Opiniblad Forum 01

Gezond blijven - Kosten reduceren - Meer netwerken - Meer delegeren aan goede managers - Betere balans in werken en leven - De halve marathon in 1.35 min - Niet gek laten maken - De kansen die in de markt zijn, ook benutten - Investeren, investeren, investeren - Meer gebruik maken van mijn netwerk - Goede balans tussen werk en privé - Innovaties sneller doorvoeren in mijn bedrijf- Een lang gekoesterde wens in vervulling laten gaan - Positief en keihard werken en dit ook vragen aan je mensen en je omgeving - Het bedrijf succesvol naar 2014 brengen - Het maximale uit mijzelf en mijn organisatie

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#01/17.01.13

halen - Veerkracht tonen en volhouden - Mijn bedrijf klaar maken voor de toekomst - Meer business binnenhalen - Stabiliteit en rust in de organisatie - Meer op hoofdlijnen sturen - Definitief doorzetten van coachend leiderschap - Mensen te enthousiasmeren om positief te denken - Niet te veel zeuren, problemen

aanpakken - Gezond blijven leven - Productiviteit verhogen - Overleven en organisatie

intact trachten te houden - Overal de positieve kanten van zien en uitdragen - De gestage groei van onze onderneming doorzetten - Innoveren - Actiever de markten benaderen met innovaties - Fit en gezond leven - Gezond blijven en genieten van het leven - Effectiever werken - Opnieuw de doelen realiseren - De grenzen van mijn eigen creativiteit zoeken - Vertrouwen en rust - Minimaal 1 kilometer op het achterwiel van mijn mountainbike rijden, ook bergaf met 21 haarspeldbochten - Beter contact met familie en medewerkers - Hoofd koel houden en de concurrentie in de gaten houden - Professionaliseren en vooral doen - Doorgaan met foute mensen corrigeren - Verder streven naar een een gelukkig leven - Vergroten betrokkenheid middenmanagement - 2013 als lastig jaar zo goed mogelijk gebruiken om klaar te zijn voor de toekomst - Investeren in relatiebeheer - Met dezelfde energie en drive volhouden - Werk en prive in balans krijgen - Na een jaar van grote groei stabilisatie en versterking van klantenbestand en organisatie - Scherpe keuzes, meer profit - Nog bewuster leven, echt keuzes maken - Omzien naar een ander - Gewoon doorgaan - Onbevangen zijn - Gezondheid optimaliseren - Efficiënt werken - Nieuwe klanten binnen halen - Creatief ondernemen - Gezondheid en geluk - De ingeslagen weg verder uitbouwen en verbeteren - Meer doen wat ik leuk vind en waar mijn passie ligt en ophouden met klagen - Nieuwe klanten binnentrekken en visie op toekomst uitwerken - Tevredenheid van onze medewerkers duidelijker naar voren laten komen zodat iedereen met zin naar zijn werk gaat - Kop ervoor houden - Zakelijker worden - Hard werken en genieten - Doorgaan op de ingeslagen weg - Gewoon normaal doen - Focus op klanten, marketing en innovatie - Focus in werkzaamheden - Meer tijd voor gezin - Gezonder leven - Blijven werken aan de continuïteit van het bedrijf - Meer tijd vrijmaken om na te denken over de toekomststrategie van het bedrijf - Alternatieve diensten aanbieden in de bouwkolom - Focus op wat waarde toevoegt, zowel zakelijk als privé - Optimistisch blijven - Gezond blijven - Nog betere communicatie met klanten - Vanuit optimisme werken - Veel energie stoppen in positieve kansen hoe klein dan ook - Tevreden leven - Optimistisch blijven en dat ook uitstralen in mijn bedrijf - Een ieder er van overtuigen dat het glas halfvol is - Balans vinden tussen werken en familie - Gezond blijven en goede balans houden tussen werk, relatie, sport, ontspanning en persoonlijke ontwikkeling Snellere en efficiëntere verkoopkanalen - Mensen laten meedoen - Er een beter jaar van maken - Voort te gaan met positief handelen en vooral te richten op exportmogelijkheden - Nog meer doen waar ik goed in ben - Een gelukkig en voorspoedig jaar ervan maken - Groei zowel zakelijk als persoonlijk - Geluk en gezondheid - Uitgaan van eigen kracht en niet van alle negatieve berichtgeving - Zorgen dat mijn kinderen voorbereid worden op een bestaan als wereldburger - Pluk de dag, elke dag een stapje zetten in de goede richting - Goed de gang er in houden - Zakelijk hard ervoor gaan versus privé meer rust en afleiding inbouwen - Optimistisch zijn en blijven - SMART doelen stellen - Iets kunnen toevoegen aan efficiënt ondernemen - Overleven en nog meer ondernemen - Een duidelijk perspectief schetsen van onze onderneming voor klanten, werknemers en aandeelhouders - Maatschappelijk verantwoord ondernemen - Een van mijn bedrijven deels verkopen aan een beursgenoteerde multinational - Nieuwe kansen zien en pakken - Ondernemen - Optimistisch blijven - Het bedrijf gezond houden en klaar maken voor eventuele overname - Meer creativiteit in de organisatie brengen - Ondernemender zijn - Verdere persoonlijke ontwikkeling - Meer aan mijn gezondheid doen - Consolidatie en continuïteit - Nog meer leiderschap tonen, initiatief durven nemen, kansen opsporen - Lekker verder bouwen en nieuwe markten aanboren in het buitenland - Het bedrijf nog draaiende hebben over een jaar - De rust behouden in alle drukte - Keeping up the good work - Verkennen van nieuwe markten en intensivering van samenwerkingsvormen - Werk en privé in een goede balans houden - Positief uitdagingen tegemoet treden en pessimisme actief bestrijden - Nog meer direct contact met de werkvloer - Een jaar in balans - Optimisme blijven uitstralen - Met de werknemers ervoor gaan in

Nieuwjaarsenquête

2013 en ervoor zorgen geen ontslagronde te hoeven maken - Van 2013 een super jaar maken - Bedrijf gezond door 2013 heen helpen - 120 procent inzet op nieuwe markten en efficiënter werken - Ondanks alle onzekerheden om ons heen mijn mensen blijven motiveren om constant te blijven ontwikkelen - Vooral doorgaan waarmee ik bezig was: gezond ondernemen - Focus op de klant - Gemotiveerd houden medewerkers - 4 kilo eraf - Het mes in de personeelskosten -

Wat gaan ondernemers ervan maken?

Regelmatiger en frequenter vakantie of vrij nemen - Meer bewegen - Niet te snel geagiteerd overkomen - Minder e-mailen - Er een positief en succesvol jaar van maken - Hard werken en het voorbeeld geven binnen onze organisatie - Behoud van werkgelegenheid voor de medewerkers - Met extra inzet je werk doen, zowel kwantitatief als kwalitatief - Gas geven - Betere balans werk en privé - Mij sterk maken voor een duurzamere samenleving - Hetzelfde resultaat als in 2012 realiseren - Geleerde lessen van de crisis omzetten in actie - Goede balans vinden in werk en privé en aandacht voor echt belangrijke dingen - Alleen maar positieve mensen om me heen - Bedrijfsverkoop voorbereiden - Het afmaken van mijn boek over Netwerkend werken - Winst maken en zo snel mogelijk onder het juk van de bank vandaan komen - Focus op rendement - Beter plannen - Tijd maken voor mijn gezin - Bezinning - 2013 overleven zodat ik 2014 wel met vertrouwen tegemoet kan treden - Nog meer tijd in strategie steken - Duidelijkheid scheppen naar medewerkers over de behaalde resultaten en hieraan duidelijke acties verbinden als deze resultaten niet bevredigend zijn - Doorgaan op de ingeslagen weg van verduurzaming, sociale innovatie en samenwerking - Verdieping

actueel Spooknota’s: toch bij wet verboden? 18

achtergrond Social return: ja, maar niet zó 24

achtergrond Op hete kolen: strijd om grondstoffen 32

inhoud #01 Rubrieken

16

4 Opinie vno-ncw • Eindelijk iets meer lucht voor banken en kredietverlening • Goed dat over demotie wordt gesproken • Omvorming roc’s interessant experiment • Ondernemerschapsplan EU negeert groeidrempels • LWV: Samenwerking loont

8 De foto Ballotage en tenue de ville

16 En broer ‘Ik kan weleens voor de troepen uitlopen’

21 Scheer Sluitingstijd

45

8

22 Ondernemerspanel Stapje terug voor oudere werknemer?

23 Buiten beeld Jan Bout

30 Vijf vragen aan Alexander Sakkers, voorzitter van Transport en Logistiek Nederland

31 Uitspraken 37 Vereniging 45 Mohikanen ‘Fabriekstouw is dood’

50 Overlevers Koninklijke Tichelaar

50 Colofon

2

FORUM #01/17.01.13

24

rubrieksnaam

10

Artikelen 10 Wat voor jaar wordt het voor ondernemers?

Het vijfde crisisjaar is net afgesloten: wat brengt 2013? Forum deed onderzoek naar de verwachtingen en goede voornemers van ondernemers. Wat verwachten zij van het nieuwe jaar? En wat moet de politiek nu doen? ‘Niet lullen maar poetsen.’

18 Wie beschermt de ondernemer?

Slachtoffers van acquisitiefraude staan machteloos. Erin geluisd, maar niemand die ze beschermt. Het bedrijfsleven spande een rechtszaak aan om daar een einde aan te maken.

‘Het kan toch niet waar zijn dat dit soort praktijken in Nederland maar gewoon mogen.’

32

24 Social return: iets terugdoen, maar niet zo Wie als bedrijf een overheidsopdracht in de wacht wil slepen, wordt steeds vaker verplicht om bij de uitvoering mensen in te zetten die moeilijk zelf een baan vinden. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet. ‘Ik heb nog nooit een ingenieur gevonden in de kaartenbakken van het UWV.’

32 Handen af van onze grondstoffen Chinezen, Amerikanen, Goldman Sachs: wie draait er eigenlijk aan de knoppen als het om de aanvoer van grondstoffen gaat? En hoe stellen Nederlandse ondernemers hun toevoer veilig? Het touwtrekken om grondstoffen is begonnen.

46 Joop Saan is een gevoelsmens Als het familiebedrijf je vraagt, zeg je geen ‘nee’. Joop Saan is algemeen directeur van Koninklijke Saan. De vierde generatie in het bedrijf en de eerste die zich – door de crisis – gedwongen zag mensen te ontslaan. ‘Ik moest wel.’

3

FORUM #01/17.01.13

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Goede voornemens Inspirerend nietwaar? De goede voornemens van honderden ondernemers op de cover van deze Forum. Ik kreeg er in elk geval heel veel energie van. Als we ook maar de helft van deze mooie plannen, ideeën, wensen en dromen voor 2013 weten waar te maken, gaan we een fantastisch jaar tegemoet.

Natuurlijk zijn ook de ondernemers die meededen aan de ForumNieuwjaarsenquête zich ervan bewust dat we het jaar wel eens onder een gunstiger gesternte zijn begonnen. Het wordt een economisch lastig jaar, denken zij, maar zeker niet rampzalig. Ongeveer de helft denkt dat het voor het eigen bedrijf een jaar wordt van zowel bezuinigen als investeren: business as usual. Op het Europese front verwacht men de komende tijd meer rust in de tent: slechts 2 procent denkt dat 2013 het jaar van de Grexit wordt.

Ondertussen krijgt de binnenlandse politiek een harde dobber aan het doorvoeren van alle hervormingen en bezuinigingen, is de overtuiging.

De effecten op de binnenlandse bestedingen baren veel ondernemers zorgen. Maar een ‘rechte rug’ van het kabinet is cruciaal voor herstel van het vertrouwen. En vertrouwen is nodig voor het weer op gang

brengen van de economie, menen ondernemers.

Dat het qua optimisme en vertrouwen bij ondernemers zelf wel goed zit, blijkt uit de vooruitblik naar 2023. De meerderheid is ervan overtuigd dat Nederland er over tien jaar sterker voor staat dan ooit. Ik deel die overtuiging van harte en zal er ook het komende jaar weer alles aan doen om dat waar te maken. Te beginnen met het vlottrekken van de woningmarkt en het herstel van de bouwketen. Veel ondernemers zien 2013 immers als het jaar van hernieuwd optimisme en Europees herstel, maar ook als het jaar van de waarheid voor de bouwsector.

Met een economie die weer gaat draaien en een overheid die blijft investeren, kunnen we het tij keren. Een mooie opgave voor 2013.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Zie voor meer resultaten van de Forum-Nieuwjaarsenquête op pagina 10 en verder

Eindelijk iets meer lucht voor banken en kredietverlening • Centrale bankiers versterken positie banken • Kredietverlening aan bedrijfsleven en woningkopers wordt daardoor versterkt • Pensioenfondsen zouden extra bijdrage kunnen leveren Het bedrijfsleven, de banken en de woningkopers krijgen iets meer lucht na een besluit van de verenigde centrale bankiers, bekend onder de naam Basel-comité, om de liquiditeitseisen voor de banken te versoepelen. Banken mogen hun financiële buffers voortaan versterken met ‘verpakte’ woninghypotheekleningen.

De versoepeling zorgt ervoor dat de Nederlandse banken financieel meer ruimte krijgen. Nederlandse banken zijn voor een flink deel afhankelijk van de verkoop van hun hypotheekportefeuille aan andere banken in het buitenland.

De verkoop is nodig, omdat de Nederlandse spaarmarkt te klein is om de totale kredietbehoefte van de financiële instellingen te dekken. De oude voorstellen van het Baselcomité dreigden deze geldstroom voor de Nederlandse banken af te snijden. Naast de versoepeling van de liquiditeitseisen presenteerde het comité nog een ander positief 4

besluit. De centrale bankiers besloten dat de banken hun financiële buffer (dekkingsgraad) voor onverwachte zaken niet in 2015, maar pas tussen 2015 en 2019 op orde hoeven te hebben volgens de laatste, aangescherpte normen. Ook die maatregelen zorgen voor meer lucht, want de banken hoeven nu niet in een keer veel geld te hamsteren om hun spaarpot aan te vullen.

De nieuwe besluiten van de centrale bankiers zijn goed voor de Nederlandse economie in het algemeen en de bouw- en huizenmarkt in het bijzonder. Doordat de banken makkelijker aan vers geld kunnen komen, zal de kredietverlening aan het bedrijfsleven en de huizenkopers soepeler kunnen worden. Dat is goed voor onze nationale welvaart.

Maar we zijn er nog niet. De financiële kracht van de banken zou nog eens versterkt kunnen worden als de Nederlandse pensioenfondsen substantieel gaan beleggen in Nederlandse woninghypotheken. Dat zou de banken nog meer lucht geven om vers krediet te verstrekken. De kredietverlening van banken is immers de smeerolie van onze economie. Dat moeten we niet vergeten.  www.vno-ncw.nl/financiering

FORUM #01/17.01.13

opinie vno-ncw

• Demotie zorgt voor langer doorwerken • Geen taboeonderwerp meer • Loongebouw anders inrichten Het is op zich goed dat er een discussie over demotie is losgebarsten naar aanleiding van het voornemen van Capgemini om het salaris van oudere werknemers te korten. Alleen gaat het hier niet feitelijk om demotie. Demotie is het aanpassen van de werkzaamheden van ouder personeel aan de capaciteiten, en dat gaat vaak gepaard met een lager salaris. Het werk wordt immers ook minder zwaar.

Bij Capgemini gaat het om werknemers die zijn gedetacheerd bij klanten.

Onder invloed van de economische crisis kunnen die werknemers niet meer worden ingezet tegen de ‘oude’ tarieven. Het bedrijf vraagt deze – vaak al wat oudere – werknemers om een loonoffer te brengen.

Geen demotie in de officiële zin des woords dus, maar wel goed dat het onderwerp nu op de agenda staat, en dat er in bedrijven over wordt gesproken. Want als oudere werknemers langer moeten werken tot hun pensioen, is het goed om na te denken hoe je die werknemers het beste kunt inzetten.

Zowel werkgever als werknemer zijn ermee gediend als die laatste in goede gezondheid zijn pensioen haalt. En dan mag het taboe dat rond demotie hangt er wel van af.

Een ander punt in deze discussie zijn de kosten van oudere werknemers. In Nederland is het loongebouw zo ingericht dat werknemers meer worden betaald naar leeftijd dan naar prestatie of productiviteit. Dat maakt ouderen relatief duur en jongeren relatief goedkoop voor werkgevers. Het zou goed zijn om die twee groepen meer naar elkaar te brengen. Dus meer op basis van productiviteit belonen en minder op basis van anciënniteit. 

banken moeten matigen voor krediet De Tweede Kamer heeft ingestemd met een motie van GroenLinks-Kamerlid Jesse Klaver om de salarissen in de bankensector te matigen.

Het kabinet zou de banken daartoe moeten aansporen.

Volgens Klaver stijgen de bancaire salarissen in crisistijd gewoon door. Dat werkt volgens hem door in de kredietverlening door banken. Die moeten hun ‘maatschappelijke functie’ serieus nemen, vindt hij.

Het kabinet heeft al eerder besloten om de bonussen te maximeren op 20 procent van het vaste salaris. Met de motie worden dus twee vliegen in één klap geslagen. dijkstra

Goed dat over demotie wordt gesproken

wandelgangen

Klaver: minder is meer

www.vno-ncw.nl/arbeidsvoorwaarden

rode kaart voor kosten creditcard PvdA-Kamerleden Mei Li Vos en Henk Nijboer willen dat de Autoriteit Financiële Markten of de Nederlandse Mededingingsautoriteit (of allebei) onderzoek gaat(n) doen naar de ‘exorbitante’ tarieven die creditcardmaatschappijen voor winkeliers hanteren. Aanleiding zijn berekeningen 5

van Detailhandel Nederland, waaruit blijkt dat veel winkeliers veel meer moeten betalen voor creditcard- dan voor PIN-transacties. Dat komt doordat creditcardmaatschappijen met het oog op de financiële risico’s een percentage van het aankoopbedrag in rekening brengen, terwijl voor PIN-transacties een vast tarief geldt.

De PvdA’ers hebben het verzoek om een onderzoek neergelegd bij de ministers van Financiën en Economische Zaken. Zij vragen zich onder meer af of er met twee creditcardmaatschapFORUM #19/18.10.12

pijen (Visa en Mastercard) met vergelijkbare tarieven wel voldoende concurrentie is. dijkstra

wandelgangen

Nijboer: pin op de neus

opinie vno-ncw

wandelgangen

pensionado’s krijgen bestuursstoel Gepensioneerden krijgen vanaf 1 juli 2013 een plek in de besturen van bedrijfstakpensioenfondsen. Dat is het uitvloeisel van een initiatiefwetsvoorstel dat in 2008 is ingediend door (toenmalig) Kamerleden Fatma Koser Kaya (D66) en Stef Blok (VVD). Gepensioneerden kunnen dan een beroep doen op een deel

van de werknemerszetels in fondsbesturen.

Ondertussen werkt staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken aan een eigen wetsvoorstel (eigenlijk van voorganger minister Kamp) over fondsbesturen. Daarin worden verschillende bestuursvormen als optie aangeboden.

Het is de bedoeling dat het wetsvoorstel van Koser Kaya en Blok hier deel vanuit maakt. Verschil is wel dat in het voorstel van Klijnsma gepensioneerden hooguit de helft van de werknemerszetels kunnen bekleden.

Bij Koser Kaya-Blok kan dat meer zijn.

Omvorming roc’s interessant experiment • Opleidingencentra denken na over opsplitsing in vakscholen • Doel is een betere aansluiting op de praktijk • Maar ook helderheid en doelmatigheid zijn er bij gebaat De regionale opleidingencentra Albeda College en Zadkine overwegen op te gaan in kleinere, gespecialiseerde mbo-colleges, bijvoorbeeld gericht op techniek. In een tijd dat schaalvergroting toch nog vaak de norm is, kwam het bericht van de Rotterdamse roc-reuzen als een grote verrassing.

‘Schaalgrootte is in het verleden niet altijd een garantie gebleken voor efficiency’, zei Zadkine-bestuursvoorzitter Luc Verburgh bij de presentatie van het plan, halverwege vorige week. ‘Misschien zijn we in het verleden doorgeschoten. Nu gaat de pendule terug. Dat is goed voor de kwaliteit en herkenbaarheid.’

De roc’s – nu samen goed voor zo’n veertigduizend leerlingen – denken in de gewijzigde opzet flexibeler te kunnen reageren op de veranderingen in de vraag uit bedrijven. Op die manier hopen ze de aansluiting tussen beroepsonderwijs en arbeidsmarkt in Rotterdam en de regio Rijnmond te verstevigen.

De omvorming van de roc’s naar vakscholen is een interessant experiment.

Het bedrijfsleven wil al langer dat het mbo meer wordt afgestemd op haar wensen. Het Platform Bèta Techniek deed in haar advies Mbo en bedrijven aan zet recent nog een oproep in die richting. De Rotterdamse roc’s lijken daar met hun initiatief op in te spelen.

De opsplitsing in een aantal vakscholen komt ook de helderheid ten goede.

Nu zitten er opleidingen bij elkaar die niets met elkaar te maken hebben.

Maar de beide roc’s bieden nu ook een aantal identieke beroepsopleidingen aan. Die kunnen dan worden samengevoegd.

Het is nu zaak dat de roc’s samen met het bedrijfsleven bekijken hoe de omvorming zo snel mogelijk – maar vooral ook tot wederzijds voordeel – kan worden gerealiseerd. Het onderzoek dat nu is aangekondigd, is daartoe een goede eerste stap.  www.vno-ncw.nl/onderwijs

6

FORUM #01/17.01.13

Door onder meer de kabinetswisseling heeft dit wetsvoorstel vertraging opgelopen. Daarom is besloten om alvast Koser Kaya-Blok in te voeren. Pensioenfondsen hebben dan tot juli 2014 om aan de regeling te voldoen. Binnen die tijd moet het voorstel Kamp-Klijnsma zijn ingediend en behandeld. En anders blijft Koser Kaya-Blok gewoon gelden.

wandelgangen

die eed past ons (niet) allemaal De Raad van State vindt de bankierseed een ‘oneigenlijk instrument’ voor bankwerknemers.

Dat schrijft de raad in een advies aan minister Dijsselbloem van Financiën. De raad is wel positief over de invoering van de bankierseed voor bestuurders en commissarissen van banken. Die kunnen immers worden gezien als exponent of personificatie van de onderneming. Overige bankwerknemers hebben geen eindverantwoordelijkheid en publiek gezag. Een eed, compleet met sancties als mensen zich er niet aan houden, is te veel van het goede voor ‘gewone’ bankmedewerkers, aldus de raad.

De eed is met ingang van dit jaar ingevoerd voor bestuurders en commissarissen. Over sancties en de eed voor de rest denkt Dijsselbloem nog even na, in overleg met betrokken partijen.

Dijsselbloem: halve eed

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

LWV

Samenwerking loont Onder de vlag van toekomst­ visie Brainport 2020 wordt hard gewerkt aan een versterking van de economie van Zuidoost-­ Nederland. Terecht. Want met 35 procent van de Nederlandse export en 45 procent van alle private onderzoek en ontwikkeling is de regio zeker zo belangrijk voor de toekomst van ons land als de Rotterdamse haven en de Amsterdamse Zuidas. De eerste resultaten van de inspanningen zijn inmiddels zichtbaar.

Open Service Boulevard Chemelot vind ik een mooi voorbeeld van iets dat in het kader van Brainport 2020 tot stand is gebracht. Dankzij dit project komen kennis en faciliteiten van de campus binnen het bereik van mkb-ondernemers. En dat stelt hen in staat nieuwe producten te ontwikkelen en te vermarkten. DSM, provincie, gemeenten en onderwijsinstellingen werken in dit project nauw samen. En die krachtenbundeling maakt het verschil. Succesvolle regio’s danken hun succes aan een structurele samenwerking tussen overheid, onderwijs- en kennisinstellingen en ondernemers. Niet alleen bij het realiseren van projecten, maar ook waar het gaat om het overbruggen van cultuurverschillen.

Door meer begrip voor elkaar en het ontdekken van elkaars sterke kanten en behoeften, ontstaan ideeën die bijdragen aan groei en welzijn.

Het gaat er vooral om gezamenlijk de sterke kanten van onze kenniseconomie verder uit te bouwen. Zoals in Limburg de Maastricht health

campus, de Chemelot-campus en Greenport.

Het is een misvatting om te denken dat Brainport 2020 zich beperkt tot grote bedrijven en onderwijsinstellingen. Economische groei zonder krachtig mkb met goed geschoolde werknemers is onmogelijk. Net zoals verdere ontwikkeling van onze campussen onmogelijk is zonder gebruik te maken van de vaak praktisch gerichte innovatiekennis van het mkb.

Alleen al in Zuid-Limburg zijn er nu 105 bedrijven betrokken bij de economische Brainport-programma’s. Hiervan zijn er bijna honderd mkbbedrijven. En het mkb profiteert ook op een andere manier. Door ons te richten op innovatieve en waardetoevoegende sectoren trekken we kenniswerkers naar onze regio. Internationaal succesvolle regio’s leren ons dat iedere nieuwe kenniswerker leidt tot een tienvoud aan afgeleide werkgelegenheid. Bij toeleveranciers, maar ook bij de kruidenier om de hoek. Investeren in kennis loont. Hier mag dus niet op worden bezuinigd.

Ik ben ervan overtuigd dat we met Brainport 2020 niet de zoveelste visie in handen hebben die na enige tijd in een bureaulade verdwijnt, maar een programma waarmee we de toekomst van onze provincie (en de Nederlandse kenniseconomie) veilig kunnen stellen. Dat is de moeite waard om ook in 2013 hard aan te werken.

Jan Zuidam Voorzitter Limburgse Werkgevers Vereniging

Ondernemerschapsplan eu negeert groeidrempels • Europese Commissie ziet dat economische groei afhangt van ondernemers • Stimuleren ondernemerschap is dus belangrijk • En negeer dan problemen die doorgroei belemmeren niet

De Europese Commissie heeft een behoorlijke gedachtesprong gemaakt in de goede richting met haar Actieplan Entrepreneurship 2020. Zij heeft 8 januari op papier vastgesteld dat economisch herstel voor een groot deel afhangt van ondernemers en een veelvoud aan voorstellen gedaan om ondernemerschap makkelijker te maken.

Vicevoorzitter van de Commissie Antonio Tajani, zei bij de presentatie van het plan: ‘Ondernemerschap is de sterkste kracht voor economische groei. Als we het ondernemerspotentieel van de Europese burgers kunnen ontketenen, kunnen we groei terugbrengen in Europa.’

7

Tajani is als eurocommissaris verantwoordelijk voor ondernemerschap en industrie.

Het is positief dat de Europese Commissie met deze aanpak erkent dat ondernemerschap en in het bijzonder het mkb belangrijk zijn voor economisch herstel en moeten kunnen doorgroeien. De vele maatregelen die de Commissie in haar plan presenteert, komen echter vooral neer op inspanningen van de ondernemers zelf of van de lidstaten. Zoals betere opleidingen, financieringsmogelijkheden en aangepaste regelgeving. Iets waar Nederland overigens al goed mee aan de slag is gegaan.

Maar er wordt niets gezegd over praktische zaken die het doorgroeien belemmeren. Als je starters wilt laten groeien, zijn loonkosten, ontslagproblematiek en flexibele contracten ook punten waar iets aan gedaan moet worden.  www.vno-ncw.nl/eu

FORUM #19/18.10.12

de foto rubrieksnaam

Ballotage en tenue de ville Amsterdam, 12 januari 2013 – Bezoekers bekijken een detail op het plafond van De Industrieele Groote Club op de Dam. De Club was afgelopen weekend open voor publiek tijdens het evenement 24H Amsterdam. Met een gratis lidmaatschap voor 24 uur konden geïnteresseerden een kijkje nemen in het monumentale pand.

De huidige Industrieele Groote Club ontstond na een fusie tussen de elitaire herensociëteit de Groote Club ‘Doctrina en Amicitia’ en de Industrieele Club. Met in beide handen een zilveren kandelaar – de schamele overblijfselen van een weelderige inboedel – trokken de leden van Doctrina en Amicitia in 1975 in het huidige clubgebouw.

De Industrieele Groote Club is besloten én er geldt een strenge dresscode. Pas na goedkeuring van de ballotagecommissie is het lidmaatschap een feit. Vooral ondernemers en andere mensen uit het bedrijfsleven zijn lid.

Tekst: Marcia Timmermans | Foto: Koen van Weel/ANP

8

FORUM #01/17.01.13

rubrieksnaam

9

FORUM #01/17.01.13

omslag

Nieuwjaarsenquête:

Ondernemer laat zich niet gek maken

Nieuwjaarsenquête Forum stuurde tienduizend leden van de vijf regionale ondernemersverenigingen die zijn aangesloten bij VNO-NCW een e-mail met een uitnodiging voor een internetenquête.

Van hen namen 687 de moeite om mee te doen aan deze peiling (een respons van 7 procent). De deelnemers aan het onderzoek hebben een gemiddelde leeftijd van 51 jaar; de man-vrouw-verdeling is 91/9. Bijna de helft van de ondernemers is actief in de zakelijke dienstverlening, 21 procent in de industrie en 9 procent in de bouw. Bijna 90 procent is directielid of directeur-eigenaar, 8 procent manager. Van 21 procent van de respondenten is het bedrijf groter dan 250 werknemers, 30 procent heeft tussen de 50 en 250 man personeel en de helft heeft maximaal 50 mensen in dienst. Het onderzoek vond plaats tussen 2 en 9 januari.

10

FORUM #01/17.01.13

Een bumpy road is het geweest: het jaar 2012. Maar wat verwachten ondernemers van 2013? Met welke goede voornemens gaan ze het nieuwe jaar in? En hoe ziet de wereld er volgens hen over tien jaar uit?

Tekst: Karin Bojorge, Miran de Groot | Foto: Robin Utrecht/ANP | Graphics: Link Design

2013 WORDT ECONOMISCH GEZIEN EEN: Uitstekend jaar (1%) Redelijk jaar (32%)

2013 WORDT HET JAAR VAN‌ De stagnatie (25%)

Goed jaar (13%) Lastig jaar (52%)

Hernieuwd optimisme (25%) Het Europese herstel (25%)

Rampzalig jaar (2%)

De Grexit (2%)

2013 WORDT VOOR MIJN BEDRIJF EEN JAAR VAN:

2013 WORDT POLITIEK GEZIEN EEN: Stabiel jaar (31%) Onrustig jaar (57%)

Vruchtbaar jaar (4%)

Zowel investeren als bezuinigen: business as usual (49%)

Chaotisch jaar (8%)

Zware bezuinigingen (6%)

wat brengt 2013?

Lastig maar niet rampzalig, zo schat de ondernemer het komende jaar in. Bijna de helft van de ondernemers denkt zelfs dat het nog wel mee kan vallen en dat 2013 economisch gezien best nog wel een redelijk tot goed jaar kan worden.

Zware bezuinigingen binnen het eigen bedrijf voorziet slechts 6 procent van de ondernemers.

Het blijft vooral business as usual, een mix van investeren en bezuinigen, voor de grootste groep.

Al verwacht een kwart vooral bezig te zijn met het hoofd boven water houden. Politiek gezien houden veel ondernemers hun hart nog vast.

11

FORUM #01/17.01.13

De duurzame economie (17%)

Nieuwe investeringen (20%)

Het hoofd boven water houden (25%)

Bijna 60 procent verwacht een onrustig jaar.

Echte chaos blijft uit, zo zijn de verwachtingen en een derde van de respondenten heeft goede hoop op een politiek stabiel of zelfs vruchtbaar jaar. Als ondernemers het beestje bij de naam moeten noemen, wordt 2013 het jaar van hernieuwd optimisme (25 procent) en het Europese herstel (25 procent). Ook een kwart houdt het voorlopig op stagnatie. Bijna 20 procent rekent ondanks de crisis op een doorbraak voor de duurzame economie. Ook spontaan genoemd: het jaar 2013 als het jaar van de waarheid voor de bouw.

omslag Leven we over tien jaar in de

Leven weVerenigde over tien jaar in de Verenigde van Europa?

Staten van Staten Europa?

Zo hard zalZo het hard niet gaan, denkt 53 procent ondernemers zal het niet gaan,

denkt 53 procent van de ondernemers

Is de Chinese bubbel over tien jaar allang geknapt?

Is de Chinese bubbel over tien jaar Dacht het niet, zegt 58 procent ondernemers

3%

5%

allang geknapt?

Dacht het niet, zegt 57 procent

16%

4%

5%

38% 37%

13% 33% 44%

jk (16%) (37%) (38%)

(5%) en

Over tien jaar staat Nederland er sterker voor dan ooit!

Jazeker, denkt 52 procent ondernemers

Over tien jaar staat Nederland er sterker voor dan ooit!

Jazeker, denkt 52 procent 5%

Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (13%) Lijkt mij zo goed als zeker (4%)

4% 4%

Lijkt mij onwaarschijnlijk (45%) Lijkt mij waarschijnlijk (33%) Zou het echt niet weten (5%)

47%

39%

jaar zeker is onze omzet Over tienOver jaar is tien onze omzet verdriedubbeld zeker verdriedubbeld Dat is iets teLijkt ambitieus, 61 procent ondernemers me zeerdenkt onwaarschijnlijk (4%) Dat is iets te ambitieus,

Lijkt mij onwaarschijnlijk (39%) denkt 61 procent Lijkt mij waarschijnlijk (47%) 9% 4% Lijkt mij zo goed als zeker (5%) 21% (4%) Zou het echt niet weten 24% 40%

Bestaat over tien jaar het vaste dienstverband niet meer?

Bestaat over jaarondernemers het vaste Onwaarschijnlijk, denkttien 61 procent

dienstverband niet meer?

Onwaarschijnlijk, denkt 61 procent 6%

2% 17%

Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (21%) Lijkt mij onwaarschijnlijk (40%) Lijktinmij waarschijnlijk (24%) Is over tien jaar mijn bedrijf niet meer Nederland gevestigd?

Is over tienzegt jaar mijn bedrijf niet meer in Trouw aan mijn roots, 93Lijkt procent ondernemers mij zo goed als zeker (9%)

Nederland gevestigd?

Zou het echt niet weten (4%) Trouw aan mijn roots, zegt 93 procent

29% 44%

1% 2% 2%

Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (17%) Lijkt mij onwaarschijnlijk (44%) Lijkt mij waarschijnlijk (29%)

20% 73%

Lijkt mij zo goed als zeker (6%) Zou het echt niet weten (2%) Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (73%) 12

FORUM #01/17.01.13

Lijkt mij onwaarschijnlijk (20%)

Zijn we in Nederland over tien jaar alweer Zijn we in Nederland over tien jaar alweer vijf vijf kabinetten verder? kabinetten verder?

Politiek blijft op de rails, Politiek blijft op de rails, denkt 64 procent ondernemers Zijn de Verenigde Staten over tien jaar nog altijd de grootste denkt 64 procent economie?

Zijn de Verenigde Staten over tien jaar 7% 3% Forget it, stelt procent ondernemers nog altijd de59 grootste economie?

Forget it, stelt 59 procent 17%

6%

3%

25% 14%

47% 31%

45%

Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (17%) Lijkt mij onwaarschijnlijk (47%) Wordt Europa over tien jaar volledig overvleugeld door China?

Lijkt mij waarschijnlijk (25%) Lijkt mij zo goed als zeker (7%) Zou het echt niet weten (3%)

No fear, zegt 65 procent ondernemers

Lijkt me zeer onwaarschijnl

Wordt Europa over tien jaar volledig overvleugeld door China?

No fear, zegt 66 procent

Lijkt mij onwaarschijn

Lijkt mij waarschij

Lijkt mij zo goed als

6% 2%

Zou het echt niet 13% 27% 53% Over tien jaar bestaat mijn bedrijf niet meer Heus wel, denkt 83 procent ondernemers Lijkt me zeer onwaarschijnlijk (12%) Over tien jaar bestaat mijn bedrijf niet meer Lijkt mij onwaarschijnlijk (53%) Heus wel, denkt 83 procent Lijkt mij waarschijnlijk (27%) Lijkt zo goed als zeker (6%) 3%mij5% 7% Zou het echt niet weten (2%)

26%

hoe ziet de wereld er in 2023 uit?

Een goede ondernemer kijkt verder dan een jaar vooruit. Maar dat valt niet mee in een wereld die zo snel verandert. Een aantal tendensen zijn onomkeerbaar, denkt de gemiddelde ondernemer. Zo verwacht bijna 60 procent van de ondernemers dat de Verenigde Staten over tien jaar hun positie als grootste economie definitief kwijt zijn. Angst dat we tegen die tijd volledig overvleugeld worden door China kennen de meeste ondernemers echter niet. Niet omdat de Chinese bubbel tegen die tijd geknapt is, maar simpelweg omdat Nederland er over tien jaar sterker voor staat dan ooit, zo 13

verwacht een krappe meerderheid. Ook politiek zal Nederland zijn politieke stabiliteit min of meer hervinden: elke twee jaar een kabinetscrisis zoals de laatste jaren lijkt een ruime meerderheid onwaarschijnlijk. Met Europa gaat het minder hard: dat we over tien jaar al in een Verenigde Staten van Europa leven, lijkt meer dan de helft van de ondernemers onwaarschijnlijk. Stabiliteit ook voor het eigen bedrijf, voorspelt de ondernemer.

De overgrote meerderheid verwacht alle stormen te overleven, gewoon in eigen land gevestigd te blijven, en de omzet in rustig tempo uit te bouwen. Ook bestaat het vaste dienstverband dan gewoon nog.

FORUM #01/17.01.13

57%

Lijkt me zeer onwaarsc

Lijkt mij onwaarschijn Betekenis van de kleuren

Lijkt mij waarschijn Lijkt mij zo goed als ze Zou het echt niet weten

Zou het echt niet w

Lijkt mij zo goed als zeker Lijkt mij waarschijnlijk Lijkt mij onwaarschijnlijk Lijkt me zeer onwaarschijnlijk

omslag

Aan de slag in 2013 ‘Niet lullen maar poetsen’, aldus het voornemen van meerdere ondernemers voor 2013. Dat geldt dan zowel voor henzelf als voor de politiek. De ambities voor het eigen bedrijf zijn groot, en ook van de Den Haag wordt het nodige verwacht.

De politiek krijgt het in 2013 nog heel moeilijk met...

De politiek moet in 2013 eindelijk het mes zetten in...

Het wordt een woelig jaar voor de politiek, zo verwachten ondernemers. Op de vraag waarmee de politiek het in 2013 nog heel moeilijk krijgt, noemt bijna iedereen de bezuinigingen: ‘Het uitvoeren van de plannen die geld op moeten gaan leveren, zeker wanneer het gaat om complexe bezuinigingen in de zorg en het onderwijs wordt geen makkelijk klus.’ Andere ondernemers vrezen zelfs voor een volksopstand als de politiek de bevolking niet weet te motiveren om versoberingen te accepteren.

‘Ondertussen moet bij het maken van keuzes de bedrijvigheid zoveel mogelijk worden ontzien. Een lastige opgave’, aldus een respondent.

Ook de gevolgen van de bezuinigingsmaatregelen worden gevreesd. ‘Die zullen onherroepelijk leiden tot minder bestedingsruimte bij consumenten en ondernemers en dus eerder de neergaande spiraal stimuleren dan bedwingen. De huizenmarkt zal nog grotere prijsdalingen laten zien.’ Het zal sowieso helpen als het kabinet zich weet te profileren als één gezicht, verwacht een ondernemer. Veel ondernemers verwachten dat de politiek het vooral moeilijk krijgt met zichzelf. ‘Weg met al die moties van wantrouwen en gewoon de bv Nederland gaan besturen!

Ophouden met dat interne gekibbel’, is de oproep. Veel ondernemers noemen ook het gebrek aan een meerderheid in de Eerste Kamer als struikelblok.

Herstel van vertrouwen is cruciaal voor het weer op gang brengen van de economie, zo is de consensus. ‘Geld moet rollen en dat kan alleen als er vertrouwen is en men weet waar men aan toe is.’

Het kabinet heeft een slechte start gemaakt, wordt gesteld.

‘Het vertrouwen is in 2012, door onzorgvuldig handelen van de nieuwe leiders Rutte en Samsom, danig beschadigd. Ik hoop dat we van deze voortvluchtigheid verschoond blijven in 2013’, aldus een ondernemer.

De eerste prioriteit is helder aldus veel ondernemers: de bouw en de woningmarkt. ‘Zolang deze niet wordt geholpen of gestimuleerd zal er een groot tekort ontstaan en veel opstand onder de bevolking.’

Een inkoppertje vonden de meeste ondernemers. De overheid moet in 2013 eindelijk eens het mes zetten in zichzelf. ‘Bedrijven en burgers worden flink gekort, maar het overheidsapparaat nog veel te weinig’, aldus veel ondernemers. ‘Als ze even efficiënt zouden gaan werken als ondernemers hebben ze veel minder ambtenaren nodig.’ Suggesties hoe dat te bereiken genoeg: een vacaturestop, het natuurlijk verloop van babyboomers benutten om de overheid te verkleinen, de topsalarissen van publieke functies inperken. ‘Uitgaven kunnen beter onder de loep genomen worden of ze echt wel nodig zijn.’ Ook de ‘onnodige papierwinkel’, het ‘doolhof aan pietepeuterige regeltjes’ en de ‘eindeloze regelzucht’ mag flink onder het mes als het aan ondernemers ligt. Plus ‘de cultuur van een regel maken en dan denken dat het probleem is opgelost.’ Laten we aan het werk gaan in plaats van formuliertjes invullen, is de oproep.

Eveneens veel genoemd: de zorg. ‘De omvang van de sector dreigt onevenredig groot te worden. Het kenteren van deze trend vergt een radicale verandering van de organisatie, financiering en toegang tot zorg.’ De ontwikkelingssamenwerking kan ook nog wel een tandje minder, vindt een aantal ondernemers: ‘Ontwikkelinggelden terugbrengen en alleen door middel van leveringen en diensten door Nederlandse bedrijven laten invullen.’

Toch zijn er ook veel ondernemers die het mes verder graag in de la laten dit jaar. ‘Nergens meer in snijden. Alleen de afspraken nakomen en vervolgens voor politieke helderheid en rust zorgen.’ Een uitzondering maken ondernemers graag voor de ontslagbescherming. Samen met de ontslagvergoedingen vormt dit een belemmering bij het aannemen van mensen, aldus veel ondernemers. ‘Bij collectief ontslag moet het mogelijk worden de meest geschikte medewerkers voor de organisatie te behouden.’

Een andere ondernemer stelt voor om bedrijven de mogelijkheid te geven jaarlijks 2 procent van hun medewerkersbestand ‘in te ruilen’ voor anderen die nu werkeloos zijn. ‘Dat kost de samenleving geen geld en geeft bedrijven de kans stappen te maken.’ Een gevaarlijke en moeilijke discussie, verwacht de ondernemer, maar zeer wenselijk en vruchtbaar. 

14

FORUM #01/17.01.13

rtbildr/dreamstime

In 2013 wil ik met mijn bedrijf meer doen aan‌ Nieuwe markten verkennen

53%

EfficiĂŤnter werken

48%

Productvernieuwing 44% Gebruik van social media

36%

Verduurzaming 36% Technische innovatie

31%

Scholing voor medewerkers

31%

Marketing 29% Online zakendoen

19%

Sociale innovatie

19%

Export 11% Ouderenbeleid 8% Diversiteitsbeleid 6% Uitbreiding aantal vestigingen 6% Buitenlandse investeringen

15

6%

FORUM #01/17.01.13

& broer Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam Meesterbakker Van Maanen activiteit Productie en verkoop brood en banket vestigingsplaats Rijnsburg (hoofdkantoor), 54 filialen aantal medewerkers 680 opgericht 1907 eigenaren Henk-Jan en Johan van Maanen

16

FORUM #01/17.01.13

‘Ik kan weleens voor de troepen uitlopen’ Hun eerste experiment met horeca-activiteiten in hun bakkerijen mislukte. Maar opgeven, dat deden de broers Henk-Jan en Johan van Maanen niet. In tweede instantie lukte het wél. ‘Tegenslag geeft je ook wel weer energie om door te pakken.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Van Maanen

Johan van Maanen (37)

Henk-Jan van Maanen (44)

‘Als ik uit school kwam, liep ik nooit via de voordeur of tuindeur ons huis binnen. Ik ging altijd via de bakkerij. Ik vond het fantastisch om te zien wat daar gebeurde. Stonden de bakkers daar te werken aan van die grote werkbanken. Ik wist al snel dat ik ook bakker wilde worden. Dus volgde ik de bakkersopleiding en de vakschool in Wageningen. Ik trok daar op met zoons en dochters van andere ondernemers. We deelden dezelfde passie; met mijn eigen vrienden had ik dat niet.’

‘Eigenlijk heb ik mijn broer pas echt leren kennen toen ik in de zaak kwam. Een jaar na mijn komst in het bedrijf konden we de aandelen overnemen. Voor mij kwam dat moment voor het mooie iets te snel: het voelde alsof ik in een sneltrein zat. Gelukkig keek onze vader nog over onze schouders mee. Hij gaf ons een schop onder de kont als dat nodig was, maar hij gaf ons ook de ruimte om het vak te leren.’

‘Henk-Jan gaat graag de uitdaging aan, is altijd op zoek naar spanning en vernieuwing. Hij kan erg innovatief zijn, komt vaak met nieuwe ideeën. Dat kan prettig zijn. Maar hij kan soms ook weleens te snel gaan. Ik ben wat terughoudender. Het is aan mij om te zorgen dat het huis op orde is, dat er structuur blijft, dat we focus houden. En dat vindt hij niet altijd even leuk.’

‘Zijn spanningsboog is kort. Hij wil iets neerzetten en dan weer door.

Maar hij accepteert wel van me dat ik af en toe op de rem trap. Het is voor hem vast niet altijd even gemakkelijk. Maar ik vind gewoon dat hij dat nodig heeft. Hij zal ongetwijfeld ook situaties weten te noemen waarin hij vindt dat ik tekortschiet. Geen punt, als je elkaar maar respecteert en de ruimte geeft. Dat gaat niet altijd vanzelf hoor. Het is steeds zoeken naar de balans.’

‘Henk-Jan kan wat impulsiever zijn, uitgesprokener ook in hoe hij dingen wil. Ik heb weleens het gevoel dat ik hem de spiegel moet voorhouden of ervan moet doordringen dat iets op een andere manier beter gaat. Andersom duwt hij mij af en toe ook wel eens in een bepaalde richting. Dan zegt hij: ‘Kom op, gas geven, nou gaan we die kant op, nu moeten we beslissen.’ En dat doet hij dan ook wel weer goed.’

‘Het leukste aan het bakkersvak vind ik het ondernemen. Ik heb in Wageningen de vakopleiding gevolgd. Daarna heb ik nog een jaar meegelopen bij andere bakkers. Toen ik in 1992 in het familiebedrijf kwam, hadden we twaalf winkels. Inmiddels zijn het er 54. Om ons te onderscheiden van de concurrentie zijn we een jaar of drie geleden begonnen met zaken waar mensen ook terecht kunnen voor een kop koffie met iets erbij of een belegd broodje.’

‘We hadden eerder al proeven gedaan met dit concept, maar zonder succes. Ik denk dat we toen verkeerde keuzes hebben gemaakt. Klantvriendelijkheid in een bakkerij is toch iets anders dan gastheerschap in de horeca. En misschien zijn we ook wel iets te vroeg geweest. Er zijn momenten geweest dat ik stevig heb lopen mopperen. Gelukkig weet je niet alles van tevoren. En tegenslag geeft je ook wel weer energie om door te pakken.’

‘Soms moet je je verlies nemen. Maar ik ben blij dat ik in dit geval heb doorgezet. Als ik in één van onze zaken kom en ik zie daar een man of veertig genieten van het concept dat we hebben neergezet, doet me dat goed. Ik vind het mooi om te zien dat ieder zijn tijd op zijn eigen manier invult. Sommige mensen zitten met een broodje voor hun neus gezellig met elkaar praten. Anderen zitten achter de laptop, met een kop koffie erbij.’

‘Je moet niet met z’n tweeën op dezelfde stoel willen gaan zitten. Je kunt beter profiteren van elkaars talenten. Ik vergelijk onze samenwerking weleens met een huwelijk. Ik ben iets meer de vernieuwer, laat me niet graag afremmen door zaken die iets te maken hebben met structuur. Dat werkt alleen maar belemmerend. Maar ik zie ook wel dat je het zonder structuur uiteindelijk niet redt. Johan is daar beter in dan ik. Hij zorgt voor de uitwerking. En dat werkt goed zo.’

‘Ik denk dat hij wel blij is met alle ideeën waar ik mee kom. Natuurlijk, ik loop ook weleens voor de troepen uit. Heeft hij iets van: ‘Weer zo’n oprisping.’ Soms is dat zo en soms komt er ook iets moois uit.’ 

17

FORUM #01/17.01.13

actueel

Wie verjaagt de

spooknota’s?

V.l.n.r. de acteurs Ernie Hudson, 18 Harold Ramis, Bill Murray en FORUM Dan Aykroyd #01/17.01.13 als de Ghostbusters (film uit 1984)

Slachtoffers van acquisitiefraude kunnen geen vuist maken als zij erin zijn geluisd. Het bedrijfsleven vindt dat daar een einde aan moet komen en heeft een rechtszaak aangespannen.

Nemen rechter en politiek hun verantwoordelijkheid? Of laten ze ondernemers weer aan hun lot over?

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: anp Kippa

‘Hoe heb ik zo stom kunnen zijn’, denkt Pascale Schoofs achteraf ook wel. De interim zorgmanager werd in de auto gebeld door iemand van Telefoongids.com. Ze dacht dat het om Telefoongids.nl ging. Een klein verschil dat algauw verloren gaat in een telefoongesprek in de auto. ‘De beller wilde weten of ik net als vorig jaar wilde adverteren.

Had ik dat gedaan dan, dacht ik nog. Maar het was wel goedkoper: 225 euro voor een heel jaar. En alle kleine beetjes helpen voor een zelfstandige.’

Ze kreeg een mail ter bevestiging, die ze elektronisch ondertekende. Schoofs zag niet in de kleine lettertjes dat het om 225 euro per maand ging.

‘Ze hadden nog wel benadrukt dat ik mijn bedrijfsgegevens moest controleren, want die moesten natuurlijk goed vermeld staan in de advertentie.

Zo hebben ze me afgeleid, op het verkeerde been gezet. Ze gaan heel gehaaid te werk. Terwijl ik niet uitga van de slechtheid van mensen.’

Acquisitiefraudeurs slaan vaak toe in de zomer en aan het einde van het jaar. In de zomer zijn de verantwoordelijke werknemers op vakantie en weten hun vervangers niet altijd wat zij tekenen.

Aan het eind van het jaar kan een valse nota er door alle drukte tussendoor glippen.

19

Schoofs schakelde het Steunpunt Acquisitie­ fraude in, en die hielp haar met de briefwisseling die volgde op een aantal aanmaningen. Uiteindelijk heeft Schoofs niets betaald en is ze met de schrik vrijgekomen.

Daarmee was de kous nog niet voor haar af. ‘Het kan toch niet waar zijn dat dit soort praktijken gewoon maar mogen.’ Mede namens haar heeft MKB-Nederland een rechtszaak aangespannen tegen enkele acquisitiebedrijven. Dit soort praktijken vindt al tientallen jaren plaats, zonder dat er ogenschijnlijk veel aan te doen valt. Het zit tegen oplichting aan, maar het is moeilijk te bewijzen, onder meer omdat het bewuste telefoongesprek niet valt te verifiëren. En het ondertekende contract wel.

verwerpelijk Naast Telefoongids.com waren Holland Internet Group en Infosite gedaagd. Bedrijven met vage, algemene namen die ook nog eens onderling met elkaar verbonden zijn. Telefoongids.com heeft wel een bedrijvengids op internet staan, maar die ziet er een stuk amateuristischer uit dan die van Telefoongids.nl. Vroeger, in het pre-internettijdFORUM #01/17.01.13

perk, brachten dit soort bedrijven in elkaar geflanste papieren gidsen uit, die alleen maar naar de adverteerders zelf werden gestuurd. Maar volgens de wet leveren dit soort bedrijven zo wel een tegenprestatie voor het geld dat zij innen.

De rechtszaak vond eind vorig jaar plaats in Groningen, en dat was niet voor niets. Het fenomeen acquisitiefraude dook voor het eerst in deze regio op en ontwikkelde zich daar tot een heuse bedrijfstak. De rechterlijke macht in Groningen is dus bekend met het fenomeen.

Daarnaast is gekozen voor het noorden omdat rechters in de Randstad zich harder opstellen tegenover de slachtoffers. Zij vinden dat ondernemers zelf maar beter moeten opletten als ze iets ondertekenen. Minister Opstelten van Justitie is een exponent van deze houding. Hij erkent dat het om ‘verwerpelijke praktijken’ gaat, ‘maar aanpassing van het strafrecht is niet de aangewezen manier om dit fenomeen te bestrijden’, zei hij eerder dit jaar. ‘Met preventie valt het meeste terrein te winnen.’

Dat is echter niet de inzet van de rechtszaak van MKB-Nederland. De ondernemersorganisatie wil de rechter een uitspraak ontlokken over

actueel

Dure spooknota’s Acquisitiefraude komt voor in verschillende vormen. Ondernemers kunnen per telefoon, mail, fax of post worden benaderd. Vaak gaat het ogenschijnlijk om nota’s, maar zijn het in werkelijkheid aanbiedingen waarop ondernemers niet hoeven in te gaan. Daarom worden het ook wel spooknota’s genoemd. De nota heeft betrekking op naamsvermelding of advertenties in onder meer bedrijven- en telefoongidsen, tegenwoordig vooral op internet. Ook kan het gaan om nepvarianten van inschrijving in handelsregisters en registratie van domein- of merknamen.

Naar schatting kosten dit soort praktijken het bedrijfsleven 400 miljoen euro per jaar. www.fraudemeldpunt.nl

Rick Moranis als buurman Louis Tully in de film Ghostbusters (1984)

de ontoelaatbaarheid van deze praktijken. In concreto: ondernemers moeten net als consumenten een beroep kunnen doen op de Wet op de oneerlijke handelspraktijken. In andere Europese lidstaten kan dat al. De wet biedt consumenten bescherming als zij er zijn ingeluisd door louche bedrijven. Niet de consument maar het bedrijf moet dan met bewijzen komen.

Pascale Schoofs begrijpt in dit verband niet wat een – kleine – ondernemer anders maakt dan een consument. ‘Alsof iedereen die zich heeft ingeschreven bij de Kamer van Koophandel meteen maar alles moet weten.’

Schoofs was bij de rechtszaak in Groningen aanwezig en werd daar geconfronteerd met de tegenpartij. ‘Een vrouw die op Nina Brink leek en een man die te lang onder de zonnebank had gelegen. Ze zaten voortdurend in hun papieren te bladeren en te smoezen. Hun advocaat vond ik zwak. Hij probeerde de boel af te wimpelen.

20

Op basis hiervan zou ik zeggen dat ze geen zaak hebben en dat de rechter ons gelijk geeft.’

lucratief Tijdens de rechtszaak werd ook een aflevering van Tros Opgelicht vertoond waarin een medewerker undercover gaat bij een van de acquisitiefraudeurs. Hij krijgt vooraf een instructie om potentiële klanten om de tuin te leiden. Op 13 februari zal blijken of de rechter gevoelig was voor deze beelden. Vindt hij niet dat gedupeerde bedrijven een beroep kunnen doen op de Wet op de oneerlijke handelspraktijken, dan wil MKBNederland de druk op de politiek verhogen. Die moet de wet aanpassen, zodat ondernemers er ook officieel onder vallen.

Als ‘Den Haag’ toch bezig is, kan ook worden gekeken naar België. Daar geldt de Wet betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming. Die schrijft voor dat aanbieders van bedrijvengidsen duidelijk, in grote letters moeten FORUM #01/17.01.13

aangeven dat het om een aanbieding of een offerte gaat, en wat de kosten en looptijd zijn.

Doen zij dat niet, dan riskeren zij een boete.

Volgens Chantal de Pauw, woordvoerder van de Belgische Federale Overheidsdienst (FOD) Economie, worden die boetes ook uitgedeeld, maar is het probleem van acquisitiefraude hardnekkig.

‘Het blijft kennelijk lucratief.’

Aanbieders vestigen zich bijvoorbeeld in het buiten­land en benaderen vandaaruit Belgische bedrijven. Ze vallen dan onder de lokale wetgeving en kunnen weer gewoon van de kleine lettertjes gebruik­maken. ‘We maken het mee dat een bedrijf bijvoorbeeld vanuit Zwitserland opereert. Als we vervolgens de Zwitserse autoriteiten vragen om maatregelen te nemen tegen zo’n bedrijf, verhuist het snel naar Spanje of Portugal.’

Een Europese aanpak zou in dit geval helpen. Als in elk EU-land het Belgische voorschrift geldt, zou dat al heel wat schelen. Aanbieders kunnen zich dan nog steeds in niet-EU-landen vestigen, maar

jeroen poortvliet

column scheer

Sluitingstijd Je moet niet te veel wennen aan de moderne wereld van 24-uurseconomie en sociale media. Dat is de eerste les die ik in 2013 heb geleerd. Of eigenlijk op de valreep van 2012.

Op oudejaarsdag verbleef ik met mijn gezin in Zuid-Limburg. Die dag moesten er nog boodschappen worden gedaan. Voor twee dagen, want zelfs in een moderne economie is nieuwjaarsdag gereserveerd voor bijkomen van een kater en familiebezoek.

Op een openingstijdensite op mijn i-Phone had ik gezien dat de Plus in Gulpen tot 8 uur ‘s avonds open was. Dat vond ik tamelijk royaal, maar goed, 24-uurseconomie. Vroeger zou je het vooraf bij de supermarkt hebben gevraagd, en dat hadden we in dit geval ook beter kunnen doen.

Maar eerst moest er die dag worden gebowld om de kinderen te paaien. Die waren daarna bereid om de traditionele oudejaarsdagwandeling te ondergaan. Het Limburgse heuvelland was mooi, maar wel modderig. Rond half 5 was het tijd voor de supermarkt.

Binnen werd al snel omgeroepen dat de winkel om 5 uur ging sluiten. Inderhaast sloegen we de laatste boodschappen in.

Even later bleek dat we de champagne waren vergeten. En hoe kun je nu fatsoenlijk het nieuwe jaar ingaan zonder champagne?

Niet met wel aangeschafte kinderchampagne. In Valkenburg zou nog een Albert Heijn open zijn. Via donkere B-, C- en D-weggetjes probeerde ik de deadline te halen.

het wordt ze wel moeilijker gemaakt.

Ook de onoplettendheid van ondernemers blijkt echter hardnekkig. De Pauw: ‘In het kader van de internationale Fraudepreventiemaand hebben we begin vorig jaar een nepbedrijvengids gelanceerd en 6.850 bedrijven gefaxt. Van hen gingen er 189 op ons aanbod in. Terwijl in de kleine lettertjes stond dat zij, als zij tekenden, alle kamerplanten bij de FOD in Brussel water moesten geven, met kerst de boel moesten komen versieren, en met Pasen verkleed als paashaas eieren moesten komen brengen. Veel bedrijven trappen er toch steeds weer in.’

Juist daarom moeten ondernemers meer wettelijke mogelijkheden krijgen om onder valse contracten uit te komen. Ook de overheid moet toch inzien dat deze handelspraktijken de economie frustreren en bonafide ondernemers op kosten jagen. Alleen écht ondernemen moet lonen. 

Een kwartier voor sluiting vond ik nog een fles champagne. Voldaan keerde ik terug naar het vakantiehuis; niets kon een klassieke oudejaarsavond nog in de weg staan. Behalve dan de regen die rond 12 uur begon te vallen. Het afsteken van het siervuurwerkpakket viel daardoor in het water. De rest van het gezin hield het snel voor gezien en ging weer naar binnen. Ik volgde niet veel later.

Voor jezelf vuurwerk afsteken is toch wat sneu.

Nieuwjaarsdag begon met een zoektocht naar wc-papier, want dat bleek op te zijn. Zelfs pompstations bleken gesloten. Gelukkig was een café bereid een rol af te staan. Konden we in elk geval de komende 24 uur doorkomen.

Paul Scheer

www.vno-ncw.nl/criminaliteitsbeheersing 21

FORUM #01/17.01.13

ondernemerspanel

Stapje terug voor oudere werknemer?

Ouderen zijn te duur wordt wel gezegd. Vorige week kwam Capgemini met een plan om oudere werknemers een stap terug te laten doen en een deel van hun salaris te laten inleveren. Goed idee?

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Christiaan Krouwels en Nout Steenkamp

Anja Kanters / Donkergroen (creatieve groendenkers) / Sneek

‘In de cao’ ‘Het is net als in de topsport: je kunt niet altijd en blijvend pieken. Dat geldt voor medewerkers ook. We zijn eraan gewend dat je salaris en prestaties altijd een stijgende lijn vertonen. Maar een daling hoort er eigenlijk ook gewoon bij. Uitzonderingen zullen er zeker blijven, prima toch? Het geldt niet alleen voor lichamelijk zware beroepen, zoals mijn bedrijf die veel kent. Maar ook voor

Henry Haaijer / Higher & Company (hr advies) / Zwolle

‘Omgekeerde promotie’ ‘In Nederland heeft demotie echt een negatieve bijsmaak.

Er mag niet over gesproken worden dat sommige – oudere – werknemers minder toegevoegde waarde hebben voor een bedrijf. Maar demotie is niets anders dan een omgekeerde promotie. Het is geen gezichtsverlies en werknemers hebben er zelf ook veel voordeel van.

Minder druk, minder stress, tijd voor andere dingen.’

‘In België doet één op de vijf werknemers een stap terug.

Demotie is daar een alternatief voor ontslag en volkomen geaccepteerd. Ik kan gewoon niet snappen dat dit hier not done is. Ontslag is veel erger dan een stapje terug doen. Hoewel ik natuurlijk ook wel weet dat niet iedereen dat qua salaris of functie kán.’

‘Het betekent ook dat ouderen daadwerkelijk langer kunnen werken. Dat willen we toch? Voor de jongere garde is het ook prima. Die komt tenminste aan de bak als de doorstroom in bedrijven verbetert. Dat mag ook wel eens benadrukt worden.’

Wim van Blijswijk / Mastermate (groothandel ijzer­ waren) / Hoevelaken

‘Geen afschrijving’ ‘Of ik het als individueel bedrijf aan zou durven om mijn oudere werknemers voor te stellen een stap terug te laten doen en een deel van hun salaris te laten inleveren?

Ik weet het niet. Dat leidt tot een confrontatie met de medewerkers. Het is lastig dat bespreekbaar te maken zonder dat het wordt gezien als een degradatie of dat je als werkgever je medewerker af zou schrijven.’

22

geestelijk inspannend werk, vind ik. Persoonlijk vind ik het dus wel goed dat er nu discussie is over de aanvaardbaarheid van demotie.’

‘Een gesprek over demotie wordt nu negatief beleefd.

Onzin natuurlijk. We moeten met elkaar zorgen dat iedereen prettig kan blijven presteren, vind ik. Zeker als iedereen straks langer doorwerkt. Regel demotie daarom in cao’s. Dan wordt het normaal, is het niet meer zo beladen.’

‘Of demotie ook voor mij geldt? Waarom zou ik een uitzondering zijn? Wat voor mijn medewerkers opgaat, geldt natuurlijk ook voor mij.’

FORUM #01/17.01.13

‘De vakbonden zijn mordicus tegen demotie. Heel ongenuanceerd, vind ik. Werkgevers en werknemers moeten er in cao-onderhandelingen over in gesprek. Ook om oudere werknemers aantrekkelijk te houden. Het is toch merkwaardig dat je een werkloze oudere werknemer wel tegen een lager salaris kunt aannemen, maar je eigen 50-plussers niet een stapje terug kunt laten doen.’

‘Dat we vasthouden aan een hoog salaris aan het eind heeft nog alles te maken met de tijd dat pensioen op eindloon was gebaseerd. Dat is allang niet meer zo. Dus waarom dan nog vasthouden aan die oude cultuur?’

buiten beeld

‘Niet abrupt stoppen’

Jan Bout (66) Was: bestuursvoorzitter Royal Haskoning Is: commissaris bij onder meer Delta en Brunel

‘Ik heb mijn vertrek bij Royal Haskoning twee keer uitgesteld. Niet omdat ik niet wílde vertrekken, maar omdat er meer tijd nodig was voor het vinden van een opvolger. Ik vond het wel leuk om nog even door te gaan, en mijn vrouw vond het goed. Tot en met de laatste dag heb ik me volledig ingezet, want je kunt niet half zwanger zijn. In uren ben ik wel teruggegaan. Ik ben vooral minder gaan reizen de laatste jaren, want dat is ontzettend belastend. Het was mij opgevallen dat mensen die stopten met werken ineens ziek werden. Mijn huisarts vertelde dat de overgang niet te abrupt mag zijn, want dan word je ziek. Als je het druk hebt, maak je namelijk antistoffen aan die je weerstand vergroten.

Die weerstand valt weg als je ineens stopt.’

‘Nee, ik denk niet dat ik te veel heb gewerkt.

23

Als team bereik je iets, en die successen moet je vieren. Zolang je maar niet vervreemdt van je omgeving of er slecht van slaapt, want dan ligt een burn-out op de loer. Ik sta nu later op.

De ene week maak ik dertig uur, de andere vijftig. Het 65 worden is geen eindpunt. Je moet je blijven ontwikkelen, nieuwsgierig zijn. If you don’t use it, you lose it.’

‘Na mijn vertrek bij Haskoning wist ik nog niet precies wat ik zou gaan doen. Ik ben wel teruggekeerd naar het bedrijf als commis­ saris. Dat werd belangrijk gevonden voor de continuïteit van het bedrijf. Zo kan ik mijn opgebouwde kennis nog delen. Daarnaast houd ik me met een breed spectrum aan onderwerpen bezig. Meestal word ik benaderd voor functies. De politiek zit er niet tussen. Ik heb negen jaar op de ministeries van Financiën en Economische Zaken gewerkt, maar ben geen politiek dier. Ik heb wel respect voor politici, want hun werk is niet simpel. Dat wordt niet altijd begrepen door ondernemers. Bedrijfsleven en politiek hebben een beeld van elkaar dat niet klopt of onvolledig is. Ondernemers zitten bijvoorbeeld beperkt in hun tijd vanwege de cashflow, terwijl de

FORUM #01/17.01.13

politiek juist tijd nodig heeft om tot overeenstemming te komen. Met mijn zoon heb ik een bedrijf opgericht, Bout & Co, om de kloof tussen beide werelden te helpen overbruggen. We geven advies, verzorgen onderwijs en schakelen promovendi in voor onderzoek.’

‘Ik zie het als een gideonsbende die mij energie geeft. Als het te druk wordt, stoot ik een van mijn nevenfuncties af. Zo heb ik altijd gereageerd op wat er op mij afkwam. Mijn stelregel is: snel handelen en onderweg bijsturen.’  Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

achtergrond

Social return: de verkeerde afslag?

Hoe krijg je moeilijk plaatsbare mensen tóch aan het werk? Gemeenten hebben een nieuw ei van Columbus gevonden: leg het ondernemers op als onderdeel van aanbestedingen. ‘Het voelt als een voortdenderende trein.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet

24

FORUM #01/17.01.13

rubrieksnaam

jos stoop (stoop groenvoorziening)

‘de politiek stapt te makkelijk over knelpunten heen’

‘Waarom zou je ondernemers uitgerekend in tijden van economische crisis opzadelen met een maatregel als social return?’ Barend van Kessel, directeur van Van Kessel Wegenbouw uit Geldermalsen, snapt er niets van. ‘Haal je als ondernemer alles uit de kast om de banen van je eigen medewerkers veilig te stellen, krijg je dit erbij.’ Hij heeft niets tegen het idee van de overheid om mensen aan het werk te helpen die lastig zelf een baan vinden. Maar hij heeft er wél moeite mee dat het instrument om dat te bereiken uitgerekend nu in stelling wordt gebracht. ‘Zo creëer je echt geen draagvlak.’

Van Kessel doelt op de regels voor social return waarmee bedrijven bij aanbestedingen steeds vaker worden geconfronteerd.

Volgens die regels uit 2011 (zie kader Voor wat hoort wat) kan de overheid bedrijven bij aanbestedingen verplichten bij de uitvoering van de opdracht ook mensen in te zetten met afstand tot de arbeidsmarkt.

Daar komt volgend jaar nog een extra verplichting bij als het kabinet haar zin krijgt.

25

Bedrijven met meer dan 25 medewerkers worden dan verplicht een bepaald percentage langdurig werklozen en jonggehandicapten in dienst te nemen. Tel uit je winst.

niet gezond Veel ondernemers kunnen prima leven met de gedachte achter de regels voor social return: mensen aan werk helpen die via de normale weg weinig kans maken. Maar de regels stellen hen in deze economisch zware tijden wél voor een onmogelijke keuze. Van Kessel verwacht dat ondernemers altijd zullen inschrijven op een aanbesteding. Al is het maar om hun vaste krachten aan het werk te houden. ‘Ze hebben vaak zoiets van: eerst het werk binnenhalen, dan zien we daarna wel weer verder. Dat is natuurlijk geen gezonde basis om mensen waarmee al iets aan de hand is in dienst te nemen.’

In de groensector werken traditioneel al veel mensen die niet op een normale manier aan het werk komen. Maar ook daar komt het instrument op het verkeerde moment. Net als FORUM #01/17.01.13

de bouwers zijn ook de groenvoorzieners nu al blij als ze hun vaste krachten aan het werk kunnen houden. Binnen zijn bedrijf speelt het nu gelukkig nog niet, benadrukt Jos Stoop, directeur van Stoop Groenvoorziening in Waarland. Maar als het zo doorgaat zou het zomaar kunnen dat er bij branchegenoten ervaren mensen uit moeten om plaats te maken voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. En Van Kessel en Stoop zijn zeker niet de enigen die zich zorgen maken.

Camiel Eurlings, toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat, gaf in antwoord op Kamervragen drie jaar geleden al aan weinig te voelen voor de weg van social return. Zijn kritiek was helder: bouwbedrijven hebben onder de huidige moeilijke economische omstandigheden al moeite genoeg om de eigen, goed opgeleide mensen aan het werk te houden. En een bepaling over social return in bestekken helpt de bedrijven dan niet om daar creatief mee om te gaan. Toch kwamen de regels er. Sinds juli 2011 is het bij overheidsaanbestedingen een contractvoorwaarde.

achtergrond

barend van kessel (van kessel wegenbouw)

‘wij kijken al of we wajongers aan het werk kunnen krijgen. vrijwillig’

Een lovenswaardig streven, maar in de huidige opzet niet uitvoerbaar, zo verwoordde Ed Nijpels, voorzitter van nlIngenieurs, de zorgen van de ingenieursbranche in december. Opdrachtgevers zijn nog heel erg aan het zoeken hoe ze met de regels voor social return moeten omgaan. En opdrachtnemers houden zich angstvallig op de vlakte. ‘We hebben het gevoel dat niemand durft te zeggen dat we met de nu gekozen opzet van de regeling de verkeerde kant opgaan’, aldus Nijpels.

knelpunten Bedrijven kunnen ook niet altijd wat met mensen die in de kaartenbakken van het uwv zitten. Erik Wagemaker, directeur van ingenieursbureau Wagemaker in Rosmalen, heeft die ervaring ook. ‘We zitten als ingenieurs in de kennisintensieve hoek. Natuurlijk hebben we weleens gezocht in die kaartenbakken. Maar we hebben daar nog nooit een ingenieur in gevonden. Dus daar zijn we maar mee gestopt. Hoger opgeleiden met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn er gewoon niet zo veel, laat staan mensen met 26

een opleiding die aansluit bij ons werk.’

De groensector doet zijn best om de kansen van ‘mensen met een vlekje’ te vergroten. En er is binnen de sector zeker ook werk dat zich daar voor leent. Maar er is ook veel werk waar het eenvoudig niet gaat. Linda van Vliet, beleidsadviseur bij brancheorganisatie vhg, noemt als voorbeeld specialistisch werk, zoals het kappen en snoeien van bomen. ‘In aanbestedingen voor dit soort werk is veel aandacht voor veiligheid en vakmanschap. Logisch, want je kunt het niet hebben dat er iemand uit een boom valt. Maar de gecertificeerde specialisten die je voor dit soort werk nodig hebt, haal je niet uit een kaartenbak.’

‘Wij hebben een productiegericht bedrijf’, zegt Jos Stoop (Stoop Groenvoorziening).

‘Uiteraard komen bij ons ook mensen over de vloer die stage lopen. En we leiden mensen op die nog op school zitten. Maar het begeleiden van mensen die al langer zonder werk zitten, vraagt toch om andere vaardigheden. En wij hebben maar enkele mensen in dienst die deze in zich hebben. Het komt er op neer dat veel mensen in productieploegen terechtkoFORUM #01/17.01.13

men met mensen die niet allemaal even goed in staat zijn om hiermee om te gaan. Terwijl een sw-bedrijf – de nazaat van de vroegere sociale werkplaatsen – er juist op is ingericht om deze mensen te begeleiden.’

Niet onbelangrijk knelpunt is dat het werk dat via social return wordt gegenereerd, weinig vastigheid biedt. En dat terwijl dit juist wél het idee achter de regeling is. Van Vliet: ‘Die mensen hebben er niets aan als ze van klus naar klus gaan. Of na één klus weer aan de kant komen te staan. Maar bij aanbestedingen in de groenvoorziening gaat het vaak om kortlopende werkzaamheden. Soms om klussen die in een paar weken zijn geklaard. Op die manier kun je als bedrijf ook niet genoeg in hen investeren. En dat is wat wij als brancheorganisatie juist wél graag zien gebeuren.’

Het probleem wordt verergerd doordat veel gemeenten in de social return-clausule van aanbestedingen opnemen dat alleen mensen uit de eigen gemeente worden meegeteld.

Wagemaker: ‘Wij werken vanuit de regio Den Bosch. Vandaar dat we graag overleggen met de lokale matching unit (verantwoorde-

rubrieksnaam

lijk voor de koppeling van vraag en aanbod; red.). Ik heb het idee dat je dan echt iets voor een langdurig werkloze kan betekenen. Het is heel anders als wij voor een opdracht in Enschede 5 procent van de opdrachtsom moeten besteden in Enschede om daar iemand aan het werk te krijgen. Want wat moet ik dan met hem na afloop van het project?’

Er dreigt nog iets anders. sw-bedrijven hebben een groot probleem als ze moeten voldoen aan de vraag die ontstaat uit social return-verplichtingen, waarschuwt Stoop.

‘Er zijn gewoon geen mensen genoeg voor.’

Hij vindt dat de politiek vaak te gemakkelijk over (mogelijke) knelpunten heenstapt. ‘De verplichting wordt in het bestek vermeld en vervolgens wordt bij het sw-bedrijf aangeklopt. Ik heb gesproken met een vertegenwoordiger van zo’n bedrijf. Die man zei: Laat ze voordat ze eisen in bestekken opnemen eerst even contact met ons opnemen. Dan kunnen we op voorhand aangeven of een en ander is in te vullen.’

Het verbaast Wagemaker dat er zo weinig overleg vooraf is geweest over social return.

27

Voor wat hoort wat Op aangeven van het Rijk experimenteerden gemeenten al langer met social return, afspraken over werk als onderdeel van aanbestedingen. Zoals de gemeente Maastricht, die al in 2005 in bestekken bij aanbestedingen een werkgelegenheidsparagraaf had opgenomen. Gedachte daarachter is dat op die manier meer werkplekken beschikbaar komen voor deze minder makkelijk plaatsbare groep mensen. Aannemers moesten bij aanbestedingen boven 50.000 euro 5 procent van de aanneemsom omzetten in werkgelegenheidsprojecten. Pas in 2011 mondde het geëxperimenteer uit in regels. Sinds 1 juli van dat jaar neemt het Rijk bij inkopen en aanbestedingen social return op als contractvoorwaarde. In de praktijk betekent het dat het Rijk bij aanbestedingen boven 250.000 euro in het contract opneemt dat bij de uitvoering van de opdracht ook mensen moeten worden ingezet met een afstand tot de arbeidsmarkt. Tot de sectoren waar op wordt gemikt, behoren catering, schoonmaak en bouw.

FORUM #01/17.01.13

achtergrond

erik wagemaker (ingenieursbureau wagemaker)

‘ik heb nog nooit een ingenieur in de kaartenbakken van het uwv gevonden’

‘Ik heb niet het idee dat aan de huidige invulling een dialoog met het bedrijfsleven is vooraf gegaan over een eventuele branche­ gerichte aanpak. De bedrijven krijgen het gewoon voorgeschoteld als een voldongen feit.’ Hij zou het liefst zien dat er alsnog overleg komt. ‘We kunnen toch wel minimaal één keer met elkaar in gesprek komen over dit verhaal? Zodat de kans zo groot mogelijk is dat er uitgangspunten liggen waarmee iedereen uit de voeten kan.’

pijn verdelen Bedrijven zouden graag zien dat de definitie breder wordt getrokken. Wagemaker: ‘We doen al aan social return. We bieden zeventig mensen werk, betalen belasting, steunen goede doelen, leiden stagiaires op, begeleiden afstudeerders, doen aan afvalscheiding. Hoe duurzaam wil je het hebben?’ Zijn boodschap, en die van vele anderen, is duidelijk: reken bedrijven niet af op basis van één project. ‘Nog niet zo lang geleden heb ik iemand van 58 die boventallig was bij een aannemer 28

in dienst genomen. Maar voordat zoiets wordt bijgeschreven als social return ben ik onder de huidige aanpak nog wel even onderweg.’

Er zou meer moeten worden ingezet op maatwerk. Dat is in elk geval beter dan een vast percentage of een quotum, vindt Vicky van Egmond van branchevereniging nlIngenieurs.

Ze noemt als voorbeeld een aanbesteding in Amersfoort. ‘Als je als bureau kunt aantonen wat je allemaal doet op people-niveau, word je daar op gewaardeerd en krijg je daar punten voor. En als je hoog scoort, leidt dat tot extra kans om een klus binnen te halen. Royal Haskoningdhv bijvoorbeeld koos voor leerwerkbedrijf Amfors bij het sluiten van een nieuw schoonmaakcontract. Dat telt mee als social return. Zo’n aanpak werkt beter dan een vast percentage of een quotum. Het geeft bedrijven de mogelijkheid om een weg te zoeken die beter past bij de aard van hun werkzaamheden.’

Van Kessel (Van Kessel Wegenbouw) pleit er voor dat ook mbo-leerlingen structureel meetellen voor social return. Dat stimuleert FORUM #01/17.01.13

bedrijven om stageplaatsen en leerwerkplekken ter beschikking te stellen. Want die zijn er in veel sectoren nu te weinig. ‘Dan zet je tenminste iets structureels op poten en heb je over een paar jaar weer een aantal mensen opgeleid die als de markt aantrekt zo weer aan de slag kunnen.’

Het bedrijfsleven neemt zelf al langer zijn verantwoordelijkheid. Een mooi voorbeeld is het initiatief binnen vno-ncw Rivierenland.

Het Gelderse bedrijfsleven heeft de samenwerking gezocht met de lokale werkvoorziening. Van Kessel: ‘We hebben toegezegd dat we gaan kijken of we Wajongers aan het werk kunnen zetten. Maar wel vrijwillig, vanuit een positieve insteek. En niet een-op-een gekoppeld aan opdrachten. De resultaten zijn positief. Inmiddels zijn er al meer dan honderd mensen geplaatst.’ 

Het basisschoolprogramma BizWorld van Jong Ondernemen laat leerlingen van groep 8 kennismaken met het ondernemerschap. Leerlingen leren hierbij de basisbeginselen van het bedrijfsleven, ondernemerschap, economie en geldmanagement. Het bedrijfsleven maakt dit project financieel mogelijk ĂŠn regelt begeleiders vanuit het eigen bedrijf die dit project samen met de leerkracht uitvoeren.

Adoptie van een klas bedraagt â‚Ź 1.000,- en biedt uw bedrijf de mogelijkheid om zich maatschappelijk verantwoord te profileren. Voor meer informatie bel: 070 -3490150.

www.bizworld.nl > mijn bedrijf als rolmodel

vijf vragen aan

alexander sakkers

‘Overheid maakt zich schuldig aan willekeur’ Ondernemers kúnnen een schadevergoeding krijgen als er een brug wordt dichtgegooid voor onderhoud. Dat maakt het wetsvoorstel Nadeelcompensatie mogelijk dat behandeld wordt in de Eerste Kamer.

In theorie. Alexander Sakkers, voorzitter Transport en Logistiek Nederland: ‘De eisen zijn onredelijk zwaar.’

Wat houdt het wetsvoorstel Nadeel­ compensatie eigenlijk in?

‘Als een bedrijf schade oploopt na een rechtmatige handeling van de overheid – na bijvoorbeeld het afsluiten van een brug – kan een schadeclaim ingediend worden bij diezelfde overheid. De procedure en de eisen zijn vastgelegd in het nieuwe wetsvoorstel waarover de Eerste Kamer eind deze maand stemt.’

De transportondernemers zullen wel blij zijn?

‘Het is op zich prachtig dat die wet het indienen van een schadeclaim mogelijk maakt.

Maar de eisen waaraan een ondernemer moet voldoen om een vergoeding te krijgen, zijn onredelijk zwaar. De overheid kan kiezen uit twee schadeberekeningsformules. Bij de eerste, meest gebruikte methode bestaat er een soort eigen risico van 15 procent van de jaar30

omzet. Slechts schade boven die drempel komt voor een vergoeding in aanmerking. We hebben twee transporteurs gehad die door de sluiting van de Hollandse brug ieder 6 ton schade hebben geleden. Maar ze hadden geen schijn van kans, want het schadebedrag was lager dan 15 procent van hun omzet. Ben je daarentegen een eigen rijder met een omzet van een ton en is er een schade van enkele tienduizenden euro’s dan wordt de schade weer wel vergoed. Dat wetsvoorstel zit raar in elkaar.’

Niet blij dus?

‘Nee. Daarnaast bestaat er, naast die drempelformule, nog een ándere rekenmethode die de overheid kan gebruiken: de kortingsmethode.

Die wordt minder vaak gebruikt, want die is financieel nadeliger voor de overheid. Bij een schadegeval komt 15 tot 25 procent voor rekening van de ondernemer, meldt het voorstel.

Waarom die schaal? De selectiecriteria worden niet vermeld. Dat is willekeur, zowel in de keuze van de rekenmethode als in de criteria. En waar willekeur is, zijn advocaten. Je bent als ondernemer gauw weer een half jaar tot een jaar verder als je de zaak voorlegt aan een rechter.’

Wat zou u dan willen?

‘Je mag nooit die drempelformule hanteren.

Die drempel kan ondernemingen, zeker in FORUM #01/17.01.13

onze lage-margebranche, de kop kosten. Die regel schiet bij ons in het verkeerde keelgat.

Het wetsvoorstel kan niet bedoeld zijn om een bestuursorgaan weg te laten duiken voor een schadeclaim. Waar we wel mee kunnen leven is als de ondernemer een bepaald percentage van de schade voor eigen rekening neemt. Daarvan zeg ik: ‘Ja, dat is ondernemersrisico.’ Een ondernemer snapt best wel dat hij risico’s loopt. Dan moet je even op de blaren zitten.’

Het wetsvoorstel moet aangepast worden?

‘Mijn oproep aan de Kamerleden is deze: laat deskundigen er nog eens goed naar kijken.

Hoe kunnen we dit voorstel verfijnen? Haal het even van de rol af, waardoor we een wetsvoorstel kunnen presenteren dat niet rammelt. Er moet een helder systeem komen, met geüniformeerde richtlijnen en bewijslast.

Bespaar het bedrijfsleven dat het toch al niet makkelijk heeft, onnodige juridische kosten.

Dat scheelt óók de overheid tijd en geld. Als de wet gewoon wordt afgetikt in de Eerste Kamer dan heeft onze branche er weer een probleem bij. Dan zitten we aan de laatste mem. Probeer maar eens een wet nader te nuanceren met onderliggende regelgeving.’  Tekst: Walter Devenijns | Foto: TLN

uitspraken

‘De verwachtingen zijn zó krankzinnig hoog. Ik roep al weken: hallo, ik ben Lodewijk, ik ga u teleurstellen.’

Lodewijk Asscher, staatssecretaris van Sociale Zaken, Vrij Nederland van 22 december

‘In Brussel vraag je niet hoelang iemand hier al is, maar hoeveel kilo hij erbij kreeg.’

Europarlementariër Derk Jan Eppink, Elsevier van 22 december

‘Tegen de politiek zeg ik: tel tot tien, wacht twee jaar en als het dan nog steeds een probleem is, maak dan eventueel een wet.’

Oud-dsm-topman Peter Elverding, Management Scope nr. 1

‘Ik wil proberen machinist te worden. Vliegen zonder stijgen of dalen.’

Werkloos piloot Frank Dekker, de Volkskrant van 5 januari

‘Een stabiel kabinet helpt. Niemand is echt blij, niemand is echt boos.’

Jeroen Versteeg, ceo van Capgemini, Financieele Dagblad van 7 januari

‘We hebben een grote bek, maar we zijn maar een klein landje.’

Bondgenoten-voorzitter Henk van der Kolk, Haagsche Courant van 15 december

‘Dijsselbloem is zelfvoorzienend. Maar of hij zelf zijn kippen de nek omdraait, weet ik niet.’

PvdA-voorzitter Hans Spekman over zijn partijgenoot en minister van Financiën, nrc Handelsblad van 12 januari

‘De macht in het bedrijfsleven is toegewezen aan de kapitaalverschaffers. Dat is een formule uit de 19e eeuw.’

Oud-Shell-topman Arie de Geus, Financieele Dagblad van 12 januari

‘Het huidige bankenstelsel is als katholicisme zonder een hel.’

Joris Luyendijk , Pauw & Witteman van 9 januari

31

FORUM #01/17.01.13

achtergrond

Grondstoffen: wie trekt er aan het langste eind?

Na de oliecrisis van de jaren zeventig, dreigen nu meervoudige grondstoffencrises. Nederlandse bedrijven lopen straks kans om stil te staan door politieke en economische machtspelletjes. In naam van Oranje, wie opent die grondstoffenpoort?

Tekst: Remko Ebbers

32

FORUM #01/17.01.13

koen suyk/anp

Lange, uitgestrekte lege snelwegen. Heerlijk om op te rolschaatsen.

Wie herinnert zich de leegte van de autoloze zondagen niet? Toen lag het verkeer stil om olie te sparen. De opec-landen hadden Nederland getroffen met een boycot wegens het steunen van Israël. Olie is nog steeds relatief schaars en wordt beheerst door de opec. Maar nu wachten ook ‘autoloze dagen’ voor de hightech industrie, de chemische industrie en de logistieke sector. Want producenten van zeldzame grondstoffen schromen steeds minder om die strategisch in te zetten voor eigen economisch of politiek gewin.

Eind december beperkte het grootste mijnbouwbedrijf van China de productie van zeldzame aardmetalen met 40 procent om de prijs omhoog te drijven. Vaak is zoiets ook de dekmantel om de eigen industrie te bevoordelen, zeggen veel landen die een procedure hebben lopen bij de Wereldhandelsorganisatie wto.

Er zijn volgens de eu 41 schaarse grondstoffen. Daarvan hebben veertien een kritieke betekenis zoals germanium voor infraroodtechnologie en beryllium voor röntgenapparatuur. Ook telefoons en lcd-schermen zitten vol zeldzame grondstoffen. Schaars wil overigens niet alleen maar zeggen: zeldzaam. Het gaat ook om grondstoffen die (nog) volop beschikbaar zijn, maar mondjesmaat beschikbaar komen. Rus33

FORUM #01/17.01.13

land, dat een belangrijke leverancier van olie en gas is voor WestEuropa, sluit met enige regelmaat de oliekraan om zijn zin door te drijven bij buurlanden.

Vooral om politieke redenen houden landen de uitvoer van grondstoffen nogal eens tegen. China heeft er een handje van. Japan wordt nu bijvoorbeeld afgeknepen omdat beide landen ruzie hebben over de eigendom van een eilandengroep. De vs hebben de grenzen gesloten voor de uitvoer van fosfaat. De enige andere twee grote voorraden liggen in Marokko en China; Syrië en Kazachstan zijn kleinere leveranciers.

Volgens een onderzoek uit 2012 van adviesbureau kpmg vreest driekwart van de Nederlandse bedrijven de komende jaren negatieve effecten op de bedrijfsvoering door een tekort aan grondstoffen. Gek genoeg zegt slechts 10 procent van deze bedrijven dat ze zich hierop voorbereiden.

in slaap gesust In Duitsland, maar ook Frankrijk, trekken het bedrijfsleven en de overheid steeds vaker samen op. Elk doet waar hij het beste in is. Het bedrijfsleven inventariseert de noden en onderzoekt oplossingen.

achtergrond

Overheden hebben contact met de buitenlandse regeringen en zorgen voor geschikte regelgeving en financieringsvehikels.

De ra Rohstoffallianz GmbH is in Duitsland het trefpunt tussen ondernemers en overheid. Bedrijven die allemaal afhankelijk zijn van schaarse of schaarser wordende grondstoffen uit het buitenland financieren de Rohstoffallianz. ‘In het begin was de overheid de trekker’, zegt Elbert Loois, hoofd business development van de Duitse organisatie. ‘De bdi, de Duitse vno-ncw, vond dat het bedrijfsleven deze zaak veel efficiënter kan regelen. Vandaar dat we nu in dienst zijn van onze stakeholders, allemaal bedrijven die eenzelfde belang hebben. De overheid heeft een grondstoffenstrategie vastgesteld. Het bedrijfsleven ontwikkelt initiatieven voor duurzame beschikbaarheid en de overheid ondersteunt.’

Duitsland heeft zich na de val van de Muur in slaap laten sussen door de gunstige, zich liberaliserende wereldeconomie, zegt Loois. ‘Er is veel mijnbouwervaring uit het Ruhrgebied en het voormalige communistische oosten verloren gegaan. De mijnen bleken duur en de overheid liet ze op de fles gaan door ze niet langer met belastinggeld te ondersteunen. Iedereen ging er van uit dat er altijd wel iemand is die grondstoffen voor een legitieme marktprijs wil verkopen. Maar voor 34

FORUM #01/17.01.13

zeldzame grondstoffen is dat niet zo. Het is helemaal niet transparant welke machinaties daar op losgelaten worden.’ (zie ook kader Speculantenkas gespekt?)

De Rohstoffallianz kijkt waar de leden gezamenlijke belangen en knelpunten hebben en hoe die aan te pakken zijn. ‘Het gaat om oplossingen voor de middellange termijn’, legt Loois uit. ‘We gaan uit van vijf tot twintig jaar. Dat betekent dus dat we voorstellen om langetermijncontracten af te sluiten voor de inkoop van grondstoffen. Met bijvoorbeeld mijnen of recyclingbedrijven. Waar het om gaat is dat we zoveel mogelijk tussenlagen en kortetermijnhandel vermijden. Het bedrijfsleven kan ook buffervoorraden aanleggen of de winning van grondstoffen financieren in ruil voor langdurige contracten. Het kan zelfs zo zijn dat onze stakeholders deelnemen in mijnbouwprojecten, dat ze dus hun eigen grondstoffen gaan delven. In dat laatste geval heb je het over projecten met een aanlooptijd tot wel tien jaar.’

De Duitse aanpak is in Nederland met meer dan gemiddelde interesse gevolgd. Vorige maand spraken vertegenwoordigers van Nederlandse bedrijven, onderzoeksinstellingen als tno en Nederlandse ambtenaren op een Grondstoffenconferentie in Rotterdam over de problemen en kansen voor de Nederlandse industrie. Vanwege haar positie als

Speculantenkas gespekt?

Er zijn ook bedrijven die grondstoffen oppotten om er extra gewin uit te halen. De London Metal Exchange (LME, in juni 2012 gekocht door een Chinees bedrijf) laat geheime buffervoorraden aanhouden, zodat kopers op de internationale metaalbeurs hun grondstof meteen kunnen krijgen.

Deze opslagplaatsen zijn vaak eigendom van grote financiële instellingen, zoals JP Morgan Chase, Goldman Sachs en Trafigura. Glencore heeft in Vlissingen een opslag ter grootte van tientallen voetbalvelden samen met het bedrijf Pacorini.

JP Morgan en Goldman Sachs waren ook de grootste aandeelhouders in de LME én zij bieden beleggingsproducten aan die gebaseerd zijn op grondstoffenprijzen.

De Europese Unie onderzoekt sinds kort of de bedrijven achter de grondstoffenopslag niet kunstmatig de prijs opdrijven. Bijvoorbeeld door bestelde metalen gedeeltelijk te leveren, en over de rest van de bestelling opslagkosten te berekenen. Naar verluidt heeft Duitsland in 2012 op de aluminiumimport 200 miljoen euro teveel betaald door onnodige opslagkosten.

Conflictvrije tin

josu altzelai/anp

Jaime de Bourbon de Parme heeft bemiddeld bij de levering van ‘conflictvrije tin’. Philips en Tata Steel vroegen hem of het mogelijk was om tin in de Democratische Republiek Congo te kopen buiten de invloedssfeer van gewapende groeperingen. Hij vond een geschikte mijn in Congo. Duitse geologen deden het wetenschappelijk onderzoek en met geld uit de Nederlandse ontwikkelingshulppot wordt een Amerikaanse ngo betaald die toezicht houdt op de omstandigheden waaronder het tin wordt gewonnen en op wie er aan verdient. Inmiddels hebben ook Motorola Solutions, Research In Motion (RIM), Alpha Fry, AIM Metals & Alloys, Malaysia Smelting Corporation Berhad (MSC), Traxys en ITRI zich verbonden aan de pilot. Dit vormt een eerste stap om de regionale economie nieuw leven in te blazen en hoop te bieden aan werkloze mijnwerkers.

doorvoerland gedijt Nederland bij een open systeem zonder restricties voor de handel in grondstoffen.

investeren Het vorige kabinet stelde dat de voorziening van grondstoffen in eerste instantie een verantwoordelijkheid is voor het bedrijfsleven. De overheid is volgens een notitie uit 2011 van de toenmalig ministers Verhagen en Rosenthal, vooral aan zet als zich mogelijkheden voordoen in eu en wto-verband. Hun notitie op basis van een quick scan door tno en het The Hague Centre for Strategic Studies, bestond uit het samenvoegen en op elkaar afstemmen van bestaand beleid en het voornemen een echte strategie te ontwikkelen. Dit voorjaar komt daar een update op.

Wel is er sinds april 2011 bij het ministerie van Buitenlandse Zaken een Speciaal Vertegenwoordiger Natuurlijke Hulpbronnen: Jaime de Bourbon de Parme. De zoon van prinses Irene is met een klein ondersteunend team een soort Rohstoffallianz voor Nederland. ‘Duitsland loopt voor op Nederland als het gaat om het gevoel van urgentie en het bewaren van de leveringszekerheid van grondstoffen, maar Nederland is een goede tweede’, zegt hij. ‘Je ziet nu dat landen die dat kunnen hun grondstoffen steeds vaker politiek inzetten. Dat leidt tot allerlei spanningen.

35

FORUM #01/17.01.13

Niet alleen in de internationale economie, maar ook politiek en sociaal.’

Natuurlijk zijn er ook verschillen tussen Nederland en de oosterburen.

Duitsland is meer een industrienatie. Nederland leeft vooral van handel en doorvoer. Vallen die stil dan krijgen (lucht)havens en de logistieke sector een klap. De afhankelijkheid van grondstoffen zit vooral bij de hightech-sector en de chemie. ‘In Nederland is de neiging om de grondstoffenproblematiek als een handelsprobleem te zien’, waarschuwt Elbert Loois. ‘Het is ook een investeringsthema. Daar moeten bedrijfsleven en overheden geld voor uittrekken dat zich niet meteen terugbetaalt.’

Jaime de Bourbon de Parme: ‘Onze bedrijven zitten helemaal down­ stream. Er zitten zeker zeven lagen tussen de winning van grondstoffen en de Nederlandse eindgebruiker. De verantwoordelijkheid voor de levering is uitbesteed aan leveranciers, maar daardoor zien die eindgebruikers niet goed waar de bottleneck zit. Nu zie je dat bedrijven als Philips en Siemens hun leveranciersketen beter willen beheersen.’

ketenstrategie ‘Het zou heel goed zijn als Nederland en Duitsland elkaars kennis delen. De Duitsers hebben al een goede organisatie opgezet. Aan de

achtergrond

Afhankelijkheid topsectoren van grondstoffen per Topsector

Belangrijkste zeldzame grondstoffen voor Nederlandse economie

Agro-Food Fosfaat voor kunstmest, soja voor veevoeder, palmolie, cacao, koffie, specerijen, vis(meel)

Indium Neodymium Koper Cacao Soja Fosfaten

Tuinbouw en uitgangsmaterialen Veen als substraat ten behoeve van plantveredeling en kweek Hightech materialen en systemen Germanium in optische kabels en optische infrarood technologieën; cerium in computers; antimoon, niobium en tantaal in microcondensatoren; ijzererts, cokes, injectiekolen, tin en zinkertsen voor staal; bauxiet/aluinaarde voor aluminium; zilver, goud en koper voor elektronische apparatuur; wolfraam, niobium, vanadium, nikkel, mangaan en chroom voor speciale staalsoorten Energie Neodymium, dysprosium en samarium in permanent-magneten; indium, gallium, seleen en telluur in zonnecellen; platina in brandstofcellen; europium, yttrium, gallium en indium in LEDverlichting; lithium, kobalt en zeldzame aardmetalen in batterijtechnologie; biomassa voor energieopwekking Logistiek Lithium en neodymium in elektrische auto’s; kobalt en samarium in hoge snelheidstreinen; scandiumlegeringen in lichtgewicht vliegtuigframes; magnesium voor metaallegeringen in auto’s; platina, palladium en rhodium in auto-uitlaatgaskatalysatoren Creatieve industrie Niobium, antimoon en tantaal in computerchips; zeldzame aardmetalen zoals yttrium-, europium, terbium en indium in LCD-technologie Life-sciences Tantaal voor medische technologie Chemie Platina en palladium in katalysatoren; kobalt in synthetische brandstof; zeldzame aardmetalen als katalysatoren Water Palladium voor ontzilting; hout voor damwanden, steigers en meerpalen bron: ministerie voor economische zaken

36

FORUM #01/17.01.13

Toevoegde waarde 938 mln euro 268 mln euro 2,8 mld euro 742 mln euro 778 mln euro 41 mln euro

Goed voor x-aantal banen ruim 22.000 7.000 70.000 8.000 9.000 4.000

bron: tno, 2011

andere kant is Nederland beter dan Duitsland in de ketenbenadering.

Daarin hebben we al ervaring opgedaan met bijvoorbeeld fosfaat en conflictvrije tin (zie kader Conflictvrije tin).’

Het Resource Efficiency Platform van de Europese Commissie komt in de zomer van 2013 met een eerste pakket aanbevelingen over efficiënt grondstofgebruik die op de korte termijn kunnen worden ingevoerd.

Maar ook in de contacten naar andere landen moet geïnvesteerd worden. Diplomaat De Bourbon de Parme is een voorstander van een gezamenlijke aanpak door gelijkgezinden binnen de eu. ‘Laten we in elk geval zoveel mogelijk met Duitsland optrekken in de eu. Maar ook kijken naar raakvlakken met de Britten, de Fransen, de Zweden, de Denen en de Finnen. Zij hebben ook iets dat lijkt op een grondstoffenbeleid. Samen kunnen we er binnen de eu voor zorgen dat in bilaterale verdragen meer wordt ingezet op de toegang tot grondstoffen.’

En zo komt de herinnering aan een heel oud idee weer op: de Unie voor Kolen en Staal, het begin van de eu. Het is een vergelijking waar Elbert Loois wel iets in ziet. ‘Toentertijd waren kolen en staal de bases voor de industrie. Nu zijn dat andere grondstoffen. Maar het idee is hetzelfde.’ 

vereniging eindejaarsborrel vno-ncw

‘Op weg naar boven’

38 mens • Personalia • Ambassadeprijzen naar Shanghai en Kuala Lumpur

‘Als je ziet hoe de wereldhandel zich ontwikkelt en dat de problemen in de ZuidEuropese landen minder worden, dan denk ik dat we in de loop van het jaar de weg naar boven weer weten te vinden.’ VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes was voorzichtig positief tijdens de eindejaarborrel van VNO-NCW. Ondernemers, politici en oud-politici verzamelden zich op 21 december in de Malietoren om afscheid te nemen van een tamelijk dramatisch 2012 vol crises en om vooruit te kijken naar een beter 2013. De verwachtingen waren gematigd positief.

‘Het zal niet spectaculair zijn, maar het wordt beter’, zei Theo Henrar, ceo vanTata Steel in IJmuiden. jeroen poortvliet

jeroen poortvliet

39 branche • AWVN: ‘Cao-lonen stijgen minder’ • ‘Samenwerking spoor goed voor Rotterdamse haven’ • De prijzenkast • Veiligheid Kleine Bedrijven van start • Overal chemie • Horeca bang voor ‘smokkel’ alcohol

42 regio Sybilla Dekker (oud-minister van VROM en

• Ondernemers in de regio gaan het nieuwe jaar in

nu onder andere voorzitter van de taskforce Vrouwen naar de Top), Bernard Wientjes en Ben Bot (oud-minister van Buitenlandse Zaken

jeroen poortvliet

en nu lobbyist)

44 duurzaam Maxime Verhagen (voormalig minister voor EL&I en Buitenlandse Zaken, rechts) en oudwerkgeversvoorzitter Hans Blankert

Rob de Wijk, buitenlandexpert (tweede van links), Maxime Verhagen en Europarlementariër Wim van de Camp (tweede van rechts)

37

FORUM #01/17.01.13

• Minder vrachtwagens door binnenvaart • ‘Overheid dwarsboomt biologische wijn’

vereniging mens

personalia

Bertho Eckhardt is op 1 januari aangetreden als bondsvoorzitter van BOVAG. Hij volgt Geert Vermeer op.

Tineke Bakker-Van Ingen stapt vervroegd op als voorzitter van vno-ncw Midden. In mei 2011 werd ze voor een tweede termijn van drie jaar herkozen. De oprichter van het Zwolse bedrijf Ferm Powertools is twee jaar geleden gestopt als ondernemer. Ze vindt dat ze daardoor langzamerhand te ver is af komen te staan van de ondernemerspraktijk. Een commissie is inmiddels op zoek gegaan naar een opvolger.

Huub Wieleman is gekozen tot bestuursvoorzitter van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Dirk ter Harmsel, tot 1 januari voorzitter van NOvAA, wordt vicevoorzitter. De besturen van NIVRA en NOvAA zijn in januari van dit jaar samengevoegd en gaan verder als NBA-bestuur. NIVRA en NOvAA houden op te bestaan.

nieuw lid algemeen bestuur vno-ncw Titia Siertsema, voorzitter van UNETO-VNI, is per 1 januari lid van het dagelijks en algemeen bestuur van VNO-NCW. Zij is dit namens UNETO-VNI, als opvolger van Marcel Engels.

Tineke Bakker Huub Wieleman

Arnoud Boot en Mark Bovens treden per 1 januari aan als lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zij zijn de opvolgers van Pieter Winsemius, wiens benoemingstermijn afloopt, en Corien Prins. Prins wordt de-

Ben Berkel (directeur-eigenaar Drywood Coatings) is de nieuwe voorzitter van de VVVF, de brancheorganisatie voor de Nederlandse verf- en drukinktindustrie. Hij neemt daarmee

Ambassadeprijzen naar Shanghai en Kuala Lumpur Ambassadeur Paul Bekkers van Kuala Lumpur en de consul-generaal in Shanghai, Peter Potman, werden het afgelopen jaar door ondernemers het meest gewaardeerd van alle Nederlandse vertegenwoordigers in het buitenland. Beiden kregen dinsdag 15 januari een VNO-NCW/Fenedex Ambassadeprijs uit handen van Bernard Wientjes, voorzitter van VNO-NCW, en Ad van Hamburg, voorzitter van Fenedex. De prijs wordt ĂŠĂŠn maal in de twee jaar toegekend op basis van een onderzoek onder de leden van VNO-NCW en Fenedex, de brancheorganisatie van exporterende ondernemers.

Daaruit blijkt dat het bedrijfsleven in toenemende mate gebruik maakt van de economische dienstverlening van ambassades. De waardering voor de diensten van het buitenlandse postennetwerk ging het afgelopen jaar omhoog van een 7.6 naar een 8,6. VNO-NCW en Fenedex zien niets in verdere beperking van het aantal posten.

38

VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes is de nieuwe voorzitter van het Rijksmuseum Fonds. Hij volgt Henk Rottinghuis op.

FORUM #01/17.01.13

Titia Siertsema

jeroen poortvliet

De landelijke ondernemersorganisatie voor mode, interieur, tapijt en textiel Modint draagt de huidige algemeen directeur Han Bekke voor als voorzitter. Hij zal Alphons Schouten opvolgen. Bekke wordt opgevolgd door Patric Hanselman als statutair algemeen directeur van de organisatie.

vno-ncw midden

Als gevolg van zijn aanstelling als staatsraad bij de Raad van State zal Ralph Pans na ruim tien jaar terugtreden als voorzitter van de directieraad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Per 1 januari is Wim Ruijgrok voorzitter van de raad van commissarissen van beleids- en marktonderzoeksbureau Panteia.

Hij heeft de functie overgenomen van Wim van Voorden.

de hamer over van Marlies van Wijhe (directeur-eigenaar Van Wijhe Verf), die vanaf 2009 voorzitter was. Plaatsvervangend voorzitter is Guus Duray (general manager Architectural Coatings, PPG Coatings Nederland).

uneto-vni

Bertho Eckhardt

caan van de faculteit rechtswetenschappen van Tilburg University.

nivra

Han Polman wordt per 1 maart de nieuwe commissaris van de koningin in Zeeland. Hij is sinds mei 2005 burgemeester van Bergen op Zoom en volgt in Zeeland Karla Peijs op.

bovag

Sander van Golberdinge is per 1 januari benoemd tot directeur van Detailhandel Nederland. Hij volgt Henk Kok op, die directeur van de Raad Nederlandse Detailhandel blijft.

vereniging branche

AWVN: ‘Cao-lonen stijgen minder’ De gemiddelde loonstijging in alle in 2012 afgesloten cao’s is 1,6 procent. Ondanks de verder verslechterde economie is dat maar een fractie lager dan de 1,7 procent die cao-partijen het jaar ervoor gemiddeld overeenkwamen. Dit meldt werkgeversvereniging AWVN. In december werden zeventien nieuwe cao’s afgesloten met een gemiddelde loonstijging van 1,6 procent.. Dat percentage bevestigt volgens AWVN dat cao-onderhandelaars vanwege de economische onzekerheid steeds voorzichtiger worden. In 2012 verliepen 510 cao’s, terwijl voor maar 352 cao’s een nieuw contract tot stand kwam. Onder de cao’s die niet tijdig zijn vernieuwd vallen ruim achthonderdduizend werknemers.

In de cao-besprekingen in 2012 speelde duurzame inzetbaarheid een belangrijke rol. Dergelijke afspraken komen ondanks de verslechterde economie evenveel voor als in 2011. Uitgesplitst naar sector werd in de chemie vorig jaar de grootste gemiddelde loonstijging afgesproken: 2,1 procent. Bij de overheid was de stijging het laagst: 1 procent. www.awvn.nl

‘Samenwerking spoor goed voor Rotterdamse haven’ KNV is blij dat de regering de Europese Kader Capaciteitstoewijzing voor de spoorgoederencorridors heeft ondertekend. Landen gaan daardoor meer samenwerken op de route Rotterdam-Genua en Rotterdam-Basel.

België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland hebben op 20 december in Brussel hun handtekening gezet onder de overeenkomst voor gezamenlijk beheer van spoorcapaciteit op de lijnen RotterdamGenua en Rotterdam-Basel. Deze samenwerking versterkt de concurrentiepositie van Nederlandse havens en het spoorvervoer, zegt KNV. De planning van treinpaden op de bestaande spoornetwerken vergt veel coördinatie en rekenwerk. Door de nauwere samenwerking kunnen vertragingen bij de landsgrenzen worden voorkomen. Dit versterkt de concurrentiepositie van het vervoer per spoor en van de Nederlandse havens. Havens zijn vanwege de duurzaamheiddoelstellingen bovendien in toenemende mate afhankelijk van goede spoorcorridors.

Met de komst van een One Stop Shop hoeven de spoorgoederenvervoerders nog maar bij één infrastructuurmanager hun planning voor enkele internationale routes aan te leveren. De infrastructuurbeheerders gaan op deze routes gebruik maken van vooraf ingeplande treinpaden met voldoende capaciteit. Ook kan onderhoudswerk nu beter grensoverschrijdend worden gepland. www.knv.nl 39

FORUM #01/17.01.13

de prijzenkast Wolk van smaak?

De Horecavakbeurs Horecava is een goede gelegenheid om prijzen te vergeven in de vele categorieën waarin je de horeca kunt opdelen. Er hangt bijvoorbeeld ‘een wolk van smaak’ om het bedrijf van Ria Joosten uit het Limburgse Neer. Ze werd verkozen tot Meest markante horecaondernemer omdat zij producten levert waar haar klanten goed van slapen. En wat te denken van het kersverse Lekkerste Broodje Anders van Nederland.

Erik Niezink won met een ‘tunnbrood met rucola cress, pousse blette, cornihons, rucola en citroen’. Dat moet de concurrentie aangaan met het Lekkerste Broodje Catering van Roland Biermans: ‘Een rustic wit broodje shuku wakeme, tartaar van jonge zeesla, groene thee en yuzu, knoflook, salicornia cress, komkommer, suikersla, shiso leaves, borage, daikon en sakura cress’.

En je kunt je afvragen hoeveel varianten er mogelijk zijn als kipcorn met moes wordt verkozen tot het lekkerste kindermenu en McDonalds het beste ‘fast service’ menu blijkt te presenteren. Dan is het maar goed dat er ook nog mensen zijn die een ouderwets handwerk beheersen: Ton Opgenhaffen is Nederlands kampioen Biertappen 2013. De kastelein uit Maastricht won ‘door zijn presentatie en oog voor de details bij het tappen’.

en verder vielen onlangs ook nog in de prijzen…

Brancheorganisatie Thuiswinkel.nl vond Ogone, Salesupply, Dynalogic en Robin de meest innovatieve toeleveranciers van webwinkels in respectievelijk de categorieën: payment, marketing, logistiek en software.

Ze kregen een Innovatie Award.

Het gezicht van het vakblad Sportpartner kreeg een prijs van CBW-Mitex. Herman Broekhof kreeg de CBW-MITEX Booster na 25 jaar werken voor het naar eigen zeggen grootste vakblad van de Benelux met een oplage van 2.300 exemplaren.

vereniging branche

De Groep Educatieve Uitgeverijen (GEU) van het Nederlands Uitgeversverbond is hard opgetreden tegen het illegaal en georganiseerd kopiëren van studieboeken door copyshops. Sommige acties hebben geleid tot gerechtelijke uitspraken, waarbij de rechtbank telkens de uitgeverijen in het gelijk stelde. Diverse copyshops moeten onmiddellijk hun illegale activiteiten staken op straffe van dwangsommen tot 100.000 euro. Individuele educatieve uitgeverijen procedeerden al eerder tegen copyshops in Enschede en Groningen. In aanvulling daarop zijn eind december door de branchevereniging stappen ondernomen tegen copyshops in Breda, Deventer en Utrecht. Inmiddels treft de branchevereniging voorbereidingen voor verdergaande juridische procedures, waaronder het verhalen van de volledige schade. www.nuv.nl

rustige jaarwisseling Het schadebeeld van de afgelopen jaarwisseling is volgens verzekeraars redelijk normaal. Volgens de eerste schattingen bedraagt de totale extra schade door de jaarwisseling voor particulieren ongeveer 10 miljoen euro. Dit blijkt uit voorlopige schattingen van het Centrum voor Verzekeringsstatistiek van het Verbond van Verzekeraars. Het gaat daarbij om schade aan huizen, inboedels en auto’s. Zakelijke schade, schade aan overheidseigendommen en scholen zijn hierin niet meegenomen.

De schattingen zijn gebaseerd op de eerste meldingen in de dagen na de jaarwisseling. De leden van het Verbond houden er rekening mee dat zij ook de komende dagen claims ontvangen, bijvoorbeeld van vakantiegangers die bij thuiskomst schade aan hun eigendommen constateren. www.verzekeraars.nl

40

Veiligheid Kleine Bedrijven van start Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie gaf op 9 januari samen met Onno Peer van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) het startsein voor een aanpak gericht op een vergroting van de veiligheid van kleine bedrijven.

De zogenoemde aanpak Veiligheid Kleine Bedrijven (VKB) moet ondernemers helpen hun zaak zo goed mogelijk te beveiligen tegen onder meer overvallen, diefstal, inbraak en agressie. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) verzorgt de uitvoering voor het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Kleine bedrijven kunnen gratis een veiligheidsscan laten uitvoeren en krijgen preventieadvies op maat. Ondernemers die op basis van die veiligheidsscan investeren in preventiemaatregelen, krijgen de helft vergoed tot een maximum van 1.000 euro.

Speciaal voor de VKB zijn ‘slimme’ pakketten met combinaties van maatregelen geselecteerd om ondernemers te helpen bij hun keuze.

In de nieuwe aanpak hebben ondernemers die eigen verantwoordelijkheid tonen op het gebied van veiligheid en openstaan voor publiekprivate samenwerking een streepje voor. Winkelgebieden of bedrijventerreinen waar bedrijfsleven en overheid samenwerken in een Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO), komen als eerste in aanmerking voor een VKB-scan. www.khn.nl ccv

uitgekopieerd

Symbolisch werd een pakket met veiligheidsmaatregelen overhandigd aan Margreet Drinkwaard, eigenaresse van de Katwijkse modezaak Beach Boetiek. Als startsein voor een aanpak gericht op een vergroting van de veiligheid van kleine bedrijven. Rechts op de foto minister Opstelten van Veiligheid en Justitie, links Onno Peer van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid

FORUM #01/17.01.13

vereniging branche

vnci

Overal Chemie

De imagocampagne Zonder transport staat alles stil van transportbranche­organisatie TLN heeft navolging gekregen. Ook Chemie is overal, de campagne van de chemische industrie, is nu zichtbaar op de weg. Drie vrachtauto’s zijn voorzien van kleurrijke bedrukking om uit te dragen dat chemie oplossingen biedt voor uiteenlopende vraagstukken. De sector wil met de campagne onderstrepen dat zij inventief is en een voor andere sectoren onmisbare productieschakel voor tal van consumentenproducten. Een sector bovendien die al decennialang het voortouw neemt in duurzaam ontwikkelen en ondernemen en met een jaaromzet van ruim 58 miljard euro ook een belangrijke aanjager is van de Nederlandse economie. www.vnci.nl

opleiders samen verder De private trainings- en opleidingsbureaus NRTO en VETRON hebben hun krachten gebundeld. Private opleiders zorgen inmiddels voor bijna 90 procent van de scholing van volwassenen volgens beide organisaties. ‘Met op maat gemaakte kwaliteitsopleidingen, dicht op de actuele behoefte in de markt, leveren zij een belangrijke bijdrage aan de productiviteit van werkend Nederland en daarmee aan de slagkracht van de Nederlandse economie. Het is van groot belang dat private trainings- en opleidingsbureaus gezamenlijk dat belang uitdragen. Door deze krachtenbundeling is dat beter mogelijk’, zegt NRTO-directeur Ria van ’t Klooster. De Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO) is de brancheorganisatie voor alle private trainings- en opleidingsbureaus in Nederland.

VETRON is een vereniging van particuliere opleidings- en trainingsbureaus. www.nrto.nl

horeca­beveiliging

Horeca bang voor ‘smokkel’ alcohol Koninklijke Horeca Nederland (KHN) is bang dat gemeenten het niet voor elkaar krijgen om de nieuwe Drank- en Horecawet te handhaven. De brancheorganisatie heeft een brandbrief geschreven naar de Nederlandse Vereniging van Gemeenten.

Sinds 1 januari van dit jaar zijn de gemeenten (de burgemeesters) verantwoordelijk geworden voor de handhaving van de nieuwe Drank- en Horecawet. KHN ontvangt diverse signalen uit het land dat de meeste gemeenten en/of burgemeesters nog niet klaar zijn voor die nieuwe taak. Ook zijn er gemeenten die aangeven dat zij 2013 als een overgangsjaar zien. Zij willen dit jaar bepalen hoe ze de handhaving invulling gaan geven. En gaan dan pas met ingang van 2014 concreet van start.

Volgens KHN dreigt het gevaar dat jongeren alcohol ‘smokkelen’ van soepele gemeenten naar strenge. Ook kan het zijn dat ondernemers in soepele gemeenten klanten trekken uit strenge buurgemeenten. KHN pleit voor een integrale aanpak.

Daarmee bedoelen ze dat alle partijen die met alcohol te maken hebben (horeca, supermarkten, sport, scholen, gemeente, politie, gezondheidsinstellingen, maar ook ouders en kinderen), zoveel mogelijk samenwerken.

Een integrale aanpak werkt alleen als er duidelijke en strakke handhaving plaats vindt, aldus KHN. Zowel bij de alcoholverstrekkers, als bij de jeugd. En uiteraard moet de gemeente de illegale horeca blijven bestrijden. www.khn.nl

41

FORUM #01/17.01.13

Met de invoering van het keurmerk Horecabeveiliging wil de Nederlandse Veiligheidsbranche de dienstverlening aan de horeca verder professionaliseren.

‘Dit keurmerk komt tegemoet aan de maatschappelijke behoefte aan veilige horecagelegenheden. Hiermee laten beveiligingsbedrijven aan hun opdrachtgever zien dat zij hun dienstverlening serieus nemen’, stelt Laetitia Griffith, voorzitter van de branchevereniging.

Volgens Griffith bevordert het keurmerk de zelfregulering in de sector van horecabeveiliging. Eerder al werd de screening en opleiding van beveiligingsmedewerkers verbeterd.

Het keurmerk moet de kwaliteit, betrouwbaarheid en integriteit van de beveiligingsbedrijven borgen.

Keurmerkhouders worden jaarlijks getoetst door een onafhankelijke certificatie-instelling. www.veiligheidsbranche.nl

vereniging regio

Ondernemers in regio gaan het nieuwe jaar in Zeeland (BZW) bzw

Het begin van het nieuwe jaar is voor veel ondernemers een uitgelezen gelegenheid om terug te kijken op de afgelopen twaalf maanden en goede voornemens te maken voor de komende. De regionale verenigingen van VNO-NCW gaven vorige week mooie rustpunten met Nieuwjaarsborrels. VNO-NCW Noord, is in dit geval een uitzondering: die vierde de afsluiting van 2012 vorig jaar met een oudejaarsborrel.

bob bakker

VNO-NCW Midden

In Zeeland maakte de ondernemers zich er niet me een borrel van af. In het Terneuzens Scheldetheater werd onder leiding van Roel Adriaansens (voorzitter BZW Zeeland, rechts) een serieuze forumdiscussie gehouden voor en door de Zeeuwse ondernemers. Thema: De kracht van Zeeland.

De regio Stedendriehoek pakte het op klassiek aan met een bijeenkomst in Kasteel

lwv rob oostwegel

theo kock

Spelderholt in het Gelderse Beekbergen

Terwijl de meeste gasten kijken of er op het podium al iets gebeurt, wordt in de

Achterhoek bij Kernwasser Wunderland Freizeitpark in Kalkar (Duitsland)

achterste rijen nog gezellig genetwerkt tijdens de Limburgse LWV-nieuwjaarsreceptie

Zeezeiler Henk de Velde signeert zijn boek tijdens de nieuwjaarsreceptie van de regio’s IJsseldelta en Noordoost-Overijssel in Dalfsen 42

FORUM #01/17.01.13

rob oostwegel

jan ezendam

Waarom in je eigen regio blijven als er bij de buren zoveel moois is: de regio

Het was vol tijdens de nieuwjaarsreceptie van LWV in Roermond

vereniging regio

mkb krediet michel porro

VNO-NCW West

Met een biertje in de hand is gezelligheid niet ver weg. Dat geldt zeker voor

Bert Mooren, directeur van vno-ncw West ‘met’ verkeersminister Schultz

Anneke Teeuw, lid van vno-ncw Den Haag, vertelt over het succes van haar granaatappelsap. Haar bedrijf groeit met 40 procent per jaar en exporteert naar onder meer IJsland, Zweden, Duitsland, Oostenrijk en Ierland 43

FORUM #01/17.01.13

michel porro

michel porro

ondernemers op de Nieuwjaarsborrel van vno-ncw West

Gedeputeerde Staten van Gelderland hebben 11 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de MKB Kredietfaciliteit Gelderland. De regeling is bedoeld voor mkb-ondernemers met een bedrijf dat in de kern gezond is, maar die door de economische crisis moeilijk aan financiële middelen kunnen komen.

Deze ondernemers kunnen bij PPM Oost een krediet aanvragen in de vorm van een achtergestelde lening. De storting van 11 miljoen euro komt bovenop de 25 miljoen euro die de provincie hiervoor in 2010 beschikbaar heeft gesteld. www.vno-ncwmidden.nl

vereniging duurzaam

‘Overheid dwars­boomt biologische wijn’

veilige zoetstof De vereniging voor de bakkerij- en zoetwarenindustrie VBZ heeft zich aangesloten bij het Informatiecentrum Zoetstoffen (ICZ). Doel is om de toegankelijkheid van informatie over zoetstoffen – inclusief wetenschappelijke onderbouwing – te vergroten en zo misverstanden over zoetstoffen te verkleinen. Op de website van het Informatiecentrum Zoetstoffen staat informatie over de gezondheidsaspecten gezond gewicht, honger en verzadiging, diabetes en gezond gebit. Daarnaast is er algemene informatie te vinden over zoetstoffen en informatie over zoetstoffen en veiligheid. Het informatiecentrum is een initiatief van branchevereniging Frisdranken, Waters, Sappen (FWS). www.vbz.nl

De verkoop van biologische wijn wordt door onnodige regelgeving lastig en kostbaar gemaakt. Dit stelt de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW).

Dankzij Europese regelgeving is het sinds augustus mogelijk om officieel biologische wijn te maken en te etiketteren. Stichting Skal, vallend onder het ministerie van Economische Zaken, is verantwoordelijk voor aantoonbare betrouwbaarheid van biologische producten in Nederland. De KVNW vindt de kosten van de benodigde verplichte registratie, de jaarlijkse bijdrage en kosten voor inspectie (samen minimaal zo’n 1.200 euro) voor bedrijven die handelen in biologische wijn te hoog. De KVNW begrijpt dat biologische producten, zoals biologische wijn, aan bepaalde eisen moeten voldoen en is ook voor een verplichte registratie van ondernemingen die handelen in biologische producten. Maar de organisatie vindt het onacceptabel als een wijn die als biologisch is gecertificeerd in een ander EU-land, in Nederland nogmaals wordt beoordeeld. De kosten die dat met zich meebrengt, zorgen ervoor dat de consumentenprijs van biologische wijn onnodig wordt verhoogd. De KVNW stelt dat de huidige procedure niet alleen de handel in biologische wijn ontmoedigt maar ook de markt verstoort.

De tarieven die worden gehanteerd, vormen een blokkade voor potentiële marktdeelnemers. Indirect ervaren ook leveranciers van biologische wijn de nadelige effecten doordat hun wijn in mindere mate in Nederland wordt afgenomen. Met dit alles in het achterhoofd pleit de KVNW voor een apart toezichtregime op biologische wijn. www.kvnw.nl

elektrisch tanken

Minder vrachtwagens door binnenvaart connekt

Hij vaart: het binnenvaartschip met containers van Bavaria, Mars en Heinz. Het voornemen van het trio om gezamenlijk meer per schip te vervoeren was al bekend. Bavaria had er zelfs ‘babes’ voor ingeschakeld bij de presentatie van het nieuws. Maandag 7 januari vertrok het eerste schip met containers en vertegenwoordigers van de drie bedrijven aan boord. Mars en Bavaria denken jaarlijks 3.400 containers over het water te vervoeren. Heinz heeft uitgerekend dat de boottochten met ketchupflessen tienduizend vrachtwagenbewegingen uitsparen.

44

FORUM #01/17.01.13

De gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht en de stichting elaad hebben een samenwerkingsovereenkomst Oplaadpunten elektrisch vervoer getekend. De overeenkomst regelt de aanleg van drieduizend openbare oplaadpunten vóór eind 2014. De extra locaties waar elektriciteit kan worden ‘getankt’, moeten het elektrisch rijden bevorderen.

De gemeenten en de stichting e-laad dragen de aanlegkosten gezamenlijk. www.netbeheer.nl

mohikanen

‘Fabriekstouw is dood’ ‘Nog

2

in Nederland’

beroep: Touwslager ‘Wij kunnen touw maken dat soepel is en waarvan de afzonderlijke strengen toch strak zitten.

Het ligt er aan hoe snel we lopen op onze lijnbaan. Hoe sneller ik loop, hoe soepeler het touw. Wij maken het touw precies zo stijf of slap als de klant wil. Dat kan een fabriek niet.

45

Mijn opa zei altijd: Touw uit de fabriek is dood.’

Albert Steenbergen is de derde generatie die de touwslagerij in het Gelderse Gorssel leidt. Het bedrijf, met twee man personeel, maakt vooral touwwerk voor gymzalen. Het vak moet je in de praktijk leren. ‘Je moet er gevoel voor hebben. Je loopt op de tegendruk die je voelt.’

Sinds een aantal jaren werkt Steenbergen ook FORUM #01/17.01.13

samen met kunstenaars. Hij ‘sloeg’ touw van carbondraden voor een designstoel en maakte touwen voor een poef. Twee van die poefen zijn in 2009 cadeau gegeven aan president Obama bij de viering van 400 jaar relaties tussen de VS en Nederland.  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

portret

joop saan

‘ik kies voor mijn gevoel’ Hij is de vierde generatie bij Koninklijke Saan Transport. Het driehonderd medewerkers tellende bedrijf moest in 2012 voor het eerst in 115 jaar gedwongen afscheid nemen van personeel. Dat valt algemeen directeur Joop Saan zwaar. ‘In een familiebedrijf zijn je medewerkers ook familie.’

Tekst: Miloe van Beek | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Buik en hoofd. Voor Joop Saan (54) staat dat voor gevoel en verstand.

Als die niet in evenwicht zijn, kiest de algemeen directeur van familiebedrijf Koninklijke Saan Transport tegenwoordig voor zijn gevoel.

‘Dat heb ik mezelf beloofd, ik weet nu dat ik daar gelukkiger van word.’

Dit jaar moest hij voor het eerst in het 115-jarige bestaan van het bedrijf medewerkers ontslaan. ‘Een heel moeilijke beslissing, maar op een gegeven moment konden we niet anders meer. Er was onvoldoende werk.’ Op de kerstborrel in 2008 waarschuwde hij voor het eerst voor de moeilijke tijden. ‘Toen zei ik nog dat we er met zijn allen wel doorheen zouden komen. Zo voelde ik dat ook.’ En omdat hij woord wilde houden, stelde hij het onvermijdelijke ontslag lang uit. ‘In een familiebedrijf voelen de medewerkers als familie, daar moet je goed voor zorgen. Ontslag heeft een enorme impact op iemands leven. Maar om het bedrijf financieel gezond te houden, moest ik wel.’

stokje Ruim twintig jaar geleden nam Joop Saan het stokje over van zijn vader en oom. Zo’n drie keer per week komt zijn inmiddels 85-jarige vader nog langs op het bedrijf. ‘Hij is voorzitter van het Saan museum waar de voertuigen uit 115 jaar Saan geschiedenis te zien zijn. Voor zijn verjaardag hebben we vorig jaar een optocht door Diemen georganiseerd met alle historische en nieuwe voertuigen. Hij mocht het defilé afnemen. Stond hij daar te glimmen naast de burgemeester. Dat was me wel wat waard hoor.’

Kon uw vader het bedrijf wel loslaten?

‘Ik had het geluk dat mijn vader en oom hadden gezien hoe een overdracht niet moest: mijn opa bemoeide zich, ook nadat hij het stokje aan hen had overgedragen, overal mee. Om het voor ons, mijn broer en vier neven, soepeler te laten verlopen, schakelden ze een extern adviesbureau in. Uit een assessment kwam ik als meest geschikte naar voren.

Omdat ik als enige carrière buiten Saan had gemaakt, paste ik het beste in het profiel. Alleen had ik het op dat moment erg naar mijn zin als financieel directeur bij Budget Rent a Car, Saan kwam eigenlijk te vroeg.’

46

FORUM #01/17.01.13

47

FORUM #01/17.01.13

portret

Toch koos u voor het familiebedrijf.

‘Het is vooral een emotionele keuze geweest, geen rationele. Als het familiebedrijf je vraagt zeg je geen ‘nee’. Bovendien zou er anders iemand van buiten directeur worden. Ik stelde wel één voorwaarde: mijn vader mocht geen commissaris worden. ‘Onze relatie is mij te dierbaar’, zei ik tegen hem. ‘Dat wil ik niet verstoren doordat wij zakelijk onenigheid krijgen. Je geeft me vertrouwen of niet.’ Mijn vader ging akkoord, het hielp dat het bureau hem al had ingefluisterd dat hij de zaak helemaal moest loslaten. Ondanks de voorbeeldige overdracht had ik trouwens pas na een paar jaar het gevoel dat ik niet meer werd gezien als het zoontje van de baas.’

Accepteerden uw neven en broer dat u de leiding kreeg?

‘Ik kan me de bijeenkomst in december 1989 nog goed herinneren.

De twee mensen van het bureau bespraken iedereen. In hun ogen was ik de meest geschikte leider. Mijn neven en broer waren het daarmee eens. We hebben altijd een hechte band gehad, vroeger woonden we naast elkaar, we zijn even oud. Op één na werken we nog steeds allemaal in het bedrijf, drie keer per jaar hebben we een aandeelhoudersvergadering, daarna gaan we wat eten. Dat is altijd bulderen, altijd gezellig.’

Heeft het dan nooit wrijving gegeven?

‘Natuurlijk wel. Ik geloof erg in de juiste man op de juiste plek, dan komen mensen het beste tot hun recht. Maar in een familiebedrijf worden familieleden min of meer vanzelfsprekend in het management geplaatst. Zo wilde mijn broer de technische dienst leiden. Mijn neven vonden dat te hoog gegrepen voor hem. Ik kende de kwaliteiten van 48

FORUM #01/17.01.13

mijn broer en was het wel met ze eens. En heb hem daarom een andere, lagere functie gegeven die beter bij hem paste.’

Een degradatie. Dat doet pijn.

‘Soms wordt het zo gezien en gevoeld en lopen de emoties hoog op. Ik snap dat. Ik heb het uitgebreid met hem besproken, uitgelegd dat hij gelukkiger wordt van een andere positie en dat het beter is voor het bedrijf. Bij een neef die de vestiging in Tilburg wilde runnen, had ik ook twijfels. Na een jaar bleek inderdaad dat het niet ging. Ook dat gesprek heb ik een tijd uitgesteld om hem een kans te geven zich te bewijzen. Het gesprek verliep emotioneel, hij wilde daar niet weg. Nog dezelfde middag zat zijn vader, mijn oom, aan m’n bureau. Kwaad. Ik heb uit kunnen leggen waarom ik deze beslissing had genomen. Hij heeft zijn zoon overtuigd dat dit de beste beslissing was voor hem en het bedrijf. Maar zoiets is een rouwproces voor iemand, een droom die wordt verstoord. Dat moet je tijd geven.’

Dat lijken geen makkelijke gesprekken.

‘Nee, daarom douw ik dat best een beetje voor me uit. Het is familie dus ik ben extra voorzichtig, ik ga niet over een nacht ijs. Ik probeer deze gesprekken altijd op een open, eerlijke en respectvolle manier te voeren, ik wil mijn beslissing goed kunnen uitleggen en motiveren.’

‘De kwesties speelden allemaal jaren geleden. Achteraf heeft het allemaal goed uitgepakt. Het gaat nu heel erg goed, er is veel onderling respect. Dat is de verdienste van ons allemaal en daar ben ik best trots op.’

Is familie ‘lastig’?

‘Tegen m’n management zeg ik: ‘Is een Saan beter dan een andere

kandidaat, dan moet je hem nemen, anders niet.’ Vroeg of laat is er iets aan de hand en dan is het wel je familie. Bij een neefje van mijn moeders kant heb ik een keer het contract niet verlengd omdat hij echt niet goed functioneerde. Daar had niet iedereen in de familie begrip voor. ‘Ik ben al extra zorgvuldig geweest, ik ga geen mensen hier houden alleen omdat het familie is,’ zei ik. Vroeger was de regel dat familieleden minimaal een jaar ergens anders gewerkt moesten hebben, maar dat is veel te kort. Tegen de vijfde generatie zeggen we nu: voor je 30ste ben je niet welkom. Ga eerst ergens anders carrière maken, neem bagage mee. Je kunt nog lang genoeg in het familie­ bedrijf werken.’

Vraagt u uw vader wel eens om raad?

‘Weinig. Ik wilde hem er niet mee belasten. Toen hij eenmaal met pensioen was, gaf hij toe dat hij het lekker vond om van de dagelijkse zorgen af te zijn. Zijn alle mensen weer veilig terug? Hebben we morgen nog werk? Kunnen we de salarissen wel betalen? Ik moet elke dag tien bordjes tegelijk in de lucht houden. Die verantwoordelijkheid is soms best pittig.’

Met wie deelt u uw zorgen dan?

‘Ik ben een denker. Het duurt even voor ik vertel waar ik mee zit. Als ik ’s avonds thuis kom, wil ik de verhalen van mijn kinderen horen. In de weekenden wandel ik veel in het bos. Dan laat ik een probleem duizend keer door mijn hoofd gaan tot ik de oplossing weet. Mijn vrouw Irma gaat vaak mee en dan vertel ik haar waar ik mee rondloop.

Op kantoor probeer ik goede mensen om me heen te verzamelen met wie ik kan overleggen. In al die jaren heb ik één keer iemand verkeerd ingeschat. Een zwarte bladzijde in mijn carrière. Sindsdien leef ik veel meer op gevoel.’

Dat klinkt heftig.

‘Ik had een gedreven manager aangenomen. Hij had een geheugen als een olifant, was heel goed in discussiëren. Je had nooit gelijk bij hem.

Ik vond het goed om iemand met een andere blik naar de organisatie te laten kijken. Hij stelde een andere constructie voor: als algemeen directeur kreeg hij de dagelijkse leiding, ik werd president-directeur en had meer tijd voor strategie en relatiebeheer. Al snel zag ik het bedrijf erg veranderen, steeds meer beslissingen gingen buiten mij om.’

Het glipte uit uw handen?

‘Ik begon aan mezelf te twijfelen; had ik er wel goed aan gedaan? Na een jaar besloot ik dat het genoeg was. Ik heb m’n commissarissen gebeld en gezegd: ik stop ermee. Ik heb hem per direct op non-actief gesteld. Wat een opluchting. Achteraf heb ik geconstateerd dat de beslissing om hem die positie te geven, vooral rationeel was. Maar als ik heel eerlijk terugkeek, voelde het vanaf het begin niet helemaal goed. Ik heb in de spiegel gekeken en mezelf beloofd dat als hoofd en buik niet in harmonie zijn, ik kies voor mijn gevoel.’ 

49

FORUM #01/17.01.13

Drie stellingen De verhoging van de AOW-leeftijd is een goede zaak ‘Vooral duidelijkheid is belangrijk. Je moet op je 25ste weten hoe lang je door moet werken, daar kun je je carrièrepad op afstemmen.’

Bedrijven moeten worden verplicht om arbeidsgehandicapten aan te nemen ‘Ik geloof daar niet in. Maatschappelijk verantwoord ondernemen moet je stimuleren als overheid, maar niet verplichten. Zo stigmatiseer je een groep.’

De crisis duurt nog wel een paar jaar ‘Ja, dit is onze nieuwe economische orde, een correctie op de te harde groei van de afgelopen jaren. Ons welvaartsniveau ligt nu wat lager, maar is nog steeds fantastisch.’

joop saan 1958 Geboren in Diemen 1970 St Nicolaas Lyceum Amsterdam 1976 Bedrijfseconomie Hogere Economische School Amsterdam 1979 Accountant bij Arthur Andersen 1984 Manager finance en internal audit bij Sun Electric Europe 1985 Financieel directeur Budget Rent a Car Nederland 1990 Algemeen Directeur Koninklijke Saan

Joop Saan is getrouwd met Irma en heeft vier kinderen van 21, 23, 26 en 29 jaar

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Koninklijke Tichelaar

opgericht in 1640 wat Keramisch bedrijf

Fryske giele, zelf afgegraven, vette, gele zeeklei uit de weilanden rond het Friese Makkum.

Deze klei gebruikt keramisch bedrijf Tichelaar het liefst voor de productie van vazen, borden,

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

50

potten en andere producten. Het is het oudste bedrijf van Nederland. Ooit begonnen als steenbakkerij. Al in 1572, het jaar dat Den Briel door de watergeuzen wordt ingenomen, worden op deze plek stenen, of Tichels, gebakken.

Werken deze mannen ook met de geelbakkende klei? Tien kannen staan netjes op een plankje te wachten. De elfde wordt alvast aan een nauwkeurige inspectie onderworpen. Ze Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Ramona van den Bosch, Alfred van Delft, Gertrud van Erp, Mariet Feenstra, Els Prins, Rob Slagmolen, Willem Henk Streekstra, Jan Zuidam Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie

FORUM #01/17.01.13

zijn net uit de gipsen mallen gehaald. Als ze zijn goedgekeurd verdwijnen ze in de oven.

Achterin liggen planken vol met mallen. Het is te hopen dat er een trap is als iemand er één zoekt. En dat de elf vazen al in de oven staan voor het verkeerd gaat.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Koninklijke Tichelaar, ± 1933 bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Link Design Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

www.mvo-leiderschap.nl

AkzoNobel rekent top af op MVO-beleid Interesse in Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen?

Of er al serieus mee aan de slag en u wilt anderen motiveren dat ook te doen?

Tex Gunning (AkzoNobel)

Kijk dan op mvo-leiderschap.nl.

Op deze site geven topmensen van grote organisaties hun visie op MVO en delen ze hun ervaring, hun drive, de valkuilen, de do’s en de dont’s. De ongeveer 10 minuten durende interviews in estafettevorm bieden een uniek inzicht in de MVO-praktijk van bekende Nederlandse bedrijven.

De interviews vormen uniek werkmateriaal van ondernemers die weten waar ze over praten.

De films zijn bedoeld om ondernemers, managers, trainers en anderen te inspireren, informeren en een handvat te bieden om met MVO aan de slag te gaan. Om MVO daadwerkelijk verder te brengen.

Piet Moerland (Rabobank)

Mirjam Sijmons (ANWB)

Deelnemers: AkzoNobel - Tex Gunning FrieslandCampina - Cees ’t Hart Cosun - Robert Smith Rabobank - Piet Moerland Havenbedrijf Rotterdam - Hans Smits Eneco - Jeroen de Haas ANWB - Mirjam Sijmons Toezichthouder - Jacqueline Rijsdijk Siemens - Ab van der Touw Deloitte - Peter Bommel In de toekomst komen nog meer ondernemers aan het woord over dit onderwerp, waardoor de reeks verder zal uitgroeien.

Deze estafette-interviews zijn een initiatief van Ruben Koerhuis (producent) en Petra Pronk (journalist). Het project ‘MVO-leiderschap’ wordt niet gesponsord of gesubsidieerd. Meer over dit initiatief kunt u lezen op www.mvo-leiderschap.nl.

- 15 kilo afvallen en wederom het roken laten - Zuinig zijn op mezelf - Meer met minder - Meer tijd voor nieuwe dingen en operationele kant overlaten aan

rubrieksnaam

medewerkers - Meer sporten, minder eten en meer ontspannen - Bij minder klanten meer doen, door scherpe focus en dedicated dienstverlening Kansen bieden naar de toekomst - Kennis en kunde van alle collega´s in de onderneming maximaal benutten - Verbeter de wereld en begin bij jezelf - Strakker regelen - Gezond blijven - Alle 18 medewerkers binnenboord houden - Tevreden zijn met wat ik heb en het jaar zo goed mogelijk realiseren - Niet lullen maar poetsen - Beter en goedkoper - Gezonder worden - Ervoor zorgen dat het bedrijf de bezuinigingen goed doorkomt en gezond blijft - De positieve kanten uitdragen - De hypes van de media terzijde te laten - Gezonder gaan leven - Minder werken maar met meer impact - Echt aandacht schenken aan klanten en medewerkers - Lol houden in werk en gezond blijven - Meer delegeren, meer verantwoordelijkheid leggen bij de medewerkers en daardoor meer ontwikkeling van de medewerkers - Gezonder leven - Gezond blijven, goede familiaire verhoudingen en een bevredigend bedrijfsresultaat - Eigen koers blijven varen Gezonder gaan leven - Schouders eronder en exportmogelijkheden naar niet-Europese landen verder uitbouwen - Het hele jaar scherp zijn op kansen - Beter aan mijn eigen carrière werken - Teamwork in het bedrijf verder uitbouwen - Winst maken - Meer tijd privé - Kansen zien, opzoeken en kapitaliseren - Gezond blijven - Meer eigen gang gaan: misschien een jaar lang geen journaal en Pauw en Witteman bekijken - Goede werk/privé balans en gezonder eten - Meer luisteren naar de werkvloer - Mijn eigen koers varen, los van politieke missers die nu worden gemaakt - Balans - Resultaatgericht ondernemen - Sociaal maar ook resultaat - Afbouwen afhankelijkheid van banken - Genieten van de dingen die wel kunnen - Balans bewaken tussen privé en zakelijk - Bevorderen tevredenheid en inzet personeel - Luisteren - Direct alles afwerken - Hetzelfde doen als vorig jaar maar dan net weer iets beter - Ik sta in de startblokken voor 2013 - Beginnen met sporten - Meer aandacht geven aan klanten en medewerkers - Er hard voor gaan - Spirit erin houden, het beste uit mensen halen en niet meegaan in door politiek gecreëerde negatieve geluid - Mijn studie afmaken - Werken aan een blijvend goede gezondheid en positieve gevoelens - Gewoon doorgaan - Met veel optimisme en gedegen kennis zaken doen - Erop uit en je klanten persoonlijk ontmoeten en niet vanachter een scherm bedienen - Met kennis en kwaliteit win je het - Gezond en gelukkig blijven - Cut the crap - Aandacht blijven vragen voor het creëren van toegevoegde waarde - Betere verdeling van mijn tijd - Werk beter inrichten en meer efficiënt worden - Leidinggevenden faciliteren in de groei van hun afdelingen - Omdenken - Positief blijven en uitdagingen delen - Positief blijven - Doen waar je goed in bent, laat je niet gek maken - Meer klanten spreken - Er een top jaar van te maken - Vanuit jezelf de omgeving verbeteren - Doorgaan - Ook in 2013 ondernemen met een positieve kijk op de toekomst, zonder de realiteit te verliezen - Doen wat ik zeg en zeggen wat ik doe - Mijn bedrijf nog meer die erkenning te laten krijgen dan die ze al heeft - Het lachwekkende lelijke kleine innovatieve eendje laten groeien tot een mooie zwaan met veel innovatiekracht en erkenning binnen Europa - Nog duidelijker maken wat ik verwacht van medewerkers - Met mijn onderneming duurzaam te differentiëren, met de focus op het realiseren van winst boven het kost wat kost behalen van een groter marktaandeel - Continuïteit bieden aan de medewerkers - Betere balans werk en privé, meer sturen op hoofdlijnen, tijd investeren in netwerken - 20 procent omzetgroei - Meer tijd voor mezelf - Een andere uitdaging aangaan - Lekker doorgaan en vooral niet laten beïnvloeden door het azijnpissen - Het hoofd proberen koel te houden - Eigen koers vasthouden - Voortzetting van ingeslagen koers - Het hoofd boven water houden - Sociaal bezig zijn - Handelen in belang van mijn omgeving - Werken aan financiële soliditeit - Meer balans brengen in werk en vrije tijd, in zware tijden wordt een DGA een soort workaholic van de bovenste plank - Betere verhouding tussen werk en privé - Onthaasten - Doorgaan met waar we mee bezig zijn - Afvallen - Knallen. Gas erop - Succes in goede gezondheid - Vrolijk blijven - Meer lachen Optimisme omzetten in resultaten - Toch positief blijven - Bewuster met tijd omgaan - Positief en nuchter zijn en blijven - Zoals altijd, blijf eerlijk - Een betere manager worden - Een klimaatneutrale productie-lokatie in 2016 - Zo gezond mogelijk blijven voor de continuïteit van de onderneming - More quality of life Straight en fair handelen in deze rumoerige tijd en blijvend werken aan een goede gezondheid van lijf en relaties - Zoveel mogelijk leren van de mensen om mij heen en anderen helpen in hun groeiproces - Positieve insteek - Fitter worden in geest en lijf - Gezond blijven en iets meer genieten - Meer vrije tijd nemen Gezond blijven en zakelijk overleven - Hypotheek aflossen - Mijn klanten alle aandacht geven die ze verdienen - Bedrijf verder internationaal te laten groeien in combinatie met een verhoging van innovatie - Kortere werktijden gaan hanteren en de administratie efficiënter gaan doen - Bezig blijven en vernieuwen - Tien nieuwe klanten binnenhalen - Enthousiasme bij de medewerkers vasthouden - Beter voor mezelf zorgen - Scherp aan de wind zeilen - Niet harder maar slimmer werken - Meer gaan verkopen - Gezond blijven en vol energie verder gaan - Stoppen met roken - Positief blijven en ervoor gaan - Fit en in balans blijven Overleven - Gezond blijven - Je best blijven doen en onderscheidend zijn in je product - Ieder jaar een dag in de week minder werken - Positivisme en werken Genieten van het mooie leven - Betere balans werk en privé - Gezond verder leven - Doorgaan met acquisitie - Opportunities ontdekken en volledig benutten - De jeugd opleiden - Minder werken - Doorgaan - Organisatie dichter bij klanten brengen - Het buitenland veroveren - Focus houden, doorpakken - Meer werken - Positiviteit - Gewoon lekker doorgaan - Bedrijf door recessie laveren - Meer transparantie en verbinding - Leiding geven aan een groeiende organisatie en veel aandacht besteden aan kwaliteit en content - Meer bewegen - Positief blijven en mijn invloed uitoefenen naar verbeteringen in de economie en in mijn onderneming - Digitaliseren van de papiermassa en opruimen - Een bijdrage leveren aan nieuwe economische activiteit - Optimistisch blijven - Meer geld uitgeven - Rendement van 10 procent - Overleven - De bedrijfsresultaten verbeteren - Meer oog voor gezondheid en conditie - Gewoon doorgaan - Minder belasting betalen - Practise what you preach - Kwaliteit - Geen extra voornemens, anders zou ik voorgaande jaren geslapen hebben - Gezond blijven en plezier in het leven - Aandacht voor innerlijke waarden - Meer balans tussen werk en privé - Ondernemen en innoveren, nu meer dan ooit - Gezondheid en vitaliteit Focus op middellangetermijn in plaats van kortetermijndenken - Hoge discipline op afgesproken doelen - Mij persoonlijk verder ontwikkelen en daarmee ook vernieuwing van bedrijf aansturen - Gezond blijven - Goed zorgen voor mijn omgeving - Rustig blijven - Voor één of meerdere van mijn bedrijven een leuke exit realiseren - Hard werken en positief zijn - Door kennisdelen succesvoller worden met z’n allen - Klant centraal - Mijn directe medewerkers zorgvuldiger beoordelen op potentieel en waarde van de individuele bijdrage - Ervoor zorgen dat medewerkers met passie en plezier hun werk kunnen blijven doen - Rust is je redding - Leiderschap nemen in businessmodelverandering binnen eigen bedrijf - Gezonder leven - Gezond blijven - Groei - Serieus gaan sporten: ook ik moet nog ruim 20 jaar duurzaam mee kunnen - Niet bij de pakken neerzitten, maar hard werken en mijn eigen plan trekken - Betere balans werk-privé - Positief en

52

FORUM #01/17.01.13