:

aan het missionaire. Het gaat immers om

voor hebben.

laat het verlangen naar méér staan.

Christus die zijn bruid ophaalt. Hij wil dat

Het derde punt: het woord ‘bruid’ in het

Weet bovendien dat je toeleeft naar de

zijn bruid zo compleet mogelijk is. Als er

Hebreeuws komt van het werkwoord

bruiloft en dat je intussen wilt doen wat

dan mensen ontbreken, is dat ook ons

compleet maken. Hier ligt een enorme

je méér maakt tot bruid van je geliefde,

verdriet.

uitdaging voor de bruid, Gods volk. Wij

om Hem blij te maken.’

Het tweede waaraan ik denk, is: heb el-

maken onszelf zomaar compleet door

kaar lief. Daaraan zal de wereld de kerk,

bijvoorbeeld het gevoel dat je gelukkig

Doen wat de bruidegom blij maakt, wat

de bruid van Christus, herkennen. Tege-

moet zijn of geld moet bezitten. Wat

is dat vooral?

lijk is liefde geen liefde zonder waar-

ook lastig is, is dat het lang duurt voor-

‘Dan denk ik toch allereerst heel sterk

heid. Dus ook daar zal de kerk aandacht

dat de bruiloft er is. Gods rijk is er nu al



 Redactioneel

De breuk V

wel, maar nog niet helemaal. Zomaar voelt dit als gemis. Terwijl de uitdaging is om dit te ervaren als “ergens naar toeleven”.’ Nu kan het zijn dat iemand uit jouw opsomming

ergeef me, in de schoolbanken heb ik ooit iets meegekregen

vooral meeneemt: poeh, dit haal ik niet. Of: wat

over ‘de breuk van ‘67’, maar daarmee hield het op. Geen

moet er toch veel.

kennis, geen verhalen, geen emotie – bij ons thuis stond Wie zijn

‘In dat geval is het goed om terug te gaan naar

wij? van ds. J.H. Velema in de boekenkast, daardoor wist je wat het

het eerste wat bij verwachting hoort, namelijk

jaar 1892 had gebracht. De kennis dat onder meer verwikkelingen

verheugen. Wat ook helpt, is de vergelijking met

rondom een attestenbesluit en Telders kijk op de zielenslaap een

het beeld van die twee-eenheid die al vroeg in

kerkgenootschap hadden gespleten, had ik niet paraat.

de Bijbel gebruikt wordt: de relatie tussen man en vrouw. Zij doen dingen voor elkaar, niet omdat

Over hoe de breuk is ontstaan lijkt trouwens geen eensluidende

het moet, maar omdat je weet dat de ander dat

versie te bestaan, hoorde ik laatst van een aanwezige op een

op prijs stelt: de blijdschap van de ander is jouw

regioavond van de regiegroep ‘Op weg naar één kerk’, in Nieuwe-

blijdschap.’

gein. Ik was ernaartoe gegaan om mijn kennen en verstaan van deze episode uit de kleine kerkhistorie wat te vergroten. Ruim 45 anderen waren er ook, een mooi gemêleerd gezelschap – ouder maar ook jonger. ‘De breuk’ werd meermaals als staand begrip gebruikt, viel mij op. ‘Ik ben van twee jaar na de breuk’, vertelde een gereformeerd-vrijgemaakte bezoekster na afloop. Geboren in 1969, bedoelde ze. ‘Tot nog geen tien jaar geleden leefden we grotendeels in onze eigen, vrijgemaakte zuil. Je bekeek de wereld als

 ‘De blijdschap van de ander is jouw blijdschap’ 

binnenverbander, dat zat er heel diep in.’

‘Je bekeek de wereld als binnenverbander, dat zat er heel diep in’ 



Maar ook in die relatie vallen dingen soms tegen. Dat zal bij het leven als volk van God niet anders zijn. ‘Dat is zo. Misschien helpt het als je deze relatie vergelijkt met een feest waar jij naartoe gaat. Als je daar komt, kijk je niet eerst naar degenen die

Na de regioavond bestelde ik het boek Verscheurd door trouw van

er ook zijn, nee, je let primair op degene die jou

ds. Johan Schaeffer, over het studentenprotest in Kampen in de

uitnodigt. Christus is de bruidegom, Hij nodigt. Bij

jaren zestig. Johan Cruyffs gevleugelde uitspraak ‘Je gaat het pas

het leven vanuit verwachting is het goed om dat

zien als je het doorhebt’ begreep ik ineens beter. Die 11de novem-

te blijven vasthouden: laat je houding bepalen

ber in 2017 was inderdaad, zoals de regiegroep het noemt, ‘een

door degene die nodigt en niet door mensen om

historische dag’, toen GKv en NGK het voornemen tot hereniging

je heen, door medegasten. Anders gezegd: de

bezegelden met afspraken en het delen van brood en wijn. Het was

wereldkerk als bruid is niet perfect, onze kerk is

wonderwel gekomen tot een genadige, maar ook dappere keer in

niet perfect en ook ik ben niet perfect. Bij een

een schrijnende kerkelijke kwetsuur, realiseerde ik mij als jarenlang

huwelijksrelatie hoort immers ook dat je van de

hiervan onwetende.

ander niet alleen de mooiste kant ziet, maar ook de minder mooie kanten. Tegelijk houd ik mij

Ondertussen is de loop nog niet gelopen. In Nieuwegein proefde je

hieraan vast: ook al val ik mijzelf tegen, ik kan

naast instemming en vreugde ook twijfel, pijn, bezwaar, zelfs te-

veranderen in de liefde en kracht van degene die

genzin. Dat tackel je niet met goede public relations en een welwil-

mij uitnodigt. In mijn werk binnen de gevangenis

lend luisterend oor. Ds. Bert Loonstra zegt hier in dit nummer iets

hoor ik zo vaak: ik ben nu eenmaal zo. Ja, jezelf

wijs over: ‘Organisatorische eenheid is het eindpunt van vaak een

veranderen is moeilijk, maar in de relatie met

lange weg.’

Christus kun je echt een ander mens worden.’

Esther de Hek, hoofdredacteur van OnderWeg

 Interview

Jeannette Westerkamp (op de foto met haar kleindochter): ‘Gods rijk is er nu al wel, maar nog niet helemaal. Zomaar voelt dit als gemis. Terwijl de uitdaging is om dit te ervaren als “ergens naar toeleven”.’ (beeld Karen Machielse)

Is het niet opvallend dat voor de kerk

verschil tussen man en vrouw? In ieder

is vooral bij van hun actie niet wat zij

het vrouwelijke beeld van bruid ge-

geval valt in de Bijbel op, in relatie tot

deden – dat leverde rommel op – maar

bruikt wordt, naast zo veel mannelijke

de vraag die je stelt, dat als God mens

vooral waarom zij het gedaan hebben.

beelden in de Bijbel?

wordt, een vrouw zwanger raakt: een

Zo is het bij God ook en dan veel zuiver-

‘Blijkbaar zijn mannelijk en vrouwelijk

vrouw ontvankelijk voor God. God eerst,

der. God is blij, niet alleen met wat wij

heel belangrijk in de Bijbel. Het is im-

maar niet zonder haar. Dan raken aarde

doen, maar primair met onze houding,

mers niet goed dat de mens alleen is,

en hemel elkaar. En nu is het weer de

onze liefde voor Hem, onze gerichtheid

hij wordt compleet met haar die veel

bruid die wacht, misschien als beeld van

op de bruidegom. Anders gezegd: al

op hem lijkt en toch iets aanvult wat

ontvankelijkheid?’

in haar verlangen naar de bruiloft en de bruidegom, wordt de bruid mooier.

hij niet heeft. Wat dit is? In onze tijd is daarover veel verwarring. Is er wel

 ‘Daarna zijn je bed en de slaapkamer niet schoon meer’ 

Terug naar de bruid in de Oudheid die

Daden komen daaruit voort. God zit niet

zich op de bruiloft voorbereidde door

te wachten op goede daden. Waar Hij

zichzelf te baden, te kleden en te was-

en de bruidegom blij van worden, is dat

sen. Wat betekent zoiets nu?

ik leef vanuit verlangen en dat ik, als de

‘Je kunt het misschien vergelijken met

bruidegom komt, opspring, blij ben en

wat op Moederdag gebeurt. Kinderen

uitroep: Heer, bent U er nu al?!’

brengen van alles en nog wat op bed. Daarna zijn je bed en de slaapkamer

Leendert de Jong is hoofdredacteur van

niet schoon meer. Jou blijft als het goed

OnderWeg.

 Thema

Ben ik bruid van Christus? Mijn eerste reactie op de vraag in de titel zou zijn: nee, natuurlijk niet. De bruid van Christus is het volk van God. Dat ben ik niet alleen. Bovendien: ik ben een man. Hoe zou ik een bruid kunnen zijn? Toch zijn er heel wat christenen – vrouwen en mannen – geweest die zichzelf zagen als bruid van Christus. Wat kan ik van hen leren? Moet ik er misschien anders tegenaan kijken?

tekst Bram Beute

Het feit dat in de Bijbel Gods volk de bruid wordt ge-

geven’ (Jesaja 43:1; 49:16; Jeremia 29:1). Dat hoeft geen

noemd, lijkt misschien een goede reden om dat beeld niet

probleem te zijn, zolang jij je als gelovige maar realiseert

op mij persoonlijk toe te passen. Maar als ik daar nog wat

dat het niet allereerst om jou en God gaat, maar om een

langer over nadenk, realiseer ik me dat de Bijbel meestal

veel groter geheel: Gods volk, zijn kinderen. Zou je dan

collectieve beelden gebruikt voor gelovigen. Wij zijn Gods

niet datzelfde kunnen doen met het beeld van de bruid?

kinderen, God is onze Vader. Dat je dat als individu ook

Enerzijds je realiseren dat je dat nooit individueel bent en

bent – jij bent Gods kind – krijgt in de Bijbel maar weinig

anderzijds dat toch op jezelf toepassen?

aandacht.

Geheel

Hooglied Dat is wat onder andere Bernard van Clairvaux (1090-1153)

Identiteit wordt in de culturele context van de Bijbel veel

doet in zijn preken over Hooglied. Bernard vat Hooglied op

meer als gemeenschappelijk beleefd. Voor ons is dat vaak

als een boek dat de relatie tussen Christus en de kerk be-

persoonlijker, individueler. Dus spreken we niet alleen

zingt. Daarin is hij niet uniek. Waarschijnlijk heeft het boek

van ‘onze Vader’, maar ook van ‘mijn Vader’. Dat is prima,

ooit bij de Joodse rabbijnen canonieke status gekregen,

zolang je maar niet vergeet dat God niet exclusief jouw

omdat zij het ook lazen als een boek dat de band tussen

Vader is. We passen teksten die betrekking hebben op

God en zijn volk bezingt. In het grootste deel van de kerk-

Israël als geheel, vaak persoonlijk toe. Denk bijvoorbeeld

geschiedenis is Hooglied zo gelezen, ook na de Reformatie

aan: ‘Ik heb je bij je naam geroepen, je bent van Mij’, ‘Ik

nog. Maar Bernard houdt het daar niet bij. Hij past het ver-

heb je in mijn handpalm gegrift’ of: ‘Ik heb je geluk voor

volgens toe op de relatie van de individuele gelovige en

ogen, niet je ongeluk: Ik zal je een hoopvolle toekomst

Christus. De preken van Bernard hebben latere theologen

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Opinie

en mystici direct of indirect sterk beïnvloed.

zoeken. Het begon bij hem met de vraag: ‘Waar houdt Gij

Zo heb ik nooit horen preken over Hooglied. Dat vind ik

u verborgen, Beminde, en Ge laat me in zuchten achter?’

prima, want naar mijn idee is het nodig om in de kerk

Het verlangen naar God moet gekoesterd worden. Hoe

letterlijk en heel aards over Hooglied te preken, om te

minder je van Hem begrijpt of te pakken hebt, hoe meer je

zien dat seks niet minderwaardig of zondig is, maar een

naar Hem verlangt, hoe meer je Hem nadert.

scheppingsgave van God. Tegelijk vraag ik me af: zou het

Degene die naar God verlangt, is als een verliefd iemand

niet waardevol zijn als we in de kerk dat boek ook lezen

die met niets anders tevreden is dan met de geliefde. ‘Al

als een beschrijving van het liefdesspel tussen God en zijn

zoekend naar mijn liefde ga ik de bergen op en langs de

volk en ook de individuele gelovige?

oevers; ik wil geen bloemen plukken.’ De ‘bloemen’, de

Verlangen Jan van het Kruis (1542-1591) schreef bijvoorbeeld een

mooie dingen van dit leven, kunnen juist ook afleiden van het zoeken naar de geliefde en daarom moet je ze niet plukken om je daarin te verliezen.

‘Geestelijk Hooglied’. In veertig strofen herdichtte hij het

Jan van het Kruis zag wel de schoonheid van de schep-

als ‘een beurtzang van de ziel en de bruidegom’. Hoog-

ping, maar die schoonheid is er door de bruidegom zelf.

lied was voor Jan van het Kruis een lied van verlangend

Ook de schoonheid van de schepping doet je dus alleen

 15

 Thema

nog maar meer de afwezigheid van de bruidegom besef-

mystiek verdween het persoonlijk bruid van Christus zijn

fen en des te meer naar Hem verlangen.

steeds meer naar de achtergrond. De Rooms-Katholieke

Vrouwen

Kerk kent echter nog steeds de maagdenwijding. Daarmee worden vrouwen als bruid van Christus aan God en

Het waren echter niet alleen mannen die schreven over

de dienst van de kerk gewijd. In Nederland gaat het nog

Christus als de bruidegom en de ziel als de bruid. Veel

slechts om vijf vrouwen. In de kerken van de Reforma-

vrouwen zagen zichzelf als de bruid van Christus. Vanuit

tie leek daarvoor vanwege de sterke concentratie op

de kerk werd dat ook gestimuleerd. Ambrosius (340-397)

de Bijbel minder plaats te zijn. Daarnaast verdween in

raadde meisjes aan om maagd te blijven, omdat ze al met

die kerken het gekozen religieuze celibaat en kwam het

Christus getrouwd waren. Hoe het in de eeuwen daarna

priesterschap van alle gelovigen voorop te staan. Voor het

is geweest, is niet precies bekend. Maar na de tijd van

idee van een aparte geestelijke elite die als voorhoede

Bernard van Clairvaux werd het steeds populairder voor

en voorbeeld functioneerde, was veel minder plaats. Dat-

vrouwen om zichzelf te zien als bruid van Christus.

zelfde gold voor vrouwen die als bruid van Christus een

Birgitta van Zweden (1303-1373) stichtte na de dood

voorbeeldige rol voor de kerk als geheel en voor individu-

van haar man een kloosterorde en noemde zich: ‘bruid

ele christenen konden hebben.

en stem van Christus’. Evenals Birgitta schreven andere bruiden vaak over hun leven om zo inspirerend voor anderen te zijn. Hiermee konden zij een voorbeeld zijn in het steeds meer aan God verbonden willen leven. Die verbondenheid kon zich uitdrukken in mystieke ervaringen, maar ook in een deugdzaam leven.

Mystiek

 Vanaf dat moment

droeg ze alleen nog maar witte kleren 

De mystieke ervaringen van vrouwen die zich als bruid van Christus zagen, zijn soms buitengewoon lichamelijk. Zo schrijft Hadewijch (dertiende eeuw) dat zij ligt te

Sister Morgan

schokken en te beven van verlangen naar Christus. Als

Toch duikt het fenomeen ook op andere plaatsen op. Min

Christus dan tot haar komt, voelt ze dat met heel haar lijf,

of meer bij toeval ‘ontdekte’ ik Sister Gertrude Morgan

dat uiteindelijk totaal bevredigd wordt.

(1900-1980). Opgegroeid in een baptistenkerk leefde zij

In de late middeleeuwen begon men die mystieke er-

vanaf 1939 in New Orleans als straatprediker. Al in 1934

varingen steeds meer als een gevaar te zien. Vrouwen

had ze in een visioen te horen gekregen dat zij zich in

bleken daardoor niet altijd meer gehoorzaam aan de kerk

dienst van Gods Zoon moest stellen. Samen met twee

en hun echtgenoten. Daarmee werden ze een bedreiging

andere vrouwen ving ze lange tijd wezen op en preekte

voor de gevestigde orde. Het bekendste voorbeeld daar-

en zong ze voor anderen in hun huis en op straat. In 1957

van is Jeanne d’Arc (1412-1431) die overigens nooit ‘bruid

ontving Morgan een nieuw visioen, waarin ze te horen

van Christus’ werd genoemd. Door haar visioenen gedre-

kreeg dat ze Christus’ bruid was. Vanaf dat moment droeg

ven speelde zij een belangrijke rol in de Honderdjarige

ze alleen nog maar witte kleren.

Oorlog. Officieel werd zij geëxecuteerd als ketter, omdat

Morgan schilderde ook, met name om haar missiewerk

haar visioenen bedrog geweest zouden zijn. Andere vrou-

te financieren. Op die schilderijen beeldt zij zichzelf af als

wen die zich wel bruiden van Christus noemden en die de

bruid van Christus. Soms met beelden vanuit Openbaring,

gevestigde orde aanvielen, waren de hiervoor genoemde

maar ook met meer eigentijdse beelden, zoals in het schil-

Birgitte van Zweden, die naar Rome trok om daar de mis-

derij ‘Jesus is my airplane’, waarop zij zichzelf met Jezus in

standen in de kerk aan de kaak te stellen, en Margery

een vliegtuig afbeeldt.

Kempe (1373-1440), die zich met succes verzette tegen de

Morgan was een aanwezige vrouw, die graag gezien werd

aartsbisschop van Canterbury die een verbod op het pre-

en trots was op haar status als bruid van Christus. Tegelijk

ken door vrouwen wilde instellen.

zorgde die status er ook voor dat zij alles deed wat Chris-

Achtergrond Wellicht vanuit de angst voor uitwassen van de bruids-

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

tus (naar haar idee) van haar vroeg. Ze stopte bijvoorbeeld aan het einde van haar leven plotseling met schilderen, omdat ze in een visioen had gehoord dat ze dat moest

-advertentie-

doen. Morgan was niet de enige. Naast haar waren er meer vrouwen die zich bruid van Christus noemden.

En ik? Ben ik bruid van Christus? Als man blijf ik het een lastig beeld vinden. Zeker als het ook in seksuele termen wordt beschreven, zoals bijvoorbeeld Philip Troost doet in zijn boek Christus ontvangen. Tegelijkertijd realiseer ik me dat ‘bruid van Christus’ een van de weinige – zo niet het enige – vrouwelijke beelden voor een christen is. De Bijbel staat vol met mannelijke beelden zoals ‘zonen’, ‘strijders’. Vrouwen moeten veel vaker dan mannen een vertaalslag maken om die begrippen op zichzelf toe te passen. Alleen daarom al zou ik het mooi vinden als het beeld van de bruid ook in het persoonlijke leven van christenen een plek kan krijgen. Daarmee wordt heel duidelijk dat geloven en kerk-zijn geen ‘mannenzaak’ of een zaak van genderneutrale wezens is.

Onschatbaar Het voorbeeld van de bruiden van Christus en de mystieke geschriften over Hooglied vind ik inspirerend: trots zijn op het feit dat Christus je uitgekozen heeft om zijn bruid te zijn. De intieme manier waarop zij over Christus spreken, met Hem omgaan en de focus die ze daarmee hebben in hun leven: niets is belangrijker dan de bruidegom. Het doet me ook denken aan wat Hans Schaeffer schrijft (pagina 6-9) over wat het beeld van de bruid betekent voor de kerk. Die beelden kun je als gelovige ook op jezelf toepassen: je bent als bruid van onschatbare waarde voor de bruidegom. Als bruid kleed je je op je best voor Hem en kijk je vol verlangen uit naar de bruiloft. Bram Beute is redacteur van OnderWeg.

Bronnen en verdere informatie • W.A. Fagaly, Tools of Her Ministry. The Art of Sister Gertrude Morgan, New York (Rizoli), 2004. • G. Stinissen, Sint-Jan van het Kruis aan het woord. Een keuze uit zijn geschriften, Gent (Carmelitina), z.j. • P. Troost, Christus ontvangen. Gereformeerd en charismatisch: leren van elkaar, Kampen (Kok), 2006. •O ver de maagdenwijding in de Rooms-Katholieke Kerk: consecratedvirgins.org. • E en blog van een gewijde maagd:

Onder

Inspiratie voor n te reisgeno

bylovealone.wordpress.com.

 Stimulans Lees-, kijken luistertips

tekst Debbie den Boer

voor geloofs- en gemeenteopbouw

Gratis videolessen

inds 1 mei 2019 biedt het online kennisplatform

• In De God van het Oude Testament wordt in dertien lessen

Weetwatjegelooft.nl zijn videolessen gratis aan. Het

vanuit verschillende invalshoeken ingegaan op vragen als:

gaat om ongeveer 250 videolessen met een diversi-

hoe verhoudt een God die collectief straft, jaloers is en re-

teit aan thema’s en het is daarom zeker de moeite waard om

gelmatig gevaarlijk lijkt, zich tot een God die liefde is?

de website eens te bezoeken. Om een indruk te geven, zetten we enkele cursussen even in de spotlights: • In Evolutietheorie – stel dat het waar is wordt in dertien lessen ingegaan op de vraag of de evolutietheorie te combineren is met het orthodox-christelijke geloof. Deze cursus bevat presentaties en video-opnames van het gelijknamige congres dat in 2017 werd gehouden. • In Basiscursus pastoraat komen in vier lessen de kern van pastoraat, de verschillende vormen van pastoraat en de benodigde vaardigheden voor pastoraat voorbij.

Christen zijn in een niet-christelijke wereld

oor jongeren kan het een zoek-

geleden de film I’m not ashamed gemaakt

tocht zijn: hoe kun je nu christen

en afgelopen maand verscheen van Youth

zijn in een niet-christelijke om-

for Christ verwerkingsmateriaal bij deze

geving? Een tiener die over deze vraag

film. Het verwerkingsmateriaal, dat ge-

nadacht, was Rachel Joy Scott, een nor-

schikt is voor tieners van ongeveer 15 jaar,

male tiener uit Amerika, die worstelde

biedt een avondvullend programma om

met het leven voor Jezus en de grote

samen na te denken over de vraag hoe je

vragen van het leven. Uiteindelijk werd

als christen leeft in een niet-christelijke

Rachel bekend, omdat zij op 20 april 1999

wereld. Het materiaal is gratis te downloa-

om het leven kwam bij de schietpartij op

den via www.neema.nl/product/im-not-

een middelbare school in Columbine. Een

ashamed-special-edition.

paar seconden voor haar dood vroeg de moordenaar haar of ze nu nog steeds in God geloofde, waarop ze bevestigend antwoordde en werd doodgeschoten. Op basis van Rachels dagboek is twee jaar

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Ze worstelde met

het leven voor Jezus 

 Column

Je bent wat je lief is

ie heeft nooit de ervaring gehad dat er een kloof is tus-

sen wat je weet en wat je doet? Dat nieuwe kennis niet leidt tot

Ongemakkelijke koning

een nieuwe manier van leven? En heb je jezelf afgevraagd waardoor dit komt? Dan is het nieuwe boek van James K.A. Smith Je bent wat je lief is een aanrader. In dit boek stelt Smith

dat we niet zozeer zijn wat we denken, maar dat we ten diepste gevormd worden door wat ons

omende donderdag is het weer Hemelvaartsdag. Een van de christelijke feestdagen dus. Het is de dag dat Jezus

afscheid neemt van zijn volgelingen met zegenende handen en

lief is.

veelbelovende woorden: ‘Mij is alle macht gegeven in de hemel

Hij gaat daarbij in op de talloze

en op de aarde.’ Als Hij boven is kroont zijn Vader Hem tot ko-

‘seculiere liturgieën’ die ons onbewust vormen, zoals het winkel-

ning.

centrum. Een winkelcentrum verleidt mensen om mee te doen

Elk jaar een feestelijke viering, zou je zeggen. Maar dat doen

met het consumentisme en al de rituelen die daarbij horen. Als

er maar weinig. Hemelvaartsdag is meer een dag die met de

vanzelf wordt in je hart het verlangen gewekt en geef je je over

daarop volgende dagen gecombineerd wordt tot een miniva-

aan de rituelen van het winkelcentrum: etalages kijken, kopen,

kantie. Even eropuit om de caravan of tent te testen. Hoe zou

geld tellen. Smith pleit voor een hernieuwde aandacht voor de

het komen dat Hemelvaartsdag zo’n ondergeschoven kindje is?

christelijke liturgie, om je daardoor bewust te laten vormen in de

 Wat merk je er nu van dat Hij alle macht heeft? 

kerkdienst, het jeugdwerk, maar ook thuis.

In gesprek over geloofsopvoeding

Het zal deels met het jaargetijde te maken hebben. Als je geluk hebt, is de temperatuur aangenaam en staat de natuur volop in bloei. Dan wil je al iets opsnuiven van de zomervakantie die eraan zit te komen.

ls ouders kun je je kinderen het geloof niet geven, maar

Maar is het niet vooral omdat we ons verlegen voelen met deze

je mag het hun wel voorleven. Wat mooi is het als je

koning? Wat merk je er nu van dat Hij alle macht heeft? Op Sri

hier als ouders met elkaar over in gesprek kunt gaan,

Lanka werden onlangs zomaar een paar honderd mensen ver-

zodat je elkaar kunt bemoedigen, opscherpen en bijstaan met

moord. Niet doodgereden op een boulevard, maar heel bewust

wijze raad. Om dit gesprek verder op gang te brengen schreef

in kerken vermoord. De plekken waar mensen samenkomen om

Nieske Selles-ten Brinke het gespreksboekje Gods liefde door-

koning Jezus te aanbidden. En de koning? Hij zwijgt. Wat merkte

geven voor ouderkringen, moedergroepen en doopkringen.

je van Hem de laatste jaren in Syrië? En wat zie je van Hem als

Het boekje biedt acht themahoofdstukken rond thema’s als

een jonge zangeres als Kinga Bán in de kracht van haar leven

doop en doopbelofte, bidden met en voor kinderen, het vieren

sterft? Waarom zet Hij niet al zijn macht in om verandering te

van de christelijke feesten in het gezin

brengen? Deze koning voelt zo ongemakkelijk.

en getuige zijn binnen en buiten je eigen gezin. Elk

Tot je beseft dat dit Hem juist typeert. Het is een koningschap

hoofdstuk bevat

van het kruis. Na zijn overwinning op de dood liet Hij zichzelf

een stuk tekst dat als voorbereiding gelezen kan worden en ge-

zien met zijn wonden. Zo komt Hij ook terug en iedereen zal ze zien: de kwetsbare wonden van liefde die genezing brengen. En juist waar de kwetsbaarheid van mensen het grootst is, zie

spreksvragen voor tijdens

je zijn macht. In mensen die met hun wonden blijven geloven

de kring. Ook wordt er een

in God en zijn liefde. Zoals pater Frans van der Lugt in Syrië en

praktische thuisopdracht

Kinga Bán in Nederland. Niet makkelijk, wél koninklijk.

gegeven om thuis verder met het thema aan de slag te gaan.

Roel Venderbos is predikant van de NGK Kampen en werkt als geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

 Eyeopener

‘Je vraagt iets heel moeilijks,’ zei Elia. (2 Koningen 2:10)

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Eyeopener

In vertrouwen het roer overgeven Aan de vooravond van Hemelvaartsdag staan we een ogenblik stil bij de hemelvaart van Elia. En tegelijk bij de gedachte aan onze eigen hemelvaart. Hoe is het om los te moeten laten? Lukt dat? Hoe staat het met je vertrouwen in de volgende generatie, die het roer over gaat nemen? Zal hun dat lukken in de storm van deze tijd? Hoe is het eigenlijk met je vertrouwen in Gods leiding? tekst Han Hagg

Het zou niet lang meer duren of God zou komen en zich op

dood bekend (1 Koningen 19:4). ‘Het is genoeg geweest,

bijzondere wijze openbaren aan zijn profeet Elia. Dit keer

HEER. Neem mijn leven maar.’ God maakt hem echter

zou Hij zich niet manifesteren in het geheimzinnig zachte

duidelijk dat het zijn tijd nog niet is. Zeker: het is ernstig

suizen van de wind, zoals toen op de Horeb (1 Koningen 19).

gesteld met Israël, maar Elia is echt niet als enige overge-

In een stormwind zou Hij komen, een ongekende wervel-

bleven: zevenduizend getrouwen volharden in een leven

wind, die Elia zou ‘ontvoeren’. De HEER laat zich niet vast-

met de HEER. En hij is ook niet de laatste profeet: zijn opvol-

leggen. Hij blijft ons verrassen. Een rechtstreekse opname

ger staat al klaar.

van een mensenkind in die andere dimensie. Zoeken heeft geen zin: hij is hier niet meer, want hij is opgenomen (2 Koningen 2:18). Alsof het om een oefening gaat voor later, als

 ‘Het is genoeg geweest,

gehaald.

HEER. Neem mijn leven maar’ 

Veteraan

Trouw

Elia – iedereen kent hem. Tot in het buitenland. ‘De HEER is

Elisa heet hij en hij krijgt, met ‘vader’ Elia als mentor, een

mijn God’ heet hij. En zijn bestaan op zich is al een levende

gedegen profetenopleiding. Bij hun eerste ontmoeting

verkondiging. In Gods naam kondigt hij de grote droogte

lezen we nog niet dat Elia Gods opdracht uitvoert door Elisa

aan (1 Koningen 17:1). Die duurde net zo lang als later Jezus’

daadwerkelijk te zalven als zijn opvolger. Maar hij gooit

rondgang in Israël. Ook heeft Elia alles te maken met het

hem wel direct zijn profetenmantel om de schouders. Dat is

wonderbaarlijke einde ervan (1 Koningen 18). In Gods kracht

veelzeggend. Elisa blijkt qua karakter een soort Simon Pe-

verricht hij op het gebed wondertekenen, net als later Jezus:

trus: enorm actief, spontaan en beslist, het hart op de tong

tot de vermenigvuldiging van voedsel en het terugbrengen

en leergierig.

van een dode in het leven aan toe (1 Koningen 17:14, 22).

Als Elia’s afscheid nadert, weigert Elisa tot drie keer toe zijn

Als er één de ‘tegenspeler van koningen’ genoemd kon

‘vader’ alleen te laten gaan. Hij is ook zo trouw als Ruth.

worden in die tijd, dan was het Elia wel.

Onderweg blijken de andere profeten volledig op de hoogte

Elia, de veteraan. Wat voelt hij zich alleen na zijn tour de

dat de HEER vandaag Elia van zijn ‘zoon’ weg zal nemen.

force op de Karmel. Hij verbeeldt zich dat hij als enige is

Vanuit Jericho bij de Jordaan aangekomen, slaat Elia, met

overgebleven. Mismoedig maakt hij zijn verlangen naar de

vijftig profeten als getuigen, zijn mantel op het water en

Jezus op een even bijzondere wijze de hemel in zal worden

 21

 Eyeopener

het water wijkt – net als bij Mozes en Jozua. Tijdens de wonderlijke oversteek is daar dan, op uitnodiging van Elia, Elisa’s laatste wens: ‘Laat mij dubbel in uw geest delen.’

Twijfel ‘Je vraagt iets heel moeilijks’ is het weifelende antwoord van de scheidende man. Hoezo moeilijk? Elisa vroeg toch in

 Laten we niet te

makkelijk over zijn kleingelovige laatste woorden heen lezen 

vol vertrouwen niets anders dan een dubbel aandeel in Elia’s geestelijke nalatenschap: het eerstgeboorterecht op het ge-

Hij – op mijn plaats? Zo'n gedachte zat daarachter. En die zit er

bied van de geest van de profetie? Is dat niet geheel in lijn

vaker achter. Ze is net afgestudeerd – neemt zij mijn praktijk

met de opdracht van de HEER: Elisa zalven als profeet in zijn

over?, kan de ervaren huisarts denken. Moet uitgerekend

plaats? Het is ondenkbaar dat Elia dit vergeten is. Het heeft

hij met zijn denkbeelden op mijn leerstoel zetelen?, kan de

er dan ook alles van dat hij het min of meer verdrongen heeft

beroemde hoogleraar zich afvragen. Is die nieuwe generatie

door, nu het erop aankomt, moeilijk te gaan doen en te zeg-

Kamper studenten wel uit het goede hout gesneden om in

gen: ‘Je vraagt iets heel moeilijks.’

onze gemeenten predikant te worden?, kunnen emeriti zich

Hij had ook welgemoed kunnen zeggen, met een twinkeling

hardop afvragen en er allerlei kanttekeningen bij maken.

in de ogen: ‘Wacht maar rustig af, Elisa.’ En bij zichzelf blij kunnen denken: Geweldig! De Geest werkt zo te merken al

Statler en Waldorf

in Elisa, God laat hem voelen en getuigen waarvoor Hij hem

Zeker, je kunt zo je zorgen hebben over de toekomst, maar

heeft bestemd.

vergeet niet dat het wel de toekomst van de HEER is en blijft.

Elia wil er eigenlijk niet echt aan dat deze jongen hem gaat

En dat het trouwens ook nooit jouw plaats was die je nu moet

opvolgen. Hij zaait twijfel door te zeggen: ‘Moeilijk, moeilijk…’

verlaten, maar een plek waar Hij jou in zijn genade tijdelijk

En: ‘Als je ziet hoe ik van je word weggenomen, zal je wens

gebruiken wilde. En nu geeft Hij die plek aan een ander. Het

vervuld worden, maar als je het niet ziet, gebeurt het niet.’

is aan jou om daar royaal in mee te gaan. In de stijl van Gods

Elia heeft gebrek aan vertrouwen in Elisa. En daarmee gebrek

koninkrijk. ‘En zeker niet zoals Statler en Waldorf uit de Mup-

aan vertrouwen in de God van Elisa. Hij komt niet verder dan

petshow, die de wereld als twee moppermannetjes becom-

‘misschien’. De HEER moet maar beslissen – daar komt het

mentariëren, onder het motto “Het is allemaal niet meer wat

op neer. Alsof de HEER niet allang zijn beslissing bekend had

het geweest is”’ – zo hoorde ik het pas iemand typeren. Dat

gemaakt.

geeft stof tot zelfreflectie, al gaat het te ver om zoiets Elia

Opvolger Het komt vaker voor dat grote mannen, die in de ogen van de

aan te wrijven. Tegelijk: laten we niet te makkelijk over zijn kleingelovige laatste woorden heen lezen.

mensen hun sporen hebben verdiend, ineens ineenschrom-

Rakelings

pelen tot de doodgewone menselijke maat als het gaat om

De HEER zelf grijpt in: zijn vurige paarden rukken Elia uit de

hun afscheid en als de beoogde opvolger in beeld komt. Je

zonde weg. Rakelings langs de hel rijdt hij de hemel in. Hij

zag het bij iemand als Ruud Lubbers, die het wel heel bont

werpt zijn mantel niet eigenhandig naar Elisa – een onzicht-

maakte: toen kroonprins Eelco Brinkman hem zou opvolgen,

bare hand zorgt ervoor dat zijn mantel van hem afglijdt en

viel hij hem in het openbaar af, tot schade en schande van

voor Elisa’s voeten komt te liggen.

zo’n beetje alles en iedereen.

Ook Jezus had bij zijn hemelvaart kunnen denken: moet dit stelletje mijn werk voortzetten? Maar dat dacht Hij niet. Hij beloofde zijn Geest en zond Hem

Om over na te denken of door te praten

ook. Als wij vandaag bidden: ‘Kom, Schepper, Geest, daal op

Ik nodig je uit om tegen de achtergrond van deze Eyeope-

ten. Jij en ik, wij weten niet wat onze laatste woorden zullen

ner te reflecteren op de vragen die ik in de introductie

zijn. Maar we weten wel wat Jezus’ laatste woorden waren.

stelde. Ik hoop dat je erdoor geholpen wordt om de goede

En zo weten wij genoeg.

ons neer’ – dan zegt Hij niet: ‘Jullie vragen iets heel moeilijks.’ Hij houdt zich aan zijn opdracht: zalf deze mensen tot profe-

houding aan te nemen als je het roer over moet geven. Han Hagg is predikant van de Koningskerk (GKv) in Zwolle.

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

Nieuws Canadese kerken breken met GKv

 Colofon Kernredactie Bram Beute, Debbie den Boer, Esther de Hek (hoofdredacteur), Peter Hommes, Leendert

De Canadian Reformed Churches hebben op hun synode

de Jong (hoofdredacteur), Pieter Kleingeld, Erik Koning (eindredacteur), Jordi Kooiman

in Edmonton in een unanieme beslissing de zusterkerkre-

(webredacteur), Maarten van Loon, Annelies Smouter-de Rooij (eindredacteur),

latie met de GKv verbroken. Dat gebeurde vanwege het

Karel Smouter, Geranne Tamminga, Tineke Verhoeff (beeldredacteur thema).

besluit van de GKv-synode om de ambten open te stellen voor vrouwen, de ‘onbijbelse hermeneutiek’ daarachter, de beoogde hereniging met de NGK en de deelname van de GKv aan de Nationale Synode. Eerder namen andere zusterkerken van de GKv in Amerika en Australië vergelijkbare besluiten. De Canadian Reformed Churches werden rond 1950 gesticht door immigranten uit de GKv en tellen zestig gemeenten.

Brede redactie Kernredactie plus Rob van Houwelingen, Hans Schaeffer, Peter Strating, Hans Vel Tromp. Medewerkers Koert van Bekkum, Ad de Boer, Eline de Boo, Els van Dijk, Han Hagg, Myriam Klinker-De Klerck, Jan Kuiper, Roel Kuiper, Almatine Leene, Bas Luiten, Jan Mudde, Dicky Nieuwenhuis, Maurits Oldenhuis, Anko Oussoren, Dingeman Quant, Wim van der Schee, Paul Smit, Jeroen Sytsma, Roel Venderbos, Maarten Verkerk, Martine Versteeg, Dick Westerkamp, Jeannette Westerkamp-Stegeman.

CGK-synode in zicht Op 14 juni wordt de synode van de Christelijke Gerefor-

Redactieadres

meerde Kerken geopend. Op deze synode komt onder meer

’t Hazeveld 115, 3862 XA Nijkerk, redactie@onderwegonline.nl.

de positie van de samenwerkingsgemeenten met GKv en NGK aan de orde, in combinatie met het verlangen van een aantal van deze gemeenten om vrouwen als ouderling of diaken te benoemen. Er zijn in 2019 en 2020 drie vergaderweken gepland. Op 13 juni vindt de bidstond voor de synode plaats.

Niels den Hertog wordt docent TUA

Voor recensie-exemplaren: Silversteyn 10, 3621 PA Breukelen. Lezersservice Voor abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen en bezorgklachten: SPAbonneeservice, A. van Leeuwenhoekweg 34, 2408 AN Alphen aan den Rijn, 088-1102060, administratie@onderwegonline.nl. OnderWeg in braille, grootletter en audio OnderWeg is beschikbaar in passende leesvormen bij de Christelijke Bibliotheek voor

Per 1 september 2019 is dr. Niels den Hertog (1974) in deel-

Blinden en Slechtzienden (CBB). Neem voor meer informatie contact op met de CBB:

tijd (0,3 fte) benoemd als docent systematische theologie/

0341-565499.

dogmatiek aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn. Den Hertog is predikant van de CGK/GKv-samenwerkingsge-

Abonnementsprijzen

meente in Nijmegen.

Jaarabonnement: € 52,50 (studenten € 26,25 / Europa € 89 / buiten Europa € 119).

Symposium over de koopman en de dominee

Bij automatische incasso geldt op deze tarieven een korting van 1 euro.

Op 14 juni vindt in de Bovenkerk in Kampen het symposium ‘De koopman en de dominee’ plaats, ter gelegenheid van het afscheid van Jan de Jong als lid van het college van bestuur van de TU Kampen. Vijf deskundigen (Rienk Goodijk,

Halfjaarabonnement € 28,75. Digitaal abonnement: € 37,50 (studenten € 18,75). Proefabonnement: drie maanden gratis. Neem voor het afsluiten van een abonnement contact op met de lezersservice (zie hierboven) of vul uw aanvraag online in op www.onderwegonline.nl. IBAN: NL89INGB0000404945 t.n.v. Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

Jack Barentsen, Piet Mars, Hayo Wijma en Hans Burger) re-

Persvereniging

flecteren vanuit hun expertise op leiderschap op het snijvlak

OnderWeg is een uitgave van de Gereformeerde Persvereniging OnderWeg.

van kerk en maatschappij. Deelname is gratis, aanmelden

Informatie: Marga van Gent-Petter (secretaris), persvereniging@onderwegonline.nl.

moet via www.weetwatjegelooft.nl/koopmandominee. Bestuur Persvereniging

Komen en gaan Aangenomen naar CGK/NGK Zoetermeer (De Lichtzijde) na een tweede beroep: A. Mak (CGK Broeksterwoude, Petrusgemeente); naar GKv Gees: A.G. Bruin (GKv Uithuizen). Beroepbaar in de NGK: J.A.E. Dekker-de Groot, Apeldoorn, 0649896916, jdg_ janneke@hotmail.com; in de GKv: J. van der Wal, per 1 juli losgemaakt als predikant van de GKv Appingedam. Verbonden aan GKv Zoetermeer: M. Biewenga (GKv Mussel).

Marga van Gent-Petter, Arie Liebeek, Aad Lootens, Anko Oussoren (voorzitter), Hillie van de Streek en Tjirk van der Ziel. Adverteren Nico Postuma, 06-139 959 05, adverteren@onderwegonline.nl. Zie voor de formaten, tarieven en verschijningsdata www.onderwegonline.nl/adverteren. Vormgeving Bredewold. Communicatievormgevers. Rondweg 76, 8091 XK Wezep, 038-376 33 90, fax 038-376 53 03, onderweg@bredewold.nl, www.bredewold.nl.

Afscheid van GKv Enschede-West: H.P. Dam (60) wegens vervroegd emeritaat. Hij diende de GKv-gemeenten van

Technische realisatie en druk

Middelstum (vanaf 1984), Hardinxveld-Giessendam (vanaf

Zalsman B.V., Steinfurtstraat 1, 8028 PP Zwolle, Postbus 1025, 8001 BA Zwolle,

1990) en Enschede-West (vanaf 2006); van GKv Drogeham: M. de Meij (66) wegens emeritaat. Hij diende de gemeenten van Creil en Nagele (vanaf 1987), Daarlerveen (vanaf 1992) en Drogeham (vanaf 2008).

038-467 00 70. www.onderwegonline.nl

 www.facebook.com/onderwegonline  www.twitter.com/onderwegonline

 Ontmoeting

Bert Loonstra laat zich niet nog eens van een thema afbrengen

‘Ik mag kritisch toetsen vanaf de zijlijn’ Bert Loonstra, predikant in de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), heeft als geen ander ervaren hoe heftig meningsverschillen in een kerkgenootschap kunnen uitpakken. Zijn boek Hij heeft een vriend over homoseksualiteit moest hij in 2005 onder kerkelijke druk uit de handel halen. Sinds 2008 praat hij via zijn blog kritisch vanaf de zijlijn mee over de ontwikkelingen in de CGK. ‘We moeten leren dat de kerk van Christus is.’

tekst Embert Messelink

‘Ik ben van jongs af aan opgegroeid in de CGK. Mijn moeder

het gaat mis als je de zekerheid van het heil van je ervaring

kwam uit de Gereformeerde Kerken (synodaal) en ging met

laat afhangen.’

mijn vader mee naar de CGK. Daar werd ze geraakt door de

Bert Loonstra is 63 jaar, getrouwd met Elsbeth. Hij heeft

persoonlijke, doorleefde toon van veel preken. Het sprak

drie volwassen kinderen en zes kleinkinderen. Hij is pre-

haar erg aan. Totdat ze ontdekte dat er een bekerings-

dikant van de CGK in Gouda. Als tiener koos hij voor the-

schema werd gehanteerd, een kenmerkenbenadering. Je

ologie. ‘Ik koos voor een studie die me hielp om me te

moest kunnen vertellen hoe je van ellende naar verlossing

bezinnen op het leven. Gaandeweg vroeg ik me sterker af:

was geleid. Toen voelde ze zich ineens weer buitenstaan-

wat wil ik hiermee doen? Waar roept God me?’

der. Mijn ouders werden er beiden ongelukkig van. Toch

zijn ze altijd trouw gebleven aan de kerk.

Ik beschouw u als een onafhankelijke denker. Zat dat er

Ik herken er veel van bij mezelf. Ik was een serieuze jongen

tijdens uw studie al in?

met een antenne voor een doorleefd geloof. Maar ik kende

‘Toen ervoer ik inderdaad al in toenemende mate dat in

ook de ambivalentie over die rigide kenmerkenprediking

discussies vaak ideologische argumenten werden ingezet.

die mensen buitensloot en wanhopig maakte. Toe-eigening

Ze werden niet onbevangen gevoerd. Dat speelde bij een

van het heil is een belangrijk element in mijn geloof. Maar

thema als uitverkiezing en toe-eigening van het heil. Ik

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Ontmoeting

vond dat onbevredigend. Ik wil problemen zo formuleren dat je ze niet makkelijk uit de weg kunt gaan. Dat je niet op oude zekerheden terugvalt, maar denkt: hoe zit het echt?’ Nu bent u predikant – al een werkend leven lang. Wat drijft u? ‘Dat ik mijn werk mag maken van het leven uit de bron vind ik een voorrecht. Ik geloof dat ik in Christus word uitgetild boven alle aanvechtingen, vertwijfelingen en zonden. Ik deel die overtuiging graag met anderen. Dat is het verlangen dat mij in beweging brengt.’

 ‘Toe-eigening van

het heil is een belangrijk element in mijn geloof’ 

Is dat in deze tijd een grote uitdaging? Om mensen te vertellen dat ze niet zichzelf moeten zoeken, maar God? ‘Wij worden beïnvloed door onze cultuur. Die is in deze tijd sterk individualistisch. Maar als je jezelf zoekt, je eigen ik, je eigen genot, maakt dat ten diepste ongelukkig. Dan ben je overgeleverd aan jezelf. Je moet alles uit jezelf halen,

Bert Loonstra: ‘Ik wil problemen zo formuleren dat je ze niet mak-

werken aan je eigen zelfvertrouwen. Dan kan het heilzaam

kelijk uit de weg kunt gaan. Dat je niet op oude zekerheden terugvalt,

zijn om tot een echte gemeenschap te behoren. Om je open

maar denkt: hoe zit het echt?’

te stellen voor de Bijbel, die juist veel biedt om een goed en gezond zelfbeeld te bouwen. Omdat je geliefd bent door God. Ik begeleid mensen graag op dat vlak.’ het Bijbellezen. En in 2005 Hij heeft een vriend, waarin Merkt u in uw eigen gemeente dat samen een gemeen-

u ruimte geeft aan homoseksuele relaties in de kerk. Dat

schap vormen ingewikkelder is dan in het verleden?

laatste boek moest u onder druk uit de handel nemen.

‘Ik merk dat de individuele beleving heel belangrijk is ge-

‘In die zin dat – als ik dat niet zou doen – er kerkelijke proce-

worden. Het gevaar is dat het heilige dan het middel wordt

dures tegen mij zouden worden opgestart.’

voor ons welbevinden. Het besef dat God als gans andere onze aanbidding waard is omdat hij God is, dat mag dieper

Hoe kijkt u terug op die periodes?

beleefd worden. Merk ik in mijn eigen gemeente dat ge-

‘Ik betreur het nog altijd dat er niet de bereidheid, niet het

meenschap ook steeds moeilijker wordt? Het is een relevant

vermogen was om op mijn argumenten in te gaan. Vanaf het

thema. Het heeft te maken met trouw zijn. Met geregeld

begin stond het gesprek onder enorme druk: is Loonstra wel

naar de kerk komen. Dat bouwt op. Ik ben predikant in

rechtzinnig? Dat praat niet lekker, als je zo in de verdediging

Gouda. In het westen van Nederland zijn deze thema’s denk

wordt gedrongen. Er hing in die tijd een permanente dreiging

ik nog wat urgenter dan in het oosten en noorden.’

boven mijn hoofd.’

U hebt een paar keer onder vuur gelegen door uw publi-

Hebt u er persoonlijk onder geleden?

caties. In 1994 schreef u De geloofwaardigheid van de

‘Ik ben er niet verbitterd door geraakt. Ik heb geen last van

Bijbel, over de problemen die je kunt tegenkomen bij

wrevel of verongelijktheid.’

 25

 Ontmoeting

Maar hebt u eronder geleden? ‘Ik laat me niet door pijn en verdriet leiden. Maar ik heb later ontdekt dat ik door de gang van zaken rond Hij heeft een vriend een soort knock-outervaring heb gehad. Ik heb twee jaar lang in een wat verdoofde toestand geleefd. Ik voelde ook de pijn niet. Pas na twee jaar begreep ik op emotioneel niveau wat me was overkomen. Nog een jaar later ben ik mijn weblog begonnen. Dat heeft me erg geholpen. Het is voor mij een platform waar ik gewoon eerlijk kan schrijven hoe ik zaken beoordeel. Ik zit er nu wel bovenop – ik laat het me niet nog een keer gebeuren dat ik me van een thema laat afbrengen.’ Denkt u dat u nog een rol speelt in de meningsvorming binnen de CGK? ‘Ik voel me kerkelijk wel een beetje op een zijspoor gezet. Ik kan dat ook iets positiever verwoorden als een positie die men mij geeft om vanaf de zijlijn kritisch te toetsen.’ Bert Loonstra: ‘Als ik over het gezag van de Schrift schrijf, is dat

Maar luisteren ze wel? Lezen ze uw blogs?

omdat ik het belangrijk vind dat we de jeugd iets meegeven waar-

‘Of ze luisteren is niet zo goed te meten. Als het over mijn

mee ze verder kunnen.’

blogs gaat, merk ik dat ze invloed hebben. Mijn boeken zouden wel meer gelezen kunnen worden. Recent heb ik Meedenken met Paulus gepubliceerd, over vrouw en ambt.

koers van de CGK, maar ik merk in mijn eigen gemeente dat

Wat ik betreur en ook niet zo goed kan hebben, is dat er

vrouwen en mannen dat als onverteerbaar ervaren, als een

nauwelijks publieke discussie is over dat boek. Ik denk dat

last die op hen wordt gelegd. Dan is het zaak om de Bijbel

de onderliggende reden is dat het voor mensen moeilijk

hierop goed te onderzoeken.’

is om het eigen denkkader ter discussie te stellen. Zo diep gaat het.’

De vraag of vrouwen in de kerk ambten mogen bekleden, is weer erg actueel in uw kerkgenootschap. Er ligt een diepe kloof tussen voor- en tegenstanders. Wat is wijs-

 ‘Ik heb twee jaar lang in

een wat verdoofde toestand geleefd’ 

heid? ‘Het is belangrijk dat we de inhoudelijke discussie voeren. Als we blijven zeggen dat het kerkverband die discussie niet kan dragen, leggen we het gesprek stil. Ik vind het wezenlijk om te benadrukken dat de kerk van Christus is. Uit dat besef komt als het goed is voorzichtigheid naar voren, vanuit ontzag voor God. Als beide partijen echt geloven dat ook de andere partij de Schrift wil laten gelden, kun je

Waarom zoekt u telkens de hete hangijzers in uw kerkge-

elkaar ruimte geven. De eenheid in het ontzag voor God en

nootschap op om over te schrijven?

de Schrift is belangrijker dan de eenheid in conclusies die

‘Achter al mijn boeken zit een belangrijk pastoraal motief.

we daaruit trekken.’

Als ik over het gezag van de Schrift schrijf, is dat omdat ik het belangrijk vind dat we de jeugd iets meegeven waar-

U hebt een toespraak van hoogleraar Herman Selderhuis

mee ze verder kunnen. Dat ze niet op een gegeven moment

geanalyseerd in drie achtereenvolgende blogs. Denkt u

denken: ik ben voor de gek gehouden. Ik schreef over

na over de vraag hoe hij uw blogs zou lezen? Het zijn best

homoseksualiteit vanuit mijn eigen verlegenheid. Hoe zou

scherpe commentaren.

ik een homoseksueel begeleiden? En als het gaat om de

‘Ik probeer op de zaak in te gaan. Maar ik realiseer me dat

vrouw in het ambt zou ik zelf nog wel kunnen leven met de

je, zelfs als je op de bal speelt, toch ook de tegenspeler

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Column

kunt raken. Ik weet dat ik ver kan gaan als ik in een

 Opinie

Concreet

bepaalde mood zit. Als ik dat merk, dan trek ik me dat aan. Dan verander ik dat. In eerdere situaties heb ik weleens een persoonlijke mail gestuurd. In dit geval weet ik het nog niet. Ik zou dan graag een signaal krijgen. Als ik dat krijg, kost het me geen moeite om me in de ander te verplaatsen.’

ijn dochter is gek op pictogrammen. Als we met de trein reizen, heeft zij als eerste de picto van de stiltecoupé

gespot. Het reizen levert haar twee broers regelmatig strenge blikken op.

U schrijft, u becommentarieert. Spreekt u uw tegen-

Picto’s zijn geweldig. Ze vertellen op glasheldere wijze wat er

spelers ook, gaat u weleens koffie met ze drinken?

wel of juist niet van je verwacht wordt. Voor mijn dochter, die

‘Weinig. De mooiste momenten zijn de niet-bedoelde

een vorm van autisme heeft, is dat heerlijk. De eenvoudige, strak

ontmoetingen, als je elkaar ongedwongen tegen-

vormgegeven plaatjes maken haar wereld overzichtelijk.

komt en een praatje maakt. Als je het ergens bewust

De communicatie met onze 9-jarige is een ontdekkingstocht. Zo

over moet hebben, is mijn ervaring dat dat niet zo

is bijvoorbeeld tijd essentieel. Vragen moeten landen, een ant-

veel oplevert. Ik houd me dan in omwille van de

woord geven kost tijd. Ik vergeet dat regelmatig, en vuur dan in

goede verhoudingen. Dan denk ik achteraf: heb ik

mijn ongeduld drie verschillende vragen op haar af. Het resultaat:

niet te veel concessies gedaan? Ben ik wel duidelijk

complete verwarring en geen antwoord.

genoeg geweest?’

De formulering van de vraag is eveneens belangrijk. ‘Meisje, ruim je rommel op’ is een volstrekt zinloze opdracht. De vraag is te groot, te abstract. Want wat is opruimen? Wat is rommel? Maar

 ‘Dan denk ik achteraf: heb ik niet te veel concessies gedaan?’ 

ze komt wel in beweging als we zeggen: ‘Pak je stiften van de tafel en leg ze in de la bij de kleurpotloden.’

 ‘Ruim je rommel op’ is een volstrekt zinloze opdracht 

Terwijl intern in de CGK de verhoudingen meer op

Op zondagmorgen, tijdens de kerkdienst, kijk ik regelmatig naar

scherp staan, zit er juist vaart in de toenadering tus-

het koppie naast me. Kon ik maar in haar hoofd kijken. Barmhar-

sen GKv en NGK. Hoe kijkt u daar als CGK’er naar?

tigheid, vergeving, genade, liefde, gerechtigheid. Wat zou er bij

‘Ik vind dat heel positief. Ik moet tegelijkertijd zeg-

haar blijven haken?

gen dat ik het niet helemaal begrijp. De verande-

Ik ben gelukkig niet de enige die zich met deze vraag bezighoudt.

ringen binnen de GKv zijn wel heel snel gegaan,

Even googelen op ‘autisme’ en ‘geloofsopvoeding’ levert een

daar kijk ik van op. Ik weet niet hoeveel ongelukken

keur aan boeken, artikelen en blogs op. Standaardoplossingen

dit gaat geven. Ik zou zeggen: doe organisatorisch

zijn er niet. Maar ik denk dat de volgende tips fijn zijn voor alle

voorzichtig aan. Wederzijdse erkenning, openstelling

kinderen:

van kansels en avondmaalstafels, dat is toch al heel

• Een duidelijke liturgie, met veel wekelijkse herhaling, is erg fijn.

wat. Hier in Gouda hebben wij als CGK goed contact met de GKv. Aanvankelijk wilden zij ver gaan: één

En waarom geen mooie picto’s toevoegen? • Open vragen bij het kindermoment zijn leuk, maar voor som-

gemeente worden, wijken herverkavelen. Dat heb-

mige kinderen erg spannend en te direct. Laat kinderen eens

ben wij afgehouden. Het bestaande sociale verband

hun vinger opsteken bij een meerkeuzevraag, of laat ze gewoon

moet je niet te makkelijk opgeven. Laten we elkaar bijstaan waar mogelijk, maar niet kiezen voor geforceerde eenwording. Als mensen zich ergens thuis voelen is dat gewoon waardevol. Organisatorische eenheid is het eindpunt van een vaak lange weg.’

iets aanwijzen. • Gebruik beeldende taal en concrete voorwerpen om Bijbelse begrippen uit te leggen, en breng structuur aan. Het ‘vijfvingergebed’ is daar een mooi voorbeeld van (googel maar). Het allerbelangrijkste: vraag zelf eens aan een kind of volwassene met autisme wat wel of niet werkt. Laat je verrassen!

Embert Messelink is zelfstandig tekstschrijver. Dicky Nieuwenhuis is directeur van ontwikkelingsorganisatie Light for the world. 27

 Jeugdwerk

Trouwen met Jezus Jezus als bruidegom en de christelijke gemeenschap als bruid. Hoe je dat beeld invult, is mede afhankelijk van jouw ideeën over een bruiloft. Is het die unieke romantische dag waarop alles gericht is op een perfect georganiseerd feest? Of is het een wettelijke formaliteit die je desnoods op maandag voor tien uur gratis kunt vastleggen?

tekst Paul Smit

In mijn contacten met jongvolwassenen

Romantisch

en starters kom ik zeer diverse gedachten

In het jeugdwerk kom ik bij tieners en jon-

over trouwen tegen. Starters en jongvol-

geren vooral de gevoelskant tegen van het

wassenen verschillen daarin. Ze hebben

beeld van Jezus als bruidegom en wij als

thema ‘Dieper met de Geest’. Zie

weliswaar ongeveer dezelfde leeftijd, maar

bruid. Dat beeld is dan vooral te vergelijken

www.opwekking.nl/conferenties/

starters wonen al zelfstandig, hebben een

met de romantische bruiloft. Deze tieners of

pinksterconferentie.

baan en zijn zelf verantwoordelijk voor de

jongeren kiezen op het gevoel voor Jezus.

dagelijkse gang van zaken in hun huishou-

Ze zijn geraakt door wat ze meegemaakt

tie in Liempde. Zie voor het jongeren-

den. Dat wordt weleens als een voordeel

hebben en van daaruit willen ze zich vol

programma next.new-wine.nl.

gezien voor als je een huwelijk aangaat.

overgave met Jezus verbinden, hun geloof

Het valt me ook op dat in die contacten

belijden. Deze romantische ‘bruiloft’ ligt

met jonge mensen regelmatig sprake is

in de gereformeerde traditie wat moeilijk,

van een zekere vorm van spijt als iemand

want kan een 14- of 15-jarige wel openbare

als jongvolwassene is getrouwd. Hij of zij

geloofsbelijdenis doen? Moet je daar niet

had misschien wat meer zelf willen ont-

wat meer volwassen voor zijn? Meer zoals

dekken, wat meer levenservaring op willen

een starter die aan een huwelijk begint?

doen alvorens te trouwen. Maar ja, het valt

Tieners die zich door deze vraag beperkt

nu eenmaal niet te plannen of en wan-

voelen in de kerk van hun ouders, zie ik

neer je iemand tegenkomt met wie je wilt

regelmatig het gereformeerde nest verla-

trouwen.

ten. Ze gaan over naar een evangelische

De een trouwt vanuit het ouderlijk huis en

gemeente, waar ze bijvoorbeeld hun gevoel

de ander heeft al een eigen plek. Dat zijn

kunnen laten bevestigen met een doop door

zeer verschillende situaties, die van invloed

onderdompeling. Helaas komen veel van de

zijn op het beeld dat iemand heeft van een

jongeren die zo’n keuze gemaakt hebben,

bruiloft. Wat zeggen die ideeën over onze

op latere leeftijd niet meer terug in de kerk.

bruiloften over de invulling die we geven

Na de eerste piekervaringen is het gevoel

aan de bruiloft tussen Jezus en zijn bruid?

blijkbaar vervaagd. Ik zie daarin een parallel

Agenda • 7-10 juni: Opwekking 2019, met als

• 20-26 juli: New Wine Zomerconferen-

 Kan een 14- of

15-jarige wel openbare geloofsbelijdenis doen?  28

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

 Jeugdwerk

Op weg naar een huwelijk maakt elk jong stel een ontwikkeling door waarin het zijn eigen keuzes mag maken.

waarin voorlichting wordt gegeven over

met stellen bij wie de romantiek verdwe-

van je geloof, kent misschien wel hele-

nen is en het huwelijk op een scheiding

maal geen ideaalplaatje. Elke vorm is goed

wat er allemaal met een huwelijk samen-

uitloopt.

genoeg en elke vorm heeft risico’s in zich.

hangt. Maar zowel bij een jong stel dat

Volgens mij leggen we als volwassenen te

wil trouwen, als bij een individu die bruid

veel druk op jonge mensen om te komen

van Jezus wil zijn, is er maar één vraag die

Het meer verstandelijke beeld van de

tot het doen van belijdenis. Net zoals er te

ertoe doet:

bruiloft zie je tegenwoordig nogal eens bij

veel druk gelegd kan worden op een pril

oudere twintigers, die als jonge moeder of

huwelijk.

Verstandelijk

vader openbare geloofsbelijdenis afleggen bij de doop van het eerste kind. Uit gesprekken met deze ouders die de eigen geloofsbelijdenis en de doop van hun kind in één viering laten samenvallen, blijkt de motivatie vaak iets als: ‘ik was er nog niet eerder aan toegekomen’ of: ‘ik had mijn eigen plek nog niet gevonden’. Een deel van deze ouders worstelt later met de

 Vanaf dat ja

begint de weg van het samen optrekken 

‘Jullie hebben nu gehoord, dat het huwelijk door God is ingesteld en hoe de Heer wil dat jullie daarin zullen leven. Verklaren jullie hier voor God en zijn gemeente, dat het jullie oprechte voornemen is om in je huwelijk overeenkomstig Gods wil te leven?’ Bij elk ja dat daarop klinkt zullen de aanwezigen aan moeten nemen dat het om

geloofsopvoeding van de kinderen. Niet

Op weg naar een huwelijk maakt elk jong

een gemeend antwoord gaat. En vanaf dat

dat ze het niet willen – de wens om het

stel een ontwikkeling door waarin het zijn

ja begint de weg van het samen optrek-

goed te doen is vaak sterk – maar omdat

eigen keuzes mag maken. Zo is ook de

ken en naar elkaar toegroeien. Dat geldt

ze de radicaliteit van het kiezen voor Jezus

individuele bruiloft tussen een mens en

net zozeer voor een jong echtpaar als voor

niet duidelijk zelf ervaren hebben, vinden

Jezus (het openbaar belijdenis doen van

een discipel van Christus.

ze het moeilijk om het waarom van hun

het geloof) iets waarover alleen Jezus en

eigen geloof over te brengen op hun kin-

die persoon kunnen oordelen, niet al die

Paul Smit is jeugdwerkadviseur bij het

deren.

anderen die eromheen staan. Natuurlijk

NGK Jeugdwerk. Met bijdragen van Mar-

kunnen familieleden en vrienden adviezen

tine Versteeg (jeugdwerkadviseurs bij

geven als daarom gevraagd wordt. En

het NGK Jeugdwerk) en Anko Oussoren

ook een huwelijkscursus kan zinvol zijn,

(adviseur bij het Praktijkcentrum).

Adviezen De bruiloft met Jezus, het belijdenis doen

 Opinie

Het sprookje van geloof, hoop en liefde Het was vorig jaar een complete verrassing dat de NPO televisieserie De

luizenmoeder een daverend succes werd. Dit jaar keken opnieuw miljoenen mensen op zondagavond naar het tweede seizoen. Het basisschoolplein bleek wederom het decor waar veel menselijks, al te menselijks, zich afspeelt, waar volwassenen, kinderen, volwassen kinderen en, niet het minst, kinderlijke volwassenen beurtelings schitteren. tekst Jan van Helden

In De Luizenmoeder werden ragfijn al-

deze verder overwegend witte school),

ben orthodox-christelijke personages

lerlei maatschappelijke thema’s gefileerd.

en in vele opzichten de held van het ver-

opgevoerd. Alleen zijn dit vaak niet de

Of het nu ging over racisme, homoseksu-

haal: juf Ank.

karakters die bij de kijker sympathie

aliteit, prestatiedruk, faalangst, projectie,

De laatste maakt een serieuze bekering

opwekken. Met juf Ank is dat wel dege-

(mis)management, individualisme, het

door tijdens de kerstaflevering. Natuur-

lijk anders. Zij vertegenwoordigt als het

kwam allemaal langs. Wat nieuw was ten

lijk, het is duidelijk dat dit programma sa-

ware de nieuwsgierigheid die de makers

opzichte van het eerste seizoen was de

tirisch is opgezet. En ook het christelijke

hebben voor het verhaal met de oude

prominente en serieuze aandacht voor

geloof wordt getekend door dit satirische

papieren, het verhaal over Jezus van Na-

het geloof. Het is een ontegenzeggelijk

format. Er zullen daarom best christenen

zaret, de Zoon van God.

knappe prestatie van de televisiemakers

zijn die het moeilijk vinden om te kijken

De makers laten trouwens ook op sub-

geweest dat de huidige spanning in onze

naar juf Ank die zo vals als een kraai het

tiele wijze zien dat dit verhaal zijn dui-

cultuur tussen geloof en ongeloof geloof-

‘Gloria in Excelsis Deo’ ten gehore brengt.

zenden niet meer verslaat. Het geplande

waardig is neergezet.

Dat haar geïrriteerde collega’s bonzend

kerstverhaal redt het niet. De openbare

Veel spelers hebben in dit levensbe-

op de muur ‘Jezus in je hart, olé, olé!’

basisschool De Klimop kan geen religi-

schouwelijke veld hun plek. Er zijn

zingen zal niet helpen, om over het vele

euze symboliek tolereren. De viering

aarzelende sympathisanten van het

gevloek maar te zwijgen.

wordt dan ook getorpedeerd door de

kerstverhaal (directeur Anton), er zijn

koepeldirecteur Pjotr Jan en eindigt in

platte materialisten (koepeldirecteur

Sympathie

Pjotr Jan), atheïsten (juf Helma), vage iet-

Het unieke is niet zozeer dat het christe-

de kerstboom moet worden vervangen

sisten (Nancy) en compromisloze nihilis-

lijke geloof een plek heeft in deze waaier

door een duim omhoog. De zelfontplooi-

ten (de met PTSS worstelende conciërge

van levensbeschouwelijke posities.

ing (Klimop) wint het van De Strohalm,

Volkert), moslims (een stel ouders op

Veel Nederlandse films en series heb-

de school ‘met den Bijbel’ waar juf Ank in

OnderWeg #11 > Jaargang 5 > 25 mei 2019

een kerstmandisco. De ster in de piek van

 Opinie

de slotscènes van de laatste aflevering voor kiest.

Pastoraat Juf Ank komt nogal stijf over. Zij vertoont een stiff upper lip, zeker als ze overvallen wordt door ongemakkelijke emoties. Zij heeft soms te vroeg haar oordeel over anderen klaar. Toch wint zij de sympathie van het publiek. Ze weet op gepaste wijze de assertieve ouders van repliek te dienen. Ze heeft oog voor de nood van anderen en heeft als geen ander directeur Anton in de smiezen. Voor Ank loopt de kerstviering uit op een deceptie. Elk kind eet vanwege de eigen voorkeuren

Juf Ank in gesprek met luizenmoeder Hannah. (screenshot uit de serie)

het zelf meegenomen voedsel. Er wordt niets samen gedeeld. Er wordt geen moeder zijn geen evangelisten. Toch is

Geborgen

het hun gelukt om een geloofwaardig,

Kerken mogen meer dan ooit het geloof

sympathiek karakter te portretteren, dat

uitleven op zo’n manier dat de heimwee

het geloof op authentieke wijze verte-

niet meer gevoeld hoeft te worden als

genwoordigt, zonder het geloof in zich-

heimwee naar een ongedeelde christe-

zelf volledig belachelijk te maken. Dat is

lijke cultuur, naar gemeenschap, maar als

bijzonder.

heimwee naar niets minder dan God zelf.

Daarmee is christen-zijn in de moderne

Deze heimwee is blijkbaar in onze cultuur

wereld nog steeds geen serieuze optie.

niet verdwenen. En ze is bepaald niet

De meesten lopen schouderophalend

krachteloos. Ank weet haar in de slotaf-

door. Ook in deze serie. Let maar eens

levering tamelijk sterk te verwoorden. In

op de brute wijze waarop Volkert het

haar laatste speech, waarin ze bedankt

ietsisme van Nancy totaal ontmantelt en

voor de eer om directeur van De Klimop

kerstverhaal verteld en de anticlimax

de wanhoop die vervolgens in haar ogen

te worden, spreekt ze Pjotr Jan toe:

volgt wanneer Pjotr Jan als de kerstman

te zien is.

al zingend binnenkomt.

Maar het geloof van juf Ank wordt ook

‘Basisvertrouwen. Dat is wat hier

Als Ank locatiedirecteur Anton teleurge-

niet als iets nostalgisch neergezet, als

ontbreekt. Vertrouwen in een goede

steld de zaal ziet verlaten, volgt ze hem.

iets wat alleen tot het verleden behoort.

afloop. In elkaar. In dat het goed is

Anton blijkt erg verdrietig om de ernstige

Het woord dat deze verhouding het best

zoals het is. […] Dat we gedragen wor-

situatie van zijn moeder, die naar hem

typeert is heimwee. Heimwee is iets

den door elkaar. Zodat iedereen zich

zou komen kijken in zijn rol als Jozef. Wat

voor kinderen. Als je volwassen wordt,

geborgen en gesteund kan voelen.

volgt is een uniek staaltje pastoraat van

schud je het van je af. En de meest kin-

Ook als je faalt of mislukt, of niet de

Ank, die zelfs voorstelt om samen te bid-

derlijke van de volwassenen, Anton,

grootste waffel hebt. […] Dus als jij

den. Als klap op de vuurpijl wordt ook

weet zich niet van deze heimwee los te

dan met je dikke portemonnee en je

dit gebed onderbroken, waarop beiden,

maken. Hij is degene die zich laat over-

Audi A6 in het sprookje gaat geloven

zowel Anton als Ank, hartgrondig vloe-

halen om te bidden. Maar die heimwee

dat je werkelijk wat voorstelt, dan

ken. Het blijft natuurlijk satire.

is niet krachteloos. Dit betekent dat de

richt ik mij op het sprookje van geloof,

stem van het evangelie, van de Geest,

hoop en liefde.’

 Het geloof

van juf Ank wordt niet als iets nostalgisch neergezet 

Heimwee

nog altijd gehoord wordt. Dat men de

Bidden is en blijft je vastklampen aan

kracht van het verhaal herkent, al is het

Jan van Helden is predikant van de

een strohalm. De makers van De Luizen-

dan in hun ogen een sprookje.

NGK Amsterdam-Centrum.

-advertenties-

Nicholas Wolterstorff

De God die wij aanbidden Op verkenning in de liturgische theologie Wereldwijd wonen miljoenen christenen wekelijks een kerkdienst of viering bij. Maar beseffen zij wel goed wat daar precies gebeurt? Is het bijvoorbeeld niet wonderlijk dat zij een onzichtbare Aanwezige toezingen? Wat betekent het dat juist bepaalde rituelen en woorden een plek kregen in de liturgie? Wolterstorff onderzoekt hoe christenen zich God voorstellen, door te letten op wat ze zeggen en doen tijdens de dienst. Dit boek helpt iedereen die een viering bewuster wil 224 pagina’s – e 21,90 meemaken.

ongeacht afkomst en overtuiging. Giften graag op NL97INGB000388540 t.n.v. Penn. VVI, Postbus 476, 3440 AL Woerden

www.verplegingvoorisrael.nl

OnderWeg app! Met de nieuwe app OnderWeg online kun je ons magazine nu ook op mobiel of tablet lezen. De app bevat de nieuwste

Buijten & Schipperheijn Motief

editie van OnderWeg en alle eerdere

www.buijten-motief.nl – in de boekhandel

Onderweg De God die wij aanbidden.indd 1

De V.V.I stelt zich al 40 jaar ten doel: Israël helpen met de verpleging van alle bevolkingsgroepen,

nummers (vanaf 2015). 16-05-19 10:59

lezen waar en wanneer je maar wilt Onder

IE INSPIRAT VOOR OTEN

REISGEN

NGK ‘de Proosdij’ in Ede is op zoek naar: Een jeugdwerker (16 uur per week) Het jeugdwerk is recent opnieuw vormgegeven vanuit ons Missie Statement: ‘Samen Jezus volgen met hoofd, hart en handen’. We zijn op zoek naar een jeugdwerker die dit draaiende houdt en verder vorm gaat geven aan het kinderwerk. Heb je een passie voor God en jongeren, dan zoeken wij jou! kijk voor de volledige vacaturetekst op www.proosdijkerk.nl

Ja, ik wil OnderWeg digitaal lezen! Voor € 37,50 per jaar (studenten betalen € 18,75) lees je magazine OnderWeg op mobiel of tablet. De speciaal voor OnderWeg ontwikkelde app OnderWeg online werkt simpel en snel. Meld je aan via www.onderwegonline.nl/app