Opinieblad Forum 08

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#08/19.04.12

Special: Turkije 400 jaar verbonden met Nederland

‘Vertrouwen betekent handel’ actueel Werkgevers betalen zich blauw aan zorg, pensioen en ww 16

achtergrond Creatief met krimp: geef regio’s de ruimte 20

interview Rob de Wijk: ‘Het is nu erger dan in de jaren dertig’ 40

inhoud #08 Rubrieken

18

4 Opinie vno-ncw • Scepsis wrr over bedrijfsleven ­achterhaald • Middelmatig onderwijs maakt geen ­kennisland • Turkse toetreding nog altijd goed idee • lwv: Floriade 2012 is slechts het begin…

• Extra geld wsbo is welbesteed

8 De foto 400 Jaar zaken doen

18 En zoon ‘Mijn vader is echt geniaal’

23 Scheer Val

24 Podium 33 Vereniging • Nederland kennisland weer in de lift • Private opleiders steunen plannen Halbe Zijlstra • Personalia • ‘Wegen kunnen beter benut met slimme auto’s’ • ‘Noorden kan nu kennisvoorsprong opbouwen’ • Reders willen geen steun voor nieuwe schepen • Agenda • Horeca Amsterdam toont gastvrijheid • Even bellen met Ruud van Gerven, voorzitter Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie • Blankenburgtunnel oké, tol discutabel • Internet te weinig benut voor handel

2

35

• Help, de btw gaat omhoog • Vijf vragen aan Hans Clevers, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen • Uitspraken

27 Vreemde ogen ‘Er mag wel wat passie bij’

32 Groen goed Bacteriën als onderhoudsploeg

46 Buitenland Elk Duits kind in de techniek?

32

FORUM #08/19.04.12

47 Overlevers Kramer

47 Colofon

10

rubrieksnaam

42

Artikelen 10 Wonder uit het Oosten?

Turkije wàs vooral de thuisbasis van ‘onze gastarbeiders’. Nu staat het juist bekend als het land met de booming economie. Het land van de can-do-cultuur: hot en vol zelfvertrouwen.

Hoe belangrijk is Turkije voor ons?

16 De voorsprong van Duitsland Het gaat de Duitsers economisch voor de wind. Meer dan de Nederlanders. Onze ooster– buren hebben niet alleen de concurrentiekracht beter op orde, maar daarmee ook hun exportpositie. Wat verklaart het Duitse succes?

28

20 Stop de leegloop Hele woonwijken gaan tegen de vlakte. In Limburg, Groningen en Zeeuws-Vlaanderen voelen burgers en ondernemers de gevolgen van bevolkingskrimp nu al. Maar hoe ga je met oude regels de nieuwe werkelijkheid te lijf om innovatief te krimpen?

28 Turks ondernemen in Nederland Hun vaders waren gastarbeider en maakten de soms moeilijke stap om vanuit Turkije naar Nederland te komen. Om er uiteindelijk te ondernemen in een andere cultuur. Nu staan hun kinderen aan het roer. ‘Het was knokken, knokken en knokken.’

40 Rob de Wijk: ‘We hebben heel weinig geleerd van het verleden’ Deze crisis is erger dan die van de jaren dertig, zegt buitenland- en terreurdeskundige Rob de Wijk. De man die zich verwant voelt met ‘Dr Doom’ ziet het somber in. Griekse toestanden in Nederland, nieuwe dictators aan de macht? ‘Ik kijk nergens meer van op.’

42 Thomas Rau wil de wereld op zijn kop zetten Van tegenstand geniet hij. ‘Ja, en?’ Duurzame architect Thomas Rau provoceert en confronteert om zijn omgeving in beweging te zetten. Want hij wil de wereld veranderen. En daar is maar één mens voor nodig. ‘Ik geloof in de dingen die ik doe.’

3

FORUM #08/19.04.12

opinie vno-ncw

Het was knokken, knokken en knokken, vertelt Cemal Yildirim, een Nederlandse ondernemer van Turkse afkomst in deze Forum. Hard werken als gastarbeider en nóg harder toen zijn vader de eerste schreden op het ondernemerspad zette. Het kenmerkt de mentaliteit van de Turken, denk ik. Niet voor niets kiest maar liefst 10 procent van de Turkse gemeenschap in Nederland voor een eigen bedrijf.

Ik heb groot respect voor deze migranten die binnen één of twee generaties met bloed, zweet en tranen iets voor zichzelf én de Nederlandse economie hebben weten op te bouwen.

Ook in Turkije zelf zie je dat deze ondernemersgeest tot grote bloei kan leiden. Fikse hervormingen aan het begin van deze eeuw zorgden voor meer vertrouwen en stabiliteit. Een hausse aan investeringen volgde. In de eerste helft van 2011 mocht Turkije zelfs een economische groei van boven de 10 procent noteren. Het zijn ontwikkelingen waar Nederland volop van profiteert. Dat Nederland al 400 jaar diplomatieke en economische banden onderhoudt met Turkije telt. Dat blijkt deze week maar weer nu de Turkse president Abdullah Gül ons land bezoekt met in zijn kielzog een zware Turkse ondernemersdelegatie. Dinsdag mocht ik de rondetafelbijeenkomst tussen de top van het Turkse en de top van het Nederlandse bedrijfsleven voorzitten.

Daar gingen strategische issues over tafel. In rechtstreekse gesprek-

jeroen poortvliet

Bloei

ken met president Gül en vicepremier Verhagen werd er gesproken over de economische positie van Turkije in de regio. Over hervormingen in het Turkse pensioensysteem en de gezondheidszorg. En over duurzaamheid en energiebesparing. Ook de verdere ontwikkeling van de Turkse infrastructuur kwam aan bod. Voor Nederland stuk voor stuk onderwerpen waarop we iets te bieden hebben. Het Turks ondernemerschap in Nederland en het Nederlands ondernemerschap in Turkije vormen een ideale combinatie.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook ‘In Turkije gaat alles sneller’ op pagina 10 en verder en ‘Ondernemen op z’n Turks’ op pagina 28 en verder

Scepsis wrr over bedrijfsleven achterhaald • Goed dat wrr marktwerkingbeleid onder de loep legt • Overheid moet eigen mogelijkheden tot sturing niet overschatten ‘Doorgeschoten marktwerking!’ is bij sommige partijen al jaren de mantra bij alles wat er mis is in de maatschappij. Als we zaken als zorg, openbaar vervoer en telefonie in handen van de staat zouden houden, zou het allemaal veel beter gaan. Een lekker overzichtelijk en simpel standpunt, waar de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (wrr) in haar rapport Publieke zaken in de marktsamenleving weinig van heel laat. Wel concludeert de wrr dat het vormgeven van markten en het zorg dragen voor publieke belangen een stuk ingewikkelder is dan men aanvankelijk heeft gedacht. Markten zijn per definitie altijd in ontwikkeling en dus niet van te voren volledig te plannen en dicht te timmeren. Dat brengt onzekerheden met zich mee. De overheid moet echter ook beseffen dat haar vermogens beperkt zijn. Dus is het in de huidige marktsamenleving niet meer in de eerste plaats de vraag wat de overheid moet doen, maar wat de overheid nog kan doen, aldus de Raad.

Om markten toch in goede banen te leiden moet de overheid volgens de wrr daarom uitdrukkelijker bevorderen dat ook ondernemingen – afzonderlijk of georganiseerd in bijvoorbeeld brancheorganisaties – verantwoordelijkheden voor het behartigen van publieke belangen nemen. Ook ziet de Raad dat grote internationaal opererende ondernemingen steeds meer oog hebben voor hun maatschappelijke verantwoordelijkheden en daar ook afspraken over maken. Convenanten 4

FORUM #08/19.04.12

tussen het bedrijfsleven en niet-gouvernementele organisaties kunnen dit versterken, waarbij koplopers het voorbeeld geven. Deze initiatieven verdienen volgens de wrr krachtig gesteund te worden door de Nederlandse overheid.

Tot zover is het een mooie analyse van de snelle ontwikkelingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Vreemd daarom dat de wrr vervolgens concludeert dat mvo-initiatieven met de nodige scepsis moeten worden bezien. Uit onderzoek uit 2003 en 2007 zou blijken dat maatschappelijk verantwoord ondernemen al snel het onderspit delft als financiële resultaten tegenvallen en de economie in zwaar weer komt. Op dat punt lijkt het alsof de wrr vergeten is naar buiten te kijken en initiatieven als de Dutch Sustainable Growth Coalition volkomen over het hoofd heeft gezien. Dit initiatief van Nederlandse multinationals laat juist zien dat het kortetermijndenken over duurzaamheid verleden tijd is. Duurzaam ondernemen wordt steeds meer ingebed in de bedrijfsstrategie op middellange en lange termijn. Die strategische keuze van ondernemingen is vanzelfsprekend, omdat maatschappelijk verantwoord ondernemen geen kwestie meer is van idealisme maar een rationele businesscase.

Dat de wrr de overheid een groter beroep wil laten doen op het bedrijfsleven is daarom terecht. En als de Raad goed kijkt, kan ze zien dat het bedrijfsleven allang uit de startblokken is vertrokken.  www.vno-ncw.nl/mvo

Turkse toetreding nog altijd goed idee

wandelgangen

‘Om de laatste koudwatervrees bij werkgevers over de initiatiefwet Flexibel Werken weg te nemen, vragen Ineke van Gent en ik een advies van Actal’, twitterde cda-Kamerlid Eddy van Hijum in maart. De reactie van het Adviescollege Toetsing Regeldruk ligt er inmiddels: een aparte wet is nu niet nodig. De Tweede Kamer kan beter eerst de belemmeringen in de bestaande wet- en regelgeving over flexibel werken wegnemen, en afwachten waar staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zelf mee komt.

Voor Van Hijum is het advies echter geen reden om te stoppen met het wetsvoorstel. ‘We gaan het advies goed bekijken, net als de adviezen die we van andere partijen hebben gekregen. Ook de Tweede Kamer heeft al schriftelijk

gereageerd. De grondhouding is positief, maar er zijn nog veel vragen. Een aantal opmerkingen zullen we ter harte nemen, zoals over de verdeling van rechten en plichten tussen werkgever en werknemer bij thuiswerken.’

Nog voor de zomer willen Van Hijum en mede-indiener Van Gent van GroenLinks een eventueel gewijzigd voorstel indienen. ‘Het is tijdrovend werk. We hebben nu eenmaal geen ambtelijk apparaat tot onze beschikking, zoals de staatssecretaris.’

• De Turkse president Abdullah Gül bezoekt deze week Nederland • Nederland zag export naar Turkije stijgen met 300 procent • Een eu-lidmaatschap zal handel en investeringen nog verder versterken

dijkstra

et flexibel w werken niet van tafel

Van Hijum: we zullen doorgaan

etwerkstoring reguliere Nationaal Continuïteitsn overleg Telecom dat Economische is geen crisis­ Zaken voorzit. Want Verhagen situatie

5

vond de storing wel ‘buitengewoon vervelend’. Het ongemak en de overlast voor in eerste instantie 1,25 miljoen klanten lieten zien ‘hoe afhankelijk wij zijn geworden van communicatienetwerken’.

dijkstra

Minister Verhagen van ­Economische Zaken is vooralsnog niet van plan in te grijpen om herhalingen van de netwerkstoring bij Vodafone te voorkomen. ‘Alleen in geval van buitengewone omstandigheden, zoals oorlogs- en crisissituaties, bestaat in de Telecomwet de ­mogelijkheid om aanbieders aanwijzingen te geven over het exploiteren en het gebruik van de openbare telecommunicatie­ diensten’, schrijft hij aan de Tweede Kamer. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om het gebruikmaken van ­andere netwerken. Dat was hier niet aan de orde, aldus Verhagen.

De netwerkaanbieders moeten in eerste instantie zelf met een oplossing komen. De materie zal wel worden besproken tijdens het

Verhagen: storend FORUM #08/19.04.12

Deze week brengt de Turkse president Abdullah Gül op uitnodiging van koningin Beatrix een staatsbezoek aan Nederland. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat Nederland en Turkije diplomatieke betrekkingen zijn aangegaan, waarna de relaties en handel floreerden.

De tulp, hét symbool van Nederland, symboliseert de relatie die we met Turkije hebben. Het was tenslotte een Turkse ambassadeur die de tulp in West-Europa in de 16e eeuw introduceerde, waarna de Hollanders op hun beurt in de 17e eeuw de tulpengekte creëerden.

Nu, 400 jaar later, is de band tussen de twee landen intensief.

Nederland kent honderdduizenden Nederlandse Turken. Nederlandse vakantiegangers trekken graag naar het zonrijke land aan de Middellandse Zee. Turkije wil lid worden van de Europese Unie. De onderhandelingen zijn in oktober 2005 gestart, maar verlopen niet soepel. Binnen Europa is een discussie over de mogelijke toetreding ontstaan. Van de 35 Europese beleidsterreinen waarover overeenstemming moet worden bereikt voordat de toetreding een feit kan zijn, staan er nog 34 open. Alleen op het gebied van wetenschap en onderzoek is er een akkoord gesloten.

Turkije is in potentie een aantrekkelijke partner. De economie in het land groeit al jaren sterk, terwijl de bevolking jong is. Het land blaakt van zelfvertrouwen. Zo’n 1.900 Nederlandse bedrijven hebben zich inmiddels in Turkije gevestigd. Nederland exporteert miljarden euro’s per jaar naar het land. In tien jaar tijd steeg onze uitvoer met zo’n 300 procent. We zijn ook nog een van de grotere investeerders in Turkije. En Turkse bedrijven weten Nederland ook steeds beter te vinden.

Een Turks eu-lidmaatschap zou de onderlinge band verder versterken. Dat vergroot de toegankelijkheid. De Nederlandse uitvoer kan flink stijgen. Dat is goed voor onze werkgelegenheid. De welvaart in Turkije neemt door de toetreding eveneens toe, waardoor de groeimarkt voor Nederland nog interessanter wordt. Het zou daarom goed zijn dat Turkije, als het aan alle voorwaarden voldoet, lid wordt van de Europese Unie. 

opinie vno-ncw

• Nederland steeds beter als kennisland • Topsectorenbeleid kan verdere impuls leveren voor onderzoek • Overheid laat onderwijs en training voor volwassenen versloffen Nederland doet het als kennisland steeds beter. Dat blijkt uit de kia-foto, een analyse van zestig factoren die te maken hebben met onderzoek en onderwijs. Op heel veel punten gaat het goed. Het ondernemerschap blijkt steeds aantrekkelijker en steeds meer starters beginnen met iets innovatiefs.

Wat zorgen baart is de schijnbaar lage prioriteit die de overheid toekent aan onderwijs. Goed onderwijs is wel de basis van een innovatieve kenniseconomie.

De kia-foto is een tussenrapportage van de Kennis en Innovatie Agenda 2011-2010 (de kia). Hierin werken dertig organisaties samen, waaronder vno-ncw, fnv, tno en de knaw. Hun doel is om Nederland in de Top-5 van de kenniseconomieën te brengen. Nederland steeg onlangs een plek op de toonaangevende Global Competitiveness Index en staat nu op de zevende plaats. Deze ranglijst van het World Economic Forum meet jaarlijks de concurrentiepositie van ruim 130 landen.

Maar ondanks alle goede voornemens blijven de onderzoeks­ inves­teringen, belangrijk voor een kenniseconomie, achter bij de kia-doelstellingen. Positief punt daarbij is het Topsectorenbeleid, waardoor het bedrijfsleven en onderzoeksinstituten beter kunnen samenwerken. Dat beleid staat te kort op de rails om veel impact te hebben op de kia-foto. Nieuwe fiscale maatregelen kunnen verder voor een toename van vooral de private onderzoeksinvesteringen zorgen.

Het is niet verwonderlijk dat de kia-organisaties ook bezorgd naar het onderwijsbeleid van dit kabinet kijken. De publieke investeringen in onderwijs zijn minder dan die van de Top-5 van kennislanden. Vooral onderwijs aan volwassenen wordt eerder ontmoedigd dan gestimuleerd met de langstudeermaatregel, het duurder maken van een tweede studie en het beperken van studiefinanciering voor groepen dertigplussers. Het kia-rapport wijst er terecht op dat een topprestatie niet te realiseren is met een middelmatige inzet van middelen.  www.vno-ncw.nl/innovatie

lwv jeroen poortvliet

Middelmatig onderwijs maakt geen kennisland

Floriade 2012: slechts het begin…

Op 4 april opende de wereld expo Floriade 2012 in Venlo haar poorten.

Tot in oktober zullen velen de kassa’s van dit theater van de natuur ­passeren. De Floriade heeft alles in zich om een succes te worden. En dat hangt niet alleen af van bezoekersaantallen.

Tot voor kort was het gebruikelijk om het succes van grote evenementen af te meten aan het aantal mensen dat de kassa’s passeert. Alle ingrediënten zijn aanwezig om te zorgen dat het wat bezoekersaantallen betreft wel goed komt met de Floriade: er is veel te genieten. En voor kinderen zijn er leuke, leerzame activiteiten. Maar dat is maar één deel van het verhaal. Bij de realisatie van de Floriade is een nieuwe trend gezet doordat overheden, onderwijs- en kennisinstellingen en ondernemers in gezamenlijkheid gaan voor economische structuurversterking van de regio Noord-Limburg. En hoe belangrijk ook, de wereld expo is hiervan ‘slechts’ de proloog.

Even wat feiten op een rij. Greenport Venlo is het tweede tuinbouwgebied van Nederland en het meest veelzijdige van Europa. Het gebied is ook ’s lands logistieke hotspot. Een aantal wegenbouwprojecten zoals de provinciale weg N295 (Greenportlane) en de A74-snelwegverbinding met het Duitse achterland is dankzij de Floriade tot een goed einde gebracht. Het hart van de Floriade, waar nu al innovatieve bedrijven en instellingen zijn gevestigd, vormt de kern van het toekomstige Venlo Green Park. En de themavelden van de Floriade, zoals welzijn, duurzaamheid, innovatie en onderwijs en kwaliteit van leven, geven richting aan wat van groot belang is voor onze toekomst.

Uiteindelijk doel is om vanuit Venlo Green Park de economische toegevoegde waarde in Noord-Limburg te verhogen van 1 naar 2 miljard euro op basis van innovatie, duurzaam ondernemen en hoogwaardige arbeidsplaatsen. Ambitieus, maar niet onrealistisch. Onmiskenbaar dringt zich een vergelijking op met een door de Europese Commissie in het leven geroepen evenement: de Europese Culturele Hoofdstad. De Commissie heeft een aantal jaren geleden het roer omgegooid en bewust de keuze gemaakt voor structuurversterking als een van de belangrijkste toewijzingscriteria.

Bezoekersaantallen zijn voor de Floriade 2012 en daarmee ook voor de toeristische sector van groot belang. Maar waar het echt om draait, is dat de regio op termijn doorgroeit tot economische topregio, overeenkomstig de Brainport 2020-ambitie. De trend is gezet; de echte resultaten zullen we pas over een aantal jaren kunnen meten!

Jan Zuidam Voorzitter lwv

6

FORUM #08/19.04.12

Extra geld voor wbso is welbesteed

wandelgangen Niet alleen consumenten maar ndernemers o zien geen ­spoken ook ondernemers zouden onder

de jager kiest voor brede ­bankierseed Minister De Jager van Financiën passeert de Tweede Kamer linksén rechtsom met de invoering van een moreel-ethische verklaring – bankierseed – in de financiële sector. Matthijs Huizing (vvd) en Elly Blanksma (cda) hadden hem per motie verzocht de eed op te nemen in de betrouwbaarheidstoets voor bestuurders. Bruno Braakhuis (GroenLinks) en Ronald Plasterk (PvdA) wilden dat ook handelaren en bankiers de eed zouden afleggen.

De Jager gaat ‘bewust een stap verder’: elke persoon werkzaam bij elke financiële instelling moet een eed af leggen. Dat geldt zowel voor nieuw als zittend personeel, en vast en tijdelijk. Alleen werknemers die losstaan van de kernactiviteiten 7

de Wet op de Oneerlijke Handelspraktijken moeten vallen. De postsector moet meewerken aan het stopzetten van de bezorging van spookfacturen. De Postwet maakt dat nu nog niet mogelijk.

Bedrijven waarover meer dan vijf gegronde klachten zijn verzameld, worden via internet openbaar gemaakt.

Koppejan wil voor het zomer­reces van 2012 een overleg met de Kamer over zijn nota houden.

• Ondersteuning speur- en ontwikkelingswerk via wbso werkt • Elke euro loonkostenaftrek levert 1,77 euro aan onderzoeksuitgaven op • Reden genoeg voor kabinet om deze fiscale regeling te verruimen • Dat geeft bedrijven lucht, zeker in deze moeilijke tijd

dijkstra

cda-Kamerlid Ad Koppejan vindt het een ‘belangrijke overheidstaak’ om acquisitiefraude en spookfacturen aan te pakken.

Een ‘nog steeds relatief onbekend ­fenomeen’ waar politie en openbaar ministerie volgens hem ­onvoldoende prioriteit aan geven. In een nota voor de Tweede Kamer schrijft hij wat er moet ­gebeuren. Deze vormen van oplichting moeten apart strafbaar worden gesteld. Reclameverkopers dienen voortaan ‘ondubbel­zinnig’ aan te geven dat zij geld vragen voor het opnemen van bedrijfsnamen in gidsen, telefoonboeken en dergelijke.

Die aankondiging moet vet en in de grootste gebruikte letter worden vermeld. Doen zij dat niet, dan kan de sanctie oplopen tot 450.000 euro en eventueel gevangenisstraf.

Koppejan: harde actie

van het bedrijf, zoals receptie- en cateringpersoneel, kunnen door de werkgever ontzien worden.

De minister gaat niet in op het verzoek van Braakhuis en Plasterk om een register aan te leggen van mensen die de eed hebben afgelegd. Hij vindt dat consumenten niet zelf een register moeten gaan checken. Een ‘marktgedragen keurmerk’ voor beroepsgroepen heeft zijn voorkeur. Ook komt er een diplomaregister dat werk­ gevers kunnen checken.

De eed moet volgend jaar worden ingevoerd. De Jager houdt rekening met een overgangstermijn van een jaar, aangezien naar schatting minstens 250 duizend personen eraan moeten geloven.

De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (wbso) is – achttien jaar na zijn introductie – nog steeds een succes. Mooi dus dat dit kabinet en het vorige de regeling hebben verruimd en er meer geld voor hebben uitgetrokken. De afgelopen drie jaar was zelfs sprake van een verdubbeling van het budget.

Voor hoogleraar ondernemerschap en innovatie Erik Stam was dit reden om kritiek te uiten op de regeling. Hij opperde vorige week in het Financieele Dagblad dat het stijgende budget voor de regeling het resultaat is van een ‘machtige bedrijfslevenlobby’. Dat is wel erg kort door de bocht.

De recente evaluatie van onderzoeksinstituut eim laat namelijk overduidelijk zien dat de regeling effect heeft op de r&d-investeringen van bedrijven: elke euro afdrachtvermindering voor loonkosten verbonden met speur- en ontwikkelingswerk leidt tot 1,77 euro aan onderzoeksuitgaven door bedrijven. Vooral het midden- en kleinbedrijf blijkt van de regeling te profiteren. Maar ook voor grote bedrijven is de wbso waardevol. Voor hen is de regeling een belangrijke factor bij beslissingen over het vestigen van onderzoeksfaciliteiten in Nederland.

Naar aanleiding van de evaluatie heeft het kabinet besloten de regeling aan te passen. Het plafond – het maximumbedrag aan afdrachtvermindering dat mogelijk is – wordt in 2013 12 miljoen euro , terwijl deze volgend jaar zou terugvallen naar 8,5 miljoen. Ook de nieuwe bovengrens van de eerste schijf helpt een handje: deze schijf, waarvoor een aftrek van 42 procent geldt, is vastgesteld op 150.000 in plaats van 110.000 euro. Dat is positief, want zo wordt de regeling nog effectiever. Voor grote én kleine bedrijven.

De afgelopen twee (crisis)jaren heeft het kabinet extra geld weten vrij te maken om de overschrijding van het wbso-budget te compenseren. Dat is mooi. Het maakt de wbso mede tot een krachtige en stabiele regeling waarop bedrijven kunnen rekenen bij hun investeringsbeleid, óók in mindere economische tijden. Een regeling die het alleen al daarom waard is om z’n 20-jarig jubileum vol te maken.

Is er dan helemaal niets meer te wensen? Ja, toch wel. Op dit moment valt onderzoek waarbij kennisinstellingen zijn betrokken ook onder de wbso. De kennisinstellingen zouden het voordeel dat ze aan de regeling ontlenen moeten doorgeven aan de bedrijven waarmee ze samenwerken. Maar uit de eim-evaluatie blijkt dat 70 procent van de kennisinstellingen dat niet of slechts gedeeltelijk doet. Het is dan ook de vraag of daar niet iets aan moet worden gedaan.  www.vno-ncw.nl/innovatie

FORUM #08/19.04.12

de foto rubrieksnaam

8

FORUM #08/19.04.12

rubrieksnaam

400 Jaar zaken doen Schiphol, 16 april – De Turkse president Abdullah Gül komt samen met zijn echtgenote Hayrunissa aan op Schiphol. Gül legt een officieel staatsbezoek af aan Nederland in verband met de viering van 400 jaar handelsbetrekkingen tussen Turkije en ons land.

In zijn kielzog reisde ook een ondernemersdelegatie mee van ceo’s van grote Turkse ondernemingen. Zij spraken tijdens een rondetafelgesprek met een aantal ceo’s van grote Nederlandse bedrijven, president Gül en vicepremier Maxime Verhagen over een aantal strategische issues. Ook kroonprins Willem-Alexander en prinses Maxima woonden de bijeenkomst bij. En behalve vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes, waren ook vertegenwoordigers van ing, Akzo, Philips, Aegon, Achmea, Shell en havenbedrijf Rotterdam bij het rondetafelgesprek aanwezig.

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Koen van Weel/anp

9

FORUM #08/19.04.12

omslag

10

FORUM #08/19.04.12

In Turkije gaat alles sneller Het is één van de snelst groeiende economieën. Turkije is booming en weet dat. Niet langer het land van gastarbeiders, baklava en döner kebab. Maar modern, dynamisch en waanzinnig aantrekkelijk.

Tekst: Walter Devenijns, Jessica Maas | Foto: Martin Roemers/ hh

Het was voor Nederlanders ooit vooral de thuisbasis van de ‘gastarbeider’. Nu staat Turkije juist bekend als het land met een booming economie vlakbij Europa. Steeds zelfbewuster, mede dankzij een goed draaiende economie. Dat het zelfvertrouwen groeit, laat een reclamespotje van slechts 60 seconden duidelijk zien. Hoofdrolspeler: Turkish Airlines. Eerste scene: Barcelona-speler Messi traint met zijn clubgenoten, trainer Guardiola kijkt tevreden toe. Een paar seconden later staat een vliegtuig van de Turkse vliegmaatschappij naast het voetbalveld. De deur gaat open, op de gezichten van sommige voetbalspelers verschijnt een glimlach. Op de achtergrond zingt een vrouwenstem ‘We are Turkish Airlines, we are globally yours’. FC Barcelona in een reclamecampagne van een Turkse luchtvaartmaatschappij? Yep. Eind vorig jaar zette Turkish Airlines ook de Britse voetbalploeg Manchester United en vertrekkend keeper Edwin van de Sar in de tv-spotlights. Beide ploegen worden immers 11

FORUM #08/19.04.12

gesponsord door Turkish Airlines. Kwam de maatschappij in de jaren negentig nog wel eens negatief in het nieuws; Turkish Airlines heeft een turn-around gemaakt op gebied van passagiersservice, maar ook op gebied van zelfvertrouwen. De vliegmaatschappij wil gezien worden in haar race ‘naar de wereldtop’. Dat laatste is misschien bluf, want de concurrentie is bikkelhard. Maar de transformatie van een grijze muis naar een gelikt opererende maatschappij zegt óók iets over Turkije zelf, het land dat nog een deel van de aandelen van Turkish Airlines in handen heeft.

Turkije onder leiding van premier Erdo˘gan barst van het zelfvertrouwen. Voor de derde keer achter elkaar heeft Erdo˘gan de verkiezingen gewonnen. De economie draait op volle toeren. Al jaren, de recessie uitgezonderd dan. De bevolking groeit. Het fenomeen vergrijzing is onbekend. Wie een keer aan het eind van de dag op de autowegen rondom Istanbul heeft gereden, of een poging heeft gedaan om te

omslag

Ugur Ergun (High Performance)

‘Nederlanders worden niet als verraders gezien’ ‘Nederlanders hebben een goed imago in Turkije’, zegt Ugur Ergun. ‘Duitsers en Fransen moeten veel meer uitleggen over de harde uitspraken van Sarkozy en Merkel over de Turkse toetreding tot de eu.’ Lachend: ‘We worden niet als verraders gezien.

Nederlanders worden gerespecteerd.’ Ondanks dat Geert Wilders wel een paar keer ophef in de Turkse media heeft veroorzaakt met zijn uitspraken over de Koran, is hij volgens Ergun bij de meeste Turken onbekend. ‘Hij is hier een nobody.’

Ergun groeide op in Turkije, studeerde en werkte in Nederland en besloot eind jaren negentig weer terug te keren. ‘Niet vanwege heimwee, maar vanwege werk. Mijn vrouw en ik hadden het goed naar onze zin in Amstelveen, hebben ons destijds nooit een buitenstaander gevoeld. Maar ik kreeg een mooi aanbod.’ Inmiddels runt hij een management consultancy bureau gericht op de it- en communicatiesector. ‘Ik combineer de koele gestructureerde Nederlandse werkwijze met de Turkse flexibiliteit. Dat werkt.’ De welvarende economie helpt en de zaken gaan goed. ‘Een totaal andere situatie dan in Europa. De vraag ‘Wie heeft wie nodig?’ dringt zich op.’

Hij ziet meer Nederlandse ondernemers naar Turkije komen die een graantje mee willen pikken. ‘Met name in de sectoren waar Nederland sterk in is zoals watermanagement, recycling. Ook steeds meer mkb’ers komen deze kant op. Er liggen zeker kansen, maar zoals overal geldt, ze moeten zich de bedrijfscultuur eigen maken. Ze moeten kunnen omgaan met de bureaucratie. Dat is niet altijd makkelijk. De één redt het, de ander niet.’

gaan rijden, weet dat enorme files geen exclusief Europees probleem meer zijn. Turkije heeft volgens de Britse zakenkrant the Financial Times een can-do cultuur die voor een economisch wonder zorgt.

profiteren Ook Nederland profiteert van de nieuwe economische motor. De handel tussen de twee landen is de laatste jaren met 20 procent gegroeid.

Nederland is een van de top-3 investeerders, terwijl in Turkije inmiddels zo’n negentienhonderd Nederlandse bedrijven zijn gevestigd.

Omgekeerd lonkt Turkije ook naar Nederland. De in Amsterdam gevestigde Credit Bank bijvoorbeeld is formeel een Nederlandse bank met een Nederlandse bankvergunning, maar behoort wel tot het netwerk van een Turkse miljardair.

Nederland wil de banden met Turkije verstevigen. Dat dit jaar 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en het Ottomaanse rijk, 12

FORUM #08/19.04.12

de voorloper van Turkije, worden gevierd, komt dan ook mooi uit.

Binnenkort gaat er een Nederlandse handelsmissie naar Turkije, terwijl de Turkse president Abdullah Gül deze week (17 tot en met 19 april) ons land bezoekt met in het kielzog een zware Turkse handelsmissie. Turkije is met zijn tachtig miljoen inwoners en een groeiende middenklasse hot. Dat de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de eu in het slop zitten, er felle kritiek is op het schenden van de mensenrechten, en het feit dat gedoogpartner pvv niets van het islamitische Turkije moet hebben, laat zien dat de Nederlandse koopman sterker is dan het sentiment.

het geheim Anouk Ruhaak, economisch analist van de Rabobank, constateert ook dat Turkije ‘hard groeit’. Terwijl Nederland de handen dicht zou knijpen als de jaarlijkse groei weer in de buurt van de 2 procent zou komen,

Erik Klomp (Novodoor)

Jos Simons (bim)

‘Turkije is beter af zonder Europa’

‘Een Turk meldt zich niet zomaar ziek’

Tien jaar geleden zette Erik Klomp de stap. Samen met vrouw en drie kleine kinderen reed hij in met een Volkswagenbusje naar Istanbul. Klaar om samen met een Turkse partner een bedrijf in bouwmaterialen te beginnen. Met vallen en opstaan leerde hij de Turkse bedrijfscultuur kennen. ‘We hebben zo vaak op het punt gestaan om terug te keren.’ Maar langzaam viel alles op zijn plaats. Het bedrijf specialiseerde zich in deuren en hang- en sluitwerk. Dat was een goede zet. Inmiddels heeft Novodoor 25 mensen in dienst en is actief in meer dan tien landen. De booming economie - met 8,5 procent over heel 2011 één van de snelst groeiende economieën ter wereld - heeft de belangstelling van ondernemend Nederland in Turkije doen toenemen.

Klomp: ‘Er zijn veel Nederlanders die hier wat willen beginnen.

Maar eenvoudig is het niet. Een betrouwbare Turkse partner en een strakke administratie, dat is van belang. Daar wil het nog wel eens op mislopen.’

Volgens Klomp hebben veel Nederlanders moeite met zich dienstbaar op te stellen ‘Wanneer je een gesprek hebt gehad, moet je niet tien dagen wachten met het versturen van de offerte. Dan voelt de klant zich niet serieus genomen en ben je ze kwijt. En je moet bereikbaar zijn. Liefst 12 uur per dag. Respect is belangrijk.’ De Turkse toetreding tot de Europese Unie is geen onderwerp van gesprek. ‘Dat speelt totaal niet. Niet gek, wanneer je naar de problemen in Europa kijkt. Ik denk ook dat Turkije beter af is zonder Europa. Wat moeten ze met dat aankomende bejaardentehuis?’

Jos Simons, oud-directeur van Aldi Nederland, heeft nog géén dag spijt gehad van zijn komst naar Turkije in 2001. Onder zijn leiding groeide de Turkse prijsstunter bim in tien jaar tijd uit tot één van de grootste supermarktketens van het land. Van negenhonderd winkels naar 3.370. De formule is identiek aan die van Aldi. Een beperkt assortiment, een platte organisatie en weinig poespas. ‘Die formule werkt overal.’ Twee jaar geleden trad hij terug als bestuursvoorzitter, maar als lid van de raad van commissarissen en speciaal adviseur is hij nog steeds betrokken bij ‘zijn bim’. Simons roemt de jonge beroepsbevolking en de arbeidsmoraal. ‘Er wordt hier echt hard gewerkt. Als ik alleen al kijk naar het ziekteverzuim, dat ligt hier veel lager dan in Nederland. Een Turk meldt zich niet zomaar ziek’ Volgens Simons biedt het land veel kansen voor Nederlandse ondernemers. ‘Er zijn natuurlijk veel gelukzoekers, in beide landen, die snel geld willen maken. Maar met de juiste instelling en een goed plan kan veel.’ Hij heeft het land zien veranderen. Met de economie groeide ook het zelfvertrouwen van de Turken. ‘Een paar jaar geleden was nog 65 procent van de Turken voor toetreding tot de eu, nu is dat teruggezakt naar rond de 30 procent.

Niet vreemd, ik heb me ook vaak geërgerd aan die denigrerende toon uit Europa, terwijl landen als Bulgarije en Roemenië wel lid zijn geworden. Tsja. Niet gek dat de Turken nu denken: ze zoeken het maar uit en zich op het oosten richten.’

noteerde Turkije in de eerste helft van 2011 een plus van liefst 10,2 procent. Daarmee stond Turkije in de top van de wereldranglijst. Ook als de dip in 2009 na het uitbreken van de kredietcrisis wordt meegenomen, bedraagt de gemiddelde economische groei over een periode van tien jaar 4 procent. Wat is het geheim van Turkije? Het land is stabieler geworden, vertelt Ruhaak. ‘Je merkt ook dat investeerders meer vertrouwen beginnen te krijgen in de Turkse economie.’ Dat vertrouwen was er lange tijd niet. In de jaren tachtig en negentig leed het land onder het typische boom-bustsyndroom. De economische groei schommelde tussen een plus van 10 procent en een min van 8 procent.

Rond de eeuwwisseling kwam dé grote klap. De economie ging onderuit na een politieke crisis, waarbij de inflatie opliep naar 75 procent. De bankensector bleek zeer kwetsbaar te zijn. Met het aantreden van de nieuwe regering onder leiding van de islamitische akp-premier Erdo˘gan werden zware hervormingen doorgevoerd. ‘Daarvan profi13

FORUM #08/19.04.12

teert Turkije nog steeds’, vertelt Ruhaak. ‘Het bankenstelsel werd versterkt, terwijl de controle erop eveneens verstevigd is. De Turkse banken hebben weinig last gehad van de kredietcrisis. De Turkse centrale bank is onafhankelijker geworden. De overheid is gedreven om het begrotingstekort laag te houden. Ze hebben net als in Europa tijdens de crisis stimuleringsprogramma’s gehad, maar nu de crisis voorbij is, gaat de hand weer op de knip.’

zelfvertrouwen Dat de Turkse staat meer zelfvertrouwen heeft, maakte president Gül eind vorig jaar in een rede in Wenen duidelijk. Europa kreeg van hem verbaal een draai om de oren. Het dooretteren van de eurocrisis liet volgens Gül zien dat Europa zijn eigen huis niet op orde kan krijgen.

‘De nalatigheid van de Europese Unie heeft de weg vrijgemaakt voor de moeilijke economische situatie op dit moment’, aldus Gül. Europa

omslag

Kansrijk in Turkije De Turkije-werkgroep van Dutch Trade Board denkt dat Nederlandse bedrijven in zes Turkse sectoren sterk kunnen groeien: Water - De Turkse watermarkt verandert, mede door het streven om te voldoen aan de eu-normen. Daarbij wordt onder meer ­gekeken naar waterbeheer, de drinkwatervoorziening, waterzuivering en het grondwaterbeheer.

Infrastructuur - Turkije wil de transporthub van de regio worden.

Daarnaast moet de infrastructuur verbeterd worden door het groeiende verkeer. Kansen liggen er ook op het gebied van wegen, spoorwegen en havens.

Maritiem - Scheepsbouw groeit al jaren in Turkije. De Vereniging Nederlandse Scheepsbouw Industrie (vnsi) en Holland Marine Equipment (hme) zijn geïnteresseerd. hme heeft al een handelsmissie gestuurd naar Turkije.

Milieu - De Turkse overheid wil stevig investeren in de milieusector. Ook hier speelt de invoering van de eu-normen en -regelgeving een stimulerende rol. Voor het Netherlands Waste Management Partnership (nwmp) is Turkije een van de prioriteitslanden.

Automotive - Het land verovert binnen vijf jaar een plaats in de top-10 van autoproducerende landen, wordt verwacht. Wel heeft de economische crisis voor een dip in de automotive-sector gezorgd.

Energie - Turkije is een belangrijk land voor de doorvoer van olie en gas. De energiebehoefte neemt toe, terwijl de interesse in alternatieve energie eveneens groeit. Tussen Turkije en Nederland is een memorandum of understanding op energiegebied gesloten.

Energie-efficiency en duurzaamheid bieden mogelijkheden.

Meer info: http://www.internationaalondernemen.nl/dtb/dtb_tur.asp

moet orde op zaken stellen. Dat Gül de Europeanen in het openbaar kapittelde, zegt iets over de nieuwe verhoudingen. Want ook het Turkse economische wonder kent zijn zwakke plekken. De minimumlonen bijvoorbeeld zijn relatief hoog, waardoor Turkije terrein verliest.

De textielindustrie ziet fabrieken verdwijnen richting China, waardoor vooral laagopgeleide werknemers hun banen verliezen. De bureaucratie is groot, terwijl de economische groei sterkt leunt op kredieten uit het buitenland. De zwarte sector is enorm, waardoor de staat miljarden aan belasting misloopt.

Ruhaak: ‘De Turken sparen weinig. De bevolking houdt er erg van om op krediet te leven. Op zich begrijpelijk als je een periode van hyperinflatie hebt gehad. De angst bij Turkije is altijd dat het land te hard groeit, waardoor het gat op de handelsbalans nog groter wordt. Economen en investeerders zijn bang voor de terugkeer van het oude boombustscenario. Aan de andere kant is dat ook een soort reflex om altijd 14

FORUM #08/19.04.12

maar naar het turbulente verleden te wijzen. Je moet de cijfers van Turkije een beetje in balans zien. Het tekort op de handelsbalans is absoluut zorgwekkend, maar tegelijkertijd is er nu een regering die beter oplet dan die van 15 tot 20 jaar geleden.’

Bij een groeiend zelfvertrouwen hoort ook een staat met groeiende ambities. In 2023, als de Turkse republiek officieel 100 jaar bestaat, moet het land tot de top-10 van de wereldeconomie behoren. Tijdens de viering van de 400-jarige Turks-Nederlandse relatie zal een ding duidelijk worden. Nederland krijgt bezoek van een zeer zelfbewuste Turkse president.

ADVERTENTIE

15

FORUM #08/19.04.12

actueel

Nederland–Duitsland: Tekst: Karin Bojorge, Frank den Hoed | Beeld: Link Design

Nederland is al jaren het slimme broertje van Duitsland… ...maar de onze is hoger!

De Duitse arbeidsproductiviteit is hoog...

100

124

136

Arbeidsproductiviteit per gewerkt uur in 2011 (EU-27 = 100) Bron: Eurostat

...en het verschil is vooral in de laatste tien jaar flink toegenomen. De Duitsers worden steeds goedkoper en de concurrentiekracht wordt dus steeds groter

…maar Duitsland is wel kampioen loonmatiging...

Duitsland

€

€ 1970

Nederland

€ 100

84

100

106

2011

De arbeidskosten per eenheid product zijn in Duitsland sinds 1970 2,5 keer zo hoog geworden…

…maar in Nederland zijn dezelfde arbeidskosten per eenheid product sinds 1970 ruim 3,5 keer zo hoog geworden Bron: DNB

16

FORUM #08/19.04.12

Arbeidskosten per eenheid product ten opzichte van het eurogebied, 1998 = 100 Bron: DNB

0–1?

Wirtschaftswunder, deel twee

Ondertussen blijven de lonen in Nederland stijgen...

De cao-lonen in de private sector stegen tussen 2000 en 2011 fors, maar inclusief werkgeverslasten was die stijging nog veel groter

+32%

+28%

2000

2011

cao-lonen private sector 2000-11 cao-lonen inclusief werkgeverslasten 2000-11

...dat voelen vooral de werkgevers door een explosie van de kosten voor pensioen, WW en zorg tussen 2002 en 2010

werkgeverslasten pensioen

+40%

Werkgeverslasten WW

+79% Werkgeverslasten Zorgverzekeringswet

+107% Bron: DNB

17

FORUM #08/19.04.12

Het gaat de Duitsers economisch voor de wind.

Meer dan de Nederlanders. Wat is hun succesformule? Vooral waar het gaat om de ontwikkelingen van de salarissen zijn er grote verschillen.

Een belangrijk deel van dat verschil werd gemaakt in 2003. In dat jaar besloot de Duitse Bondsregering onder leiding van bondskanselier Gerhard Schröder tot ingrijpende hervormingen van het sociale stelsel. Die hervormingen kwamen er omdat het land al lang kampte met een tegenvallende groei en een oplopende werkloosheid. Een van de grote ‘boosdoeners’ was de Duitse hereniging. Door de kosten hiervan was het begrotingstekort structureel gegroeid.

‘We moeten afscheid nemen van veel dat ons dierbaar is.’ Die woorden van Schröder, uitgesproken tijdens een toespraak voor partijgenoten, gaven goed aan hoe diep het mes in alle verworvenheden uit voorbije decennia ging dankzij die hervormingen. Een van de belangrijkste wapenfeiten was een verlaging van de startsalarissen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Niet alleen om de groei van het aantal werklozen tot staan te brengen, maar ook om de internationale concurrentiekracht en daarmee de exportpositie van Duitsland, land van de maakindustrie, een boost te geven.

De gevolgen bleven niet uit. Mede dankzij de gunstige ligging van het land ten opzichte van opkomende markten volgde een periode van herstel. Maar met als gevolg ook: een groeiende disbalans tussen Duitsland en andere Europese landen. Als het aan de vakbonden ligt, komt het snel tot een trendbreuk. Eind maart werd bekend dat werkgevers- en werknemersorganisaties het erover eens waren geworden dat Duitse rijks- en gemeenteambtenaren er de komende twee jaar 6,3 procent op vooruit gaan.

De kans is groot dat de vakbonden in de industrie het ‘goede voorbeeld’ zullen volgen en vergelijkbare eisen stellen.

& zoon Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht eigenaar

18

FORUM #08/19.04.12

Polat International Supermarkt Supermarkt Delft, Pijnacker Variabel 2006 (Delft), 2012 (Pijnacker) Haรงi Polat

‘Mijn vader is echt geniaal’ Na zes jaar een internationale supermarkt te hebben gerund in Delft, vond Haçi Polat het tijd voor uitbreiding. Begin dit jaar opende hij een filiaal in buurgemeente Pijnacker. Z’n oudste zoon Erdal zwaait daar de scepter. ‘Alles draait om respect.’

Tekst: Frank den Hoed, foto’s: Ton Poortvliet, familie Polat

Haçi Polat (49)

Erdal Polat (28)

‘We hebben een heel drukke periode achter de rug. Ik was eerlijk gezegd vergeten dat het Pasen was, dus ik had daar bij de inkoop van de verse producten helemaal geen rekening mee gehouden. Het was zo druk dat ik halverwege tweede Paasdag door mijn voorraad groenten heen was. Ik heb daarvan wel geleerd.’

‘Ik ben nu zes jaar actief in de supermarktbranche. Tot voor kort had ik alleen een zaak in Delft. Maar sinds een maand of vier heb ik er ook een in Pijnacker. Diverse klanten die naar Delft kwamen om inkopen te doen, zeiden: ‘We willen dat jij dichter bij ons komt!’ Na een tijdje had ik zoiets van: goed idee. Ik heb mijn klanten bedankt voor de tip en ben hier begonnen. Met Erdal als bedrijfsleider.’

‘Voordat mijn zoon bij mij in de zaak kwam, was hij betonvlechter.

Zwaar werk, in weer en wind. Ik vond dat maar niets. Ik wilde hem graag een goede toekomst bieden. De supermarktbranche was niet helemaal nieuw voor hem. Al in zijn tijd in de bouw hielp hij mij.

Zaterdag, zondag, vrije dagen: als hij tijd had, was hij er. Hij had er plezier in. En hij heeft daar geleerd hoe het er in een supermarkt aan toe gaat. Bijvoorbeeld hoe je moet omgaan met klanten.’

‘In Delft was Erdal hulp, nu moet hij zelfstandig werken. Dat betekent niet dat hij alles nu zelf maar moet uitzoeken. ’s Avonds, thuis, eten we gezamenlijk. Na het eten drinken we een kop thee. En dan bespreken we de gebeurtenissen van de dag. Dan praten we over de zaken. Eerlijk en open. Zo werkt dat bij ons. Ik ben trots op mijn zoon. Hij luistert heel goed. Als ik wat zeg, doet hij er ook echt wat mee. Als hij goed blijft luisteren, gaat hij vanzelf verdienen. Daarvan ben ik overtuigd.’

‘Respect voor elkaar staat bij ons voorop. Dat is een onderdeel van onze cultuur. Ieder mens heeft wel iets, maar het is niet de moeite om je daar druk over te maken. Ik hoor van klanten dat ze tevreden zijn.

Dat ze Erdal vriendelijk vinden. Ik hoop dat het zo doorgaat. Het is ook een kwestie van een goed product verkopen, dan komen de mensen vanzelf terug. En zorgen voor continuïteit in het assortiment. Dan weten de mensen waar ze aan toe zijn.’

‘Ik heb gewerkt als betonvlechter. Op zaterdag en zondag en op andere momenten dat ik vrij was, hielp ik mijn vader in de supermarkt. Nou, als je het werk in de bouw gewend bent, is al het andere gemakkelijk.

Twee, drie jaar geleden ging het minder in de bouw. Ik heb m’n vader toen verteld dat ik wel in het bedrijf wilde. Hij was daar blij mee. Ik heb eerst nog in zijn zaak in Delft gewerkt. Totdat hij in Pijnacker een filiaal mocht openen. Daar zit ik nu vier maanden.’

‘Het gaat prima samen. Anders ga je ook niet met elkaar werken. Bij veel families is vader de baas, weet hij het altijd beter. Bij ons is dat anders. Mijn vader heeft me snel eigen verantwoordelijkheid gegeven.

De ruimte gegeven om dingen zelf te bepalen. En als ik wat tegen hem zeg, dan accepteert hij dat gewoon. Net zo goed als ik het van hem accepteer als hij wat zegt. Ik hoop zelfs dat hij wat zegt. Want hij is geen man van veel woorden.’

‘Betonvlechten is zwaar. Je bent de hele dag aan het sjouwen. Ook het werk in de supermarkt is soms zwaar. Maar anders. Je bent de hele dag geestelijk bezig, moet overal rekening mee houden: uiterste verkoopdata, inkoopprijzen, verkoop. Als voorbeeld heb ik veel gehad aan mijn vader. Hij is werkelijk geniaal, weet echt heel veel dingen uit zijn hoofd. Ik ben daar veel minder goed in. Mijn vader heeft alles zelf moeten doen. Voor mij is het gemakkelijker. Ik krijg hulp van hem, maar ook van mijn broers. Maar ik heb het nog moeilijk hoor.’

‘Wij noemen ons internationaal. En zo kun je je niet noemen als je alleen maar Turkse producten verkoopt. Ik heb dus met heel veel leveranciers te maken: Surinamers, Marokkanen, Afghanen, Iraniërs, Nederlanders. De combinatie van mijn Turkse en Nederlandse achtergrond helpt me: het maakt het gemakkelijker om te gaan met mensen van verschillende nationaliteiten. Zaken zijn zaken, heeft mijn vader mij geleerd. En zo zie ik het ook. Het kan mij echt niet schelen of ik met een Turk praat of met een Chinees. Er gaan producten heen en weer, er gaat geld heen en weer en dat is belangrijk. Daar moet je voor gaan.’ 

19

FORUM #08/19.04.12

achtergrond

Innovatief krimpen: hoe doe je dat?

20

FORUM #08/19.04.12

Sinds jaar en dag worden proef­ballonnetjes opgelaten voor regelvrije zones in krimpgebieden. Maar ze zijn er nog steeds niet. Ondernemen in krimpgebieden valt ondertussen niet mee.

Wie regelt de regelvrije zones?

Tekst: Remko Ebbers, foto: Karel Zwaneveld/hh

Oude regels voor een nieuwe werkelijkheid. Dat knelt nu steeds meer regio’s te maken krijgen met structurele krimp. Bijvoorbeeld in de regio Heerlen. De bevolkingsdaling is er zo groot dat er hele stukken uit de stad gesloopt gaan worden. Het is de vraag hoe je dan nog de stedelijke samenhang bewaart. Woningbouw heeft geen zin, geen mensen. Dus moet er een andere bestemming worden gezocht voor het braakliggende terrein. Een vorm van bedrijvigheid? Of een groot park, iets toeristisch of stadslandbouw? Al die creatieve plannen lopen nu vast. Vast op wet- en regelgeving op het gebied van natuurontwikkeling en landbouw. Die is helemaal niet toegesneden op toepassing in stedelijk gebied.

Het grote probleem van beleid tegen bevolkingskrimp is volgens Ben van Essen, hoofd strategie van de provincie Limburg, dat er geen ervaring mee is. ‘We moeten met veel creatievere oplossingen komen dan: we pleuren wel een woonwijk neer. Vrijwel alle wet- en regelgeving heeft als onderliggende gedachte dat er op termijn wel weer groei komt. Dat idee moet je laten varen in krimpgebieden. Goedbedoelde wetgeving werkt daar contraproductief.’

Krimp is nieuw, in elk geval sinds mensenheugenis. Er moet geïnnoveerd worden op alle gebieden en dan zitten regels soms onbedoeld in de weg. Er worden in de politiek al jaren luchtballonnetjes opgelaten over regelvrije of regelarme zones. De ser adviseerde een dergelijke aanpak nog in maart 2011. Maar de laatste anderhalf jaar is het oorverdovend stil als het gaat om experimenteerruimte. Onderwijs en zorg in krimpgebieden mogen dan wel experimenteren met regelgeving door een Kamermotie van eind vorig jaar. Maar voor een leefbare regio moet ook het bedrijfsleven niet aan elkaar vast zitten. Den Haag denkt wel aan wonen, niet aan werken.

dwangverhuizingen Krimpgebieden hebben te maken met een combinatie van vier factoren: ontgroening, vergrijzing, minder mensen en minder huishou21

FORUM #08/19.04.12

olaf kraak/ hh

achtergrond

Woningramp op komst?

Het kabinet bereidt een wet voor om woningbouwcorporaties te verplichten tot 70 procent van hun voorraad te verkopen. In krimpregio’s wordt met angst en beven naar deze verplichting gekeken. In die gebieden zijn juist de woningbouwcorporaties grote opdrachtgevers en als enige bereid om te investeren in woningbouw en renovatie. Het bedrijfsleven verwacht zware klappen als de woningbouwcorporaties in krimpregio’s hun financiële kracht verliezen. Daarnaast komen er zo koopwoningen op de markt in een gebied waar toch al niet of nauwelijks vraag is.

Leeggelopen gebied of het laboratorium van Nederland? ‘Op termijn komt overal de bevolkingsgroei tot stilstand.’

dens. Voor de lokale economie is het prettig als er voldoende bedrijven zijn die werkgelegenheid bieden. De bedrijven willen voldoende geschikt personeel en een afzetmarkt. Zijn die laatste twee factoren er niet, dan gaan bedrijven weg, is er geen werk, dan gaan mensen weg en zo ontstaat een vicieuze cirkel die leidt tot leegloop van een regio.

In het verleden wist Den Haag wel raad. Regeringen verplaatsten hele overheidsonderdelen naar de probleemgebieden. De Belastingdienst naar Groningen, het Centraal Bureau voor de Statistiek naar Limburg en subsidie voor de daf-personenwagenfabriek om werkloze mijnwerkers aan een baan te helpen na de mijnsluitingen. Die oplossing was misschien niet zo briljant als het in eerste instantie leek. Mijnwerkers waren niet altijd even gelukkig aan de lopende band en overheidspersoneel zat niet per se te wachten om met hun families verplicht te verhuizen van de Randstad naar de buitengewesten.

‘Veel gemeenten willen mensen van buiten trekken, maar wij zijn nu eenmaal een perifere omgeving’, zegt Akke Groenewoud van vnoncw Noord realistisch. ‘Een groot deel van de mensen wil hier gewoon niet wonen.’ Het bedrijfsleven in Groningen heeft met de provincie een begin gemaakt om samen leefbaarheidprojecten op te zetten. Daarbij wordt eerder ingezet op continuïteit dan op het aantrekken van nieuwe bedrijven. Groenewoud: ‘Het gaat niet om veel geld, maar dan moeten de mogelijkheden voor vernieuwing er wel zijn. Wat mag er bijvoorbeeld allemaal in krimpdorpen? Zijn de gebruikelijke regels voor ruimtelijke ordening wel zo logisch? In veel dorpen geldt dat woningen niet gebruikt mogen worden voor tijdelijke bewoning. Maar is leegstand en verkrotting niet veel erger voor de economie dan een aantal huizen dat alleen in de weekeinden en vakanties wordt bewoond?’

Het is misschien veel handiger om te kijken waar de kansen liggen die een krimpregio nog wél heeft dan aannemen dat het stimuleren van allerlei initiatieven tot bevolkingsgroei leidt. Overheden zijn vaak veel

22

FORUM #08/19.04.12

te veeleisend met regelgeving zoals bestemmingsplannen. De procedures zijn omslachtig en de terminologie is vaak ingewikkeld, bleek in Noord-Nederland. Juist in krimpgebieden is het van belang dat ook lager opgeleiden eenvoudig een eigen bedrijf kunnen beginnen, anders gaan ze weg naar plekken waar ze makkelijker een baan kunnen vinden. Ze moeten snel en soepel door de procedures heen geholpen worden. En er moet ruimte zijn voor maatwerk. De ene bevolkingskrimp is de andere niet, stelde de ser al vast in het rapport Bevolkingskrimp benoemen en benutten. De verwachte bevolkingsdaling in Het Gooi, welvarend en op korte afstand van de groeiregio’s Amsterdam en Utrecht, heeft een heel ander karakter dan de al ingezette bevolkingsdaling in het relatief arme en dunbevolkte Noordoost-Groningen of in de verstedelijkte Parkstad Limburg, staat in het rapport. ‘Voor het beleid betekent de grote verscheidenheid in krimpregio’s dat blauwdrukken niet effectief zijn. Maatwerk is geboden, wet- en regelgeving moet voldoende experimenteerruimte bieden voor de gewijzigde omstandigheden.’

omgekeerd beleid Ronald Goedmakers is directeur van Vebego, een bedrijf voor facilitaire en personeelsdiensten en gezondheidszorg. Met een honderdtal bedrijven en deelnemingen heeft het in vijf landen 46 duizend mensen in dienst. In 2010 had het bijna 1 miljard euro omzet, uit vooral schoonmaak en gezondheidszorg. Hij ziet dat beleid in krimpregio’s vaak beter het omgekeerde kan zijn van wat Den Haag wil om het woon- en werkklimaat aantrekkelijk te houden. ‘In Den Haag hebben ze, misschien wel terecht, een hekel gekregen aan grote fusies van scholen en samenwerkingsverbanden van gezondheidszorgorganisaties. Maar ziekenhuizen in krimpgebieden moeten elkaar niet beconcurreren. Zo gaan ze beide kapot en dan heeft de regio helemaal geen gezondheidszorg. Het is veel beter om afspraken te maken wie wat

column scheer

In de agrarische Achterhoek, waar ze krimp verwachten, zouden ze wel wat meer ruimte in de regels rond bio-energie en innovatie willen. Er is nog veel grijs gebied en onkunde en hoopvolle initiatieven verzanden in procedures. In de Achterhoek heeft een burgerprotest een biovergistingsinstallatie in Barlo tegengehouden. Biogasvereniging Achterhoek zette haar zinnen toen op een industrieterrein in Varsseveld, maar de provincie Gelderland wil zelf een aantal locaties aanwijzen. Zo duurt het jaren voor er een vergunning is.

gaat doen zodat beide ziekenhuizen streven naar betaalbare kwaliteit en alleen investeren in hun eigen specialisme.’

Ook voor scholen zou de landelijke overheid er volgens Goedmakers goed aan doen om afwijkingen toe te staan op het algemene beleid. Goedmakers: ‘In wet- en regelgeving wordt nu gestreefd naar kleine scholen. In krimpgebieden worden kleine scholen nooit meer levensvatbaar, die moet je niet zelfstandig houden met een subsidie, die moeten fuseren. Dan doen ze het waarschijnlijk veel beter. Goed kwalitatief onderwijs is ook voor het bedrijfsleven van belang.’

Met een hoofdkantoor in Voerendaal (Limburg) ziet Goedmakers dat er mogelijkheden zijn voor mensen die grensoverschrijdend kunnen denken. Zuidelijk Limburg is dan wel een krimpregio, 10 kilometer verderop in Duitsland is de Universiteit van Aken ­booming. Het zou wel aardig zijn als regelgeving zo geharmoniseerd wordt dat de regio daar ook van profiteert. Maar tot nu toe zijn de grenzen nog niet weg. Er is dan wel een ‘grensoverschrijdend industrieterrein Heerlen-Aken’, maar de regelgeving is niet grensoverschrijdend. Die is óf Duits óf Nederlands en daar zit veel lucht tussen.

laboratorium Belangrijk is volgens provinciaal strateeg Ben van Essen dat de politiek niet meewarig de krimpgebieden wil helpen om uit de ellende te komen. ‘Beleid maken voor een goede sociaaleconomische toekomst in krimpgebieden is leuk, erg uitdagend. Het is even wennen aan een nieuwe manier van denken, maar er ontstaat een heel nieuwe dynamiek. Hier móet je kansen benutten, vroeger innovatief zijn dan elders. Regels die we vroeger bedachten, gaan niet meer op. De landelijke politiek moet de krimpregio’s vertrouwen. Wij zijn het laboratorium voor Nederland, want op termijn komt overal de bevolkingsgroei tot stilstand.’ 23

FORUM #08/19.04.12

Val Als trouwe luisteraar van het ochtendprogramma van Giel Beelen tijdens het brood smeren en sinaasappels persen was ik al bekend met het spelletje Gaat ie mee of zegt ie nee?. Daarbij wordt aan Bekende Nederlanders tijdens een normaal interview een onzinvraag gesteld. Tot voor kort ging het vooral om artiestenvolk, en dat zijn niet de snuggerste geesten als het om algemene ontwikkeling gaat. Ze mogen blij zijn dat ze een ander talent hebben.

De laatste tijd is de aandacht verlegd naar het Binnenhof. Met als klinkend resultaat het opstappen van interim-Kamerlid John Leerdam. Diens baas, PvdA-fractieleider Diederik Samsom, kwam met de schrik vrij. Hem werd in dezelfde rubriek gevraagd naar het niet meenemen van Jaël Jablabla, na terrorist nu een Nederlandse voetballer, naar het ek deze zomer.

Samsom antwoordde naar waarheid dat je hem niets over voetbal moest vragen. Terwijl alleen al de naam ‘Jablabla’ argwaan moet wekken. En wat te denken van een fractieleider van een grote oppositiepartij die toegeeft niets met voetbal te hebben? Is dat niet gewoon algemene kennis die je moet hebben?

Ondertussen heeft GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent ook een duit in het zakje gedaan door serieus in te gaan op een vraag naar de steun van Richard Nixon aan de verkiezingscampagne van Barack Obama. Nixon is niet alleen allang dood, hij was ook nog eens Republikein. Van Gent denkt er echter niet over om net als Leerdam af te treden – ze had immers niet gejokt. Even een tijdje uit de schijnwerpers om je diep te schamen, lijkt me toch wel op zijn plaats.

De huidige blunderaars zijn vorig jaar al vooraf gegaan door Emile Roemer van de sp. Die achtte het mogelijk dat Boris Jeltsin (dood) Moammar Khadaffi (toen nog levend) asiel wilde verlenen. En dat voor een voorman van een voormalig communistische partij.

Het is niet erg dat Kamerleden niet alles weten. Het zijn ook maar mensen. Het is wel erg dat zij dat niet durven toe te geven. En dan ook nog eens beginnen over brutale journalisten die je in de val laten lopen. Zoals de oosterse filosoof Jaël Jablabla ooit schreef: ‘Wie een kuil graaft voor zichzelf, heeft alleen een zetje nodig.’

Paul Scheer

jeroen poortvliet

Biogasstagnatie

uitspraken

‘Ik sla niet met de zweep, maar ik wil wel dat het werk goed wordt gedaan.’

Verkeersminister Melanie Schultz, Elsevier van 7 april

‘Met het pleidooi voor de nullijn is vno-ncw de lobbyist van de technologische achterlopers en dozenschuivers.’

Alfred Kleinknecht, hoogleraar economie aan de tu Delft, de Volkskrant van 3 april

‘Er is (bij de ser) een grote schoonmaak nodig, net als we nu doen binnen de fnv. Even goed de kastjes uitschrobben.’ fnv-voorzitter Agnes Jongerius, nrc Handelsblad van 22 maart

‘Guy Verhofdstadt is een meester in het spenderen van andermans geld.’

Rik Van Cauwelaert, directeur van weekblad Knack, Elsevier van 7 april

‘De bakker en slager zuchten onder de belastingdruk. Die hebben niets aan een federaal Europa.’

Consultant Wytze Russchen, Elsevier van 7 april

‘Zonder geloof is het leven eigenlijk vrij onzinnig.’

Pastoor Henri ten Have, Elsevier van 7 april

‘Mensen willen gezond doodgaan. En fietsen is heel gezond.’

Ruud Campagne, directeur fietsbandenfabrikant Vittoria, Elsevier van 14 april

‘De alfa’s zijn vergeten hun nut te verdedigen.’

Rens Bod, hoogleraar geesteswetenschappen, de Volkskrant van 5 april

‘Wat ik doe met mijn computer, daar moeten mijn kleinkinderen om lachen.’

Oud-Akzo-topman Kees van Lede, Elsevier van 7 april

24

FORUM #08/19.04.12

vijf vragen aan

hans clevers

‘Topsectorenbeleid leidt niet tot nieuwe bedrijven’ Het topsectorenbeleid van het kabinet zou wel eens kunnen zorgen dat het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in het gedrang komt.

Dat is de vrees van Hans Clevers, die nieuwe president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (knaw). ‘En zonder dat onderzoek drogen toepassingen in het bedrijfsleven op.’

Bezuinigen op onderzoek en innovatie. Dat is toch niet echt aan de orde?

‘Nou, dan wijs ik er toch op dat het fonds dat met de aardgasbaten onder meer onderzoek financiert, verdwijnt. Daarnaast krijgen de knaw en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek ook minder geld. Bij de private r&d is sprake van een verschuiving van subsidies naar fiscale maatregelen. Bedrijven krijgen een afdrachtvermindering op de loonkosten die samenhangen met speur- ontwikkelingswerk. Er is echter geen zicht op of zij het geld dat zij daarmee besparen weer in onderzoek steken.

Ik denk dat de totale onderzoekcapaciteit in Nederland de komende jaren afneemt.’

Bedrijven hebben daar zelf toch ook belang bij?

‘Ja, maar subsidies hebben als voordeel dat het geld dat daarmee gemoeid is, recht25

streeks naar onderzoek gaat. De overheid heeft minder vat op fiscale maatregelen. Dat vind ik zorgwekkend gezien de huiver van bedrijven om in crisistijd geld aan onderzoek uit te geven.’

‘Nederland scoort internationaal toch al slecht op bedrijfsgerelateerde r&d. Voor een deel heeft dat te maken met de omvang van de farmaceutische industrie, waarin veel aan onderzoek wordt gedaan. Van de Nederlandse farma is weinig meer over.’

‘Ik heb de indruk dat we ook om andere redenen achterblijven bij andere landen. Je ziet dat bedrijven als Philips en dsm steeds meer van hun onderzoek buiten Nederland laten plaatsvinden. En als zulke grote bedrijven dat doen, telt dat echt door.’

U gelooft niet in het topsectorenbeleid?

‘Op korte termijn is dat een uitstekende keuze. Ik ben alleen bang dat die aanpak niet tot het ontstaan van nieuwe bedrijven op basis van innovaties leidt. Het topsectorenbeleid gaat immers uit van de vraag van bestaande bedrijven. En échte innovatie komt voort uit wetenschap bedrijven om de wetenschap.

Daarom pleit ik voor extra investeringen in de brede kennisbasis.’

‘Als het topsectorenbeleid niet werkt, moet het kabinet verder gaan op de weg van de afgelopen tien jaar. Er is in die tijd veel opgebouwd tussen de publieke en de private sector.’

FORUM #08/19.04.12

Bedrijven geven volgens u niet om fundamenteel onderzoek?

‘Ze hebben er geen direct belang bij. Alleen grote bedrijven, zoals Philips met zijn Natlab, kunnen er zelf aandacht aan besteden. Om die reden wordt het fundamentele onderzoek in de Verenigde Staten helemaal door de overheid georganiseerd en gefinancierd.

Fundamenteel onderzoek gaat vooraf aan toegepast onderzoek waar het bedrijfsleven baat bij heeft. Als je daar niet in investeert, droogt de pijplijn in vijf jaar tijd op.’

Onderzoek moet toch vooral ook economisch iets opleveren?

‘Ja, inmiddels is de wetenschap zich ervan bewust dat zij een bijdrage moet leveren aan de maatschappij, haar bestaansrecht moet tonen. Het probleem is meer dat het losweken van wetenschappelijke ontdekkingen voor toepassing in het bedrijfsleven een pijnlijk, moeizaam proces is. Het octrooirecht gaat in Nederland geheel naar de werkgever, in dit geval de universiteit. De onderzoeker krijgt daar geen deel van. De universiteit is bovendien bezorgd dat onderzoekers meer tijd gaan besteden aan hun commerciële speeltjes dan aan de wetenschap. Onderzoekers vragen zich af of al die sores het wel waard zijn.’  Tekst: Paul Scheer Foto: Martijn Beekman

belrondje

Help, de btw gaat omhoog Het kabinet overweegt de btw-tarieven te verhogen om het begrotingstekort onder de 3 procent te krijgen. Hoe kijken ondernemers tegen de plannen aan? Zijn ze tegen?

Of snappen ze de rekensom achter dat idee?

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Christiaan Krouwels, Nout Steenkamp, Sam Rentmeester

Nico van Staveren / Tank van Staveren / Emmeloord

‘Tegen’ ‘Ik ben tegen de verhoging van de btw. De koopkracht gaat daardoor naar beneden. Dit raakt alle burgers in hun portemonnee. Ik heb tankstations. Als het hoge tarief van de btw van 19 naar 20 procent gaat dan stijgt de prijs bij een benzineprijs van 1,80 euro per liter al weer met 2 cent. En dat terwijl de benzineprijs de laatste zes maanden sowieso flink is gestegen.’

‘Mag ik dit kabinet een ander voorstel voorleggen? Je kunt de

Karin Ossendrijver / Bouw- en Aannemingsbedrijf Ossendrijver / Amersfoort

‘Slecht idee’ ‘Op zich kan ik het best begrijpen dat dit kabinet naar de btw-verhoging grijpt. Ik snap dat er meer geld binnen moet komen en dat er bezuinigd moet worden. Maar voor de bouw- en renovatiebranche, de sector waarin ik werk, zal een btw-verhoging heel negatieve uitwerkingen hebben. Het gaat al zo ontzettend slecht met de bouw. Niet dat ik bang ben voor ons bedrijf, we zijn zuinig en hebben al op kosten

bespaard, maar veel andere bedrijven hebben het wel zwaar.

Voor veel ondernemers wordt het dit jaar erop of eronder. Er wordt al minder besteed, terwijl de branche ook nog moeilijker kredieten krijgt.’

‘Mocht de btw omhoog gaan dan wordt de kloof tussen het legale en het zwarte bouwcircuit nog groter. Tot nu toe hanteert de overheid voor bepaalde soorten stuc- en schilderwerk het lage 6-procentstarief. Ik was al heel blij met dat lage tarief, want de factor arbeid is ontzettend duur. Gaat dat tarief omhoog dan wordt het werk echt onbetaalbaar voor de consument.’

Timo de Regt / PDZ Uitzendbureau / Zaandam

‘Te simpel’ ‘Een btw-verhoging is geen goede maatregel. Het is een te simpele oplossing. Makkelijk geld ophalen en bovendien is het nog een lastenverzwaring voor de burger ook. De verhoging komt bovenop al die andere maatregelen die dit kabinet al heeft genomen. Op zich denk ik wel dat de negatieve effecten mee zullen vallen, want de verhoging geldt natuurlijk voor iedereen. Ook de concurrenten krijgen ermee te maken, dus dat speelveld blijft gelijk.’

26

uitgaven ook terugdringen door flink te snijden in het aantal ambtenaren. Hoe lager het aantal ambtenaren, hoe lager de aantallen regels. Want achter elke regel staat een ambtenaar. Ik weet dat de overheid in de regels snijdt, maar voor elke regel die verdwenen is, komt er al gauw weer een terug.

Daarnaast zou ik een pleidooi willen houden voor de harmonisatie van de btw-tarieven binnen Europa. Sommige landen hebben al een 20-procentstarief, anderen weer niet. Lastig.

Gelukkig hebben we geen pompstations aan de grens staan, anders hadden we er wel last van.’

FORUM #08/19.04.12

‘Wel zijn er op een ander gebied negatieve effecten. Mijn bedrijf is onder andere actief in de zorg. Als wij personeel uitzenden, moeten wij btw in rekening brengen. Zzp’ers in de zorg hoeven die belasting niet te factureren. Dus een verhoging zullen we wel degelijk merken, doordat het gat tussen de twee beroepsgroepen nog groter wordt. Nee, deze btwmaatregel is een kortetermijnmaatregel. Ik zie het als een soort kwartje-van-Kok. Die extra heffing werd ook niet meer afgeschaft. Privé gezien zal het mij niet zo treffen, maar voor de onderkant van de maatschappij wordt een dergelijke verhoging een heel andere zaak.’

vreemde ogen

‘Er mag wel wat passie bij’

Lorna Santos (42) Nationaliteit: Filipijnse Functie: operational risk officer bij ING Investment Management Hier sinds: 2011

‘Toen op de Nederlandse ambassade werd gevraagd of ik naar Nederland ging om mij bij mijn Nederlandse partner te voegen, was ik een beetje beledigd. Alsof Filipijnse vrouwen alleen maar naar Nederland gaan om te trouwen. Ik vroeg nog eens goed naar mijn aanvraagformulier te kijken.’

‘Het klopt wel dat Nederland geen populaire bestemming is voor Filipijnen die in het buitenland willen werken. We zijn traditioneel meer op de Verenigde Staten en Engeland gericht.

Persoonlijk werk ik liever met Europeanen op basis van mijn ervaringen en die van vrienden.’

‘Zelf wist ik ook niet veel van Nederland. Ik kwam er pas achter dat ing een Nederlands bedrijf was toen ik het aanbod kreeg om op het kantoor op de Filipijnen te komen werken. Echt enthousiast werd ik door het aanbod om naar ing in Nederland te komen. Ik ben gaan googelen en heb de Lonely Planet gelezen. Zo leerde ik dat in Nederland wordt gefietst, Nederlanders 27

melk drinken en brood eten, en dat het er kan sneeuwen: daar kon ik mee leven, ook gezien de betere balans tussen werken en leven.’

‘Op de dag van aankomst, in juli, scheen de zon.

De volgende dag regende het. Maar de lucht hier is fris, terwijl het op de Filipijnen meer drukkend is. Praktisch gezien vind ik het wel een beetje zonde om geld uit geven aan warme schoenen en jassen, maar de vier seizoenen zijn leuk, want ik houd van mode. Op de Filipijnen heb je maar twee seizoenen. Met wel meer zon.’

‘Het is hier rustig en vredig. In het verkeer wordt niet constant getoeterd, en de mensen zijn kalm en lijken geen haast te hebben. In het werk worden besluiten pas genomen als iedereen zijn mening heeft gegeven. Dat zou wel wat sneller en directer kunnen, zoals in Azië.

Als Nederlanders vergaderen, wachten ze even voordat ze op anderen reageren. Dat getuigt wel van respect. Toch mag het wel meer gepassioneerd van mij.’

FORUM #08/19.04.12

‘Waar ik niet snel aan zal wennen is het eten, zoals lunches die bestaan uit boterhammen en salades. Als er warme lunches zijn, is de smaak vaak flauw als je Aziatische gerechten gewend bent. Maar zonder olie en zout is Nederlands eten wel gezond.’

‘Nederlanders eten hun bord leeg, valt me op.

Ik wil nog wel eens wat laten staan als ik het niet op kan. Op de Filipijnen nam ik dat dan altijd mee in een zakje, om aan de straatkinderen te geven of thuis aan de honden.’  Tekst: Paul Scheer, Foto: Sam Rentmeester

omslag

ondernemen

op z’n Turks Turkse Nederlanders vormen de grootste groep allochtonen in het land. Van die vierhonderdduizend ‘Nederturken’ hebben er relatief veel voor het ondernemerschap gekozen. Hoe bevalt dat: ondernemen in Nederland? En kunnen we na vierhonderd jaar nog wat van elkaar leren?

Tekst: Walter Devenijns, Paul Scheer Foto’s: Ilco Kemmere

28

FORUM #08/19.04.12

Meer dan een halve eeuw geleden trof het Centraal Bureau voor de Statistiek de eerste Turken in Nederland aan. Honderd man sterk nog maar, en hier om te werken. Maar na 1960 ging het snel: van driehonderd in 1962 naar meer dan vierduizend in 1964. In dat jaar werd zelfs een Nederlands Wervingsbureau in Ankara geopend.

Tien jaar later werd het actief werven van Turkse arbeidsmigranten beëindigd. Nederland had er genoeg. Toch groeide de Turks-Nederlandse populatie gestaag verder. Mannen haalden vrouw en kinderen naar Nederland, of begonnen een gezin met een uit Turkije overgekomen bruid.

De ouder wordende Turk in Nederland heeft inmiddels heimwee gekregen naar het vaderland. Het aantal Turken dat jaarlijks terugkeert naar het land van herkomst komt in de buurt van het aantal dat nog steeds naar Nederland komt: een paar duizend.

Bijna 10 procent van de Turkse gemeenschap kiest voor het ondernemerschap. Hoewel, kiest: soms is het ondernemen ingegeven door de situatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Kom je niet aan de bak bij een bedrijf, dan begin je er toch zelf één? Maar los daarvan zijn Turken ook gewoon ondernemend. Net als Nederland is Turkije van oudsher een handelsnatie. De blik naar buiten, rechts naar het oosten, links naar het westen, met Turkije zelf als brug tussen die twee werelden. Die blik naar buiten, naar de kansen die er liggen, hebben Turks-Nederlandse ondernemers ook.

Melek Usta (42) Directeur Colourful People

‘In Istanbul voel ik de drive’ ‘Ik ben echt een product van beide culturen’, zegt Melek Usta, directeur van wervings-, selectie- en adviesbureau Colourful People. Geboren in Istanbul en met anderhalf jaar naar Nederland gekomen met haar ouders. Ze is als ondernemer in haar vaders voetsporen getreden.

Hij had in Istanbul een theehuis en een naaiatelier. Toen een personeelsfuctionaris van de Nederlandse kousenproducent Varitex eind jaren zestig zijn theehuis wilde gebruiken voor een informatieavond om gastarbeiders te werven, raakte hij zelf geïnteresseerd. Hij begon in loondienst bij Varitex, maar koos snel weer voor het ondernemerschap door een Turks restaurant te openen.

‘Mijn vader had een neus voor zaken, maar de financiën en de administratie waren niet zijn sterkste kant’, zegt Usta. ‘Dat clichébeeld van Turkse ondernemers die zonder veel voorbereiding met iets beginnen, gaat nu niet meer op. Vooral hoogopgeleide Turkse Nederlanders bereiden zich goed voor. Dat hebben ze op school geleerd.’

Een typische exponent van Turks ondernemerschap voelt zij zich niet, maar ze ziet wel verschil tussen Nederlands en Turks ondernemen.

‘Als ik morgen iets nodig heb, zorgt mijn Turkse leverancier daarvoor en komt de factuur later wel. Mijn Nederlandse leverancier komt eerst met een offerte. Voor beide is wat te zeggen. Turkse ondernemers hechten daarnaast veel waarde aan de relatie die zij met zakenpartners hebben. Ze willen je eerst leren kennen. Nederlanders kunnen ook 29

FORUM #08/19.04.12

informeel zijn, maar willen daarna toch snel tot zaken komen.’

Het klimaat voor Turkse Nederlanders en andere allochtonen in Nederland verhardt, wat volgens Usta vooral te maken heeft met de economische crisis. ‘Geert Wilders drijft op die wind mee.’ Ze merkt in haar eigen werk dat de diversiteitboodschap nu minder gehoor vindt. De overheid moet eerder mensen ontslaan dan werven, en het bedrijfsleven richt zich op overleven op de korte termijn. Usta wil naast haar Nederlandse activiteiten kijken wat de mogelijkheden op haar werkterrein zijn in Turkije, want dat zit nog in de groei.

Er zijn meer Turkse Nederlanders die hun geluk in het andere vaderland beproeven, uitgezonden als expat door hun werkgever of omdat de Nederlandse arbeidsmarkt op slot zit. ‘Sommigen komen zichzelf tegen in Turkije. Ze spreken de taal onvoldoende of hebben moeite met de hiërarchie op de werkvloer. Vrouwen zullen merken dat zij buiten Istanbul anders worden behandeld. Daar heerst nog echt een machocultuur.’

‘Als ik zelf in Turkije ben, voel ik de drive, de oerkracht van mensen die het van zichzelf en hun familie moeten hebben. Ik keer dan met een andere mindset terug naar Nederland, en maak me niet druk over futiliteiten als de discussie over dubbele nationaliteiten. Tegelijkertijd besef ik hoe goed alles hier georganiseerd is, en houd ik van de Nederlandse vrije geest.’

omslag

Cemal Yildirim (46) Ondernemer Gebroeders Yildirim en gemeenteraadslid in Zwolle

‘Het was knokken, knokken en knokken’ Zijn vader was gastarbeider, vertelt Yildirim en zijn stem wordt zacht.

‘Hij kwam in 1969 naar Nederland met een houten koffer. Sprak alleen Turks. Zijn eerste baan was in de textiel, in Borne (Twente).’ Nederlands leren was niet nodig. Dáár stond de machine. Vader kon zo aan de slag, weet Zwols ondernemer en gemeenteraadslid Yildirim nog.

Yildirim is blij dat zijn vader die moeilijke stap van het Turkse platteland naar het stedelijke Nederland heeft gezet. Dankzij hun vader hebben de vier broers, onder wie Cemal, een goede toekomst gevonden.

De derde generatie vindt ook haar weg. ‘Mijn zoon studeert nu geneeskunde in Leiden’, zegt hij trots.

Het was hun vader die de eerste stap in het bedrijfsleven zette. Hij nam een garage over van ‘Meneer Buitenhuis’. Yildirim: ‘Meneer Buitenhuis had geen opvolger. Mijn vader nam het over, kreeg daarvoor een lening.’ Zijn kinderen maakten het bedrijf groot. ‘We moesten hard werken, het was knokken, knokken en knokken. We leverden topservice. Banden wisselen, ramen poetsen. Op den duur werkten er 45 mensen op vijf tankstations.’ Inmiddels wordt er binnen het bedrijf een nieuwe koers gevolgd. Een deel van de tankstations is verkocht of wordt verhuurd. Bedrijfspanden worden gekocht. ‘Onze vader heeft tot aan zijn dood eigenlijk alleen maar gewerkt. Is relatief jong doodgegaan’, aldus Yildirim. ‘We doen het nu wat rustiger aan. We laten het

30

FORUM #08/19.04.12

geld tegenwoordig intelligent voor ons werken’, lacht hij.

Yildirim is blij met de viering van de 400-jarige relatie tussen Nederland en Turkije. ‘Voor mij als nieuwe Nederlander, van Turkse afkomst, is dat eindelijk positief nieuws. Ik weet: Wilders moet er niets van hebben. Man, wat wil je toch, denk ik soms. Waar komt de tulp vandaan? Juist. Wat heeft Holland ermee gedaan? Meer tulpen gekweekt dan het Ottomaanse rijk ooit had. Dat is toch mooi. Als er contacten zijn, ontstaat er vertrouwen. Als er vertrouwen is, ontstaat er handel.

Dat is goed. Meneer Wilders, zou ik willen zeggen, ga eens echt werken, aan de crisis.’

Ondanks het feit zijn vader hem op 8-jarige leeftijd naar Zwolle haalde, voelt Yildirim zich Nederlander. ‘Ik heb één paspoort, dat van Nederland. Als ik op vakantie ben in Turkije wil ik gauw terug. Zo warm. Ik mis de Nederlandse regen. Ik heb dat ook bij mijn familie gemerkt. Als we van Schiphol naar Zwolle rijden. Ja! Pa, we zijn weer thuis, roepen mijn kinderen dan.’ Zwolle. Het is Yildirims stad. Sinds enkele jaren zit hij voor de Swollwacht-partij in de gemeenteraad. Hij wil iets doen voor de samenleving. ‘Raadslid zijn is een verantwoording. Die moet je nakomen. Je bent gekozen. Je bent de vertegenwoordiger van een stad met 120 duizend mensen.’

Atilay Uslu (44) Mede-eigenaar Corendon

‘pvv’ers boeken ook bij ons’ ‘Ik heb altijd al ondernemer willen worden, net als mijn vader. Maar ik wilde het wel beter doen, want zijn boekhouding was een drama.’ Atilay Uslu, mede-eigenaar van reisorganisatie en vliegtuigmaatschappij Corendon, heeft bijna zijn hele leven in Nederland gewoond. Vader dreef in Haarlem pensionnetjes voor Turkse gastarbeiders en had een theehuis. Zoon begon een shoarmazaak. De keus voor het ondernemerschap had ook te maken met de moeite die hij had met sollicitatiegesprekken. ‘Ik kan mijn bedrijf wel verkopen, maar ik houd er niet van om over mezelf, over mijn goede en slechte kanten te praten.’

Hij beschouwt zichzelf als Nederlander, maar heeft als ondernemer meer affiniteit met de Turkse manier van aanpakken. ‘Daar zie je hoe het moet, qua kennis en snelheid. Istanbul is wat dat betreft Barcelona, terwijl Nederland Ajax is. Nederland is groot geworden door koopmanschap, maar nieuwe grote bedrijven komen er de laatste tijd niet bij. Zonen kunnen of willen niet meer beter worden dan hun vader. Ze zijn gauw tevreden.’

We kunnen nog wel wat van elkaar leren, meent hij. Zo zijn Turken geneigd om er omheen te praten. ‘Als werknemers dat bij mij doen, zeg ik net zolang dat ik het niet begrijp totdat ze écht zeggen wat ze bedoelen. Daar staat tegenover dat Turken praktischer zijn dan Nederlanders. In Nederland moet alles volgens de regels en worden eerst alle rayonhoofden bij elkaar geroepen als er een probleem is.’

31

FORUM #08/19.04.12

Uslu heeft zijn positie in de reisbranche moeten bevechten, want in het begin werd hij gezien als ‘die Turk’. En dat is nog wel zo. ‘Dan krijg ik weer te horen dat ik zo goed Nederlands spreek. Maar goed, mensen zijn nu eenmaal geneigd om in categorieën te denken. Dat doet een reisleider ook: donkere mensen zijn geïnteresseerd in goud, Nederlanders in nepartikelen.’

Het stoort hem meer dat zijn 21-jarige zoon, die in Nederland is geboren, op school voor Turk werd uitgescholden. ‘Hij is zich daardoor meer met Turkije gaan identificeren dan ik. Zo is hij fan van de Turkse voetbalclub Galatasaray.’

Van de anti-moslimhouding van Wilders heeft Corendon geen last; 18 procent van de clientèle stemt PVV maar gaat toch op vakantie naar Turkije. Uslu denkt wel dat de houding van Wilders slecht is voor de bv Nederland. ‘Ik kan het nog uitleggen in Turkije omdat ik de taal spreek.’

Liever schenkt hij positieve aandacht aan de viering van de 400-jarige relatie tussen beide landen. Corendon is sponsor van enkele tentoonstellingen en laat een beeld van Cornelis Haga, de eerste Nederlandse ambassadeur in Turkije, neerzetten in een Turkse badplaats. ‘Wist je trouwens dat de Turken Nederland hebben geholpen tegen de Spanjaarden in de Tachtigjarige Oorlog?’ 

groen goed

Bacteriën als onderhoudsploeg bedrijf: Archimedes Bouwadvies, bam, Frans Marcus Architecten, tu Delft innovatie: Biologisch beton Wie oplet als alarm wordt geslagen bij de Galderse meren, een natuurgebiedje bij Breda, ziet dat de reddingsbrigade en de ehbo hun thuisbasis hebben in een bijna futuristisch afgerond betonnen gebouw.

Al is het gebouw niet lelijk, het echt bijzondere huist in het beton. Letterlijk, want de betonschil zit vol bacteriën die fungeren als permanente onderhoudsploeg. Het is wereldwijd de eerste daadwerkelijke toepassing van zelfherstellend beton.

‘De bacteriën scheiden kalk af die scheurtjes in het beton repareren’, legt Rob van Gestel van Archimedes Bouwadvies uit. Het bureau heeft de plannen van architect Frans Marcus vertaald in een constructieplan waar bouwbedrijf bam mee aan de slag kon. ‘Aan de oppervlakte van beton ontstaan kleine scheurtjes, bijvoorbeeld door weersinvloeden. Normaal gesproken is een laag van 22 tot 25 centimeter beton nodig om er zeker van te zijn dat het gebouw waterdicht blijft. Met het biobeton is die laag minder dan 10 centimeter.’

Het heeft onderzoekers van de tu Delft jaren gekost om de juiste kalkafscheidende bacteriën te vinden en voor hen het goede klimaat te ontwikkelen om te werken in het beton. Het biobeton levert een fikse milieubesparing op. Dat zit hem deels in de veel kleinere hoeveelheden beton en staal die nodig zijn.

Maar misschien wel het belangrijkst voor het milieu is dat er minder getransporteerd hoeft te worden.

Want volgens een studie naar de duurzaamheid van beton, zit de grootste milieubelasting (72 procent) in het transport.

De universiteit Delft houdt het pand de komende twee jaar nauwlettend in het oog om te kijken of de bacteriën in de praktijk hun werk in de echte wereld aankunnen.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Roger Dohmen/ HH

32

FORUM #08/19.04.12

rubrieksnaam

Nederland kennisland weer in de lift

Private opleiders steunen plannen Halbe Zijlstra bert de jong photography

Er is sprake van vooruitgang in de Nederlandse kennissamenleving. Dit blijkt uit de tweede voortgangsrapportage van de Kennis en Innovatie Agenda 2011-2020 (kia), die op 11 april in Den Haag werd gepresenteerd.

V.l.n.r. Voorzitter van de kia-coalitie Alexander Rinnooy Kan, Renk Roborgh (ocw), Chris Buijink (el&i), vno-ncw-directeur Cees Oudshoorn, Thom de Graaf (voorzitter van de hbo Raad), Jos Engelen (nwo) en Michel Rog (cnv Onderwijs)

Nederland maakt weer kans om toe te treden tot de top-5 van kennislanden, een gedeelde ambitie van kabinet en de coalitie die de Kennis en Innovatie Agenda steunt (waaronder vno-ncw). Ons land staat nu op de zevende plaats in de toonaangevende Global Competitiveness Index, een ranglijst van het World Economic Forum. Verschillende indicatoren ondersteunen dit positieve beeld. Maar om de weg omhoog te vervolgen, is er nog veel werk te doen. Dat moet vooral slim gebeuren, want extra investeringen lijken door de economische crisis moeilijk haalbaar.

Volgens Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de kia-coalitie, is Nederland op de goede weg en kabinetsmaatregelen als het versterken van topsectoren dragen daar positief aan bij. Hij toonde zich wel bezorgd over het niveau van de Nederlandse investeringen in scholing, kennisontwikkeling en innovatie. Juist dat soort investeringen leidt tot een sterkere innovatieve economie, meer werkgelegenheid, hogere belastingopbrengsten en minder kosten voor de sociale zekerheid. ‘In het beste geval blijven de investeringen op het huidige niveau, terwijl we eigenlijk meer zouden willen en moeten doen.’

33

FORUM #08/19.04.12

Een toename van scholing en meer keuzevrijheid voor deelnemers. Daartoe zullen de plannen van staatssecretaris Zijlstra van Onderwijs leiden, stelt de brancheorganisatie voor particuliere trainings- en opleidingsbureaus (nrto) in een reactie.

Als het aan staatssecretaris Halbe Zijlstra van Onderwijs ligt, wijzigt de financiering van het onderwijs. Hij stelt voor de aanbodsturing overboord te zetten en voortaan voor vraagsturing te kiezen.

Geld gaat niet langer naar de onderwijsinstelling, maar in de vorm van een beurs naar de deelnemer die een opleiding volgt. Tenminste als het gaat om opleidingen binnen de sectoren zorg en onderwijs en de topsectoren. Door deze vraagsturing kan de deelnemer zelf bepalen welke instelling het beste voldoet aan zijn wensen. De staatssecretaris hoopt zo deelname aan opleidingen gericht op de zogenoemde tekortsectoren te stimuleren.

Uit onderzoek naar het opleiden van volwassenen blijkt dat deze groep mensen maatwerk wil, stelt nrto-directeur Ria van ’t Klooster. ‘Volwassenen willen een kwalitatief goede opleiding die ze kunnen combineren met werk en privé. De staatssecretaris stimuleert met dit voorstel dat onderwijsaanbieders, bekostigd én privaat, komen met een toegankelijk, flexibel en kwalitatief goed aanbod deeltijdopleidingen. Een aanbod dat aansluit op de wensen van de deelnemers.’ www.nrto.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

auping

Aart Roos

Bernard ter Haar wordt per 1 juni directeurgeneraal Participatie en Inkomenswaarborg bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (szw). Hij is

34

Algemeen directeur van verladersorganisatie evo, Machiel van der Kuijl, is toegetreden tot het bestuur van Stichting Platform Transportveiligheid.

Hij zal de portefeuille Bedrijven en Branches gaan opzetten en beheren.

Bart Alkemade is benoemd als nieuwe general manager van Imperial Tobacco Nederland, ook bekend als Van Nelle Tabak Nederland. Hij werkte onder andere bij hr-serviceprovider sd Worx in België en British American Tobacco.

Producent van biologische voeding Wessanen Benelux heeft per 10 juni Petra van der Linden-Steenvoorden Brussen benoemd tot algemeen directeur.

Hiervoor was zij ceo van Prénatal Moeder & Kind. Eva Visser wordt per 1 mei financieel directeur van Wessanen Benelux. Zij werkte als projectmanager bij het umc Utrecht.

FORUM #08/19.04.12

Op 2 april heeft Joop Gardien afscheid genomen als voorzitter van vno-ncw Westland-Delfland.

Na vier jaar voorzitterschap wordt zijn functie overgenomen door vicevoorzitter Pieter Eenhoorn. Gardien was van 2004 tot 2007 wethouder van de gemeente Westland. Daarnaast was en is hij actief in veel maatschappelijke organisaties, zoals onder andere de Kamer van Koophandel en de Nederlandse Vereniging van Bouwondernemers.

Joop Gardien

Met ingang van 3 april is Piet Wybe Wagter benoemd tot ceo van ict-dienstverlener Sogeti in Nederland. Hiermee volgt hij Jeroen Versteeg op die zijn loopbaan voortzet binnen de Capgemini Groep als ceo van Capgemini Application Services Benelux.

Jan Kleijne vertrekt per 1 november als voorzitter van de raad van bestuur van Meander Medisch Centrum. Hij gaat met pensioen, maar blijft werkzaam als voorzitter tot de raad van toezicht een opvolger heeft gevonden.

Met het samengaan van Friesland Bank en Rabobank is een nieuw directieteam en een nieuwe raad van commissarissen van Friesland Bank benoemd. Hans de Leeuw wordt de nieuwe directievoorzitter. Hij was hiervoor werkzaam als directievoorzitter Rabobank Vallei en Rijn. Piet van Schijndel wordt de nieuwe voorzitter van de raad van commissarissen, werkzaam als lid raad van bestuur Rabobank Nederland.

Hans Biesheuvel, voorzitter van mkb-Nederland, wordt de nieuwe voorzitter van Stichting Ondernemersklankbord.

Ondernemersklankbord zet ervaren oud-ondernemers in om ondernemers die tegen problemen oplopen, te helpen. michel grolle

Aart Roos is per 1 juni benoemd tot algemeen directeur van beddenbedrijf Auping. De laatste jaren was hij commercieel directeur bij de holding van De Mandemakers Groep. Met zijn benoeming volgt hij Gerrit Bruggeman op die sinds augustus 2011 op interim-basis deze rol heeft waargenomen.

sinds 2009 directeur-generaal Milieu en Internationaal bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ter Haar volgt José Hilgersom op, die per 15 maart is benoemd tot provinciesecretaris bij de provincie Zuid-Holland.

vno-ncw west

Eric Razenberg, algemeen directeur van Pearson Benelux, is benoemd tot president Higher Education Pearson Europe.

Razenberg gaat de hogeronderwijsactiviteiten van Pearson in Europa aansturen en behoudt tevens zijn rol als statutair directeur van Pearson Benelux. Hij kwam in januari 2009 in dienst van Pearson en was daarvoor onder andere werkzaam als commercieel directeur bij Noordhoff Uitgevers.

Hans Biesheuvel

rubrieksnaam

Een veilige werkomgeving in de verf- en drukinktindustrie staat centraal in de campagne Gezond Tekst en veilig werken in uw en ons belang. De campagne is een initiatief van brancheorganisatie url vvvf in samenwerking met fnv Bondgenoten, cnv Vakmensen en De Unie. Onderdeel van de campagne is de uitgave van een brochure en een serie van vier posters. Ook is de website www.vvvf.dearbocatalogus.nl uitgebreid. De arbocatalogus biedt een overzicht van hulpmiddelen die de gezondheidsrisico’s in bedrijven tot een minimum moeten helpen beperken. www.vvvf.nl

Tuinbouw biedt een kijkje in de keuken lto noord glaskracht

veilig verven Kop

autodip In het eerste kwartaal van 2012 zijn er in Nederland 166.703 nieuwe personenauto’s geregistreerd, 7,6 procent minder dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Dit blijkt uit cijfers van rai Vereniging en bovag. In maart werden 52.549 personenauto’s op kenteken gezet, 7,2 procent minder dan in dezelfde maand het jaar ervoor.

Best verkopende auto’s waren ook nu weer vooral zuinige, kleine modellen. www.bovag.nl www.raivereniging.nl

Wat komt er allemaal kijken bij de teelt van komkommers? Belangstellenden kregen het te horen op de plek waar de groenten groeien. Het gebeurde in het kader van Kom in de Kas. Speciaal voor dit landelijke publieksevenement zetten ondernemers in de glastuinbouw op 31 maart en 1 april de deuren van hun bedrijfspanden open voor belangstellenden. Zo’n tweehonderdduizend mensen bezochten de 35ste editie van het evenement. Vrijwilligers praatten hen bij over wat er allemaal komt kijken bij de kweek van groenten, potplanten en bloemen. Er waren ook tal van nevenactiviteiten, zoals optredens, kinderactiviteiten, informatiemarkten en productshows. Bij veel sierteeltbedrijven konden bezoekers bloemen en planten kopen en bij veel groentebedrijven kon men proeven van de daar geteelde producten.

www.ltonoordglaskracht.nl

mobiel kopen Nederlanders kopen steeds vaker online via hun mobiele telefoon of tablet. Dit blijkt uit de Thuiswinkel Markt Monitor, een onderzoek naar online consumentenbestedingen uitgevoerd voor Thuiswinkel.org. In de tweede helft van vorig jaar bestelden één miljoen online kopers een product of dienst mobiel online, 60 procent meer dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Eén op de vier Nederlanders die mobiel shopt via internet, kocht apps. Opvallend is dat 70 procent z’n mobiele aankoop thuis deed en maar 30 procent onderweg. www.thuiswinkel.org

‘Wegen kunnen beter benut met slimme auto’s’ De auto van de toekomst is een connected car, die communiceert met andere auto’s in de omgeving én met de infrastructuur zelf. Die voorspelling deed Harald Bresser, woordvoerder van de rai Vereniging, tijdens de beurs Intertraffic, op 29 maart in Amsterdam.

‘Dankzij slimme interactieve telematica– oplossingen kan de wegcapaciteit straks beter worden benut en reist de automobilist betrouwbaarder, comfortabeler en betaalbaarder van A naar B, verwacht Bresser. rai Vereniging en bovag hebben met het oog op dit soort ontwikkelingen de stichting sims (Standaardisatie- en Informatiebeleid

35

FORUM #08/19.04.12

voor de Mobiliteits Sector) opgericht. Op Intertraffic was al een prototype te zien dat inzicht geeft in het voertuiggebruik en het weggedrag van de bestuurder zelf. Dit laatste gebeurt onder meer door middel van een slimme camera die de bestuurder ook signalen geeft bij naderend gevaar of afwijkend verkeersgedrag. Bresser noemde deze auto een belangrijk voorbeeld van samenwerking tussen aanbieders van systemen in één voertuig, die bereid zijn om de data uit het voertuig met elkaar te delen op basis van open standaarden. www.raivereniging.nl

vereniging rubrieksnaam

‘Noorden kan nu kennisvoorsprong opbouwen’ koos boertjens

meer bewegen Zoveel mogelijk kinderen en jongeren in beweging brengen. Dat is het doel van de campagne Doede360. Streven is dat zo veel kinderen de campagnesong en -sprong in hun vingers hebben, dat er tijdens de Nationale Sport Week een wereldrecord kan worden gevestigd. Doede360 is een initiatief van KidsVitaal, waar de fnli partner van is, samen met de Koninklijke Vereniging van Leraren Lichamelijke Opvoeding en sportkoepel noc*nsf.

Aan Doede360 is een goed doel verbonden: het Jeugdsportfonds. Doel daarvan is om alle kinderen in ons land de kans te geven te sporten. Ook als hun ouders het niet kunnen betalen. www.fnli.nl

Nergens in Nederland wordt zoveel geïnvesteerd in energie als in de Eemshaven. Daarom liet vno-ncw voorzitter Bernard Wientjes zich begin april voorlichten over de economische ontwikkelingen in de regio op energiegebied. Niet alleen zijn er twee grote energiecentrales van rwe en nuon in aanbouw, ook Vopak is druk met de ontwikkeling van opslagsilo’s voor benzine en diesel. Per boot werd een rondleiding gemaakt door het gebied. ‘We kunnen als regio een belangrijke kennisvoorsprong opbouwen’, legde Harm Post van Groningen Seaports uit aan het gezelschap. Als het aan vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes ligt moet er snel één businessplan komen voor alle Nederlandse havens. ‘Met de wereldwijde groei op logistiek gebied moeten we in Nederland één beleid vormen.’V.l.n.r. Harm Post (Groningen Seaports), Bernard Wientjes, Wim van Golstein Brouwers (ims) en Bert van der Haar (vz. vno-ncw Noord)

Reders willen geen steun voor nieuwe schepen Een nieuwe tijdelijke fiscale regeling voor de financiering van nieuwe schepen is geen goed idee, vindt de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (kvnr). De organisatie vreest dat de toch al fragiele markt er alleen maar verder door wordt verstoord.

De huidige marktomstandigheden zorgen voor veel overcapaciteit aan schepen en daardoor lage tarieven. Dan zit de sector niet te wachten op nog meer schepen, stellen de reders. Zeker niet als de haalbaarheid van de bouw van die schepen alleen is gebaseerd op tijdelijke fiscale regelingen.

Nieuwbouw moet zijn gebaseerd op commercieel levensvatbare vooruitzichten gedurende de exploitatie van het schip, aldus de kvnr. En daar zit het probleem. De crisis in de zeescheepvaart duurt voort. Na de ernstige terugval in 2009 en 2010 was alle hoop gericht op herstel in 2011. Maar na een hoopvol begin in het eerste kwartaal, zakten de markten weer fors weg. Doordat er te veel schepen beschikbaar zijn, leiden veel reders nog steeds forse operationele verliezen.

Herstel van het vertrouwen in de Europese economie en in de euro is een absolute noodzaak voor herstel van de scheepvaartmarkten en daarmee de nieuwbouw. Tijdelijke ingrepen zijn geen afdoende oplossing om dat te bereiken, aldus de kvnr. www.kvnr.nl

36

FORUM #08/19.04.12

vaker leasen Nederlandse leasemaatschappijen hebben in 2011 een omzet behaald van ruim 4 miljard euro. Dit blijkt uit cijfers van de Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen (nvl). De totale waarde van de geleasde bedrijfsmiddelen nam toe met 16 procent ten opzichte van 2010. Transportmaterieel (onder meer bestelauto’s, vrachtauto’s en opleggers) en machines werden het meest geleased. Was het midden- en kleinbedrijf in 2010 al goed voor 75 procent van de totale afname van leasecontracten, vorig jaar steeg dit aandeel door naar 80 procent. www.nvl-lease.nl

internationaal opladen Organisaties uit zeven landen die de openbare infrastructuur voor het opladen van elektrische auto’s beheren, hebben onlangs het Verdrag van Vaals ondertekend. De organisaties uit Nederland, Duitsland, België, Luxemburg, Ierland, Portugal en Oostenrijk gaan gezamenlijk werken aan een ict-systeem dat grensoverschrijdend opladen en betalen mogelijk maakt. De ondertekenaars hopen dat anderen zich aansluiten bij de samenwerking. www.netbeheernederland.nl

rubrieksnaam

agenda vno-ncw West

15/5 Noordwest-Holland

8/5 IJsseldelta

bzw

19/4 Noordwest-Holland

dga Platform

Voorjaarsexcursie:

24/4 ‘s-Hertogenbosch en Oost

hrm netwerk

22/5 Drechtsteden

Zwartewaterland-cruise

Bijeenkomst Bereikbaarheid in de

21/4 Oostland

Algemene Ledenvergadering

9/5

regio Noordoost-Brabant

Wielertocht

31/5 Oostland

Voorlichtingsbijeenkomst

8/5

24/4 Rijnland

Bijeenkomst met topondernemers en

­Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

Voorlichtingsbijeenkomst

Bedrijfsbezoek BaseClear

battle van de talenten

mkb-­Nederland en awvn

­Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

26/4 RijnGouwe

Kijk voor meer informatie

Kijk voor meer informatie op www.

mkb-­Nederland en awvn

Bedrijfsbezoek Hans Jongerius Groep

op www.vno-ncwwest.nl

vno-ncwmidden.nl

9/5 Roosendaal

wd Café

vno-ncw Midden

vno-ncw Noord

3/5 Den Haag

19/4 Rivierenland

25/4

vip-dag op Legerplaats Oirschot

Gezamenlijke bijeenkomst vno-ncw

Bijeenkomst Krimp en vitaliteit

Visite Veenhuizen

15/5 Midden-Brabant

en De Maatschappij

in Rivierenland

26/4

Ledenbijeenkomst

7/5 Rotterdam

19/4 Noordoost-Overijssel

Voorlichtingsbijeenkomst Pensioen-

Kijk voor meer informatie op www.bzw.nl

Bijeenkomst Succesvol (cultureel)

Bedrijfsbezoek Van Lenthe

akkoord i.s.m. vno-ncw, mkb-Neder-

‘overleven’ door visie, focus, passie

19/4 Stedendriehoek, Achterhoek

land en awvn

lwv

en daadkracht!

Bedrijfsbezoek FrieslandCampina

8/5

19/4

Spreker is minister van Veiligheid

Butter/Milkpowder

Business Breakfast

lwv Women: Lunch & Discuss

en Justitie Ivo Opstelten

24/4 Utrecht

10/5 jno

­Vrouwen aan de Top

Themabijeenkomst

Bezoek Studieboekencentrale

8/5

25/4 Eemland, Valleiregio

16/5

Algemene Ledenvergadering 2012

Themabijeenkomst Wegwijzer op de

Bedrijfsbezoek Defensie Havelte

10/5

Arbeidsmarkt

23/5

Voorlichtingsbijeenkomst

27/4 Arnhem-Nijmegen

Bedrijfsbezoek Omrin

Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

Nieuwe-leden-lunch

30/5

mkb-­Nederland en awvn

Ondernemende Staten

Kijk voor meer informatie

Kijk voor meer informatie

op www.lwv.nl

rijksoverheid

26/4 Drechtsteden

Ivo Opstelten

Bedrijfsbezoek Pollux 11/5

khn

op www.vno-ncwnoord.nl

Horeca Amsterdam toont gastvrijheid Ruim vierhonderd Amsterdamse ouderen zijn op 5 april in het zonnetje gezet.

Koninklijke Horeca Nederland (khn) afdeling Amsterdam en vereniging De Zonnebloem organiseerden speciaal voor deze ouderen een uitgebreide Paaslunch bij verschillende horecazaken. Uit recent onderzoek blijkt dat de groep eenzame ouderen in Amsterdam steeds groter wordt. khn Amsterdam-voorzitter Ton Poppes: ‘Horeca is er voor iedereen. Maar helaas kunnen we niet allemaal genieten van de sfeer en het lekkere eten en drinken op locatie. Juist voor de mensen die niet zo goed ter been zijn en de horeca niet kunnen bezoeken, hebben we dit initiatief bedacht.’

Stadsdeelwethouder Achmed Baâdoud opende de Paaslunch in Westcord Fashion hotel. Hij zei te hopen dat dit initiatief een traditie wordt. ‘Ik hoop dat we dit elk jaar kunnen organiseren en dat we naar elkaar blijven omkijken. We hebben elkaar namelijk hard nodig. Alleen zijn is vervelend, maar eenzaamheid is verschrikkelijk.’

www.khn.nl

37

FORUM #08/19.04.12

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

hogevangerven

Ruud van Gerven, voorzitter van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie Notarissen zijn van levensbelang voor het Nederlandse rechtsstelsel, maar ze kunnen dat niet goed duidelijk maken. En daar moet verandering in komen, vindt de kersverse voorzitter van de beroepsorganisatie voor notarissen, Ruud van Gerven.

Samen met andere notarissen kwam hij vorige maand in opstand.

U hebt heel wat reuring veroorzaakt in eigen gelederen met uw protest.

‘Dat valt wel mee denk ik. De actiegroep waar ik bij hoorde vond dat het roer om moest en dat dat alleen kon met een nieuw bestuur. Dat het anders moest, daar waren de meeste notarissen het wel over eens, maar dat er een nieuw bestuur moest komen, zorgde voor onrust. Het was een schokgolf die bedoeld was om het schip op de juiste koers te krijgen.’

De opstandige fractie heeft gewonnen. Wat gaat er nu gebeuren?

‘Het belangrijkste is dat we veel beter laten zien wat notarissen eigenlijk doen. Voordat een handtekening wordt gezet onder de oprichting van een bv of de koop van een huis is door ons al heel veel voorwerk gedaan. Is de eigenaar van het pand inderdaad de eigenaar, zijn er anderen die ook moeten tekenen, kloppen de gegevens van het onroerend goed? Dat ziet niemand, maar ons werk zorgt er wel voor dat de bank een lening geeft. Het feit dat er een notaris naar heeft gekeken, is een waarborg. Omdat niemand dat ziet, denken politici erg gemakkelijk dat wij wel overgeslagen kunnen worden’

Ah, u vreest voor uw werk.

‘Als we blijven navelstaren, denk ik dat de kans bestaat dat de politiek zegt: ‘Men mag naar de notaris, maar het hoeft niet.’ Wij zijn tegen een laag tarief de redder van de rechtszekerheid. Daar zijn we zo goed in, dat niemand door heeft hoe goed. De samenwerking met het Kadaster bijvoorbeeld loopt zo soepel dat de vraag welk onroerend goed precies wordt gekocht geen onderwerp is bij een koop.’

Notarissen worden miskend, vindt u.

‘Vroeger had de notariaat een tamelijk comfortabele positie. Inmiddels is dat veranderd doordat er op allerlei gebieden marktwerking op losgelaten is. Dat is ook goed geweest. Nu is er nog een paar zaken waarvoor je naar de notaris móet, zoals het opmaken van een testament, een hypotheek, de overdracht van een huis en de oprichting van een rechtspersoon.’

Dat kunnen andere mensen toch ook wel?

‘Wij moeten aan verschrikkelijk veel voorwaarden voldoen en voeren controles uit waar we later op aangesproken kunnen worden. De maatschappelijke of financiële schade kan enorm zijn als je ons werk overlaat aan een willekeurige boekhouder of jurist die niet de controles op gegevens uitvoert die ik wel moet doen. Wat is dan de zekerheid dat alles klopt? Eigenlijk kan ik alleen laten zien wat mijn waarde is als er iets misgaat en dan blijkt dat de notaris alles op een rijtje heeft staan voor een goede afwikkeling.’ www.knb.nl

Blankenburgtunnel oké, tol discutabel De ondernemersorganisaties in de regio Rotterdam zijn blij met de steun van de Tweede Kamer voor de Blankenburgtunnel als nieuwe oeververbinding ten westen van de Maasstad. Wel zetten de organisaties vraagtekens bij het voorstel om alleen tol te heffen voor vrachtverkeer.

Volgens de zeven organisaties, waaronder vno-ncw West, levert de keuze voor de Blankenburgtunnel de meeste winst op voor het verkeer en de economie in de Rotterdamse regio. De organisaties zien de keuze van de Kamer als een logische stap. Eerder sprak verkeersminister Schultz haar voorkeur al uit voor de aanleg van de Blankenburgtunnel.

Uitgebreide onderzoeken hebben aangetoond dat deze variant zorgt

38

FORUM #08/19.04.12

voor de meeste verkeerswinst tegen de laagst mogelijke kosten.

Bovendien verwachten de organisaties dat deze variant sneller kan worden gerealiseerd dan andere varianten. Een deel van de Kamer pleit voor een tolheffing voor het vrachtverkeer. De ondernemersorganisaties hebben daar moeite mee, omdat op die manier de transportsector wordt opgezadeld met extra kosten, terwijl de automobilist wordt ontzien. www.vno-ncwwest.nl

vereniging rubrieksnaam

Een helpende hand bij de verbetering van de zorg voor jeugdigen met ernstige complexe Tekst problemen. Dat willen brancheorganisaties ggz url Nederland, Jeugdzorg Nederland, vgn en het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs bieden met de Handreiking integrale zorg. De publicatie, bestemd voor aanbieders van zorg en onderwijs, gemeenten en Centra voor Jeugd en Gezin, bevat informatie, tips en voorbeelden die behulpzaam kunnen zijn bij het starten of versterken van het zorgaanbod voor deze doelgroep. www.ggz.nl

Internet te weinig benut voor handel Nederlandse middenstanders gebruiken internet nog maar weinig. PostNL, ing, Google, mkb-Nederland en het ministerie van el&i hebben daarom het project Nederland verdient online opgezet. De aftrap gebeurde in een Haagse vulpennenspeciaalzaak. nederland verdient online

handreiking zorg Kop

innovatiestof De mode- en textielbranche verwacht dat door de onlangs afgesloten innovatiecontracten de aangesloten ondernemingen op wereldschaal concurrerend kunnen blijven. De contracten zijn vorige maand getekend, in het kader van het Topsectorenbeleid van het ministerie van el&i.

Ruim twintig industriĂŤle producenten van textiel en tapijt, onder regie van brancheorganisatie modint, hebben onderzoek gepland ter waarde van ruim 30 miljoen euro. De projecten hebben raakvlakken met de topsectoren High Tech Systemen en Materialen, Chemie & Biobased Economy en de topsector Creatieve Industrie. www.modint.nl De Haagse vulpenverkoper Arthur Akkerman (tweede van links) opent zijn nieuwe webwinkel onder toeziend oog van spreekstalmeester FrĂŠnk van der Linden (links), winkelmedewerker Paul Rutte en Hans

modelstroom Energie-Nederland, de brancheorganisatie voor energiebedrijven, is opgelucht dat de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) akkoord is met het modelcontract dat de organisatie heeft opgesteld. De energieleveranciers gaan er met ingang van 1 juli mee aan de slag. Het contract maakt het makkelijker voor consumenten om een overeenkomst voor onbepaalde tijd van energieleveranciers onderling te vergelijken. De NMa heeft op 6 april de voorwaarden vastgesteld waaraan het Modelcontract Energie moet voldoen.

Het modelcontract wordt een aanvulling op de bestaande contractvormen waaruit de consument kan kiezen. www.energie-nederland.nl

39

Biesheuvel (voorzitter van mkb-Nederland, voorgrond).

In vergelijking met andere landen, benut de Nederlandse middenstander het internet maar weinig. Ongeveer 80 procent van het midden- en kleinbedrijf heeft wel een website, maar de meeste hebben geen webshop. De verkoop gaat via e-mail of de winkel. Reden voor Postnl, ing, Google en het ministerie van el&i om met mkb-Nederland een gratis website met webshop aan te bieden. Onderzoek van McKinsey heeft uitgewezen dat bedrijven met een webshop twee keer zo snel groeien als ondernemingen zonder.

De partners helpen ondernemers met het inrichten van hun webwinkel en bij het opzetten van een online advertentiecampagne. Verder adviseren zij over online betaalmogelijkheden en het verzenden van goederen die in de webwinkel zijn gekocht. Uiteindelijk hopen ze tienduizenden mkb’ers aan een goed functionerende webwinkel te helpen.

In Nederland hebben 12 miljoen mensen internet volgens Nederland verdient online, waarvan 70 procent wel eens iets via internet koopt. Dat levert jaarlijks 9 miljard euro op. www.nederlandverdientonline.nl

FORUM #08/19.04.12

acht vragen aan rob de wijk

‘Wij zijn het slechtst presterende triple-A land’ Bijna wanhopig is hij op zoek naar nieuw politiek elan. Buitenland- en terreurdeskundige Rob de Wijk is somber gestemd. Wie kan het verval van Nederland stoppen, vraagt de man zich af die zich verwant voelt met ‘Dr. Doom’, econoom ­Nouriel Roubini.

Tekst: Walter Devenijns Foto: Jeroen Poortvliet

40

FORUM #08/19.04.12

Wie is Rob de Wijk?

Rob de Wijk (1954) is hoogleraar Internationale betrekkingen aan de Universiteit van Leiden en een bekend buitenlanddeskundige. Hij leidt het Haagse Centrum voor Strategische Studies (hcss) en is voorzitter van de Denktank Nationale Veiligheid. Op 26 april presenteert hij zijn boek ‘5 over 12. Hoe Nederland toch sterker uit de crisis kan komen’. De pvv wil terug naar ‘de jaren vijftig van de vorige eeuw, waarin negers nog wilden waren die als bezienswaardigheid op de kermis werden getoond, en moslims zich in exotische oorden op vliegende tapijten voortbewogen’, schrijft hij daarin.

De aanbevelingen van Rob de Wijk Inspelen op een veranderende wereld is alleen mogelijk door innovatie. Dit lukt als hierin voldoende wordt geïnvesteerd (tenminste 3 procent van het bbp) en met goed onderwijs (50 procent van de bevolking moet hoogopgeleid zijn). Bovendien moet erkend worden dat buitenlandse bedrijven die in ons land in onderzoek en ontwikkeling investeren onontbeerlijk zijn voor onze economie. Onze economische belangen moeten centraal staan. Dwarsliggen in de internationale politiek mag geen doel op zich zijn, juist omdat het onze economische belangen schaadt.

U houdt van somberen?

‘Ik word vaak weggezet als iemand die het negatief ziet. Maar deze crisis is nog veel erger dan ik ooit eerder heb voorspeld. De financiële crisis is omgeslagen in een politieke crisis die een regelrechte bedreiging vormt voor het voortbestaan van de euro en de Europese Unie. Een politieke crisis is per definitie negatief. Het vinden van de juiste oplossingen wordt gehinderd omdat landen elkaar omwille van het eigen belang niets gunnen.

Als je dat begrijpt, dan kun je niet het zonnetje in huis zijn.’

Hoe somber bent u dan?

‘Deze crisis is ernstiger dan die van de jaren dertig.’

Straks verschijnen er weer nieuwe dictators?

‘Dat kun je niet uitsluiten. De crisis van nu laat zien dat we heel weinig geleerd hebben uit het verleden. Maar het is niet te voorspellen hoe het gaat. Het kan maar zo zijn dat je een regering van technocraten krijgt die zonder de steun van het parlement regeert à la Griekenland of Italië krijgen, omdat het demo­­cratische systeem niet meer voldoet. Dat is het failliet van de politiek, de democratie en de economie. Dan krijg je de roep om draconische oplossingen.’

41

Ook in Nederland?

‘Ja, er zou óók in Nederland een technocratenkabinet kunnen ontstaan als blijkt dat de politiek de zaak niet onder controle heeft. Die triple-A rating raken we waarschijnlijk gewoon kwijt. Dat kost ons door het oplopen van de rentelasten minimaal 4 miljard euro.’

‘De samenwerking tussen de havens van Rotterdam en de Roemeense havenstad Constanza gaat niet door vanwege ons ‘Polenmeldpunt’ en de weigering om Roemenië en Bulgarije op te nemen in het Schengengebied. Zoiets kost geld. Als dat door gaat wordt er weer extra bezuinigd, waardoor er nieuwe sociale problemen ontstaan. Dan glijd je weg naar een technocratische oplossing.’

En zou hier een situatie à la Griekenland kunnen ontstaan?

‘Hier in Nederland? Ik sta nergens meer van te kijken. Kijk om je heen. We zijn het slechtst presterende triple-A land van Europa.’

Wat moet er volgens u dan gebeuren?

‘Er wordt in Nederland geen debat gevoerd over hoe we moeten reageren op de ontwikkelingen zoals de opkomst van China, de klimaatverandering of de schaarste op gebied van grondstoffen en energie. Mede door het populisme kan er niet op een normale manier gediscussieerd worden over wat er in het buitenland gebeurt; over hoe we in dit land toch FORUM #08/19.04.12

geld kunnen blijven verdienen.’

‘Het debat hier is versmald tot die rot-Marokkanen in de wijken. Ik begrijp heel goed dat de wijkbewoners er ongelooflijk de pest in hebben, maar waar het in Nederland over moet gaan is hoe we ons geld kunnen verdienen in de toekomst. Dat zie je nu ook in de hele discussie over de bezuinigingen. Er wordt alleen maar bezuinigd, maar het moet ook gaan over hervormingen.’

Hoe overtuig je de Nederlanders die bang zijn voor de globalisering en verandering?

‘Daar moet je geen moeite voor doen. Die overtuig je toch niet. Ze moeten gewoon zien wat er gebeurt. We laten ons nu gijzelen. Als je uit angst voor die kiezers de discussie niet aangaat dan kom je in een neerwaartse spiraal terecht. Daar zijn we al op weg naar toe. Vandaar mijn boek ‘5 over 12’. De politiek moet haar verantwoordelijkheid nemen. Als die kiezers zien dat het een positief effect heeft, gaan ze zelf wel mee.’

U zoekt eigenlijk een nieuwe Churchill?

‘Ik zie jammer genoeg de nieuwe Churchill niet. Tot nu toe zie ik tot op de hoogste niveaus een gebrek aan inzicht. De politiek moet zich opnieuw uitvinden. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar het moet wel gebeuren.

De overheid moet weer leidinggeven.’ 

portret

thomas rau

‘ik ben een terrorist’ Onbegrepen, uitgelachen. Thomas Rau voelde zich lang niet serieus genomen als architect. Duurzame bouw was onzin, werd gezegd. ‘Je denkt toch niet dat ik me daardoor laat ontmoedigen? Ik ga de wereld op zijn kop zetten.’

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Het is doodstil op het architectenbureau van Thomas Rau. Je durft er bijna niet harder te praten dan op een zachte fluistertoon. Alleen het geluid van aanslagen op een toetsenbord is er te horen. En af en toe waait er wat straatgeluid binnen door een open raam. Alsof je zojuist een bibliotheek bent binnengestapt. Hier worden de duurzame gebouwen ontworpen waarmee de Duitser Rau in de duurzame top-100 van het dagblad Trouw belandde. Al twee jaar staat hij daar op plaats 26. Als enige architect. Hij is de man achter het kantoor van de Triodosbank en het verbouwde hoofdkwartier van het Wereld Natuurfonds in Zeist.

Daarmee won hij prijzen en het bezorgde hem de nodige bekendheid.

Rau praat geconcentreerd, zacht met een licht Duits accent. Langzaam buigt hij voorover op zijn stoel, en zegt: ‘Ik ben een terrorist.’ Plop, meteen schiet zijn bureaustoel weer achterover. De vingertoppen tikken op tafel. Dat gebeurt vaker tijdens het gesprek: een provocerende uitspraak doen en kijken wat er gebeurt. ‘Ik ben een terrorist’, herhaalt hij, ‘van binnenuit.’

Meneer Rau, dat mag u uitleggen.

‘Ik provoceer, confronteer. Om mezelf en mensen om me heen te laten nadenken. Te laten zien dat als je vanuit een ander perspectief kijkt, je omgeving er heel anders uitziet. Dat je de dingen dan ook heel anders kunt aanpakken. Als een terrorist van binnenuit: niet met geweld de wereld veranderen, maar zelf dingen doen en in beweging zetten.’

Wat wilt u als architect dan in beweging zetten?

‘Ik heb als eerste in Nederland Philips gebeld en gezegd: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in lampen, alleen in licht. Ik betaal alleen voor het licht.

De lamp blijft eigendom van jullie, die hoef ik niet.’ Ik ben ervan overtuigd dat in de toekomst niemand meer eigenaar is van gebouwen en spullen. We gebruiken ze alleen. Op kantoor werk ik dus al zo. Ik huur lichturen van Philips en dat dwingt het bedrijf ertoe een lamp zo produceren dat ze de onderdelen straks opnieuw kunnen gebruiken. Wat voor lichturen geldt, geldt ook voor de rest hier op kantoor: alles wat hier staat, van de stoelen tot de vloerbedekking, is niet van mij. Ik wil

42

FORUM #08/19.04.12

43

FORUM #08/19.04.12

portret

daar niets mee te maken hebben. Dat is dé nieuwe niche. Ik ga de wereld daarmee helemaal op zijn kop zetten.’

Toe maar, dat is nogal een ambitie.

‘Niets is te groot. De geschiedenis laat zowel in positieve als in negatieve zin zien: er is maar één mens nodig om de dingen volledig op zijn kop te zetten. Kijk maar naar Gandhi. Die heeft in zijn eentje waanzinnig veel bereikt.’

‘Ik heb veel scepsis ontmoet, tegenstand, aversie, soms zelfs agressie.

Je denkt toch niet dat ik me daardoor laat ontmoedigen?’ Even valt Rau stil. Dan: ‘Ik heb heel veel tegenwind gehad in mijn leven. Tegenwind laat de vlieger stijgen. Ook de mijne.’

U geniet van die tegenstand.

‘Ja, en? Ik geloof in de dingen die ik doe. Ik krijg niet altijd gelijk en zeker niet op korte termijn, maar er ontstaat altijd iets nieuws. Weet je, ze hebben me vroeger uitgelachen. Letterlijk. Waar is die jongen in godsnaam mee bezig? Maar ondertussen is duurzaamheid dus wel mooi mainstream geworden. ’In staccato: ‘Vol-ko-men ge-ac-cepteerd. De wereld is ongelooflijk veranderd.’

Rau (51) groeide op in het naoorlogse Duitsland. In Gummersbach, zo’n 50 kilometer ten oosten van Keulen. De ravage van de bombardementen was grotendeels opgeruimd, maar de sporen van de oorlog waren ook in de jaren zestig nog goed zichtbaar. Letterlijk, maar ook maatschappelijk. Vooral in de studentenbeweging ontstond steeds meer onvrede. Ook over – in haar ogen – de ontkenning of verdringing door de naoorlogse generatie van schuld aan de nationaalsocialistische 44

FORUM #08/19.04.12

misdaden. Thuis bij Rau werd er niet over de oorlog gepraat. ‘Zelfs niet op school. De hele periode 1934-1945 was als het ware uit de geschiedenisboekjes gescheurd. Ik ben wel zelf op onderzoek uitgegaan om erachter te komen wat er nu eigenlijk was gebeurd.’ Het was ook de tijd van de opkomst van de Rote Armee Fraktion (raf). Die maakte indruk op Rau. Vanwege het verzet tegen het kapitalisme, tegen ‘het systeem’. Daar had hij wel sympathie voor. Alleen niet voor de manier waarop de raf dat er gewelddadig doorheen probeerde te drukken.

‘Dat stond me tegen.’ Zelf was hij ook ‘helemaal klaar met het systeem’. Hij provoceerde de directeur en leraren op zijn middelbare school. Tot aan zijn eindexamen toe. In plaats van zijn tentamen natuurkunde te maken, besloot Rau een kritisch rapport te schrijven over zijn school en het onderwijssysteem. We worden gemanipuleerd, schreef hij, het systeem deugt van geen kanten. ‘Ik stond er tot dan heel goed voor, maar met deze actie heb ik mijn eindexamen echt verkloot. Jammer dan: ik wilde er niets meer mee te maken hebben.’

Dat was uw verzet tegen de oorlogsgeneratie?

‘Ik heb een heel ernstig ongeluk gehad toen ik een jaar of 10 was. We zaten thuis te barbecueën en ik zou het vuurtje een beetje opstoken.

Toen ik de inhoud van een jerrycan erover heen wilde gooien, explodeerde die in mijn handen. Vanaf mijn middel naar beneden ben ik helemaal verbrand. Een jaar lang heb ik in bed gelegen. Het vocht druppelde uit mijn lijf en ik had zo ongelooflijk veel pijn. Terwijl ik daar op dat bed lag, dacht ik echt: ik ga dood. Mijn moeder zegt altijd dat ik na het ongeluk haar vierde kind was. We waren met zijn drieën thuis, maar ik was zo veranderd qua persoon. Sindsdien ben ik altijd een beetje een outsider geweest. Was als kind met hele andere dingen

bezig dan mijn leeftijdgenoten. Altijd op zoek naar iets dat buiten de fysieke wereld lag, naar wie ik ben. Op dat moment heb ik besloten: ik stap uit het systeem.’

Drie stellingen Hebzucht is goed ‘Absoluut niet. In Tibet heb ik geleerd: je hebt niets nodig om een voldaan leven te leiden. We komen met niets, we gaan met niets en tussendoor is er ook niets.

En dat werkt. Hebben leidt alleen maar af.’

Dat klinkt nog steeds als ‘ongeleid projectiel’.

‘Misschien wel ja. Ik ben me vaak kapot geschrokken van het systeem.

Van wat mensen daar van maken. Mijn vervangende dienstplicht heb ik vervuld in een gezinsvervangend tehuis. Allemaal moeilijk opvoedbare kinderen, net als ik. Kinderen van ouders die hun leven niet op orde konden krijgen. Ik heb me daar aldoor afgevraagd: wie heeft hier nou therapie nodig? Die ouders of die kinderen?’

‘De directeur daar knokte voor ‘zijn’ Heimkinder. Hij was er zelf een geweest en wist wat het betekende. Prachtig. Tot bleek dat hij ook een duistere kant had. Ik was radeloos. Dit systeem deugt niet, dit is niet wat ik wil.’

‘Ineens droomde ik dat ik architect zou worden. Ik heb altijd mijn intuïtie gevolgd, al wist ik vaak niet waarom. Toen ook. Ik ben opgestaan en heb besloten: ik word architect.’

Helemaal zonder slag of stoot ging dat niet vanwege zijn slechte eindexamen. Bovendien sprak het systeem van de opleiding hem niet aan.

‘Te technocratisch: wel bezig zijn met dingen maken voor de mens, zonder een idee te hebben wie de mens nou eigenlijk is.’

En? Wie is de mens Rau dan?

‘Dat weet ik nog niet. Ik ben enorm benieuwd naar wie ik eigenlijk wil zijn. Daar ben ik nog mee bezig. Ik weet wel wat ik belangrijk vind.

Vrijheid is één van die dingen. Dat is het allergrootste goed dat we hebben. Alles wat mensen niet uit vrijheid doen, heeft nauwelijks waarde.

Dan kun je het beter laten. Zo werk ik, zo ga ik met anderen om.’

‘Ik laat me niet voor een karretje spannen. Daarom werk ik ook niet voor sommige projectontwikkelaars. Als hun ambitieniveau op het gebied van duurzaamheid me niet hoog genoeg is, ga ik ze niet bedienen.’

Kunt u zich dat veroorloven? De schoorsteen moet toch roken.

‘Ja, ik heb de vrijheid om die keuze te maken. Desnoods sluit ik mijn bureau. Ik heb nog meer ondernemingen, dus werk zat. Maar als het betekent dat ik schoenen moet gaan poetsen, dan doe ik dat. Mijn vrouw en ik zeggen altijd: als we maar genoeg hebben voor een vw-busje. Meer hebben we niet nodig.’ 

45

FORUM #08/19.04.12

Wie niet in staat is een fout te maken, is tot niets in staat ‘Dat klopt. Ik heb enorm geblunderd in mijn leven en geleerd: er is altijd een nieuw begin. Wat er ook gebeurt, je kunt de dingen de volgende keer anders doen.

Die vrijheid heb je en daar groei je van.’

Duurzaam is een uitgehold begrip ‘Met duurzaamheid wordt vaak niet meer bedoeld dan de condoompjes die we over onze activiteiten trekken. Dat is green washen. Het betekent niets. Waar duurzaamheid om gaat, gaat veel verder: we zijn niet langer gastheer op aarde, maar gast.’

thomas rau 1960 G eboren in Gummersbach, Duitsland 1979 Pedagogiek, Bonn 1982 Pedagogisch medewerker 1983 Technische Universiteit Aken, architectuur 1985 Kunstacademie, Bonn 1989 Architect bij verschillen bureaus in Amsterdam 1992 Oprichting RAU Architecten, directeur-eigenaar 2008 Oprichting Oneplanet Architecture Institute 2010 Oprichting Turntoo

Thomas Rau is gehuwd en heeft drie kinderen

buitenland

De hoge kosten van het zelf opleiden van jongeren nemen Duitse bedrijven op de koop toe

Elk Duits kind in de techniek?

Het jachtseizoen is geopend. Duitsland jaagt echt overal op technisch talent. In Spanje, Griekenland, maar ook in eigen land. Nu het aantal schoolverlaters daalt, grijpen ondernemers alles aan om de jeugd te binden.

Tekst: Maurits Kuypers, foto: Allard de Witte/ HH In het chemielab van Currenta in het Duitse Leverkusen is een echte fabriek in het klein nagebouwd. Een groepje jonge vrouwen met lange witte jassen en veiligheidsbrillen staat voor een reusachtige ketel waarin stoffen worden gescheiden. ‘We maken calciumcarbonaat’, zegt een van hen. Het groepje zit in het eerste opleidingsjaar voor productie operator. Het is een van de 25 opleidingen die Currenta aanbiedt voor jongeren, de zogenoemde Auszubildende of Azubi’s (leerlingen). Veertig procent van de tijd zitten ze in de schoolbanken, en voor de rest staan ze op de werkvloer. En na iets meer dan drie jaar zijn ze klaar voor een baan bij Bayer, want dat is het bedrijf dat de opleiding betaalt.

Currenta heeft zo in totaal ruim tweeduizend jonge mannen en vrouwen onder zijn hoede.

De een wordt opgeleid tot elektrotechnicus, 46

de ander tot productie operator, chemielaborant of machinebankwerker. Ze zijn allemaal zo goed als zeker van een baan in de industrie.

Bovendien krijgen ze gedurende de hele opleiding loon uitbetaald.

Currenta is een typisch voorbeeld voor Duitsland. In het hele land lopen 1,6 miljoen Azubi’s rond. Het grootste deel van de scholieren vindt via het zogenoemde duale beroepsopleidingssysteem zijn weg in het bedrijfsleven.

‘Het duale beroepsonderwijs is een van de belangrijkste verklaringen voor de kracht van de industrie in ons land’, zegt Bernd Baasner, hoofd van het opleidingscentrum van Currenta.

Currenta is een dochter van het chemie- en farmaconcern Bayer en het chemieconcern Lanxess. De meeste Azubi’s gaan later bij Bayer werken. Baasner: ‘Het grote voordeel FORUM #08/19.04.12

van de duale beroepsopleiding is dat leerlingen aan het eind precies voldoen aan de wensen van het bedrijf.’ En de hoge kosten van gemiddeld 25.000 euro per jaar (inclusief loon) nemen bedrijven op de koop toe. Volgens Baasner wordt dit opleidingssysteem de komende jaren alleen maar belangrijker. Dat heeft alles te maken met de vergrijzing. ‘Het aantal schoolverlaters daalt de komende tien jaar met circa 20 procent. Dat betekent dat bedrijven steeds efficiënter moeten omspringen met de jeugd die er is.’

Currenta heeft net als veel andere grote industriebedrijven nu nog geen last van een tekort aan personeel. Wat dat betreft is de situatie in Duitsland anders dan in Nederland. Duitse jongeren hebben niets tegen techniek. Dat wil niet zeggen dat er geen problemen zijn. De talloze kleine industriebedrijven op het platteland moeten nu al veel moeite doen om aan personeel te komen. Zij willen al in de kleuterklas belangstelling wekken voor natuurwetenschappen en techniek.

De strijd om talent zal de komende jaren alleen maar toenemen. Nu zoeken bedrijven nog nauwelijks over de grens omdat de taal een te grote barrière vormt, denkt Baasner.

Maar dat zal snel gaan veranderen. 

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Kramer

opgericht in in 1885 wat Uitvaartverzorger

Met respect, hoed in de hand, even niet fietsen, wordt de rouwstoet gadegeslagen. De route gaat over het Velperplein in Arnhem naar begraafplaats Moscowa. De 3,5 kilometer

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

wordt door de stoet van uitvaartverzorger Kramer geheel te voet afgelegd. Gezien het aantal dragers is het geen eenvoudige uitvaart. Niet van een kind of een ongehuwde vrouw in elk geval, dan dragen de koetsiers witte handschoenen.

De koets is een zijlader en waarschijnlijk gebruikt in de rouwstoet van koningin Emma in 1934. Met een hoek van 90 graden is de kist in de koets geplaatst en via een draaischijf in Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Maurits Kuypers (Duitsland), Jessica Maas (Turkije), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Hans Moleman (China), Maaike Veen (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Guusje Dolsma, Frits de Groot, Thomas Grosfeld, Winand Quaedvlieg, Ton Ravesloot, Jan Zuidam Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@

FORUM #08/19.04.12

het verlengde van de wagen gedraaid. Met speciale haken hangen de bloemenkransen aan het voertuig. Op elke hoek zit een lamp met een kaars die de hele route brandt. Na al dat geschommel is het straks een hele klus om de ondergespatte ruitjes te ontdoen van het kaarsvet.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Kramer, begin jaren twintig vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vnoncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan.

Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Ilco Kemmere Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

Advertentie