НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ-ХАН АКАДЕМИ 2016 ЭШХ-ын эмхэтгэл

ÍÝÝËÒÒÝÉ ÌÝÄËÝÃ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÀÍ

НЭЭЛТТЭЙ

БОЛОВСРОЛ

эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

ÓËÀÀÍÁÀÀÒÀÐ ÕÎÒ 2016 îí

DDC 370'015 H-905

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ Ýрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë © 2016 Çîõèîã÷èéí ýðõ õàìãààëàãäñàí.

Ýíýõ¿¿ ýðäýì øèíæèëãýýíèé õóðëûã Áîëîâñðîë, Ñî¸ë, Øèíæëýõ Óõààíû ßàìíû çàõèàëãààð Íýýëòòýé Ìýäëýã Áîëîâñðîëûí Ñàí çîõèîí áàéãóóëàâ. Íýýëòòýé Ìýäëýã Áîëîâñðîëûí Ñàí Ìýäýýëýë Òåõíîëîãèéí ¯íäýñíèé Ïàðê, 218 òîîò Áàãà òîéðóó 49, Óëààíáààòàð 14201, Ìîíãîë óëñ Óòàñ: 976.11.329688 Èìýéë: project@one.mn Âýá: www.one.mn ISBN 978-99973-0-845-0

ÀÃÓÓËÃÀ Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Óхааны Ñайд Л.Гантөмөрийн Нээлттэй боловсролын НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг танилцуулах үйл ажиллагааг нээж хэлсэн үг

5

Б.Бурмаа. Нээлттэй áîëîâñðîëûí ÷èã õàíäëàãà

6

Т.Батчимэг. Суурь боловсролын математикийн шинэчилсэн хөтөлбөр ба Õан Àкадемийн видео хичээлүүдийн агуулга хоорондын уялдаа

10

Б.Золзаяа, Б.Бадамсүрэн, Ц.Гэрэлтуяа. Хан Академийн видео хичээлийг ЕБС-ийн сургалтад хэрэглэх боломж, туршилт

16

Э.Баасанцэрэн. ЕБС-ийн нийгмийн ухааны сургалтад онлайн эхүүдийг ашиглаж суралцагчийг хөгжүүлэх нь

24

А.Хишигням. Математикийн сургалтыг илүү үр дүнтэй болгох нэгэн боломж

32

Т.Батчимэг. Хан Àкадемийн видео хичээлүүд шинэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд арга зүйн дэмжлэг болох нь

38

Г.Жаргалтуяа. Сурагчдыг өгүүлбэртэй бодлого бодуулж сургахад öàõèì áîëîí îíëàéí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ íü

44

С.Батсүх. Цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанарын асуудлууд

49

Э.Чойсүрэн. Geogebra программ ашиглан боловсруулж туршсан судалгааны үр дүн

64

сургалтын

хэрэглэгдэхүүн

Г.Баярцэцэг, Ц.Сувд-Эрдэнэ, С.Болдбаатар, Б.Пүрэв-Эрдэнэ. Schoology үүлэн технологийн нээлттэй боловсролд гүйцэтгэх үүрэг

68

Н.Амгалан, Ц.Даржаа, Ч..Нямгэрэл, Н.Шүрхүү, Ш.Сайнбилэг, Ц.Ууганхишиг. “Ерөнхий, органик биш химийн хичээл”-ийн нээлттэй сургалтын агуулга боловсруулж буй өнөөгийн байдал

76

С.Гарамханд. Нээлттэй боловсролын хэрэгцээ-Насанд хүрэгчдийн сургалтанд; MOOC хэлбэрийн онлайн курс

81

П.Мэнд-Амгалан, М.Хуанган, Д.Эрдэнэсувд. Технологийн дэвшлийг ашиглан сургалтыг үр дүнтэй явуулах туршлагаас

91

Ц.Навчаа, Л.Янжинлхам, С.Мягмарлхам. Геогебра программаар математикийн хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэхдээ Геогебратубе ашиглах нь

98

Д.Цэдэвсүрэн, Ц.Нямсүрэн. Áàãø áýëòãýõ ñóðãàëòàä ñóðãàëòûí íýýëòòýé öàõèì ñèñòåìèéã òóðøñàí íü

105

Нýýëòòýé áîëîâñðîëûí àðãà õýëáýð Õàí Àêàäåìèéí íýýëòòýé ñóðãàëòûí òàíèëöóóëãà

112

Үндэсний бичгийн нээлттэй сургалтûí òàíèëöóóëãà

113

Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөр

114

http://mn.khanacademy.org

3

Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Óхааны Ñайд Л.Гантөмөрийн Нээлттэй боловсролын НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг танилцуулах үйл ажиллагааг нээж хэлсэн үг Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлж өөртөө болон ирээдүйдээ итгэх итгэлийг төлөвшүүлэх, амьдралын сайн сайханд тэмүүлэх, цагийг үр бүтээлтэй өнгөрүүлж, өөрийгөө хөгжүүлэн, бие даан суралцах чадвартай болгох нь боловсролын салбарын шинэчлэлийн бодлогын зорилго юм. Иймээс бид бага дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогодоо дараах зорилтуудыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлж байна. Үүнд: • Хүүхэд бүрийг сурч чадна гэсэн итгэлтэй болгох • Хүүхэд бүрийг авьяас чадварт нь тулгуурлан хөгжүүлэх • Хүүхэд бүрийг өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэл эрмэлзэлтэй болгох • Хүүхэд бүрийг суралцах чадварт сургах, хүүхдийг сургах гэж хүчлэхээсээ илүү сурахыг нь дэмждэг байх • Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд эцэг эх, олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх Орчин үеийн хүүхдийн онцлог хэрэгцээнд үндэслэсэн сургалтын арга хэлбэрүүдийг амжилттай туршин хэрэгжүүлж байна. Энэ цаг үед хүүхдийн сурч хөгжих явцыг мэдээллийн технологийн арга хэрэгслээс ангид авч үзэх аргагүй юм. Тийм ч учраас өнөөгийн сургалтын системийн шийдвэрлэж чадахгүй олон асуудлыг шийдэж, үр дүнтэй нотлогдож байгаа цахим сургалтын технологи дэлхий дахинд болоод манай улсад өргөн дэлгэр ашиглагдаж байна. Дэлхий нийтэд эрдэмтэн судлаачид, багш нар, сурагчид, эцэг эхчүүд хамтран суралцан, хөгжиж, интернэтэд суурилсан нээлттэй боловсролын нэг талбар бий болж байгаа нь насан туршийн тасралтгүй чанартай боловсрол эзэмших боломжийг бүрдүүлж байгаа юм. Технологийн энэхүү боломжийг бид боловсролын чанарын шинэчлэл хийхэд ашиглах зайлшгүй ашиглах шаардлага байсан. Дээрх зорилгын нэг хэсэг бол нээлттэй боловсролын НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөрийг боловсруулан батлуулж, хэрэгжилтийг үе шаттайгаар зохион байгуулах явдал юм. Тус хөтөлбөрийн хүрээнд хүссэн хүн бүр үнэ төлбөргүйгээр, нээлттэй ашиглах боломжтой Монгол хэлний онлайн вики толь, монголын тухай онлайн нэвтэрхий толь бүтээж, багш сурагчид, бие даан суралцагчдад зориулсан ерөнхий боловсролын видео хичээлүүдийг мэргэжлийн багш, орчуулагчдын оролцоотойгоор орчуулан интернэтэд байршуулаад байна. Өнгөрсөн жил зөвхөн видео хичээлүүдээс нь орчуулсан бол энэ хичээлийн жилээс онлайн сургалтын системийнхээ хувьд монгол хэл дээр бүтнээр нь ашиглаж, хүүхдүүд виртуал ангид суралцах боломжийг бүрдүүлэх ажил үргэлжлэн хийгдэх юм. Энэхүү нээлттэй онлайн сургалтын агуулга, арга хэлбэр нь хүүхдэд өөрийн хүсэл, сонирхол, чадвар, цаг хугацаанд баригдалгүйгээр суралцах багш нар сурагчаа хэрхэн бие даан суралцаж, ямар чадварыг эзэмшиж байгааг хянах боломжийг бүрдүүлэх учраас хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой төсөл болсон гэж хэлэхийг хүсэж байна. Технологийн энэ давуу талыг ашиглаж, хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх үйлсэд их амжилт гаргахыг нийт боловсролын салбарынхнаасаа хүсэж байна.

http://mn.khanacademy.org

5

Íýýëòòýé Áîëîâñðîëûí ×èã õàíäëàãà Á. Áóðìàà Íýýëòòýé Ìýäëýã Áîëîâñðîëûí Ñàí Имэйл хаяг: burmaa@one.mn Мэдлэгийн үнэ цэн чухалчлагдсан өнөө үед бид ирээдүйд ямар монгол иргэнийг бэлтгэхийг төрийн бодлогодоо тодорхой тусгаж, амьдралд хэрэгжүүлснээр нэгдмэл зорилготой, мэдлэг чадвартай, бүтээлч, хариуцлагатай, насан туршдаа суралцах чадвартай монгол иргэнийг төлөвшүүлнэ. Чанартай боловсролыг зөвхөн танхимын уламжлалт аргаар эзэмших нь хангалтгүй бөгөөд сурагчдыг насаар нь ангилан бүлэглэж, нэгэн хэвийн тогтсон хичээлийг бүгдэд нь зааж, сурсан ч, сураагүй нэгэн зэрэг дараагийн хичэээлд шилждэг дэлхий нийтийн боловсролын тогтолцоо өнөөгийн эрэлт хэрэгцээнд нийцэхгүй болжээ. Дэлхийн олон орон нээлттэй боловсрол, бүх нийтэд зориулсан нээлттэй сургалтад тулгуурласан боловсролын системийн шинэчлэл, өөрчлөлтийг өргөнөөр хэрэгжүүлж байна. Энэхүү шинэчлэл нь өнөөгийн манай боловсролын тогтолцоог өөрчлөх бус, шинэ үзэл баримтлал, арга барилаар сэлбэж, орчин үеийн сургалтын технологид суурилсан, бүх нийтийн оролцоотой, төр-хувийн хэвшил-олон нийтийн хамтын ажиллагааны нээлттэй талбарыг бий болгоно. Нээлттэй боловсролын тогтолцоонд Blended буюу сургалтын холимог арга хэлбэр ихээхэн дэлгэрч байна. Энэхүү хэлбэр нь заах арга зүйг сайжруулах, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, сургалтын өртөгийг бууруулах ач холбогдолтой.

Cудлаачдын дүгнэж буйгаар дээрх холимог cургалтын хэлбэрийг ашигласнаар уламжлалт аргатай харьцуулахад суралцагчийн бие даах чадвар, хувь хүний зохион байгуулалт, бүтээлч сэтгэлгээ сайжирдаг байна. Энэ нь нээлттэй сургалт суралцагчийг бие дааж ажиллахыг илүү шаарддаг онцлогтой нь холбоотой. Нээлттэй боловсролын олон арга хэлбэрүүд дотроос хүн бүрт тэгш хүртээмжтэй, дэлхий нийтэд асар хурдацтай тархаж, сургалтад өргөнөөр ашиглагдаж байгаа нь АНУ-ын Хан Академийн нээлттэй сургалт юм. http://mn.khanacademy.org Энэхүү сургалт нь “Арга замыг нь зөв зааж өгвөл сурахгүй сурагч байхгүй” гэсэн энгийн санаанд суурилан, суралцагсдад мэдлэгийн салбарын ойлголтыг энгийнээр таниулж, түүний учир шалтгааныг ухаарч бодон, бүтээлчээр суралцах арга барил, ойлгосноо амьдралд хэрэглэх бодит ур чадварыг эзэмшүүлж байна. Суралцахуйн үйл нь суралцагчийн хувьд ая таатай, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломж бүрдсэн орчинд явагдвал илүү үр дүнд

6

http://mn.khanacademy.org

хүрдэг онцлогийг харгалзаж үзсэн нь Хан Академийн сургалтын арга зүйгээс тодорхой харагддаг. Хан Академийн видео хичээл нь ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нарын ажлын ачааллыг хөнгөвчилж, сурагчид болон бие даан суралцагсдыг үнэ төлбөргүйгээр мэдлэгээ баяжуулж, шинэчлэн сайжруулж, шинэ мэдлэг бүтээх боломжийг бүрдүүлж байгаа тул Хан Академийг хэрэглэж буй туршлагаа хуваалцсан багш нарын сайн дурын бүлгэмүүд олноор үүсэж байна. Европод өрнөсөн соён гэгээрлийн үеэс эхлэн мэдлэггүй байдал, мухар сүсгийн үр дагавар ядууралд хүргэж байгааг ойлгон, иргэдийн ялангуяа бага насны хүүхдийн боловсролыг анхаарлын төвд авчирсан байдаг. Энэ үеэс хүүхэд насны дотоод мөн чанар, энэ насанд өгөх суурь мэдлэг чухалчлагдаж эхэлсэн ч өнөө үед энэ асуудлыг боловсролын системд цэгцтэй шийдээгүй хэвээр байгаа нь харамсалтай. Хан Академийнхны тодорхойлсончлон хүүхдийн бага ангидаа олж авч чадаагүй, дутуу дулимаг суурь мэдлэг нь анги ахих тусам шүүрэн шанаганы нүхнүүд шиг цоорхой мэдлэгтэй нэгэн болдог аж. Ямар нэг шахалтын дор эзэмшсэн мэдлэг хэзээ ч хүүхдийн ухаанд хоногшдоггүй тул хүүхэд насанд нь мэдлэгийг сонирхолтой хөгжөөнт байдлаар хүргэж, хүүхдийн төрөлх чадварыг нээн илрүүлэх боломжтой хэмээсэн Платоны ишлэлийн үнэ цэн эдүгээд ч алдагдалгүйгээр нээлттэй боловсролын үзэл санаатай яв цав нийцэж байна. Нээлттэй сургалтын арга зүй нь мэдлэг дамжуулахаас илүүтэйгүүр суралцагсдыг бодоход сургах, бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлж, мэдлэгийг өөрөөр нь бүтээлгэх арга барилыг чухалчилдаг аж. Э.В.Ильенковын “Сургууль бодоход сургах ёстой” номонд “Хүнд заяасан хосгүй үнэт баялаг болох ухаан, бодох чадварт хэрхэвч гэмтэл учруулж болохгүй. Хүний ухаан, бодох чадварт гэмтэл учруулдаг зүйл бол сургууль хүүхдэд мэдлэгийг бэлнээр нь өгөх явдал юм” хэмээсэн нь санамсаргүй хэлсэн хэрэг биш. Нээлттэй боловсролын сургалтын арга зүйг боловсруулахад суралцагсдын бие даан суралцан мэдлэгээ баяжуулж, “бодоход” сургахад онцгой анхаардаг. Тухайлбал, ерөнхий боловсролын сургуулийн дэлхийн түүхийн хичээлийн цагт суралцагч дэлхийн түүхэн үйл явдлын шалтгаан үр дагавар, шинж чанар, харилцан хамаарал зэрэг дэлхийн түүхийн талаар цэгцтэй мэдлэгийг авч, эх сурвалжийг ашиглан өөрийн үнэлэлт өгөхөд суралцдаг хэдий ч шалтгаан үр дагаварыг нь гүнзгийрүүлэн судлах, түүхийн сургамжийг ухаарч, эргэцүүлэхэд баталгаатай эх сурвалж бүхий эргэцүүлж “бодох” боломж олгосон, нээлттэй хичээлүүд үр дүнтэй. Манай улсад нээлттэй боловсролын арга зүй шинэ тутам хөгжиж байгаа учир үр дүн, нөлөөллийг нь судлахад эрт хэдий ч хэрэглээний суурь судалгааг олон түвшинд явуулж байна. Хан Академийн нээлттэй хичээлүүд нь 2015-2016 оны хичээлийн жилээс хэрэгжиж эхэлсэн бүтээлчээр суралцах чадвар, сурах арга барилтай, шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтыг эзэмшин, амьдрал үйлдээ хэрэглэх чадвартай иргэнийг төлөвшүүлэх зорилготой бүхий суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрт нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болж, суралцагсдад танхимаас сурсан мэдлэгээ бататган баяжуулж, шинжлэх ухаанч эрэл хайгуул хийхийг дэмжих сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болж байна. Шинэчилэгдэн боловсрогдож буй ахлах ангийн сургалтын цөм хөтөлбөрийн хүрээнд суралцагчдын заавал судлах, заавал сонгон судлах, сонгон гүнзгийрүүлэх гэсэн 3 төрлийн хичээлүүдээр äàìæóóëæ, дараагийн шатны сургуульд элсэхэд чиглэгдсэн судлагдахууныг гүнзгийрүүлэн судлахад Хан Академийн хичээлүүдийн агуулгын тохироцыг

http://mn.khanacademy.org

7

шинээр хийх шаардлага гарч ирж байна. Нээлттэй боловсролын эрх зүйн орчны хувьд тэдгээрийг ашиглах, ишлэх, эх сурвалжийг засварлах, нийтлэх явдалд эрх зүйн шаардлага тавих тохиромжтой хэлбэр нь Оюуны Бүтээлч Хамтын Өмч (Creative Commons) гэж үздэг. Интернэт орчинд зохиогчийн эрхийг хамгаалах түгээмэл хэрэглэгддэг нөхцөл болж, дэлхий нийтэд өргөнөөр хэрэглэгдэж байгаа энэхүү тогтолцоонд манай улс 2013 оноос Нээлттэй Мэдлэг Боловсролын Сан (http://www.one.mn) гэрээ хийж, нэгдэн ажиллаж байна. Оюуны бүтээлч хамтын өмчийн тогтолцоо нь боловсрол, сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг түгээх, дахин ашиглахтай холбоотой эрх зүй, техник, нийгмийн шинжтэй нэмэлт ажлыг хөнгөвчилж, үр ашигтай байлгахад чиглэгддэг аж. Энэ утгаараа оюуны бүтээлч хамтын тогтолцоо нь соёл, боловсрол, төр, шинжлэх ухааны мэдлэг, бүтээлийг түгээх олон улсын стандарт, олон нийтийн өмч болсон аж. Манай улсад Нээлттэй боловсролын “НЭГ Монгол” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд бүх түвшний сургалтад нээлттэй боловсролын дэлхий нийтийн чиг хандлагыг тусгаж, багш, мэргэжилтэн, суралцагчдын хамтын ажиллагааны өргөн талбарыг бий болгох ажлуудыг үе шаттайгаар хийж, үр дүнгүүд нь гарч эхэллээ.

8

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ

БОЛОВСРОЛ эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Эрдэм шинжилгээний ªÃ¯¯Ë˯¯Ä

http://mn.khanacademy.org

9

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

СУУРЬ БОЛОВСРОЛЫН МАТЕМАТИКИЙН ШИНЭЧИЛСЭН ХӨТӨЛБӨР БА ХАН АКАДЕМИЙН ВИДЕО ХИЧЭЭЛҮҮДИЙН АГУУЛГА ХООРОНДЫН УЯЛДАА Т.Батчимэг “Математикийн Цаг” сонины газар Имэйл хаяг: batchimegt@yahoo.com

Хураангуй 2015-2016 оны хичээлийн жилээс шинэ зорилготой, шинэ арга зүйд тулгуурласан ñуурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн. Энэхүү хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр агуулгын зөрөө гарах, арга зүйн хувьд өөрчлөлт хийх зэрэг тодорхой цаг хугацаа бэлтгэл шаардлагатай хүндрэлүүд гарч байгаа билээ. Энэ цаг үед “Нээлттэй боловсролын НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөр”-ийн хүрээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагч, багшийн сургалтын видео хичээлийн сан, нээлттэй сургалтын онлайн системийг бий болгох зорилгоор АНУ-ын Хан Академийн видео хичээлүүд нь хүндрэлийг хялбар шийдэх сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болох талаар зарим судалгааг хийлээ. Энэ зорилгоор Сургалтын цөм хөтөлбөрийн агуулга болон энэхүү хөтөлбөрийн дагуу бэлтгэгдэн гарсан “Математик VI”, “Математик VII”, “Математик VIII”, “Математик IX” сурах бичгүүдийн агуулгыг Хан Академийн монгол хэлнээ орчуулагдан гарсан математикийн 580 орчиì видео хичээлийн агуулгатай харьцуулав. Суурь боловсролын математикийн хөтөлбөрийн зорилго нь асуудал шийдвэрлэх арга барил эзэмшүүлэхэд чиглэгдэж байгаатай холбоотойгоор арга зүйн хувьд видео хичээлүүдийн хэрэглээнд суурилсан байдал, сурагчдын сонирхлыг татахуйц, тэдний бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэгдэж буй эсэх талаар судаллаа. Судалгааны үр дүнд монгол хэлнээ орчуулагдсан Хан Академийн видео хичээлүүдийн 52% нь суурь боловсролын агуулгад хамаарах бөгөөд эдгээрийн 95% нь агуулгын хувьд нийцэж байгаа нь харагдаж байна. Мөн түүнчлэн видео хичээлүүдийн 40 орчим хувь нь сургалтын шинэ хөтөлбөрийн агуулгад шинээр нэмэгдэж орсон агуулгын хүрээнд бэлтгэгдсэн байгаа нь ажиглагдаж байна. Мөн эдгээр видео хичээлүүд нь

6-р ангийн агуулгын 44%

7-р ангийн агуулгын 43%

8-р ангийн агуулгын 22%

9-р ангийн агуулгын 23%-ийг тус тус хамарч байна. Монгол хэлнээ орчуулагдсан видео хичээлүүд нь агуулга, арга зүйн хувьд матемàтикийн шинэ хөтөлбөртэй нийцэж байгаа нь хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй сургалтыг дэмжих хэрэгсэл болж байна.

10

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Удиртгал 2015 онд УИХ-ын 12-р тогтоолоор батлагдсан “Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого”-ын 7.7-д "Ерөнхий боловсролын сургалтын олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандарттай дүйцэхүйц үндэсний хөтөлбөрийг нэвтрүүлж, олон улсын хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлд 2018-2019 оны хичээлийн жилд хамрагдсан байна.” 7.8-д “Сурлагын амжилтын олон улсын чанарын үнэлгээний судалгаанд 2021 онд хамрагдана.” хэмээн тодорхойлсон. Энэхүү бодлогын хүрээнд 2015-2016 оны хичээлийн жилээс “Бүтээлчээр суралцах чадвар, сурах арга барилтай, шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтыг эзэмшин, амьдрал үйлдээ хэрэглэх чадвартай иргэн”-ийг төлөвшүүлэх зорилготой, шинэ арга зүйд тулгуурласан Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн. Хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр агуулгын зөрөө гарах, арга зүйн хувьд өөрчлөлт хийх зэрэг тодорхой цаг хугацаа бэлтгэл шаардлагатай хүндрэлүүд гарч байгаа билээ. Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэх нэг гарц нь нээлттэй боловсролын нөөц эхүүд, үүний дотор монгол хэл дээр бэлтгэгдэн гарч буй АНУ-ын Хан Академийн видео хичээлүүд нь хүндрэлийг хялбар шийдэх сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болох боломжтой хэмээн үзэж энэ талаар судалгаа хийсэн болно. Нээлттэй боловсролын Хан Академийн сургалт дэлхий даяар хамгийн өндөр хандалттай, хамгийн өргөн хэрэглэгддэг нь олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартын дагуу бэлтгэгдсэнийг нь харуулж байна. Энэ нь шинэ хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад, тухайлбал өмнөх ангиудын агуулгын зөрөөг судлахад багш, сурагчдад дэмжлэг болох боломжтой юм. Сургалтын цөм хөтөлбөрийн Геометр ба Хэмжигдэхүүн, Магадлал ба Статистикийн айн хүрээнд өдөр тутмын амьдрал дахь математик хэрэглээтэй холбогдон шинээр орсон агуулгуудын хувьд багш, сурагчдад гарын авлага, сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн хомс байгаа үед Хан Академийн видео хичээлүүд нь хялбар, түгээмэл байдлаараа багш нарын хувьд сургалтыг дэмжих хэрэгсэл, сурагчдын хувьд бие даан өөрийгөө хөгжүүлэх, эцэг, эхчүүдийн хувьд хүүхэдтэйгээ хамтран суралцах нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болж байна.

1. Арга зүй Судалгааг дараах чиглэлүүдээр харьцуулан судалсан болно. Үүнд - Сургалтын цөм хөтөлбөрийн зорилго нь “Нээлттэй академи”-ийн зорилготой хэрхэн нийцэж байгааг харьцуулав.

- Шинэчлэгдсэн цөм хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбоотой VI-аас VIII ангийн сурагчдын эзэмшвэл зохих суралцахуйн зорилтуудыг “Хан Академи”ийн ведио хичээлүүдийн агуулгатай харьцуулан судаллаа.

- Арга зүйн хувьд видео хичээлүүдийн хэрэглээнд суурилсан байдал, сурагчдын соиирхлыг татахуйц, тэдний бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэгдэж буй эсэх талаар судаллаа.

2. Үр дүн 2.1. Цөм хөтөлбөрийн зорилго ба “Нээлттэй академи”-ийн зорилго Шинэчилсэн цөм хөтөлбөрийн математикийн зорилго нь “Ñурагч нь тоо, хувьсагч, дүрс, хэмжигдэхүүн, өгөгдөлтэй ажиллах, асуудал шийдвэрлэх

http://mn.khanacademy.org

11

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

арга барилд суралцан, математикийн мэдлэг, чадвараа амьдрал, ахуйд хэрэглэснээр хэл, сэтгэлгээ, танин мэдэх чадвараа хөгжүүлж, математикийг сонирхон судлах хүсэл, тэмүүлэлтэй, бүтээлч сэтгэлгээтэй иргэн болж төлөвшинө” гэж тодорхойлогдсон бол “Нээлттэй академи”-ийн зорилго нь “Хүүхдийн итгэл, найдвар, сурах тэмүүллийг нь дэмжиж, сургалтыг суралцагч өөрийн үйл явцад суралцдаг арга зүйд суурилсан “Åрөнхий боловсролын сургуулийн сурагч, багш нарт зориулсан үнэ төлбөргүй, нээлттэй онлайн боловсролын үйлчилгээ”-г боловсролын тогтолцоонд нэвтрүүлэхэд чиглэгджээ. Эдгээр нь хүүхдийн бие даасан, бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжиж, танин мэдэх, асуудал шийдвэрлэх арга барил эзэмшүүлэхэд чиглэгдэж байгаа нь сурагчдын амжилттай суралцах үндэс болох боломжтой юм.

2.2. Суралцахуйн зорилт ба Хан Академийн хичээлүүдийн агуулга Монгол хэлнээ орчуулагдан хэрэглэгчдэд хүрч буй ìатематикийн 580 орчим видео хичээлийн хувьд дараах байдлаар ангилах боломжтой байна. Бага боловсролын агуулгад хамаарах 260 Суурь боловсролын агуулгад хамаарах 303 Бусад 15 График 1: Монгол хэл дээр орчуулагдсан видеоны ангилал Бусад, 15

Суурь боловсролын, 303

Бага боловсролын, 260

Эндээс харвал монгол хэлнээ орчуулагдан гарсан видео хичээлүүдийн агуулга суурь боловсролын математикийн хичээлийн агуулгатай 95% тохирч байна. Эдгээрээс суурь боловсролын агуулгад хамаарах 303 хичээлийн хувьд анги бүрээр ангилбал: Хүснэгт 1. Видео бичлэгүүдийн ангилал (агуулгаар) Анги

Бичлэгийн тоо

Суралцахуйн зорилтын хүрээнд

Агуулгын нэмэлт байдлаар

6-р анги

108

99

9

7-р анги

96

92

4

8-р анги

53

49

4

9-р анги

46

37

9

12

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

График 2: Суурь боловсролын агуулгад хамаарах бичлэгүүдийг анги тус бүр дээрх ангилал 120

100

108

9 99

96

80

4 92

60 53 40

4 49

9

46

37 20

0

6-р анги Бичлэгийн тоо

7-р анги

8-р анги

Суралцахуйн зорилтын хүрээнд

9-р анги Нэмэлт агуулгаар

Үүний дээр ìатематикийн шинэчилсэн хөтөлбөрийн агуулга нь өргөсөн гүнзгийрэх зарчмаар судлагдаж байгаа тул хүүхэд бүр тодорхой агуулгыг судалж эхлэхээсээ өмнө өмнөх ангидаа тухайн агуулгаар эзэмшсэн мэдлэг, чадвараа сэргээн санах, бататгах давуу талтай болж байна. Хан Академийн монгол хэл дээрх видео хичээлүүд тухайн ангид судлах агуулгын хэдэн хувийг хамарч байгааг харуулбал: График 3: Хан Àкадемийн Монгол хэл дээрх видео хичээлүүд тухайн ангийн агуулгыг хамарч буй байдал 44%

6-р анги

43%

7-р анги

22%

23%

8-р анги

9-р анги

Мөн энд дахин дурьдахад бүх агуулгыг өргөсөн гүнзгийрэх зарчмаар судлах тул аль ч ангийн сурагчид өмнөх ангийнхаа агуулгыг судлах бүрэн боломж байгаа нь эндээс харагдаж байна. Дараагийн нэг онцлон үзэх асуудал бол сургалтын хөтөлбөрт шинээр орсон агуулгууд юм. Шинээр орж буй агуулгуудын хувьд зарим нь цоо шинээр

http://mn.khanacademy.org

13

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

нэмэгдсэн. Үүнд, статистик диаграммууд, статистик үзүүлэлтүүдийг харьцуулах, хойд зүгийн өнцгийг таних, хэрэглэх гэх мэт орчин үеийн мэдээлэлжсэн эринд зайлшгүй хэрэг болох олон чухал агуулгууд хөтөлбөрт багтсан. Харин зарим агуулгын хувьд өмнө нь ахлах ангид судалдаг байсан агуулгууд арга зүйн хувьд шинэчлэгдэн боловсруулагдсанаар суурь боловсролын агуулгад орсон. Жишээ нь, хувиргалтууд, огторгуйн биетүүдийн гадаргуун талбай, эзлэхүүн гэх мэт. Хан Академийн монгол хэл дээр орчуулагдан гарсан хичээлүүдээс цөм хөтөлбөрт шинээр орсон агуулгад 6-р анги – 30 хичээл 7-р анги – 68 хичээл 8-р анги – 9 хичээл 9-р анги – 16 хичээл тус тус хамрагдаж байна. Үүнийг тухайн анги бүрийн нийт бичлэгийн тоонд харьцуулбал: График 4: Хан Àкадемийн Монгол хэл дээрх видео хичээлүүд тухайн ангийн агуулгыг хамарч буй байдал 80%

120

70%

100

60% 80

50% 40%

60

30%

40

20% 20 0

10% 6-р анги

7-р анги

8-р анги

9-р анги

Бичлэгийн тоо

108

96

53

46

Шинээр орсон агуулгад тохирох

30

68

9

16

Эзлэх хувь

28%

71%

17%

35%

Зарим жишээг дурдвал 6-р анги Математик зүй тогтол Тохиромжтой нэгжийг сонгох дасгал Олон өнцөгтүүдийн эргүүлэлтийн жишээ Квадрат язгуурын тухай ойлголт Тэгш хэмийн тэнхлэг Тэнцүү гурвалжны тухай хичээлүүд 7-р анги Куб язгуурын тухай ойлголт 2 замт давтамжийн хүснэгт ба Веннийн диаграм Олон талстын дэлгээс Төсөөтэй гурвалжны тухай хичээлүүд Солбисон өнцгийн тухай хичээлүүд

14

http://mn.khanacademy.org

0%

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

8-р анги Хавтгайг гурван хэмжээстэд тодорхойлох Бөгжний эзэлхүүнийг олох Огторгуйн геометрийн биетийн эзлэхүүн олох Цилиндрийн эзлэхүүн ба гадаргуугийн талбай Цэгэн диаграм байгуулах 2 замт давтамжийн хүснэгтийг тайлбарлах 9-р анги Шинжлэх ухааны бичиглэл ашиглан хүний биеийн цусан дахь улаан эсийг тооцоолон гаргах Мөнгөн тэмдэгт солих бодлого Хамгийн сайн тохирох шулууныг тогтоох Тархалтын график байгуулах Шулууны хандлагыг тайлбарлах Тэгш өнцөгт пирамидын босоо огтлол Дүгнэлт ба хэлэлцүүлэг Дэлхийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсролыг эзэмшүүлэх Хан Академийн видео хичээлүүд нь Боловсролын шинэчилсэн цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болж байна. Мөн ихэнх хичээлүүд нь амьдрал ахуйн асуудлыг дэвшүүлэн, шийдвэрлэх замаар хийгдсэн нь сурагчдын сонирхлыг татах, бие даан суралцах идэвхийг нэмэгдүүлэх, цаашид суралцах сонирхлыг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой байна. Монгол хэлнээ орчуулагдан гарсан видео хичээлүүдийн агуулга ЕБС-ийн математикийн хичээлийн агуулгатай 95% тохирч байгаагаараа сурагчид яг өнөөдрийн хичээлээр үзсэн агуулгаа давтах, дэлгэрүүлэн судлах боломж олгож байна. Анги бүрийн сурагчдын эзэмшвэл зохих суралцахуйн зорилтын тодорхой хувийг хамарч байгаа нь монгол хэлнээ хөрвүүлэх энэхүү ажиë бүрэн дуусахад агуулгын тохироц ямар байхыг дахин судлах шаардлагатай гэдгийг харуулж байна. Хан Академийн онлайн сургалт бүрэн орчуулагдаж, монгол хэл дээр ашиглагдах боломжтой болсноор цөм хөтөлбөрийн үнэлгээний зорилгыг хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй шалгуур болох боломжтой гэж үзэж байна. Ашигласан ном, хэвлэл 1. Сóóðü áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí öºì õºòºëáºð, 2015 он 2. Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Чойсүрэн.Э, Батчимэг.Т, Баянбилэг.Н, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VI 3. Баянбилэг.Н, Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Батчимэг.Т, Чойсүрэн.Э, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VII 4. Батчимэг.Т, Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Чойсүрэн.Э, Баянбилэг.Н, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VIII 5. Батболд.Ж, Түвшинжаргал.Д, Баянбилэг.Н, Батчимэг.Т, Равданжамц.Б, Даваасүрэн.Д, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик IX

http://mn.khanacademy.org

15

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ХАН АКАДЕМИЙН ВИДЕО ХИЧЭЭЛИЙГ ЕБС-ИЙН СУРГАЛТАД ХЭРЭГЛЭХ БОЛОМЖ, ТУРШИЛТ Б.Золзаяа1, Б.Бадамсүрэн2, Ц.Гэрэлтуяа2 МУБИС, МБУС-ийн 1Дидактикийн тэнхим, 2Мэдээлэл зүйн тэнхим Имэйл хаяг: zolzaya@msue.edu.mn, badamsuren@msue.edu.mn, ts.gereltuya@msue.edu.mn Хураангуй Багш, суралцагчийн сургалтын үйл ажиллагаанд нээлттэй боловсролын арга, хэлбэрийг хэрэгжүүлэх боломжийг БСШУЯ-ны захиалгаар Нээлттэй Мэдлэг Боловсролын Сангийн мэргэжлийн эрдэмтэн, багш нар АНУ-ын Хан Àкадемийн 500 гаруй видео хичээлийг монгол хэлнээ орчуулан хүргэж байгаа билээ [1]. Энэхүү өгүүллээр бид Хан Академийн видео хичээлийг сургалтад хэрэглэх арга зүйг цахим хичээлээр дамжуулан 6 äóãààð ангийн математикийн “Өнцөг байгуулах (Constructing angles)”, 10 äóãààð ангийн мэдээлэл зүйн “Вэб технологи (Intro to HTML)” бүлэг сэдвийн хүрээнд зохион байгуулан туршсан. Судалгаанд БГД-ийн 20 äóãààð сургуулийн математик, англи хэл, биологи, түүх, мэдээлэл зүйн багш нар, МУБИС-ийн Мэдээлэл зүйн тэнхимийн 3, 4 ä¿ãýýð ангийн оюутнууд хамрагдсан. Туршилтын хүрээнд багш нарт зориулсан гарын авлага, жишээ танилцуулгыг ашиглан сургалт зохион байгуулж, фокус ярилцлага хийн, хичээл болон хэрэглэгдэхүүнийг сайжруулах санал авч, судалгааны үр дүн дээр тулгуурлан Хан Академийн видео хичээлийг ашиглах цахим хэрэглэгдэхүүний загвар боловсруулж, танилцуулах болно. Түлхүүр үг: Мэдээлэл харилцаа, холбооны технологи хэрэглэгдэхүүн, вэбэд суурилсан сургалт, онлайн хичээл

(МХХТ),

цахим

Удиртгал Боловсролын салбарт МХХТ эрчимтэй хөгжиж байгаа өнөө үед багш сургалтын үйл ажиллагаандаа МХХТ ашиглаж, ээлжит хичээлийн чанарыг сайжруулах шаардлага гарч байна. Иймд багш нар сургалтын технологийг МХХТ-той уялдуулах, тасралтгүй хөгжих чадамжтай байх нь чухал асуудал юм. МХХТ-ийг сургалтад ашиглахын тулд цахим сургалт, цахим хэрэглэгдэхүүний талаар ойлголттой байж, цахим хэрэглэгдэхүүнд тавигдах дидактик шаардлагын дагуу хэрэглэгдэхүүнээ боловсруулан ашиглах явдал нэн чухал юм. Түүнчлэн бэлэн боловсруулсан сургалтын программ хангамжийг ашиглан сургалтандаа ашиглах боломжуудыг МХХТ олгож байна. Цахим сургалт = МХХТ + сургалт Цахим сургалт, цахим хичээл, цахим хэрэглэгдэхүүн гэсэн нэр томьёонуудыг бид хэрэглэх боллоо. Цахим сургалт буюу цахим хичээл нь компьютерт суурилсан сургалт, вэбэд суурилсан сургалт, интернэтэд суурилсан сургалт, телевиз, радиогийн сургалт, виртуаль сургалтыг агуулсан сургалтын нэгэн

16

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

хэлбэр юм [2]. Эдгээр цахим сургалт төдийгүй танхимд явагдаж буй сургалтад цахим хэрэглэгдэхүүн ашиглаж, сургалтын үйл ажиллагааг дэмжих нь онлайн болон офлайн орчинд ашиглах боломжийг бүрдүүлэх бас нэгэн боломж бий болж байгааг багш нар ойлгож байна. Иймд бид Хан Àкадемийн цахим хичээлийг сургалтад ашиглах аргачлал боловсруулах, түүнийг цахим хэлбэрт оруулах зорилгоор туршилт хичээл зааж, багш нарын хэрэгцээ шаардлагыг хангахыг энэхүү өгүүллийн үр дүнгээр харуулахыг зорьж байна.

1. Арга зүй Хоёр үе шаттай туршилт, судалгаа хийж туршсан үр дүнг танилцуулж байна. Үүнд: 1. ЕБС-ийн багш нарын Хан Àкадемийн видео хичээлийн ойлголт, хэрэглээг судалж, боловсруулсан аргачлалыг ашиглах, сайжруулах зорилгоор 20-р сургуулийн математик, англи хэл, биологи, түүх, мэдээлэл зүйн зургаан багшид сургалт явуулсан.

2. МБУС-ийн Мэдээлэл зүйн тэнхимийн 4-р ангийн 75 оюутанд Хан Àкадемийн видео хичээлийг ойлгуулах, төгсөөд ашиглах боломжийг хангах, өөрсдийн боловсруулсан аргачлалыг ашиглах, сайжруулах зорилгоор “Вэб дизайн” гэсэн анги үүсгэн оюутнуудын 309-112 минутын хичээлд (activity) оролцсон.

1-р үе шат: Туршилт хичээлийн хүрээнд хийгдсэн үйл ажиллагаа: 1) Хан Àкадемийн танилцуулга бэлтгэн (Зураг 1), Видео хичээлийг яагаад ашиглах болсон?, Та хичээлээ яаж заадаг вэ?, Энэ агуулгыг судлахад сурагчдын гаргадаг алдаа, өмнөх төсөөлөл юу байдаг вэ? Сурагчдын алдааг яаж засах вэ? Видео хичээлийг яаж ашиглах вэ? гэсэн асуултуудаар эргэцүүлэл хийж, ярилцсан.

2) Танилцуулгын дараа дадлага ажил хийж, ойлголтоо нэгтгэх зорилгоор https:// mn.khanacademy.org хаягаар хандан математик болон бага ангийн багш нар 6-р ангийн “Өнцөг хэмжих” (03.55), Биологийн багш нар “Ген гэж юу вэ?” (03.51), Түүхийн багш нар “Их Карл хаан (1-р хэсэг)” (08.09) хичээлийг тус тус үзэж, Энэхүү сэдвийг хэддүгээр ангид судалдаг вэ? Таны заадаг арга зүйгээс юугаараа ялгаатай байна? Энэ видеог яаж ашиглах санаа танд байна вэ? гэсэн асуултын дагуу ярилцаж, Хан Àкадемийн видео хичээлийн санг “Сайн туршлагаа хуваалцах, өөрсдийн хичээл видео болгох, хамтран суралцах талбар болгох” санал тавьж ярилцсан.

1.1-р хүснэгт.

Зураг 1. Хичээлд ашигласан танилцуулга

Зураг 2. ”Өнцөг байгуулах” видео https://mn.khanacademy.org/video?lang=mn&format=lite&v=l1XmSBjlmZg

http://mn.khanacademy.org

17

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

3) Хан Àкадемийн цахим хичээлийг ашиглах аргачлал бүхий видео хичээл бэлтгэсэн.

4) 6 äóãààð ангийн математикийн хичээлд үзэх “Өнцөг байгуулах” сэдэвт англи хэл дээрх видео хичээлийг үзэж, танилцсан (Зураг 3). Багш нарт зориулж боловсруулсан дадлага ажлын удирдамжийн дагуу видео хичээл үзэж, дадлага ажил хийсэн (Зураг 4). Энэ удирдамж нь Хан Àкадемийн англи хэл дээрх хичээлийг яаж ашиглах аргачлал бүхий материал юм. Хэдийгээр өөр өөр мэргэжлийн багш нар байсан ч Хан Àкадемийн видео хичээлийн ойлголттой танилцаж, яаж хэрэглэж болох арга зүйг ярилцсан.

1.2-р хүснэгт Хан Àкадемийн англи хэл дээрх видео хичээлийг ашиглах, тест сорилтой ажиллах заавар, тайлбар бүхий видеог бэлтгэсэн. Энэ видео нь багш болон оюутан өөрийн хурдаар бие даан суралцах, давтан үзэх боломжийг олгож байгаагаараа онцлогтой. Боловсруулсан видеог багш нарын компьютерт урьдчилан хуулж, бэлтгэсэн.

Зураг 3. Видео хичээл

Англи хэл дээрх видео хичээлийг үзэх, даалгавар, тест сорилыг хэрхэн, яаж ашиглах дадлага ажлын удирдамжийн дагуу багш нар ажилласан.

Зураг 4. Хан Àкадемè хичээлийг ашиглах дадлага ажлын удирдамж

Дадлага ажлын удирдамжид өнцөг байгуулах сэдвийн сорил тестийг хариулах тусламжуудын тайлбарыг оруулсан.

Зураг 5. Answer хариултын тайлбар Хан Àкадемийн сайтаас тухайн хичээлийн стандартын ур чадвартай танилцаж, багш хичээлийн үйл ажиллагаандаа ашиглах, төлөвлөх, суралцагч

18

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

бие даан өөрийн чадвараа ахиулах, өөрийгөө хөгжүүлэх, суралцах зэрэг өргөн боломжийг олгож байна гэж үзлээ.

2-р үе шат: Оюутнуудыг оролцуулсан туршилт судалгаагаар: Оюутнуудын судалдаг “Вэб дизайн”, “СЦХБАЗ” хичээл, мөн ЕБС-ийн 10-р ангид судалдаг “HTML хэлний үндэс” хичээлийн хүрээнд судлах агуулга дээр үндэслэн Хан академийн “HTML/CSS: Making web pages” хичээлийн нэгж хичээлүүдийг туршиж, судалсан (Зураг 6), Хан Àкадемийн олон улсын сайтад 3 эрхээр нэвтрэн бүртгүүлэх боломжтой. https://www.khanacademy.org/ 1.3-р хүснэгт МЗМ3б ангийн оюутнуудын бүртгэлийн (manage student) талбараас оюутнуудаа удирдана. Хичээлийн үйл явц 1: Вэб дизайн хичээлийн хүрээнд нийт хичээллэсэн цагаар нь үйл явцаа, 30, 7, 3-1, мөн дурын байдлаар хичээллэсэн цагийг эрэмбэлэн харуулж үр дүнг танилцуулж байна. Хичээлийн үйл явц 2: Оноогоор нь эрэмбэлж үр дүнг харвал 68 оноотой (points) A.Khaliunaa байна. (Зураг 6) Зураг 6.Сурагчдын ахицын хүснэгт Хичээлийн үйл явц 3: Оюутан нэг бүрийн видео хичээл үзсэн гүйцэтгэл, тест, дасгал ажил, төсөлт ажил гүйцэтгэсэн үзүүлт, хичээллэсэн цаг.

Оюутан даалгавраа дуусгасан бол completed баганад, огт эхлээгүй бол not started, даалгавраа бүрэн дуусгүй бол starred баганад байршина.

Зураг 7. Сурагч бүрийн гүйцэтгэл Идэвхтэй хичээллэсэн цагийг бүрээр харах боломжтой.

Вэб технологи хичээлийн “challenge: Write a Poem” даалгàврын гүйцэтгэл оюутны тестийн даалгаврын гүйцэтгэлийн үр дүн:

оюутан

Зураг 8. Оюутны идэвхтэй хичээллэсэн цаг

Вэб дизайн хичээлийн хүрээнд хийсэн оюутнуудын хийсэн төсөлт ажлын үр дүн

Зураг 9. Оюутны төсөлт ажлууд

http://mn.khanacademy.org

19

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Туршилт хичээлийн хүрээнд дараах ажлыг хийсэн.

1) Багш болон оюутнуудад зориулсан дадлага ажлын удирдамж боловсруулсан.

2) Хан Àкадемийн цахим хичээлийг ашиглах аргачлал бүхий видео хичээл бэлтгэсэн.

Зураг 10. Бэлтгэсэн видео хичээл

3) Санал асуулга боловсруулж, фокус ярилцлага хийсэн.

4) Анги үүсгэж, оюутнуудаа бүртгэсэн.

5) Хэрэглэгдэхүүнээ сайжруулж, оюутнуудад дахин заасан. Хүндрэл бэрхшээл: - Багш, оюутнуудад хэлний асуудал тулгарч байсан.

- Видеогоо гүйлгэх эсвэл дутуу үзэх - Spin Off хийх Судалгааны боловсруулалт Дээрх 2 үе шаттай туршилт хийсний дараа багш, оюутнуудаас нээлттэй асуулга авч боловсруулалт хийлээ.

1-р үе шат: Сургалтад хамрагдсан багш нараас доорх 4 асуултаар асуулга авч дүгнэвэл: 1. Энэхүү сэдвийг хэддүгээр ангид судалдаг вэ?

- 6-р ангид судалдаг.

- Өнцгийн тухай ойлголт 6-р ангид.

- Өнцгийн тухай ойлголт бага ангиас эхэлж үздэг.

- 10, 11, 12 анги - Геометрийн айд үздэг. Хан Àкадемийн хичээлийн агуулга нь манай 6-р ангийн хичээлийн агуулгын тохироцтой нийлж байна.

2. Таны заадаг арга зүйгээс юугаараа ялгаатай байна?

- Видео хэлбэрээр хичээл заахад сурагчид илүү сонирхож, анхаардаг - Программчилсан дэлгэрэнгүй, нүдэнд харагдахгүй байгаа зүйлийг программын аргаар бодит болгосон - Илүү бодит видео дээр тулгуурлан үйл явцыг суралцагчдын гарт баригдаж, нүдэнд харагдахуйцаар төсөөлөл суулгаж чадаж байна.

- Дахин ашиглах боломжтой - Цаг хугацааны хувьд хурдтай - Видео хичээл үзүүлж байгаагаар ялгаатай. Хаанаас ч, хэзээ ч суралцах боломжтой Энэ төрлийн хичээл нь хэдийд ч үзэж, дахин ашиглах боломжтой, суралцагчдад илүү төсөөлөл, мэдрэмж бий болгоно.

20

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3. Энэ видеог яаж ашиглах ямар санаа/санал танд байна вэ?

- Хичээл дээр эсвэл гэрийн даалгаварт өгч ажиллуулах боломжтой, бүтээлчээр, бие даасан, сурагч бүгд тэгш ашиглана.

- Хичээл дээр видео хэлбэрээр үзүүлэх, хичээл дээр тухайн өдрийн хичээлээ ойлгоогүй хүүхдүүд үлдчихдэг учир сурагчдад сайтыг нь тэмдэглүүлээд өөрсдөөр нь хичээлийг нь судлуулах, гэрийн даалгавраа хийхэд нь дөхөм болно.

- Бодит туршилтын хичээлтэй холбох хүсэлтэй байна. Тухайн хичээлийн туршилтыг 3D болгож болох уу?

- Эртний иргэншил бүлэг сэдвийн агуулгад видео хичээл маягаар шигтгэн үзүүлэх боломжтой байна.

- Хичээл заасны дараа гэрийн даалгаварт видеог үзүүлэх Хичээл дээр ашиглахаас гадна, бие дааж судлах, түвшний ялгааг арилгах, хоцорвол дахин судлах, сонирхвол түрүүлж судлах, өөрийгөө хөгжүүлнэ.

4. Хан Àкадемийн хичээлийг сайжруулах санал, ойлгохгүй зүйлс байна уу?

- Багш өөрийгөө давхар хөгжүүлэх боломжтой - Англи хэлээ сайжруулах боломжтой - Асуудалгүй, маш их таалагдсан, мэдлэг олгох - Хичээлд хоцорч удаан ойлгодог сурагчид ашиглах - Мэдлэг бататгах сонирхолтой сурагчид байвал ашиглах боломжтой Сайн ойлгохын тулд англи хэл дээрх хичээлийг дахин судлах шаардлагатай тул англи хэлээ сайжруулах, мэдлэг, арга зүйн түвшинд өөрийгөө хөгжүүлэх боломжтой. Сургалт явуулахад анхаарах зүйлс: - Багш бүр Gmail хаягтай байх.

- Speaker чихэвчтэй байх - Олон улсын Хан Àкадемийн видео хичээлүүдийн тухайн мэргэжлийн чиглэлийн агуулгыг хэрхэн, яаж ашиглах талаар зөвлөмж, хэрэглэгдэхүүн хийх (Мат, англи хэл, биологи, уран зохиол, биеийн тамир гэх мэт).

2-р үе шат: Оюутнуудаас доорх 3 асуултаар асуулга авч дүгнэвэл: 1. Хан Àкадемийн хичээлийг ашигласнаар ямар давуу тал ажиглагдаж байна âý?

- Видео болон дасгал даалгавар нь оновчтой.

- Шинэ агуулгыг видео үзээд даалгавраа гүйцэтгэх байдлаар заавал илүү үр дүнтэй байна.

- Суралцагчид олон талын мэдлэгтэй болох - Чадвараа дээшлүүлэх - Суралцагчаа ямар түвшинд хүрсэн болон ямар сэдэв, даалгавартай ажиллаж байгааг хянах боломж, - Ашиглахад хялбар, ойлгомжтой - Монгол хэл дээр орчуулагдаж байгаа нь их сайшаалтай, - Хэзээ ч, хаанаас ч интернэт орчинд суралцах боломжтой, - Зааварлагч багшгүйгээр суралцаж болно - Анги нийтээр зохион байгуулж, үр дүнг нэгтгэдэг, - Дахин давтан өөрийн хурдаар үзэх, - Сурагч бүр хоцрохгүй суралцах, - Үнэлгээ илүү бодитой, - хэн, хэзээ, ямар видео, дасгал, даалгавар хийсэн оролцоог хянах - Gmail, Facebook хаягтай хэн бүхэн өөр өөр үүрэгтэйгээр ашиглаж болно, - Сурагч бүрийн гүйцэтгэлийг хянадаг http://mn.khanacademy.org

21

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

2.

- - - - - - - - - - - - - 3.

- - - - - - -

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Хан Àкадемийн хичээлийг хэрхэн ашиглах санаа байна вэ? Сургуулийн багш бүрийг хамруулах, сургах, ашиглах Хичээлд олон удаа ашиглах Сонирхолтой жишээ, даалгавар нэмж ашиглах, боловсруулах Онлайн, уламжлалт сургалтыг хослуулан ашиглах Бие даан суралцуулах, Бататгал хичээл болгон оруулах, Монгол хэл дээр орчуулж ашиглах, Гэрийн даалгаварт өгч ажиллуулах, танхимд хамтран суралцах, хэлэлцэх Видеог үзэж тэмдэглэл хөтлөх, Ангийн сурагчдын гэрийн даалгавар, цаг ашиглалтыг хянах зорилгоор ашиглах, Видео хичээлээс санаа авч ашиглах Хэрэглэгдэхүүн болгож ашиглах Сэдэлжүүлэхэд ашиглаж болно. Хан Àкадемийн хичээлийг судлахад ямар бэрхшээл байна вэ? Интернэтийн сүлжээ Ажиллаж эхлэхэд интерфэйс ойлгомж муутай байсан. Хэлний асуудал тулгарч байна. Бие даан ажиллахад бэрхшээлтэй байсан. Гэртээ интернэт, компьютергүй. Сурагчдыг идэвхжүүлэх тал дээр дутмаг Татаж авах

2. Үр дүн - Сургалт явуулах аргачлал бүхий удирдамж боловсруулсан.

- Туршилт хичээлийн үр дүнд Хан Àкадемийг ашиглах заавар бүхий цогц видео хичээлийн хэрэглэгдэхүүн боловсруулсан. Үүнд: 1. Сурагчийн эрхээр нэвтрэх, 2. Багшийн эрхээр нэвтрэх, 3. Эцэг эхийн эрхээр нэвтрэх, 4. Багшийн анги үүсгэж, удирдах үйл ажиллагаа, 5. Үнэлгээ, 6. Тусламж (тохиргоо, хайлт хийх болон орчуулга хийх арга зам) - Оюутнууд суралцсанаар видео хичээлээр өөрсдийгөө хөгжүүлэх болон багшлах арга зүйдээ ашиглах боломжийг мэдэж авсан.

- Багш нар сурагчдыг бие даан ажиллуулах даалгаврын нөөц сантай болсон.

- Үнэлгээний явцын, агуулга болон чадварын ахицын арга хэлбэрүүдийг ашиглах боломжийг мэдсэн. Дүгнэлт ба хэлэлцүүлэг Туршилт, судалгааны үр дүнд Хан Àкадемийн видео хичээлийг сургалтад хэрэглэх нь багш болон суралцагчийн мэдлэг, чадварыг зайн сургалтын (онлайн) хэлбэрээр хөгжүүлэх, өөрийн үнэлгээ хийж, ахиц, амжилтыг хянах боломжтой. Энэхүү нээлттэй боловсролыг судалснаар дараах давуу талуудтай гэж үзэж байна. Багш: - Шинэ арга зүйд суралцах, хөгжих, туршлага судлах, хуваалцах талбар - Анги үүсгэх (Coaches)

22

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

- - -

Суралцагчдаа онлайнаар удирдах, зохион байгуулах Анги, суралцагчийн ахиц амжилтыг харах, хянах (үнэлгээ) Төсөлт ажилаар суралцагчдын бүтээлийн сантай болж, бүтээлч сэтгэхүй хөгжих хөшүүрэг бий болох - Хамтран суралцах - Туршлага судлах Суралцагч: - Өөрийн хүрсэн түвшин, ахицаа харах - Өөрийн түвшин, хурдаар суралцах - Суралцагч урамших, суралцах хүсэл тэмүүлэл бий болох - Бие даан суралцах - Урамшуулал - Өөрийн чадварын түвшинг (Skill, videos, activity, focus) харж, хянах - Хэлэлцүүлэг хийх (Discussion /summary, questions, answers) - Төсөлт ажил хийх (Project) Санал - Хан Àкадемийн хичээлүүдийг ЕБС болон их дээд сургуульд ашиглах, багш болон суралцагч хөгжих боломж байгаа тул багш бэлтгэдэг их дээд сургуулийн хөтөлбөрт тусгах - Багшийн Мэргэжил Дээшлүүлэх Институтийн зайн (онлайн) болон захиалгат сургалтуудын хөтөлбөрт тусгах - Боловсрол телевиз ашиглан үе шаттай сургалтуудыг зохион байгуулах - Багш нарын ур чадварын уралдааныг дүгнэх нэг шалгуурт “МХТ ашиглах” үзүүлэлтийн дор видео хичээл ашиглаж болно гэсэн заалт оруулах - Монгол агуулга бүхий видео хичээлийн сантай болж, Хан Àкадемийн системийн адил хөгжүүлэх нээлттэй боловсролын сайттай болох Ашигласан ном, хэвлэл 1. http://one.mn/khanacademy 2. Мөнхтуяа,Л., Ганбаатар,Т, Золзаяа,Б, Уртнасан,Г, Бадамсүрэн,Б, Эрхбаяр,С, Гэрэлтуяа,Ц. (ред.). (2015) Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүн боловсруулах арга зүй. Улаанбаатар: Битпресс ХХК.

3. Сток,Ж., Кэмпбэл, Жей. (ред.). (2000) Бидний үр хүүхэддээ дамжуулах удамшлын генийг судлах нь. Нью Йорк: Оксфорд.

4. Horton,K. (2003) E-learning Tools and Techniques, Wiley Publishing, Inc., Horton W.,.

5. Michael Winter., (2006) Learnin Management Systems for the Workplace.

6. http://www.meds.gov.mn/Lessons 7. http://econtent.edu.mn 8. https://mn.khanacademy.org 9. https://www.khanacademy.org 10. Цахим монгол үндэсний хөтөлбөр, Засгийн газрын 2005 оны 216 дугаар тогтоол 11. “Монгол Улсын Мэдээлэл, харилцаа холбооны талаар 2021 он хүртэл төрөөс баримтлах бодлого” 12. БШУ-ны сайдын 2012 оны 9 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А-24 дугаар тушаалын 1-р хавсралт 13. БШУ-ны сайдын 136 тоот тушаал, “Багшийн хөгжил” хөтөлбөр

http://mn.khanacademy.org

23

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ЕБС-ИЙН НИЙГМИЙН УХААНЫ СУРГАЛТАНД ОНЛАЙН ЭХҮҮДИЙГ АШИГЛАЖ СУРАЛЦАГЧИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ НЬ Э.Баасанцэрэн Олон улсын хөтөлбөрийн сургалттай “Шинэ Эрин” лаборатори сургуулийн Нийгмийн ухааны багш Имэйл хаяг: liberal_baaska@yahoo.com Хураангуй НҮБ-аас 2015 онд баталсан “Тогтвортой хөгжил 2030” хөтөлбөрийн зорилтуудаас “Бүгдийг хамарсан, нийтлэг, чанартай боловсрол олгох бүх хүмүүсийн амьдралын турш сурах боломжийг дэмжих”-д мэдээлэл технологийн эрин үед нээлттэй боловсрол чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Олон улсын хөтөлбөрийн сургалттай “Шинэ Эрин” лаборатори сургуулийн нийгмийн ухааны сургалтанд 11, 12 дугаар ангийн сурагчдад дэлхий дахины хамгийн шилдэг бага хурал болох TED–ийн шилдэг лекцүүдийг ашиглан тэдэнд ойлгоход бэрх зарим нэг сэдвүүд болох эдийн засаг, улс төр, эрх зүй, олон улсын харилцаатай холбоотой видео мэдээллээр дамжуулан дэлхий нийтийн болон өнөөгийн цаг үеийн монголын нөхцөлтэй холбогдох нийгмийн шинжлэх ухааны ойлголтуудыг тэдэнд энгийнээр хүргэхэд оршино. Түүхийн хичээлийн үндэсний цөм хөтөлбөрийн дагуу 8, 9 дүгээр ангийн сурагчид болон Cambridge IGCSE History 0470 хичээлийг сонгон судалж буй суралцагчдад хамгийн өргөн хандалттай Америкийн Нэгдсэн Улсын Хан Академийн видео хичээлүүдийг англи хэл дээр болон монгол хэлэнд орчуулсан хэлбэрээр сургалтанд ашиглаж байна. Түүх, нийгмийн ухааны сургалтанд нээлттэй эхүүдийг хэрэглэснээр суралцагчдын бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх, бие даан суралцах чадвар хийгээд мэдээлэл боловсруулж, өөрийн үнэт баялаг болгож чадах дэлхийн монгол иргэнийг бэлтгэхэд оршино. Түлхүүр үг: Нээлттэй боловсрол, онлайн эх, суралцагчийн хөгжил, Хан Академи, TED Удиртгал 21 дүгээр зуун бол мэдээллийн эрин зуун. Энэ цаг үед мэдээлэл дунд хүмүүс амьдарч байгаагаас 70 гаруй хувийг цахим эх сурвалжаас авч байна. Блогдох, гүүгэлдэх, татах, спам, фэйсбүүкдэх, мэссенжердэх гээд жигтэй үгс бидний өдөр тутмын ярианд нэвтэржээ. Интернэтийн кибэр орчин хүмүүсийн ажиллах, харьцах, тоглохын үндсээр нь өөрчиллөө. Монголд 2005 онд “Цахим Монгол” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх тухайн интернэт хэрэглэгчдийн тоо 10000 байсан бол өнөөдөр сар бүр нэг сая хүн идэвхтэй хандалт хийж байна. Өнөөдөр дэлхий нийтэд сургалтанд нээлттэй эх сурвалжуудыг ашиглах үйл явц өргөнөөр дэлгэрч байна. Бидний хариулах ёстой хамгийн гол асуудал бол цахим ертөнцөд цахимжсан хүүхдийг хэрхэн хөгжүүлэх вэ? гэсэн асуудал юм.

24

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Иймд дэлхий нийтийн хөгжлийн чиг хандлагад нийцүүлэн Монгол орны өөрийн өвөрмөц онцлогийг тусгасан онлайн эхүүдийн мэдээллийн сан бий болгох шаардлагатай байна. Сурагчдад Хан Академи болон TED-ийн онлайн, видео хичээлүүд нь нийгмийн ухааны сургалтаар тэдэнд мэдээ мэдээлэл, мэдлэгийг өгч цаг үеийнхэнтэйгээ хөл нийлүүлэн алхан, хөгжсөн төлөвшсөн иргэн болоход цахим ертөнцийн мэдээллийг ашиглаж сурах боломжуудыг олгож байна.

1. Арга зүй Туршилт 1: Нийгмийн ухааны сургалтанд TED–ийг ашиглах нь 1. Ахлах ангийн 11, 12 дугаар ангийн нийт 80 сурагчдаас өдөрт хэдэн цагаар, ямар сайтуудыг ихэвчлэн ашигладаг, интернэтэд хаанаас гол төлөв холбогддог, интернэтээс авсан мэдээллээ хичээлдээ ашигладаг эсэх, ашигладаг бол ямар хичээлд ямар сайтуудыг түлхүү ашигладаг талаар сургалтын орчин дахь интернэтийн хэрэглээний судалгаа авсан.

2. Судалгааны үр дүнг нэгтгэсний дараа сурагчдад нээлттэй онлайн эхүүд (http://academicearth.org, www.wikipedia.org, http://www.bloomberg.com, www.baabar.mn, www.tv.insider.mn)-ийг ашиглаж, бие даан суралцах боломж өндөр байгаа талаар зөвлөгөө өгч, TED-ийн талаар танилцуулга хийсэн.

http://mn.khanacademy.org

25

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

3. Суралцагчдад өөрийн ирээдүйн мэргэжил, хүсэл сонирхол дээрээ үндэслэн дурын сонголтоор сонирхолтой лекцийг тус бүр нэгийг үзэж, тэмдэглэл хөтлөн, бүлгийн фокус ярилцлага хийхэд бэлдэж ирэх даалгавар өгснөөр сурагчид өөрийн сонирхсон сэдвээр бие даан мэдээлэл авч, боловсруулалт хийн үнэлэлт дүгнэлт өгч, бусадтайгаа мэдлэгээ хуваалцах боломж бүрдсэн.

4. Нийгмийн ухааны сургалтын цөм хөтөлбөрийн дагуу бүлэг сэдэвтэй холбоотойгоор баримтат болон уран сайхны кино үзэхээс гадна сурагч бүр бие даалтын авсан сэдвийн хүрээнд лекц үзэж, тэмдэглэл хөтлөн, шинэ үгийн тайлбар бичиж, бие даалтаа хамгаалдаг. Туршилт 2: Cambridge IGCSE History 0470 хичээлд Хан Академийг ашиглах нь Энэ хичээлийн жилээс эхлэн олон улсын хөтөлбөр хэрэгжүүлж эхэлсэнтэй холбоотойгоор Шинэ Эрин сургуулийн 9АБ бүлгийн нийт 6 сурагчид дэлхийн түүх хичээлийг сонгон суралцаж байна.

1. Дэлхийн түүх сонгон судалж буй сурагчдаар онлайн анги үүсгэсэн.

2. Үзсэн сэдвүүдтэй холбоотой видео хичээлүүдийг гэрийн даалгаварт бие даан судалж, дасгал ажил ажиллуулсан. Ингэснээр ангид үзсэн мэдлэгээ бататгаж, бие даан суралцах, бүтээлч сэтгэлгээ хөгжүүлэх боломжийг олгож байна.

26

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3. Суралцагчид өөрсдийн түвшингээ тодорхойлохоос гадна олон төрлийн дасгал ажлуудыг гүйцэтгэж бие даан суралцаж байна Туршилт 3: Үндэсний цөм хөтөлбөрийн хүрээнд òүүхийн хичээлд Хан Академийг ашиглах нь 1. 6-9 дүгээр ангийн нийт 192 сурагчдаас өдөрт хэдэн цагаар, ямар сайтуудыг ихэвчлэн ашигладаг, интернэтэд хаанаас гол төлөв холбогддог, интернэтээс авсан мэдээллээ хичээлдээ ашигладаг эсэх, ашигладаг бол ямар хичээлд ямар сайтуудыг түлхүү ашигладаг талаар сургалтын орчин дахь интернэтийн хэрэглээний судалгаа авсан.

2. Судалгааны үр дүнг нэгтгэсний дараа Хан Академийн талаар танилцуулга хийсэн.

3. Түүхийн хичээлийн үндэсний цөм хөтөлбөр шинэчлэгдсэнтэй холбоотойгоор 2015-2016 îíû хичээлийн жилээс эхлэн дэлхийн түүх, монголын түүх гэж тусад нь биш нэгдмэл агуулгаар үздэг болсон. Үүнтэй холбоотой дэлхийн түүхэн дэх чухал үйл явдлуудыг үзэхдээ Хан Академийн англи хэл дээрх хичээл болон монгол хэл дээр орчуулагдсан видео хичээлүүдээс судалж байна. http://one.mn/khanacademy

Судалгааны үр дүн Ахлах ангийн 11, 12 дугаар ангийн нийт 80 сурагч, дунд ангийн 6-9 дүгээр ангийн 192 сурагчаас авсан судалгааны дүнг нэгтгэж үзвэл: 1. Өдөрт хэдэн цаг интернэт ашигладаг вэ?

10%

8% Өдөр бүр 7 хоног 82%

Сардаа

http://mn.khanacademy.org

27

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

2. Ямар сайтуудыг ихэвчлэн ашигладаг вэ?

12%

6% 1% 1%

facebook Twitter Портал сайт Baabar.mn Wikipedia 80%

3. Интернэтэд ихэвчлэн хаанаас õîëáîãääîã вэ?

9% 8% 19%

Гар утаснаасаа Гэрээсээ Интернэт кафе Бусад 64%

4. Интернэтээс авсан мэдээллээ хичээлдээ ашигладаг уу?

13% Тийм Үгүй 87% 5. Ашигладаг бол ямар хичээлд түлхүү ашигладаг вэ? Суралцагчдаас авсан судалгааны дүнд хими, физик, математикийн гэх байгалийн шинжлэх ухааны хичээлд интернэтийг түлхүү хэрэглэж, мэдээ мэдээлэл авдаг гэсэн бол нийгэм, түүхийн хичээлүүдээр харьцангуй бага байгаа нь цаашид хичээл сургалтандаа болон суралцагчдад бие даалт хэлбэрээр өгөх нь сургалтын чанарт нөлөөлнө гэж үзлээ.

2. Үр дүн Сургалтанд нээлттэй боловсролын эхүүдийг ашиглаж эхэлснээр суралцагчдад анхан шатны ойлголтыг бий болгож, мэдээллийг хүлээн авах, задлан шинжлэх, харьцуулах, үнэлэлт дүгнэлт өгөх чадваруудыг эзэмшинэ. Үүнд: • Нийгмийн ухааны хичээлийн явцад үзэж буй бүлэг сэдэвтэй холбоотой шилдэг лекцүүдийг гэрийн даалгаварт үзэж, уншиж ирүүлээд хичээл дээр үзэж буй шинжлэх ухаантай хэрхэн холбогдож байгаа шинжлэх ухааны онол амьдрал дээр хэрхэн нийцэж байгаад үнэлэлт дүгнэлт өгч анализ хийсэн.

28

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

• Íэр томьёоны тайлбар хийлгэсэн. Лекцүүдээс сонгохдоо шинжлэх ухааны онолын үндэслэлтэй үнэн тоо баримттай эх сурвалж нь тодорхой сурагчдад хүртээлтэй ойлгоход энгийн, олон тандалт, нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, судлаач эрдэмтдийн бүтээлээс цаг үетэй тохирсон асуудал дэвшүүлж шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлсон судалгааны үндэслэлтэйг нь сонгож авсан.

• Íийгмийн ухааны хичээлд ашиглагдсан зарим нийтлэлээс дурдвал: • Баабар “Шинжлэх ухааныг өмөөрөхүй” • Заншлын хуулиас Нийтийн хууль хүртэл • Батбаяр “Бид дарангуйлагчтай больё” • Сэмүүн “Эрх чөлөөний философи” • Д.Жаргалсайхан “Социализм буцаж ирсэн нь” гэх мэт 10 гаруй нийтлэлийг нийгмийн давхраажилт соёл, эдийн засаг улс төр, ардчилал эрх зүй олон улсын харилцаа бүлэг сэдвүүдэд ашигласан.

• ¯ндэсний болон äэлхийн түүхийн хичээл дээр Хан Àкадемийн видео хичээлүүд, монголын болон дэлхийн түүхэн дэх суут хүмүүс, чухал үйл явдлуудыг үнэн бодитоор харуулсан уран сайхны болон баримтат кинонуудыг ашиглаж байгаа нь суралцагчдын идэвх сайжирхад нөлөөлж байна.

Нээлттэй боловсролын эхүүдийг ашиглан хичээл явуулсны дараах үр дүн Нийгмийн ухааны сургалтанд íèéãìèéí ñ¿ëæýý /social media/ ашиглах нь хичээлээ ойлгоход хэр үр дүнтэй байдаг вэ?

3% 22% 35%

40%

Сургалт нь сонирхолтой явагдаж чадаж байна уу?

3%

Маш сайн Сайн Дунд зэрэг

Тийм 97%

Үгүй

Муу

http://mn.khanacademy.org

29

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Хичээлтэй холбоотой мэдээллээ íèéãìèéí ñ¿ëæýýíýýñ /social media/ авч чаддаг уу?

11% 1% 31%

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Цаашид нийгмийн ухааны сургалтанд íèéãìèéí ñ¿ëæýýã /social media/ ашиглаõ íü õýð ¿ð ä¿íòýé вэ?

Маш сайн авдаг 57%

Сайн авдаг Дунд зэрэг авдаг

11% 0% 31%

Маш сайн Сайн 58%

Дунд зэрэг Муу

Муу авдаг Сурагчдын сэтгэгдэл: • Хичээлд оролцох сурагчдын идэвх нэмэгдсэн • Хичээл сонирхолтой явагдах болсон • Суралцагчид интернэтээс өөрт хэрэгтэй мэдээллийг авах болсон • Интернэтийн зүй зохистой хэрэглээ хандлагыг төлөвшүүлэхэд нөлөөлсөн • Цаг үеийн үзэгдэлд өөрийн үнэлэлт дүгнэлтийг өгөх чадварт суралцсан Дүгнэлт Суралцагчдын хувьд ойлгоход бэрхшээлтэй байсан бүлэг сэдвүүдийг богино хугацаанд судалж, интернэтийг зүй зохистой ашиглан өөрт хэрэгтэй мэдээ мэдээллийг авч, өнөөгийн цаг үетэйгээ мөр зэрэгцэн алхах, интернэтээс өөрийн хүссэн нийтлэл баримтыг маш хялбар аргаар олж аван уншиж суралцсан. Нээлттэй эхүүд нь энэ зууны эрдэм боловсролтой, зөв монгол хүнийг төлөвшүүлэх бас нэгэн арга хэлбэр юм. Дэлхийд өрсөлдөх монгол иргэдийг бэлтгэхэд нээлттэй эхүүд тэрхүү боломжийг олгож байна. Олон улсын шалгалтуудыг амжилттай өгч (IGCSE, AS/A level, SAT, Монбуши) дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудын шилдэг их дээд сургуулиудад тэтгэлэгтэй суралцах боломжийг суралцагч бүрт нэгэн ижил гараанаас шударга өрсөлдөх боломжийг олгож байна. Иймээс сургалтанд нээлттэй боловсролыг ашиглан суралцагчийг хөгжүүлэх нь зүйтэй байна. Хорвоо дэлхийг хүн өөрчилдөг бол хүнийг боловсрол өөрчилдөг. Ашигласан материал • • • • • • •

Адам Харт Дэвис. “Шинжлэх ухаан”. УБ 2013 он В.А.Сухомлинский. “Багшид өгөх 100 зөвлөгөө”. УБ 1985 он О.Баасанжав. “Эсээ бичлэгийн илтгэлийн төрлүүд”. УБ 2015 он Салман Хан. “Нэг дэлхийн сургууль”. УБ 2015 он Филипи Каррера. “Сүлжих чадвар”. УБ 2010 он Ч..Пүрэвдорж. "Багшлахуйн менежмент". УБ 2013 он О.Пүрэв. “Нийгмийн ухааны сургалтын орчин” онол практикийн тулгамдсан асуудал • Г.Шүрэнцэцэг. “Багш таньд хэрэгтэй зөвлөмж 6”. УБ 2014 он

30

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

• • • • • •

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

http://academicearth.org www.wikipedia.org http://www.bloomberg.com www.ted.com www.baabar.mn www.tv.insider.mn

http://mn.khanacademy.org

31

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

МАТЕМАТИКИЙН СУРГАЛТЫГ ИЛҮҮ ҮР ДҮНТЭЙ БОЛГОХ НЭГЭН БОЛОМЖ А.Хишигням “Орчлон” олон улсын сургууль Имэйл хаяг: khishignyam@orchlon.edu.mn

Хураангуй Уламжлалт танхимын сургалтын загвар өнөөгийн бидний өдөр ирэх тусам өөрчлөгдөн буй хэрэгцээ шаардлагыг хангаж чадахгүй байгаа билээ.Тэгвэл уламжлалт танхимын сургалтын загварыг мэдээлэл боловсруулах үйлийг идэвхтэй байлгахыг шаардаж байгаа дэлхийн боловсролын шинэ чиг хандлагад хэрхэн нийцүүлж болохыг судалж үзэхийг зорьлоо. Энэ үүднээс 2014 оны 10-р сараас эхлэн Хан Àкадемийн математикийн сургалтанд өөрийн хичээл заадаг Орчлон сургуулийн 6, 7-р ангийн 50 гаруй сурагчдыг хамруулан, тэдний сургалтын явцыг хянан, математикийн хичээлтэйгээ холбож, үр дүнг тооцон үзэхэд уламжлалт танхимын сургалтын сул талыг Хан Àкадемийн сургалтаар нөхөх боломж байгааг олж харлаа. Түлхүүр үг: боловсрол, боловсролын шинэ чиг хандлага, сургалтын уламжлалт загвар, Õан Àкадеми Удиртгал 21 ä¿ãýýð зуунд аливаа улс нийгмийн хөгжил дэвшлийг урагш хөдөлгөх гол хүчин зүйлийн нэг бол мэдлэг боловсролоо бие даан байнга дээшлүүлж, түүнийгээ баяжуулах арга, чадвар эзэмшсэн бие хүн байх явдал гэж үзэж байна. Дэлхийн олон орны боловсролын баримт бичигт “хүүхдийг суралцахад яаж сургах вэ?” гэсэн асуудлыг тэргүүн зэрэгт тавих боллоо. Тухайлбал, Франц улсын судлаач С.Лурье “Áид сургалтын чанарыг дээшлүүлсэн тухай хэдийд ул үндэстэй ярих вэ? гэвэл юуны түрүүнд хүүхдэд дамжуулж буй мэдээллийн агуулгыг биш харин сурагч болгонд уг мэдээллийг олж авах, түүнийгээ мэдлэг болгох арга замыг эзэмшүүлэх, эдгээр нь сургалтын чухал асуудлын нэг болсон цагт юм” гэж бичсэн байна. Иймээс би математикийн сургалтыг сурагчийн суралцах үйлтэй холбон илүү үр дүнтэй болгох ямар боломж байгааг эрэлхийлсэн ажлынхаа үр дүн болох Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн сургалтын уламжлалт загвартай хослуулан туршсан сургалтын загварыг математикийн багш нарт энэ өгүүллээрээ хүргэхийг хүслээ. Сэдвийн судлагдсан байдал Хан Àкадемийг үүсгэн байгуулагч Салман Хан 2007 онд АНУ-ын Сан Франциско орчмын бүс нутгуудад хэрэгжиж байсан Пенинсула гүүр хэмээх зуны хөтөлбөрийн үеэр Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн сургалтын

32

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

уламжлалт загвартай хослуулах боломжийг туршиж байсан тухайгаа өөрийн номондоо дурдсан байдаг. Мөн МУ-ын БСШУЯ-ны захиалгаар Нээлттэй Мэдлэг Боловсролын Cан мэргэжлийн багш нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр АНУ-ын Хан Академийн ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын математик, дэлхийн түүх, биологи, анатоми, байгаль ба нийгмийн ухааны онлайн видео хичээлүүдийг монгол хэлнээ орчуулж, багш нарыг үнэ төлбөргүйгээр ашиглах боломжийг олгоñíîîð математикийн зарим багш нар туршиж эхэлсэн байна.

1. Арга зүй Анх 18-р зуунд Прусст манай өнөөгийн танхимын сургалтын гол загвар үүссэн байна. Татварт түшиглэсэн албан ёсны нийтийн боловсролын энэ тогтолцоо нь бүх хүнд боловсрол эзэмшүүлэх хамгийн хэмнэлттэй зам байсан нь тодорхой. Мөн сургуульд сурч байсан ихэнх хүмүүс уншиж бичиж чаддаг, математикийн суурь, шинжлэх ухааны үндсийг мэддэг, мөн нийгэмд хэрэгцээтэй зарим нэг чадварыг олж авсан байх нь гарцаагүй. Гэвч эдгээр чадвар нь шинэ зуунд хамгийн доод шатны хэрэгцээ шаардлага болж хувирч байна. Бодит байдал дээр манай уламжлалт танхимын сургалтын загварт тогтмол давтлага, ахин шалгалт нь ерөнхийдөө боломжгүй. Энэ нь тус загвар хуучирсан, бидний хэрэгцээ шаардлагад нийцэхгүй болсны илрэл юм. Энэ загвар нь сургалтын идэвхгүй хэлбэрт тооцогдох болж, дэлхий даяар мэдээлэл боловсруулах үйлийг улам идэвхтэй байлгахыг шаардаж байна. Ийм цаг үед ирээдүйн боловсрол ямар байх шаардлагатайг харуулах ядаж ойролцоо ч болов загвар бий эсэхийг сонирхох явцдаа Орчлон олон улсын сургуулийн сургалтын албаны захирал Н.Нарантуяагаас анх Хан Àкадемийн талаар мэдээлэл авч багшлах урлагийг мэдээллийг танилцуулах, өгөгдөлд дүн шинжилгээ хийх ухаантай хослуулан хамгийн ойлгомжтой бас хамгаас үр дүнтэй байж болох хөтөлбөрийг хамгийн доод боломжит үнээр хүртээх арга зам болсон Хан Àкадемитай холбогдсон юм. Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн сургалтын уламжлалт загвартай хэрхэн хослуулснаа тайлбарлая. Хэдийгээр сурагч бүр Хан Àкадемийн сургалтанд сайн дураараа бүртгүүлэн хамрагдах боломжтой боловч хосолсон сургалтын хувьд хамруулах сурагч бүрээ бүлэг үүсгэн багш бүртгэл хийх нь сургалтын явцыг хянах боломжийг багшид олгодог. Бүртгэл хийгдсэний дараа албан ёсоор сургалт эхэлсэн гэж үзэн багшийн чиглүүлэх ажил эхэлнэ. Энэ чиглүүлэх ажил нь дараах зорилготой байдаг. Үүнд: 1. Танхимын сургалтаар үзсэн мэдлэг ойлголтоо баяжуулах 2. Ойлгоогүй хичээлээ давтах 3. Өмнө үзсэнээ сэргээн санах 4. Мэдлэгийн түвшнээ тогтоох Сурагч бүр багш чиглүүлсний дагуу өөрт тохирох математикийн курсын бэлэн тавигдсан видео хичээлүүдийг үзэх, сайтад тавигдсан бодлогуудыг бодох зэргээр уг сургалтад танхимын бус аргаар суралцана. Сурагчийн сургалтын үйл явцыг багш Хан Àкадемийн хариу үйлдлийн ажлын хүснэгтийн тусламжтайгаар хянаж зөвлөх замаар сургалтыг удирдана. Жишээ болгож

http://mn.khanacademy.org

33

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ажлын хүснэгтийн зарим хувилбарыг харуулъя. Хүснэгт 1

Бүлгийн хувьд хариу үйлдлийн ажлын хүснэгт Хүснэгт 2 Бүлгийн хувьд хичээллэсэн хугацаа, эзэмшсэн чадвар зэргийг харуулсан ажлын

34

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

хүснэгт Хүснэгт 3

Сурагч бүрийн хувьд хариу үйлдлийн ажлын хүснэгт Үр дүн Видео мөн программаараа боловсрол эзэмших арга замыг өөрчилж чадна гэж үзсэн Салман Ханы үүсгэн байгуулсан Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн уламжлалт хөтөлбөрийн оронд бус харин түүний нэмэлтээр ашиглах боломжтой

http://mn.khanacademy.org

35

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

болохыг олж мэдлээ. Ингэж Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн сургалтын уламжлалт загвартай хослуулах нь багшийн хувьд: • Сурагч бүрийг суралцахуйгаа удирдахад нь чиглүүлэх • Сурагч бүрийн хичээл зүтгэлийг үнэлэх • Тэдний бие даан суралцаж буй арга барилыг хянах • Сурагч бүрийг хувийн онцлогт нь тохируулан ялгаатай хурдтайгаар сургах • Багш сурагч бүрд анхаарал хандуулснаар тэдэнд урам өгөх • Хөтөлбөрөө баяжуулах Сурагчийн хувьд: • Өөрийн хувийн хэмнэлд тааруулан сурах • Өөрийн сурах үйлд хариуцлага хүлээх • Суралцахуйгаа өөрөө удирдах • Хаана, хэзээ сурахаа шийдэх • Хичээл хоорондын холбоо хамаарлыг илүү гүнзгий, илүү баттай ойлгох • Тодорхой ойлголтыг хангалттай сайн эзэмшсэн сурагч хараахан ойлгож эзэмшээгүй нэгэндээ туслан дэмжих • Ижил зүйл дээр гацчихсан хоёр сурагч хамтран өмнө тулгараад байгаа саадыг даван туулах зэргээр хамтран суралцах давуу талтай болох нь харагдлаа. Хэлэлцүүлэг Математикийн сургалтыг илүү үр дүнтэй болгох нэг боломж болох Хан Àкадемийн сургалтыг математикийн сургалтын уламжлалт загвартай хослуулсан сургалтын энэ загварыг дунд сургуулийн математикийн багш нар ашиглаж болох юм. Зөвхөн нэг жил туршсан тул өөр олон давуу талыг судалж мэдээгүй байх талтай. Мөн сул тал байхыг ч үгүйсгэхгүй. Дүгнэлт Ямар нэг шалтгаанаар зарим сурагчдын мэдлэг чадвар дахь сургалтын алдаа дутагдал эрт эхэлж, тэр алдаа дутагдлыг засах хүртэл алгебр болон түүнээс цаашихыг эзэмших боломж улам багассаар л эцэстээ “Хоцрогдолтой сурагч” гэсэн нэрэнд дасгахаас өөр дэвшил үгүйгээр багш нар бид дунд сургуулийн математикийн курсыг орхиулж байгаа нь нууц биш юм. Энэ сул талыг засах нэгэн боломжийг Хан Àкадеми гэж үзсэний учир нь сурагчдын алдаа дутагдлыг олж илрүүлчихвэл засаж арилгаж болох бөгөөд бат бөх бус суурийг нь дахин босгосноор хүүхдүүд харьцангуй жигд, түвэггүй шат ахих боломжтой юм. Бараг бүх сурагчдад нөхөн сэргээлт хэрэгтэй, алдаа дутагдлыг нь олж илрүүлэн засах нь цаг маш ихээр хэмнэж, урт хугацааны турш хадгалагдан үлдэх гүнзгий сурах үйл болон хувирч байдаг. Сурах явцад хэдхэн хором ч болтугай мэдэхгүй байгаа болон ойлгосон зүйлийнхээ зааг дээр гацах тохиолдол ямар нэг хэмжээгээр байнга гарч байдаг. Иймд сурагчдыг ямар нэг зүйл дээр гацахад түүнийг илрүүлж, энэ гацалтын мэдээллийг багшид хамгийн оновчтойгоор хүргэж байгаа нь Хан

36

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Àкадемийн нэг чухал давуу тал юм. Хариу үйлдлийн ажлын хүснэгтийг ашигласнаар танхимын сургалтын чанар тэр чигээрээ өөрчлөгдөх ба нэг нэгийн харьцаатай харилцан нөлөөллийг дэмжин, хэнд өөрийнх нь анхаарал халамж илүү их шаардлагатай байгааг багшид мэдрүүлснээрээ технологийн хэрэглээ нь анги танхимыг илүү хүмүүнлэг болгож өгч байгаа юм. Ашигласан ном, хэвлэл 1.

2.

3.

4.

Ш.Ичинхорлоо. (2011). Сурах арга. Улаанбаатар. Салман Хан. (2014). Нэг дэлхийн сургууль. Улаанбаатар. Ч..Пүрэвдорж. (2011). Багшлахуйн менежмент. Улаанбаатар. МУБИС. (2015). Математик, байгалийн ухааны дидактикийн тулгамдсан асуудал, шийдэл, арга зам. Улаанбаатар.

5. www.khanacademy.org 6. www.one.mn

http://mn.khanacademy.org

37

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ХАН АКАДЕМИЙН ВИДЕО ХИЧЭЭЛҮҮД ШИНЭ ХӨТӨЛБӨРИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД АРГА ЗҮЙН ДЭМЖЛЭГ БОЛОХ НЬ Т.Батчимэг “Математикийн Цаг” сонины газар Имэйл хаяг: batchimegt@yahoo.com Хураангуй 2015-2016 оны хичээлийн жилээс шинэ зорилготой, шинэ арга зүйд тулгуурласан Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн. Энэхүү хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр агуулгын зөрөө гарах, арга зүйн хувьд өөрчлөлт хийх зэрэг тодорхой цаг хугацаа бэлтгэл шаардлагатай хүндрэлүүд гарч байгаа билээ. Энэ цаг үед “Нээлттэй боловсролын НЭГ Монгол үндэсний хөтөлбөр”-ийн хүрээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагч, багшийн сургалтын видео хичээлийн сан, нээлттэй сургалтын онлайн системийг бий болгох зорилгоор АНУ-ын Хан Академийн видео хичээлүүд нь хүндрэлийг хялбар шийдэх сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болох талаар зарим судалгааг хийлээ. Суурь боловсролын математикийн хөтөлбөрийн зорилго нь өгөгдөлтэй ажиллах, асуудал шийдвэрлэх, танин мэдэх арга барил эзэмшүүлэхэд чиглэгдэж байгаатай холбоотойгоор арга зүйн хувьд видео хичээлүүдийн хэрэглээнд суурилсан байдал, сурагчдын соиирхлыг татахуйц, тэдний бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэгдэж буй эсэх талаар судаллаа. Судалгааны үр дүнд Хан Академийн видео хичээлүүдийн 40 орчим хувь нь сургалтын шинэ хөтөлбөрийн агуулгад шинээр нэмэгдэж орсон агуулгын хүрээнд бэлтгэгдсэн байгаа нь ажиглагдаж байна. Арга зүйн хувьд энгийн, хэрэглээнд суурилсан асуудал дэвшүүлэн шийдвэрлэсэн хэлбэртэйгээр бэлтгэгдсэн гэж үзэж байна. Монгол хэлнээ орчуулагдсан видео хичээлүүд нь агуулга, арга зүйн хувьд матемтикийн шинэ хөтөлбөртэй нийцэж байгаа нь хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй сургалтыг дэмжих хэрэгсэл болж байна. Удиртгал 2015-2016 оны хичээлийн жилээс мөрдөгдөж буй сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зарчим нь “Ìэдлэг бол хүнээс хүнд дамждаггүй, харин хүн өөрийн идэвхтэй бүтээлч үйл ажиллагаагаар бүтээдэг” гэсэн консруктив онолд тулгуурлаж байгаа. Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадвар дээр суурилан асуудал дэвшүүлэх замаар шинэ мэдлэг, ойлголтыг төлөвшүүлэх, хамтран дөхүүлэх, чиглүүлэх асуултуудын тусламжтайгаар хамтран шийдвэрлэж, асуудал шийдвэрлэх, танин мэдэх арга барил эзэмшүүлэхийг зорьж байгаа билээ. Шинэ хөтөлбөр, түүний дагуу гарсан сурах бичиг нь онол тайлбарлахаасаа илүүтэй хэрэглээнд суурилсан, сурагчдын бие дааж ажиллах, багаар ажиллах

38

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

чадварыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн. Мөн багшлахуйн зарчимд “...Математикийг бодит ертөнц, ахуй амьдралтай холбох, бодит ертөнц дэх асуудлыг загварчлах математикийн олон арга байдгийг ойлгуулах, сурагчдын мэдээлэл харилцааны технологийг ашиглах чадварыг хөгжүүлэх...” хэмээн заасан байна. Хан Академийн хичээлүүд нь амьдрал ахуйтай холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх замаар бэлтгэгдсэн байдаг нь арга зүйн хувьд шинэ хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад багш, сурагчдад дэмжлэг болох боломжтой юм. Мөн ердийн нэг онолын тайлбар биш, сурагчидтай энгийн байдлаар амьд харилцаа үүсгэдэгээрээ давуу талтай. Дасгал ажлууд нь тодорхой нэг асуудлыг олон загвараар шийдвэрлэсэн байдаг нь сурагчдыг илүү бүтээлч хандлагатай болгох, эрэл хайгуул хийх сонирхол төрүүлэх зэрэг ач холбогдолтой юм.

1. Арга зүй Хан Академийн хичээлүүдийг анги тус бүрээр ангилж, хэрэглээнд суурилсан, сурагчдын сонирхлыг татахуйц байдал, тэдний бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэгдсэн талаар судаллаа. Мөн хөтөлбөрт шинээр нэмэгдсэн агуулгуудын хувьд багш нарт заах арга зүйн дэмжлэг болох, шинэ санаа авах, багш сурагчдын хувьд хөтөлбөрийн зөрөөтэй холбоотой асуудлуудыг шийдвэрлэхэд тусламж болох боломжтой талаар авч үзлээ.

2. Үр дүн Хан Академийн бичлэгүүд амьдрал ахуйн асуудал дэвшүүлсэн байдлаар болон мэдлэгээ бататгах дасгал ажлууд хэлбэртэй хийгдсэн байна. Дасгал ажлуудын хувьд нэг төрлийн асуудлыг олон хувилбарт аргаар шийдвэрлэж байгаа давуу талтай байна. Тодорхой агуулгын арга зүйг анги тус бүрээр авч үзье.

VI анги Хөтөлбөрийн агуулгад тусгагдсан “Тоон болон дүрсэн дарааллын гишүүдийн зүй тогтлыг илрүүлэх, тайлбарлах, дарааллыг үргэлжлүүлэх” агуулгаар “Математик зүй тогтол, жишээ 1” хичээлийг сонгон авлаа. Асуудлыг дэвшүүлэн тавьсан хэлбэр: Энгийн, амьдрал ахуйгаас урган гарсан. “Ширээний богино хоёр талд нэг нэг хүн, урт талд нь хоёр хоёр хүн суудаг. Дахин нэг ширээ залгавал хэдэн хүн суух вэ?” Математик загварт оруулж, таамаглал дэвшүүлсэн нь: Нөхцөл бүрийг хүүхдэд ойлгомжтой энгийн байдлаар тайлбарласны дараа хамтран дараагийн ширээнүүдийг зурж, шууд тоолж, үр дүн гаргав. Ингээд 4-өөр нэмэгдэж байна гэсэн таамаглал дэвшүүлж байна. Хөдөлгөөнт видео хичээл учир таамаглал дэвшүүлэх үйл явц нь илүү тодорхой, энгийн байна.

http://mn.khanacademy.org

39

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Тооцоолол хийж, таамаглалаа үнэн зөв эсэхийг шалгах нь: Ширээ нэмэгдэх бүрд 4 хүн нэмэгдэж сууж байгаа тооцооллыг энгийн, ойлгомжтой байдлаар дүрслэн харуулж, баталгаажуулж байна.

Дүгнэлт гаргаж, хэрэглэсэн нь: Зүй тогтол нь 4-өөр нэмэгдэж байна гэсэн дүгнэлтээ баталгаажуулсан тул дараагийн гишүүдийг хялбархан олох боломжтой боллоо.

VII анги Хөтөлбөрийн агуулгад тусгагдсан “Асуудал шийдвэрлэхийн тулд өгөгдөл цуглуулах арга, хэмжигдэхүүний утгын нарийвчлалыг сонгох, түүврийн хэмжээг тогтоох, Хүснэгт зохиох, хэрэглэх: Үүнд – Тэнцүү завсарт бүлэглэсэн тасралтгүй өгөгдлийн давтамжийн хүснэгт – Дискрет өгөгдөл бичих “хоёр хэмжээст хүснэгт зохиох” агуулгаар “Хоёр замт давтамжийн хүснэгт ба Венний диаграмм” хичээлийг сонгон авлаа. Өгөгдөл бүртгэх аргуудын нэг болох хоёр хэмжээст хүснэгт зохиох аргыг энэхүү хичээлээр дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна. Мөн Веннийн диаграммтай холбон тайлбарласан нь илүү ойлгомжтой, хэрэглэхэд хялбар болгожээ. Асуудлыг хялбар байдлаар дэвшүүлсэн. “Өгөгдлийг хэрхэн хялбар байдлаар дүрслэн харуулах вэ?”

Олон хэлбэрээр бүртгэж харуулсан. Өгөгдөл дискрет утгуудтай учир эхлээд Веннийн диаграммаар харуулсанаар хоёр өөр судалгааны үр дүн болгох боломжтой гэдгийг хялбархан харж болохоор байна. Өөрөөр хэлбэл өмнөх мэдлэгтээ тулгуурлан дүрсэлж байна. Эндээс авч үзэж буй асуудал нь ямар учраас хоёр хэмжээст хүснэгтэд бүртгэж байгаа нь тодорхой харагдаж байна.

40

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

VIII анги Хөтөлбөрийн агуулгад тусгагдсан “Хэмжигдэхүүн оролцсон төрөл бүрийн агуулгатай асуудал шийдвэрлэх, шулуун призмийн ирмэг, цилиндрийн өндөр, гадаргуун талбай, эзлэхүүний хэмжээг тооцоолох” агуулгаар “Бөгжний эзлэхүүнийг олох” хичээлийг сонгон авлаа. Асуудлыг дэвшүүлэн тавьсан хэлбэр: Энгийн, амьдрал ахуйгаас урган гарсан. “Алтан бөгжний эзлэхүүнийг хэрхэн олох вэ?” Математик загварт оруулж, таамаглал дэвшүүлсэн нь: Эзлэхүүнийг олохын тулд ус руу хийдэг Архимедын загвараар математик загварт оруулжээ. Түрсэн усны хэмжээ усанд хийсэн биетийн эзлэхүүнтэй тэнцүү. Энэ сурагчдад сонирхолтой байх боломжтой гэж үзэж байна.

IX анги Хөтөлбөрийн агуулгад шинээр тусгагдсан “Статистик диаграмм байгуулах, цэгэн диаграмм, түүний хандлагын шулуун байгуулах” агуулгаар “Хамгийн сайн тохирох шулууныг тогтоох” хичээлийг сонгон авлаа. Энэхүү хичээл нь дасгал ажлын заавар төдийгүй хандлагын шулууныг хэрхэн тогтоодгийг дэлгэрэнгүй тайлбарласан хичээл болж байна. Дасгал бүрийн хувьд хандлагын шулууныг хэрхэн татаж байгааг харуулсан нь интерактив хичээлийн давуу тал болж байна.

http://mn.khanacademy.org

41

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Энэ агуулгатай холбоотойгоор “Шулууны хандлагыг тайлбарлах” хичээлийг авч үзлээ. Статистик таамаглал дэвшүүлэх, батлах, няцаах зэрэг нь манай багш сурагчдад төдийлөн танил биш агуулгууд юм. Дэвшүүлсэн асуудал: “Хандлагын шулуун татжээ. Өнцгийн коэффициент нь ямар утгыг илэрхийлэх вэ?” Ерөнхийдөө статистик асуудлууд нь амьдралаас гарч ирсэн байдгаараа сонирхолтой юм. Таамаглал дэвшүүлэх “Хичээл давтах хугацаа нэмэгдэх бүрд оноо хэдээр нэмэгдэх боломжтой байна вэ” гэх мэт. Хандлагын шулууныг тайлбарласнаар статистик таамаглалуудыг баталж, эсвэл няцааж байна. Дүгнэлт гаргах: Хувилбарт дүгнэлтүүдийг шалгаж үзээд зөв хариултаа тодорхойлж байна.

Энэ хичээл нь дасгал ажил ажиллах заавар болохоос гадна, хандлагын шулуун гэж юу болох, ямар утга санааг агуулж байгааг маш дэлгэрэнгүй тайлбарлажээ. Дүгнэлт ба хэлэлцүүлэг Дэлхийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн боловсролыг эзэмшүүлэх “Хан Академийн видео хичээлүүд нь áоловсролын шинэчилсэн цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн болж байна. Мөн ихэнх хичээлүүд нь амьдрал ахуйн асуудлыг дэвшүүлэн, шийдвэрлэх замаар хийгдсэн нь сурагчдын сонирхлыг татах, бие даан суралцах идэвхийг нэмэгдүүлэх, цаашид суралцах сонирхлыг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой байна. Монгол хэлнээ орчуулагдан гарсан видео хичээлүүдийн агуулга ЕБС-èéн математикийн хичээлийн агуулгатай 95% тохирч байгаагаараа сурагчид яг өнөөдрийн хичээлээр үзсэн агуулгаа давтах, дэлгэрүүлэн судлах боломж олгож байна.

42

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Анги бүрийн сурагчдын эзэмшвэл зохих суралцахуйн зорилтын тодорхой хувийг хамарч байгаа нь монгол хэлнээ хөрвүүлэх энэхүү ажид бүрэн дуусахад агуулгын тохироц ямар байхыг дахин судлах шаардлагатай гэдгийг харуулж байна. Хан Академийн онлайн сургалт бүрэн орчуулагдаж, монгол хэл дээр ашиглагдах боломжтой болсноор цөм хөтөлбөрийн үнэлгээний зорилгыг хэрэгжүүлэхэд чухал хэрэгцээтэй шалгуур болох боломжтой гэж үзэж байна. Ашигласан ном, хэвлэл 1. Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр, 2015 он 2. Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Чойсүрэн.Э, Батчимэг.Т, Баянбилэг.Н, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VI 3. Баянбилэг.Н, Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Батчимэг.Т, Чойсүрэн.Э, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VII 4. Батчимэг.Т, Түвшинжаргал.Д, Батболд.Ж, Даваасүрэн.Д, Чойсүрэн.Э, Баянбилэг.Н, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик VIII 5. Батболд.Ж, Түвшинжаргал.Д, Баянбилэг.Н, Батчимэг.Т, Равданжамц.Б, Даваасүрэн.Д, ... Ариунтунгалаг.Б, (2015) Математик IX

http://mn.khanacademy.org

43

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

СУРАГЧДЫГ ӨГҮҮЛБЭРТЭЙ БОДЛОГО БОДУУЛЖ СУРГАХАД ЦАХИМ БОЛОН ОНЛАЙН СУРГАЛТЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ НЬ Г.Жаргалтуяа Баянгол дүүргийн Эрдмийн Ундраа цогцолбор сургууль, математикийн багш Имэйл: g_jargaltuya@yahoo.com gongorsurenjargaltuya@gmail.com Хураангуй Мîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçàð, БСШУЯ боловсролын салбарт нийгэмд бие даасан, хөгжсөн, амьдрах чадвартай Зөв Монгол хүн төлөвшүүлэх зорилгыг тодорхойлон ажиллаж байна. Иймээс багш бүхэн Монголын үндэсний боловсролын үнэ цэнийг өсгөхөд өөрийн арга зүй, технологийг хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх, оновчтой судалгаа, бодлого боловсруулан ажиллах шаардлага хэрэгцээ тавигдсан. Математик боловсрол нь сургалтын бүх шатны түвшинд чухал байр суурь эзэлдэг ба энэ чиглэлээр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх асуудал мэргэжлийн багш бидний өмнө тулгамдсан асуудлын нэг болсон. Бид математикийг бага наснаас нь цэгцтэй мэдлэг олгохын тулд дэлхий нийтэд түгээмэл ашиглагдаж буй сургалтын арга, технологийн дэвшлийг ашиглан сургалтыг зохион байгуулах шаардлага тулгарсан. Математикийн хичээлийн стандарт хангалтыг авч үзэхэд сурагчид ямар сэдэв дээр сурлагын чанарын үзүүлэлт бага байгаад анализ хийхэд өгүүлбэртэй бодлого бодох аргачлалыг нийт сурагчдын 80-90% нь бага, суурь боловсролоос хангалтгүй эзэмшин дэвшин суралцаж байгааг өөрийн заадаг ангиудын сурагчдаас авсан түвшин тогтоох шалгалтаар илрүүлсэн. Энэхүү асуудлыг шийдвэрлэхэд дунд, ахлах ангийн математикийн хичээлээр өгүүлбэртэй бодлогыг бодуулж сургах оновчтой арга нь танхимын сургалтаас гадна бие даан судлах боломжийг олгох хэрэгтэй. Иймд багш тухайн хичээлийн агуулгад нийцсэн цахим хэрэглэгдэхүүнийг бэлтгэн хичээл бүр дээр тогтмол хэрэглээ болгохоос гадна Хан Àкадемийн тухайн агуулгыг сургалтандаа ашиглах, бие даан судлах боломжийг сурагч нэг бүрт олгох нь массаар хоцрогдолгүй сургах боловсролын зорилгод дөхөж очно. Багш миний хувьд хүүхэд нэг бүрийн чадварт суурилсан, хөгжүүлсэн бүтээлгэсэн, өөрөө болон бусдаараа бахархсан, би чадна, бид чадаж байна гэсэн омогшил төрүүлэх арга зүйн шинэчлэлд Хан Àкадемийн хичээлүүд түлхэц өгснийг дурьдахгүй байхын аргагүй. Хичээлийн үр дүн нь ЭУЦС-ийн “Хүүхэд хөгжүүлэх цаг” сургалтыг эхлэхээс өмнө болон 24 цагийн хичээл орсны төгсгөл хүртэл суралцах явцдаа олсон чадвар, туршлагаар хичээл бүр дээр үнэлэн тоон анализ хийсэн. Сурагчдаа тухайн хичээлээр хөгжүүлэх оюуны эрэл хайлтаа сэтгэн бодох, ухаарах, уншсанаа ойлгох, зураглал, товч тэмдэглэл хийлгэж сургах үүднээс өгүүлбэртэй бодлого бүлэг сэдвийг сонгон авч шийдэл гарцыг олсноо бусадтай хуваалцахыг зорьсон. Түлхүүр үг: Хичээлийн судалгаа, асуудал шийдүүлэх багшийн арга зүй, сурагчдын чадамжинд тулгуурласан даалгаврууд, гарын авлага, Хан Àкадемийн хичээлүүд, өгүүлбэртэй бодлого 44

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Удиртгал Монгол улс дэлхийн жишигт дүйцсэн боловсролын тогтолцоонд шилжих алхам 2000 оноос хойш тасралтгүй явагдаж бага, дунд сургуулийн шинэчлэлийг лаборатори сургуулиудад туршин улмаар үндэсний хөтөлбөр, стандарт, сурах бичгийг шинээр гарган бүх сургуулиуд хэрэгжүүлж эхлээд байна. Боловсролын шинэчлэлийн үзэл баримтлал нь хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх багшийн арга, тэдний нас сэтгэхүйн онцлогт тулгуурласан хөтөлбөр, чадамжинд нь тохирсон олон хувилбарт даалгаврыг боловсруулан ашиглуулна гэсэн хэдий ч хөндлөнгийн шалгалт ижил түвшинд боловсруулагдан шалгагддаг. Энэхүү шалгуурыг даван гарахад сурагчдын хамгийн их алддаг сэдвүүдийн нэг нь өгүүлбэртэй бодлогыг бодуулж сургах шаардлага багш миний өмнө тулгарсан. Зарим нэг сайн сурагчид хүртэл бусад сэдвүүдийг сайн ойлгон боддог ч өгүүлбэртэй бодлогыг бодож чадахгүй тохиолдол гардаг. Мөн ихэнх багш нар нэмэлт материал ашигладаггүй нь сурагчдыг эрж хайлгах, бие даан суралцахад сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Иймд математикийн хичээл заадаг багш бүрийн өмнө хүүхэд төвтэй сургалтын арга зүйд суралцан хэрэгжүүлэхдээ цахим хичээлийг мэргэжлийн багаар хамтран боловсруулан ашигладаг ч тогтмол бэлтгэхэд хугацаа их зарцуулдаг. Сурагчдыг өгүүлбэртэй бодлого бодож чаддаг болгоход олон аргаар зааж, ашиглах хэрэглэгдэхүүн, цахим үзүүлэнг бэлтгэн сургалтыг зохион байгуулдаг ч массаар сургахад анги бүрийн агуулгад заагдах цаг цөөн учраас хүндрэл гардаг. Мөн мэргэжлийн багаар хамтран анги бүрийн ашигладаг сургалтын материалын өгүүлбэртэй бодлогыг бодон гарын авлага гаргаж сүүлийн 6 жил тасралтгүй ашиглаж байгаа ч сурагч ойлгоогүй бодлогоо ахин бие даан судлах боломжийг бүрдүүлж өгөөгүй багш ахин заах асуудал тулгардаг байсан. Харин үүнийг шийдэхэд энэ хичээлийн жилд Хан Àкадемийн хичээлүүдийг сургалтанд тогтмол ашиглаж түгээн дэлгэрүүлэх боломж байгааг мэргэжил нэгт багш нартаа таниулах, сурагчдыг онлайнаар суралцах боломжийг бүрдүүлж өгсөн. Энэхүү судалгааны хүрээнд Баянгол дүүргийн Эрдмийн Ундраа цогцолбор сургуулийн 10-1, 10-4, 10-5 ангиудад өгүүлбэртэй бодлого бодуулж сургах үүднээс судалгаат хичээлийг 3 удаа өмнөх арга зүйгээр, ахин 3 удаа зохион байгуулахдаа Хан Àкадемийн хичээлийг сэдэлжүүлэлт болгон ашигласан нь сурагчдын сонирхлыг төрүүлээд зогсохгүй бие даан тухайн сэдэв болон бусад агуулгыг гүнзгийрүүлэн судлах боломжийг олгосон нь хэлэлцүүлгийн явцад багш нараас өндөр үнэлгээ авсан.

1. Арга зүй Энэхүү судалгаагаар Дорнод аймгийн улсын тэргүүний, үндэсний лаборатори Хан-Уул цогцолбор сургуулийн сурагчдад 6 жилийн турш өгүүлбэртэй бодлого бодож сурах арга зүй 78 цагийн судалгаат хичээл, Эрдмийн Ундраа цогцолбор сургуулийн дээрх ангиудад 6 удаагийн 24 цаг туршин судалгааны үр дүнг грàфикаар үзүүлбэл: График 1: Дорнод аймгийн Хан-Уул цогцолбор сургуулийн судалгаат хичээлд хамрагдсан сурагчдын ахиц

http://mn.khanacademy.org

45

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

100%

100% 84%

82%

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Анх

2009-2010

2010-2011

2012-2013

2013-2014

2014-2015

2011-2012

60%

54%

49%

45% 32% 24%

32%

26%

18%

11%

8%

16% 4%

0% 6 "а" анги

8 "в" анги

10 "а" анги

10 "г" анги

Эрдмийн Ундраа цогцолбор сургуулийн 10-1, 10-4, 10-5 ангиудын сурагчдын 6 удаагийн “Хүүхэд хөгжүүлэх цаг” хичээлийн үр дүнг графикаар үзүүлбэл:

Axis Title

График 2 : Баянгол дүүргийн Эрдмийн Ундраа цогцолбор сургуулийн судалгаат хичээлд хамрагдсан сурагчдын ахиц 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

Дараагийн 3 хичээлд Эхний 3 хичээлийн дараа 10-1 анги

Анхны түвшин 10-4 анги

Анхны түвшин

10-5 анги

10-1 анги 0%

10-4 анги 0%

10-5 анги 4%

Эхний 3 хичээлийн дараа

6.60%

9%

16.20%

Дараагийн 3 хичээлд

26.60%

18%

32.40%

Багш сургалтаар дамжуулан мэргэжлийн багтай хамтран цахим хичээл болон хэрэглэгдэхүүн боловсруулах үйл явц нь дараах алхмуудаас бүрдэнэ. Үүнд: 1. Хичээл бүрт ашиглах ялгаатай даалгавар, үзүүлэн • Агуулга, сургалтын материал, судалгаа • Сурагчдын нас сэтгэхүйн онцлог, сонирхолд тулгуурлан бодлогын өгөгдлийг өөрчлөх • Чадамжинд тохирсон ялгаатай даалгавар боловсруулж, сурагчдад сонголт хийх боломжийг олгох 2. Хичээлээ төлөвлөх • Анги бүр дээр 6 цагийн нэгж хөтөлбөр боловсруулах • Сургалтын хэрэглэгдэхүүн, цахим хичээл бэлтгэх, турших • Цагийн хуваарилалтыг хийх 3. “Хүүхэд хөгжүүлэх цаг” сургалтыг явуулах • Өөрийн заадаг ангиудад сургалтыг эхний хагас жилд туршин зохион байгуулах 4. Хэлэлцүүлэг, засан сайжруулалт • Цахим хичээл, хэрэглэгдэхүүн, бодлогын сонголт хугацаандаа амжиж

46

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

байгаа эсэх, сурагчдын оролцоо, багшийн арга зүйд харилцан туршлага судалж засан сайжруулж мэргэжлийн багш нар өөрсдийн ордог ангиудад туршин түгээн дэлгэрүүлэлт хийж ирсэн. Судалгааны жишээ: Судалгаат хичээлийн хүрээнд 6-р ангийн бодлогыг сурагчдын бодсон зарим аргуудаас орууллаа.

өгүүлбэртэй

Бодлогын өгөгдөл: Баяр Улаанбаатар хот орох болжээ. Тэр цагт 12 км хурдтай явбал яг зохих хугацаанд хотод ирэх бөгөөд хэрэв цагт 15 км/цаг хурдтай явах юм бол 1 цагийн өмнө хотод ирнэ. Хот хүртэл хичнээн км газар байсан бэ?

1-р арга: Бодолт: Анх төлөвлөсөн хугацааг t гэе. Тэгвэл хот орохдоо 12t км зам туулна. Хэрэв 15км/цаг хурдтай явбал t-1 хугацаа зарцуулна. Тэгшитгэл зохиовол 12t=15(t-1)12t=15t-153t=15t=5 s=12 · 5=60 2-р арга: Өгсөн нь: U1=12км/цаг U2=15км/цаг t1=x цаг t2=(x-1) цаг S=?

Хариу: 60км 12км/цаг х цаг Улаанбаатар 15км/цаг (х-1)цаг Улаанбаатар S=12*x S=15*(x-1) учраас 12х= 15(х-1) 12x=15x-15 3x=15 x=5 цаг 12км/цаг*5цаг=60км

2. Үр дүн Судалгаат хичээлийн үр дүнд сурагчид өгүүлбэртэй бодлогыг ойлгон унших, дүрслэн зурах, товч бичиглэл хийх, өөрсдийн хамгийн сайн ойлгосон аргыг сонгон бодлогыг бодож чаддаг болсон.

• “Өгүүлбэртэй бодлого бодож сурах арга зүй” сургалтанд зориулсан нэгж хичээлийн хөтөлбөрийг анги бүр дээр засан сайжруулж Дорнод аймгийн мэргэжлийн багш нар ашиглаж байна.

• Багш нарт зориулж анги бүрт ашиглагддаг сургалтын материалын бодлогуудыг бодон гарын авлага болгон түгээн дэлгэрүүлсэн.

• Агуулгыг туршин хэрэгжүүлэхдээ сурагчдын нас сэтгэхүйн онцлог, чадамжинд тулгуурласан ялгаатай даалгавар боловсруулж сурагчдад сонгох боломжийг олгож ашигласан нь сурагчид өөрийн түвшинг ахиулахад зорилго тавин суралцдаг болсон.

• “Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга зүй”, “Хүүхэд хөгжүүлэх цаг” сургалтыг зохион байгуулахдаа хичээлийн цагт биш тэнхимээс гаргасан “Бусад цаг”-т зохион байгуулсан.

• Сурагчид бодсон бодлогоо бусдадаа тайлбарлах, илтгэх чадвар сайжирсан. Хэлэлцүүлэг Сургалтанд сурагчдыг массаар өгүүлбэртэй бодлого бодуулж сургахын тулд

http://mn.khanacademy.org

47

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Хан академийн цахим хичээл, ялгаатай боловсруулсан даалгавар, гарын авлагыг турших, үр дүнг тогтоох, засан сайжруулах, хөгжүүлэхэд “Хүүхэд хөгжүүлэх цаг”-аар дамжуулан хэрэгжүүлж үр дүнг танилцуулсан. Сургалтыг зохион байгуулснаар багш арга зүй технологийн эрэл хайгуулд мордох гарааны алхам болсон. Багш арга зүйгээ өөрчлөн хөгжихийн хамт сурагчдын амжилт чанар ахиж, идэвх оролцоо хандлага өөрчлөгдөж байгаа нь сургалтын ололттой тал болсон. Иймээс сургалтаар дамжуулан өгүүлбэртэй бодлогыг сурагч бүр бодож сургах багшийн арга зүйн нэгэн технологи болж хэлэлцүүлэхээр дэвшүүлж байна. Дүгнэлт Сурагчдын суралцах үйл ажиллагаанд тэдний сонирхлыг төрүүлэхүйц танхимын сургалт, мэргэжлийн багийн хамтын ажиллагаанд боловсруулсан хэрэглэгдэхүүн, гарын авлага, Хан Àкадемийн цахим хичээлийг ашиглаж зохион байгуулснаар дараах асуудлуудыг дэвшүүлж байна.

• Багш бүр өөрийн арга зүй, технологио зөв тодорхойлон ашиглах • Сурагчдад чөлөөтэй сэтгэх, бодох нээн илрүүлэх, бусдадаа илэрхийлэх, бусдыгаа сонсох боломжийг багш бүрдүүлж өгсөн • Сурагчдаа оношлон тэдний чадварт тохирсон нэгж хичээлийн хөтөлбөрөө төлөвлөдөг болсон.

• МХХТ-ийг тогтмол ашиглан сургалтыг зохион байгуулах • Хүүхэд нэг бүрээ өөрийн чадварт суурилсан, бие даан шийдвэр гаргах, бүтээлч, итгэл үнэмшилд хөтлөх хөтөч чиглүүлэгч хөгжсөн багш байхыг зорьсон.

• Цаашид нээлттэй эхийн бусад программуудыг ашиглан цахим хичээл боловсруулан мэргэжлийн багш нар болон бие даан суралцаж буй сурагчдад түгээн дэлгэрүүлэх Дээрх дэвшүүлсэн санаа маань сургалтаар дамжуулан багш сурагчид хамтдаа хөгжиж болохыг харуулсан, бусдад түгээн дэлгэрүүлэх арга зүй технологийн санд оруулах туршлага судалгаа маань юм. Ном зүй 1. ЗГ-ийн хэрэгжүүлэгч агентлаг БСШУЯ-ны дэвшүүлсэн “Зөв Монгол Хүүхэд” хөтөлбөр /3.2, 3.3, 3.4, 6.2, 6.2.1 заалтууд/ 2. Багш хөтөлбөр /2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.3.1, 4.2.6 заалтууд/ 3. Ном хөтөлбөр /8.1.3, 8.1.5, 8.1.7, 8.2.2, 8.2.3 заалтууд/ 4. Авьяас хөтөлбөр /7.2, 7.2.1, 7.2.2, 7.3.7 заалтууд/ 5. БСШУЯ-ны сайдын 293-р тушаалын хэрэгжилт 6. Крамор.В.М. (2011). Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга зүй 7. Даваадорж.Ч. (2009). Математикийн хичээлийн сургалтын материал VI-VII анги 8. Даваадорж.Ч. (2009). Математикийн хичээлийн сургалтын материал VIII-IX анги 9. Даваадорж.Ч. (2009). Математикийн хичээлийн сургалтын материал X-XI анги

48

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

ЦАХИМ СУРГАЛТЫН СИСТЕМ ДЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ЧАНАРЫН АСУУДЛУУД С.Батсүх Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль, Мэдээллийн системийн менежментийн тэнхим Имэйл хаяг: batsukh.s@ife.edu.mn

Хураангуй Нээлттэй боловсрол, бүх нийтэд зориулсан нээлттэй сургалтанд тулгуурласан боловсролын системийн шинэчлэл дэлхийн олон улсуудад хэрэгжиж байна. Нээлттэй сургалтыг суралцагчдад хүргэх түгээмэл хэлбэр нь зайн болон цахим сургалтын хэлбэр юм. Цахим сургалт амжилттай явагдах нь системийн чанар, агуулагдаж байгаа цахим контент болон мэдээллийн чанар, суралцагчийн хандлага, багшийн ур чадвар, хандлага гэх мэт хэд хэдэн хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Эдгээрээс цахим сургалтын системийн үр ашиг өсөх, буурахад мэдээллийн чанар хамгийн гол хүчин зүйл нь байдаг. Мэдээллийн чанар гэсэн ойлголт нь цахим сургалтын системийн хувьд юун түрүүн тухайн системээр дамжуулан суралцагчдад хүргэж байгаа сургалтын материал, цахим контентийн чанараар тодорхойлогдож байдаг. Энэхүү судалгааны ажилд мэдээллийн чанар гэж юу болох, ямар ямар шалгуур үзүүлэлтүүдийг хангасан мэдээллийг чанартай мэдээлэл гэж үзэх вэ гэдгийг судалсан. Мөн цахим сургалтын системд мэдээллийн чанар гэж юуг авч үздэг, мэдээллийн чанарын ямар асуудлууд байна, тэдгээрийн хэрхэн үнэлэж болох талаар судалсны үр дүнд Coursera нээлттэй сургалтын системийн хичээлийн контентуудыг мэдээллийн чанарын хувьд үнэлж, дүгнэлт гаргасан болно. Түлхүүр үг: нээлттэй сургалтын систем, чанарын хэмжээс, мэдээллийн чанарын фрэймворк, шалгуур үзүүлэлт Удиртгал Мэдээлэл, холбооны технологийн асар хурдацтай хөгжил нь сургалтын арга хэлбэр, заах арга зүй шинэчлэгдэхэд хамгийн гол түлхэц болж байна. Монгол улсын хувьд цахим сургалтыг хэрэгжүүлэх үйл явц сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх хандлагатай байна. Тэгвэл цахим сургалт чанартай, үр өгөөжтэй явагдахад хэд хэдэн хүчин зүйлс нөлөөлдөг. Эдгээрийн нэг нь мэдээллийн чанар юм. Цахим сургалтын хувьд мэдээлэл гэдэгт олон зүйлийг тодорхойлдог боловч энэхүү өгүүлэлд сургалтын материал, цахим контентûн чанарыг авч үзсэн. Тухайн контентууд нь суралцагчдад хэр ойлгомжтой байна, үнэн зөв мэдээлэл агуулсан байна уу, мэдээлэл нь цаг үеэ олсон байна уу гэх мэт олон зүйлсийг мэдэх боломжгүй байдаг. Эдгээрийг шийдэж чадаагүйгээс болж олон хүн цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгөө дэмий зарцуулж болзошгүй байдаг. Үүнийг шийдвэрлэх арга зам нь цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанарын ямар ямар асуудлууд байна, тэдгээрийг ямар шалгуур үзүүлэлтүүдээр үнэлэж,

http://mn.khanacademy.org

49

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

дүгнэх вэ гэдгийг судлах юм. Сэдвийн судлагдсан байдал Монгол улсын хувьд: öахим сургалт, цахим сургалт удирдах системүүд, цахим контент бүтээх талаар судалгаа шинжилгээнүүд хийгдсэн байдаг. Эдгээртэй холбоотой сүүлийн жилүүдэд хийсэн зарим судалгааны ажлыг дурдвал: Баяртулга Ундрал – Боловсролын салбарт ашиглагдах цахим контентûн удирдлагын системийн загвар, 2013 он Бат-Эрдэнэ Бадамцэцэг – Техник мэргэжлийн боловсрол олгох сургалтын байгууллагад цахим сургалт нэвтрүүлэх нь, 2013 он Ж.Алимаа – Онлайн сургалтын агуулга хөгжүүлэх арга зүйн судалгаа, 2013 он Гадаад улсуудын хувьд: Бусад улсуудын хувьд цахим сургалтын системийн мэдээллийн чанарын талаарх судалгаа нилээн хийгдсэн байдаг. Зарим судалгаануудаас дурдвал: Mona Alkhattabi, Daniel Neagu, Andrea Cullen – Information Quality Framework for E-learning Systems; 2010 Salem Alkhalaf, Anne Nguyen, Steve Drew and Vicki Jones – Measuring the information quality of e-learning systems in KSA: attitudes and perceptions of learners; 2013 Zurinah Suradi, Nazatul Shima Abdul Rani – Assessment on Contents of the Learning Management System Majed Mustafa Suliman Oun Alla, Dr.Qais Faryadi – The effect of Information Quality in E-Learning System 1. Мэдээллийн чанар Мэдээллийн чанарын асуудлууд, тэдгээрийн үр нөлөө бидний эргэн тойронд хаа сайгүй тохиолддог. Хүмүүс өдөр бүр шийдвэр гаргах, ажил гүйлгээ хийх, бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахдаа мэдээллийг ашигладаг. Өндөр чанартай, найдвартай, цаг үеэ олсон мэдээлэлтэй байж л үр ашигтай шийдвэр гаргаж, үйл ажиллагаа явуулах боломжтой байдаг. Тэгвэл мэдээллийн чанар гэж юу вэ? Мэдээллийн чанарыг тодорхойлоход хэцүү бөгөөд энэ нь маш өргөн хүрээний хийсвэр ойлголт юм. Мэдээллийн чанар гэдгийг аль өнцгөөс харж байгаагаас шалтгаалдаг. Хамгийн энгийнээр тайлбарлавал: “Мэдээллийн чанар гэдэг нь өгөгдсөн мэдээллийн ашиглахад нийцэх байдал” гэж болно. (Wang & Strong, 1996) Өөрөөр хэлбэл мэдээлэл нь ашиглах хэрэгцээ, шаардлага болон ашиглах зориулалттайгаа нийцэж байгаа тохиолдолд чанартай мэдээлэл байна гэж тодорхойлж болох юм.

2. Цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанар Цахим сургалт амжилттай явагдах нь хэд хэдэн хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Системийн чанар, мэдээллийн чанар, үйлчилгээний чанар гэх мэт. Эдгээрийг тодорхойлсон загварууд байдаг. Үүний нэг нь “Мэдээллийн системийн нөлөөллийг хэмжих загвар” (IS-Impact Measurement Model) юм. Энэ нь мэдээллийн системийг үнэлэхэд хэрэглэдэг бөгөөд системийн амжилттай эсэхийг тодорхойлохдоо системийг дөрвөн талаас нь хэмжих замаар тодорхойлдог гэж үздэг. Үүнд: - Мэдээллийн чанар - Системийн чанар - Хэрэглэгчдэд үзүүлэх нөлөө

50

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí íºëººëºë ͺ뺺ëºë

×àíàð Ñýòãýë õàíàìæ/ õýðýãöýý

Ñýòãýë õàíàìæ/ õýðýãöýý

• Õýðýãëýã÷äýä • Áàéãóóëëàãàä

-

• Ñèñòåìèéí • Ìýäýýëëèéí

Холбогдох байгууллагад үзүүлэх нөлөө 1-р зураг. Мэдээллийн системийн нөлөөллийг хэмжих загвар

Аливаа системийн хувьд хамгийн чухал зүйл нь тухайн системийг хэрэглэж буй хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжтай байдал бөгөөд системийн чанар болон мэдээллийн чанар нь хоёулаа хэрэгцээ болон хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжид нөлөөлдөг байна. Зарим судалгаанд мэдээллийн чанарыг тусад нь авч үзэлгүйгээр харин хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийн салшгүй нэг хэсэг гэж үздэг. Гэхдээ хэрэглэгч болгон өөр өөр хэрэгцээ, мэдлэгийн түвшин, чадвар, хүсэл эрмэлзэлтэй учраас тухайн системийн мэдээллийн чанарыг үнэлэхдээ өөр өөрийн өнцгаас харилцан адилгүй үнэлдэг. Магадгүй зарим хэрэглэгчдийн хувьд тухайн мэдээллүүдэд сэтгэл ханамжтай байхад заримд нь хангалтгүй санагдаж болох юм. Иймээс цахим сургалтын системийн мэдээллийн чанарын тодорхой стандарт, шалгуурыг тогтоох нь чухал хэдий ч, маш хэцүү, нарийн төвөгтэй байдаг. Учир нь мэдээллийн чанарыг тодорхойлсон албан ёсны тодорхойлолт байдаггүй бөгөөд цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанарын стандартуудыг судалгаа, бүтээлүүдэд ерөнхийдөө дараах байдлаар авч үздэг.

1. Үнэн зөв байдал 2. Ач холбогдолтой байдал 3. Бүрэн бүтэн байдал 4. Товч бөгөөд тодорхой байдал 5. Цаг үеэ олсон байдал 6. Ойлгомжтой байх 7. Мэдээллийн тохиромжтой хэмжээ 8. Холбоо хамааралтай байх гэх мэт Дээр дурдсанчлан цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанарын үнэлгээ нь цахим сургалтын системийн чанарын хэмжүүрийн хамгийн чухал зүйл нь юм. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл сургалтын материал болон хичээлүүдийн чанарын түвшинг хэмжих замаар цахим сургалтын системийн чанарыг үнэлэх явдал маш чухалд тооцогдож байгаа юм. Цахим сургалтын систем дэх мэдээллийн чанарыг хэмжих шалгуурууд нь энгийн сургалтын материалыг үнэлэхээс өөр юм. Яагаад гэвэл цахим сургалтан дахь материал болон курсууд нь системийн ашиглагдах байдал, интерфэйс зэрэг бусад хүчин зүйлүүдтэй холбогдож байдаг.

3. Мэдээллийн чанарын фрэймворк Аливаа мэдээллийн систем дэх мэдээллийн чанарыг үнэлэхэд тодорхой стандарттай байх зайлшгүй шаардлагатай болдог ч энэ нь маш хэцүү асуудал

http://mn.khanacademy.org

51

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

байдаг. Учир нь мэдээллийн чанарыг тодорхойлсон тодорхойлолт байдаггүй. Энэ нь тухайн системийг хэрэглэгчдийн мэдээллийн чанар гэдгийг аль өнцгөөс харж байгаагаар тодорхойлогддог. Гэвч өнгөрсөн хугацаанд мэдээллийн чанарын хэмжээсүүдийг тодорхойлох зорилгоор хөгжүүлсэн чанарын фрэймворкууд бүхий нилээд олон ажлууд хийгдсээр ирсэн. Эдгээр мэдээллийн чанарын фрэймворкийн судалгаанууд нь эхэндээ өгөгдлийн чанар дээр голлон анхаарч байсан бол, интернет технологиуд, мэдээллийн системүүдийн хөгжлөөс шалтгаалан зөвхөн өгөгдөл биш, мэдээлэл рүү илүү анхаарлаа хандуулах болсон. Ингээд дараах хүснэгтэнд нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн 7 мэдээллийн чанарын фрэймворкуудыг харуулав.

1-р хүснэгт Мэдээллийн чанарын фрэймворкуудын харьцуулалт Жил

Зохиогч

Загвар

1996 Wang & A Conceptual Strong Framework for Data Quality 4 бүлэг 16 хэмжээстэй

Zeist & Extended ISO Hendriks Model 6 чанарын шинж чанар 32 дэд шинж чанарууд

52

http://mn.khanacademy.org

Ерөнхий үзэл санаа Ангилал

Хэмжээс

Дотоод мэдээл­лийн чанар

Итгэж болохуйц, үнэн зөв байдал, бодитой байх, хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх

Хүртээмжтэй Хүртээмжтэй байх, аюулгүй байх байх мэдээл­ лийн чанар Ерөнхий мэдээллиййн чанар

Үнэ цэн нэмсэн, ач холбогдолтой, цаг үеэ олсон, бүрэн бүтэн, мэдээллийн зохистой хэмжээ

Илэрхийлэг­ дэхүйц байх мэдээллийн чанар

Утга санааг нь тодорхой гаргаж өгсөн байх, ойлгоход хялбар, дэс дараалалтай илэрхийлсэн байдал, товч тодорхой илэрхийлсэн байх

Шинж чанарууд

Дэд шинж чанарууд

Тохиромжтой, үнэн зөв байдал, зохицсон Үйл ажиллагааны байх, нийцэж байх, аюулгүй байх, эх үүсвэртэй байх хувьд Найдвартай ажиллагаа

Боловсронгуй байх, сэргээх боломжтой байх, бэлэн байх, алдаанд тэсвэртэй байх

Үр ашигтай байдал

Цаг хугацаа хэмнэсэн, нөөц хэмнэсэн

Хэрэглэхэд хялбар байдал

Ойлгогдохуйц байх, суралцах боломжтой байх, ашиглахад хялбар байх, сэтгэл ханамжтай байдал, тодорхой байх, ашигтай байх, нээлттэй байх, тохируулах боломжтой байх, хэрэглэгчдэд ойлгож, ашиглахад хялбар байх

Дэмжлэг үзүүлэхүйц байдал

Задлан шинжлэгдэхүйц, өөрчилж болохуйц, тогтвортой байдал, туршиж болохуйц, удирдаж болохуйц, дахин ашиглагдахуйц

Зөөж болохуйц байдал

Тохируулж болох байдал, нийцэл, орлуулж болох, суурилуулж болохуйц

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Вэб орчинд чанарын фрэймворкыг хэрэглэх нь (Applying Quality Framework to Web Environment)

Шалгуур

Тайлбар

Баталгаатай байх

Баталгаажуулсан мэдээлэл байх, зохиогч нь харагдаж байх

Хугацаа

Контент нь сүүлийн үеийнх байх

6 шалгуур үзүүлэлтээр илэрхийлсэн

Чиг баримжаа

Зорилтот бүлгүүдээ тодорхой болгосон байх

Чиглүүлэх үйл ажиллагаа

Хялбар зохиомжлох

Katerat- Бие даасан tanakul вэб сайтын мэдээллийн & Siau чанар. (IQ of Individual Web Site)

Дотоод мэдээллийн чанар

Агуулгын алдаа болон үнэн зөв байдал, үнэн зөв, ажилладаг, чухал холбоосуудтай байх

Ерөнхий мэдээллиййн чанар

Зохиогчийн мэдээллийн хангалттай байдал

4 чанарын ангилал (Wang & Strong –с тохируулсан)

Илэрхийлэг­ дэхүйц байх мэдээллийн чанар

Зохион байгуулалттай, визуал тохиргоотой, хэвлэлийн боломжууд, дэс дараалалтай, анхаарал татахуйц

Хүртээмжтэй байх мэдээллийн чанар

Чиглүүлэх хэрэгслээр хангасан байх

Түвшин

Зорилго

Хэмжээс

Өгүүлбэр зүйн

Дэс дараатай

Сайн тодорхойлогдсон, албан ёсны синтакс

1999 Alexander & Tate

Shanks & Corbitt

Үнэн зөв байх Найдвартай, алдаагүй байх Бодитой байх Хувийн үзэл бодол орохгүйгээр дамжуулсан байх

Утга агуулгад суурилсан өгөгдлийн чанарын фрэймворк (Semiotic-based Framework for Data Quality)

Утга зүйн

Бүрэн бүтэн, үнэн зөв

Цогц, хоёрдмол утгагүй, учир утгатай, зөв

Хэрэглээний

4 түвшинтэй, 4 мэдээллийн чанарын зорилготой

Хэрэглэж болох, хэрэгтэй байдал

Цаг үеэ олсон, товч, хялбар хандах, хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх

Нийгмийн

Ойлгосон байдлаа Ойлгомжтой, хуваалцах хувийн үзэл бодлоо хуваалцах

11 хэмжээстэй

http://mn.khanacademy.org

53

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

2000 Dedeke Мэдээллийн системийн чанарыг хэмжих үзэл баримтлалын фрэймворк (Conceptual Framework for measuring IS Quality) 5 чанарын ангилал 28 хэмжээстэй

NauМэдээллийн mann & чанарын мета өгөгдлүүдийн Rolker шалгуурын ангилал (Classification of IQ Metadata Criteria)

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Чанарын ангилал

Хэмжээсүүд

Эргономик чанар

Чиглүүлэх үйл ажиллагаа хялбар, тохитой, суралцах боломжтой, визуал дохио, аудио дохио

Хүртээмжтэй чанар

Техникийн боломж, системийн боломж, техникийн аюулгүй байдал, мэдээллийн хүртээмж, мэдээлэл солилцох, мэдээллийн хөрвүүлэлт

Ажиллах чанар

Хянаж болохуйц, алдаанд тэсвэртэй, дасан зохицох, системийн эргэх холбоо, үр ашиг, хариу үйлдэл

Ерөнхий чанар

Үнэ цэнэ нэмсэн, хамааралтай байх, цаг үеэ олсон, бүрэн бүтэн, тохиромжтой мэдээлэл

Илэрхий­ лэгдэх чанар

Утга санаа нь тодорхой, уялдаа холбоотой, товч тодорхой, бүтэц зохион байгуулалт, уншихад хялбар, харьцуулагдахуйц

Үнэлэх ангилал

Мэдээллийн чанарын шалгуур

Субьектийн шалгуур

Итгэж болохуйц, уялдаа холбоотой, утга санааг нь тодорхой гаргаж өгсөн, нэр хүндтэй байх, ойлгогдохуйц, үнэ цэнэ нэмсэн

Обьектын шалгуур

Бүрэн бүтэн, хэрэглэгчийн дэмжлэг, баримтжуулалт, бодитой, найдвартай, аюулгүй, цаг үеэ олсон, хяналттай

Процессын шалгуур

Итгэж болохуйц, мэдээллийн тохиромжтой хэмжээ, үнэн зөв, саатал, хариу үйлдлийн хугацаа

Klein

(Knight & Burn, 2005) Эдгээрээс хамгийн түгээмэл ашиглагддаг Wang болон Strong–ийн фрэймворкийг дэлгэрэнгүй байдлаар авч үзье. Мэдээллийн чанарыг хэмжих хэмжээсүүдийг дараах ерөнхий дөрвөн бүлэгт хувааж тодорхойлсон байдаг.

(Wang & Strong, 1996) 1. Дотоод мэдээллийн чанар (Intrinsic Information Quality) 2. Ерөнхий мэдээллийн чанар (Contextual Information Quality) 3. Илэрхийлэгдэхүйц байх мэдээллийн чанар (Representational Information Quality) 4. Хүртээмжтэй байх мэдээллийн чанар (Accessibility Information Quality) Дотоод мэдээллийн чанар Мэдээллийн өөрийнх нь зайлшгүй байх тодорхойлсон байна.

- Итгэж болохуйц (Believability) - Алдаагүй нямбай байдал (Accuracy) - Бодитой байх (Objectivity) - Хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх (Reputation)

54

http://mn.khanacademy.org

ёстой

чухал

чанаруудыг

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Ерөнхий мэдээллийн чанар Энэ нь мэдээллийг ерөнхийд нь дүгнэдэг. Энэ бүлэг дэх чанарын хэмжээсүүд нь тухайн мэдээллийг хэрэглэж буй хэрэглэгчийн субьектив сонирхол дээр тулгуурладаг. Эхний бүлгээс ялгаатай нь өгөгдлийн чанарын хэмжээсүүд нь тухайн мэдээллүүдийг хэрэглэж буй хэрэглэгчдийн үзэл бодлыг харгалзан үзэхгүйгээр үнэлж дүгнэгдэхгүй. Дараах чанарын хэмжээсүүдийг агуулна.

- Үнэ цэн нэмсэн (Value-added) - Ач холбогдолтой (Relevancy) - Цаг үеэ олсон (Timeliness) - Бүрэн бүтэн (Completeness) - Мэдээллийн зохистой хэмжээ(Appropriate amount of information) Илэрхийлэгдэхүйц мэдээллийн чанар Энэ нь тухайн мэдээллүүдийг илэрхийлсэн байдалтай холбоотой. Дотроо дараах чанарын хэмжээсүүдийг агуулна.

- Утга санааг нь тодорхой гаргаж өгсөн байх (Interpretability) - Ойлгоход хялбар (Ease of understanding) - Дэс дараалалтай илэрхийлсэн байдал (Representational consistency) - Товч тодорхой илэрхийлсэн байх (Concise representation) Хүртээмжтэй байх мэдээллийн чанар Энэ нь хуваарилагдсан мэдээллүүд рүү хандахтай холбоотой чанарын асуудлуудыг илэрхийлдэг. Дараах чанарын хэмжээсүүдийг агуулна.

- Хүртээмжтэй байх (Accessibility) - Хандалтын аюулгүй байдал (Access security) 4. Нээлттэй сургалтын системийн öахим контентûг мэдээллийн чанарын хувьд үнэлсэн нь Мэдээлэл харилцааны технологийг ашиглах болон мэдээлэлд чөлөөтэй нэвтрэх боломжийг хангах нь мэдлэгт суурилсан нийгмийг бүрдүүлэх үндсэн нөхцөл болдог. Өнөөдөр интернэтийн сүлжээ нь төрөл бүрийн мэдээллийн олон янзын эх сурвалжид хүрэх замыг нээж өгч байна. Вэб хуудасны тоо хэдэн арван саяд хүрч байгаа өнөө үед оюутан суралцагчид болон багш нарт өсөн нэмэгдэж буй олон төрлийн мэдээллийн нөөц дундаас боловсролын хийгээд шинжлэх ухааны мэдээллийн хэрэгтэй эх сурвалжаа сонгон авахад улам бүр хүндрэлтэй болж байна. Харин нээлттэй эх материал нь чанарын өндөр түвшний сургалтын материалыг ашиглах боломжийг хэрэглэгчдэд олгосноор мэдээллийн найдвартай эх сурвалжтай холбоотой зарим асуудлыг шийдэж чадаж байгаа юм. Цахим сургалтын систем дэх контентийн чанарыг үнэлэхийн тулд тодорхой стандарт болсон шалгуур үзүүлэлтүүдийг ашиглах шаардлагатай. Тиймээс мэдээллийн чанарын талаарх суурь шалгуур үзүүлэлтүүдийг багтаасан Wang & Strong –ийн “Мэдээллийн чанарын фрэймворк” болон Naumann & Rolker –ийн “Мэдээллийн чанарын шалгуурын ангилал” хоёрыг хослуулан ашиглах болно. Энэхүү хоёр фрэймворкийг сонгож авсан шалтгаан гэвэл эхнийх нь дэлхий дахинаа нилээн түгээмэл хэрэглэгддэг бөгөөд бусад мэдээллийн чанарын талаарх шалгуур үзүүлэлтүүд нь энэхүү фрэймворк дээр суурилдаг байна. Харин хоёр дахь фрэймворк нь Wang & Strong –ийн Мэдээллийн чанарын фрэймворкийг сайжруулсан хувилбар гэж хэлж болохоор бөгөөд мэдээллийн

http://mn.khanacademy.org

55

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

чанарыг үнэлэхийн тулд хэрэглэгчийн хандлага, мэдээлэлийн өөрийн чанар, мэдээлэлд хандах үйл явц гэсэн үндсэн гурван шалгуураар хэмждэг гэж ангилснаараа ялгаатай байдаг ба нэмэлтээр хэд хэдэн шалгуурыг оруулсан байдаг.

2-р зураг. Wang & Strong –ийн Мэдээллийн чанарын фрэймворк Хэрэглэгчийн хандлага – Субьектын шалгуур Мэдээллийн чанарыг зөвхөн хувь хүний хувийн үзэл бодол, сэтгэгдэл, нөхцөл байдал дээр үндэслэн тодорхойлдог мэдээллийн чанарын шалгуурууд юм. Субьектын шалгуурын нэг жишээ бол хэрэглэгчдэд “ойлгомжтой байх” юм. Мэдээлэл – Обьектын шалгуур Обьектын мэдээллийн чанарын шалгуур нь мэдээллийг нарийн шинжилсний үндсэн дээр тодорхойлогддог. Тиймээс тухайн обьект нь мэдээлэл өөрөө юм. Энэхүү шалгуурын тодорхой нэг жишээ бол “бүрэн бүтэн байдал” юм. Мэдээлэлд хандах үйл явц – Процессын шалгуур Процессын шалгуурын үнэлгээ нь тухайн мэдээлэлд хандах, олж авах хүсэлтийн үр дүнгээр тодорхойлогдоно. Жишээ нь: мэдээлэлд хандах үед мэдээллийн хэмжээ хэтэрхий их байснаас систем гацаж болно. Үүнээс шалтгаалан тухайн хэрэглэгч сэтгэл ханамжгүй болох магадлалтай байдаг. Тиймээс энэхүү процессын шалгуурт “мэдээллийн зохистой хэмжээ”- г оруулж өгч байгаа юм. Субьектын шалгуурын үнэлгээ Хэрэглэгч Мэдээлэлд хандах

Мэдээлэл

56

http://mn.khanacademy.org

Процессын шалгуурын үнэлгээ

Обьектын шалгуурын үнэлгээ

3-р зураг. Мэдээллийн чанарын шалгуурын үндсэн 3 шалгуур (Naumann & Rolker, 2000) Naumann & Rolker нь мэдээллийн чанарын фрэйм­ воркийн шалгууруудыг дээрх гурван шалгуурт дараах байдлаар хуваасан байдаг.

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

2-р хүснэгт Мэдээллийн чанарын шалгууруудын ангилал Мэдээллийн чанарын шалгуур Субьектын шалгуур (хэрэглэгчийн хандлага)

Итгэж болохуйц

Хэрэглэгчийн туршлага

Товч тодорхой илэрхийлсэн байх Хэрэглэгчээс санал асуулга авах Утга санааг нь тодорхой гаргаж Хэрэглэгчээс санал асуулга авах өгсөн байх Ач холбогдолтой байх

Хэрэглэгчийн тасралтгүй үнэлгээ

Хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх

Хэрэглэгчийн туршлага

Ойлгогдохуйц байх

Хэрэглэгчээс санал асуулга авах

Үнэ цэнэ нэмсэн байх

Хэрэглэгчийн тасралтгүй үнэлгээ

Обьектын шалгуур Бүрэн бүтэн байдал (мэдээллийн Бодитой байх өөрийн) Хандалтын аюулгүй байдал

Процессын шалгуур (мэдээлэлд хандах үйл явц )

Үнэлэх аргачлал

Шинжилгээ хийх Экспертийн дүгнэлт Шинжилгээ хийх

Цаг үеэ олсон байх

Шинжилгээ хийх

Алдаагүй, нямбай байдал

Түүвэрлэлт, алдааг шалгах

Мэдээллийн зохистой хэмжээ

Тасралтгүй үнэлгээ

Хүртээмжтэй байх

Тасралтгүй үнэлгээ

Дэс дараалалтай илэрхийлсэн байдал

Тасралтгүй үнэлгээ

Тэгвэл мэдээллийн чанарын фрэймворкийí контентûг үнэлэхэд ашиглахын тулд шалгууруудыг хичээлийн цахим контентэд нийцсэн байдлаар тохируулах шаардлагатай. Учир нь хичээлийн контентûг үнэлэх, бусад мэдээллийг үнэлэх хоёр нь тухайн үнэлэх гэж буй обьектынхоо онцлогоос шалтгаалж өөр өөр хүчин зүйлүүдээр тодорхойлогдоно. Цахим хичээлийн үндсэн агуулгад: - Хичээлийн хөтөлбөр - Сургалтын гарын авлага, лекцийн материал - Танилцуулга, үзүүлэн - Видео лекц - Сорилууд - Дадлагын ажил зэрэг багтана гэж дээр дурьдсан. Хичээлийн контентуудын чанарыг үнэлэхэд ямар ямар шалгуур үзүүлэлтүүдийг ашиглаж болох талаар дараах байдлаар ангилж, тодорхойлохыг оролдлоо. Ингэхдээ мэдээллийн чанарын фрэймворкийн чанарын шалгуур үзүүлэлтүүдийг задлан дэлгэрүүлж, байж болох дэд үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсон юм.

http://mn.khanacademy.org

57

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Цахим контентûн чанарыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд Субьектын шалгуур Субьектын шалгуураар контентûн чанарыг үнэлэх гэж байгаа тохиолдолд маш сайн боловсруулсан санал асуулгаар хэрэглэгчдээс асуулга авдаг. Тухайн контентûн чанарын үнэлгээ нь хэрэглэгчээс шууд хамааралтай байдаг. Хэрэглэгчдийн хувьд контентûн чанарыг үнэлэхдээ дараах шалгуур үзүүлэлтүүд доторх дэд шалгуурууд дээр гол анхаарлаа хандуулж чанарыг нь тодорхойлдог байна. Итгэж болохуйц байдал - Зохиогч нь олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн - Иш татсан, эх сурвалжтай эсэх - Хандсан хандалтын хувь - Мэдээлэл нь итгүүлэхүйц, бодит байдалд нийцсэн байх Хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх - Зохиогч нь олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх - Иш татсан, эх сурвалжтай эсэх Үнэ цэн нэмсэн байх - Тухайн агуулга нь хэрэглэгчдэд үнэ цэн нэмж байгаа эсэхийг үнэлэхэд хэрэглэгчийн зүгээс дараах хүчин зүйлүүдийг анхаарч үздэг.

- Сургалтын зорилготой нийцэж байх - Суралцагчдыг хэрэгтэй мэдээллээр хангаж чадаж байх - Агуулга нь зорилтот хэрэглэгчдээ хүрч чадсан эсэх Ач холбогдолтой байх - Агуулга нь сургалтын зорилготой нийцэж байх - Суралцагчдыг хэрэгтэй мэдээллээр хангаж чадаж байх Утга санааг нь тодорхой гаргаж өгсөн байх - Тодорхой жишээгээр баяжуулсан байх - Мэдээллийн танилцуулга болон боловсруулалтыг хэрэглэгчийн мэдлэг чадварт нийцүүлсэн байх (мэргэжлийн болон академик хэллэг зэргээс хүмүүс зайлсхийдэг) Ойлгоход хялбар - Техникийн болон өвөрмөц нэр томьёо, зураг, дүрсийг тайлбарласан байх - Агуулга сайн зохион байгуулагдсан байх - Дүрмийн, бичиглэлийн, өгүүлбэр зүйн алдаатай эсэх - Зураг, хүснэгт, бусад мультмедиа агуулгуудтай байх - Тодорхой жишээгээр баяжуулсан байх Товч тодорхой илэрхийлсэн байх - Контентûг хэтэрхий нуршихгүйгээр товч байдлаар илэрхийлэх - Текстээр илэрхийлэхийн оронд зураг, дүрс, диаграмаар илүү тодорхой болгож харуулах Субьектын шалгуураар хэрэглэгчдээс авах санал асуулгыг дараах байдлаар бэлтгэв. Чанарыг үнэлэх хэмжээсүүдийг тоогоор илэрхийлэв.

1 = маш хангалтгүй , 2 = хангалтгүй, 3 = дунд, 4 = сайн, 5 = маш сайн

58

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3-р хүснэгт Контентûн чанарыг үнэлэх субьектын шалгуурууд Агуулга

Үнэлгээ 1

1

2

3

4

5

Контент нь итгэж болохуйц байна.

2

Контент нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн байна.

3

Контент нь үнэ цэн нэмж байна.

4

Контент нь ач холбогдолтой байна.

5

Контентûн утга санааг тодорхой гаргаж өгсөн байна.

6

Контент нь ойлгоход хялбар байна.

7

Контентûг товч бөгөөд тодорхой илэрхийлсэн байна.

Обьектын шалгуур Бодитой байх - Хувь хүний бодол болон бусад нөлөөлөлгүйгээр тодорхой, бодит баримтыг тусгасан байх - Иш татсан эх сурвалжуудын жагсаалт Цаг үеэ олсон байх – цаг үеэ олсон агуулга байна уу гэдгийг дараах гурван хүчин зүйл дээр тулгуурлаж гаргана.

- Хамгийн сүүлд шинэчлэгдсэн огноо - Анх бүтээсэн огноо - Хуучирсан эсвэл хандах боломжгүй холбоос Бүрэн бүтэн байх – агуулга бүрэн бүтэн байх нь дээр дурьдсан цахим хичээлийн агуулгад орох бүрэлдэхүүн хэсгүүд бүгд байна уу гэдгээс шалтгаална.

- Дэлгэрэнгүй хөтөлбөртэй байх - Зорилтот суралцагчдын талаар мэдээлэл агуулсан байх - Тухайн хичээлийг судлахаас өмнө мэдсэн байвал зохих мэдлэгийн жагсаалт - Хичээлийн зорилго, судалснаар олж авах мэдлэгийг тодорхой тайлбарласан байх - Цаашид дэлгэрүүлж судлах холбоосууд өгөгдсөн байх - Ашигласан материалын жагсаалттай байх - Нэр томьёоны тайлбартай байх - Мэдлэг шалгах тест, сорилтой байх - Дасгал ажлуудтай байх Хандалтын аюулгүй байдал - Зөвхөн зөвшөөрөгдсөн суралцагчид хандах - Сургалтын контентûн өгөгдлийн сан болон хавтаснууд нь галт хана зэргээр хамгаалагдсан байх, сургалтын файлын сангуудын нэр нь шифрлэгдсэн байх - PDF контент нь хэвлэх, хадгалах, хуулах зэргээс хамгаалагдсан байх Обьектын шалгуураар агуулгыг үнэлэхдээ дараах хүснэгтийн дагуу үнэлнэ. Чанарыг үнэлэх хэмжээсүүдийг тоогоор илэрхийлэв.

1 = маш хангалтгүй , 2 = хангалтгүй, 3 = дунд, 4 = сайн, 5 = маш сайн

http://mn.khanacademy.org

59

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

4-р хүснэгт Контентûн чанарыг үнэлэх обьектын шалгуурууд Контент

Үнэлгээ 1

1

Контент нь бодитой байна.

2

Контент нь цаг үеэ олсон байна.

3

Контент нь бүрэн бүтэн байна.

4

Контентûн хандалтын аюулгүй байдал

2

3

4

5

Процессын шалгуур Дэс дараалалтайгаар илэрхийлсэн байдал - Контентууд нь уялдаа холбоотой байх - Алдаагүй, нямбай байдал - Нэг мэдээлэл дор хаяж хоёр найдвартай эх сурвалжтай байх - Зөв мэдээлэл, өгөгдөл оруулсан байх - Ишлэл, эх сурвалжууд, холбоосууд нь үнэн зөв байх Мэдээллийн зохистой хэмжээ - Танилцуулга үзүүлэн дэх текстийн хэмжээ бага байх, аль болох зураг, диаграмаар харуулах - Видео болон аудио контентын хугацаа хэтэрхий урт биш байх - Суралцагчдад хэрэгтэй мэдээллээр хангах Хүртээмжтэй байх - Зорилго, сургалтын үр дүн, сэдвүүд зэргийг багтаасан агуулгын дэлгэрэнгүй хэсэгтэй байх - Хичээл юмуу модулийн хэсэг бүр нь тухайн хичээл, модулийн товч агуулгаар эхэлсэн байх - Түлхүүр үгс болон сэдвүүдийн жагсаалттай байх - Хичээлд ашиглагдсан техникийн болон өвөрмөц нэр томьёог тайлбарласан байх, нэмэлт мэдээллийн эх үүсвэрийн холбоосуудаар хангах - Харааны болон сонсголын бэрхшээлтэй суралцагчдыг харгалзсан байх - Бүхий л төрлийн төхөөрөмжүүдээс (утас, таблет, десктоп гэх мэт) контентэд хандах боломжтой байх Процессын шалгуураар контентыг үнэлэхдээ дараах хүснэгтийн дагуу үнэлнэ. Чанарыг үнэлэх хэмжээсүүдийг тоогоор илэрхийлэв.

1 = маш хангалтгүй , 2 = хангалтгүй, 3 = дунд, 4 = сайн, 5 = маш сайн 5-р хүснэгт Контентûн чанарыг үнэлэх процессын шалгуурууд Контент

Үнэлгээ 1

1

Контентыг дэс дараалалтай илэрхийлсэн байна.

2

Контент нь алдаагүй, нямбай байна.

60

http://mn.khanacademy.org

2

3

4

5

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3

Контентûн мэдээллийн хэмжээ нь зохистой хэмжээнд байна.

4

Контент нь хүртээмжтэй байна.

Цахим контентûн чанарын үнэлгээг хийхдээ дээрх бүх шалгуур үзүүлэлтүүдийг бүгдийг нь ашиглахгүй ч байж болно. Тухайн контентэнд аль шалгуур үзүүлэлтүүдийг ашиглан үнэлгээ хийх нь илүү тохиромжтой вэ гэдгээ сонгох боломжтой. Одоо дээрх шалгуур үзүүлэлтүүд дээрээ тулгуурлан Coursera нээлттэй сургалтын системийн An Introduction to Operation Management – Үйл ажиллагааны менежментийн үндэс хичээлийн хүрээнд контентийн чанарыг үнэлэх болно. “Үйл ажиллагааны менежментийн үндэс” хичээлийн контентûн чанарыг үнэлэхдээ мөн дээр авч үзсэн аргачлалын дагуу үнэлсэн. Үнэлэх хэмжээсүүдийг дараах байдлаар тоогоор илэрхийлсэн.

1 = Маш хангалтгүй, 2 = Хангалтгүй, 3 = Дунд, 4 = Сайн, 5 = Маш сайн 6-р хүснэгт Үйл ажиллагааны менежментийн үндэс хичээлийн контентûн чанарын үнэлгээ Агуулга

Контентийн чанарын үнэлгээ Маш Хангалтгүй хангалтгүй (2) (1)

Дунд (3)

Сайн Маш (4) сайн (5)

1

Контент нь итгэж болохуйц байна.

4

2

Контент нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн байна.

4

3

Контент нь үнэ цэнэ нэмж байна.

5

4

Контент нь ач холбогдолтой байна.

5

5

Контентûн утга санааг тодорхой гаргаж өгсөн байна.

5

6

Контент нь ойлгоход хялбар байна.

5

7

Контентûг товч бөгөөд тодорхой илэрхийлсэн байна.

5

8

Контент нь бодитой байна.

9

Контент нь цаг үеэ олсон байна.

5

10

Контент нь бүрэн бүтэн байна.

5

11

Контентыг дэс дараалалтай илэрхийлсэн байна.

5

12

Контент нь алдаагүй, нямбай байна.

5

13

Контентûн мэдээллийн хэмжээ нь зохистой хэмжээнд байна.

5

14

Контент нь хүртээмжтэй байна.

5

Нийт

4

67

http://mn.khanacademy.org

61

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Үнэлгээг хийхдээ QuADEM (Quality Assessment of Digital Educational Material) буюу Дижитал сургалтын материалын чанарын үнэлгээ хийх аргачлалын тусламжтайгаар үнэлсэн. (Opdenacker, Stassen, Vaes, Waes, & Jacobs) Үнэлгээ нь нийт 14 шалгуур үзүүлэлттэй бөгөөд хамгийн дээд оноо нь 70 авах ба хамгийн доод оноо нь 14 байна. Эндээс үнэлгээнүүдийн эзлэх хувийг дараах байдлаар гаргасан.

7-р хүснэгт Үнэлгээний хүснэгт Мэдээллийн чанарын үнэлгээ

Эзлэх хувь

Харгалзах оноо

Маш сайн

≥ 80%

≥ 56

Сайн

60% - 80%

42 – 56

Дунд

50% - 60%

35 – 42

Хангалтгүй

30% - 50%

21 – 35

Маш хангалтгүй

≤ 30%

≤ 21

Нийт 70 оноогоор үнэлэхээс 67 оноо авсан бөгөөд эндээс тухайн хичээлийн контентийн чанар нь “Маш сайн” гэсэн үр дүн гарч байна.

Coursera –ийн хичээлүүдэд ямар ч төрлийн төхөөрөмжөөс хүртээмжтэйгээр хандах боломжтой, контентуудыг товч тодорхой байдлаар ойлгомжтой илэрхийлсэн, контентууд руу хандахад хурдан, видео болон текстэн контентуудыг хоёуланг нь оруулдагаараа сонсголын болон харааны ой тогтоолтыг дэмжиж байгаагаараа маш давуу талтай юм. Мөн контентûн тал дээр ямар нэгэн асуудалтай байвал тэр дор нь асуух, тусламж хүсэх бололцоотой. Эдгээр давуу талууд нь ийнхүү контентûн чанар нь сайн гарах гол хүчин зүйлс нь болсон гэж үзэж байна. Дүгнэлт Мэдээлэл холбооны технологийн асар хурдацтай хөгжил нь сургалтын арга хэлбэр, заах арга зүй шинэчлэхэд хамгийн гол түлхэц болж байгаа өнөө үед Монгол улсын хувьд цахим сургалтыг хэрэгжүүлэх үйл явц их, дээд сургуулиуд, ерөнхий боловсролын сургуулиуд, төрийн болон хувийн байгууллагуудын хэмжээнд нэмэгдэх хандлагатай байна. Ийнхүү хөгжиж байгаа системийн хувьд эхнээсээ тодорхой стандартын дагуу, чанартай үйл ажиллагаа явуулж байж илүү үр дүнтэй сургалт явуулах боломжийг бүрдүүлнэ. Үүний тулд юун түрүүн цахим сургалтын контентûг тодорхой стандарт шалгууруудын дагуу боловсруулах хэрэгтэй юм. Иймээс дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн мэдээллийн чанарын фрэймворкуудын харьцуулалт болон судлаачдын судалгаанууд дээр тулгуурлан цахим сургалтын системийн контентûн чанарыг үнэлэх шалгууруудыг боловсруулахыг оролдлоо. Контент, мэдээллийн чанарыг үнэлэхийн тулд нэг хүний үнэлгээ бус олон хүмүүс олон талын үнэлгээ хийх шаардлагатай болдог. Нэг хүн контентûн чанарыг үнэлэх нь зөвхөн өөрийн өнцгөөс харж үнэлэх бөгөөд харин олон хүн олон талын үнэлгээ өгөх нь илүү бодитой болгох юм. Цахим сургалтыг хэрэгжүүлж байгаа байгууллагуудын хувьд сургалтын

62

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

материал, цахим контентûнхоо чанарт анхаарахын тулд хэрэглэгчид, суралцагчдаас судалгаа авах, контентэн дээрээ шинжилгээ хийх, экспертээр үнэлгээ хийлгэх зэргээр цахим контентийнхоо чанарыг улам бүр баталгаажуулж байх хэрэгтэй. Ашигласан материал Alkhalaf, S., Nguyen, A., Drew, S., & Jones, V. (2013). Measuring the information quality of e-learning systems in KSA: attitudes and perceptions of learners. Robot Intelligence Technology and Applications 2012, 787-791.

Alkhattabi, M., Neagu, D., & Cullen, A. (2010). Information Quality Framework for e-Learning Systems. Knowledge Management & E-Learning: An International Journal, 340-362.

Alla, M. M., & Fariyadi, Q. (2013). The effect of Information Quality in E-Learning System. International Journal of Applied Science and Technology, 24-33.

Ge, M., & Helfert, M. (2007). A Review of Information Quality Research.

Proceeding of the 12th International Conference on Information Quality (хууд. 16).

Cambridge, USA: MIT. Inc, C. (2014). Coursera. Coursera: www.coursera.org-ээс ãаргасан Knight, S.-a., & Burn, J. (2005). Developing a Framework for Assessing Information Quality on the World Wide Web. Informing Science Journal, 159-172.

Lee-Post, A. (2009). e-Learning Success Model: an Information Systems Perspective. Electronic Journal of e-Learning, 61-70.

Naumann, F., & Rolker, C. (2000). Assessment methods for ingormation quality criteria.

Opdenacker, L., Stassen, I., Vaes, S., Waes, L. V., & Jacobs, G. (огноо байхгүй).

QuADEM Manual for the Quality Assessment of digital educational material.

Ozkan, S., & Koseler, R. (2009). Multi-Dimensional students’ evaluation of e-learning systems in the higher education context: An empirical investigation.

Computers & Education 53, 1285-1296.

Suradi, Z., & Rani, N. S. (2013). Assessment on Contents of the Learning Management System. International Journal of Scientific & Engineering Research.

Wang, R. Y., & Strong, D. M. (1996). Beyond accuracy: What data quality means to data consumers. Journal of management information systems, 5-33.

Woda, M., Walkowiak, T., & Al-Dahoud, A. (2010). Dependable e-learning systems. E-Learning Experience and Future (хуудàсд. 295-304).-Д Rijeka, Croatia: Intech. Б.Бадамцэцэг. (2013). Техник мэргэжлийн боловсрол олгох сургалтын байгууллагад цахим сургалт нэвтрүүлэх нь. Улаанбаатар. Б.Ундрал. (2013). Боловсролын салбарт ашиглагдах цахим контентûн удирдлагын системийн загвар боловсруулах нь. Улаанбаатар. Ж.Алимаа. (2013). Онлайн сургалтын агуулга хөгжүүлэх арга зүйн судалгаа. Улаанбаатар: Шинжлэх ухаан технологийн их сургууль.

http://mn.khanacademy.org

63

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

GEOGEBRA ПРОГРАММ АШИГЛАН СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН БОЛОВСРУУЛЖ ТУРШСАН СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН Э.Чойсүрэн МУБИС, МБУС Имэйл хаяг: erdenechoi@yahoo.com Хураангуй Ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулийн суралцагчид математик анализын агуулгын хүрээнд агуулгын утга санааг бүрэн гүйцэд ойлгоогүй, зөвхөн томьёо ашиглан бодлого бодох түвшинд эзэмшиж байгаа байдал олон удаагийн үнэлгээгээр ажиглагдсан. Иймд математик анализын агуулгын мөн чанар, утга санааг суралцагчдад хэрхэн ойлгуулах вэ? гэсэн асуулт урган гарч байна. Математик анализын зарим агуулга нь сурах бичгүүдэд онолын түвшинд хийсвэр тодорхойлогдсон учраас суралцагчдад ойлгоход хүндрэлтэй байгаа нь ажиглагдаж байна. Иймд математик анализын хичээлийн агуулгыг элментарчлах, дидактик боловсруулалт хийх, мэдээллийн технологи ашиглан визуаль хэрэглэгдэхүүн боловсруулж, ашиглах хэрэгцээ шаардлага бий болж байна. Энэхүү өгүүллийн хүрээнд geogebra программ ашиглан сургалтын хэрэглэгдэхүүн, түүнийг ашиглах арга зүй боловсруулж, математик анализ хичээлд туршсан үр дүнг илтгэнэ. Судалгааг хийхдээ ажиглалт хийх, эх материал судлах, туршилт, статистик боловсруулалт хийх зэрэг судалгааны аргуудыг сонгон ашигласан болно. Судалгаанд МУБИС, МБУС-ийн математикийн багшийн 4 дүгээр ангийн оюутнууд хамрагдсан бөгөөд geogebra программ ашиглан боловсруулсан сургалтын хэрэглэгдэхүүн нь суралцагчдад математикийн хийсвэр ойлголтын мөн чанар, утга санааг ойлгуулахад үр дүнтэй байгаа гэж дүгнэсэн болно. Судалгааны үр дүнд математик анализ хичээлийн зарим сургалтын хэрэглэгдэхүүн, ашиглах заавар, боловсруулалт бий болсон. Түлхүүр үг: Дараалал, хэрэглэгдэхүүн

хязгаар,

уламжлал,

интеграл,

сургалтын

цахим

Удиртгал Оюутнууд тоон дараалал, функцийн хязгаар, уламжлал, интегралын алгебр тооцооллыг гүйцэтгэн бодлого бодох чадвар нь сайн байгаа боловч тухайн онолын мөн чанарыг ойлгох нь сул байгаа нь дээд математик, математик анализ зэрэг хичээлүүдийг заах явцад ажиглагдаж байна. Бид бодлого бодох чадвар төлөвшүүлэхээс гадна ухагдахууны онолыг нь сайтар ухамсарлуулах, ойлгуулахад арга зүйгээ чиглүүлэн ажиллах шаардлагатай байна. Сургалтын явцад эдгээр ухагдахууны онолын үндсийг ойлгоход ямар бэрхшээл гардаг талаар оюутнуудтай ярилцахад олон давтагдаж байсан хариултуудыг авч үзвэл: 1. Тодорхойлолтыг нь ойлгоход хүндрэлтэй байдаг.

2. Хэтэрхий хийсвэр шинжлэх ухааны үг хэллэгтэй байдаг.

64

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3. Тодорхойлолт нь хаанаас гарч байгааг мөн ε, δ–ын талаар сайн ойлгодоггүй, иймд чээжлэх хэрэгтэй болдог.

4. Олон хувьсагчийн функцуудийн график дүрслэл, огтлолцолын цэгийг олоход төвөгтэй байдаг гэх мэт. Эндээс үзэхэд ухагдахуун, тодорхойлолтыг суралцагчдад шууд өгөхөөс илүүтэйгээр асуудал дэвшүүлэн шийдвэрлүүлэх, утга санааг нь өөрсдөөр нь гаргуулах шаардлагатай байна. Хийсвэр, дүрслэн үзүүлэхэд хүндрэлтэй ухагдахууны мөн чанарыг мэдээлэл харилцааны технологийг ашиглан визуал байдлаар үзүүлэх нь үр дүнтэй, цаг хэмнэнэ гэсэн таамаглал дэвшүүлэн судалгаа хийлээ. Математикийн хичээлд мэдээлэл харилцааны технологийг туршсан талаарх дотоод гадаадын олон судалгааны ажил байдаг. Эдгээрээс математик анализын хичээлд мэдээлэл харилцааны технологи хэрэглэсэн зарим ажлыг авч үзлээ. Тухайлбал, GeoGebra программ хэрэглэн функцийн график байгуулах, уг хэрэглэгдэхүүн дээр суралцагчид өгөгдлийг өөрчлөх замаар ажиллах, дүрслэн харуулах (Chris Little, 2009); GeoGebra программ дээр функцийг хэрхэн оруулах вэ? Функцийн шинж чанарыг судлах үйл ажиллагаа хийх мөн хязгаар, уламжлал, интегралыг дүрслэн, тооцоолол хийх талаар (Sonia Barbosa Camargo Igliori, Celina Aparecida Almeida Pereira Abar, Marcio Vieira de Almeida, 2010) судалсан байна. Миний энэ судалгааны онцлог нь зөвхөн мэдээлэл харилцааны технологи ашиглахын зэрэгцээ багш, сурагч хамтран ажиглалт, туршилт, дадлага ажил хийх замаар шинэ мэдлэгийг хамтран бүтээх үйл ажиллагааг цогцоор боловсруулсанд оршино. Энэ хүрээнд Geogebra программ ашиглан хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, уг хэрэглэгдэхүүнээ хэрэглэн багшлах, суралцах үйл ажиллагааны дараалал бүхий дидактик шийдлийн нэгэн хувилбар боловсруулсан.

1. Арга зүй Туршилтын аргазүй (Зураг1)-г дүрслэн үзүүллээ. Энэхүү үйлийн дарааллаар туршилт хийж Geogebra программаар боловсруулсан хэрэглэгдэхүүнийг ашиглах замаар мэдлэг бүтээх үйл ажиллагаа явагдсан болно. Тухайлбал: Тодорхой интегралын тухай ойлголтыг өгөхдөө дараах бодлогыг дэвшүүлсэн. х

Бо

ловср й Өмнөх мэдлэг x=1, x=3, y=0 Бодлого: y=x2, хи з и уу л хашигдсан дүрсийн талбайг олоорой. лах Ана 1. Талбай гэж юуг ойлгох вэ? Дүрсийн Дүгнэлт талбайг хэрхэн олдог вэ? Бид Бодлого (асуудал) ямар ямар дүрсийн талбайг олж өх Ш йл чадах вэ? гэсэн асуултаар өмнөх ал гах нхи ө Ерөнхий дүгнэлт мэдлэгийг сэргээнэ. Ер 2. Муруй шугамаар хашигдсан 1-р зураг. Аргазүйн загвар дүрсийн талбайг хэрхэн олох вэ?

3. Зураг 1а-д үзүүлсэн байдлаар муруй шугамаар хашигдсан хэсгийн талбайг аль тэгш өнцөгтүүдийн талбайгаас бага, их байхыг ярилцах. Үр дүнд (S1<S<S2) болохыг гаргах. Энд S1, S2-ээр дүрсэд багтсан, багтаасан 2 тэгш өнцөгтийн талбайн нийлбэр тэмдэглэв.

4. Тэгш өнцөгтийн тоог нэмэх S2-S1 ажиглуулан ярилцах. Мөн тэгш өнцөгтийн өргөн хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг ажиглуулан дүгнэлт хийх. (Тэгш өнцөгтийн

http://mn.khanacademy.org

65

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

тоог төгсгөлгүй ихэсгэхэд өргөн нь тэг рүү тэмүүлэж байгааг дүгнэх Зураг 2 б, в-г харах) 5. Эндээс Риманы интеграл нийлбэрийг гаргах. Тодорхойлолтыг ярилцан гаргана. Дээрх үйл ажиллагааны алхмын дагуу хоёр бодлого өгч Geogebra программ дээр талбайг нь олох үйл ажиллагааг давтан хийлгэнэ. Дараа нь интегралын тусламжтайгаар бодож гарсан хариугаа ойролцоогоор шалгана.

а б в 2-зураг. GeoGebra хэрэглэгдэхүүн 2. Үр дүн Энэхүү судалгаанд математик, байгалийн ухааны сургуулийн математикийн багшийн 4 дүгээр ангийн хоёр бүлгийн 60 (эрэгтэй 9, эмэгтэй 51) оюутныг хамруулж, хоёр бүлэгт тоон дараалал, функцийн хязгаар, уламжлал, интеграл гэсэн ойлголтуудыг уламжлалт байдлаар болон өөрийн боловсруулсан шинэ аргазүй (GeoGebra ашиглан боловсруулсан сургалтын хэрэглэгдэхүүн ашиглах)-гээр 4 цагийн сургалт явуулсан. 14 хоногийн дараа суралцагчдын эзэмшсэн мэдлэгийн түвшинг бичгийн ажил боловсруулан авч, үр дүнг судалж, боловсруулалт хийсэн. Хоёр бүлгийн суралцагчдын мэдлэг эзэмшилтийг үнэлж, үнэлгээний үр дүнг дараах хүснэгтээр харуулав.

1-р хүснэгт Шалгалтын математик дунджийн харьцуулалт Ойлголт

Туршилтын бус анги (100%-иас)

Туршилтын анги (100%-иас)

Тоон дараалалын хязгаар

12

57

Функцийн хязгаар

21

39

Функцийн уламжлал

16

34

Тодорхой интеграл

23

32

Туршилтын болон туршилтын биш ангийн амжилтын харьцуулалт 60 50 40 30

туршилтын бус анги

20

туршилтын анги

10 0

66

тоон дарааллын хязгаар

http://mn.khanacademy.org

функцийн хязгаар

функцийн уламжлал

тодорхой интеграл

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Туршилтын болон туршилтын бус ангийн шалгалтын сэдэв бүрээр дунджын зөрүүг тооцоолбол тоон дарааллын хязгаар -45%, функцийн хязгаар-18%, функцийн уламжлал-18%, интеграл-9% байгаа нь суралцагчдад эерэг нөлөө үзүүлж байгааг илэрхийлж байна. Туршилтын анги сайн үр дүнг үзүүлсэн шалтгаан нь сурагч багшийн дэмжлэгтэйгээр уг хэрэглэгдэхүүн дээр ажиллах, мэдлэг бүтээлгэх явцдаа тодорхойлолт, ухагдахууныг өөрөө хэрхэн бүтээгдэж байгааг ажиглан, тодорхойлолтыг бичиж байсан. Энэ нь шалгалтын явцад уг тодорхойлолтыг санахгүй байсан ч өмнө хийж байсан зураглалыг дүрслэн зурсанаар тэндээсээ тодорхойлолтоо гаргаж асуултад хариулж байсан нь энэ хэрэглэгдэхүүн, аргазүй сайн үр дүнтэй болсныг батлаж байна. Хэлэлцүүлэг Энэхүү судалгааг МУБИС, МБУС-ийн математикийн багшийн ангийн оюутнууд математикийн дидактик хичээлийн хүрээнд хийсэн. Математик анализийн агуулгыг дунд болон их сургуульд судласан байсан боловч онолын ойлголтын мөн чанарыг сайтар ухаараагүй байгааг багш нар анхаарах шаарлагатай байна. Туршигдсан арга, техник, хэрэглэгдэхүүн нь суралцагчдын мэдлэгийн түвшин, сургалтын орчин, багшийн багшлах эв дүй, ур чадвар зэрэг олон хүчин зүйлээс хамааран эерэг, сөрөг нөлөө үзүүлж болох юм. Цаашид судалгааг дунд сургуульд буулган турших, үр дүнг судлах боломжтой. Дүгнэлт Энэ ажлын хүрээнд математик анализын хичээлд суралцагчдаар мэдлэг бүтээлгэх дидактик шийдэл боловсруулан туршиж, сайжруулж, боловсронгуй болгосон нь онолын ач холбогдолтой юм. GeoGebra программд суурилсан математик анализын хичээлд хэрэглэх хэрэглэгдэхүүн түүнийг сургалтад ашиглах аргазүй бүхий дидактик шийдлүүдийг боловсруулсан нь практик ач холбогдолтой судалгаа юм. Ашигласан ном, хэвлэл 1. Hohenwarter, J., & Hohenwarter, M. (2009) Ajuda GeoGebra: Manual Oficial da Versão 3.2. (A. Ribeiro, Trad.). Recuperado em 08 de Abril de 2014, de http:// www.geogebra.org/help/ docupt_PT.pdf.

2. Hennessy, S., Fung, P., & Scanlon, E. (Writer) (2001). The Role of the Graphic Calculator in Mediating Graphing Activity [Article], International Journal of Mathematical Education in Science & Technology: Taylor & Francis Ltd. 3. Hohenwarter, J., & Hohenwarter, M. (Writer) (2009). Introducing Dynamic Mathematics Software to Secondary School Teachers: Th e Case of GeoGebra [Article], Journal of Computers in Mathematics & Science Teaching: Association for the Advancement of Computing in Education.

http://mn.khanacademy.org

67

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

SCHOOLOGY ҮҮЛЭН ТЕХНОЛОГИЙН НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛД ГҮЙЦЭТГЭХ ҮҮРЭГ Г.Баярцэцэг, Ц.Сувд-Эрдэнэ, С.Болдбаатар, Б.Пүрэв-Эрдэнэ Дорнод их сургууль, Байгалийн ухаан бизнесийн салбар Имэйл: bayartsetseg_dds@yahoo.com, smile_sssmile@yahoo.com, jesonjoy@yahoo.com, purwe_0313@yahoo.com

Хураангуй Техник технологийн хурдтай хөгжил нь аль ч орны боловсролын ялгааг арилгаж, бүхий л мэдээ мэдээллүүд нь үүлэн технологид суурилж байна. Өнөөгийн боловсрол нь цаг хугацаа, орон зайг үл хамааран сургалтыг үр дүнтэй, нээлттэй байхыг шаардаж байна. Дэлхий нийтээр боловсролын үзэл санааг нээлттэй, чанартай бас өрсөлдөх чадвартай боловсон хүчин бэлтгэх, хүн бүр адил тэгш боловсрол эзэмших боломжийг нээж, өргөжүүлэхэд чиглэгдэж байна. Харин дээрх санааг хэрэгжүүлэхэд туслах нэгэн боломжийг судлан, сургалтандаа ашиглаж байна. Үүлэн технологид суурилсан боловсролын систем болох Schoology нь дээрх боломжийг агуулсан байдаг. Энэ сургалтын систем нь анх 2009 онд байгуулагдсан бөгөөд тэр даруйдаа боловсролын салбарын шинэчлэлтийн хурдыг нэмэгдүүлж эхэлсэн байна.

Schoology системийг хэрэглэснээр тухайн байгууллага боловсролын үйл ажиллагаандаа тасралтгүй сургалтыг зохион байгуулах боломжтой юм. Энэ системийн нэмэлт боломжууд нь Google Drive, Dropbox, Khan Academy, Evernote, Geogebra8 Microsoft OneDrive гэх мэт олон нээлттэй боловсролыг дэмждэг програмуудыг ашиглах боломжтойгоороо бусдаас давуу юм. Түлхүүр үг: Schoology систем, боловсролын чанар, залгамж холбоо, багш Удиртгал Боловсролын чанарын шинэчлэлийг манай улсын хувьд жил бүр боловсронгуй болгохын тулд Засгийн газраас Цахим Монгол үндэсний хөтөлбөр 2005-2012 он, Цахим засаглал үндэсний хөтөлбөр 2012 он, Монгол улсын мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн талаар 2021 он хүртэл төрөөс баримтлах бодлого, Мэдээллийн технологийн боловсролын стандарт, Шинэ зууны боловсрол хөтөлбөр, Тогтвортой хөгжлийн боловсрол гэх мэт олон төсөл хөтөлбөрүүдийг боловсруулан хэрэгжүүлж байна. Боловсролын чанарыг сайжруулахын тулд олон судлаачид, эрдэмтэд, багш нар өөр өөрсдийн чиглэлээр тасралтгүй судалгаа хийж ажилласаар байна. Боловсролын сургалтын байгууллага нь үйлдвэрлэл, эрдэм шинжилгээ, боловсролын бүх салбарын тэргүүлэх ажилтанг бэлтгэдэг, энд ажилладаг багш нь эрдэм шинжилгээ, сургалтын ажлыг хослуулан явуулдаг холимог үүрэгтэй уялдаатайгаар тэдний гүйцэтгэх ажлыг “үйлдвэрлэл-эрдэм шинжилгээ-сургалт” хэлбэртэйгээр тодорхойлж, сургалтыг тасралтгүй үйл ажиллагаа болгон

68

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

өргөжүүлэхийг юун түрүүнд анхаарах хэрэгтэй юм. Тиймээс бид сургалтын тасралгүй үйл ажиллагааг тухайн боловсролын байгууллагаас удирдан зохион байгуулах нь төгсөгчдийн чанарт өндөр нөлөө үзүүлэх юм. Харин бидний танилцуулж буй сургалтын систем нь дээр дурдсан суралцах хугацааны болон төгсөлтийн дараах сургалтуудыг тасралтгүй зохион байгуулах боломжтой юм. Арга зүй Schoology сургалтын систем нь анх ЕБС-ийн сургалтын хүрээнд дэлхийн бүхий л орнуудад үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн ба сүүлийн жилүүдэд их, дээд сургуулиудын дунд хурдацтай тархаж, зайлшгүй хэрэглээ нь болоод байна. Уг системийг 2014 оны 11 сарын байдлаар 200 орны 60,000 сургуулийн 7,5 сая хэрэглэгчид хэрэглэж байна. Эндээс харахад дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Facebook, Twitter гэх мэт олон нийтийн онлайн сайтуудын нэгэн адил хэрэглэгдэх болсон. Манай улс энэ сургалтын системийг “Бүтээлч оюун” клуб бөгөөд Сүхбаатар аймгийн ЕБС-ийн зарим сургуулийн багш нар үйл ажиллагаандаа ашигладаг. Тус системийн технологи талын давуу талуудыг дурдвал: • iOS, Android болон Kindle ухаалаг утаснуудад суурилах, • Нээлттэй эхүүд болох Google Drive, Dropbox болон Evernote гэх мэт олон програмуудыг нэмэлтээр ашииглах • Тухайн системд оруулсан мэдээллийг татах, хэвлэх, боловсруулах гэх мэт олон төрлийн үйлдлийг хийх боломжтой • Төгсөгчид болон шинээр элсэгчдийг бүртгэж мэдээллийн бааз үүсгэх залгамж холбоог нэгтгэж цаашид төгсөлтийн дараах сургалтыг зохион байгуулах боломжтой Энэ систем нь хэрэглэгчдэд цаасан материалаас татгалзаж, үүлэн технологид суурилан цахим мэдээллийг хадгалах, боловсруулах, хуваалцах, бусдад түгээх, санал бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой. Систем нь зөвхөн боловсролын байгууллага дахь áагш, сурагч, эцэг эхүүдийн хамтын үйл ажиллагааг дэмждэг. Дàðààõ хүснэгтээс харахад тухайн боловсролын байгууллагаас гадна багш, сурагч, эцэг эхчүүдийн хамтын үйл ажиллагааг нэгтгэж хаа ч бай ялгаагүй сургалтыг үр өгөөжтэй, чанартай сургалтыг авах, бусдад түгээх, харилцан суралцах, сургалттай холбоотой бүхий л үйл ажиллагааг нээлттэй үүлэн технологид суурилуулан ашиглах боломжийг нээж өгч байгаа нь харагдаж байна.

http://mn.khanacademy.org

69

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Хүснэгт 1 Багш, сурагч, эцэг эхүүдийн хамтын үйл ажиллагаа Багшийн гүйцэтгэх үүрэг - - - - - - - -

Сургалтын хөтөлбөрөө оруулах Ажлын төлөвлөгөө болон хичээлийн цагийн хуваарийг боловсруулах, харах Тухайн хичээлийн материалыг оруулах, боловсруулах Сурагчдаас явц болон улирлын эцсийн шалгалтыг авах Сурагчидтай санаа бодол, хичээлийн тухай мэдээлэл солилцох Сурагчдын ахиц амжилтыг харах Оюутан, эцэг эхтэй хамтран ажиллах Эцэг эхэд зориулсан сургалт зохион байгуулах

Сурагч - -

- - -

Хичээлийн хуваарь болон төлөвлөгөө гаргах Тухайн хичээлтэй холбоотой лекц, лаборатор, семинарын материалыг багшаас хүлээн авах Нэмэлт хичээл судлах Багштай санаа бодлоо хуваалцах Тухайн хичээлтэй холбоотой нэмэлт мэдээллийг бусаддаа түгээх

Эцэг эх -

- - - - - - -

Багшийн болон сурагчид хоорондын харилцаанд дүгнэлт өгөх Хичээлийн хуваарийг харах Хичээлийн төлөвлөгөөг хянах Багш, сурагчидтай санал бодлоо хуваалцах Шинэ мэдээлэл түгээх Үнэлгээ өгөх Сурагч болон багшийн идэвх оролцоог хянах Багшийн үйл ажиллагаатай танилцах

Үр дүн буюу òуршилтын хэсэг Сургалтын үйл ажиллагааг танхимын сургалт болон онлайн сургалтаар зохион байгуулж, тэдгээрийг нэгдмэл хэлбэрээр явуулахын тулд хичээл хоорондын уялдаа, залгамж холбоог нэмэгдүүлэх нь өнөөгийн нийгэмд чухал болоод байна. Өөрөөр хэлбэл хичээл хоорондын уялдаа, залгамж холбоог нэгтгэн дүгнэх хичээл, иж бүрэн лекц, семинар, лабораторè ажил, бие даалт, сэдвийн шалгалт гэх мэт агуулгыг багтаан бүхий л үйл ажиллагааг зөвхөн танхимын сургалтаар зохион байгуулах зарчмыг өнөөгийн бидний амьдарч буй нийгэм хүлээн зөвшөөрөхөө больжээ. Тиймээс бид үүлэн технологид суурилсан Schoolîgy системийг бусдад таниулж, түүнийг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгыг өвөрлөн ажиллалаа. Үүлэн технологид Schoology системийг 2014 оноос хойш ашиглаж эхэлсэн бөгөөд дараах хичээлүүдээр туршилт судалгааг хийж эхэлсэн. Үүнд: • Интернэт програмчлал • Мэдээллийн технологи Мэдээллийн систем • Шугаман програмчлал • Эдийн засгийн математик загварчлал гэх мэт хичээлүүд дээр туршин үзлээ. Дээрх хичээлүүдийн сургалтын агуулгад багтах лекц, семинар, лабораторын материалуудыг байршуулан, холбогдох гэрийн даалгавар, бие даалт, шалгалтуудыг авч тухайн системийг бүрэн агуулгаар нь ашиглах зорилгоор туршиж үзлээ. Харин оюутнуудын хувьд багшийн оруулсан агуулгыг судлаж,

70

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

сорил өгч, өөрийн үнэлгээг хийж, багштай мэдээлэл солилцох, багшид өөрийн хийсэн даалгаврыг шалгуулах гэх мэт олон төрлийн үйл ажиллагааг явууллаа. Үүнийг Мэдээллийн технологи Мэдээлллийн систем хичээлээр төлөөлүүлэн дэлгэрүүлэн графикаар харуулбал: График 1 МТМС хичээлийн хүрээнд Schoology системд хичээлийн Гэрийн даалгавар 20%

Явцын шалгалт 4%

Хичээлд ашиглагдах програмууд 12%

Лекц, лабораторын материал 64%

материалуудыг байршуулсан байдал Мэдээллийн технологи, ìэдээллийн систем хичээл нь ихэвчлэн лаборатор хэлбэрээр ордог бөгөөд дээрх хүснэгтэнд нийт 16 удаагийн лекц лабораторын материалууд багтсан нь оюутан танхимын сургалтанд хамрагдаж чадаагүй үед Schoology систем рүү хандан тухайн өдрийн агуулгыг нөхөн судлах, тухайн хичээлтэй холбоотой програмуудыг өөрийн болон гэрийнхээ компьютерт суулган бие даан судлах, явцын шалгалтыг өгч өөрийнхөө мэдлэгийг дүгнэх гэх мэт олон талын боломжуудыг олгодог. Зураг 1

http://mn.khanacademy.org

71

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Явцын шалгалтын үйл явцын дүгнэгдэх хэлбэрүүд Нийт 8 асуултыг тестийн өөр өөр сонголтуудыг ашиглан боловсруулж, үнэлгээг харилцан адилгүйгээр оноож дүгнэлтийг хийлээ. Эндээс хэддүгээр асуултанд хэдэн оюутан хэдэн хувьтай хариулсан байна гэдгийг харж болох бөгөөд эндээс багш өөрийн хичээлийн агуулгадаа дахин сайжруулалт хийхэд шаардлагатай материалуудыг нэмэлтээр байршуулан дахин судлуулж оюутан нэг бүрд гарч буй ахицад дүн шинжилгээ хийх, оюутны идэвхийг нэмэгдүүлж, бодит үнэлгээг өгч болно. Жишээлбэл: Тус шалгалтыг нийт 45 оюутнаас авсан. Хүснэгт 2 Явцын шалгалтын үр дүнгийн харагдах байдал Тестийн үр дүн

Дүгнэлт Асуулт №1 Үнэн гэж хариулсан 31 оюутан буюу 96,9%, хариулаагүй алгассан 1 оюутан буюу 3,1%-тай байна. Асуулт №2 Олон сонголттой тестийн хэлбэр ба нийт 3-ûг зөв сонгох ёстой. Харин оюутнуудын сонгосон байдлыг харахад 3 зөв хариултыг бүгдийг нь зөв хариулсан нь харагдаж байна. Асуулт №3 Харгалзуулах тестийн хэлбэр ба зөв харгалзуулсан байдлыг нь тус бүрчлэн дүгнэсэн байна. 1-р асуулт зөв хариулсан 81,82%, буруу хариулсан 18,18% гэх мэт нийт оюутнуудын дүнг харж болдог.

Дээрх тестийн үр дүнг дүгнэхэд оюутан нэг бүрийн дундаж дүнг харах, нэг асуултанд нийт оюутны хариулсан байдал нь нээлттэй бас нэгдсэн тоон үзүүлэлт харагддаг. Тэгвэл Бусад тестийн Wondershare quizmaker, iSpring suite гэх мэт програмуудад дээр нийт оюутнуудын дүнг нэгтгэх боломжгүй байдаг. Багш нийт оюутнуудын дундаж дүнг гаргахаас гадна оюутан нэг бүрийг ямар асуултанд зөв, ямар асуултанд буруу хариулсныг харж болох давуу талтай.

72

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Cóäàëãààíû õýñýã Дээрх сургалтын системийг ашиглан сургалтанд хамрагдсан оюутнуудаас судалгаа авлаа. Энэ судалгаанд нийт 3 ангийн 40 орчим оюутан хамрагдан дараах хариултыг өгсөн байна. Үүнд: 1. Та сургалтандаа ямар ямар үүлэн технологийг ашиглаж байна вэ? гэсэн асуултанд ихэвчлэн доорх технологиудыг багш нарын удирдлага доор ашигладаг гэсэн байна. Ãðàôèê 2 Үүлэн технологиудыã хэрэглэсэн байдал

1. Та Schoology сайтын давуу талуудыг тоочно уу, гэсэн асуултанд дараах хариултуудыг өгсөн байна.

• Хэрэглэхэд хялбар, ойлгомжтой • Цаг хэмнэдэг • Мэдээллийг маш олон төрлөөр сонирхолтой байдлаар оруулж болдог • IOS, Android утсаар ашиглаж болдог • Бусадтай сонирхлоороо нэгдэж болдог • Бусадтай санал бодлоо чөлөөтэй хуваалцаж болдог, • Судалгаа авч болдог • Хамтдаа төлөвлөж, багаар ажиллаж болдог 2. Schoology сургалтын системийг голчлон юунд ашиглаж байна вэ?

• Шинэ хичээл судлахад ашигладаг • Багштайгаа харилцах, хамтран ажиллахад ашигладаг • Анги хамт олонтойгоо мэдээлэл солилцох, хамт олноосоо суралцахад ашигладаг • Шалгалт өгөхөд ашигладаг • Хичээлээ нөхөн судлахад ашигладаг • Бие даалтаа шалгуулах, заавар зөвлөгөө авахад ашигладаг • Багшаас сургалтын нэмэлт материал, програм авахад ашигладаг • Бүх төрлийн мэдээлэл оруулах, татаж авахад ашигладаг • Бусдаас суралцахад ашигладаг

http://mn.khanacademy.org

73

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

3. Schoology сургалтын системийг ашиглахад танд ямар бэрхшээл тулгардаг вэ? /өөрийн саналаа тоочин бичнэ үү/ гэсэн асуултанд • Сүлжээний хурд муу учир ачаалал үүсдэг - 78% • Gmail хаяг байхгүйгээс болж google drive-аар өгөгдсөн даалгаврыг үзэж чаддаггүй - 10% • Хичээлийн бус цагаар лабораторит суух боломжгүйгээс гэрийн даалгавараа хийх боломжгүй - 12% нь хариулжээ.

4. Schoology сургалтын системд байдаг нэмэлт програмуудыг ашиглаж байсан уу? тийм бол тэдгээрийг бичнэ үү? гэсэн асуултанд дараах хариултыг өгсөн байна. Үүнд: • Тийм-81% • Үгүй-19% нь хариулсан бөгөөд дараах нэмэлт • Google Drive • Dropbox • Youtube.com сайт гэх мэт програмуудыг ашиглаж байсан байна. Дээрх асуулгуудаас харахад тус сургалтын системийг хэрэглэх бүрэн боломжтойгоос гадна цаашлаад сургалтын тасралтгүй үйл ажиллагаа болон сураëцагчдыг олон төрлийн үүлэн технологийг нэгэн зэрэг ашиглах боломжтой нь харагдаж байна. Дүгнэлт Schoology системийг ашиглан өөрийн заадаг хичээлүүдийнхээ сургалтын үйл ажиллагаанд ашиглаж үзлээ. Энэхүү систем нь нээлттэй эхийн олон програмуудыг өөр дээрээ суулган ашиглах, сургалтын тасралтгүй үйл ажиллагааг идэвхүүлэх, зайн сургалтыг бүрэн дэмждэг, бүхий л төрлийн материалуудын баазыг үүсгэх боломжтой гэх мэт олон талын давуу талтай. Мөн суралцагч орон зай, цаг хугацаа, технологийн дэвшилт, боловсролын шинэчлэлтийн идэвхтэй оролцогч болж болох юм. Иргэн бүр өөрийн гэсэн олон нийтийн Facebook, Twitter хаягуудыг ашиглаж өөрийн санаа бодлоо илэрхийлж, түүгээр дамжуул мэдлэг боловсрол олж авч байдаг ч энэ нь оюуны өмчийг хууль бусаар ашиглах, хэн нэгнийг гүтгэх, мэдээлэлд хайхрамжгүй хандах гэх мэтийн олон сул талуудтай байдаг. Харин энэ систем нь тодорхой удирдлагатай боловсролын үйл ажиллагаанд тохирсон бөгөөд үүнийг боловсролын олон нийтийн сүлжээ сайт болгох боломжтой юм.

Schoology сургалтын системийн нэмэлт програмуудыг харахад нээлттэй боловсролыг дэмждэг бүхий л програмуудыг ашиглах боломжийг олгодог. Тиймээс та бүхэнд энэ илтгэлээрээ дамжуулан үүлэн технологид суурилсан Schoology сургалтын системийг сонирхож, өөрийн үйл ажиллагаандаа ашиглах нээлттэй боломжтойг танилцуулж байна. Ашигласан ном, хэвлэл 1. Бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийн үндэс 2. Мэдээлэл харилцааны технологийг сургалтын үйл ажиллагаанд ашиглах нь сургалтын хөтөлбөр 2008 он 3. Alvin S. Sicat, M.A. Ed. Enhancing College Students’ Proficiency in Business Writing Via Schoology

74

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

4.

5.

6.

7.

Ичинхорлоо Ш. (2012). Судалгааны ажлын үндэс. Улаанбаатар Жадамбаа Б. Чимэдлхам Ц. (2011). Судалгааны арга зүй. Улаанбаатар Монголын боловсролыг 2006-2015 онд хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө Отгонрагчаа, Санжаабадам Ñ. “Монголын боловсролын чанар: бодит байдал ба хэрэгцээ”, 2010 8. Онлайн сайт a. www.Schoology.com b. www.wikipedia.com c. www.springer.com d. Бусад монгол сайтууд

http://mn.khanacademy.org

75

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

“ЕРӨНХИЙ, ОРГАНИК БИШ ХИМИЙН ХИЧЭЭЛ”-ИЙН НЭЭЛТТЭЙ СУРГАЛТЫН АГУУЛГА БОЛОВСРУУЛЖ БУЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ (Бакалаврын хичээлийн жишээн дээр)

Н.Амгалан, Ц.Даржаа, Ч.Нямгэрэл, Н.Шүрхүү, Ш.Сайнбилэг, Ц.Ууганхишиг МУИС, ШУС, БУС, Химийн Тэнхим Имэйл хаяг: n_amgalan@num.edu.mn Хураангуй Ерөнхий, органик биш химийн хичээлийн хамтлагийн багш нар сургалтын чанарыг дээшлүүлэн олон улсын жишигт ойртуулах, оюутанд сургалтын эх материалыг нээлттэй ашиглуулах зорилгоор хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа сургалтын төлөвлөгөөнд багтсан хичээлийн багц цагийн иж бүрэн сургалтын материалыг боловсруулан суралцагчдад нээлттэй хэрэглүүлэх ажилд идэвх санаачилгатай оролцож ирсэн билээ. Тус хамтлагийн эрдэмтэн багш нар 2010 оноос эхлэн OCW (open course ware) консорциумын форматаар (https://sisi.num.edu.mn/ocw/) хичээлийн лекцийн материалыг нээлттэй тавьж эхэлсэн.

2011 оноос эхлэн сургуулийн СиСи системд Органик биш хими I, II хичээлийн онлайн тест (https://sisi.num.edu.mn/test/)-ийн материалыг оруулж анх сургалтанд хэрэглэж, туршсан бөгөөд одоо шинэчлэгдсэн хөтөлбөрийн дагуу åрөнхий хими хичээлийн тестийн шалгалтын санг оруулаад байна.

2015-2016 îíû хичээлийн жилээс эхлэн тэнхимийн багш Б.Сүхбаатарын удирдан явуулсан “Интернýт орчинд суурилсан сургалтын технологи” сургалтанд хамрагдан хамтлагийн хичээлийн шинэ сайт (http://sites.google.com/site/inorg99/)-ад хичээлийн материалууд, хичээлийн үнэлгээ, лабораторийн аюулгүй ажиллагаа, анхан шатны тусламж болон бусад химичдэд хэрэгцээтэй сайтуудын холбоосыг оруулж өгөн, сургалтанд хэрэглэж суралцагсдын бие даан суралцан мэдлэгээ баяжуулахад зохих хувь нэмэр оруулж байна. Түлхүүр үг: OCW консорциум, СиСи систем, онлайн тест, сайт, pубрик Удиртгал МУИС-ийг химич, химийн багш мэргэжлээр төгссөн анхны залуу багш нар 1955 оноос МУИС-д багшаар ажиллаж эхлэх үеэс ерөнхий, органик биш химийн хичээлийн хамтлагийн эх суурь тавигдсан. Монгол Улсын Боловсролын болон Дээд боловсролын тухай хууль гарсантай холбоотой 1998-1999 оноос эхлэн МУИС-ийн сургалтын дүрэмд өөрчлөлт оруулан, сургалтыг гурван шатаар явуулахаар болж бакалаврын 5 жилийн сургалтыг 4 жилд багтааж сургалтын төлөвлөгөө, хичээлийн хөтөлбөр, хичээлийн тодорхойлолтыг өөрчлөлт хийсэн болно. Үүнтэй уялдаад ерөнхий хими болон органик биш химийн хичээлийн агуулга, төлөвлөгөө, хөтөлбөр

76

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

зэрэгт шинэчилэл хийж сайжруулсаар ирсэн. МУИС-ийн хүндэт профессор С.Дондог тус хамтлагèéг 2000 оныг хүртэл удирдан, залуу багш нарыг багшлахуй эрдэмд сургах, сургалтын хөтөлбөр, агуулгад шинэчлэл хийх, лекц, семинар, лабораторийн хичээлд зориулсан сурах бичиг, сургалтын материал бэлтгэх, багшлахуй ур чадвараа боловсронгуй болгох ажлыг хамтран гүйцэтгэж ирсэн.

2000-2010 онд хамтлагийн ахлагчаар доктор, профессор Ц.Даржаа ажиллан ерөнхий хими, органик биш химийн хичээлийн хөтөлбөр, агуулгад шинэчлэл хийн, сурах бичиг, гарын авлага шинэчлэн сургалтанд хэрэглэж ирсэн ба 2010 оноос тус хамтлагийн багш доктор, дэд профессор Н. Амгаланд залгамж халаагаа өгч одоог хүртэл хамтлагийн ахлагчаар ажиллаж байна. Чөлөөт ардчилсан нээлттэй нийгэмд аливаа байгууллагын оршин тогтнох, тогтвортой хөгжлийн үндэс нь захиалагчийн эрэлт хэрэгцээнд тохирсон чанартай бүтээгдэхүүн нийлүүлж өрсөлдөх явдал юм. Чанартай бүтээгдэхүүн гаргаж байхын тулд үйлдвэрлэлийн процесст байнга шинэчлэлт, өөрчлөлт хийж тэргүүний технологийг нэвтрүүлж байх асуудал байнга тавигддаг тул бид ч өөрсдийн үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн болох бакалавр боловсролтой мэргэжилтнийг бэлтгэх зорилго, түүнд хүрэх сургалтын хөтөлбөр, сургалтын арга технологийг тасралтгүй шинэчилж байх үүрэгтэй (МУИС, 2013). Иймд ерөнхий, органик биш химийн хичээлийн хамтлагийн хамт олон ерөнхий суурь, мэргэшүүлэх хичээлийн хөтөлбөрийг олон улсын түвшинд нийцүүлэн шинэчлэн боловсруулж, хэрэгжүүлэх ажлаа эхлээд байна.

1. Арга зүй Оюутнууд суралцаж байгаа их дээд сургуулиасаа хүссэн хүлээсэн, хэрэгцээт үйлчилгээгээ хэр зэрэг авч байгаа талаар судалсан нэгэн судалгаагаар, • Äээд сургуулийн сургалт нь оюутанд зөвхөн шинжлэх ухааны академик мэдлэг олгоход голлон анхаардаг.

• Îюутанд мэргэжлийн болон төгсөлтийн дараах түвшний бусад хэрэгцээт ур чадварыг эзэмшүүлэх арга ухаанд сургахгүй байна.

• Îюутан эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу нийгэмшин амьдрах арга ухаан, чадварт суралцахад анхаарал хандуулахгүй байна гэж дүгнэжээ. (Н.Бэгз, 2001). Дэлхий нийтээр дээд боловсролын сургалтын агуулга, технологийг шинэчлэх үйл ажиллагааг эхлүүлэн системтэй хэрэгжүүлж эхэлсэнтэй уялдуулан 2000 оноос тус хамтлагийн хамт олон сургалтанд оролцогч талуудын үүрэг, үйл ажиллагаа түүнд тавигдах шинэ шаардлагад нийцүүлэн, хичээлийн агуулга, арга, технологи, үнэлгээг шинэчлэн боловсруулах түүнийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай сургалтын орчинг бий болгох ажлыг эхлүүлсэн. Ерөнхий, органик биш химийн хичээлийн агуулга, сургалтын арга зүйг дэлхийн жишигт ойртуулан боловсронгуй болгох, багшлахуй ур чадвараа хөгжүүлэх зорилгоор • Äэлхийн шилдэг 50 их дээд сургуулийн хичээлийн хөтөлбөр, сургалтын технологийг харьцуулан судалсан • “Дээд боловсролын дидактик-Багшийн арга зүйн хөгжил” • “Хичээлийн хөтөлбөрийг боловсруулах арга зүй”-н сэдвүүдээр сургалт явуулан суралцаж байна.

http://mn.khanacademy.org

77

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Ерөнхий, органик биш химийн хичээлийн хамтлагийн хичээлийн шинэчлэл нь дөрвөн үндсэн үе шаттайгаар явагдаж байна. Үүнд: I үе 2000-2007 он. Семинарын хичээлийн агуулга, арга зүйн шинэчлэлийн үе II үе 2008-2012 он. Хөтөлбөрийн агуулгыг олон улсын жишигт ойртуулан сургалтын материалыг шинэчилсэн үе Дэлхийн шилдэг их сургуулиудын сургалтын тогтолцоо, хөтөлбөрийн агуулгыг харьцуулан судлах замаар хичээлийн хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж, МУИС-ийн сургалтын бодлого, зохион байгуулалттай уялдаж 2006-2014 онуудад 5 удаа хичээлийн хөтөлбөрөө өөрчилсөн байна.

III үе 2013-2015 он. Мэргэжилтэн бэлтгэх хөтөлбөртэй уялдуулж хөтөлбөрийн агуулгыг шинэчилж буй үе IV үе 2015 оноос МУИС-ийн хөтөлбөрийг дэлхийн шилдэг их сургуулиудын

жишигт нийцүүлэн шинэчилж буй үе 2. Үр дүн Сургалтад нэвтэрч буй сургалтын шинэ арга, хандлагыг судлан өөрсдийн үйл ажиллагаандаа турших, боловсронгуй болгон хэрэглэж, 2010 оноос эхлэн OCW консерциум (http://sisi.num.edu.mn/ocw) форматаар лекц, лаборатори, семинарын хичээлийг шинэчлэн бэлтгэсэн. 2011 оноос онлайн тестийн шалгалт (http://sisi.num.edu.mn/onlinetest) авч эхэлсэн. 2015-2016 оны хичээлийн жилээс хамтлагийн шинэ сайт (https://sites.google.com/site/inorg99/)-д хичээлийн материалыг тус тус нээлттэй тавьж байна. Сургалтад нэвтэрч буй сургалтын шинэ арга, хандлагыг судлан өөрсдийн сургалтын үйл ажиллагаандаа туршин, боловсронгуй болгох замаар сургалтын арга зүйн цогц өөрчлөлт шинэчлэлийг хийж ирсэн. Үүнд; o Лекцийн хичээл • Лекцийн явцад харилцан ярих, мэтгэлцээн үүсгэхэд видео хичээлийг ашиглах • Самбар ашиглах уламжлалт лекцийн аргыг электрон хэлбэрийн лекцтэй хослуулах • Лекцийн бие даалтын гүйцэтгэлийн чанар, оюутны эзэмшсэн химийн хэлний хэрэглээ, түвшинг үнэлэхэд онлайн тест ашиглах o Семинарын хичээл Оюутан төвт семинарын хичээл явуулах аргачлал боловсруулан турших шинэчлэн боловсруулах ажлыг гурван жил дараалан туршиж • Хичээл төлөвлөлт • Асуудал шийдвэрлэх хичээлийн агуулга сонгох, даалгавар бэлтгэх, арга зүй боловсруулах • Хичээлийн зохион байгуулалтын өөрчлөлт • Багш болон оюутан багаар гүйцэтгэх үйл ажиллагаа • Багаар болон ганцаарчлан ажиллах зохион байгуулалт • Хичээлийн явцын арга, арга зүйн өөрчлөлт • Галерей үзэх • Нэг нь үлдэж бусад нь явах • Эвлүүлэг

78

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Арга зүй • Мэдлэг бүтээх • Бүтээлчээр сэтгүүлэх • Дагуулан сургах • Үнэлгээний арга зүйг боловсронгуй болгох • Өөрийн үнэлгээ • Áагийн • ×ацуутны • Рубрик • Багшийн ажиглалтын хуудас • Үнэлгээний эргэх холбоо (зөв хариулт, голлон гаргасан алдаа, бусад оюутантай амжилтаа харьцуулах) • Сонгох хариултат даалгаврын шинжилгээ o Лабораторийн хичээл Лабораторийн хичээлийн ном, лабораторийн ажлын дэвтэр боловсруулсан. Лабораторийн ажлын дэвтэр хөтөлсөнөөр оюутан дараах чадвар, дадалд суралцан түүнийг хянах боломжтой болсон. Оюутны лабораторийн явцад эзэмших үндсэн чадварууд; • Оюутан лабораторийн хичээл орохоос өмнөх бэлтгэл үе: Ëабораторид ажиллах аюулгүй ажиллагаатай танилцах, видео хичээл үзэж харилцан ярилцах). Лабораторийн хичээлийн хувийн бэлтгэл хангах: (халат, маск, бээлий, алчуур гэх мэт) • Лабораторийн ажлын өмнөх үе: Лабораторийн хичээлд сорил туршилт гүйцэтгэх онолын үндэслэлтэй танилцах, ажлын зорилго, зорилтоо тогтоох, сорих асуултанд хариулах • Сорил гүйцэтгэх үндсэн дараалалаа тогтоох • Лабораторийн ажил, туршилтийн үе (туршилтын ажил эхлэхээс өмнө тухайн хичээлтэй холбоотой болон тухайн туршилтанд шинээр эзэмших арга барилтай холбоотой видео үзүүлж харилцан ярилцаж оюутнуудад нээлттэй болгосон).

• Багаж тоног төхөөрөмжтэй ажиллах арга барилаа тогтоох • Ажиглалтаа тэмдэглэх, зурах чадвартай болох • Ажлын үр дүнг ашиглан тооцоолох, таамаглал дэвшүүлэх • Ажлын явц үр дүнгээ шүүн хэлэлцэх (урьдчилсан дүнг багшид танилцуулах) • Лабораторийн ажлын дараах үе • Лабораторийн ажлын дараах хяналтын асуултанд хариулах, тооцоо хийх, хэлэлцүүлэг, нэгдсэн дүгнэлт гаргах, хамгаалах Хичээлийн агуулга, арга зүй, технологийн шинэчлэл хийснээр Давуу тал: • Хичээлийн файл, сан бүрдэнэ (өвлөгдөнө).

• Хичээл нь хичээлийн хамтлаг, тэнхим сургуулийн өмч болно.

• Залгамж холбоотой болно (шинэ багш авах, өөрчлөгдөхөд хөтөлбөр, хичээлийн арга зүй өөрчлөгдөхгүй) • Хамтын хяналт, үнэлгээ тогтмолжсоноор хичээлийн чанар сайжирна.

• Оюутан хичээлд дур сонирхолтой болж, багштай ойр дотно ажиллана, холбоотой байна.

• Хичээл нээлттэй, ил тод нийтэд хүртээмжтэй болно.

http://mn.khanacademy.org

79

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Бэрхшээл сургамж: • Эхний үед цаг их шаардана. Дүгнэлт  Химийн хичээлийн лекцийг модел загвар харуулах, сорил туршилт хийж эсвэл видео бичлэгтэй явуулах нь үр дүнтэй. Орчин үед бүхий л сэдвийн өндөр түвшинд хийсэн, богино хугацааны видео бичлэг элбэг болсон өнөө үед баримтын мэдлэгийн түвшинд бичлэгийг үзээд өнгөрөх биш тэрхүү химийн юмс, үзэгдлийн цаад шалтгаан, зүй тогтлыг тайлбарлах, тодорхойлох зэргээр сэтгэн бодуулах, эрэгцүүлэн дүгнэх дээд түвшний суралцах үйл ажиллагаа явуулах нь чухал.  Семинарын үеэр хосоор, бүлгээр хамтран ажиллахын зэрэгцээ дүрд тоглох, эвлүүлгийн, бинго, элчин сайд гэх мэт орчин үеийн сургалтын олон сонирхолтой, идэвхтэй аргыг ээлжлэн хэрэглэн бүтээл, нээлт гаргадаг мэдлэг бүтээдэг технологийг нэвтрүүлсэн. Зөвхөн хэлэлцүүлгийн шатад хэрэглэдэг галерей үзэх зэрэг олон аргууд хөгжиж байна.  Хичээлийн киррикюлим, стандартчилалыг цаг үеийн шаардлагын дагуу байнга хөгжүүлж байна Хэлэлцүүлэг 1. Сургалтын хөтөлбөр (химийн бакалаврын хөтөлбөр)-ийг зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, дэлхийн жишигт нийцүүлэн боловсруулсан нөхцөлд хичээлийн хөтөлбөрийн агуулга, арга зүйн шинэчлэл хэрэгжүүлэх боломжтой.

2. Хичээлийн хөтөлбөрийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд багшийн онолын мэдлэг, чадварын зэрэгцээ багшлахуй арга зүйн ур чадвар, сургуулийн нэгдсэн бодлого нэн чухал.

3. Нэг багшид ноогдох оюутны тоо, багшийн ажлын ачааллыг тооцох аргачлалыг өөрчлөх шаардлагатай.

4. Их сургуулийн хэмжээний үнэлгээний нэгдсэн тогтолцоо (оюутан, багшийн ажлын үр дүнг үнэлэх) бий болгох нь чухал. Ашигласан ном, хэвлэл МУИС, Х.-и. с., 2013. Химич мэргэжилтний цогц чадамж, түүнд тавигдах шаардлага, Улаанбаатар. Н.Бэгз, С., 2001. Монголын дээд боловсролын чанар: Бодит байдал, хэрэгцээ. Улаанбаатар.

80

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛЫН ХЭРЭГЦЭЭ - НАСАНД ХҮРЭГЧДИЙН СУРГАЛТАНД: MOOC ХЭЛБЭРИЙН ОНЛАЙН КУРС С. Гарамханд МУИС-ийн Төгсөлтийн дараах сургуулийн мэргэжилтэн Имэйл хаяг: gamiha2000@yahoo.com Хураангуй Технологид хөтлөгдсөн мэдлэгийн эрин зуун нь хувь хүнээс өндөр түвшний мэдлэг, боловсролыг шаардаж байна. Гэтэл Монгол зэрэг хөгжиж буй орны иргэдийн багагүй хэсэг нь технологийн хандалт, боловсролын хүртээмж, газарзүйн байршил, хэлний чадвар зэргээсээ шалтгаалан дэлхийн түвшний чанартай боловсролыг эзэмших боломжоор хязгаарлагдмал байна. Иймээс сурган хүмүүжүүлэгчдийн хувьд тухайн зорилтот бүлгийн онцлог, нөхцөл байдалд уялдуулан, тэдэнд ямар нэгэн бэрхшээлгүйгээр ахисан түвшний боловсролын агуулгыг эзэмшүүлэх уян хатан сургалтын технологийг хэрэглэх нь чухал байна. Тухайлбал интернэтийн боломж, нөөцийг ашигласан нээлттэй боловсролын тогтолцоог бий болгосноор дэлхийд стандарт хэмээн тооцогдож буй олон туршлагуудыг нэвтрүүлэх боломтой болох юм. Хүн төрөлхтөн насан туршийн боловсролыг эрхэмлэх болсон өнөө үед насанд хүрэгчдийг тасралгүй сургах механизмд хувь нэмэр оруулах үүднээс энэхүү судалгааны ажлыг хийлээ. МҮҮК (Нийтийг хамарсан нээлттэй онлайн курс) буюу Massive Open Online Course (MOOC) хэлбэрийн сургалт нь бидний судалгааны зорилгыг хэрэгжүүлэх боломжтой технологийн шийдэл байлаа. Судалгааны өгүүллээр насанд хүрэгчдийн сургалтанд нээлттэй боловсролын үүрэг, мөн түүний хэрэгцээг МҮҮК хэлбэрийн онлайн курст хамрагдагчдын оролцоо, сургалтын явц, үр дүнг шинжлэх замаар тодорхойллоо. Мөн энэ төрлийн сургалтын технологийн өмнөх туршлага, судалгаанууд дээр үндэслэн сургалтын чанар, хүртээмжийг сайжруулах зорилгоор gamification буюу тоглоомжуулах аргын туршилтыг хийлээ. Түлхүүр үг: нээлттэй боловсрол, онлайн сургалт/курс, насанд хүрэгчдийн боловсрол, МҮҮК/MOOC, боловсролын технологи, gamification/тоглоомжуулалт Удиртгал Технологийн үсрэнгүй хөгжил нь хүмүүст дэлхийн улс орон хооронд хил хязгааргүй мэт харилцах, хамтран ажиллах боломжийг олгож байна. Энэ хөгжлийн үр дүн нь нийгмийн бүхий л салбарт нөлөөллөө үзүүлж буй нь боловсролын салбарт ч ихээхэн ажиглагдаж байна. Аливаа бие хүн дэлхийн түвшний боловсролтой байхын тулд боловсролыг эзэмших арга барил, мэдээллийг боловсруулах ур чадвар зэргээ үргэлж шинэчилж улмаар өндөр түвшний чанартай боловсролыг эзэмших боломжийг эрэлхийлж байх нь чухал. Аливаа улс орон, тэр тусмаа ардчилсан засаглалтай нийгмийн хувьд иргэддээ эзэмшүүлэх боловсролын хүртээмжийг зохицуулах үүрэгтэй ч энэ нь

http://mn.khanacademy.org

81

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

http://mn.khanacademy.org

Pakistan

China

Singapore

South Korea

Japan

Taiwan

Canada

Australia

USA

82

European union

улс үндэстэн бүрийн удирдлага, тогтолцооноос шалтгаалан харилцан адилгүй байдлаар хэрэгжиж байна. Иймээс засгийн газар болон боловсролын байгууллагуудаас боловсролын технологи, түүний хүртээмж, цаашлаад үр ашиг бүхий дэлхийн түвшний мэдлэгийг хуваалцах арга замуудыг хайсаар, олон төрлийн судалгаа шинжилгээ, туршилт, үйл ажиллагаануудыг хэрэгжүүлсээр байна. Монгол улс ч мөн адил боловсролын чанарыг сайжруулах талаар олон төрлийн бодлогыг хэрэгжүүлж, олон улсын төсөл хөтөлбөрүүдийг дэмжсээр ирсэн. Энэ том цар хүрээтэй ажилд дэмжлэг болох шалтгаан нь энэхүү судалгааны ажлын нэгээхэн зорилго юм. Төрөл бүрийн албан бус, интернэтэд суурилсан зэрэг цөөнгүй сувгаар өөрийн сонирхсон сургалт, мэдээллийг хүртэх, мэдлэг ур чадварыг авах боломж нээлттэй байдаг ч үүнийг дагасан бэрхшээлүүд тулгарсаар байна. Тухайлбал улс орнуудын технологийн хөгжлийн ялгаа, иргэдийн түүнийг хэрэглэх нөөц боломж, хэлний боловсрол, мөн боловсролын хүртээмжийн менежментийн сул байдал зэрэг нь иргэдэд уян хатан боловсролын үйл ажиллагаанд хамрагдахад саад болж байна. Дээр дурдагдсан бэрхшээлүүдийг шийдэх олон төрлийн боловсролын судалгаа, туршилтууд хийгдсээр байгаа ч мөн л улс орон бүрийн хөгжлийн түвшин, нийгмийн бодлогын чиг баримжаа зэргээсээ шалтгаалан харилцан адилгүй түвшинд хэрэгжиж байна. Өөрөөр хэлбэл хөгжиж буй орнуудын эрдэмтэд, их сургуулиуд, үйлдвэр аж ахуй нэгжүүдийн боловсролын технологиор 50% хийж буй судалгааны хэмжээ, тоо 40% хөгжингүй орнуудтай харьцуулахад 30% маш зөрүүтэй байна. Америк, Европын 20% холбооны орнууд, Канад, Австрали зэрэг 10% улсууд нь энэ чиглэлийн судалгааг олноор 0% нь хийж, тодорхой амжилтад хүрсэн бол Монгол зэрэг орнуудын хувьд хангалгүй түвшинд байгааг харж болно. Эрдэм шинжилгээний томоохон цахим номын сангуудаас орж хайлт хийхэд МҮҮК болон 1-р зураг. Улс орнуудын боловсролын боловсролын технологийн судалгааг маш технологи (gamification)-ийн судалгаа, олноороо хийсэн ч түүний эх сурвалийг хувиар авч үзэхэд хөгжиж буй орны эрдэмтэд, байгууллагууд маш цөөн тоогоор бүртгэгдсэн байна. Жишээ нь “Áоловсролд тоглоомжуулах технологи/gamification technology in education” гэсэн түлхүүр үгээр Web of Science (Thomson Reuters (United States), n.d.) цахим номын сангаас хайлт хийж, олдсон судалгааны ажлуудыг улс орноор нь ангилж харахад 1-р зураг дахь үр дүнг үзүүлж байна. Эндээс харахад хамгийн бага тооны судалгаа хийгдсэн Хятад, Пакистанаас бусад нь хөгжингүй улс орнууд байна. Үүнээс харахад бидний хувьд хийгдэж буй судалгаануудаа илүү өндөр түвшинд хүргэх, өргөн цар хүрээтэй болгох шаардлага байсаар байна. Насан туршийн боловсрол нь дэлхий нийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн тогтвортой хөгжлийн нэг хүчин зүйл болж буй өнөө үед насанд хүрэгчдийн боловсрол, мэргэжил дээшлүүлэлт нь сурган хүмүүжүүлэгчдийн анхаарвал зохих нэг хэсэг юм. Насанд хүрэгчдийн боловсролыг зайнаас эзэмшүүлэх, интернэтэд суурилсан сургалтын технологийн хөгжил сүүлийн үед түгээмэл хэрэгдэж байгаагийн хэрээр түүний чанар, стандартад анхаарал хандуулах шаардлага тулгарч байна.

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Энэхүү судалгаагаар насанд хүрэгчдэд зориулсан бүрэн 34% 38% онлайн хэлбэрийн сургалтын хөгжил, хэрэцээ, боломжийг тодорхойлохыг зорьсон ба энэ 5% 1% чиглэлийн судалгаанд өөрийн 2% гэсэн хувь нэмрээ оруулахыг 6% 2% 4% 4% хичээлээ. Монгол иргэдийн 4% хувьд дэлхийн томоохон их 2-р зураг. Онлайн сургалтад суралцагчдын дээд сургуулиуд, судалгааны эзлэх хувь, орноор байгууллагуудаас зохион байгуулдаг онлайн сургалтуудад тэр бүр түгээмэл хамрагддаггүй нь ажиглалт, хайлтаас харагдаж байна. Тухайлбал Coursera МҮҮК-д суралцагчдын статистик мэдээллийг харъяа улс орноор нь ангилж харахад 2-р зураг дахь үр дүнг харуулж байна (Mamgain, Sharma, & Goyal, 2014). Энд хүн ам ихтэй Энэтхэг, Хятадаас бусад хөгжиж буй орноос оролцогчдûн тоо хараахан их хувийг эзлэхгүй байна. Дээрх төрлийн сургалтад хамрагдахад àнгли хэлний чадвар мөн гол бэрхшээлүүдийн нэг болж байна. Иймээс нээлттэй боловсролын хүртээмжийг сайжруулах үүднээс тухайн үндэстний онцлогт тохирсон сургалтын хэлбэрийг хэрэгжүүлэх, түүний тогтвортой байдлыг хангах хэрэгцээ тулгарч байна. Ингэснээр суралцагч нь ямар нэгэн саадгүйгээр дэвшилтэт технологийг ашиглан суралцах, дэлхийн боловсролоос хуваалцах боломж бүрдэнэ. Интернэтэд суурилсан МҮҮК хэлбэрийн онлайн сургалт нь дээрх хэрэгцээг хангах нэг шийдэл болно. МҮҮК нь зайн боловсрол, нээлттэй боловсрол, виртулаль анги зэрэг ялгаатай ойлголтуудын онцлогийг өөртөө шингэсэн байдаг (Balaji & Sekhar, 2013). Энэ судалгааны өгүүллээр насанд хүрэгчдийн сургалтанд нээлттэй боловсролын үүрэг, мөн түүний хэрэгцээг боловсролын шинэлэг технологи болох тоглоомжуулах аргатай хослуулсан МҮҮК хэлбэрийн онлайн курс зохион байгуулах замаар тодорхойлж, сургалтад хамрагдагчдын оролцоо, сургалтын явц, үр дүнг шинжлэх замаар тодорхойллоо. Энэхүү өгүүлэл нь дараах хэсгүүдээс бүрдэнэ.

United States Brazil India China Canada United Kingdom Russia Germany Spain

1. Арга зүй 1.1 Сургалтын бэлтгэл Сургалтын зохион байгуулалтын өмнө 2 удаагийн онлайн санал асуулга (Санал асуулга #1, Санал асуулга #2)-ыг явуулсан. Энэ удаагийн зорилтот бүлгээр багш, сурган хүмүүжүүлэгчдийг сонгосон ба насанд хүрэгчдэд зориулсан онлайн сургалтын хэрэгцээ, шаардлагыг тодорхойлох зорилгоор эхний санал асуулгыг санамсаргүйгээр сонгогдсон техник мэргэжлийн боловсролын салбар (ТМБС)-ын багш нарын дунд явуулсан. Нийт 87 хариулт бүртгэгдэж, үр дүнд анализ хийсэн. Энэ санал асуулгаар тодорхойлогдсон сургалтын хэрэгцээнд үндэслэн онлайн курсын ерөнхий агуулга, загвар боловсруулагдсан. Хоёр дахь санал асуулгаар сургалтад хамрагдах хүсэлтэй хүмүүсийн үндсэн мэдээллийг авах, мөн тэдгээрийн суурь чадамж, техникийн нөхцөл боломжийг тодорхойлоход чиглэгдсэн.

http://mn.khanacademy.org

83

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

1.2 Сургалтын орчин Танилцуулах долоо хоногийг багтаагаад нийт 3 долоо хоногийн онлайн сургалт загварчлагдсан ба сургалтын бүтэц, гарчиг зэрэг нь суралцагчийн онцлог, техникийн нөхцөл, болон өмнө дурдагдсан сургалтын хэрэгцээний санал асуулга дээр үндэслэн боловсруулагдсан. МҮҮДЛ 2 (Moodle (moodle.org, n.d.) ) системийг сургалт удирдах системээр ашигласан ба суралцагчдад илүү сонирхолтой, харилцан үйлдэлтэй байлгах үүднээс МҮҮДЛ-ийн тоглоомжуулах хэрэгслүүд болох урамшуулал /badges/, гүйцээлтийг хянах хэсэг/completion tracking/, ба прогрессийн шугам /progress bar/ зэрэг шинэлэг технологиудыг анхан шатны түвшинд ашиглалаа. Мөн судалгааны буюу суралцагчийг идэвхжүүлэх (Yousef, Chatti, Schroeder, & Wosnitza, 2014) зорилгоор тоглоомжуулсан сургалтын агуулга, тестийн хэсгийг онлайн сургалтын тодорхой хэсгүүдэд ашиглаж туршлаа. Судалгааны үр дүнг харьцуулах зорилгоор хяналтын болон туршилтын бүлэг байдлаар 2 бүлэгт хувааж (Бүлэг 1 - Хяналтын бүлэг, Бүлэг 2 - Туршилтын бүлэг), туршилтын бүлгийн хувьд тоглоомжуулсан агуулга, тестийг ашиглалаа.

1.3 Сургалтын агуулга Зорилтот бүлгийн сургалтын хэрэгцээнд тулгуурлан сургалтын агуулгыг багшийн сурган заах аргазүйн чиглэлээр боловсрууллаа. Сургалт нь багшийн ангид болон олон нийтийн өмнө илтгэл тавих ур чадварыг сайжруулахад чиглэлээ. Сургалт нь нийт 2 бүлгийн 12 дэд сэдвийг багтаасан. Сургалтын дэлгэцийг аль болох хэрэглэгчид ойлгомжтой дэлгэцийн (Espada & Rodríguez, 2014) зохион байгуулалттайгаар боловруулахад анхаарсан ба видео хичээл, унших материалууд, өөрийгөө шалгах тест, тоглоомжуулсан агуулга (Vaibhav & Gupta, 2014), шалгалт, дасгал ажил, хэлэлцүүлгийн сэдвүүд зэргийг онлайн сургалтад тохирох хэмжээнд багтаахад анхаарсан. Мөн сургалтын дэмжих хэрэгсэл болох хэрэглэгчийн гарын авлага, зурагт заавар, видео гарын авлага зэргийг боловсруулсан. Суралцагчидтай харилцах сувгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор сургалтын системийн зэрэгцээ ôýéñá¿¿ê групï үүсгэж, цахим шуудан, системийн харилцах хэрэгслүүдээс гадна ашигласан.

1.4 Судалгаанд хамрагдсан зорилтот бүлэг Бүртгэлийн эхний өдрөөс эхлэн интернэтэд 11% 14% суурилсан сургалтыг сонирхсон, ажлын 18-25 байран дээрээ мэргэæил дээшлүүлэх 26-35 хүсэлтэй цөөнгүй тооны оролцогчидтой 23% 36-45 байлаа. Энэ сургалт нь Монголын ТМБС46-55 ын салбарын багш нарын хувьд энэ төрлийн анхлан зохион байгуулагдаж буй 52% сургалтуудын нэг байлаа. Суралцагчийн 3-р зураг. Оролцогчдын насны ангилал хувьд 18-55 насны (3-р зурагт оролцогчдыг насны ангиллаар харуулав), чиглэл чиглэлийн мэргэжил боловсролын зэрэгтэй нийт 63 хэрэглэгч анхлан системд бүртгүүлсэн. Зорилтот бүлэгт мэдээлэл хүргүүлсний үндсэн дээр бүртгэлийн 1 долоо хоногийн хугацаатай хийсэн. Бидний төлөвлөж байснаас илүү тооны хүн сургалтад бүртгүүлсэн нь энэ төрлийн сургалтыг ихээр сонирхож байгаагийн илэрхийлэл юм. Мөн бүртгүүлэгчдийн онлайнаар суралцах туршлага их биш ч энэ сургалт нь үнэгүй, мөн ажлын байран дээр суралцах боломжтой зэрэг нь суралцагчдад идэвхтэй бүртгүүлэх нөхцөл болсон гэж үзэж байна (4-р зураг ба 5-р зургийг харна уу).

84

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Онлайн боловсролын хэрэглээг тодорхойлох үүднээс Санал асуулга #1 болон Санал асуулга #2 –т аль алинд нь энэ төрлийн сургалтад хамрагдсан талаарх туршлагыг асуусан ба 4-р зураг ба 5-р зурагт 2 асуулгын үр дүнг харьцуулж харууллаа. Эхний санал асуулгаар нийт бүртгүүлэгчдийн 76,4 % нь энэ талаарх туршлагагүй гэсэн бол хоёрдугаар санал асуулгаар нийт оролцогчдын 82,8% нь огт туршлагагүй хэмээн хариулсан байв.

18%

82.8%

76.4% 3-ààс дээш 3 удаа 2 удаа 1 удаа 7-8 удаа

Хамрагдаж байгаагүй 76.4% 1-2 удаа 18% 3-4 удаа 5.6% 5-6 удаа 0% 7-8 удаа 0% 9-өөс дээш удаа 0% 4-р зураг. Зорилтот бүлгийн онлайнаар суралцах өмнөх туршлага /Санал асуулга #1/

0% 2.3% 2.3% 12.6% 82.8%

5-р зураг. Сургалтад бүртгүүлэгчдийн онлайнаар суралцах өмнөх туршлага / Санал асуулга #2/

Сургалтад нийслэл болон орон нутгийн нийт 68 хүн бүртгүүлсэн. 6-р зурагт оролцогчдын газарзүйн байрлалын мэдээллийг харууллаа. Улаанбаатарын бүс Зүүн бүс Говийн бүс Хангайн бүс Төвийн бүс Баруун бүс 6-р зураг. Оролцогчдын газарзүйн байршил

2. Үр дүн 2.1 Оролцогчдын идэвх Уг сургалт нь сайн дурын үндсэн дээр хэрэгжсэн нь оролцогчдын идэвхэд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн гэж үзэж байна. Эхний санал асуулгаар зорилтот бүлгийн онлайн хэлбэрийн сургалтад хамрагдах сонирхолыг тодруулахад 100 хувь оролцохоор хариулсан байлаа (7-р зураг). Òà èíòåðíýò àøèãëàí îíëàéí ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ óó? Тийм 89 100% Үгүй 0 0% 100%

7-р зураг. Онлайн сургалтад хамрагдах хүсэлт

http://mn.khanacademy.org

85

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Мөн тэдгээрийн интернэт ашиглан суралцах техникийн боломж, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх аргуудыг тодруулах асуултад 8-р зурагт харуулсан байдлаар хариулсан байлаа. Та ажлын байран дээрээ өөрийн мэргэжил боловсролоо хэрхэн дээшлүүлдэг вэ? Байгууллагаас томилогдож Өөрийн санаачлагаар Интернэт ашиглан Ном гарын авлага ашиглан Бусдын туршлага судалж Other

Байгууллага... Өөрийн сан... Интернэт а... Ном гарын а... Бусдын тур...

Other 0

15

30

45

25.8% 68.5% 69.7% 64% 47.2% 2.2%

23 62 62 57 42 2

60

8-р зураг. Мэргэжилдээ шаардлагатай мэдээлэл олж авдаг хэлбэрүүд

Дээрх хариултаас харахад нийт хариулагчдын 69.7% нь интернэт ашиглан мэдээлэл олж авдаг гэж хариулсан нь сургалтад хамрагдагчдын хувьд уг онлайн сургалтад хамрагдах боломжтойг харуулж байна.

2.2 Суралцагчдын оролцоо МҮҮДЛ системийн статистик мэдээллийн хэрэгсэл нь онлайн суралцагчдын өдөр дутамд системд нэвтэрч буй тоо, давтамжийг хянах боломжийг өгч байлаа. 9-р зураг ба 10-р зурагт оролцогчдын өдөр дутмын системд нэвтрэн орсон давтамж ба хичээл үзсэн хандалтын тооны харьцуулалтыг эхний 2 долоо хоногийн мэдээллээр харууллаа.

30 20 10 0 1

2

3 week1

4

5

week2

9-р зураг . Оролцогчдын системийн хандалтын эхний 2 долоо хоногоор харьцуулалт 800 600 week1

400

week2

200 0

day1

day2

day3

day4

day5

10-р зураг. Оролцогчдын хичээлийн хандалтын эхний 2 долоо хоногоор харьцуулалт

86

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Нийт оролцогчдоос өдөрт дунджаар 28% нь системд хандалт хийж байсан ба хичээлийг үзсэн өдрийн дундаж тоо нь 342 удаа байлаа. Эхний долоо хоногт системтэй танилцуулах, болон нэгдүгээр бүлгийн эхний хичээлийг багтаасан ба хоёрдугаар долоо хоногт хичээлийн нэгдүгээр бүлгийн нийт 6 хичээл заагдсан. Эхний долоо хоног суралцагчийг системтэй танилцуулах зорилготой, мөн суралцагч нь системд ажиллах дадлагыг бүрэн эзэмшээгүй байсан үе тул хандалтын болон хичээл үзсэн тоо нь харьцангуй доогуур үзүүлэлттэй байна гэж дүгнэлээ. Мөн бямба, ням гаргийн хандалт бага байгаа нь амралтын өдөртэй холбоотой. Харин хоёрдугаар долоо хоногийн хувьд хандалт харьцангуй жигдэрч, хичээлийн оролцоо тогтмол байлаа.

2.3 Туршилтын ба хяналтын бүлгийн харьцуулалт Сургалтын туршид оролцогчдын оролцооноос гадна шалгалтын дүн, агуулгыг судалсан байдал, мөн тоглоомжуулах хэсгийн нөлөөлөлд бүлэг тус бүрээр анализ хийж, харьцууллаа. Сургалтын хоёрдугаар долоо хоногт нэг өдрийн хичээлийг тоглоомжуулсан хэлбэрээр туршилтын бүлэгт (Бүлэг 2) ба энгийн хэлбэрээр хяналтын бүлэгт (Бүлэг 1) явуулж, уг долоо хоногийн явцын шалгалтыг мөн 2 өөр хэлбэрээр боловсруулан авлаа. Тухайн ялгаатай агуулгад хандалт болон шалгалтын оролцооны харьцуулалтыг 11-р зурагт харууллаа.

240

Тоглоомжуулсан агуулга, 228

220

Ердийн агуулга, 200

200

Тоглоомжуулсан тест, 179

180 160 140

Ердийн тест, 145 0

1 2 3 4 5 11-р зураг. Тоглоомжуулсан ба ердийн хэсгийн хандалтын харьцуулалт

6

Бүлэг 2-ийн хувьд хичээл болон шалгалтад Бүлэг 1-ээс илүү идэвхтэй хамрагдсан нь дээрх зургаас харагдаж байна. Сургалтын төгсгөлд амжилттай суралцсан, 60-аас дээш хувийн гүйцэтгэлтэй оролцогчдод сургалт дүүргэсний Гэрчилгээг олгосон ба бүлэг тус бүрээр Гэрчилгээ авсан суралцагчдын тооны харьцуулалтыг 12-р зургаас харж болно. Нийт 68 бүртгүүлсэн суралцагчдаас 25 нь ãэрчилгээ авах эрхтэй болсон ба эдний 10 нь áүлэг 1-д, 15 нь áүлэг 2-т харьяалагдаж байна. Амжилттай суралцагч Нийт суралцагч Бүлэг 2

Бүлэг 1

12-р зураг. Амжилттай суралцагчид, бүлгээр

Өөрөөр хэлбэл áүлэг 2-ийн хувьд илүү идэвхтэй суралцсан байна.

http://mn.khanacademy.org

87

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

2.4 Сургалтын үнэлгээ Сургалтын тоглоомжуулсан хэсгийн нөлөө, цаашид сайжруулах үнэлгээг хийх зорилгоор áүлэг 2-н оролцогчдоос сэтгэл ханамжийн судалгааг онлайн хэлбэрээр авлаа. 13-р зураг, 14-р зураг, 15-р зурагт тоглоомжуулах хэсгийн нөлөөллийн талаарх асуултад ирсэн хариултуудыг нэгтгэлээ.

Тийм Үгүй

13-р зураг. Суралцагчид хөгжилтэй байсан эсэх

Тоглоомжуулсан хэсэг хэр сонирхолтой байсан áэ?

8 6 4 2 0 Маш их

Их

Дунд

Бага зэрэг

Огт үгүй

14-р зураг. Суралцагчид сонирхолтой байсан эсэх

Тоглоомжуулах арга нь суралцагчийг идэвхжүүлнэ гэдэгтэй та санал нийлæ áàéíà óó? Огт үгүй Бага зэрэг Дунд зэрэг Их Маш их 0

2

4

6

8

10

15-р зураг. Суралцагчийг идэвхжүүлэх боломжтой эсэх

Сургалтад оролцогчдын хувьд бүгд сурган хүмүүжүүлэгч байсан тул судалгаа, туршилтын үр дүнд үнэлгээ хийхэд тэдний саналыг авах боломжтой байлаа. Иймээс сэтгэл ханамжийн судалгаанд дараах асуултуудыг оролцогчдод тавьж, дүгнэлт хийлээ (16-р зураг ба 17-р зурагт тоглоомжуулах аргыг сургалтад ашиглах аргазүйн талаар оролцогчдоос асуусан асуултуудын хариултыг нэгтгэж харууллаа). Үүнд, асуултууд нь дараах байдлаар тодорхойлогдсон:

88

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Аргазүйн асуулт #1

Онлайн сургалтад суралцагчдад өгөх унших материалыг тоглоомжуулах аргаар боловсруулбал үр дүнтэй юу?

Аргазүйн асуулт #2

Онлайн сургалтад суралцагчдаас авах шалгалтыг тоглоомжуулах аргаар боловсруулбал үр дүнтэй юу?

Аргазүйн асуулт #3

Тоглоомжуулах аргаар боловсруулсан шалгалт нь уламжлалт шалгалтаас илүү сонирхолтой байна гэдэгтэй санал нийлэх үү?

Аргазүйн асуулт #4

Тоглоомжуулах аргаар боловсруулсан шалгалт дээр ажиллах нь суралцагчдад уламжлалт шалгалтаас илүү шалгуулангаа мэдлэг авна гэдэгтэй санал нийлэх үү?

Маш их 10 5

Огт үгүй

Их

0

Бага зэрэг

Асуулт #1 Асуулт #2

Дунд зэрэг

16-р зураг. Аргазүйн асуулт #1 ба #2-ийн хариулт

15

Тийм

10 5

Асуулт #3

0 Үгүй

Асуулт #4 Мэдэхгүй

17-р зураг . Аргазүйн асуулт #3 ба #4-ийн хариулт

Дүгнэлт ба хэлэлцүүлэг МҮҮК хэлбэрийн жижиг хэмжээний онлайн сургалтыг насанд хүрэгчдэд зориулан загварчилж, туршиж үзлээ. Энэ судалгаа нь насанд хүрэгчдэд зориулсан нээллттэй боловсролын хэрэгцээ, шаардлага өндөр байгааг онцолж байна. Тэр тусмаа хөгжиж буй орны хувьд эрдэмтэд, судлаачид нь боловсролын технологийн судалгааг улам эрчимжүүлэх, мөн өөрийн орны иргэдэд дэлхийн боловсролоос хуваалцах боломжийг олгох олон төрлийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

http://mn.khanacademy.org

89

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Энэ удаагийн сургалт нь сайн дурын, үнэгүй буюу нээлттэй, суралцагч төвтэй буюу сурч байгаа хүн цагаа өөрөө сонгодог, Монгол хэл дээр гэдгээрээ онцлог байлаа. Сургалтад бүртгүүлсэн нийт 67 оролцогчдын 37% нь амжилттай суралцаж сертификат авсан нь дэлхий дунджаас 22-27%-иар илүү байгаа ба энэ төрлийн сургалт насанд хүрэгчдийн мэргэжил дээшлүүлэх албан бус сургалтын тогтолцоонд өөрийн гэсэн хувь нэмрээ оруулах боломжтойг харуулж байна гэж судлаач миний зүгээс үзэж байна. Энэхүү судалгааны ажлаар туршигдсан тоглоомжуулах аргын үр нөлөө нь харьцангуй өндөр байгаа нь одоо хэрэглэгдэж байгаа нөхцлийг боловсролын шинэлэг технологиудаар баяжуулан загварчлах нь сургалтын үр дүнг нэмэгдүүлэх сайн талтайг харуулж байна. Дэлхий дахинд олон тооны эрдэмтэд энэ чиглэлээр судалгаа хийж байгаа ч тэдгээрийн үр дүнг бид жигд хүртэх боломжгүй тул Монголын эрдэмтэд судалгаа шинжилгээг иргэдийнхээ онцлог, боломж, нөхцөлд уялдуулан өндөр түвшинд хийх нь өөрийн орны боловсролын чанарыг сайжруулахад чухал түлхэц үйл ажиллагаа болно (Garamkhand, Murwa, Yun, & Kim, 2014). Цаашид сурган хүмүүжүүлэгчид нийлж өөрийн орны нээлттэй боловсролын тогтолцоог Coursera, EdX, and Udacity зэрэг томоохон системийн түвшинд хүргэх бүрэн боломжтой юм. Ашигласан ном, хэвлэл Balaji, B. S., & Sekhar, a. C. (2013). The various facets of MOOC. Proceedings of the 2013 IEEE International Conference in MOOC, Innovation and Technology in Education, MITE 2013, 139–142. http://doi.org/10.1109/MITE.2013.6756322 Espada, J. P., & Rodríguez, C. C. (2014). Method for analysing the user experience in MOOC platforms, 157–162.

Garamkhand, S., Murwa, V., Yun, H., & Kim, Y. S. (2014). The Role of Gamification in Education – A Literature Review. Contemporary Engineering Sciences, 7(29), 1609–1616. Retrieved from http://www.m-hikari.com/ces/ces2014/ ces29-32-2014/02surendelegCES29-32-2014.pdf Mamgain, N., Sharma, A., & Goyal, P. (2014). Learner ’ s Perspective on Video-viewing Features Offered by MOOC Providers : Coursera and edX, 331–336. moodle.org. (n.d.). Moodle. Retrieved from https://moodle.org/ Thomson Reuters (United States). (n.d.). Web of Science. Retrieved from http:// wokinfo.com/ Vaibhav, A., & Gupta, P. (2014). Gamification of MOOCs for Increasing User Engagement, 290–295.

Yousef, A. M. F., Chatti, M. A., Schroeder, U., & Wosnitza, M. (2014). What Drives a Successful MOOC? An Empirical Examination of Criteria to Assure Design Quality of MOOCs. 2014 IEEE 14th International Conference on Advanced Learning Technologies, 44–48. http://doi.org/10.1109/ICALT.2014.23

90

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

ТЕХНОЛОГИЙН ДЭВШЛИЙГ АШИГЛАН СУРГАЛТЫГ ҮР ДҮНТЭЙ ЯВУУЛАХ ТУРШЛАГААС П.Мэнд-Амгалан, М.Хуанган, Д.Эрдэнэсувд Дархан-Уул, ХААИС-ийн Агроэкологи Бизнесийн Сургууль Имэйл хаяг: mendee.p@sab.edu.mn, khuangan@sab.edu.mn Хураангуй There is a huge necessity to improve the English language teaching technology in higher education systems. According to this goal we are interested in students’ learning styles. Altogether 147 first and second year students of the School of Agroecology and Business (SAB) of Mongolian University of Life Sciences in Darkhan are involved in our survey. The result of the questionnaire has shown us the preferred learning style for the majority of students was “group” – 86% followed by “tactile” - 65%, “auditory” - 63.6%, “visual” – 63.3%, “kinesthetic” - 63% and “individual” - 29.6% respectively.

And we did survey on Massive Open Online Courses used in the higher education system in the world to make classes more effective. We chose Eliademy online system, made in Finland according to our survey result. This report will consider and share experience of mixed training at SAB. Түлхүүр үг: Синхрон, асинхрон, холимог сургалт, сурах хэв маяг, үйлийн болон оролцооны хэв маяг, харааны мэдрэхүй, сонсохуйн мэдрэхүй, ганцаарчилсан, нийтэд нээлттэй онлайн сургалт Удиртгал Эмч хүн өвчтнөө оношилж байж эм бичдэг шиг багш суралцагчаа таньж байж арга барилаа тааруулах ёстой1. Тэгвэл энэ жорыг тааруулах зохицуулах арга нь “бүгдэд хүрэх сургалт” юм. Түүнийг суралцагч нэг бүрийн сурах үйл ажиллагааг дэмжиж хөгжүүлнэ гэж ойлгож болно. Их дээд сургуулийн сургалтанд тулгамдаж байгаа асуудлûн нэг бол академик түвшингýý дордуулахгүйгээр прагматик сургалтыг хөгжүүлэх тухай асуудал юм. Сүүлийн үед оюутан залуучуудын сурах хэв маяг өөрчлөгдөж, технологийн дэвшлийг өдөр тутмын амьдралдаа түлхүү ашиглаж интернэт орчинд ажиллах, сурах хэрэгцээ улам бүр нэмэгдсээр байна. Тиймээс танхимын сургалтыг онлайн сургалттай хослуулан явуулах шаардлага бидний өмнө тулгараад байна. Бид сургалтыг үр дүнтэй явуулах зорилгоор Финланд улсын мэргэжилтнүүдийн бүтээсэн Элиадеми зайн сургалтын системийг албан ёсны эрхтэйгээр ìонгол хэл дээр орчуулж анх удаа Дархан дахь ХААИС-д нэвтрүүлсэн туршлагаас хуваалцах болно. Элиадеми нь 2013 онд бүтээгдсэн хэдий ч үүлэн технологид суурилсан, хамгийн уян хатан, ашиглахад хялбар тул эдүгээ дэлхийн 160 оронд 31 хэл дээр ашиглагдаж байгаа МÎÎÑ /нийтэд нээлттэй онлайн сургалт/ сургалтын хамгийн олон хэрэглэгчтэй сургалтын менежментийн систем юм. Монгол улсын хэмжээнд их дээд сургуулиудад ихэвчлэн ашигладаг М¯¯ÄË системтэй харьцуулсан үзүүлэлтүүд таны сонирхлыг татна гэдэгт итгэлтэй байна.

1

Olloo.mn

http://mn.khanacademy.org

91

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

1. Арга зүй Бид сургалтыг үр дүнтэй явуулахын тулд суралцагсдын суралцах хэв маягийг судлах, технологийн дэвшлийг ашиглан явуулдаг зайн болон холимог сургалтын хамгийн үр дүнтэй системийн талаар судалгаа хийх, туршиж үзэх, үнэлгээ хийх зорилтуудыг тавин ажилласан. Энэ ажлуудыг харьцуулсан судалгаа, туршилт судалгаа, ажиглалт, асуулга судалгааны аргуудыг ашиглан явуулсан.

2. Үр дүн Дархан-Уул аймаг дахь ХААИС-ийн Агроэкологи Бизнесийн Сургууль нь газар тариалангийн төв бүсэд оршдог сургалт, эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэл хосолсон бүтэцтэй байгаль орчин, ХАА-н салбарт 1969 оноос хойш мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа төрийн өмчийн сургууль юм. ХАА-н болон байгаль орчны салбарын аж ахуйн нэгж байгууллагын захиалгаар мэргэжилтэн бэлтгэх, урт богино хугацааны сургалт явуулах төдийгүй танхимийн сургалтыг технологийн дэвшлийг ашиглан үр дүнтэй явуулах шаардлага бидэнд өдөр тутам тулгарч байдаг. Иймд бид энэ асуудлыг шийдвэрлэх боломжийг эрэлхийлсэн болно. Энэ зорилтын хүрээнд бид эхлээд суралцагчдын суралцах хэв маягийг тодорхойлох оролдлого хийсэн. Суралцагчдын сурах хэв маягийн талаар Фелдер (1993), Гарднер (1998), Колб (1976), Вилс (1999), Киндли Ходсон (1999), Оксфорд (1990) нар судалгаа хийж олон бүтээл туурвижээ. Эдгээр эрдэмтэд сурах онцлогийг тухайн суралцагчдын гадаад хэл болон бусад судлагдахууныг мэдлэг болгон эзэмшихдээ ашигладаг өөрсдийнх нь сурах арга зам гэж тайлбарлажээ. Бид судалгаагаа Америкийн эрдэмтэн Ж.М.Рейдийн àнгли хэлийг 2 дахь гадаад хэлээ болгон үздэг суралцагчдын гадаад хэл сурах хэв маягийг тодорхойлох асуулгын аргыг ашиглаж явуулав. Гадаад хэл сурах 6 үндсэн хэв маягийг тодорхойлох 40 асуулгыг сургуулийнхаа веб хуудàñд байрлуулан сургуулийнхаа анги хэл судалж буй 380 оюутнаас цахим хэлбэрээр авч Excel data analyze програм ашиглан боловсруулалт хийж үзлээ. Судалгааны дүнг зургаар үзүүлбэл: Инженер individual kinesthetic group auditory tactile visual 0

20

40

60

80

100

1-р зураг. Инженерийн мэргэжлийн оюутнуудын àнгли хэл сурах хэв маяг Дээрх зургаас харахад èнженерийн мэргэжлийн оюутнуудын àнгли хэл сурах хэв маяг нь бүлгээр суралцах хэв маяг илт давамгайлсан байх бөгөөд сонсох, оролцооны, мэдрэхүйн болон харааны тогтоолтын суралцах хэв

92

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

маягууд 60-аас дээш хувьтай байгаа нь янз бүрийн хэв маягаар суралцах чадвартай байгааг харуулж байна. Харин ганцаарчилсан байдлаар сурах хэв маяг 40 хүрэхгүй хувьтай байгааг анхаарч үзэх хэрэгтэй юм. Бизнес удирдлага individual kinesthetic group auditory tactile visual 0

20

40

60

80 2-р зураг. Бизнес удирдлагын мэргэжлийн оюутнуудын àнгли хэл сурах хэв маяг Бизнес удирдлагын мэргэжлийн ангийн оюутнууд бүлгээр ажиллах болон оролцооны аргаар суралцах хэв маяг нь тодорхойлогдсон бөгөөд мөн л ганцаарчилсан байдлаар суралцах дургүй нь харагдаж байна. ХАА, Хүрээлэн буй орчин individual kinesthetic group auditory tactile visual 0

20

40

60

80

100

3-р зураг. ÕÀÀ, Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí мэргэжлийн оюутнуудын àнгли хэл сурах хэв маяг

4. Англи хэлний багш маань хичээлийг өөрөө байнга тайлбарлаж өгдөг.

17%

нийцэж байна мэдэхгүй нийцэхгүй байна

12% 71%

4-р зураг. Оюутнуудаас багшийн заах аргын талаар авсан санал асуулга

Гадаад хэлийг зааж сургахад тухайн суралцагчийн сурах хэв маягийг (Learning styles) тодорхойлж, түүнд суралцах аргыг (Learning strategies) хэрхэн уялдуулан эзэмшүүлэх асуудал нь аливаа сургалтын хөтөлбөрийн салшгүй нэг хэсэг байх

http://mn.khanacademy.org

93

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ёстой. Багш нарын сургалт явуулах арга барил суралцагчдын сурах хэв маягт хэрхэн нийцэж байгааг тодорхойлох зорилгоор авсан санал асуулгад дараах асуулгын хариултын хувь маш өндөр байгаа нь анхаарал татахуйц байлаа. Санал асуулгад оролцсон 380 оюутны 71% нь багш маань байнга өөрөө хичээлийг тайлбарлаж өгдөг гэсэн хариултад маш сайн нийцэж байна гэсэн хариултыг сонгосон байгаа нь бусад асуулгаас хамгийн өндөр хувьтай байна. Ингээд бид асуудал юунд оршоод байгааг тодруулах үүднээс гадаад хэлний хичээлүүдийн сургалтын хөтөлбөр, гарын авлага, сурах бичгүүдэд анализ хийж багш нарын дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан юм. Үүний дүнд гадаад хэлний сургалтын хөтөлбөрүүд дүрэм заахад голлон боловсруулагддаг, дүрмийг багш тайлбарлан ойлгуулахад их цаг зарцуулдаг, оюутан бүртэй тулж ажиллах цаг хомс байдаг, гадаад хэлний сургалтанд ашиглагдаж буй сурах бичиг, гарын авлагууд зарим талаараа Монгол хөрсөнд буудаггүй, амьдралаас хол байдаг, оюутнуудын сонирхолыг татахуйц материал хомс байдгийг тодруулав. Бид энэ байдлыг шийдвэрлэх гарцуудыг эрэлхийлж технологийн дэвшлийг ашиглан сургалтыг үр дүнтэй явуулах боломжуудын талаар судалж үзэв. Ингээд онлайн сургалтын хэлбэрүүдийг судлахад: - Синхрон - Асинхрон - Холимог төрлүүд байх бөгөөд их дээд сургуулийн сургалтанд холимог хэлбэрийн сургалт илүү тохиромжтой байхыг тодорхойлов. Олон улсын сургалтын практикт ашиглагдаж байгаа нийтэд нээлттэй онлайн сургалтын системүүдийг 4-р зураг. Нийтэд нээлттэй онлайн судàëáал: сургалтын системүүд

5-р зураг. Нийтэд нээлттэй онлайн сургалтын системүүдийн харьцуулалт Дээрх зургаас харахад Элиадеми онлайн сургалтын удирдлагын систем хамгийн сүүлд энэ зах зээлд нэвтэрсэн байна. Дээрх онлайн сургалтын системүүдийн давуу болон сул талуудад харьцуулалт хийж үзэхэд бидний хувьд хамгийн дэвшилтэт систем Элиадеми байсан. Ингээд энэ сургалтын удирдлагын системийг түлхүү судалж үзлээ.

94

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Элиадеми сургалтын удирдлагын системийг Финланд улсын мэргэжилтнүүд боловсруулж 2013 оны 02 сарын 11-нд ОУ-ын боловсролын зах зээлä нийлүүлсэн бөгөөд 1 жил 8 сарын хугацаанд дэлхийн 30 орны хэл дээр хөрвүүлэгдэн ашиглагдаж байгаа бөгөөд хэрэглэхэд хялбар, нүсэр биш систем байлаа. Бид 2014 оны 10 сард Финландын CBTex компанид хэрэглэгч болох хүсэлтээ уламжилж эрх авч системийн орчуулгын ажлаа эхлүүлж ìонгол улс 31 дэх орноор бүртгэгдсэн.

6-р зураг. Дэлхийн хэмжээнд боловсролын системийг үр дүнтэй байдлаар нь гаргасан жагсаалт Финланд улс боловсролын чанараараа дэлхийд тэргүүлдэг орон гэдгийг дээрх хүснэгтээс харж болно. Элиадеми онлайн сургалтын систем нь боловсролын зах зээлд нэвтрээд удаагүй хэдий ч 1 сая гаруй хэрэглэгчидтэй болсон байна. Ингээд 2014-2015 оны хичээлийн жилийн хаврын улиралд åрөнхий англи хэлний хичээл дээр туршсан. Агроэкологи Бизнесийн Сургуулийн оюутнууд нийт 10 кредитийн àнгли хэлний хичээл судалдаг бөгөөд åрөнхий англи хэлний 3 кредит хичээлийн 1 кредитийг болон бие даалтын хичээлийг Элиадеми онлайн сургалтын систем ашиглан, үлдсэн хичээлийг танхимийн сургалтаар холимог хэлбэрээр явууллаа. Сургалтанд хамрагдсан оюутнуудаас сургалтын үр дүн, тулгарч байгаа бэрхшээл хүндрэлүүдийн талаар 10 асуулт бүхий асуулга судалгаа явуулж үзвэл: 19,1%

4,3%

25,5%

Маш их

Бага зэрэг

Их

Огт таалагдахгүй

Дунд зэрэг

34,1%

17%

7-р зураг. Танд àнгли хэлний хичээлийн бичих, унших болон бие даан суралцах хэсгийг онлайн хэлбэрээр суралцах хэр таалагдаж байна вэ?

http://mn.khanacademy.org

95

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

10,6%

8,5%

8,5%

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Маш сайн

Маш бага

Сайн

Боломжгүй

Дунд зэрэг

32%

40,4%

27,7%

72,3%

8-р зураг. Таны хувьд интернэт ашиглан хичээлээ судлах боломж хэр байдаг вэ?

Тийм

Үгүй

9-р зураг. Цаашид àнгли хэлний хичээлийг онлайн болон танхиìûн сургалтын холимог хэлбэрээр явуулах нь зүйтэй гэж үзэж байна уу? Сургалтын явцад ажиглагдсан давуу талууд болон хүндрэл бэрхшээл: Давуу талууд

Бэрхшээлүүд

-

Танхимûн сургалт сонирхолтой, үр - дүнтэй явагдах болсон

Оюутнуудын компьютер дээр ажиллах чадвар сул

-

Оюутнуудын хэл сурах сонирхол - дээшилсэн

Сургуулийн орчинд болон гэртээ интернэт ашиглах боломж нөхцөл хангалтгүй

-

Оюутны мэдлэг чадварыг бодитой - үнэлэх боломж сайжирсан

Хугацаатай бие даалтыг цагт нь хийж сураагүй

-

Оюутнуудын компьютер дээр - ажиллах чадвар, сонирхол дээшилсэн -

Хөтөлбөр, сурах бичиг гарын авлага шинэчлэх шаардлагатай Багш нарын заах арга зүйн тогтсон хандлагыг өөрчлөх

2015-2016 оны хичээлийн жилд Агроэкологи Бизнесийн Сургууль Элиадеми онлайн сургалтын системийг эчнээ болон магистрûн сургалтандаа ашиглаж одоогоор 47 багшийн 116 хичээл уг системд орсон байна. Мөн интернэтийн хурдыг 2 дахин нэмэгдүүлж, сургуулийн орчинд төдийгүй оюутны байранд утасгүй интернэт орчин бүрдүүллээ. Бид àнгли хэлний хичээлийн хөтөлбөрийг онлайн болон танхимийн сургалтын холимог хэлбэрээр боловсруулан хөтөлбөрийн хороогоор хэлэлцүүлэн батлуулж, Ерөнхий àнгли хэлний хичээлийн сурах бичгийг гарган сургалтандаа ашиглаж байна. Элиадеми онлайн сургалтын систем нь нийтэд нээлттэй, үүлэн технологиä суурилсан, технологиор боловсролыг ардчилах үзэл баримтлалд тулгуурласан ашиглахад хялбар орчин үеийн дэвшилтэт систем юм.

96

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Дүгнэлт Их дээд сургуулийн танхимын сургалтыг онлайн сургалттай хослуулан холимог хэлбэрээр явуулах нь илүү үр дүнтэй гэж үзэж байна. Элиадеми онлайн сургалтын системийг èх дээд сургуулиудын сургалтанд ашиглах бүрэн боломжтой юм. “Бид дэлхийн боловсролын системийг өөрчлөхийг хүсэж байна. Мэдлэгийг хүмүүст үнэгүй түгээнэ гэдэг бидний бодлоор хамгийн сайн ардчилал” Элиадеми онлайн сургалтын системийг үүсгэн байгуулагч Сотирис Макриганнис Ашигласан ном, хэвлэл 1. Jim Scrivener. Learning teaching. 2000 2. Reid.J.M. Learning styles in the ESL/EFL classroom. 2002 3. Richard.M.F. learning and teaching styles in foreign and second language education. 2008 4. Боловсрол судлал сэтгүүл. 2014/02(100) 5. Olloo.mn 6. http://eliademy.com 7. www.learningstyle.com 8. www.businessinsider.com 9. www.universitas21.com 10. www.mindflash.com

http://mn.khanacademy.org

97

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

ГЕОГЕБРА ПРОГРАММААР МАТЕМАТИКИЙН ХИЧЭЭЛИЙН ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН БЭЛТГЭХДЭЭ ГЕОГЕБРАТУБЕ АШИГЛАХ НЬ Ц.Навчаа1, Л.Янжинлхам2, С.Мягмарлхам2 МУИС-ШУС Байгалийн ухааны салбарын багш МУИС-ийн Математикийн багшийн IV ангийн оюутан Имэйл хаяг: ynjikaaa@yahoo.com 1

2

Хураангуй Орчин үеийн дэвшилтэт технологийг ашиглан сурагчдаар мэдлэг бүтээлгэж, хичээлээ заах хэрэгцээ шаардлага багш нарт байна. Математикийн, ялангуяа геометрийн хичээлийг Геогебра программ ашиглан заавал хичээлийг сонирхолтой, үр дүнтэй болгож, улмаар багшийн ажлыг хөнгөвчилж болох юм. Ингэж хэрэглэгдэхүүн бэлтгэн хичээл заахад багш программыг бүрэн эзэмшиж, хэрэглэгдэхүүнээ бэлдэж чаддаг байх шаардлагатай. Гэвч багш өөрөө бүх хэрэглэгдэхүүнийг бэлтгэх программын, мэргэжлийн болон цаг хугацааны боломж хязгаарлагдмал байдаг. Геогебра программ дээр олон орны багш нар хэрэглэгдэхүүн бэлдэж, түүнийгээ ГеогебраТубе сайтад байршуулан, хамтран туршлагаа бүх талаар харилцан хуваалцдаг. Бид тэдгээр бэлэн хэрэглэгдэхүүнийг нээлттэй, үнэ төлбөргүй татаж аваад, өөрийн хичээлд хувирган, өөрчилж ашиглах, программын мэргэжилтнүүдээс дэмжлэг туслалцаа авах боломж байна. Мөн бүтээсэн хэрэглэгдэхүүнээ ГеогебраТубед байршуулж бусад багш нартай хуваалцаж, засàæ сайжруулах боломжтой. 2015-2016 оны хичээлийн жил Улаанбаатар хотын ЕБС-ийн 12-р ангиудад дээрх аргачлалаар ïризм, òэгш өнцөгт параллелепипед гэсэн сэдвүүдийг заасан. Математикийн багш нар цахим хэрэглэгдэхүүн бэлтгэж, ашиглахад ямар асуудал, бэрхшээл байгааг илрүүлэх зорилгоор ЕБС-ийн багш нараас судалгаа авч, судалгааны үр дүнг танилцуулж, түүн дээр үндэслэн хэрэглэгдэхүүнийг бэлтгэх дээрх боломж, арга замыг санал болгоно. Түлхүүр үг: Геогебра, ГеогебраТубе, цахим хэрэглэгдэхүүн, хамтран ашиглах Удиртгал Өнөө үед суралцагчдад аливаа ухагдахууны мөн чанар, учир шалтгааныг тайлбарлан таниулж ойлгуулахын тулд багш нар олон тооны программ, техник технологийг ашиглан сургалтын янз бүрийн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэн сургалтандаа ашиглаж буй баримтууд цөөнгүй байна. Ялангуяа математикийн багш нар сурагчдад геометрийн биетийн төсөөллийг өгч бий болгох, ухааруулан ойлгуулахад олон программууд ашиглаж байгаагийн дотроос Геогебра программыг сонгон хэрхэн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, бэлтгэсэн хэрэглэгдэхүүнээ хичээлдээ туршин, мэргэжил нэгт багш нартайгаа хэлэлцэн, санал бодлоо солилцох орчин мэдээлэл технологийн өнөө үед аль хэдийн бий болж үр ашгаа өгч байгаа билээ. Энэхүү орчны нэг болох Геогебра хэрэглэгдэхүүнээ байршуулах, татаж авах, сайжруулах зэрэг хамтран ажиллах боломж

98

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

бүхий ГеогебраТубе-ийн тухай энэхүү өгүүлэлд авч үзэх болно. Нээлттэй эхийн ГеогебраТубе сайтыг ашиглан Геогебра программ дээр хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, бэлдсэн хэрэглэгдэхүүнээ байршуулж бусадтай хуваалцах Геогебрагийн онлайн хамтын ажиллагаа −

Геогебра сайт geogebra.org гэсэн хаягаар орж геогебра програмìаа татаж авах, мөн хүмүүсийн байршуулсан хэрэглэгдэхүүнийг татаж авах мөн байршуулах боломжтой сайт юм. − Ном, гарын авлагууд геогебра програмìын тухай болон хэрхэн ашиглах талаар хэд хэдэн ном гарын авлага байдаг. − Youtube youtube.com/geogebrachannel Геогебра програìмын тухай, ашиглах заавар, хэрэглэгдэхүүн хэрхэн хийж буйг бичлэг хэлбэрээр байршуулсан суваг. − Геогебра програìмыг ашигладаг, ашиглах хүсэж буй бүх хүмүүст зохиулсан “Facebook” групп байдаг. Энэхүү групп нь хүмүүс хийсэн зүйлээ байршуулах, хийх гэж буй зүйлд тань асуудал гарвал бусад хүмүүсээс тусламж авах гэх мэтýýð. Ерөнхийдөө бол сурах сургах гэсэн үйлийг давхар хийж хөгжиж боломжтой. − GeogebraTube сайт нь Геогебра програм дээр бэлдсэн хэрэглэгдэхүүнээ байршуулдаг вэб хуудас юм. Боломжуудыг дурдвал:  Орон орны хүмүүсийн бэлтгэж хийсэн материалуудыг татаж авах  Өөрөө хэрэглэгдэхүүн бэлдээд энэ сайтад байршуулж бусдад түгээх  Байршуулсан хэрэглэгдэхүүнээ нэгтгэж, геогебра ном үүсгэх  ГеогебраТубе-н ажлын талбар дээр хэрэглэгдэхүүн ажиллах  Хэрэглэгдэхүүнээ татаж аваад өөрийнхөө шаардлагад тохируулан өөрчлөх Давуу тал:  Бэлэн хийсэн хэрэглэгдэхүүн татаж авснаар цаг хугацаа хэмнэнэ.  Багш санаа авч хичээлдээ ашиглана.  Багшийн мэргэжлийн болон арга зүйгээ хөгжүүлэх боломж бүрэн нээлттэй.  ГеогебраТубе-н ажлын талбар дээр хэрэглэгдэхүүн ажилладаг учир багш ажиллуулж үзээд сонгож болно.  Сонгож авсан хэрэглэгдэхүүнээ өөрийнхөө хэрэгцээнд тохируулан өөрчлөх. Жишээ нь хэлийг нь солих гэх мэт.  Багш өөрөө иж бүрэн хэрэглэгдэхүүн бэлдээд уг сайтад ном болон байршуулаад бусадтай хуваалцах.  Багшийн байршуулсан ном болон хэрэглэгдэхүүнийг засан сайжруулж, санал хүсэлтээ хэлэх. ГеогебраТубе-ийн цаашдын хөгжлийн чиг хандлага ямар байх вэ òàëààð, ìºí òүүн дээрх материалуудыг хэрхэн чанаржуулж, ямар шалгуураар сайн материалыг хайж олох, материалуудыг сортлох системийг бий болгохоор хөгжүүлэгчид ажиллаж байна. [6] 1. Арга зүй Судалгааны арга

http://mn.khanacademy.org

99

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

- - -

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Турших Ажиглах Асуулга

ГеогебраТубе ашиглан хэрэглэгдэхүүн бэлдэж хичээл заасан жишээ: Уëààíáààòàð хотын 2-р сургуульд Багшлах дадлага хийх хугацаанд математикийн “Призм”, “Тэгш өнцөгт параллелепипед” сэдвийн хичээлийг цахим хэрэглэгдэхүүн ашиглаж заасан. Цахим хэрэглэгдэхүүн ашиглаж заахдаа ГеогебраТубе-ээс татаж, өөрчилж бэлдсэн. 2, 33-р сургуулиудын 12-р ангиудад С.Мягмарлхам, Л.Янжинлхам нар дээрх 2 сэдвийг заасан.

1-р хүснэгт Тэгш өнцөгт параллелепипед, призм хичээлийн хэрэглэгдэхүүнийг бэлдэх Татаж авсан

Татаж аваад сайжруулсан Үнэлгээ (0-5) Сурагчдад ойлгомжтой Өнгө өнгөөр харагдуулахын тулд x,y,z ялгах - 1 хавтгайгаа өнгө өнгөөр ялгаж өгсөн. Мөн харгалзан x,y,z гэсэн цэгүүдээ адилхан өнгөөр ялгаж өгөөд гулсагчийг хөдөлгөж сурагчдад ойлгомжтой байхаар бэлдсэн.

100

http://mn.khanacademy.org

Монгол хэл рүү орчуулсан. Сурагчдад алхам алхмаар харуулах зорилгоор ирмэг, талс, орой, диагîналийг гулсагчаар нэг нэгээр гаргаж ирэх болгож өөрчилсөн.

Монгол хэл рүү орчуулах-1 Алхам алхмаар болгох- 1

Монгол хэлээр орчуулаад тэнцүү тэгш өнцөгтүүдийг ижил өнгөтэй болгосон. Мөн томüёо, зураг 2-ыг зэрэгцүүлэн байрлаж байхаар засан сайжруулсан.

Монгол хэл рүү орчуулах -1 Өнгөөр ялгах1 Текст бичвэрийг зэрэгцүүлэх -1

Оройнуудыг тэмдэглэсэн. Сурагчдад ойлгомжтой байх үүднээс доод, дээд суурийн оройг ижил үсгээр тэмдэглэсэн.

Оройг тэмдэглэх-2

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Пирамидыг призм болгож өөрчилсөн. Өндөр, суурийн диагональ, призмийн диагоналийг харуулахаар оруулж өгсөн. 2D графикийг хөдөлгөхөд 3D хөдөлнө. 12 өнцөгт призмийг харуулах боломжтой. Нэг оройгоос хэдэн диагональ гарахыг харуулах.

Пирамидыг призм болгох-5 Өндөр, диагона­лиудыг нэмэх-1 Диагона­лиудыг өөрчлөх-1

Тэмдэглэгээ болон томьёог тэкс хэлбэрээр бичиж слайдер ашиглан нэг нэгээр нь гаргàсан.

Текст бичих-1 Слайдер хийх-2

Асуулгын зорилго Багш нарын цахим хичээлд хандах хандлага, геогебра программыг ашиглаж хичээл заахад ямар ямар асуудал, бэрхшээл тулгардаг талаар мэдэх 2. Үр дүн Асуулганд нийт ЕБС-ийн 22 багшаас Уëààíáààòàð хотын 19, Багануур дүүргийн 1, Хөдөө орон нутгаас 2 багш хамрагдсан бөгөөд асуулгуудад дараах хариултуудыг өгсөн. Үүнд: 1. Та хичээл заахдаа програмì ашигладаг уу?

2. Та ямар ямар програмì ашигладаг вэ?

0

огт ашигладаггүй нэг, хоёр удаа

1 21

Õаàяа ихэнхдээ

0

үргэлж

0 0

4

8 12 16 20

latex GSP Maple Mathcad Geogebra Prezi Excel Power point

2 1

5 3

6

2 15 14 0

4

8

12 16 20

http://mn.khanacademy.org

101

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

3. Огторгуйн геометрийн хичээлийг заахдаа ямар хэрэгсэл ашигладаг вэ? Ãåîãåáðà үзүүлэн

Нэмэлт: 1.

2.

3.

4.

5.

3 6

зурган ба биет үзүүлэн

10

үзүүлэн өнгийн шохой самбар

15

Компьютер Проектор Cabri 3D Macromedia flash Самбарын шугам

22 0

4

8

12 16 20

4. Танд цахим хэлбэрээр хичээлээ заахад ямар хүндрэл учирдаг вэ? Нөөтбүүк байхгүй

3

Цаг хугацаа их шаарддаг

3

ашиглаж чадахгүй 7

Интернэт орчин хомс

5

Программ ашиглах чадвар

3

Гадаад хэлний мэдлэг

4

Хэрэглэгдэхүүн ховор

5

Проектор, дэлгэц

0

5

9. Танд Ãåîãåáðà програмì ашиглахад ямар хүндрэл учирдаг вэ?

Ãåîãåáðà үзүүлэн ховор түлхүүр үгээ мэдэхгүй гадаад хэлний мэдлэг

5 6 4 0 4 8 12 16 20

10 15 20

5. Та Ãåîãåáðà програмìыг мэдэх үү?

5

6. Та Ãåîãåáðà програìмыг ашиглан хичээл зааж байсан уу?

тийм 41%

үгүй 59%

тийм 30%

үгүй 70%

7. Та Ãåîãåáðà програìмыг яаж ашигладаг вэ? − Геометр болон алгебрт зураг үзүүлэн хэлбэрээр хувиргалт хийхэд − Ихэнхдээ хэрэглэгдэхүүн бэлтгэдэг − Хичээлийн бэлтгэл хийхэд − Геометрийн хичээл заахад 8. Тийм бол ямар сэдвээр зааж байсан бэ? Тоочно уу. − Функц − Бөмбөрцөг − Параллелограмм − Тойрог − Гүдгэр n олон өнцөгтийн дотоод өнцгүүдийн нийлбэр

102

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Дүгнэлт ба хэлэлцүүлэг ГеогебраТубе-ээс хэрэглэгдэхүүн татаж аваад хичээл заахад гарсан давуу тал: − Цаг хугацаа хэмнэсэн − Өөрийнхөө хэрэгцээнд тохируулан өөрчилсөн − Бүх хэрэглэгдэхүүнээ нэгтгэж Геогебра ном үүсгэн ГеогебраТубед байршуулсан. − http://www.geogebra.org/material/simple/id/2304793 − http://tube.geogebra.org/material/simple/id/2304933 Геогебра ном − Багануур дүүргийн 125-р сургуулийн багш Цолмон байршуулсан хэрэглэгдэхүүнийг ашиглан 12-р ангид хичээл орсон. Цолмон багш “Хэрэглэгдэхүүн таалагдсан. Сонирхолтой хичээл болсон. Судлагдахууны багаараа математикийн програм болон Геогебра сурахаар шийдээд сургалтаа эхлүүлээд байна” гэсэн сэтгэгдэл бичсэн. Судалгаанаас үзэхэд: 1. Та хичээл заахдаа програмì ашигладаг уу? гэсэн асуултанд нийт 22 багшийн 21 нь хаàяа гэж хариулсан байна.

2. Цахим хэрэглэгдэхүүнээр хичээл заахад ямар асуудал гардаг вэ? гэсэн асуултанд хэрэглэгдэхүүн ховор, цаг хугацаа их шаарддаг гэж хариулсан байна.

3. Танд Геогебра програмì ашиглахад ямар хүндрэл учирдаг вэ? гэсэн асуултанд нийт багшийн 4 нь гадаад хэлний мэдлэг, 3 нь түлхүүр үгээ мэдэхгүй, 5 нь бэлэн Геогебра үзүүлэн ховор, 5 нь хэрэгцээндээ зориулж ашиглаж чаддаггүй гэсэн байна. Эдгээр асуулгаас харахад програмì хааяа ашигладаг, мөн тулгараад байгаа бэрхшээл нь хэрэглэгдэхүүн ховор, цаг хугацаа их шаарддаг ба бэлэн геогебра програмì байвал хичээлдээ ашиглахыг хүсдэг гэсэн байна. ГеогебраТубе-г ашигласнаар: 1. Хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх санаа авах 2. Бэлэн хэрэглэгдэхүүн татаж авах 3. Татаж аваад сайжруулах гэсэн боломжуудтай. Тиймээс багш нарт тулгамдаад байгаа асуудлуудыг ГеогебраТубе шийдэх боломжтой гэж үзэж байна. Зөвлөмж Математикийн багш нар хичээлд сонирхолтой хэрэглэгдэхүүн, техник технологи ашиглах ялангуяа геометрийн биетийн төсөөллийг өгч бий болгох, ухааруулан ойлгуулахад Геогебра программыг сонгон хичээлээ бэлтгэж байна. Багшийн ажлыг хөнгөвчилж, бэлэн хэрэглэгдэхүүн татаж, түүнийгээ өөрийн хэрэгцээнд тохируулан засан сайжруулж, мөн бусадтай хуваалцах боломжийг ГеогебраТубе бидэнд олгож байна. Тиймээс мэргэжил нэгт багш нар энэхүү сайтыг ашиглан санал бодлоо солилцох, хамтарч ажиллах хэрэгтэй байна.

http://mn.khanacademy.org

103

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Ашигласан ном, хэвлэл 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Геогебра хураангуй гарын авлага (2013) http://tube.geogebra.org/ http://geogebra.org/ https://www.facebook.com/GeogebraMNG/ http://tube.geogebra.org/b/665971#material/1393173 Barvara Kimeswenger (2015). Designing a quality-based Review System for GeoGebraTube. https://tube.geogebra.org/b/1384335# (2015.07.02.)

104

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

ÁÀÃØ ÁÝËÒÃÝÕ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÍÝÝËÒÒÝÉ ÖÀÕÈÌ ÑÈÑÒÅÌÈÉÃ ÒÓÐØÑÀÍ ÍÜ Д.Цэдэвсүрэн, Ц.Нямсүрэн Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль, МБУС, Мэдээлэл зүйн тэнхим Имэйл хаяг: tsedevsuren@msue.edu.mn, nyamsuren@msue.edu.mn Хураангуй Мэдээлэл холбоо, харилцааны технологийн хөгжил нь сургалтын арга зүй, технологид шинэ боломж арга замыг бий болгож байна. Тэр дундаа их дээд сургуулийн сургалтад суралцагчийн сурахуйн үйлийг дэмжих, сурах арга барилд суралцахад дэмжлэг болохоор интеграцчилан ашиглах өргөн боломж бий болжээ. Багш мэргэжлээр суралцагч нь МХХТ-ийг сургалтад ашиглах, МХХТ-ä суурилсан сургалтыг зохион байгуулах суурь мэдлэг, чадвартай байхыг цаг үе шаардаж байна. Энэ шаардлагын үүднээс МХХТ-ийг ашиглах арга зүй, технологийн талаарх онол, арга зүйн талаар багш бэлтгэх сургалтын агуулгад тусгаж өгснөөс гадна зарим мэргэжлээр цахим сургалтын давуу талыг ашиглан холимог сургалтыг хэрэгжүүлэх ажил олноор хийгдэж байна. Багш мэргэжлээр суралцагч нь долоо дугаар улирлын эхний дөрвөн долоо хоногт бие даасан багшлах дадлагыг орон нутагтаа гүйцэтгэдэг. Уг дадлагаас үргэлжлүүлэн Мэдээлэл зүйн багшийн 4 дүгээр ангийн 8 долоо хоногийн сургалтыг MOODLE системийг ашиглан зохион байгуулж, туршсан сургалтын зарим үр дүнгийн талаар энэхүү өгүүлэлд авч үзлээ. Түлхүүр үг: Moodle, e- learning, education, university, information technology, open education Удиртгал Өнөөгийн нийгэмд хамгийн их өөрчлөгдөж буй үйл явцын нэг бол суралцахуй юм. Суралцахуйн хувьсал нь шинээр гарч ирж буй нийгмийн болон технологийн хөгжлийн давуу тал, боломжийг сурган хүмүүжүүлэх зүйн үүднээс сургалт, боловсрол үйл ажиллагаанд хэрэглэхтэй холбогдон бий болж байна [1]. Эдгээр хувьслын нэг жишээ бол цахим сургалт юм. Энэхүү сургалтын арга нь технологид тулгуурласан бөгөөд бусад салбартай адил үр ашиг хүлээсээр л байна. Цахим сургалт нь сүүлийн жилүүдэд маш эрчимтэй хөгжиж сургалтын загвар, технологийн шийдэл, заах арга барил зэрэг олон зүйлийг шинээр туршиж, хөгжүүлэх боломж, арга замыг турших, бий болгох арга зам, хэрэгсэл болсоор байна. Энэхүү эрчимт хөгжлийн үр дүнд ихэнх их, дээд сургуулиуд худалдааны эсвэл нээлттэй эхийн сургалтын удирдлагын системүүдийг сургалтдаа аль нэг хэлбэрээр хэрэглэх болжээ. Сургалтын удирдлагын системүүд нь ч ерөнхий боловсролын сургууль, их сургууль бусад сургалтын байгууллагуудын шаардлагыг хангахуйц бүтцээ нэгэнт олсон байна. Тэдгээр системүүд нь оюутнууд болон багш нарт суралцах үйл явцыг сайжруулах, хөнгөвчлөх, удирдан зохион байгуулахад зориулсан олон тооны

http://mn.khanacademy.org

105

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

хэрэгсэлтэй байдаг. Сургалтын системүүд нь суралцагчдын суралцах хугацааг хязгаарладаггүйгээрээ давуу талтай [2]. Суралцагчдын хэрэгцээ шаардлагыг гол болгодог учраас эдгээр системүүдийн гол шийдэл нь суралцах арга замыг хэрхэн сонирхолтой, эргэх холбоотой болгох талаас нь илүү анхаарсан байдаг [3].

1. Мoodle ñèñòåìèéí òóõàé Интернэт, вэб тэдгээрийн ололт, давуу талыг сургалтад ашиглах судалгаа нь сургалтын удирдлагын систем (LMS-Learning Management System)-ийг бүтээх боломжийг бий болгосон байна. Сургалтын удирдлагын систем нь вэб аппликэшн бөгөөд серверт байрлаж, вэб браузер ашиглан хандах боломжтой.

MOODLE (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment) нь сургалт удирдлагын систем нь модульд суурилсан динамик сургалтын орчин бөгөөд интернэт, вэбэд суурилсан сургалт явуулах боломжийг хангасан онлайн зайн сургалтын чөлөөт, нээлттэй эхийн систем юм. Тиймээс интернет бүхий компьютерээс дэлхийн хаанаас ч багш, оюутан хандах боломжийг олгоно. Энэхүү системд хичээлийн агуулга байршуулан суралцагчдад хүргэх,

суралцагчид түүнийг татаж авах, үзэж судлах, бусадтай хамтран эзэмших боломжийг олохоос гадна суралцагчидтай онлайн хэлэлцүүлэг, чат явуулах, судалгаа авах, суралцагч өөрийгөө үнэлэх боломжоор хангах, дасгал, даалгавар хийх, багш суралцагч харилцан эргэх холбоотой ажиллах, сургалтын явцын болоод эцсийн үнэлгээ хийх боломжийг бүрдүүлсэн байдаг. Уг систем нь танхимын сургалттай төстэйгөөр сургалтын бүхий л үйл ажиллагааг цахим орчинд явуулах боломжийг бий болгоход чиглэн хөгжиж байна. Мөн оюутнуудын хичээлийн оролцоог хянах, хичээлийг хэн хэдийд хэдэн цаг хичээлийн агуулгыг уншиж судласан, хэлэлцүүлэг, даалгавар, үнэлгээнд хэрхэн оролцож байгаа бүхий л үзүүлэлтийг харах, үзэх боломжийг багшид олгодог. Энэ нь сургалтыг суралцагчийн сурах арга барил, хэрэгцээ сонирхол, цаг завт тохируулан явуулах боломжийг багшид олгодог (1-р зураг).

106

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

2-р зураг. МУБИС-н çайн сургалтын систем 2. Moodle ñèñòåìèéã ñóðãàëòàä àøèãëàñàí òóðøèëò ñóäàëãàà, ¿ð ä¿í МУБИС нь Moodle системийг сургалтын үйл ажиллагаанд 2009 оноос хойш ашиглаж байна. Өдгөө Moodle системд 246 курс байгаагаас 20 гаруй курсыг сургалтад идэвхтэй ашиглаж байна. 578 идэвхтэй хэрэглэгчийн 130 орчим нь багш, 450 орчим нь оюутан, суралцагчид байна. Энэхүү системийг ашиглан хэд хэдэн сургалтын дидактик багц материалыг боловсруулан онлайн байрлуулан танхимын сургалттай хослуулан холимог хэлбэрээр ашиглаж байна. Тухайлбал: Moodle сургалтын системийг ашиглан явуулсан холимог сургалтууд: − 2010-2011 оны хичээлийн жилийн нэгдүгээр улиралд Мэдээлэл зүйн багшийн 4 дүгээр àíãèä − 2011-2012 оны хичээлийн жилийн нэгдүгээр улиралд Мэдээлэл зүйн багшийн 4 дүгээр ангид тус тус онлайн сургалтыг явуулсан. − 2011 оны 3 дугаар сард ЕБС-ийн багш нарт зориулсан модул сургалт − 2014 оны 1 дүгээр сарын 21-23 болон 2014 оны 2 äóãààð сарын 5-7 хооронд “МУБИС-ийн багш нарын МХТ-ийн чадамжийг дээшлүүлэх” 3+3 буюу гурван өдрийн танхимын болон гурван сарын зайны сургалт. Танхимын сургалтад хосолсон байдлаар ашигладаг хичээлүүд : − Магистрын өдөр болон эчнээ ангийн сургалтад “Боловсролын мэдээллийн систем”, “Сүлжээний хичээлүүд” − Бусад бакалаврын өдрийн ангийн сургалтад - “МТТХ-1, МТТХ -2” Мэдээлэл зүйн болон Мэдээлэл зүй-математикийн багш мэргэжлийн ангийн өдрийн сургалтанд: − Судалгаа боловсруулалт

http://mn.khanacademy.org

107

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

− − − − − − − − − −

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Мэдээллийн менежмент Мэдээлэл зүйн бодлого бодох семинар Мэргэжлийн дидактик Компьютерийн англи хэл Компьютерийн сүлжээ Вэб дизайн Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүн боловсруулах арга зүй Интернэт програìмчлал Java програìмчлал Хэрэглээний програìмын сан гэх мэт хорь гаруй хичээлийн цахим багц материалыг бэлтгэж, системд байрлуулан сургалтад ашигласан байна.

Зураг 3. Интернýт програмìчлал Онлайн сургалтын танилцуулбал:

талаар

суралцагчдаас

1. Сургалтын явцад хичээлүүдийг системд төлөвлөн оруулахдаа модулиар (3-р зураг), долоо хоногоор (4-р зураг) гэх мэт тухайн хичээлд илүү тохиромжой хэлбэрээр боловсруулж байрлуулан сургалтаä туршлаа. Гэхдээ хичээлийн судалбал зохих хэсгийн үйл ажиллагаа (хичээлийн агуулгын материалыг үзэх, судлах, өөрийн үнэлгээний материалтай ажиллах, дасгал даалгавар хийх, хэлэлцүүлэг, чатад оролцох, хоорондоо мэтгэлцэх, дижиталаар хамтран ажиллах)-д оролцох боломжтой, бусад үйл ажиллагааг хугацаа нь болох үед оролцох боломжтой байхаар байрлуулж байлаа. Хичээлийн модуль болон долоо хоногийн хэлбэрийн аль аль хэлбэр нь суралцагчдад ойлгомжтой, сурах үйлд ямар нэг сөрөг нөлөө үзүүлээгүй болохыг сургалтад хамрагдаж, судалгаанд оролцсон суралцагчид хариулсан байлаа.

108

http://mn.khanacademy.org

авсан

үнэлэлт,

дүгнэлтийг

Зураг 4. Жава програмчлал

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

2. Мөн хичээлийн материалуудыг текстэн (html, Doc, pdf), аудио(mp3), видео (flv, swf) зэрэг олон төрлийн форматаар бэлтгэн, системд байршуулан суралцагчдад хүргэсэн. Түүнийг хэрэглэсэн суралцагчдад хамгийн ойлгомжтой хэлбэр нь видео (5-р зураг) байсан байна. Гэхдээ видео хэлбэрийн агуулгыг МХХТ-ийн дэд бүтэц сул хөдөө орон нутгаас үзэж, судлахад хүндрэлтэй байсан бөгөөд энэхүү хүндрэлийг шийдэхэд вэбд суурилсан текст голлосон агуулга нь боломжийг олгож байна. 5-р зурагт буй графикийн “Зөвхөн текс, pdf” агуулгад санал өгсөн суралцагчид мэдээллийн дэд бүтцийн хөгжил сул орон нутгаас цахим сургалтад оролцсон байна.

3. Агуулгыг төрөл бүрийн хэлбэрээр боловсруулан ашиглах нь суралцагчийг судлагдахууныг бүрэн ойлгоход тус болж байна. Тухайлбал, уншаад ойлгохооргүй үед видео хичээлээс үзэж, ойлгоход илүү дөхөм болж байна гэсэн хариултыг олон суралцагч өгсөн байна. Иймээс цахим сургалтын агуулгад удирдамж, тайлбар бүхий видео хичээл бэлтгэн ашиглах нь хичээлийн чанарт эерэгээр нөлөөлдөг байна. Энэ нь сүүлийн боловсрол

5-р зураг. Ямар хэлбэрийн хичээл хамгийн ойлгомжтой байсан бэ? асуултад суралцагчдын хариулт өгсөн байдлыг харуулсан нь нэвтэрч, хурдацтай хөгжиж буй МООС сургалтын үр дүнгээс харагддаг [4].

4. Системд байршуулсан цахим хичээлийг танхимын сургалттай хослуулан ашиглахад сургалтыг зохион байгуулж буй багш, сургалтад хамрагдаж буй суралцагчдад аль алинд нь давуу талыг олгож байгаа нь энэхүү туршилт, судалгааны үр дүн харууллаа. Тухайлбал, сургалтын явцад багш нь суралцагчдад бие даалтын ажил даалгавар өгч, түүнийг хугацаанд нь үнэлэхэд үүсдэг хүндрэлийг энэхүү системээр шийдвэрлэх боломжтой болж байгаа юм (6-р зураг). Бие даалт, даалгаврыг хамтарсан бие даасан аль ч хэлбэрээр хийлгэх боломжийг системээр дамжуулан хийснээр ажлыг гүйцэтгэсэн байдал (хэрхэн сайжруулсан, хэдэн удаа илгээсэн гэх мэт), илгээсэн хугацаа зэргийг хянах, суралцагчийн хувьд бие даалтыг хийж илгээх хугацаа дуусахад системийн тухайн үйлчилгээг ашиглах боломжгүй болдог зэрэг нь холимог сургалтад ашиглахад ерөнхий зориулалтын бусад системээс илүү давуу талтай болгодог.

http://mn.khanacademy.org

109

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

6-р зураг. Сургалтын явцад оюутнуудын даалгавар илгээж багшийн үнэлгээ өгсөн байдал 3. Ä¿ãíýëò MOODLE системийг багш бэлтгэх сургалтад хэрэглэснээр хичээлийн цахим агуулгыг нээлттэй хөгжүүлэх боломж бүрдэж байгаагаас гадна оюутнууд хичээлийн агуулгыг хүссэн цагтаа дахин үзэх, даалгаврыг бие даан болон хамтран гүйцэтгэх, ингэснээр суралцагчид дижитал хамтын ажиллагааны чадварт эрт суралцах боломж бүрдэж байна. Тухайлбал, онлайн хэлбэрээр бусад оюутантайгаа илүү холбоотой байж, бие даалт, дасгал ажиллахдаа илүү цаг зарцуулж, хичээлдээ илүү сонирхолтой оролцсоноор хичээлийг илүү сайн ойлгож, ингэснээр хичээлийн чанарт эерэгээр нөлөөлж байгаа нь уг судалгаагаар нотлогдлоо. Уламжлалт болон сургалтын удирдлагын систем ашигласан холимог сургалтын нийтлэг үзүүлэлтүүдийг харьцуулан 1-р хүснэгтэд үзүүллээ. Хүснэгт 1 Уламжлалт болон холимог сургалтын харьцуулалт Үзүүлэлт

Уламжлалт сургалт

Холимог сургалт

Багш суралцагчийн харилцаа

Шууд

Шууд, ижил биш хугацаанд

Курсыг олон суралцагчид шууд хүргэх боломж

Бага

Дунд

Суралцагчийн сахилга бат/идэвх

Дунд зэрэг

Өндөр

110

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Цагийн багтаамж-өөрөө мэдлэг бүтээх боломж

Дунд

Өндөр

Гэрийн даалгавар хийж өөрийгөө хөгжүүлэх боломж

Боломжтой

Боломжтой

Багаар ажиллах

Боломжтой

Боломжтой

Туршилтын ажил хийх боломж

Боломжтой

Боломжтой

Жигд бус түвшний суралцагчидтай ажиллах боломж

Хүндрэлтэй боловч боломжтой

Боломжтой

Олж авсан мэдлэгт бодитой үнэлгээ хийх боломж

Өргөн боломжтой

Боломжтой

Шалгалтын үеэр хуулах магадлал

Магадгүй

Магадгүй

Курсын материалыг бэлтгэх зардал

Дунд зэрэг

Дунд зэрэг

Курсыг удирдан явуулах үеийн зардал

Өндөр

Дунд зэрэг

Байр унааны зардал

Магадгүй өндөр

Бага

Àøèãëàñàí íîì, õýâëýë [1] García-Peñalvo, F. J., Colomo-Palacios, R., & Lytras, M. D. (2012). Outcomes of International Research Projects on Technology Applied to Education. Journal of Universal Computer Science, 18(1), 1–4.

[2] Kraebber, H., & Lehman, J. (2009). Use of educational technology in manufacturing engineering and technology education. In 2009 39th IEEE Frontiers in Education Conference (pp. 1–6).

[3] Brown, J. S., & Adler, R. P. (2008). Minds on Fire: Open Education, the Long Tail, and Learning 2.0. Learning, 43(1), 1–19.

[4] Нямсүрэн, Ц., Мягмаргармаа, Ч. (2015). MOOC уламжлалт сургалттай харьцуулсан судалгаа, Дээд боловсролын шинэчлэл, тулгамдсан асуудал ЭШБ.

[5] Pappano L (2012) The year of the MOOC. The New York Times.

[6] Aranda, A. D. (2012). Moodle for distance education. Distance Learning, 8(2), 25–28.

[7] Gomez-Aguilar, D., Conde-Gonzalez, M., Theron, R., & Garcia-Pe??alvo, F. (2011). Supporting moodle-Based lesson through visual analysis. Lecture Notes in Computer Science (including Subseries Lecture Notes in Artificial Intelligence and Lecture Notes in Bioinformatics), 6949 LNCS(PART 4), 604–607.

[8] Jackson, E. A. (2015). Impact of MOODLE platform on the pedagogy of students and staff: Cross-curricular comparison. Education and Information Technologies.

[9] Mavengere, N., & Ruohonen, M. (2011). Using Open Source Software for Improving Dialog in Computer Science Education - Case Mozambique University.

Information Technology and Managing Quality Education, 348(1998), 52–61.

http://mn.khanacademy.org

111

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Нýýëòòýé áîëîâñðîëûí àðãà õýëáýð Õàí Àêàäåìèéí íýýëòòýé ñóðãàëòûí òàíèëöóóëãà Äàÿàðøèë, øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí äýâøëèéí ýðèí ¿å íü íýýëòòýé, ºðñºë人íòýé, ìýäýýëýëæñýí îð÷èíä àìüäðàõ ÷àäâàðûã õ¿í á¿ðýýñ øààðäàæ áàéãààãààñ äýëõèéí óëñ îðíóóä áîëîâñðîëûí áîäëîãîî øèíý çóóíä õ¿í òºðºëõòíèé íèéòëýã àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä îðîëöîõ ìýäëýã ÷àäâàðòàé, á¿òýýë÷, õàðèóöëàãàòàé, íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ ÷àäâàðòàé èðãýí òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãë¿¿ëæ áàéíà. Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí “ÍÝà Ìîíãîë” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä èðýýä¿éä ÿìàð ìîíãîë èðãýíèéã áýëòãýõèéã áîëîâñðîëûí áîäëîãîä òóñãàñíààð ÍÝà çîðèëãîòîé, ìýäëýã ÷àäâàðòàé, á¿òýýë÷, õàðèóöëàãàòàé, íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ ÷àäâàðòàé ìîíãîë èðãýíèéã òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí òºðèéí áîäëîãûí ¿íäñèéã øèíýýð äýâø¿¿ëýí òàâüæ, èíòåðíýò òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí, íýýëòòýé, íàñàí òóðøèéí, òàñðàëòã¿é, ÷àíàðòàé áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæèéã áèé áîëãîæ, áîëîâñðîëûí ¿íäýñíèé òîãòîëöîîã íýýëòòýé ìýäëýã áîëîâñðîëûí ¿çýë ñàíàà, àðãà õýëáýðýýð áàÿæóóëæ, á¿õ ò¿âøíèé ñóðãàëòàä íýýëòòýé áîëîâñðîëûí äýëõèé íèéòèéí ÷èã õàíäëàãûã òóñãàæ, áàãø, ìýðãýæèëòýí, ýöýã ýõ, ñóðàëöàã÷äûí õàìòûí àæèëëàãààíû ºðãºí òàëáàðûã áèé áîëãîõ àæëóóäûã ¿å øàòòàéãààð õèéæ áàéíà. Áîëîâñðîë, Ñî¸ë, Øèíæëýõ Óõààíû ßàìíû çàõèàëãààð Íýýëòòýé Ìýäëýã Áîëîâñðîëûí Ñàíãààñ äýëõèé äàÿàð àñàð õóðäòàé ò¿ãýæ áàéãàà, õàìãèéí ºíäºð õàíäàëò, àøèãëàëòòàé îíëàéí, íýýëòòýé ñóðãàëò áîëîõ ÀÍÓ-ûí Õàí Àêàäåìèéí 800 âèäåî õè÷ýýë¿¿äèéã ìîíãîë õýëíýý îð÷óóëàí, áàãø ñóðàã÷èä, áèå äààí ñóðàëöàã÷äàä ¿íý òºëáºðã¿éãýýð õ¿ðãýæ, ñóðãàëòàä õýðõýí àøèãëàõ òàëààð åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí áàãø íàðûã øàò äàðààòàéãààð ÷àäàâõæóóëëàà. http://mn.khanacademy.org Ýíýõ¿¿ îíëàéí, íýýëòòýé ñóðãàëò íü âèäåî õè÷ýýëýýñ á¿ðäñýí ìýäýýëëèéí ñàí òºäèé ç¿éë áèø ñóðãàëòûí àãóóëãà, àðãà ç¿é, ¿íýëãýýã á¿õýëä íü õàìàðñàí ñóðãàëòûí á¿ðýí ñèñòåì òóë ìîíãîë õýë äýýð á¿ðýí áîëãîæ, ñóðãàëòûí õºòºëáºðò ñóóñàí õè÷ýýë¿¿äèéã Õàí Àêàäåìèéí âèäåî õè÷ýýëòýé àãóóëãûí òîõèðîö õèéæ, ñóðãàëòûí íýìýëò õýðýãëýãäýõ¿¿í õýëáýðýýð äýìæèæ ºãºõ àæëóóä 2015-2016 îíû õè÷ýýëèéí æèëä ¿ðãýëæèëæ áàéíà. Ñóðàëöàã÷äàä òóõàéí õè÷ýýëèéí øèíæëýõ óõààíû îéëãîëòûã òàíèóëæ, õèéñâýð ìýäëýãòýé áîëãîõîä áèø ò¿¿íèé ó÷èð øàëòãààíûã óõààð÷ îéëãîí á¿òýýë÷ýýð ñóðàëöàõ àðãà áàðèë ýçýìøèõ, îéëãîñíîî õýðýãëýõ áîäèò óð ÷àäâàðòàé áîëîõîä Õàí Àêàäåìèéí íýýëòòýé õè÷ýýë¿¿ä à÷ õîëáîãäîëòîé. Ñóðàëöàã÷ õè÷ýýëèéã ººðèéí õóðäààð äàâòàí ¿çýæ, ñèñòåìòýéãýýð øàòëàí ñóðàëöàõ áîëîìæòîé þì. Õàí Àêàäåìèéí îíëàéí âèäåî ñóðãàëòûí àãóóëãà, àðãà ç¿é, ºíººãèéí ñóðãàëòûí ñèñòåìèéí øèéäâýðëýæ ÷àäàõã¿é îëîí àñóóäëûã øèéäýæ, ¿ð ä¿íòýé íü íîòëîãäîæ áàéãàà òóë äýëõèéí 190 îð÷èì îðîí 40 õýë äýýð îð÷óóëæ ñóðãàëòàíäàà àøèãëàæ áàéíà.

112

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Үндэсний бичгийн нээлттэй сургалтûí òàíèëöóóëãà Монгол улсын хөгжлийн хүч бол монгол хүний чадвар, түүний дотор, хэл яриа, бичгийн соёлоороо дамжин илэрхийлэгддэг сэтгэн бодохуйн чадвар нь билээ. Монгол хэл нь монгол хүн бүрийн, цаашлаад, монголын нийгмийн сэтгэлгээний түвшин, цар хүрээг тодорхойлдог биологи, нийгмийн түүхэн хөгжлийн бүтээгдэхүүн, үндэстний оюуны хамгийн хүчтэй суурь “дэд бүтэц” юм. Нээлттэй боловсролын “НЭГ Монгол” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд эх хэл, соёл, сэтгэлгээний үндэсний дархлааг бэхжүүлэх, бүх түвшний боловсрол, сургалтын чанар, иргэдийн харилцааны соёлын түвшинг дээшлүүлэх зорилгоор бүх нийтийн монгол кирил бичгийн онлайн нээлттэй сургалтын тогтолцоог бий болгох зорилгоор үндэсний бичгийн онлайн видео хичээлүүдийг бэлтгэж байна.

2015 онд Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухааны Яамны захиалгаар Нээлттэй Мэдлэг Боловсролын Сангаас үндэсний монгол бичгийн анхан шатны мэдлэг олгох цуврал 40 видео хичээлийг Хан Академийн дидактик, арга зүйгээр бэлтгэн олон нийтэд хүргэлээ. http://one.mn/course/moncourse Монгол бичиг бидэнд оюунаа тэлж үндсээ олж ургахад тусална.

Ìîíãîë õýëíèé âèêèòîëü Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухааны Яамны захиалгаар Нээлттэй Мэдлэг Боловсролын Сан монгол хэлний викитолийг олон улсын, нээлттэй, өргөн оролцооны википедиа толийн технологид түшиглэн бүтээн хөгжүүлж, эхний ээлжинд 50 мянга орчим үг хэллэгийн дэлгэрэнгүй тайлбарыг оруулаад байна. Мөн үгийн дуудлага, этгээд үг, хэвшмэл, өвөрмөц хэлц, кирил болон монгол бичгийн зөв бичихзүйн толиудыг системчлэн нэгтгэж, тасралтгүй хөгжүүлэх үүднээс салбарын мэргэжилтнүүд, сонирхсон бүх хүмүүс өргөнөөр, нээлттэйгээр оролцуулах боломжийг бүрдүүллээ. Монгол хэлний нээлттэй цахим толь болох монгол хэлний викитоль нь цаашид олон нийтийн оролцоотойгоор өргөжин хөгжих бөгөөд эх хэлний хөгжил, нийт оюутан сурагч, багш сурган хүмүүжүүлэгч, иргэний эх хэлний мэдлэг боловсролд хувь нэмэр оруулах үүднээс ìýðãýæëèéí нэр томьёогоор баяжуулж байна. Энэõ¿¿ ажлын хүрээнд, Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академийн гишүүн, академич, хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, профессор, шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн С.Нарангэрэл, ÌÓÈÑ-èéí Áèçíåñèéí ñóðãóóëèéí áàãø, äоктор (Ph.D), äэд профессор À.Ãàíçîðèã íàðûí ìýðãýæèëòí¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàæ, õóóëü ýðõç¿é áîëîí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí нэр томьёоны тайлбарыг монгол хэлний викитольд оруулж олон нийтийн хүртээл болгоод байна. http://www.wikitoli.mn, âèêèòîëü.ìîí

http://mn.khanacademy.org

113

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Çàñãèéí ãàçðûí 2014 îíû 105 äóãààð òîãòîîëûí õàâñðàëò

ÍÝÝËÒÒÝÉ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ “ÍÝà ÌÎÍÃÎË” ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÕªÒªËÁªÐ

Íýã. Íèéòëýã ¿íäýñëýë Óëñûí Èõ Õóðëûí 2008 îíû 12 äóãààð òîãòîîëîîð áàòàëñàí “Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä ñóóðèëñàí ¯íäýñíèé õºãæëèéí öîãö áîäëîãî”-ûí áàðèìò áè÷èãò “Á¿õ íèéòèéí áîëîâñðîëûã íèéãìèéí ¿éë õýðýã áîëãîí õºãæ¿¿ëæ, ¿íäýñíèé áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîã îëîí óëñûí ò¿âøèíä îéðòóóëàí òºãºëäºðæ¿¿ëæ, îþóíæñàí, á¿òýýë÷, ÷àäàìæòàé õ¿íèé íººöèéã áàéíãà íýìýãä¿¿ëíý. Èðãýä áîëîâñðîëîî ñàéæðóóëæ, àæèë ìýðãýæëýýðýý õºðâºí ñóðàëöàæ áàéõ áîäèò áîëîìæ îëãîñîí áîëîâñðîëûí íýýëòòýé àãóóëãà, óÿí õàòàí àðãà õýëáýðèéã áèé áîëãîæ õýðýãæ¿¿ëíý” ãýñýí çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëñýí. Óëñûí Èõ Õóðëààñ áàòàëñàí Çàñãèéí ãàçðûí 2012-2016 îíä õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºðò “... ýõ îðîí÷ ñýòãýëãýýòýé, àìüäðàõ óõààíä ñóðàëöñàí èðãýí òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí “Çºâ ìîíãîë õ¿¿õýä” õºòºëáºð, “ªðñºëäºõ ÷àäâàðòàé ìîíãîë õ¿í” õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëíý.” ãýæ òóñ òóñ çààñàí. ¯íäýñíèé óëàìæëàë, õºãæèë áîëîí äàÿàðøëààñ ¿¿äýëòýé ñî¸ë, íèéãìèéí õàðèëöààíû ººð÷ëºëòèéí çààã äýýð ìîíãîë õ¿í á¿ðèéí õºãæèë, òºëºâøëèéí òàëààðõ áîäëîãî, õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã îíîâ÷òîé òîäîðõîéëæ, óëñ îðíû õºãæëèéí òºëººõ ýðõ àøèãò íèéö¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ çàéëøã¿é øààðäëàãà áèé áîëæ áàéíà. ªíººãèéí áîëîâñðîëûí ñàëáàðûã õºäºëìºðèéí çàõ çýýëýý äýìæèõ ÷àäâàð ñóë, àæèëëàõ õ¿í õ¿÷íèé íººöèéã á¿ðýí á¿ðä¿¿ëýõ ÷àäàìæã¿é, ñóðàëöàã÷äûí èðãýíèé òºëºâøëèéã õàíãàëòòàé ò¿âøèíä õ¿ðãýæ ÷àääàãã¿é ãýæ ä¿ãíýñýýð áàéãàà þì. Äàÿàðøèë, øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí äýâøëèéí ýðèí ¿å íü íýýëòòýé, ºðñºë人íòýé, ìýäýýëýëæñýí îð÷èíä àìüäðàõ ÷àäâàðûã õ¿í á¿ðýýñ øààðäàæ áàéãààãààñ äýëõèéí óëñ îðíóóä áîëîâñðîëûí áîäëîãîî øèíý çóóíä õ¿í òºðºëõòºíèé íèéòëýã àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä îðîëöîõ ìýäëýã ÷àäâàðòàé, á¿òýýë÷, õàðèóöëàãàòàé, íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ ÷àäâàðòàé èðãýí òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãë¿¿ëæ áàéíà. Õ¿ì¿¿íëýã, èðãýíèé, àðä÷èëñàí íèéãýì áàéãóóëàõ ýðõýì çîðèëãûí õ¿ðýýíä ãýð á¿ëèéí ñàéí ñàéõàí áàéäàë, èðãýí íýã á¿ðèéí õºãæëèéã õàíãàõàä ÷èãëýñýí òºðèéí áîäëîãûí ¿íäñèéã øèíýýð äýâø¿¿ëýí òàâüæ, ìýäýýëýë, õîëáîîíû òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí, íýýëòòýé, íàñàí òóðøèéí, òàñðàëòã¿é, ÷àíàðòàé áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæèéã áèé áîëãîõ íü íýýëòòýé áîëîâñðîëûí “Íýã Ìîíãîë” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàõ íèéòëýã ¿íäýñëýë áîëíî. Õî¸ð. Õºòºëáºðèéí çîðèëãî Èðãýí á¿ð àâüÿàñ, ÷àäâàðàà õºãæ¿¿ëýõ, ¿ð á¿òýýëòýé õºäºëìºðëºæ, àç æàðãàëòàé àìüäðàõ, ¸ñ ñóðòàõóóí, õ¿ì¿¿íëýã ¸ñûã äýýäëýí ñàõèæ, ¿íäýñíèé íèéòëýã ¿íýò ç¿éëñèéã ºâëºí íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ õýðýãöýýíä íü íèéöñýí íýýëòòýé áîëîâñðîëûí ¿íäýñíèé øèíý òîãòîëöîîã áèé áîëãîíî.

114

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Ãóðàâ. Õýðýãæ¿¿ëýõ òºñºë, ¿éë àæèëëàãàà Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí “Íýã Ìîíãîë” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä äàðààõ òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 3.1. “Íýýëòòýé àêàäåìè” òºñºë Õ¿¿õäèéí èòãýë, íàéäâàð, ñóðàõ òýì¿¿ëëèéã íü äýìæèæ, ñóðãàëòûã ñóðàëöàã÷ ººðèéí ¿éë ÿâöàä ñóðàëöäàã àðãà ç¿éä ñóóðèëñàí "åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, áàãø íàðò çîðèóëñàí ¿íý òºëáºðã¿é, íýýëòòýé îíëàéí áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý"-ã áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîíä íýâòð¿¿ëýõ òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä: 3.1.1. äýëõèé äàÿàð õàìãèéí ºíäºð õàíäàëò, àøèãëàëòòàé, ¿íý òºëáºðã¿é, îíëàéí, íýýëòòýé ñóðãàëòûí ¿éë÷èëãýý áîëîõ ÀÍÓ-ûí Õàí Àêàäåìèéí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðãàëòûí ìàòåìàòèê, ôèçèê, õèìè, áèîëîãè, àíàòîìè, áàéãàëü áà íèéãìèéí óõààí, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, ýäèéí çàñàã, ò¿¿õèéí õè÷ýýë, ìºí ÀÍÓ-ûí èõ äýýä ñóðãóóëèéí SAT, GMAT ýëñýëòèéí øàëãàëòûí îíëàéí âèäåî õè÷ýýëèéã á¿ðýí îð÷óóëæ, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí áàãø, ñóðàã÷äàä íýýëòòýé, ¿íý òºëáºðã¿é àøèãëàõ áîëîìæèéã áèé áîëãîíî; 3.1.2. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, áàãøèéí ñóðãàëòûí âèäåî õè÷ýýëèéí ñàí, íýýëòòýé ñóðãàëòûí îíëàéí ñèñòåìèéã áèé áîëãîíî; 3.1.3. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷äûí ñóðàõ áè÷èã, áàãøèéí íîì, ñóðãàëòûí ãàðûí àâëàãóóäûã öàõèì õýëáýðò øèëæ¿¿ëæ, öàõèì ñóðàõ áè÷èã, áàãøèéí íîì, ãàðûí àâëàãóóäûã á¿òýýæ, õýðýãëýýíä íýâòð¿¿ëíý; 3.1.4. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí 6-12 äóãààð àíãèéí áàéãàëèéí óõààíû áîëîí ìàòåìàòèêèéí õè÷ýýëèéí îíëàéí âèðòóàë ëàáîðàòîðèéã õºãæ¿¿ëæ ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëíý; 3.1.5 åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèóäûã ìýäýýëýë, õîëáîîíû ºíäºð òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí óõààëàã (smart school) ñóðãóóëü áîëãîõ àæëûã ¿å øàòòàéãààð õýðýãæ¿¿ëíý; 3.1.6. ÿ¿ãýë (Google) êîðïîðàöèéí äýìæëýãòýéãýýð åðºíõèé áîëîâñðîëûí íèéò ñóðãóóëü áîëîí áàãø ñóðàã÷äûã äýëõèéä õàìãèéí ºðãºí àøèãëàãääàã, ¿íý òºëáºðã¿é, íýýëòòýé ñóðãàëòûí áàãö ¿éë÷èëãýýòýé áîëãîíî; 3.1.7. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, áàãø íàðò çîðèóëñàí êîìïüþòåð, òàáëåò, ãàð óòàñ çýðýã á¿õ òºðëèéí ìýäýýëýë, õîëáîîíû õýðýãñëèéí îð÷èíä õýðýãëýãäýõ ñóðãàëòûí ïðîãðàìì õàíãàìæèéã õºãæ¿¿ëíý.

3.2. “Ìîíãîë õýë” òºñºë Ìîíãîë Óëñ ¿íäýñòýí îðøèõóéí ¿íäýñ áîëñîí ýõ õýë, ñî¸ë, ñýòãýëãýýíèé ¿íäýñíèé äàðõëààã áýõæ¿¿ëýõ, á¿õ ò¿âøíèé áîëîâñðîë, ñóðãàëòûí ÷àíàð, èðãýäèéí õàðèëöààíû ñî¸ëûí ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð á¿õ íèéòèéí ìîíãîë êèðèëë áè÷ãèéí íýýëòòýé ñóðãàëòûí îð÷èíã áèé áîëãîõ “Ìîíãîë õýë” òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä: 3.2.1. ìîíãîë õýë áè÷ãèéí íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ êèðèëë, óéãàðæèí áè÷ãèéí îíëàéí òàéëáàð òîëü áè÷ãèéã á¿òýýíý; 3.2.2. ìîíãîë õýëèéã ýõëýí ñóðàëöàã÷èéí ò¿âøíýýñ ýõëýýä ã¿íçãèé, àõèñàí ò¿âøíèé îíëàéí ñóðãàëò, ¿íäýñíèé øàëãàëòûí ñèñòåìèéã áîëîâñðóóëæ, á¿õ ò¿âøíèé ñóðãàëò, õýðýãëýýíä íýâòð¿¿ëíý; 3.2.3. ìîíãîë êèðèëë áè÷ãèéí ¿ñãèéí ä¿ðìèéí àëäàà çàñàõ êîìïüþòåðèéí ïðîãðàìì õàíãàìæèéã çîõèîæ, á¿õ íèéòèéí õýðýãëýýíä íèéë¿¿ëíý.

http://mn.khanacademy.org

115

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

3.3. “Íýýëòòýé èõ ñóðãóóëü” òºñºë Õýí ÷, õààíààñ ÷ õ¿ññýí öàãòàà õýðýãòýé á¿õ ìýäýýëëýý îðîí çàé, öàã õóãàöààíû õÿçãààðëàëòã¿éãýýð õ¿ëýýí àâ÷ ººðèéí áîëîìæîîðîî á¿òýýë÷ýýð ñóäëàõ, ïðîôåññîð áàãøààñ îþóòíóóäòàéãàà îíëàéíààð õàìòðàí á¿òýýæ ñóðàëöàõ íýýëòòýé áîëîìæèéã äýýä áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîíä áèé áîëãîõ çîðèëãîîð ¿¿ëýí òåõíîëîãè á¿õèé íýýëòòýé èõ ñóðãóóëèéã õºãæ¿¿ëýõ “Íýýëòòýé èõ ñóðãóóëü” òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý: 3.3.1. ¿íäýñíèé ýäèéí çàñàã, õºäºëìºðèéí çàõ çýýëä ºíäºð ýðýëòòýé èõ, äýýä ñóðãóóëèéí õºòºëáºð¿¿äèéã õºãæèíã¿é îðíóóäûí äýëõèéí øèëäýã èõ ñóðãóóëèóäûí ò¿âøèíä áîëîâñðóóëæ öàõèì, âèäåî, âèðòóàë õýëáýðò øèëæ¿¿ëýí íýýëòòýé õýëáýðýýð ñóðàëöàõ áîëîìæèéã áèé áîëãîíî; 3.3.2. äýëõèéí øèëäýã èõ ñóðãóóëèóäààñ ñóðãàëòàä øóóä õýðýãëýõ áîëîìæòîé, ºíäºð ýðýëòòýé ìýðãýæëèéí ñóðãàëòûí àãóóëãà, õºòºëáºð, õè÷ýýë, ëåêöèéã öàõèì, âèäåî, âèðòóàë õýðýãëýãäýõ¿¿íèé õàìò ýçýìøèõ ýðõèéã íü õóäàëäàí àâ÷ èõ ñóðãóóëèéí ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëíý; 3.3.3. ÿ¿ãýë (Google) êîðïîðàöèéí äýìæëýãòýéãýýð á¿õ èõ, äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæèéí îþóòàí, áàãø íàðûã äýëõèéä õàìãèéí ºðãºí àøèãëàãääàã, ¿íý òºëáºðã¿é, íýýëòòýé ñóðãàëòûí áàãö ¿éë÷èëãýýòýé áîëãîíî; 3.3.4. èðãýä àâüÿàñ, õ¿ñýë, õýðýãöýý, ñîíèðõîëäîî íèéö¿¿ëýí ìýðãýæèë, óð ÷àäâàðàà òàñðàëòã¿é õºãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé íàñàí òóðøèéí áîëîâñðîëûí íýýëòòýé èõ ñóðãóóëèéã õºãæ¿¿ëíý.

3.4. “¯íýí ò¿¿õ” òºñºë Ìîíãîë÷óóäûí óãñàà, ãàðâàë, ¿íýí áîäèò ò¿¿õèéã ¿ð õ¿¿õýä, çàëóó÷óóä, íèéò èðãýä, äýëõèé íèéòýä ìýä¿¿ëæ òàíèóëàõ, ¿íäýñíèé áàõàðõàë, óõàìñàð, ¿íýò ç¿éëñèéã õºãæ¿¿ëýí áýõæ¿¿ëýõ “¯íýí ò¿¿õ” òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä: 3.4.1. ò¿¿õ÷èä, ýðäýìòýä, õýâëýë, ìýäýýëýë, îëîí íèéòèéí ºðãºí îðîëöîîòîéãîîð ìîíãîëûí ò¿¿õèéí ýõ ñóðâàëæ, áàðèìò áè÷èã, ò¿¿õ, áàðèìòóóäûã öàõèì õýëáýðò øèëæ¿¿ëæ ò¿¿õýí ýõ ñóðâàëæèéí íýýëòòýé ñàíã áèé áîëãîíî; 3.4.2. èðãýä, îëîí íèéòýä çîðèóëñàí ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ëûí òóõàé òàíèí ìýäýõ¿éí áîëîí áàðèìòàò, óðàí ñàéõíû íèéòëýë, íýâòð¿¿ëýã, êèíî çýðýã óðàí á¿òýýëèéã øèíýýð õèéõ, õóó÷íûã íü ñýðãýýí çàñâàðëàõ áàéäëààð íýýëòòýé ìýäýýëèéí ñàíã áèé áîëãîæ îëîí íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîíî; 3.4.3. îëîí óëñûí áóñàä íýýëòòýé ñàéòàä Ìîíãîë Óëñûí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí òàëààðõ íèéòëýë, ìýäýýëëèéã ºðãºæ¿¿ëíý.

3.5. “¯íäýñíèé ñî¸ë” òºñºë Õ¿¿õýä, çàëóó÷óóääàà ¿íäýñíèé ñî¸ë, óëàìæëàë, ¸ñ çàíøëûã ºâë¿¿ëýí ýçýìø¿¿ëæ óëàìæëàí õºãæ¿¿ëýõ, ìîíãîë ¿íäýñòíèé àõóé, ñî¸ë áîëîí ºíººãèéí Ìîíãîë Óëñûí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéã äýëõèé íèéòýä òàíèóëàí ñóðòàë÷ëàõàä ÷èãëýñýí “¯íäýñíèé ñî¸ë” òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä: 3.5.1. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷èä áîëîí á¿õ íèéòýä çîðèóëñàí äýëõèéí áîëîí ìîíãîëûí óòãà çîõèîëûí øèëäýã á¿òýýë, çàí çàíøèë, ò¿¿õ, ñî¸ëûí áèåò áîëîí áèåò áóñ ¿íýò ºâèéã òàíèëöóóëàõ öàõèì, âèäåî, âèðòóàë, íýýëòòýé ìýäýýëëèéí ñàíã áàéãóóëíà; 3.5.2. ìîíãîëûí òóõàé àóäèî, âèäåî, öàõèì, âèðòóàë, íýýëòòýé àãóóëãà á¿õèé Ìîíãîëïåäèà íýâòýðõèé òîëèéã á¿òýýíý;

116

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

3.5.3. âèðòóàë ãàëëåðåé, ìóçåé áàéãóóëàõ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëíý.

3.6. “Íýýëòòýé ìýäëýã” òºñºë Íýýëòòýé ìýäëýãèéí ¿íäýñíèé íýãäìýë ñàíã áèé áîëãîõ, øèíæëýõ óõààí, ¿éëäâýðëýë, áèçíåñèéí íîó õàóã õºãæ¿¿ëýõ, ìýäëýã, áèçíåñ-èííîâàöè, òåõíîëîãèéã á¿òýýõ, õºãæ¿¿ëýõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, øèíæëýõ óõààí, ºíäºð òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí ºðñºëäºõ ÷àäàìæòàé ¿íäýñíèé ýäèéí çàñàã, ¿éëäâýðëýëèéí õºãæëèéã ýð÷èìæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí "Íýýëòòýé ìýäëýã" òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëíý. Ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä äàðààõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýíý.¯¿íä: 3.6.1. ýðäìèéí á¿òýýë, äîêòîðûí àæèë, äèïëîìûí àæëûí ¿íäýñíèé íýýëòòýé ñàíã áàéãóóëíà; 3.6.2. äýëõèéí øèíæëýõ óõààíûã ìîíãîëûí ýðäýìòýí, ñóäëàà÷äàä íýýæ, Òîìñîí Ðîéòåðñ (Thomson Reuters) êîðïîðàöèéí “Web of science”, “Web of knowledge”, “Community of science” áîëîí Ñêîïóñ (Scopus), Øïðèíãåð (Springer)-èéí øèíæëýõ óõààíû ìýäýýëëèéí ñàíä èõ ñóðãóóëü, ýðäýì øèíæèëãýýíèé õ¿ðýýëýí, ýðäýìòýí, ñóäëàà÷äûã ÷ºëººòýé íýâòðýí àæèëëàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëíý. ĺðºâ. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöºë Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä äàðààõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëíý. ¯¿íä: 4.1. Íàñàí òóðøèéí áîëîâñðîëûí ¿íäýñíèé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýí õºãæ¿¿ëýõ òàëààð õóóëü, ýðõ ç¿éí òààòàé îð÷èíã áèé áîëãîí, ñàíõ¿¿æèëòèéí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ; 4.2. Á¿õ íèéòèéí áóþó îþóíû ºì÷èéí îëîí óëñûí ýðõ ç¿éí òîãòîëöîîíä Ìîíãîë Óëñ íýãäýí îðîõ, ò¿¿íèé õàðèëöàà, çîõèöóóëàëòûã áèé áîëãîõ, èíòåðíýòýä çîõèîã÷èéí ýðõèéã õàìãààëàõ, çîõèöóóëàõ ýðõ ç¿éí îð÷íûã áèé áîëãîõ; 4.3. Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí èíòåðíýò ñ¿ëæýýíèé åðºíõèé õîëáîëòûí çàãâàð (òîïîëîãè) áîëîí ºãºãäëèéí (äàòà) òºâèéí õ¿÷èí ÷àäëûã òîäîðõîéëæ, íýãäñýí ñ¿ëæýýãýýð õàíãàõ, áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí óäèðäëàãà ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéã 2016 îí ãýõýä á¿ðýí õýìæýýãýýð áàéãóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ. Òàâ. Õºòºëáºðèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò 5.1. Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ÿàì íýýëòòýé áîëîâñðîëûí “Íýã Ìîíãîë” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûã óëñûí õýìæýýíä õàðèóöàí ã¿éöýòãýíý.

5.2. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä Øàäàð ñàéäûí àæëûí àëáà, Ñî¸ë, ñïîðò, àÿëàë, æóóë÷ëàëûí ÿàì, Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, øóóäàí, õàðèëöàà, õîëáîîíû ãàçàð õàìòðàí îðîëöîíî.

5.3. Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ñàéä íü õºòºëáºð, ò¿¿íèéã ñàíàà÷ëàã÷ “Øèíý áîäëîãûí õ¿ðýýëýí” (ÒÁÁ), “Íýýëòòýé ìýäëýã, áîëîâñðîëûí ñàí” (ÒÁÁ)-ãèéí ìýðãýæëèéí òºñëèéí áàãòàé õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ìåíåæìåíòèéí ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëàíà.

5.4. Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ÿàì íü õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ óðò, äóíä õóãàöààíû ñòðàòåãè òºëºâëºëò, ¿éë àæèëëàãààíû æèë á¿ðèéí òºëºâëºãººã ãàðãàí Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíä òàíèëöóóëíà.

5.5. Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ÿàì õºòºëáºðèéí ÿâöàä õÿíàëò, øèíæèëãýý õèéæ, òàéëàíã õî¸ð æèë òóòàì Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíä áîëîí èðãýä, îëîí íèéòýä íýýëòòýéãýýð òàíèëöóóëíà.

5.6. Õºòºëáºðèéã òºð, õóâèéí õýâøèë, õýâëýë ìýäýýëýë, èðãýä, îëîí íèéòèéí íýýëòòýé îðîëöîî, õàìòûí àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëíý.

http://mn.khanacademy.org

117

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Çóðãàà. Õºòºëáºðèéí ñàíõ¿¿æèëò 6.1. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ õºðºí㺠íü óëñûí òºâëºðñºí òºñºâ áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâ, ãàäààä óëñ îðîí, îëîí óëñûí õºãæëèéí áàéãóóëëàãà, õóâèéí õýâøëèéí õàíäèâ, òóñëàìæ, õºãæëèéí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðýýñ á¿ðäýíý.

6.2. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ óëñûí òºñâèéí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ýäèéí çàñàã, íèéãìèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýë, æèë á¿ðèéí óëñûí òºâëºðñºí òºñºâ áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâò òóñãàí ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý. Äîëîî. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà 7.1. Õºòºëáºðèéã 2014-2024 îíä õýðýãæ¿¿ëíý.

7.2. Õºòºëáºðèéí óðò, äóíä õóãàöààíû ñòðàòåãè, ¿éë àæèëëãààíû æèë á¿ðèéí òºëºâëºëòèéí õýðýãæèëòèéí òàéëàãíàëûã ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéí 5 äóãààð á¿ëãèéí 5.3, 5.4, 5.5-ä çààñíû äàãóó çîõèîí áàéãóóëíà. Íàéì. Õºòºëáºðèéí õýðýãæèëò, õ¿ðýõ ¿ð ä¿í 8.1. “Íýýëòòýé àêàäåìè” òºñºë: 8.1.1. Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ìàòåìàòèê, áàéãàëèéí óõààí, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, íèéãìèéí óõààí, ýäèéí çàñàã, ò¿¿õèéí õè÷ýýëèéã îð÷óóëæ, 1-12 äóãààð àíãè òóñ á¿ðò çîðèóëæ âèäåî õýëáýðýýð íýýëòòýé àøèãëàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëíý. 2014 îíä 1000, 2015 îíä 2000, 2016 îíä 2000 âèäåî õè÷ýýëèéã îð÷óóëæ íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîíî; 8.1.2. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, áàãøèéí ñóðãàëòûí âèäåî õè÷ýýëèéí ñàí, îíëàéí íýýëòòýé ñóðãàëòûí ñèñòåì áèé áîëíî. 2017 îíîîñ æèë á¿ð 200 âèäåî õè÷ýýëèéã áýëòãýíý; 8.1.3. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ìàòåìàòèê, ôèçèê, õèìè, áèîëîãè, áàéãàëèéí óõààíû îíëàéí âèðòóàë ëàáîðàòîðèéã õºãæ¿¿ëæ åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëíý. 2018 îíîîñ æèë á¿ð 1 îíëàéí ëàáîðàòîðèéí ¿éë÷èëãýýã áàãø, ñóðàã÷äûí õ¿ðòýýë áîëãîíî; 8.1.4 åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèóäûã ìýäýýëýë, õîëáîîíû ºíäºð òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí óõààëàã (smart school) ñóðãóóëü áîëãîõ àæëûã ¿å øàòòàéãààð õýðýãæ¿¿ëíý.

2018 îí ãýõýä èíòåðíýò õîëáîëòòîé á¿õ äóíä ñóðãóóëèéã ñóðãàëòûã äýìæèõ ìýäýýëëèéí ¿éë÷èëãýýãýýð á¿ðýí õàíãàíà; 8.1.5. åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, áàãø íàðò çîðèóëñàí êîìïüþòåð, òàáëåò, ãàð óòàñ çýðýã á¿õ òºðëèéí ìýäýýëýë, õîëáîîíû õýðýãñëèéí îð÷èíä àæèëëàõ áîëîâñðîë, ñóðãàëòûí ïðîãðàìì õàíãàìæèéã õºãæ¿¿ëíý.

8.2. “Ìîíãîë õýë” òºñºë 8.2.1. ìîíãîë õýë áè÷ãèéí íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ êèðèëë, óéãàðæèí áè÷ãèéí îíëàéí òàéëáàð òîëü áè÷èã õýðýãëýýíä íýâòýðíý. 2014 îíä 10000, 2015 îíä 30000 ¿ã á¿õèé îíëàéí òàéëáàð òîëü áè÷ãèéí õóâèëáàðûã íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîæ, öààøäàà æèë á¿ð ºðãºòãºí ñàéæðóóëæ àæèëëàíà; 8.2.2. ìîíãîë õýëíèé ¿íäýñíèé øàëãàëòûí ñèñòåìèéã áîëîâñðóóëàõ àæëûã ñèñòåìòýéãýýð ýõë¿¿ëæ, 2018 îíä òóðøèëòûí áàéäëààð, 2020 îíä õýðýãëýýíä á¿ðýí íýâòýðñýí áàéíà; 8.2.3. ìîíãîë êèðèëë áè÷ãèéí ¿ñãèéí ä¿ðìèéí àëäàà çàñàõ êîìïüþòåðèéí ïðîãðàìì õàíãàìæèéã çîõèîæ, á¿õ íèéòèéí õýðýãëýýíä àøèãëàñàí áàéíà.

8.3. “Íýýëòòýé èõ ñóðãóóëü” òºñºë:

118

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

8.3.1. ÿ¿ãýë (Google) êîðïîðàöèéí äýìæëýãòýéãýýð á¿õ èõ, äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæèéí áàãø, îþóòíóóäûã äýëõèéä õàìãèéí ºðãºí àøèãëàãääàã, ¿íý òºëáºðã¿é, íýýëòòýé, ñóðãàëòûí áàãö ¿éë÷èëãýýòýé áîëãîíî. Ýíý àæëûã 2014-2015 îíä á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëíý; 8.3.2. îíëàéí ñóðãàëòòàé, íàñàí òóðøèéí áîëîâñðîëûí íýýëòòýé èõ ñóðãóóëü áàéãóóëàõ áýëòãýëèéã õàíãàí àæèëëàæ, ñóðãàëòûã 2020 îíä ýõë¿¿ëíý.

8.4. “¯íýí ò¿¿õ” òºñºë 8.4.1. ìîíãîëûí ò¿¿õèéí ýõ ñóðâàëæ, áàðèìò áè÷èã, ò¿¿õ, ñî¸ëûí áèåò áîëîí áèåò áóñ ºâ äóðñãàë, íîòëîõ áàðèìòóóäûã öàõèì õýëáýðò øèëæ¿¿ëæ, ò¿¿õýí ýõ ñóðâàëæèéí îíëàéí, íýýëòòýé ñàíã áàéãóóëæ 2018 îíä ¿éë àæèëëàãààã íü ýõë¿¿ëíý; 8.4.2. èðãýä, îëîí íèéòýä çîðèóëñàí ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ëûí òóõàé òàíèí ìýäýõ¿éí áàðèìòàò, óðàí ñàéõíû õºòºëáºð¿¿äèéí òîîãîîð õýìæèãäýíý; 8.4.3. ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ëûí òóõàé âèäåî, îíëàéí íýýëòòýé ìýäýýëëèéí ñàíã àíãëè, îðîñ, õÿòàä áîëîí äýëõèéí áóñàä ãîëëîõ õýë äýýð ãàðãàñàí òîîãîîð õýìæèãäýíý.

8.5. “¯íäýñíèé ñî¸ë” òºñºë: 8.5.1. Ìîíãîëïåäèà îíëàéí íýâòýðõèé òîëèéí ýõíèé õóâèëáàðûã 2015-2016 îíä á¿òýýæ îëîí íèéòèéí îðîëöîîòîéãîîð, íýýëòòýé ººð÷ëºí øèíý÷èëæ áàéõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàí àæèëëàíà; 8.5.2. îëîí óëñûí íýýëòòýé ñàéòàä òàâèãäñàí Ìîíãîë Óëñûí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí òàëààð æèëä 100-ààñ äîîøã¿é íèéòëýë, ìàòåðèàë íýìæ îðóóëíà; 8.5.3. Ìîíãîëûí âèðòóàë ãàëëåðåéã 2018 îíä, Ìîíãîëûí âèðòóàë ìóçåéã 2020 îíä áàéãóóëæ á¿õ íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîíî.

8.6. “Íýýëòòýé ìýäëýã” òºñºë 8.6.1. ýðäìèéí á¿òýýë, äèññåðòàö, äèïëîìûí àæëûí ¿íäýñíèé íýýëòòýé ñàíãèéí îíëàéí ñèñòåìèéã 2018 îíä òóðøèëòûí áàéäëààð, 2020 îíä á¿ðýí õýìæýýãýýð àøèãëàëòàä îðóóëíà; 8.6.2. äýëõèéí øèíæëýõ óõààíûã ìîíãîëûí ýðäýìòýí, ñóäëàà÷äàä íýýæ, Òîìñîí Ðîéòåðñ (Thomson Reuters) êîðïîðàöèéí “Web of science”, “Web of knowledge”, “Community of science” áîëîí Ñêîïóñ (Scopus), Øïðèíãåð (Springer)-èéí øèíæëýõ óõààíû ìýäýýëëèéí ñàíä íýâòðýõ ýðõ àâñàí òîîãîîð õýìæèãäýíý.

http://mn.khanacademy.org

119

Эрдэм шинжилгээний хурлын ýìõýòãýë

Òýìäýãëýë

120

http://mn.khanacademy.org

НЭЭЛТТЭЙ БОЛОВСРОЛ