Opinieblad Forum 08

rubrieksnaam

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#08/25.04.13

Nederland is hyper Helpen de medicijnen van de ser? actueel reach groeit mkb boven de pet 16

interview Wientjes: ‘Werkgever vindt vast contract ook prettig’ 10

achtergrond Lege kantoren: opvullen met iets nieuws 26

inhoud #08 Rubrieken 4 Opinie vno-ncw • Overheid kan meer doen tegen cybercrime • eu moet snel concurrerend energiebeleid voor 2030 maken • Eurozone moet niet dralen bij invoering bankenunie • Nederlands verbod op microplastics terecht van tafel • vno-ncw Midden: Aanbesteden & inkopen? Zo moet dat!

8 De foto Sprookjes bestaan?

14 En dochter

14

‘De relatie met mijn dochter gaat voor alles’

23 Buiten beeld Ella Vogelaar

8

24 Vijf vragen aan Richard Weurding, Verbond van Verzekeraars

25 Uitspraken 31 Scheer Groene waas

32 Ondernemerspanel Hoera voor het Sociaal Akkoord?

33 Vereniging 41 Mohikanen

23

‘Zelf zeil ik niet eens’

46 Reacties ‘Ouderen vinden wél een baan’

47 Overlevers De Ruijter

47 Colofon

2

FORUM #08/25.04.13

rubrieksnaam

16 Artikelen 10 Bernard Wientjes: ‘Dit is toch redelijk uniek’ Grote hervormingen zijn in Nederland altijd tot stand gekomen in overleg met werkgevers en bonden, zegt vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes. Ook nu. Het is gelukt ontslagrecht, ww en pensioen aan te pakken. ‘Als dat niet meer kan, hebben we een probleem.’

16 reach have mercy Onverbiddelijk, keihard en peperduur: wie na 2018 chemische stoffen in de eu wil produceren, importeren of gebruiken moet daarover echt alles weten. Niet gedaan = einde oefening volgens de reach-wetten uit Europa. ‘Je bedrijf kan hieraan kapot gaan.’

18 Prozac voor de Nederlandse economie?

Himmelhoch jauchzend und zum Tode betrübt. De Nederlandse economie lijkt nog het meest op een onevenwichtige puber. Door problemen bij banken, pensioenfondsen en op de woningmarkt is ons land kwetsbaarder geworden. Hoe komt de stabiliteit weer terug?

26 ‘Nieuwbouw had meer tijd gekost’ Ouderwets, uitgewoond en al tijden leeg. Wat doen we met al die kantoorkolossen? Onder het motto ‘slopen kan altijd nog’ wordt er volop gekeken of er andere oplossingen zijn.

Zoals verbouwen tot hotel, bankgebouw of hogeschool. ‘Gek dat niet iedereen zo kijkt.’

42 Erwin van Laethem houdt niet van spelletjes Hij wil dicht bij zichzelf blijven. Integriteit en respect zijn voor Essent-topman Erwin van Laethem heel belangrijk. Dus is voor spelletjes spelen in ‘zijn’ bedrijf geen ruimte: ‘Ik roei ze uit.’ De Belg wil vertrouwen kweken. ‘Dan ben je een winning team.’

3

FORUM #08/25.04.13

26

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Eindexamen STILTE SVP: EXAMENS stond er op de deur. Nu voelde het ook wel een beetje zo, twee weken terug op het Mondriaan College. Krappe tafeltjes, lege schoolborden, een berg stukken voor je neus, de spanning of alles goed op papier staat. Ik waande me even terug in mijn examentijd op het gymnasium. Wekenlang hard gewerkt, maar dan komt het toch aan op die laatste paar uur.

Gelukkig kwam het toen goed en nu ook. Samen met het kabinet en de vakbeweging konden we in de vroege avond de handtekeningen zetten onder een breed sociaal akkoord. Een prestatie in deze tijd van crisis en verdeeldheid. Van fnv-voorzitter Heerts, maar ook van premier Rutte die daar te weinig waardering voor gekregen heeft in de afgelopen weken.

Tegelijkertijd is het akkoord ook een duidelijke overwinning voor ondernemend Nederland. Eindelijk krijgen we de broodnodig hervorming van het ontslagrecht, inclusief draagvlak bij de vakbonden. Dat er wat scherpe kanten van de flex voor verdwijnen, is een logische uitruil.

De wettelijke quotering van arbeidsgehandicapten is gelukkig van de

baan. Kunnen we ons concentreren op het écht aan het werk helpen van deze mensen. Dat lijkt me een stuk nuttiger dan het optuigen van een quoterings-bureaucratie.

En het grootste winstpunt is, dat als de economie straks weer aantrekt, we er structureel beter voor staan dan toen we de crisis in gingen. Er zijn toch maar weinig landen – ik ken ze niet tenminste – waar politiek, werkgevers en vakbonden bereid en in staat zijn om gezamenlijk dit soort moeilijke hervormingen voor hun rekening te nemen. Daar mogen we best een beetje trots op zijn. Het diploma is binnen, nu snel aan het werk.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook het interview over het sociaal akkoord op pagina 10 en verder

Niet dralen bij invoering bankenunie • Hervormingen gaan te traag • Invoering bankenunie zal vertrouwen herstellen Hebben we binnen de eurozone het ergste achter de rug?

Als we José Manual Barroso, voorzitter van de Europese Commissie, mogen geloven, is de crisis voorbij. Daar wordt aan getwijfeld, zo bleek afgelopen week. Het gezaghebbende Internationaal Monetair Fonds (imf) gaf Europa een zware tik op de vingers. De redding van Cyprus liet volgens het imf zien hoe kwetsbaar het marktvertrouwen blijft.

De eurozone moet de al begonnen hervormingen afronden, en snel een beetje. Daarnaast constateerden de toezichthouders uit Washington dat de banken in veel Europese landen versterkt moeten worden om mogelijke toekomstige klappen wél op te kunnen vangen. De eurozone moet haast maken met de invoering van de bankenunie, waardoor het toezicht onder leiding van de Europese Centrale Bank (ecb) eindelijk handen en voeten krijgt. Een werkende bankenunie had waarschijnlijk de wankele bedrijfsmodellen van de Cypriotische banken geblokkeerd.

De oproep om presto aan een bankenunie te beginnen 4

komt net op het moment dat Duitsland uitingen doet die mogelijk leiden tot vertraging van de introductie van de bankenunie. Wat de interne politieke redenen daar ook voor zijn, het land speelt een gevaarlijk spel. Zonder de bankenunie géén goed functionerende eurozone. Zonder toezicht geen sterke bankensector. Zonder een gezonde banken­sector geen sterk bedrijfsleven. Met de bankenunie wordt de sterke verwevenheid van staat en bank doorbroken, waarbij Europese steunfondsen gebruikt kunnen worden om te zwak gekapitaliseerde banken te redden.

Nederland heeft er belang bij dat de bankenunie er snel komt. Wel is het belangrijk dat de regelgeving voor de invoering ervan geharmoniseerd wordt. Nu al lopen Nederland en enkele andere staten voorop op de aankomende eu-regelgeving. Deze ongelijkheid zorgt ervoor dat de interne markt belemmerd wordt; het Europees toezicht wordt weer een stuk lastiger. De crisis is inmiddels zijn zesde jaar ingegaan. De gaten in het economische weefsel zijn al groot. Tijd voor snelle maatregelen om de financiële Europese sector gezond en betrouwbaar te maken.  www.vno-ncw.nl/eurocrisis

FORUM #08/25.04.13

opinie vno-ncw

• ddos-aanvallen laten belang zien van goede cyberveiligheid • Bedrijven moeten hun best doen, maar ook de overheid heeft grote rol Internetcriminaliteit is overal. De afgelopen weken is duidelijk gebleken wat er gebeurt als cybercriminelen gericht de aanval inzetten. De bankensector lijkt om de dag te worden getroffen door een massale aanval van cybercriminelen. Het zou minister Opstelten sieren als hij daar ook betrokken op reageert. Cybersecurity is niet alleen het probleem van het bedrijfsleven, maar een breed maatschappelijk probleem. Het vraagt om een intensieve samenwerking tussen alle betrokken partijen. Ook met de overheid.

Bedrijven en organisaties uit de vitale infrastructuur (banken, telecom, water­ beheer) zijn van zo’n groot belang voor de economie en de samenleving dat van hen verwacht mag worden dat zij zich extra inspannen om hun processen te beveiligen. De cruciale schakels in die infrastructuur, die extra beveiliging behoeven, zijn nog onvoldoende in kaart gebracht. Dat moet zo snel mogelijk gebeuren.

De overheid moet op haar beurt ook verantwoording nemen. Vanwege het grote economisch belang en de toenemende afhankelijkheid van het internet, heeft het kabinet de Nationale Cybersecuritystrategie opgesteld. Cruciaal punt hierin is de samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid. Er loopt nu een proces om deze strategie te updaten en daar is ook het bedrijfsleven bij betrokken. Het is voor bedrijven en burgers belangrijk dat de overheid met menskracht en techniek meer aandacht schenkt aan de opsporing en vervolging van internetcriminaliteit, niet alleen aan de ingewikkelde zaken, ook aan de kleine die relatief makkelijk op te lossen zijn.

Tot slot, cybercrime is bijna per definitie internationaal en grensoverschrijdend.

Veel maatregelen zullen dus pas effect sorteren als zij internationaal worden afgestemd. Die internationale afstemming ontbreekt nu in de Nationale Cyberstrategie, maar komt als het goed is wel in de nieuwe strategie. Dat aspect moet niet worden onderschat. Het kabinet doet er dus wijs aan om niet alleen de nationale, maar ook de internationale politiek aan zijn zijde te krijgen. Anders stopt elke opsporings- en vervolgingsactie bij de grens. 

wandelgangen

boeten voor zondagsluiting Een coalitie van Kamerleden van cda, sgp, ChristenUnie en sp wilde van minister Kamp weten of hij van plan is om op te treden tegen de praktijk dat winkeliers beboet worden als ze niet meedoen aan koopzondagen in hun buurt.

Zij vinden dat die boetes de vestigings- en keuzevrijheid van winkeliers in de weg staan.

Kamp wijst erop dat een winkelier die niet op zondag open wil zijn, er verstandig aan doet om geen huurovereenkomst te sluiten die hem daartoe verplicht. Hij wil zelf niet treden in de private aangelegenheid van een huurovereenkomst. De vestigingsvrijheid zou alleen in het geding zijn als de overheid winkeliers zou verplichten op zondag open te zijn.

De Kamerleden wilden ook weten wat de gevolgen zijn van wijziging van de Winkeltijdenwet.

Die houdt in dat gemeenten meer koopzondagen mogen toewijzen. Moet een winkelier dan maar akkoord gaan met een ruimere zondagopening?

Volgens Kamp kan een winkelier zich in die situatie beroepen op ‘onvoorziene omstandig­ heden’, en houdt ook de gemeente zelf de belangen van álle ondernemers in de gaten. dijkstra

Overheid kan meer doen tegen cybercrime

www.vno-ncw.nl/ict

wandelgangen

lef starters moet beloond vvd-Kamerlid Anne-Wil Lucas neemt het op voor veelbelovende starters die ‘te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet zijn’.

Het doorgroeien naar een echte onderneming wordt vaak bemoeilijkt door een gebrek aan durf­kapitaal. De bedrijven zelf hebben na de kostbare opstartfase geen geld meer, en krediet5

verleners durven het risico niet aan. Daardoor overleeft nu hooguit 75 procent van de starters.

Lucas zoekt het in het stimuleren van kredietverlening. Bestaande stimuleringsregelingen, zoals de wbso, de rda en de Innovatiebox, zijn volgens haar te veel gericht op bestaande bedrijven die al personeel hebben en winst maken. Ze vraagt minister Kamp van Economische Zaken om de regelingen starterproof te maken. ‘Anders laten we straks de TomTom van morgen of de Nederlandse Mark Zuckerberg uit onze handen glippen.’

FORUM #08/25.04.13

dijkstra

Kamp: niet mijn zaak

Lucas: startgeld

toch vatbaar voor reders?

Minister van Defensie Hennis-Plasschaert gaat toch ‘wellicht’ het kabinetsstandpunt over beveiliging van vrachtschepen tegen piraterij heroverwegen. Tot dusver werd de inzet van particuliere beveiligers afgewezen, met als

argument dat het geweldsmonopolie bij de Staat moet liggen. De inzet van mariniers is echter duur en inflexibel, klagen reders. Andere eu-landen, die vaak al particulier beveiligen, sturen kleinere en dus goedkopere eenheden.

De minister laat nu onderzoeken of de inzet van mariniers beter kan. Als dat niet mogelijk is, wordt particuliere beveiliging een reële optie.

Hennis-Plasschaert: overgave

Verbod op microplastics terecht van tafel • Nederlands verbod microplastics werkt niet • In plaats daarvan zou gewerkt moeten worden aan Europese aanpak Krap vier jaar geleden moesten vakantiegangers die een vliegreis boekten ineens de beurs trekken vanwege de vliegtaks. Nederland voerde de belasting op vliegreizen vanaf ons grondgebied in z’n eentje in. Goed voor het milieu.

Het pakte averechts uit: de vliegtuigen die tot dan toe regionale luchthavens in ons land aan deden, werden gestationeerd op luchthavens in buurlanden zonder vliegtaks. Milieuvoordeel was er niet. Wél pakte de maatregel beroerd uit voor de werkgelegenheid in ons land. De Belgen en Duitsers waren lachende derde. Gelukkig werd de vliegtaks uiteindelijk weer afgeschaft.

De vliegtaks is maar één voorbeeld van een maatregel waarmee de Nederlandse overheid de plank misslaat. En we lijken maar weinig te leren van de slechte ervaringen uit het verleden. Onlangs kondigde staatssecretaris Wilma Mansvelt van Milieu een Nederlands verbod op het gebruik van microplastics aan. Die microplastics, minieme stukjes plastic, worden onder meer gebruikt in tandpasta. Dit vanwege hun schurende werking. Een nuttige toepassing dus. Maar die microplastics kunnen via het rioolwater in zee terecht komen. En via vis en andere zeediertjes in de voedselketen. Ook zijn ze een van de bronnen van de ‘plastic soep’ die daar drijft. Het verbod zou daar een einde aan moeten maken.

Blijkbaar realiseerde Mansvelt zich niet dat een groot deel van dit soort pro­ ducten wordt geproduceerd door buitenlandse bedrijven. Zij zullen niet onder de indruk zijn van een Nederlands verbod. Wie dat wel zijn, zijn Nederlandse producenten. Zij worden door een eenzijdige nationale regeling op achterstand gezet ten opzichte van hun buitenlandse concurrenten. Gelukkig is Mansvelt last minute tot een andere insteek gekomen: als er een verbod op het gebruik van microplastics moet komen, wil zij dat op Europees niveau geregeld hebben.

Goed nieuws dat Mansvelt heeft gekozen voor een andere manier om haar doel te bereiken. Op dit moment wordt onderzocht of het gebruik van microplastics leidt tot milieuschade. De Nederlandse cosmeticaproducenten wachten de uitkomsten niet af en zijn nu al op zoek naar alternatieven voor de micro­ plastics. En dat kan natuurlijk nooit kwaad.

6

FORUM #08/25.04.13

wandelgangen

arbeidsmigrant krijgt het moeilijker Er is een Kamermeerderheid voor het wetsvoorstel van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat de inzet van arbeids­ migranten van buiten de Europese Unie beperkt.

Een tewerkstellingsvergunning (twv) is straks nog maximaal één jaar geldig in plaats van drie.

Aan sectoren ‘die zich onvoldoende inspannen om geschikte mensen in Nederland of de eu te vinden’, kan een quotum voor arbeidsmigranten worden opgelegd. Asscher ziet dit als een ‘ultimum remedium’.

D66-Kamerlid Steven van Weyenberg vreest administratieve lasten voor het bedrijfsleven en vraagt zich af of de overheid niet te veel op de stoel van de ondernemer gaat zitten.

Hij noemde als voorbeeld dat voor een Thaise chef-kok steeds opnieuw een twv moet worden aangevraagd. Asscher antwoordde daarop dat Nederlandse koks ook kunnen worden opgeleid voor de Thaise keuken. dijkstra

wandelgangen

dijkstra

opinie vno-ncw

Van Weyenberg: antiquotum

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

vno-ncw midden

Aanbesteden & inkopen? Zo moet dat!­ Sinds 1 april hebben we in Nederland een nieuwe Aan­ bestedingswet. Als het goed is gaan we daar als ondernemers in onze regio de voordelen van ervaren. We hebben samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (vng) concrete input geleverd om er een goede wet van te maken die aan lang gekoesterde wensen van ondernemers tegemoet komt.

Overheid en publieke instellingen zijn voor veel ondernemers belangrijke klanten. Er gaat jaarlijks zo’n 60 miljard euro in om, verdeeld over werken in bouw en infra en levering van diensten. Van alle opdrachten in het bedrijfsleven is een op de acht afkomstig van een publieke dienst­verlener. Belangrijk genoeg dus om de vinger stevig aan de pols te houden. We hebben bij het wetsontwerp sterk gekeken naar zaken als professionaliteit, rechtmatigheid, transparantie en proportionaliteit. Vooral dat laatste moet meer kleine en middelgrote collega’s reële kansen bieden op opdrachten. De boodschap is duidelijk: laten we ophouden opdrachten op laagste prijs te gunnen en waardeer innovatie en verbetering van proces- en productkwaliteit. De nieuwe wet biedt hiervoor volgens mij voldoende aanknopingspunten.

Ik zie dat overheden nu nog te vaak opdrachten penny wise-pound

foolish wegzetten. Met alle maatschappelijke gevolgen van dien.

Denk alleen al aan de kaalslag in de thuiszorg. In plaats daarvan zou het moeten gaan om de total costs of ownership ofwel de integrale kosten op de middellange termijn. Ondernemers hebben vanzelfsprekend oog voor de politieke en maatschappelijke belangen van duurzaamheid en het sociaal bestek bij inkoop en aanbesteden. In Midden Nederland hebben we inmiddels laten zien wat er op dit terrein mogelijk is. Zo is in Rivierenland een goed werkend regionaal sociaal akkoord tot stand gekomen tussen gemeenten, provincie, uwv, sw-bedrijf, onderwijsinstellingen en ondernemers. De resultaten van dat akkoord vind ik verheugend en stimulerend. Binnen een jaar zijn ruim 160 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt geplaatst; ruim meer dan de doelstelling.

Dit regionale project sluit perfect aan op het Mondriaan Akkoord, het landelijke sociaal akkoord dat kabinet en sociale partners eerder deze maand sloten. Zo moet dat. En zo doen we dat. Een quotum of regel­ geving is niet nodig. Social return on investment is in mijn ogen een kwestie van maatwerk en intensieve samenwerking tussen publieke en private partijen in de regio. Dát levert pas echt duurzame resultaten op.

Jacco Vonhof Voorzitter vno-ncw Midden

eu moet snel concurrerend energiebeleid maken • Emissiehandelssysteem hapert • Backloading is niet het goede medicijn • Echte kwalen zijn concurrentienadeel en investeringsonzekerheid Het is een belangrijk instrument voor het verminderen van co2-uitstoot: emissiehandel. Bedrijven die meer co2 uitstoten, moeten daar rechten voor kopen. Bedrijven die minder co2 uitstoten, kunnen die juist verkopen. Een prima manier om co2-reductie te realiseren tegen de laagste prijs. Nadelen zijn er echter ook: de prijs van de uitgegeven emissierechten bleek de afgelopen jaren sterk te fluctueren. En door de economische crisis nam de vraag en daardoor de prijs flink af.

De Europese Commissie kwam met een oplossing: backloading. Door het uitstellen van de veiling van 900 miljoen emissierechten tot na 2019 zou de prijs flink opgekrikt worden. Zo’n eenmalige maatregel zou echter geen structurele oplossing bieden voor de problemen en extra onzekerheid opleveren voor bedrijven. Het Europees Parlement wees het voorstel daarom vorige week af.

Hoogste tijd dat de Europese Commissie zich gaat bezighouden met waar echt behoefte aan is: een klimaatvriendelijk, stabiel en kostenconcur­rerend energiebeleid voor 2030. Er is geen keus: Europa 7

FORUM #08/25.04.13

moet snel aan de slag. De groeiende kloof in energiekosten met de vs door de schaliegasrevolutie is een enorm probleem waar de Europese Unie een antwoord op zal moeten vinden.

Onderdeel daarvan zal zeker een beter functionerend emissiehandelssysteem moeten zijn. Ook moet meer rekening gehouden worden met de verschillen tussen sectoren die alleen op de Europese markt of juist wereldwijd hun producten afzetten. Bedrijven die mondiaal concur­ reren en co2-efficiënt zijn, mogen geen concurrentienadeel hebben van het emissiehandelssysteem. Dat kan geregeld worden door toe­wijzing van co2-rechten op basis van de werkelijke productie en op basis van een eerlijke benchmark gebaseerd op wat redelijkerwijs technisch en economisch mogelijk is.

Ook ontbreekt duidelijkheid over de Europese co2-doelsteling in 2030.

De Commissie moet stoppen met de discussie over aparte doelen voor duurzaamheid en energiebesparing en komen tot één helder klimaatdoel. Dit geeft de industrie en energiesector de zekerheid die nodig is voor investeringen in een schonere en zuinigere industrie.  www.vno-ncw.nl/emissiehandel

de foto rubrieksnaam

Sprookjes bestaan?

Kaatsheuvel, 18 april – Met een 400 ton wegende hijskraan wordt de reusachtige kroon van de grond getild en boven op de Pagode in de Efteling geplaatst. De sprookjeskroon ter ere van de inhuldig van Willem-Alexander op 30 april, zal tot enkele weken na de troonswisseling op de tempel blijven staan. Met een doorsnede van ruim 10 meter en een hoogte van 4,5 meter is het de grootste kroon van Nederland en misschien zelfs wel ter wereld.

Zesendertig LED-lampen zorgen ervoor dat hij ook na zonsonder­ gang tot in de wijde omtrek te zien zal zijn. ‘Als oer-Hollands icoon kan de Efteling de troonwisseling niet aan zich voorbij laten gaan’, vertelt Efteling directeur Bart de Boer. En zo zijn er meer ondernemers die ‘iets’ met de troonswisseling doen.

Tekst: Marcia Timmermans | Foto: novum

8

FORUM #08/25.04.13

rubrieksnaam

9

FORUM #08/25.04.13

actueel

10

FORUM #08/25.04.13

‘Ik ken geen land waar dit kan’ Lang leek het een onmogelijke opgave: in crisistijd met een verdeelde vakbeweging afspraken maken over ontslagrecht, ww en pensioen.

Toch lukte het. In ruil voor nieuwe regels op het gebied van flex en arbeidsgehandicapten. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes: ‘Het is eigenlijk heel logisch.’

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Wiebe Kiestra/hh

Het lijkt wel een wonder: kunt u in uw laatste termijn toch nog een akkoord over het ontslagrecht op uw naam schrijven.

‘Het is waar: de hervorming van het ontslagrecht staat al heel lang op het verlanglijstje van werkgevers. Ook voor mijn tijd al. Er zijn de laatste tien jaar nauwelijks aanpassingen aan geweest. Tegelijkertijd werd in de economie steeds meer onzeker. En vluchtten steeds meer bedrijven in flexibiliteit.’

‘Dan kun je zeggen: ‘Waarom blijven jullie zeuren over dat ontslagrecht als er toch al zoveel mogelijk is qua flexwerk.’ Maar niet alleen voor werknemers, ook voor werkgevers werkt een vast contract vaak prettiger. Ondernemers willen mensen op een normale manier aan zich kunnen binden. Met een vast contract, maar dan wel met de mogelijkheid om op een normale manier afscheid te kunnen nemen. Vervolgens kunnen flexibele contracten gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn: voor tijdelijke situaties.’

Was het echt zo doorgeschoten met die flex dan?

‘Net zoals we in feite doorgeschoten zijn met de vastigheid van vaste contracten, is er ook 11

een vorm van doorgeschoten flex. Dan heb ik het bijvoorbeeld over constructies via Cyprus of Polen. Dat zorgt voor oneigenlijke concurrentie met bedrijven die het wel normaal regelen. Plus dat het sociaal zeer discutabel is.

Dat is dus de kern: de scherpe kanten van flex verdwijnen in ruil voor een moderner ontslagrecht.’

Het klinkt zo logisch. Waarom hebben we hier zo lang op moeten wachten?

‘Het is eigenlijk ook heel logisch. Maar het probleem dat hier speelt, is dat van de verworven rechten. Er is altijd een enorme weerstand tegen het aantasten daarvan. Ook als iedereen begrijpt dat het beter kan. Het is precies hetzelfde probleem als destijds met de vut, de aow.’

Geldt die weerstand ook voor werkgevers?

‘Je weet wat je hebt. Als men eenmaal een manier gevonden heeft om met het probleem om te gaan, bijvoorbeeld via flex, dan hebben werkgevers ook zoiets van ‘laat maar lopen’.

Het is ook een kwestie van gewenning. Je wist hoe duur het was om iemand via de kantonrechtersformule te ontslaan. De grote winFORUM #08/25.04.13

naars waren natuurlijk de arbeidsrechtadvocaten: jaarlijks 1 miljard aan juridische kosten.

Die verder niets opleverden voor werknemers en werkgevers. De kern van het nieuwe ontslagrecht is dat het zinloos wordt om nog over de hoogte van de ontslagvergoeding te gaan procederen.’

Iedereen krijgt straks een ontslagvergoeding. Wordt het daarmee toch niet duurder voor ondernemers?

‘Ontslagvergoeding is eigenlijk niet het goede woord: het wordt een transitiebudget. Geld om van werk naar werk te komen. Werkgevers kunnen in plaats van geld ook zo’n traject aanbieden. Het klopt: de gratis route via het uwv verdwijnt, maar daarvoor in de plaats wordt de procedure flink versneld. Binnen vier weken een besluit van het uwv en dan nog eens vier weken opzegtermijn. En je weet altijd waar je aan toe bent, dus dat biedt zekerheid.’

Het verplichte quotum van 5 procent arbeidsgehandicapten lijkt van de baan.

Een opluchting?

‘Zeker. Een quotum is altijd een onwerkbare

actueel

‘we zijn wat doorgeschoten met de vastigheid van vaste contracten en met flex’

12

situatie. Het levert een ongelooflijke bureaucratie op. Want hoe had dat gemoeten? Per bedrijf een nulsituatie vaststellen: wie valt dan onder de groep arbeidsgehandicapten?

Dan ga je mensen stigmatiseren. Of je gaat al die bedrijven die al jaren bezig zijn om die mensen een kans te bieden afstraffen.’

‘Blijft staan dat de snelle groei van het aantal mensen in de Wajong onacceptabel is. Daar moet iets aan gebeuren, we hebben deze mensen nodig op de arbeidsmarkt. Wat we nu hebben afgesproken is dat we ons gaan inspannen om jaarlijks extra banen te creëren optellend tot in totaal honderdduizend in 2026.’

De kritiek is dat er met dit akkoord van alles wordt doorgeschoven naar de toekomst. Is het niet beter om meteen de pijn te pakken?

‘De kern van het akkoord is dat de hervormingen uit het regeerakkoord allemaal uitgevoerd gaan worden. Weliswaar gewijzigd, maar de fundamenten blijven in stand. Omdat we midden in de crisis zitten, doen we het wel voorzichtig. We stellen de ingangsdatum even uit, van juli 2014 naar januari 2016. Maar dat wil niet zeggen dat de wetsbehandeling wordt uitgesteld, de voorstellen moeten zo snel mogelijk door de Kamer.’

Veel ondernemers zullen zeggen: ‘Prima, maar ik zie het niet zitten’.

‘Dat is ook niet zo raar, want als je die mensen goed wilt begeleiden, heb je een professionele organisatie nodig. Het is niet voor niks dat kleine bedrijven in het oorspronkelijke plan uitgezonderd werden van de quotering.

Daarom moet het ook via Werkbedrijven lopen, die mensen zoveel mogelijk gaan detacheren en begeleiden. Dan kan ook een mkbbedrijf ermee uit de voeten. En de overheid geeft een loonkostensubsidie voor het deel dat de werknemer tekort komt aan arbeidsprestatie.’

U weet zeker dat de crisis in 2016 voorbij is?

‘Ik heb gekscherend gezegd dat ik hierbij verklaar dat de crisis in 2016 voorbij is. Dat was natuurlijk een grapje. Maar ik ga ervan uit – en ook het cpb voorspelt dit – dat de economie in de loop van volgend jaar herstel zal laten zien.

Laten we de kracht van ondernemend Nederland niet onderschatten.’

FORUM #08/25.04.13

Hoe kijken we over een aantal jaar terug op dit akkoord? Hoe belangrijk is het?

‘Het feit dat we in Nederland toch weer in staat zijn om eruit te komen, dat is toch redelijk uniek. Ik ken in elk geval geen enkel ander

Wat is er afgesproken in het Sociaal Akkoord?

- Het ontslagrecht wordt gemoderniseerd. Bij ontslag om economische redenen blijft de route via het uwv lopen. Bij een ontslag wegens disfunctioneren geldt de route via de kantonrechter.

- Werknemers krijgen bij ontslag na twee jaar dienstverband recht op een transitievergoeding om aan nieuw werk te komen, bijvoorbeeld voor omscholing. Voor de eerste tien jaar dienstverband wordt de transitievergoeding een derde maand per gewerkt jaar, daarna een halve maand per gewerkt jaar. Er komt een maximum van 75.000 euro en voor mensen die meer verdienen wordt de vergoeding maximaal een jaar salaris. Voor 50-plussers komt een overgangsregeling.

- Het bezuinigingspakket van 4,3 miljard voor 2014 gaat volledig van tafel. In augustus wordt gekeken of er alsnog extra maatregelen voor 2014 worden genomen. Hierdoor gaat ook de aangekondigde nullijn bij de overheid en in de zorg en het onderwijs niet door.

- De afspraken uit het regeerakkoord over de ww-duur worden geschrapt. In plaats daarvan wordt de ww vanaf 2016 geleidelijk verkort naar twee jaar. In cao’s kunnen afspraken gemaakt worden over een langere ww.

land waar dat kan. Met drie partijen – werkgevers, vakbonden, overheid – die ook echt bereid zijn om bij te dragen.’

En voor de vakbeweging?

‘De vakbeweging heeft twee opties: of ze kiest voor een sterke betrokkenheid bij de economie. Dan ben je een speler die ertoe doet en moet je ook bereid zijn om compromissen te sluiten. Of ze kiest voor de radicale oplossing en wordt een actiepartij. Dat past bij landen als Italië en Frankrijk, niet bij Nederland.’

‘Veel mensen beseffen het niet, maar alle grote hervormingen in Nederland zijn altijd tot stand gekomen in overleg met werkgevers en vakbonden. Het akkoord van Wassenaar, de Flexwet, de wao, het Pensioenakkoord. Als dat niet meer kan, dan hebben we een probleem. Maar voorlopig is dit het breedste akkoord dat ooit is afgesproken.’

- Het quotum voor arbeidsgehandicapten wordt geschrapt.

Werkgevers gaan zich vrijwillig inspannen om meer arbeidsgehandicapten in dienst te nemen. Geleidelijk aan moet dit er voor zorgen dat er vanaf 2020 jaarlijks 10.000 mensen met een arbeidshandicap worden aangenomen. Als dat niet gehaald wordt, volgt alsnog een wettelijk quotum.

- Flexwerkers komen sneller in aanmerking voor een vast contract en schijnconstructies worden aangepakt.

- De huidige jongeren met een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Wajong) worden herkeurd. Vanaf 2015 geldt de regeling alleen voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten.

- Er komen 35 werkbedrijven die mensen aan het werk gaan helpen.

is ook niet verbonden aan het sociaal akkoord.

Het akkoord blijft het akkoord.’

Is het nu echt zo belangrijk dat Nederland volgend jaar precies voldoet aan die eis van 3 procent?

‘Belangrijk is de financiële stabiliteit van ons land. Dat levert ons een sterke positie op de kapitaalmarkt op, waardoor Nederland tegen de laagste tarieven kan lenen. Ook bedrijven kunnen daardoor relatief goedkoop lenen. Dat moet in stand blijven. Hóe we dat precies doen, is aan de overheid. En als Brussel besluit dat 3,1 of 3,2 procent in 2014 voldoende is, dan is dat ook goed.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

Wat blijft er van het akkoord over als het in augustus alsnog nodig blijkt om te bezuinigen?

‘In het sociaal akkoord is afgesproken dat het bezuinigingspakket van ruim 4 miljard van tafel gaat. Het kabinet heeft echter niet toegezegd dat het zich niet meer aan de 3 procent begrotingstekort zal houden. Die voorwaarde 13

- Het belastingvrij pensioen opbouwen wordt gemaximeerd op 1,75 procent en tot een pensioengevend loon van 100.000 euro.

De sociale partners krijgen tot eind mei de tijd om hier een beter voorstel voor te ontwikkelen.

FORUM #08/25.04.13

& dochter Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam

activiteit vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht eigenaren

14

FORUM #08/25.04.13

Liesker Legal Procesfinanciering Breda Acht 2011 Chris en Sara Liesker

‘De relatie met m’n dochter gaat voor alles’ Na dik dertig jaar in de advocatuur besloot Chris Liesker een nieuw bedrijf te beginnen. Of zijn dochter Sara – ook advocaat – wilde meedoen. Ze hoefde niet lang na te denken. ‘Zo’n kans krijg je maar één keer.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet

Chris Liesker (63)

Sara Liesker (36)

‘Het overkomt iedere advocaat weleens: een zaak die vastloopt omdat een cliënt zijn procedure niet meer kan bekostigen. Ik had die ervaring ook en vond dat zeer onbevredigend. M’n idee dat daar een oplossing voor moest komen, heeft uiteindelijk geresulteerd in dit bedrijf. Toen ik Sara vertelde over mijn plan om iets te gaan doen met procesfinanciering, reageerde ze gelijk enthousiast. En al vrij snel liet ze me weten dat ze er ook graag aan wilde meedoen.’

‘Ik heb nooit getwijfeld over een risico voor onze privérelatie. Als ik had gedacht dat ik die op het spel zou zetten, was ik er niet aan begonnen. Want de relatie vader-dochter is voor mij veel belangrijker dan wat dan ook. Vorig jaar hebben we bewezen dat het wat dat betreft wel goed zit. Sara was bezig met een nieuw huis. Geheel tegen de verwachtingen in was het oude huis snel verkocht. Ze zou tijdens de verbouwing met haar jonge gezin een paar maanden bij ons intrekken. Uiteindelijk zijn het negen maanden geworden. En dat is prima gegaan.’

‘Ik ervaar onze samenwerking als een verrijking van mijn leven. Ik kan het niet anders zeggen. Fantastisch als je het zo goed met je kind kunt vinden dat je er ook zakelijk mee overweg kunt. Sara is een enorme Draufgänger. Ze wil presteren en gaat voor perfectie. Af en toe gaat ze wel een beetje hard. En dan trap ik weleens op de rem. Ze is ondernemend, pakt alles aan. Ook dit interview. Ze leest een voorbeeld van zo’n verhaal over familierelaties, denkt ‘dat gaat ook op voor ons’ en meldt zich spontaan aan. Dat is Sara. Ik vind het goed dat ze het doet. Maar ik zou het zelf niet doen.’

‘Ik wilde Sara graag als volwaardige partner in het bedrijf hebben. Maar er kan zich natuurlijk altijd een situatie voordoen waarin je het niet eens wordt. Dan moet er wel iemand zijn die het laatste woord heeft.

En ik heb haar gelijk gezegd dat ik dat - gezien mijn ervaring – moest zijn. Gelukkig hebben we in de twee jaar dat we samenwerken nog nooit zo’n situatie bij de hand gehad. Ik heb geen idee hoe lang ik nog met dit werk doorga. Als je geestelijk gezond bent, kun je heel lang door. Maar ook voor mij komt er een moment dat ik ga afbouwen.’

‘Chris wist een jaar of tien geleden al dat hij na zijn zestigste iets anders wilde gaan doen. Wát precies wist hij toen nog niet. Ik werkte al langer als advocaat en ambieerde een partnerschap. Maar bij het advocatenkantoor waar ik werkte kon dat niet op parttime-basis. Ik had al een aanbod van een ander kantoor liggen toen hij met zijn idee kwam. Hij wilde iets gaan doen met procesfinanciering. Of ik zijn idee ook in mijn overwegingen wilde meenemen.’

‘Advocaat kan ik altijd wel weer worden, maar samen met mijn vader iets opstarten kon alleen op dat moment. Dus heb ik de uitdaging met beide handen aangepakt. We hadden altijd al veel contact over ons werk in de advocatuur. En ik had eerder met hem samengewerkt. Daardoor wist ik dat we ook zakelijk goed met elkaar overweg konden. Zonder die ervaring had ik het risico niet willen lopen dat onze privérelatie er onder zou lijden als het zakelijk niet zou klikken. Nu had ik er alle vertrouwen in.’

‘We hebben allebei een gelijkwaardig aandeel in het bedrijf. En dat werkt goed. We zijn aardig aan elkaar gewaagd. We spreken het ook eerlijk uit als ons eens iets dwars zit. Gelukkig komen we er altijd wel uit.

Chris is heel slim. Een slimmere jurist heb ik nog niet meegemaakt. Hij is ook heel vasthoudend. En dominant. Maar zo ken ik hem mijn hele leven al, dus dat schrikt mij niet af. En privé is hij een superlieve vader en een geweldige opa.’

‘We proberen iets in de markt te zetten dat in Nederland nog onbekend is. We werken op no-cure-no-pay-basis. Ook dat vraagt uitleg. Veel mensen denken dan toch snel aan Amerikaanse toestanden. Maar als ze zien hoe wij werken, merk je dat ze ineens veel positiever oordelen.’

‘Bij de start hebben we gezegd dat iemand het gezicht naar buiten zou moeten zijn. En omdat ik wat jonger ben en naar verwachting langer meega in het bedrijf, ben ik dat geworden. Het ligt mij goed. We hebben het er eigenlijk nooit echt over gehad hoe lang Chris bij het bedrijf wil blijven. Zolang hij gezond blijft en het leuk vindt, hoop ik dan maar.

Hij is in elk geval geen type om achter de geraniums te gaan zitten.’ 

15

FORUM #08/25.04.13

actueel

‘Hier gaat je bedrijf aan Wie na 2018 nog wil produceren of importeren in de chemiebranche, moet van alle stoffen in het assortiment de eigenschappen weten, op schrift hebben en geregistreerd. Dat kan tot 2,5 miljoen euro per stof kosten. De Europese reach-wetten zijn onverbiddelijk.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Roger Dohmen/hh | Beeldbewerking: Link Design

16

FORUM #08/25.04.13

‘Chemische mkb-bedrijven zullen goed moeten kijken of ze nog de producten kunnen blijven leveren die ze nu in hun assortiment hebben. Door de Europese wetgeving kunnen onderzoekskosten zo hoog oplopen dat je bedrijf er aan kapot gaat.’

Henk Jan de Jager, verantwoordelijk voor de implementatie van regelgeving bij chemisch bedrijf pfw windt er geen doekjes om. Mkb-bedrijven kunnen het moeilijk krijgen. pfw maakt geuren smaakstoffen voor de parfumindustrie. Het bedrijf, met een twaalftal medewerkers, exporteert over de hele wereld.

Het probleem is reach (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van chemische stoffen), een Europese verordening voor chemische stoffen. Alle bedrijven die in de eu chemische stoffen produceren, importeren, distribueren of gebruiken, moeten de eigenschappen van die chemicaliën hebben onderzocht en geregistreerd bij de eu.

De kosten rijzen de pan uit Het Europese systeem voor registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen (reach) leidt in toenemende mate tot problemen voor het midden- en kleinbedrijf. Vanaf juni moeten ook hoeveelheden van 100 ton of meer geregistreerd worden. Het inwinnen van informatie over bepaalde stoffen of het doen van eigen onderzoek, de administratieve rompslomp rond het veiligheidsinformatieblad (vib) en het eventueel inhuren van externe adviesbureaus brengen voor het mkb relatief hoge kosten met zich mee. Met name voor kleine importeurs is dit problematisch, omdat zij met een grote hoeveelheid verschillende stoffen werken.

Om de kosten voor het analyseren en registreren van chemische stoffen in de hand te houden, heeft de eu besloten dat ze gedeeld moeten worden door de bedrijven die die stoffen verhandelen, gebruiken of produceren. Hoe groter de groep, hoe lager de kosten per bedrijf.

Vaak neemt het grootste bedrijf het onderzoek op zich en berekent die kosten door aan de anderen. Groepen die bestaan uit allemaal kleintjes, schakelen vaak een extern bureau in.

Toen reach begin deze eeuw werd uitgedacht, werd aangenomen dat de kosten voor analyse niet het grootste probleem zouden zijn. De economie groeide en overheid en bedrijfsleven dachten dat die groei de kosten zou neutraliseren. Tot de crisis kwam. De kosten zijn ook veel hoger dan tien jaar geleden werd ingeschat. Nu we halverwege de uitvoering van reach zijn, heeft het programma al 2,1 miljard euro gekost. Dat is ongeveer het oorspronkelijk geschatte totaalbedrag.

evaluatie dat hij het vooral ziet als een probleem van het bedrijfsleven. ‘De sleutel ligt in eerste instantie bij de bedrijven zelf’, aldus Kamp.

4.500 pagina’s

kapot’ De verordening is in 2007 ingegaan en sindsdien getrapt in werking getreden. Eerst moesten bedrijven die grote hoeveelheden verhandelen aan reach voldoen. Vanaf 2018 vallen alle bedrijven, ook de kleintjes onder de wet. Die fasering is expres gedaan. Grote volumes worden doorgaans geproduceerd en verhandeld door grote bedrijven. Zij kunnen makkelijker geld en menskracht vrijmaken voor dergelijke omvangrijke regelgeving. Kleinere bedrijven krijgen meer tijd en kunnen leren van ervaringen in de eerste jaren. De Europese Commissie heeft in februari een rapport gepresenteerd over de voortgang van het proces.

Daaruit kwam dat vooral mkb-bedrijven aanhikken tegen de invoering. De kosten en de complexiteit van de registratie zijn een drempel. In juni praat de Nederlandse regering over dit probleem. Minister Kamp van Economische Zaken verklaarde in een eerste reactie op de Europese 17

‘Wij willen reach niet wijzigen’, zegt Dirk van Well, reach-specialist van branchevereniging vnci. ‘Het gaat om veiligheid van mens en milieu, dat vinden we belangrijk. Maar voor kleinere bedrijven is veel onduidelijk. Ondernemers zien een pakket van 4.500 pagina’s en dan zakt hen de moed in de schoenen. Maar de eigenlijke wetgeving is slechts veertig pagina’s dik. Al die andere documenten zijn ter ondersteuning. Bedrijven kunnen daar uit pikken wat voor hun situatie van belang is.

Dat is dus niet duidelijk, daar moet iets aan gedaan worden zodat het simpeler en overzichtelijker wordt.’ Maar echt eenvoudig zal het nooit worden, verwacht Henk Jan de Jager. ‘Dit is de chemische sector, niets is hier simpel of goedkoop.’

Het merendeel van de kosten zit niet in de registratie van de stof bij echa in Helsinki, het Europees agentschap dat reach controleert. ‘Het doen of laten doen van onderzoek naar een stof die je produceert, importeert, distribueert of gebruikt, is wat heel veel geld kost’, zegt De Jager. ‘Dat kan oplopen tot 2,5 miljoen euro en vaak is onduidelijk waar je nu precies voor betaalt.’ Terugverdienen van zo’n investering is moeilijk zo niet onmogelijk, zeker voor bedrijven die wat kleiner zijn. De Jager: ‘De overheid zou ons met belastingmaatregelen tegemoet kunnen komen, zodat bedrijven de kosten voor reach over meerdere jaren kunnen FORUM #08/25.04.13

afschrijven. Of regelen dat we belastingvrij kunnen sparen, mits dat wordt uitgegeven aan reach.’ Volgens De Jager en Van Well zou meer samengewerkt moeten worden in de sector. Van Well verwijst naar België, waar een patronagesysteem succesvol is. Grote bedrijven, helpen de kleinere. Henk Jan de Jager heeft een hoge pet op van de ifra, de International Fragrance Association, die een speciale eu-desk heeft. ‘Daar erkennen de grote jongens dat zij de kleintjes nodig hebben en helpen heel goed.’ Ook zou de overheid het ontwikkelen van innovatieve ideeën voor de vervanging van stoffen die verboden worden meer kunnen stimuleren.

In Europa kan staatssecretaris Mansveld van Milieu aan het werk. Zeker nu blijkt dat – anders dan bij de introductie van reach werd beoogd – innovatie niet echt op gang komt en de concurrentiekracht eerder wordt verzwakt dan versterkt.

Er kan nog veel geautomatiseerd en geüniformeerd worden. En de software die het Europese agentschap gebruikt, kan meer toegesneden worden op kleinere bedrijven. Maar dan moet echa niet – zoals ze in het verleden wel deed – software de wereld in sturen vol bugs en andere fouten, bromt De Jager. ‘Daar ben ik wel eens tureluurs van geworden.’ 

omslag

Pillen, pleisters of een spuitje

Hoe maken we

18

FORUM #08/25.04.13

Nederland gezond?

Hoge toppen, diepe dalen: de Nederlandse economie is manischdepressief. Door problemen op de huizenmarkt, bij banken en pensioenfondsen. Tijd voor een anti-zeepbelbeleid om toekomstige crises te voorkomen, vindt de Sociaal-Economische Raad. Is dit het juiste medicijn?

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: PhotoDisc, Inc.

Heeft Nederland in het verleden te vaak zaken op hun beloop gelaten?

Hadden we niet door dat de gemiddelde huizenkoper te veel leende voor een hypotheek, de banken op hun beurt te afhankelijk waren van buitenlandse financiers en dat de pensioenfondsen te lage buffers hadden, waardoor ze gevoeliger waren geworden voor beursschokken?

Het lijkt erop, zo blijkt uit de onlangs gepubliceerde verken­ ning Nederlandse economie in stabieler vaarwater van de Sociaal-Econo­ mische Raad (ser).

Nu zit de Nederlandse economie met de gebakken peren. Op de woningmarkt, bij de banken en de pensioenfondsen staan de signalen op rood. De huizenprijzen dalen, de schulden zijn te hoog, de banken kunnen moeilijker aan geld komen. En om het sombere beeld compleet te maken; de pensioensector verhoogt de pensioenpremies en verlaagt, soms, ook nog uitkeringen. Dat zorgt ervoor dat inkomens dalen en de werkloosheid stijgt. Dan is ook nog het consumentenvertrouwen gedaald tot een historisch dieptepunt. De combinatie van al deze negatieve factoren zorgt ervoor dat Nederland momenteel de hand op de knip houdt. Wat de spiraal naar beneden opnieuw stimuleert.

Nederland heeft meer dan de ons omringende landen last van de negatieve wisselwerkingen tussen de woningmarkt, het bankwezen en het pensioenstelsel, constateert de ser. ‘Onze economie is procyclisch geworden.’ Hard omhoog als het goed gaat, maar sterk omlaag als het slecht gaat. Ons land heeft in de jaren negentig zitten slapen, stelt de raad vast. De problemen werden niet gezien of niet aangepakt. De economie draaide immers op volle toeren. De werkloosheid daalde toch?

19

FORUM #08/25.04.13

Werden er toen zeepbellen gecreëerd? Wie de ser-verkenning leest, begrijpt dat het antwoord ‘Ja’ is. Ons land is kwetsbaarder geworden voor economische schokken. En de kans dat de ene sector de andere sector aantast is in de afgelopen twintig jaar alleen maar groter geworden.

f**k de zeepbel Het overlegorgaan van werkgevers, vakbonden en kroonleden breekt een lans voor anticyclisch beleid ‘om een volgende crisis te voorkomen’. Nieuwe zeepbellen moeten voorkomen worden, waardoor de economie toekomstige schokken beter kan opvangen. De lijst aanbevelingen is lang. Een nieuw pensioencontract moet tegenvallers voorkomen, meer aandacht moet er zijn voor de verhouding tussen hypotheekschuld en onderpand, banken en overheid moeten gezamenlijk werken aan het opzetten van een markt voor hypotheekleningen, waardoor banken makkelijker geld kunnen lenen van beleggers. Jongeren zouden kunnen profiteren van een beter functionerende huurmarkt, waardoor voorkomen wordt dat ze te snel een te hoge hypotheekschuld hebben. Mocht de huizenmarkt weer onderuit gaan en de werkloosheid stijgen dan komen ze niet onmiddellijk klem te zitten.

En de pensioenfondsen? Die zouden ‘wat’ meer kunnen investeren in hun eigen land, schrijft de ser voorzichtig. Dat geeft de Nederlandse economie een impuls. De Nederlandse banken krijgen er een sterke financier bij als de pensioenfondsen een deel van de hypotheekschuld op zouden kopen.

Hoe reageren de aangesproken partijen op het ser-stuk? Wat vinden makelaars, de pensioenfondsen en de banken van het rapport?

omslag

Medicijnkist voor de woningmarkt Werk geleidelijk toe naar een evenwichtiger verhouding tussen hoogte van de hypotheek en de waarde van de woning (Loan To Value-ratio, ltv), zoals gebruikelijk is in de ons omringende landen. Een daling van LTV’s vergt meer mogelijkheden om te sparen voor een eigen woning. En een lagere verhouding zorgt er voor dat de buffer om klappen op te vangen hoger is.

Creëer een huurmarkt voor de midden en hogere inkomens. Zo jaag je jonge mensen niet meteen de koopmarkt op, waardoor ze zich in schulden moeten steken.

Hans van der Ploeg Directeur vbo Makelaars

‘Eerst de crisis overleven, dan hervormen’ ‘De hypotheekfaciliteiten waren veel te ruim.

Er waren banken die makkelijk tot wel zes keer het jaarinkomen financierden zonder opgave van inkomsten. Dat was natuurlijk een heel ongezonde situatie, maar dat hebben we met zijn allen wel toegestaan. De ser stelt voor om anticyclisch te werken. Daar ben ik helemaal voor. Bijna een jaar geleden hebben de makelaars samen met de andere belanghebbenden, zoals Vereniging Eigen Huis en de Woonbond, een woonakkoord 4.0 gelanceerd om de woningmarkt weer in beweging te krijgen. We stelden voor de markt te hervormen, maar dat zouden we pas doen zodra de markt enigszins tot rust was gekomen. Eerst de crisis overleven, dan pas hervormen. Anticyclisch dus.’

‘Ik ben het er best mee eens dat de rol van de woningcorporaties tegen het licht moet worden gehouden, maar dan wel op het moment dat de economie in rustiger vaarwater is gekomen. De corporaties moeten terug naar de kern; woningen verhuren voor de kleinste portemonnee. De huurmarkt voor de lagere middeninkomens. zal dan meer projectontwikkelaars aantrekken omdat er op een gezonde manier kan worden geconcurreerd. En als de huurmarkt in het middensegment groter is, valt er meer te kiezen. De kloof tussen huur en koop wordt zo overbrugd. Nu is het zo dat je

20

FORUM #08/25.04.13

bijna gedwongen wordt om een huis te kopen.

Op zich is dat mooi, maar in deze tijd kun je daar als starter niet zo heel veel mee. Toen ik van school afkwam, kreeg ik van mijn vader een Zilvervlootspaarrekening mee. Hij had ook nog een beetje gespaard voor me, waardoor ik een deel van mijn huis al kon betalen. Als mijn kinderen straks van school komen hebben ze al een studieschuld van hier tot Jeruzalem. En dan willen ze een huis kopen?’ ‘ Wat de overheid nu doet, is meer bezuinigen dan hervormen. Die verhuurdersheffing wordt niet geïnvesteerd in de woningmarkt, maar alleen gebruikt voor het oppoetsen van de overheidsbalans. Ik vind het heel onverstandig om dat midden in een crisis te doen. Het vertrouwen moet terug. We hebben een nieuw Sociaal Akkoord nodig, maar dan voor de huizenmarkt.’

rubrieksnaam

Gerard Riemen Directeur Pensioenfederatie

‘Geen enkele aversie tegen investeren in Nederland ‘ ‘Ik ben blij dat de ser onderkent dat de pensioenfondsen al flink in Nederland investeren, zo’n 15 procent van hun totale beleggingsportefeuille. Laat ik het zo formuleren: er is bij de pensioenfondsen geen enkele aversie om in de Nederlandse markt te investeren. De vraag die bij ons wel altijd voorop staat: worden de pensioenfondsen er beter van als ze investeren in Nederland? Worden de gepensioneerden er beter van? Als dat zo is dan is er geen enkele reden om dat niet te doen. De fondsen krijgen de premies van werknemers en werkgevers. Er is maar een doel; zorg dat er een goede oudedagsvoorziening komt. Als we alleen maar zouden moeten investeren om de bv Nederland op de rit te krijgen, dan gaat er iets fout. Dan zouden onze premiebetalers tegen ons zeggen: Ja hallo? Waarvoor dragen wij het geld af?

Daarvoor betalen we toch al belasting?’

‘Natuurlijk, een pensioenfonds voor de bouw, wil niets liever dan dat al die deelnemers werk hebben, dan ze kunnen bouwen. Het pensioenfonds van de detailhandel wil het liefst dat alle werknemers en winkeliers goede zaken doen.

Ook pensioenfondsen hebben het makkelijker

als de economie goed draait, maar dat ene hoofddoel, de zorg voor een fatsoenlijke oudedagsvoorziening, blijft overeind staan.’

‘Tuurlijk zijn we op zoek naar goede beleggingen, waarbij als het even kan de inflatie meegenomen wordt in de vergoeding.

Verschillende pensioenfondsen stoppen al geld in infrastructuur. Mocht er straks een instituut (Nationale Hypotheek Instelling; red.) zijn dat de hypotheekbeleggingen transparant maakt, terwijl er een goede staatsgarantie op zit, en het rendement is ook in orde, dan zijn wij als pensioenfondsen wel geneigd om dat soort leningen op te kopen. Ik hoop en verwacht dat zo’n instituut dit jaar kan gaan draaien.’

‘Dat er wat moet gebeuren met de pensioenen en de verdeling van de beleggingsrisico’s over alle leeftijden heen is logisch. We werken inmiddels aan een nieuw pensioencontract, waarbij iedereen duidelijk wordt dat er geen zekerheden bestaan. Dat betekent dat als er weer klappen vallen je dan ook iedereen laat meedelen in de lasten, maar als het goed gaat, ook in de lusten. Als het goed is wordt het nieuwe pensioencontract in 2015 ingevoerd.’

ehbo-pakket voor de pensioenen Het huidige pensioencontract en de spelregels er omheen versterken de pieken en dalen van de economie.

Een goede overgang naar het nieuwe pensioencontract is nodig, waarbij de toezichthouder erop toeziet dat de middelen van de ene generatie niet gebruikt worden om de tegenvallers bij de andere generaties op te vangen.

Stimuleer beleggingen in Nederland.

21

FORUM #08/25.04.13

Nationale Hypotheek Instelling Voor de crisis verkochten Nederlandse banken hun hypotheekportefeuilles aan buitenlandse beleggers. De banken kregen geld; de beleggers kregen een goed renderende beleggingsportefeuille. Dat circuit hapert door de kredietcrisis en het algemene wantrouwen tegenover huizenleningen. De handel in Nederlandse hypotheken is volgens de ser ‘niet optimaal’. De contracten zijn niet transparant genoeg. Gedacht wordt over de oprichting van een Nationale Hypotheek Instelling. Die neemt tegen een vergoeding een deel van de bankhypotheken over, geeft daarna op haar beurt gestandaardiseerde hypotheekobligaties uit die door de Nederlandse staat zijn gegarandeerd. Dat moet voor een soepele markt zorgen, waardoor de banken weer geld krijgen om nieuwe hypotheekleningen uit te geven. De beleggers krijgen een transparant product zonder verborgen risico’s.

omslag

Fundinggap Nederland is een rijk land. Veel consumenten sparen. Een relatief groot deel van hun inkomen wordt ook gebruikt om pensioen op te bouwen. Een deel van het inkomensoverschot wordt naar de bank gebracht die dat geld weer uitleent aan bedrijven of huizenkopers. Een ander deel van het inkomen stroomt richting de pensioenfondsen die het beleggen.

De banken krijgen door de geldstroom richting de pensioenfondsen te weinig spaargeld binnen om alle kredietaanvragen te honoreren. Ze moeten daarvoor uitwijken naar buitenlandse financiers die na de kredietcrisis terughoudender zijn geworden en een hogere rentevergoeding (risico-opslag) eisen.

Edward Feitsma Hoofd toezicht Nederlandse Vereniging van Banken (nvb)

‘We hebben hier geen Amerikaanse of Spaanse toestanden’ ‘We gaan naar een andere leencultuur die meer schokbestendig is in slechte tijden. Er zijn mede met de steun van de nvb al stappen gezet door aflossingsvrije hypotheken te maximeren tot 50 procent van de waarde van de woning.’

‘Wat ik wel mis in het ser-stuk: hoe meet je eigenlijk de risico-ontwikkeling van een woningmarkt? Uiteraard is er in de verkenning veel aandacht voor de verhouding schuld ten opzichte van de waarde van het onderpand.

Door alleen hier op te focussen, kun je niet verklaren waarom de Nederlandse markt volgens diverse kredietbeoordelaars als een van de meest solide wordt gezien. Het beleid in Nederland is nog steeds gericht op de betaalbaarheid van de hypotheeklening ten opzichte van het inkomen. Dat is succesvol, want we hebben hier geen Amerikaanse of Spaanse toestanden. Nederland heeft niet of nauwelijks een markt van rommelhypotheken gehad. Daarnaast is ons sociale zekerheidsstelsel heel stabiel, waardoor geldleners niet onderuit gaan.’

‘De ser constateert dat de hypotheekrente

hier relatief hoog is in vergelijking met het buitenland. Dat komt mede door onze afhankelijkheid van internationale financiers.

Die markt is moeilijker geworden. Dus hebben we een fundinggap-probleem. We zijn heel blij met ons huidige pensioenstelsel, maar de (verplichte) premiestroom richting de pensioenwereld zorgt er wel voor dat de banken dat financieringsgat hebben. Als je dat wilt oplossen ontkom je er niet aan naar het hele financiële stelsel te kijken, inclusief de pensioenfondsen. Het is daarom een goede zaak dat ook ingrijpender varianten worden onderzocht zoals de oprichting van een Nationale Hypotheek Instelling. In de loop van dit jaar zal een commissie, als het goed is, met een concrete uitwerking komen. Mocht er een goed alternatief op tafel liggen dan zou het kunnen zijn dat de hypotheekrente omlaag gaat, zij het dat dit niet het doel is. Dit project is gestart om onze funding te verbeteren, niet om de rente te verlagen. Het hoofddoel is vooral om te proberen de financiering van de Nederlandse woningmarkt te verbeteren.’

Verbanddoos voor de financiële sector Een wat hoger aandeel Nederland in de beleggingen van pensioenfondsen kan een impuls geven aan de Nederlandse economie en een stabielere basis bieden voor de financiering van de hypotheekschuld.

22

FORUM #08/25.04.13

buiten beeld

‘Staan voor waarden’

Ella Vogelaar (63) Was: minister voor Wonen, Wijken en Integratie Is: toezichthouder, voorzitter Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn (lvg)

‘Ik las in de krant dat ik betrokken zou worden bij het screenen van nieuwe fnv-bestuurders, maar ik ben niet benaderd. Ik hoef ook niet terug naar de vakbeweging, dat heb ik 25 jaar gedaan. Mijn vertrek destijds verliep niet geheel vlekkeloos. In de strijd om het voor­ zitterschap had Lodewijk de Waal aangegeven dat hij niet onder mij wilde werken. Ik had geen zin in een zoveelste gevecht om posities, en heb mijn kandidatuur ingetrokken.’

‘Achteraf was dat een verstandige stap. Het voorzitterschap zou betekenen dat ik nog zes jaar bij moest tekenen, en daar had ik mijn twijfels bij. Bovendien kwam ik in die tijd tot het besef dat ik vooral de droom van mijn moeder aan het waarmaken was. Wilde ik

23

het zelf wel? Moest ik niet eens een keer ‘nee’ zeggen?’

‘Na mijn vertrek bij de fnv ben ik begonnen als zelfstandig adviseur en nam ik een aantal toezichtfuncties bij semi-overheids- en sociaal-maatschappelijke organisaties aan. Dat varieerde van woningcorporatie en allochtone vrouwen tot re-integratie, maar ik ben ook voorzitter van de raad van commissarissen van Unilever geweest.’

‘Die functies moest ik allemaal uit mijn handen laten vallen toen ik in 2007 door Wouter Bos werd gevraagd voor het ministerschap. Ik zou het zo weer doen, zelfs als de afloop – mijn aftreden – hetzelfde zou zijn.

Het was toch een bijzondere ervaring. Ik heb aan de knoppen kunnen draaien en ben blijven staan voor de waarden die ik belangrijk vind. Ik noem dat bestuurlijke hygiëne.’

‘Met Wouter Bos had ik twee conflictpunten.

Ik zette me in het integratiebeleid af tegen de hyperigheid. Ik stel nu vast dat de politiek nog steeds geen antwoord heeft gevonden op de spanningen rond migranten. Het idee van zo’n ‘Marokkanendebat’ van de pvv vind ik stuitend. Via mijn huidige functies – ik heb

FORUM #08/25.04.13

de draad van voor mijn ministerschap weer opgepikt – probeer ik daar iets tegenover te stellen.’

‘Het andere conflictpunt was het budget voor het wijkenbeleid. Dat geld zou er zijn, maar was uiteindelijk niet geregeld in het regeerakkoord. Mijn analyse van die tijd is: tegenslagen kun je keren als minister, maar niet als je eigen partij aan de poten van je stoel zaagt. Wat je mij kunt verwijten, is dat ik onvoldoende voor draagvlak in de partij heb gezorgd. Ik was geen partijdier.’

‘Het filmpje met Rutger Castricum heb ik zelf nog nooit gezien. Maar ik geef toe dat ik dat niet handig heb gedaan. Ik was die jongen spuugzat en dacht dat hij geen item zou hebben als ik verder gewoon zou zwijgen. Shit happens.’

Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

vijf vragen aan

richard weurding

‘Wij zijn goed voor 400 miljard’ Het gonst in mkb-land. Steeds meer initiatieven ontstaan om het middenen kleinbedrijf aan krediet te helpen: een speciale mkb-beurs, nieuwe obligatieleningen en kredietunies.

Ook de verzekeraars hebben ideeën, vertelt Richard Weurding, directeur Verbond van Verzekeraars.

De Amsterdamse beurs werkt met banken en pensioenbeheerders aan een investeringsfonds voor mkb-bedrijven.

Sluiten de verzekeraars zich daarbij aan?

‘We verkennen de opties, maar een van de op­ ties die we nadrukkelijk met onze achterban hebben besproken, is het oprichten van een eigen investeringsfonds door de verzekeraars.

In eerste instantie denken we aan enkele honderden miljoenen. Dat lijkt gemakkelijk realiseerbaar. Op termijn kan dat bedrag ver­ der groeien. Momenteel werken we aan de hoofdlijnen. Voor de zomer moeten de plan­ nen concreet zijn. Je moet er niet vijf jaar over doen om het vlot te trekken, zeker niet gezien de urgentie die we allemaal zien.’

Aan wie leent het fonds dan geld uit?

‘Het gaat niet om de allerkleinste bedrijven.

24

Ons investeringsvehikel richt zich op de mid­ delgrote bedrijven. Niet de allergrootsten, want die weten hun weg naar de alternatieve financiers toch wel te vinden.’

De verzekeraars willen het bedrijfsleven te hulp schieten?

‘Als er wordt gesproken over het oplossen van de fundingproblematiek van banken wordt er al gauw gekeken naar de pensioenfondsen.

Wat daarbij onderbelicht blijft, is de rol die de verzekeraars op hun beurt kunnen spelen.

Pensioenfondsen zijn goed voor een belegd vermogen van 1.000 miljard. Ze beleggen daarvan ongeveer 15 procent in Nederland. De verzekeraars hebben een belegd vermogen van 400 miljard, waarvan 60 procent wordt belegd in dit land. De verzekeraars kunnen dus ook een substantiële rol spelen als institutionele belegger. Het mes snijdt aan twee kanten.

Wij krijgen een goed rendement op onze investering, terwijl de economie wordt ge­ stimuleerd. En dat laatste is ook weer goed voor de verzekeraars. Dat is de boodschap die ik voor het voetlicht wil brengen.’

apart zetten voor leningen. Dat maakt het voor ons duurder, want dat geld is niet rendabel. En als je aan een bedrijf leent dat geen kredietrating heeft dan moet er nog meer geld opzij ge­ zet worden voor mogelijke tegenvallers. In de nieuwe regels zitten dus elementen die de rol van verzekeraars als belegger onder druk zet­ ten.’

Moet Brussel soepeler worden?

‘Er is beweging zichtbaar. De verzekeraars zijn niet tegen de strengere regels, maar op sommige punten zijn de eisen te ver door­ geschoten. Om een voorbeeld te geven: bij het beleggen in verpakte hypotheekleningen worden Amerikaanse cijfers gehanteerd. Om daarmee Europese verzekeraars en banken op te zadelen die willen beleggen in Europese en Nederlandse hypotheken gaat te ver. Ik hoop dat de eisen wat worden bijgesteld naar een realistischer niveau. Als dat niet gebeurt dan blijft het heel onaantrekkelijk voor ons om te investeren. Dan beleggen we nog heel lang in veilige staatsobligaties.’  www.vno-ncw.nl/financiering

Maar u stak toch juist steeds minder geld in bedrijven?

‘Dat heeft te maken met de crisis, waardoor de eisen om te kunnen beleggen scherper zijn geworden. De verzekeraars moeten anticipe­ rend op Solvency II meer geld dan vroeger FORUM #08/25.04.13

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Roger Dohmen/ HH

uitspraken

‘Waar verwarring is, is een markt.’

Pierre Farkas, campaignmanager bij vliegtuigbouwer Saab, De Telegraaf van 17 april

‘De financiële sector is een kip met een waterhoofd geworden.’

PvdA-coryfee Willem Vermeend, De Groene Amsterdammer van 5 april

‘Echt, de economie is in de kern gezond.’ ser-voorzitter Wiebe Draijer, nrc Handelsblad van 6 april

‘Je moet haasten als je tijd hebt, dan heb je tijd over als je haast hebt.’

Kapitein Marco Kroon, hp/De Tijd van 10 april

‘Het is een romantische gedachte dat je ergens democratie kunt vestigen.’

De Britse politicoloog James Robinson, de Volkskrant van 9 april

‘Rutte doet aan Jip-en-Janneke-economie. Alsof mensen meer gaan uitgeven omdat de premier het zegt. Dat soort voodoo werkt niet.’

GroenLinks-leider Bram van Ojik, ad van 17 april

‘Als ik alleen mijn stoel mag warm houden, doe ik dat liever thuis.’

Minister Edith Schippers van vws, ad van 13 april

‘Alsof je met een paar tsjakka-uitspraken de economie aan de praat krijgt.’ cda-voorman Sybrand Buma over de uitspraken van premier Rutte naar aanleiding van het sociaal akkoord, De Telegraaf van 16 april

‘Innovatie is meegaan op de juiste golf, maar alleen voor mensen die niet bang zijn om nat te worden.’

Innovatie-expert Jim Stolze, NU.nl van 18 april

25

FORUM #08/25.04.13

achtergrond

Kantoor Lelijk en uitgewoond. En het zijn er ook zo veel.

Wat moeten we in Nederland met al die oude kantoorkolossen? Voor miljoenen vierkante meters staat er leeg. Soms al jaren.

Wie kust ze wakker?

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ilya van Marle, archief

Pal naast de snelweg A10 en met de invals­ wegen naar de stad voor de deur. Het Golden Tulip Hotel Amsterdam-West staat niet bepaald op een locatie die je zou linken aan een viersterrenetablissement. Toch zag de directie van de Shi Hotel Group er brood in.

Nog geen veertien dagen geleden opende het hotel, gevestigd in een voormalig kantoorpand van Reed Elsevier z’n deuren. Het Golden Tulip Hotel is een geslaagd voorbeeld van herge­ bruik van kantoorruimte.

Herbestemming van leegstaande kantoorpan­ den kwam enkele jaren geleden nog maar zel­ den voor. Maar het lijkt voorzichtig aan popu­ lariteit te winnen. Mooi, want er is letterlijk ruimte genoeg voor dit soort initiatieven.

Nederland behoort in Europa tot de landen met het hoogste aantal vierkante meters leeg­ staande kantoorruimte. Te lang werd gebouwd zonder te kijken of er wel vraag was. Eind vorig jaar stond bijna 16 procent van de Neder­ landse kantoren te huur of te koop; 43 procent 26

van die panden stond drie jaar of langer leeg.

Het aantal direct beschikbare vierkante meters kantooroppervlak bedroeg in 2012 7,8 miljoen. Genoeg om zo’n 65 duizend werkne­ mers te herbergen. Door herbestemming en sloop ging daar ongeveer 400.000 vierkante meter van af. Een druppel op de gloeiende plaat. En dat de huidige leegstand spontaan verdwijnt als de economie weer aantrekt, lijkt niet waarschijnlijk. Want de beroepsbevol­ king krimpt en werken kun je tegenwoordig overal. Dat betekent dat er wat moet gebeuren met die miljoenen vierkante meters onge­ bruikte kantoorruimte.

slopen of ombouwen Sloop van langdurig leegstaande kantoorpan­ den is zo’n optie. Dat komt tot nu toe met moeite van de grond. Niet verbazingwekkend want sloop – net als het goedkoper wegzetten van panden – houdt een waardevermindering van miljarden euro’s in voor de eigenaren van FORUM #08/25.04.13

die panden. Er is wel geopperd een speciaal fonds op te richten, maar dat is er tot nu toe niet. Herbestemming lijkt dus een kansrijker optie. Ook dat kost geld: een extra investering in het ombouwen. Naar schatting zou zo’n 20 procent van de structureel leegstaande kan­ toren zich voor ombouw lenen. Bijvoorbeeld tot wooncomplex. Zoiets is gebeurd met het oude GAK-hoofdkantoor in Amsterdam dat gedeeltelijk is getransformeerd tot apparte­ mentencomplex met 320 wooneenheden.

Lang niet alle oude kantoren zijn geschikt voor een nieuw leven als woonflat. Want wie wil er bijvoorbeeld wonen op een locatie pal langs de snelweg zonder verdere voorzienin­ gen als winkels? Nog afgezien van regelge­ ving, zoals bestemmingsplannen, die zo’n gebruik in de weg staat. Ombouw tot bedrijfs­ verzamelgebouw lijkt dan een makkelijker optie. Of tot hotel.

Amsterdam is vastbesloten herbestemming op grotere schaal van de grond te krijgen. Er is

rubrieksnaam

dromen

was kantoor ministerie van

Economische Zaken is hoofdkantoor ASN Bank leegstand voor herontwikkeling vijf jaar opgeleverd 2012 bouwbegeleider Joyce van der Est (adjunct- directeur ASN Bank)

27

FORUM #08/25.04.13

achtergrond rubrieksnaam

‘De gemeente heeft actief meegedacht’ ‘We waren op zoek naar een ruimer pand. We hadden de keuze: een nieuw pand bouwen dat state-of-the-art duurzaam is, maar wel ten koste gaat van een stuk weiland of duin, of een statement afgeven door aanpassing van een oud kantoorpand. Dan kom je misschien niet tot het hoogst mogelijke energielabel, maar laat je wel zien dat je er hebt uitgehaald wat er in zit. En dat laatste had onze voorkeur. Uiteindelijk zijn we met dit gebouw aan de gang gegaan. De gemeente heeft actief meegedacht. Toen we nog op zoek waren, maar ook tijdens het vergunningenproces. Als je laat zien dat je wilt verduurzamen, helpen ze je ook sneller aan de benodigde vergunningen. Dat kwam goed uit, want we hadden maar weinig tijd. We hebben tijdens de verbouwing twee hobbels moeten nemen. Er zat meer asbest in het gebouw dan we hadden verwacht.

Gelukkig hielp de gemeente ons snel aan de vergunningen om dat te verwijderen. En dan was er het marmer van de gevel dat we wilden terughangen. Formeel had het pand eenzelfde gepleisterde buitenkant moeten hebben als dat van de buren. Maar we konden aantonen dat hergebruik van het oude marmer veel duurzamer was. Op zo’n moment merk je wel dat de gemeente minder brede kennis in huis heeft op het gebied van duurzaamheid dan wij.

We hebben de bestaande indeling zoveel mogelijk intact gehouden, liften en vloeren hergebruikt. Ook hebben we sommige machines gehandhaafd, al dan niet met aanpassingen. Zoals de stadsverwarmingsinstallatie. Daarbij deed zich wel een probleempje voor. Bij een nieuw apparaat krijg je een gebruiksaanwijzing. Dat was hier niet zo.

De eerste week dat we hier zaten, was er een hittegolf.

Kon niemand de aan-knop van de airco vinden. Het pand is licht, ruimtelijk, overzichtelijk. Het straalt ook niet uit dat er met geld is gesmeten. We hebben bij alles gekeken of hergebruik mogelijk was. Zo is het kantoormeubilair een mix tussen oud en nieuw. Deze manier van werken is me goed bevallen. Als ik opnieuw voor de keuze stond, zou ik het weer zo doen. Gek dat niet iedereen met duurzaam bouwen in het achterhoofd kijkt naar een verbouwing. Je laat er niks voor, je doet het beter en op sommige punten zelfs goedkoper.’

28

FORUM #08/25.04.13

zelfs een speciale kantorenloods aangesteld: Paul Oude­ man. Het is zijn taak om samen met de eigenaren van leegstaande panden te zoeken naar een alternatieve bestemming. ‘We proberen vastgoedeigenaren aan te spo­ ren iets met hun panden te doen. Tegelijkertijd bekijken we of we beleid en wet- en regelgeving zo kunnen aanpas­ sen dat het gemakkelijker wordt om een pand een andere bestemming te geven.’

Ontwikkelaars hebben dankzij de kantorenloods één centraal aanspreekpunt. Dat zorgt er volgens Oudeman voor dat aanvragen niet meer over dertig schijven lopen, waarbij je maar moet afwachten wanneer je een reactie terugkrijgt. Hij vindt de resultaten van het werk tot nu toe bemoedigend. Vorig jaar kreeg in Amsterdam onge­ veer 90.000 vierkante meter kantoorruimte een nieuwe bestemming. Voor dit jaar verwacht hij eenzelfde resul­ taat. En met de komst van een leegstandsverordening in 2010 kan de gemeente eigenaren zelfs dwingen iets te doen. ‘Als gesprekken tot niets leiden, kan de gemeente een leegstandsbeschikking afgeven. In het ergste geval kan de gemeente een gebruiker voor een kantoor aan­ dragen’, aldus Oudeman.

staat amsterdam model?

Inmiddels worden ook op regionaal niveau initiatieven ontplooid om de leegstand te lijf te gaan. Zo sloot de zoge­ noemde Kantorentop (Rijk, decentrale overheden en marktpartijen zoals projectontwikkelaars) halverwege vorig jaar een convenant gericht op het aanpakken van de leegstand. Spil in de afspraken zijn regionale kantoren­ fondsen die de sloop van of het zoeken naar een andere bestemming voor leegstaande kantoorgebouwen moeten stimuleren. In de aanpak is ook een rol weggelegd voor een zogenoemd Expertteam Kantoortransformatie. Als je niet beter wist, zou je denken dat het ‘Amsterdamse model’ met de kantorenloods hiervoor model heeft gestaan. En net als in Amsterdam wordt ook op nationaal niveau gekeken naar de mogelijkheden van de wetgeving, zoals de Leegstandswet die in juli door de Eerste Kamer wordt behandeld. Die biedt handvatten voor tijdelijke ver­ huur van woonruimte in onder meer leegstaande kanto­ ren. Dit in afwachting van een definitieve herbestemming van die gebouwen. Mede door de eenvoudige vergunning­ aanvraag die er aan vast zit en het wegvallen van de huur­ bescherming, zou dit ook een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van de leegstand. 

rubrieksnaam was kantoor Reed Elsevier is Golden Tulip Hotel Amsterdam-West leegstand zeven jaar opgeleverd 2013 bouwbegeleider Janine Zootjes (general manager

Golden Tulip Amsterdam West)

‘Nieuwbouw had meer tijd gekost’ ‘Onze gasten hebben geen idee dat dit ooit een kantoorpand is geweest. Het hotel ligt gunstig, tussen stad en bedrijvenlocaties in en dichtbij de snelweg en een treinstation. Omdat het binnen de centrumring ligt, mogen we het zelfs een centrumhotel noemen. Maar dat doen we niet. De gemiddelde toerist beschouwt alleen de Dam als het centrum van Amsterdam.

Dus zeggen we gewoon eerlijk dat het hotel bij Sloterdijk ligt.

Door de dingen mooier voor te spiegelen dan werkelijk het geval is, scoor je alleen maar slechte reviews. En daar zitten we natuurlijk niet op te wachten. Door gebruik te maken van bestaande bouw win je veel tijd. Wat je hier ziet, is het resultaat van acht maanden werk. Als we dit hotel van de grond af hadden moeten ontwikkelen, had het veel meer tijd gekost.

Het uiteindelijke verschil met nieuwbouw is trouwens niet erg groot. Het karkas met liftschachten is blijven staan, maar verder is vrijwel alles nieuw: leidingwerk, elektra, liften enzovoorts. We hebben voor dit project alle medewerking van de gemeente gekregen. De benodigde vergunningen waren in een maand of vier, vijf geregeld. Het zal ongetwijfeld schelen dat de heer Shi, de eigenaar van het hotel, geen onbekende meer is voor de gemeente. Hij bouwde al twee keer eerder een leegstaand Amsterdams bedrijfspand om tot hotel, onder meer een voormalig douanekantoor. Door die ervaring wist hij nu ook beter de weg. Ook op andere vlakken heeft de gemeente zich van zijn beste kant laten zien. Zo hebben ze het fietspad hier voor de deur verplaatst en taxistandplaatsen, parkeerplaatsen en laad- en losplaatsen aangelegd. We hebben daar voor moeten betalen, maar de klus was wél in twee weken tijd geklaard. De omwonenden hebben in het begin wel moeten wennen aan het idee dat hier een hotel zou komen. Ze waren bang dat dit een budgethotel zou worden en vreesden de overlast die dat met zich zou kunnen meebrengen. Maar sinds hun bezoek aan onze open dag kijken ze er toch anders naar.’

29

FORUM #08/25.04.13

achtergrond rubrieksnaam

was hoofdkantoor Eneco is onderwijslocatie + kantoor Hogeschool Rotterdam leegstand voor herontwikkeling nihil opgeleverd 2012 bouwbegeleider Gerard van Drielen (lid raad van bestuur Hogeschool Rotterdam)

30

FORUM #08/25.04.13

column scheer

‘We zijn een echte stadshogeschool. Dus willen we graag in het centrum van de stad aanwezig zijn. Als je in de stad huisvesting zoekt, ben je vaak aangewezen op bestaande panden. Van de twaalf gebouwen die we hebben, zijn er acht voormalige kantoren of bedrijfspanden. Bijna zonder uitzondering boven de Rotterdamse oost-west-metrolijn. De ombouw van het voormalige Eneco-kantoor is het laatste project tot nu toe. De gemeente heeft goed meegewerkt aan de herbestemming van het pand. Ze heeft daar ook een belang bij.

Niet alleen omdat ze de studenten graag binnen de stad houdt, maar ook omdat er in Rotterdam een grote leegstand is. Credit Suisse, de eigenaar van het gebouw, heeft het pand gemoderniseerd en aangepast aan onze eisen. Zo is de klimaatinstallatie vernieuwd en zijn liften bijgebouwd. Ook zijn extra vluchtwegen aangebracht. Er lopen hier nu eenmaal veel meer mensen rond dan in de Eneco-tijd. Zelf hebben we gezorgd voor de bouw en inrichting van lokalen, vaklokalen met gespecialiseerde apparatuur, studieruimtes én een nieuwe indeling van de kantoorruimte en renovatie van het restaurant. De mensen van Eneco waren bij de opening. De man met wie we destijds de deal hadden gesloten, keek zijn ogen uit. Elke verbouwing van een bestaand gebouw levert verrassingen op. Vaak zitten er dingen in die niet goed zijn gedocumenteerd. En die ontdek je pas als je gaat slopen. Bij dit gebouw bleef de schade wat dat betreft gelukkig beperkt. In het computercentrum van waaruit de energievoorziening in een groot deel van Zuid-Holland werd aangestuurd, lag een enorm netwerk onder de vloer. Dat moest er uit. Voor die klus hebben we de post onvoorzien wel nodig gehad. Maar dit probleem verbleekt bij wat we tegenkwamen bij een ander project, de ombouw van de RDMscheepswerf, nu vier jaar geleden: ernstige vervuiling, asbest en dergelijke. Het lastige met het Enecogebouw was dat tijdens die verbouwing in de toren al werd gewerkt. De bouwstroom mocht dat niet in de weg staan. Dat heeft intensief overleg met de toezichthouders gevraagd. Maar we zijn daar uiteindelijk op een goede manier uitgekomen.’

jeroen poortvliet

‘Elke verbouwing levert verras­singen op’

Groene waas Mark Rutte wil dat we met z’n allen de handen ineenslaan en al consumerend de prognoses van het Centraal Planbureau gaan verslaan.

Dan hoeft hij niet zo te bezuinigen in 2014. Mark heeft genoeg van het gesomber en gemopper. Hij wil de deken van negativisme wegtrekken. We moeten een ‘klein beetje risico’ nemen en een nieuwe auto of een nieuw huis kopen. Niet kiezen voor de anti-stand, maar kijken naar de ‘groene waas’ van herstel van de economie.

Makkelijker gezegd dan gedaan. Alsof je tegen iemand zegt: ‘Doe eens spontaan.’ Ik moet ook denken aan een oude tv-commercial waarin twee ondernemers de groei van hun bedrijf bespreken.

De ene vraagt zich af of ze die groei wel aankunnen. De andere reageert met: ‘Denk nou eens positief’. Maar wie geneigd is beren op iedere weg te zien, kan niet zomaar de knop naar positivisme omdraaien.

Die groene waas waarover Rutte spreekt, zorgt ook niet voor helderheid. Als ik op die term google, krijg ik alleen maar – negatieve – verwijzingen naar beeldschermen met een groene waas, aquaria met een groene waas op het water, en een mislukte haarverfsessie.

Bevraagd door een snotneus van PowNews antwoordde Rutte dat híj zijn tweedehands Saab in elk geval nog niet ging vervangen. Die heeft hij ook nu niet eens nodig, omdat hij als premier de dienstauto gebruikt. Dan moet ik zelf maar een nieuwe tweedehands kopen. Wat niet meevalt, want tweedehands auto’s zijn gewild nu de markt voor eerstehands is ingestort. Bovendien lijd ik aan grote-uitgaven- én keuzestress.

Maar vervanging is nodig aangezien we deze zomer naar Portugal gaan, en dat vertrouwen we onze huidige auto niet toe. Probleemland Portugal zal onze euro’s goed kunnen gebruiken, maar daarom gaan we er niet heen. Het is gewoon weer even geleden dat we daar zijn geweest. Als we de Nederlandse economie willen stimuleren, kunnen we beter op vakantie in eigen land gaan. Maar we hebben niet genoeg vertrouwen in het Nederlandse weer. En dat zullen we ook nooit krijgen. Wat Mark ook zegt.

Paul Scheer

31

ondernemerspanel

Hoera voor het Sociaal Akkoord?

Is ondernemend Nederland blij met het Sociaal Akkoord? Krijgen burgers hun vertrouwen terug zodat ze geld uit gaan geven? ‘Het geeft in elk geval een beetje rust.’

Tekst: Walter Devenijns, Marcia Timmermans | Foto’s: Sam Rentmeester, Christiaan Krouwels

maatregelen moeten nemen om de economie aan te laten trekken. Welke vind ik lastig om aan te geven.’

‘Basis voor toekomst’ ‘Moeten we bezuinigen om op een tekort van 3 procent ‘Het feit dat de onderhandelaars er uit zijn gekomen is uit te komen? Op zich ben ik een aanhanger van die in dit geval nog belangrijker dan de punten en komma’s norm, maar ik zie ook dat daardoor veel investeringen die zijn afgesproken. Dat geeft wel een basis voor de uitblijven. Mocht hij toch gehandhaafd worden dan hoop toekomst. De bonden moeten snappen hoe onder­ - ik dat er meer bezuinigd wordt plaats van de lasten te verzwaren. Ik heb vijfhonderd voertuigen. De verhoging nemers denken en andersom.’

‘De bezuinigingen worden naar achteren geschoven in de van de assurantiebelasting kostte mijn bedrijf eventjes hoop dat de economie binnen een paar maanden – want 50.000 euro en daarvoor kreeg ik niets terug.’ daar praten we over – wat aantrekt. Dit land had juist nú Tom Roefs / Munckhof Groep / Horst

Timo de Regt / PDZ Uitzendbureau / Zaandam

‘Niet heel krachtig’ ‘Dat er aan de inzet van flexibele arbeid geen beperkingen worden gesteld en dat uitzenden en payrolling niet opeens verbannen worden, vind ik positief aan het akkoord. Net als het aan banden leggen van ongewenste flexibele arbeid waar wij als sector last van hebben.’

‘Maar ik vrees dat dit akkoord geen opleving van de economie gaat betekenen. Het is niet heel krachtig, er wordt teveel vooruit geschoven. Het is een akkoord waar

we weer vier of vijf maanden mee verder kunnen, maar na Prinsjesdag kan het ineens weer helemaal anders zijn.’

‘Die flauwe opmerking van Mark Rutte was behoorlijk dom. Mensen gaan nu geen nieuwe auto kopen, ze hebben wel andere zaken aan hun hoofd. Misschien is er straks wel geen werk meer, gaan ze minder verdienen. Ze vertrouwen niet meer op de overheid voor hun pensioen en bouwen zelf een potje op. Vijf jaar geleden had je het over de overwaarde van je huis, nu over een restschuld.

Dat vinden we nu normaal.’

Papito Zielinski / Carib Logistics / Rotterdam

‘Ben er blij mee’ ‘Het geeft in elk geval een beetje rust en duidelijkheid.

Dat is heel belangrijk. Ik ben er wel blij mee dus. Ik verwacht niet dat mensen onmiddellijk meer geld gaan uitgeven. De meesten kijken toch even de kat uit de boom. Maar ik hoop wel dat ze dat op termijn gaan doen, want het zit nu helemaal vast.’

‘Dat merken we in de haven. Mensen zijn voorzichtiger geworden. Bedrijven kunnen pas exporteren als de voor-

32

FORUM #08/25.04.13

raden van hun klanten helemaal op zijn. Dus krijg ik weer minder te vervoeren. Het is geen makkelijke tijd. Ik heb gelukkig nog geen mensen hoeven te ontslaan, maar als het zo doorgaat…’

‘Je moet ontzettend knokken om je geld te verdienen.

De concurrentie is moordend. Tarieven worden verlaagd om handel te krijgen. Daar word ik niet vrolijk van. Ik hoop echt dat er meer geld wordt uitgegeven straks. Dan hebben we meer handel.’

vereniging jeroen poortvliet

‘Alleen hulp is niet genoeg’

Voor de Tanzanianen was het prettig om met een Nederlandse bedrijfslevendelegatie om tafel te zitten in plaats van met hulporganisaties

Tanziania wil handel, duidelijke woorden van de Tanzaniaanse president Kikwete. Hij was in Nederland om de handelsrelaties met Nederlandse bedrijven te verkennen. Maandag 15 april troffen de Tanzanianen een Nederlandse delegatie van het bedrijfsleven en minister Kamp van ez in het Wassenaarse kasteel Wittenburg.

Kikwete zei blij te zijn dat hij de kans kreeg om uitgebreid met het bedrijfsleven te praten. Om de verdere ontwikkelingen van Tanzania mogelijk te maken, zijn buitenlandse investeerders nodig, aldus Kikwete. ‘Alleen hulp is niet genoeg’. Vooral op het gebied van voedselproductie, delfstoffen (zoals gas) en infrastructuur, ziet Kikwete goede mogelijkheden voor samenwerking.

De Tanzanianen denken vooral aan publiek-private partnerschappen (ppp) en bot (build, operate, transfer)-projecten.

Tanzania heeft recent een lening van China gekregen. Kikwete benadrukte dat dit niet betekent dat Chinese bedrijven een voorkeurspositie hebben.

Een groot deel wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling van havens, onder andere ter ondersteuning van gastransporten. Verder wil het land de havenplaats Tanga verder ontwikkelen tot regionaal knooppunt. Tanzania is met de buurlanden (Rwanda, Burundi, Oeganda) overeen gekomen om een spoorlijn aan te leggen die van oost- naar west-Tanzania zal lopen en in het westen zal uitsplitsen naar de verschillende buurlanden. Om dit mogelijk te maken zijn partners nodig.

33

FORUM #08/25.04.13

34 mens • Personalia

35 branche • ‘We willen de export van hightech verdubbelen’ • ‘Afscheid industrie hoogst voorbarig’ • ‘Techniek heeft de toekomst’ • ‘Maak Europese prijsverschillen ongedaan’ • ‘Opstelten moet cybercriminaliteit harder aanpakken’ • ‘Trage toelating nieuwe geneesmiddelen belemmert bedrijven’ • ‘Starten verslavingskliniek te gemakkelijk’ • vvd-Kamerleden bereid om bouw te helpen

38 regio • Even bellen met Hans Verheijen, burgemeester Wijchen • Limburgse werkgevers willen in sneltreinvaart innoveren • ‘Belgisch wegenvignet slecht idee’ • Containers voortaan sneller door Rotterdamse haven

40 duurzaam • ‘Wetgeving staat schonere binnenvaart in de weg’ • Dijksma opent helpdesk voor groene groei door biodiversiteit

vereniging mens

personalia

asml

Meurice blijft tot eind maart volgend jaar aan als voorzitter van asml Holding en adviseur van het bestuur.

Ineke Dezentjé HammingBluemink, voorzitter van fmecwm, is per 8 april benoemd tot voorzitter van de raad van advies van de Stichting TechniekTalent, een samenwerkingsverband van alle relevante organisaties in de techniek met als gemeenschappelijk doel meer instroom en behoud van (jonge) mensen in de techniek.

Peter Wennink

Per 1 april is Mark Boelhouwer de nieuwe bestuursvoorzitter van Ricoh Nederland, dienstverlener op het gebied van document­ management en it services. Hij volgt Carol Dona op die executive chairman wordt. Boelhouwer was hiervoor director strategy & operations bij Ricoh.

Floris Verlinden is per 1 april benoemd tot algemeen directeur van Wijn Verlinden. Hij is daarmee de vierde generatie die het bedrijf voortzet.

Jorg Kop is per 15 april benoemd tot managing director bij interieur­bouwer Itab Shop Concept.

Per 1 juli wordt Peter Wennink de nieuwe topman bij asml. Wennink is al veertien jaar financieel directeur bij de chipmachinefabrikant.

Hij volgt Eric Meurice op, van wie het contract volgend jaar afloopt.

Mark Boelhouwer

Titia Siertsema

Marijke van Kan is voorgedragen door het hoofdbestuur van Jong Management als landelijk voorzitter. Zij zal per 5 oktober de voorzittershamer overnemen van Marck Hagen. Van Kan is partner bij aomb ip Consultants en maakt al deel uit van het dagelijks bestuur van Jong Management.

Frits Huffnagel is benoemd tot voorzitter van BouwregieNetwerk, een netwerk van ruim achtduizend opdrachtgevers. Huffnagel zal adviseren bij de verdere uitbouw en versterking van het netwerk en het bijstaan bij het maken van strategische en koersbepalende beslissingen. Daarnaast zit hij de Strategieraad van het netwerk voor.

Anne-Marie Smelt is benoemd tot bestuurslid van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (knb). Smelt is sinds 2007 kandidaat-notaris. Zij vervult in het bestuur de vacature die door het vertrek van bestuursvoorzitter Ruud van Gerven was ontstaan.

Frits Huffnagel

34

Marijke van Kan, bestuurslid van Jong Management, is per 28 maart toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw.

Zij volgt Frank Weening op.

Marijke van Kan

bouwregie netwerk

Hubert Schokker is per 1 april in dienst getreden als adviseur bij de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb). Eerder was hij werkzaam als beleidsmedewerker financiën bij de cda-fractie in de Tweede Kamer en bij de Nederlandsche Bank (dnb).

nieuw bestuurslid vno-ncw

buying images - ed buying

ricoh

Gerdi Verbeet

Voorzitter van uneto-vni, Titia Siertsema, is benoemd tot voorzitter van de stichting stabu.

Dat is een samenwerkingsverband tussen de partners in de bouwnijverheid. Siertsema volgt Jan van Altenburg op die namens het ministerie van Binnenlandse Zaken de afgelopen zes jaar voorzitter was.

Jan Kars is voor een periode van twee jaar benoemd tot nieuwe voorzitter van het bestuur van het Actuarieel Genootschap en het Actuarieel Instituut. Hij volgt Rajish Sagoenie per 27 mei op.

jacques kok

talent naar de top

De Stichting en Taskforce Talent naar de Top heeft vier nieuwe leden benoemd in de gelijknamige Commissie Monitoring.

De commissie bestaat nu uit: Gerdi Verbeet (voorzitter), Herman Dijkhuizen, Leni Boeren en Joop Schippers. De Commissie Monitoring Talent naar de Top ziet toe op de naleving door onder­tekenaars van het Charter Talent naar de Top op het gebied van in­stroom, doorstroom en behoud van vrouwen in topposities.

FORUM #08/25.04.13

vereniging branche

‘We willen de export van hightech verdubbelen’

Met de ondertekening op 10 april van een samenwerkingsovereenkomst onderstrepen beide organisaties het belang van de internationale profilering van de Nederlandse hightechsector. Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen onderscheiden zich door hun technologische excellentie en behoren in hun marktsegmenten tot de wereldtop. fme heeft voor de tweede keer op rij het Holland High Tech House op de Hannover Messe georganiseerd. Deze industriële vakbeurs is de grootste ter wereld. Een speciaal uitgezette oranjeroute verbindt alle Nederlandse bedrijven die aanwezig zijn op de Hannover Messe om de hightechsector en daarmee Nederland als een belangrijk hightechland te promoten. fme en Holland High Tech zien beide het belang in van het samen optrekken om de export voor de sector te vergroten. Amandus Lundqvist: ‘De topsector hightech heeft forse groeiambities en wil de export meer dan verdubbelen, van 32 miljard in 2009 tot 77 miljard in 2020.

Dat gaat niet vanzelf. Bedrijfsleven, kenniswereld en overheid werken daarom samen. We hebben inmiddels een aantal doellanden benoemd.

De kennis en expertise van fme komt daarbij goed van pas.’

fme-cwm

In het Holland High Tech House op de Hannover Messe hebben Ineke Dezentjé, voorzitter fme, en Amandus Lundqvist, voorzitter Holland High Tech, hun handtekening gezet onder een samenwerkingsovereenkomst. Lundqvist: ‘We hebben forse groeiambities. De kennis van fme komt daarbij goed van pas.’

Amandus Lundqvist (Holland High Tech) en Ineke Dezentjé Hamming (fme-cwm) proosten op de samenwerking

Uiteindelijk moet de samenwerking tot concrete acties leiden, zoals het opstellen en uitvoeren van de strategische reisagenda. Ineke Dezentjé: ‘Dankzij jarenlange ervaring in het organiseren van handelsmissies heeft fme veel kennis en een uitgebreid netwerk opgebouwd. Zo werken wij al jaren uitstekend samen met Nederlandse ambassades. Door deze nauwe samenwerking tussen de overheid, het bedrijfsleven en de kennisinstellingen kunnen we de ambities waarmaken.’ www.fme.nl, www.hollandhightech.nl

‘Afscheid industrie hoogst voorbarig’

Woedend was hij erover, vertelde vno-ncwvoorzitter Wientjes. Nog in 2007 stond in het regeerakkoord van Balkenende IV te lezen: In hoog tempo laten we de industriële samenleving van de 19de en 20ste eeuw achter ons. Nederland wordt een kennis- en dienstensamenleving.

‘Tegen dit beeld heb ik me altijd verzet. Het belang van de industrie, van de hightech tot de voeding, als export- en innovatiemotor is groot.’ Inmiddels is door de crisis alles veranderd, constateert hij. De industrie is toch weer

35

de basis voor economische ontwikkelingen. Het top­sectorenbeleid is de kern geworden van een nieuw industriebeleid.

Ook Chris Buijink, secretaris-generaal bij het ministerie van Economische Zaken, memoreerde het onderschatte succes van de Nederlandse maakindustrie. ‘Te lang was industriebeleid in Nederland een vies woord’, constateerde ook Hans de Jong, ceo van Philips Electronics Benelux. En nog steeds worden economen geïndoctrineerd dat de overheid zich niet met de economie moeten bemoeien, aldus hoogleraar Ben Dankbaar. ‘Toen ik tien jaar geleden eens een column schreef met een pleidooi voor re-industrialisatie van Nederland, rekende mijn spellingcontrole dat fout. Het moest de-industrialisatie zijn. Zó zat dat idee erin.’

Ook Jan Klaver, die met het symposium afscheid nam van vno-ncw, hekelde het modieuze denken

FORUM #08/25.04.13

over de-industrialisatie. ‘De maakindustrie, dat zou alleen nog goed zijn voor braderieën.

De toekomst was de financiële sector.’ Tot zijn genoegen staat de industrie er inmiddels een stuk beter voor. Een groot winstpunt van het industriebeleid van de laatste jaren. ‘En nu volhouden’, was zijn hartenkreet. giovanni smulders

De plaats en toekomst van industriebeleid was het thema van een symposium dat op 10 april plaatsvond in de Malietoren.

Sprekers waren Bernard Wientjes (vno-ncw), Chris Buijink (ez), Hans de Jong (Philips), Ben Dankbaar (Radboud Universiteit) en Jan Klaver (vno-ncw).

V.l.n.r. Hans de Jong (Philips), Chris Buijink (ez) en Jan Klaver (vno-ncw)

vereniging branche

jeroen bouman photos

‘Techniek heeft de toekomst’

Op uitnodiging van fme-voorzitter Ineke Dezentjé hebben Paul de Krom, aanjager van het Techiekpact, en astronaut André Kuipers (ambassadeur voor techniek) een bezoek gebracht aan Siemens in Zoetermeer.

Ze werden ontvangen door Siemens-ceo Ab van der Touw. Samen met dertig roc-leerlingen van het id College kregen zij een rondleiding over de productievloer. Techniekambassadeur Kuipers maakt een ronde door het land om iedereen – van jong tot oud – te inspireren en interesseren voor techniek. ‘Er zijn volop kansen in de techniek, maar helaas bestaat er nog een verkeerd beeld over. Wat mij betreft mogen onderwijs en bedrijfsleven daarom meer inspelen op de belevingswereld van jongeren.’

www.fme-cwm.nl

‘Maak Europese prijsverschillen energie ongedaan’ Nederlandse grootverbruikers van energie zijn 6 tot 14 euro per megawattuur duurder uit dan hun Duitse concurrenten. Dat blijkt uit informatie die minister Kamp van Economische Zaken de Tweede Kamer verstrekt. ‘Die prijsverschillen eisen snelle Europese afstemming!’

Minister Kamp van Economische Zaken heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de elektriciteitsprijsverschillen tussen Duitsland en Nederland voor de energie-intensieve industrie. Daaruit blijkt dat die prijsverschillen er inderdaad zijn en kunnen oplopen tot zo’n 6 tot 14 euro/mwh. De Vereniging voor Energie, Milieu en Water (vemw) is blij met de erkenning van het bestaan van de prijsverschillen en roept Kamp op met de Europese Commissie en zijn collega’s te komen tot een snelle Europese afstemming.

Algemeen directeur Hans Grünfeld van vemw: ‘Nederland is opnieuw een duurte-eiland geworden voor grootgebruikers van elektriciteit, en daar moet snel iets aan gebeuren om de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie te verbeteren. ‘ Volgens Grünfeld is de afgelopen jaren wel veel gedaan om de prijsverschillen weg te werken, maar door de schaliegasrevolutie in de vs én de Duitse Alleingang op het gebied van duurzaamheid zouden die positieve resultaten weer zijn weggeveegd.

Elke lidstaat voert nu een eigen stimuleringsbeleid voor duurzame energie met subsidies, belastingen, opslagen en andere instrumenten, zegt de vemw-directeur. ‘Wat nodig is, is een Europees geharmoniseerd energiebeleid.’ www.vemw.nl 36

FORUM #08/25.04.13

‘Opstelten moet cyber­crimi­naliteit harder aanpakken’ ‘De aanpak van cybercrime heeft zich gefocust op bestrijding van terrorisme en kinderporno. Het is tijd dat ook de grote aanvallen op de infrastructuur van ons land worden aangepakt.’ Dat zei Wijnand Jongen, directeur Thuiswinkel.org.

De problemen van de afgelopen weken met het betalingsverkeer van de banken waren het gevolg van een cyberaanval, stelt Thuiswinkel.org. Hierbij werden grote aantallen computers ingezet om servers te bestoken en zo te overbelasten (DDoS).

Urenlang kon niet online worden betaald met ideal. Thuiswinkel.org pleit daarom voor een harde aanpak van cybercriminaliteit.

Bovendien moet Justitieminister Opstelten van aanvallen op vitale infrastructuren prioriteit van onderzoek en bestrijding maken.

Wijnand Jongen, directeur Thuiswinkel.org: ‘Tegen een grote, uit het buitenland afkomstige cyberaanval is het wellicht moeilijk wapenen. Het toont wel de urgentie aan om vitale infrastructuren, zoals die voor online betalingsverkeer, te beveiligen. Ieder moet zijn verantwoordelijkheid nemen.’

Thuiswinkel.org vraagt daarom actie van alle betrokkenen. Zij roept de banken op om voortvarend werk te maken van het beveiligen van het digitale betalingsverkeer en het minder kwetsbaar maken van betalingsverkeer door vitale systemen parallel te laten werken. Verder moet de overheid zich wapenen tegen (inter)nationale aanvallen van hackers en criminelen en zich inzetten voor internationaal onderzoek en samenwerking.

Jongen: ‘De aanpak van cybercrime in Nederland heeft zich in de afgelopen tien jaar vooral gefocust op bestrijding van terrorisme en kinderporno. Het is tijd dat daar de grote aanvallen op de infrastructuur van ons land bij komen.’ De schade door het niet-beschikbaar zijn van ideal, zoals de afgelopen weken wel gebeurde, loopt in de miljoenen euro’s. En valt doorgaans niet te verhalen. www.thuiswinkel.org

vereniging branche

Farmaceutische bedrijven investeren ondanks de economische crisis weer méér in innovatie. Wereldwijd werd in 2012 91 miljard dollar aan innovatie gespendeerd, tegen 87 miljard het jaar ervoor. Dat blijkt uit de Innovatiemonitor die de Europese Commissie jaarlijks publiceert.

De investeringen in de farmasector in onderzoek en ontwikkeling vertonen al sinds 2004 een stijgende trend, valt te lezen in de eu Industrial r&d Investment Scoreboard.

Van al het geld dat de vijftienhonderd grootste bedrijven ter wereld in r&d steken, gaat 18 procent om in de farmaceutische en biotechnologische sector. Samen met de auto- en de computerindustrie (beide 16 procent) zijn bedrijven uit deze de sector verantwoordelijk voor de helft van alle investeringen in onderzoek en ontwikkeling.

Nefarma wil zoveel mogelijk farma-investeringen naar Nederland halen. ‘Dat is niet alleen goed voor onze gezondheidszorg en

dus voor de patiënten, maar ook voor de economie’, aldus directeur Michel Dutrée.

Volgens de laatste cbs-cijfers investeren farmaceutische bedrijven in Nederland jaarlijks meer dan 500 miljoen euro aan r&d. ‘Het helpt dat Life Sciences & Health door de overheid wordt beschouwd als een van de topsectoren. Ook de grote stappen die we in samenwerking met de academische en topklinische ziekenhuizen hebben gezet in het vereenvoudigen van de procedures rond klinisch onderzoek, maken ons land aantrekkelijker voor investeerders.’

Een belangrijk verbeterpunt vormt de toegang van de nieuwste geneesmiddelen tot ons complexe zorgsysteem. ‘Dat duurt eenvoudigweg veel te lang’, vindt Dutrée.

‘Voordat je als bedrijf in een bepaald land fors gaat investeren in onderzoek naar potentiële nieuwe middelen, wil je natuurlijk wel uitzicht hebben dat je product ook op de markt wordt toegelaten.’ www.nefarma.nl

minder tweewielers De verkopen van gemotoriseerde tweewielers zijn niet uitgezonderd van de economische malaise. De verkoopcijfers van bovag en rai Vereniging over het eerste kwartaal van 2013 brengen dat duidelijk in beeld. Snorfietsen waren de grootste verliezers, met een verkoopdaling van krap 28 procent (7.187 stuks).

De schade bleef bij de bromfietsen ‘beperkt’ tot –21,1 procent (3.340 stuks). De dip was het kleinst bij de motorfietsen. De daling was daar 15,6 procent (2.667 stuks). www.bovag.nl, www.raivereniging.nl

vvd-Kamerleden bereid om bouw te helpen knb

‘Trage toelating nieuwe genees­ middelen belemmert bedrijven’

‘Starten verslavingskliniek te gemakkelijk’ Uit onderzoek van de Volkskrant bleek onlangs hoe makkelijk het is een nieuwe verslavingskliniek te starten. Zorgverzekeraars Nederland is hier onthutst over. ‘Het is voor zorgverzekeraars bijna ondoenlijk om adequaat te controleren.’

Toch is Zorgverzekeraars Nederland (zn) ook niet helemaal verrast. ‘We hebben al eerder onze zorgen geuit over het gebrek aan transparantie in de ggz. Het is voor zorgverzekeraars bijna ondoenlijk om adequaat te controleren en dat geldt zeker bij dergelijke niet gecontracteerde verslavingsinstellingen: controle kan alleen

37

achteraf en er moeten sterke aanwijzingen zijn dat er iets niet in de haak is.’

Met het ministerie van Volksgezondheid en ggz, maakte zn afspraken over kostenbeheersing in de geestelijke gezondheidszorg en over het vergroten van de transparantie in die sector. Daarom is het volgens zorgverzekeraar absoluut noodzakelijk dat er meer zicht komt op de behandelingen en de effecten daarvan. Verder vinden de verzekeraars het bij niet-gecontracteerde zorg essentieel zelf de hoogte van de vergoeding te bepalen als verzekerden kiezen voor een naturapolis. Dat is nu niet mogelijk. www.zn.nl

FORUM #08/25.04.13

De vvd-Kamerleden Barbara Visser en Johan Houwers blijken bereid ook zelf de handen uit de mouwen te willen steken om de kwakkelende bouw te helpen. Dat bleek tijdens hun werkbezoek aan een baksteenfabriek in het Gelderse Zeddam op maandag 15 april.

De Kamerleden brachten het bezoek op uitnodiging van de vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (knb) dat daarmee de bouwkeramische industrie een gezicht wil bieden.

Maar ook om de nood in de bouw aan de orde te stellen en om uit te leggen wat de industrie kan betekenen voor een duurzame samenleving.

Eerder dit voorjaar brachten de senatoren Smaling (sp), Martens (cda) en Noten (PvdA) op uitnodiging van knb eveneens een werkbezoek aan de bouwkeramische industrie.

www.knb-keramiek.nl

even bellen met…

hans verheijen, burgemeester

vende gemeente wil zijn. Maar de trofee is gewonnen door alle ondernemers in Wijchen, zij hebben laten zien dat ze goed wegwijs zijn op internet.’

Het gaat niet om waar je zit, het gaat er om dat mensen je kunnen vinden. Dat is ongeveer de filosofie van Hans Verheijen, burgemeester van het Gelderse Wijchen. De gemeente is door Google Nederland uitverkoren als gemeente met de meest internet-actieve ondernemers van het land. Verheijen kreeg er de Google eTown Award voor.

Wat heeft de gemeente dan gedaan?

‘Het heeft te maken met de faciliterende rol die wij voor ons zien. We hebben goede contacten met de ondernemers in de gemeente, we zoeken actief het overleg. Toen hier in de jaren negentig bijvoorbeeld het bedrijventerrein Bijsterhuizen werd ontwikkeld, nu het grootse bedrijventerrein in Gelderland, is er voor gezorgd dat we ook op het gebied van internet faciliteiten konden aanbieden. Dat was erg bijzonder in een tijd dat de mobiele telefoon nog als overbodig werd beschouwd.

Je kon toch inspreken op de voicemail.’

En? Waar staat de trofee?

‘Hij staat op een strategische plek: op mijn bureau. Al zal hij naar verloop van tijd wel eens verhuizen. Mijn bureau is een strategische plek omdat ik economie en bedrijvigheid in mijn portefeuille heb. Hier zitten dus regelmatig ondernemers tegenover mij. De trofee is dan een mooi gespreksonderwerp. Het geeft ook heel goed aan dat Wijchen een vooruitstre-

Bent u al gebeld door collega’s uit andere gemeenten?

‘Nog niet, maar ik heb absoluut zendingsdrang. Als collega-burgemeesters horen van de prijs zijn ze eerst verbaasd en verward dat wij ‘m hebben gekregen. Ze verwachten eerder dat die naar een Randstadgemeente gaat.

Maar de ondernemers hier weten heel goed wat er in de wereld te koop is. Zij hebben con-

van wijchen

gemeente wijchen

vereniging regio

tacten tot in de meest exotische oorden. Dat is niet vanwege de gunstige geografische ligging van Wijchen, maar vanwege de bekendheid op internet.’

Een advies aan collega’s die ook een Googleprijs willen winnen?

‘Je moet niet alleen zéggen dat je een ondernemende overheid bent, maar het ook zíjn.

Zorg voor korte lijnen tussen gemeente en ondernemers. Je moet weten wat de wensen zijn en wat je rol als overheid daarin is.’

Hoe internet-savvey bent u zelf?

Facebook? Twitter?

‘Facebook is alweer volstrekt out. Ik twitter wel, @hansverheijen en ik blog al heel lang op www.hansverheijen.nl.’

Limburgse werkgevers willen in sneltreinvaart innoveren Limburg introduceert als eerste regio in Nederland een Britse methode om innovatie in het regionale bedrijfsleven te versnellen.

Het silver-project richt zich op de combinaties van activiteiten en productinnovaties tussen verschillende sectoren, de cross-overs.

Het project loopt tot eind 2014. silver staat voor Symbiose In Limburg Versnellen en Realiseren. De aanpak blinkt uit in eenvoud: zoveel mogelijk bedrijven uit alle sectoren komen in workshops bij elkaar en wisselen in snel tempo informatie uit over grondstoffen, afvalstoffen, energie en andere innovatieve ideeën. Dat levert verrassende nieuwe samenwerkingsvormen tussen bedrijven op, blijkt uit de Engelse praktijk. Ook kunnen er interessante uitwisselingen komen tussen bijvoorbeeld een groot ziekenhuis en een bedrijf. De kennisinstellingen

38

FORUM #08/25.04.13

worden ingeschakeld om aanvullend onderzoek uit te voeren.

Het gaat de Limburgers er in eerste instantie om bedrijven enthousiast te maken voor innovatie en hen te motiveren om over hun branchegrenzen heen te kijken. Het project helpt deze verbindingen aan de basis tot stand te brengen, en zorgt ervoor dat ze ook blijven bestaan en uitgroeien naar nieuwe business. Dat levert banen op én een beter milieu. Er zijn succesvolle voorbeelden te over in Engeland. De pilot moet uitwijzen of de methode ook past bij de Nederlandse manieren van zaken doen. silver is op 11 april gestart door de Limburgse Werkgevers Vereniging, de Provincie Limburg en Agentschap.nl. De organisaties die zich committeren aan silver tekenden een samenwerkingsovereenkomst. www.lwv.nl

vereniging regio

‘Belgisch wegenvignet slecht idee’

snel weg bij hoevelaken?

De Belgische overheid heeft andermaal aangekondigd een wegenvignet in te willen voeren.

Dat plan stuit op weerstand bij ondernemers in de grensstreken aan Nederlandse zijde.

‘Dit zal negatieve effecten hebben voor bedrijven en burgers in Zuid-Nederland.’

De Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) stelt dat grenswerkers dan te maken zullen krijgen met extra kosten om naar hun werk te reizen. Als België zijn plannen doorzet, brengt dit extra kosten met zich mee die op de Nederlandse werkgevers verhaald zullen worden. De onderlinge uitwisseling van personen en goederen wordt op deze manier extra duur gemaakt.

Zo kunnen werknemers die van Zeeuws-Vlaanderen naar België reizen en vice versa nu de tol voor de Westerscheldetunnel omzeilen door over België naar Zeeuws-Vlaanderen te rijden.

Dat zal straks niet meer mogelijk zijn.

Bovendien zal het stedelijk toerisme, naar bijvoorbeeld Antwerpen, Brugge, Gent en Hasselt te lijden hebben van teruglopende inkomsten van dagjesmensen. bzw is er voorstander van een einde te maken aan wildgroei van tolsystemen in de eu. Er moet een Europese standaard komen met een efficiënt systeem voor de inning van gelden, bijvoorbeeld via uniforme kastjes. Van discriminatie tussen lidstaten mag geen sprake zijn (iedereen betaalt hetzelfde). Bovendien moeten de tarieven beperkt en transparant zijn en bestemd worden voor infrastructurele verbeteringen. www.bzw.nl

roy borghouts fotografie

Containers voortaan sneller door Rotterdamse haven

De afhandeling van containers met veterinaire lading in de Rotterdamse haven verloopt voortaan sneller nu Douane, Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (nvwa), Deltalinqs, vrc, evo en fenex gezamenlijk hebben gewerkt aan een procesverbetering. Betrouwbare duur van de documentcontrole en het invoeren van een maximum norm. Dat is de kern van de procesverbetering waaraan partijen hebben gewerkt. De afspraken voor deze verbeterstappen zijn vastgelegd in een ‘Service Level Agreement’ D-controle (sla d-controle). Achttien april werd de overeenkomst ondertekend. Bas Janssen, plaatsvervangend directeur Deltalinqs, benadrukte: ‘ Deze samenwerking tussen publieke en private partijen is uniek en draagt sterk bij aan een vlotte en efficiënte logistiek in de Rotterdamse haven.’ Op de foto v.l.n.r. Jos Reekers (Douane), Jack Vera (nvwa), Marty van Pelt (fenex), Bas Janssen (Deltalinqs), Maarten Tromp (vrc) en Dennis Heijnen (evo)

www.deltalinqs.nl 39

FORUM #08/25.04.13

De aanpak van knooppunt Hoevelaken is een stap dichterbij, meldt vno-ncw Midden.

Een betere doorstroming van het verkeer, het verbeteren van de bereikbaarheid en leefbaarheid en een goede inpassing in het landschap. Deze eisen staan bovenaan de lijst van het Rijk en de regio bij de aanpak van knooppunt Hoevelaken en zijn in een bestuursovereenkomst opgenomen.

De bestuursovereenkomst wordt nu voorgelegd aan de gemeenteraden van Amersfoort en Nijkerk en Provinciale Staten van Gelderland en Utrecht.

Deze zullen zich er de komende weken over buigen. Na goedkeuring wordt de overeenkomst getekend en de aanbestedings­procedure gestart. www.vno-ncwmidden.nl

amsterdamse parkeerergernis De grootste ergernis van ondernemers in metropool Amsterdam is het parkeerbeleid van de gemeente. Er is een tekort aan parkeerplaatsen en er zijn te weinig vergunningen voor ondernemers met personeel.

Ook kunnen ondernemers hun bedrijf slecht bevoorraden of hun goederen bezorgen, omdat ze de bestelauto niet kwijt kunnen.

Dat blijkt uit een onlangs gehouden enquête onder de leden van het mkb/ vno-ncw-ondernemerspanel. Met name stadsdeelraden zijn de oorzaak van de problemen. Zij houden de bouw van nieuwe parkeergarages in hun wijk tegen omdat de meeste kiezers geen garages willen. vno-ncw metropool Amsterdam is een lobby gestart voor een centraal gevoerd parkeerbeleid. Het stadsbestuur van Amsterdam moet hiervoor weer verantwoordelijk worden. ‘Helaas blijkt de pot met geld zeer aantrekkelijk voor politici.

Die proberen de parkeerinkomsten naar de algemene middelen te laten stromen, zodat de gemeente het geld aan andere zaken dan bereikbaarheid en mobiliteit kan uitgeven.’ www.vno-ncwwest.nl

vereniging duurzaam

langer nul bijtellen Het Formule E-team roept staatssecretaris Weekers van Financiën per brief op om de nul-bijtelling voor vol-elektrische auto’s ook na 2013 te handhaven. De nul-bijtelling in 2014 en 2015, dus voor de resterende duur van Weekers’ Autobrief, is nodig om de doorbraak van vol-elektrische auto’s te stimuleren, aldus het Formule E-team. Deze ondervindt volgens het team nog altijd hinder van de hoge aanschafprijs, de beperkte laad­ infrastructuur en onzekerheid over de restwaarde. Daarnaast hebben de volledig elektrische voertuigen last van het feit dat er geen verschil bestaat in fiscale behandeling met de zogenaamde plug-in hybrides. Om de komende jaren wel succesvol kunnen zijn is een onderscheid tussen volelektrisch en semi-elektrisch noodzakelijk, aldus het formule E-team. www.raivereniging.nl

‘Wetgeving staat schonere binnenvaart in de weg’ De binnenvaart wil wel schoner – en dus op lng – varen, maar het mag niet. Dat blijkt uit onderzoek van opinieblad Maritiem Nederland. De Nederlandse regelgeving loopt niet in de pas met technische vernieuwing, aldus eigenaren en bouwers van op lng varende schepen.

Varen op vloeibaar aardgas (lng) is een stuk schoner dan varen op scheepsdiesel. Het reduceert de uitstoot van fijnstof en stikstof- en zwaveloxiden tot praktisch nul. Maar varen op lng is in de binnenvaart nog niet echt op gang gekomen. Want wie zijn schip wil laten varen op lng heeft een flinke dosis doorzettingsvermogen en overtuigingskracht nodig. Wetgeving schrijft voor dat binnenvaartschepen uitgerust moeten zijn met een verbrandingsmotor die draait op een brandstof met een vlampunt hoger dan 55 graden. En laat lng dat nou niet hebben: het vlampunt van vloeibaar aardgas ligt op -188 graden.

Tot nu toe is het één enkel bedrijf, Deen Shipping, gelukt om ook daadwerkelijk op lng te mogen varen. Ook andere bedrijven zouden graag binnenvaarttankers inzetten die varen op vloeibaar aardgas, maar worden belemmerd door regelgeving die niet in de pas loopt met technische vernieuwing. Het kost ondernemers nu veel tijd om allerlei commissies en werkgroepen in Brussel en Straatsburg te bezoeken en te overtuigen van het voordeel van varen op deze brandstof, terwijl ze gewoon door zouden willen met de bouw en exploitatie van nieuwe, relatief schone schepen. Daar moet iets aan gebeuren, vinden zij.

Er liggen momenteel naar schatting vijf scheepsontwerpen bij commissies in Brussel en Straatsburg.

Als deze ontwerpen worden goedgekeurd, zouden zo’n 45 schepen kunnen worden gebouwd die op lng varen. Er varen nu ruim zesduizend binnenvaartschepen onder Nederlandse vlag.

Dijksma opent helpdesk voor groene groei door biodiversiteit

De helpdesk is een initiatief van het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie (bee) van vno-ncw en natuurorganisatie iucn nl. En wordt financieel ondersteund door het ministerie van Economische Zaken (green deal). De desk is in het leven geroepen om bedrijven kansen te laten benutten door inzet op biodiversiteit. Bedrijven die met biodiversiteit aan de slag willen, maar tegen vragen en praktische problemen aanlopen, kunnen ook terecht bij de helpdesk. De eerste drie dagen advies zijn gratis.

Voor nader advies wordt doorverwezen naar een netwerk van specialisten.

Via de helpdesk is ook een analyse van de impact op ecosysteemdiensten en biodi­ versiteit, en de afhankelijkheid daarvan, te maken. Daardoor kan een bedrijf inzicht krijgen in bedrijfsrisico’s en bijvoorbeeld inspelen op de toenemende schaarste aan grondstoffen en duurzaamheidseisen van consumenten, aldus de initiatiefnemers. www.bedrijfslevenenbiodiversiteit.nl.

40

FORUM #08/25.04.13

jeroen poortvliet

Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken heeft 16 april bij vno-ncw de Helpdesk Bedrijfsleven & Biodiversiteit geopend. Bedrijven krijgen hier gratis concreet advies over hoe zij hun activiteiten kunnen verduurzamen en daardoor economische kansen kunnen benutten.

V.l.n.r. Michiel de Wilde (interimdirecteur iucn), Rein Willems (voorzitter Platform bee) en staatssecretaris Dijksma

mohikanen

‘Zelf zeil ik niet eens’

‘Nog zo’n

60

in Nederland’

beroep: Zeilmaker Zeilmakers heb je in drie soorten: degenen die bruine punterzeiltjes maken en het vak zien als een ambacht uit vervlogen tijden, fabrikanten van dekzeilen die ook wel een zeil voor een boot kunnen maken en zeilmakers die hun vak zien als een zeldzaam, maar modern beroep. Sandra van der Haven hoort bij de laatste groep.

41

‘Ik doe dit werk al sinds 1983’, zegt Van der Haven. ‘Omdat ik nog 15 was, heette het officieel vakantiewerk. Ik ben begonnen met het maken van voorraden, doek knippen. Toen een naaister uitviel, werd gevraagd of ik eens wilde proberen een zeil te maken en ik bleek er gevoel voor te hebben. Ik maak nu eenmaal graag dingen met mijn handen.’

Toen ze begon, knipte Van der Haven het FORUM #08/25.04.13

zeildoek nog op de vloer. Tegenwoordig gaat dat met een lasersnijmachine. Toch is het werk erg persoonlijk. ‘Ik kan uit tien zeilen die van ons bedrijf – Hagoort Sails – halen. Ik denk dat ik aan het stikwerk zelfs kan zien wie een zeil heeft gemaakt.’ En dat voor iemand die zelf niet zeilt.  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

portret

erwin van laethem

‘altijd het moeilijkste doen’ Na meer dan twintig jaar buitenland voelt hij zich eerder wereldburger dan Belg. Maar pendelend tussen Den Bosch en Brussel is Essent-topman Erwin van Laethem (48) toch weer een beetje thuis. Zijn tijd verdelend over werk, sport en zijn dochters.

‘Als ik iets doe, dan doe ik het goed.’

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Ton Poortvliet

Hij wordt omschreven als vriendelijke Belg tussen luidruchtige Nederlanders. Met zijn rijzige gestalte maakt hij in elk geval indruk bij binnenkomst. Zijn afkomst blijkt als hij begint te spreken. Hij mag dan zijn carrière grotendeels buiten België hebben doorgebracht, het accent is er nauwelijks door aangetast. ‘Enerzjie’ klinkt bij hem nog steeds als ‘energie’. Erwin van Laethem, bestuursvoorzitter van Essent, herkent zich maar deels in het beeld van de vriendelijke Belg. ‘Laatst ben ik geïnterviewd voor het boek Belg in de boardroom, maar mij valt het verschil niet meer op.’

De luidruchtige Nederlander bestaat niet?

‘Ik waardeer de directe communicatie in Nederland heel erg. Zo zit ik ook in elkaar. Nederland is voor mij een aangename omgeving om te werken. Ik voel me hier als een vis in het water. Als je zolang in het buitenland hebt gewerkt, pas je je aan aan de cultuur en de manier van werken. Je neemt het beste uit elke cultuur mee. Dat is het verrijkende van internationaal werken.’

‘Ik heb eigenlijk het beste van twee werelden: professioneel werken in Nederland en af toe het meer bourgondische leven in België.’

niet klagen Van Laethem woont om de week in België. Behalve zijn appartement in Den Bosch, waar Essent zetelt, heeft hij nog een huis bij Brussel. Om de week verblijven zijn dochters van 14 en 16 daar. Die afspraak heeft hij gemaakt met zijn ex-vrouw. ‘We zijn in de beste verstandhouding uit elkaar gegaan en wonen 2 kilometer van elkaar. Ik kan niet klagen over de oplossing die we hebben gevonden.’

Is dat te combineren: topman en scheiding?

‘Je moet het anders organiseren. Met de moderne manier van werken is de locatie waar je werkt minder belangrijk. Mijn dochters zijn bovendien vrij zelfstandig, maar ik ben graag ‘s avonds en in het weekend bij hen. Daar maak ik tijd voor vrij.’

42

FORUM #08/25.04.13

portret

U hebt het huishouden erbij gekregen?

‘Nou, ik werk nog steeds meer dan zestig uur, hoor. Maar ik ben wel met een kookcursus begonnen, want als ik iets doe, dan doe ik het goed. Dat is mijn persoonlijkheid. Voorheen kookte mijn vrouw, dus ik heb het even moeten leren. Ik heb gemerkt dat ik er heel goed in ben.

Het lijkt op scheikunde: het mengen van ingrediënten. Ik doe het nu twee jaar en vind het leuk om op zaterdag met anderen die cursus te volgen. Na vijf modules mag ik mezelf hulpkok noemen.’

carrièreswitch Een carrièreswitch zit er echter niet in, want in een restaurant zit hij het liefst aan tafel. Zijn werk bij Essent is er bovendien te leuk voor.

Hij werkt aan de commerciële transformatie van Essent en wil met het bedrijf leidend zijn in klantgerichtheid, innovatie en duurzaamheid.

Ondertussen doen zich obstakels voor, zoals de overcapaciteit op het gebied van gascentrales. ‘Er zijn nieuwe centrales aan het net gekomen, maar de opkomst van schaliegas en de concurrentie van goedkope duurzame energie uit Duitsland zorgen ervoor dat die centrales nu minder draaien. Energie moet betaalbaar, beschikbaar en duurzaam zijn. Er is altijd spanning tussen die drie uitgangspunten.’

Hij schrikt daar niet voor terug, weet wat hij wel en niet kan. En hoe hij dat in het bedrijf duidelijk moet maken. ‘Wij hebben nu een vriendelijk gesprek, maar ik kan wel op z’n Nederlands duidelijk zijn als het moet.

Het veranderingstraject dat ik bij Essent heb ingezet, moet resultaat opleveren. Als dat niet lukt, grijp ik in.’

U houdt niet van politieke spelletjes?

‘Ik wil dicht bij mezelf blijven, mezelf ‘s ochtends in de spiegel kunnen 44

FORUM #08/25.04.13

aankijken. Ook als ik bijvoorbeeld iemand de wacht aan heb gezegd, kan ik die persoon nog recht in de ogen kijken als ik hem op straat tegenkom.

Ze vinden het natuurlijk niet fijn, maar ze zeggen wel dat het integer, met respect is gedaan.’

‘Over de spelletjes die andere partijen spelen, heb ik niet veel te zeggen.

Maar spelletjes in het bedrijf, in de omgeving die ik zelf controleer, roei ik uit. Ik investeer veel tijd in het bouwen van teams van medewerkers.

Dan gaat het er niet om dat jij goed overkomt in de ogen van je baas, maar dat je collega’s goed overkomen in de ogen van de klant. Je moet voor elkaar de gaten dichtlopen, dan ben je een winning team. Dat kan alleen maar als je elkaar vertrouwt, en daar passen spelletjes dus niet bij.’

uitkafferen Het is een instelling die hij niet alleen in het bedrijf hanteert, maar ook in de sport. Hij is een fanatiek sporter: zeven uur per week doet hij aan karate, hardlopen, zwemmen en yoga. In de zomer komen daar zeilen, windsurfen en kitesurfen bij. Met dat laatste is hij begonnen in navolging van zijn dochters. In zijn jeugd heeft hij ‘op vrij hoog niveau’ gebasketbald, en op Europees niveau gezeild. Met water heeft hij wel wat.

‘Ik heb vijf jaar in Rotterdam gewoond. Als ik zeg dat dat mijn favoriete stad is, krijg ik veel fronsen in Nederland. Maar ik vind dat wel mooi, die bedrijvigheid en al dat water.’

‘In mijn jeugd gingen we altijd naar zee, en daar heb ik de microbe van het zeilen te pakken gekregen. Wedstrijdzeilen doe ik nog steeds.

Dan sta ik mijn mannetje. Het is vrij spectaculair om met zestig boten een boei te ronden. Schuimende golven, een strakblauwe lucht en ‘boten’ die elkaar uitkafferen omdat ze afgesneden worden. En na afloop met je team het zeil opbergen, de boot oppoetsen en dan lekker eten.’

Werk, dochters en sport: daarmee vult hij zijn week. ‘Die driehoek houdt me in balans. Ik vind het fijn om te werken. Daar heb ik ook mijn sociale contacten.’ Het presteren heeft er altijd al in gezeten. Hij was goed op school, vooral in de exacte vakken. Van Laethem groeide op in het Brusselse. Zijn moeder was kleuterleidster, zijn vader werkte bij een verzekeringsmaatschappij. Zijn zeven jaar oudere broer is politieagent geworden.

Drie stellingen Kernenergie is een afgesloten hoofdstuk ‘Voor rwe wel, ja. Een nieuwe centrale kost te veel geld en tijd, het investerings­klimaat is instabiel en er is te weinig draagvlak. Persoonlijk zeg ik ook ‘Ja’, maar ik zit er vrij rationeel en pragmatisch in.’

Hoe was uw jeugd?

Na enige stilte: ‘Goh, dat is lang geleden. Er valt weinig over te zeggen.

Ik ben van jongs af aan zelfmotiverend en -initiërend geweest. Mijn ouders konden me wat dat betreft weinig referentiekader bieden, maar ze steunden me wel in wat ik deed. Het hielp natuurlijk ook dat het goed ging op school. Na de middelbare school heb ik voor elektronica gekozen. Dat was het moeilijkste en ik vind het altijd het leukst om het moeilijkste te proberen. Je weet pas wat je kan als je het doet.’

‘Ik wilde generalist worden: niet alleen de techniek, maar ook de toepassing en het commerciële deel. En ik wilde naar het buitenland: nieuwe dingen doen, andere culturen leren kennen. Shell bood die mogelijkheid. Daar hield ik het achttien jaar uit. Op een gegeven moment was er geen volgende job meer in Europa bij Shell. Ik kon alleen nog buiten Europa terecht, maar verhuizen met mijn gezin was toen geen optie. En ik wilde niet elk weekend mijn jetlag eruit slapen op de bank. Dus werd het een overstap naar Essent.’

Wat zijn uw belangrijkste waarden?

‘Integriteit, respect, bescheidenheid – het besef dat je afhankelijk bent van anderen. En professionalisme. Er wordt wel van mij gezegd – en dat vind ik zelf ook wel – dat ik goed ben in het spotten en aantrekken van talent. Talent trekt talent aan, en daar moet je vervolgens een goed team van kneden.’

Hebt u thuis het talent ook al gespot?

‘Mijn dochters doen allebei de wetenschappelijke richting. Ze hebben er aanleg voor. Ik hoop dat ze er zelf voor hebben gekozen, en niet om mij een plezier te doen. Ik hoop ook dat ze internationale ervaring gaan opdoen. De wereld is wat dat betreft een stuk kleiner geworden dan in mijn tijd.’

En uw eigen wereld?

‘Je zou kunnen zeggen dat ik ben teruggekeerd. Ik zie de Benelux als lokaal en Europa als de directe omgeving. Ik mis het internationale wel eens. Als je toch kijkt wat er momenteel allemaal in Oost-Azië, de vs en Zuid-Amerika gebeurt. Ik zie mezelf ook wel weer internationaal werken. Maar ik heb eerst nog een klus bij Essent af te maken.’ 

45

FORUM #08/25.04.13

Doping hoort bij sport ‘Nee, helemaal niet. Sport doe je om een prestatie neer te zetten. Het grootste talent dat het hardst werkt moet winnen.’

Het kabinet houdt het vier jaar vol ‘Ja, want we hebben een stabiel investeringsklimaat nodig dat tot na 2020 reikt. Ik constateer dat nu 85 procent van de energie-investeringen buiten Europa worden gepland.’

erwin van laethem 1964 Geboren in Anderlecht (België) 1987 Studie civiel ingenieur aan de Vrije Universiteit van Brussel 1989 Mba aan de Vrije Universiteit Brussel Diverse functies bij Shell, waaronder directeur verkoop Shell Nederland en vice­ president lubricants supply chain Europe 2007 Commercieel directeur Essent Nederland en voorzitter raad van bestuur Essent België 2009 Cco Essent, lid van de raad van bestuur 2012 Ceo Essent, voorzitter van de raad van bestuur

reacties Brieven van lezers (de redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten)

‘Ouderen vinden wél een baan’ Het is niet fijn om senior te zijn.

In de huidige crisis komen steeds meer 55-plussers op straat te staan, terwijl werkgevers huiverig zijn ze aan te nemen, staat in Forum van 11 april.

Onzin, vindt Hans Visser, partner bij 50+ Carrière. Als ouderen op dezelfde manier naar werk zoeken als jongeren zijn ze zo aan de slag, stelt hij.

Ik wil graag reageren op uw artikel over problemen van oudere werk­ nemers op de arbeidsmarkt in Forum nummer 7. In het artikel komen twee uitzendbureaus aan het woord, die zich specifiek richten op deze doelgroep en die het daarom erg moeilijk hebben.

Dat uitzendbureaus het moeilijk hebben, herkennen wij wel. Maar dat geldt voor de hele branche. Werkgevers schakelen steeds meer hun netwerk en social media in.

Als je kijkt naar de participatie van ouderen op de arbeidsmarkt dan is die de laatste twee decennia juist enorm toegenomen. En dat is een hele prestatie gezien de toename van de groep 50-plussers op de arbeidsmarkt. Ze weten steeds beter hun weg te vinden en nemen ook tijdelijke banen aan.

Via outplacement trajecten lukt het ons om 65 procent van de cliënten (50-plussers) weer aan het werk te krijgen. Dat geluid mag ook wel eens gehoord worden. Als ze op dezelfde manier op zoek gaan naar werk als jongeren dat doen (social media en netwerk) dan kan het nog prima lukken.

Hans Visser Partner bij 50+ Carrière, arbeidsbemiddeling, hr-advies en outplacement

46

FORUM #08/25.04.13

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

De Ruijter

opgericht in 1860 wat Broodversierder

Het is druk voor paleis Soestdijk. Mensen drommen samen om nieuws op te vangen over het pasgeboren prinsesje Beatrix. Ook de Baarnse banketbakkers en broers Cees en Piet de Ruijter hebben een plekje weten te

Colofon

vinden. Ze hebben snel hun nette pak aan­ getrokken en als cadeau een reusachtige bus oranje-witte geboortemuisjes onder de arm meegenomen. Een traditie is geboren.

Wel is een sterk gebit vereist voor het eten van de muisjes. Als oprichter Cornelis de Ruijter van enkele oudere dames verneemt dat ze moeite hebben met de gesuikerde anijszaad­ jes, komt hij op het idee ze fijn te malen in een vijzel: gestampte muisjes. De landelijke Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Olaf Koens (Moskou), Maurits Kuypers (Duitsland), Michel Maas (Indonesië), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Joost van Mierlo (Verenigd Koninkrijk), Hans Moleman (België), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Remko Tanis (China), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië)

Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Aan dit nummer werkten mee Erik te Brake, Marjo GrondLimburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers huis, Nicole Mallens, David de Nood, Ton Ravesloot, Willem Henk Streekstra, Jacco Vonhof tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 av Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 25 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie

FORUM #08/25.04.13

opmars van de muisjes begint als hij op verzoek gaat leveren aan delicatessenzaken in Amsterdam. Nu kunnen de welgestelde Amsterdamse families die in de zomer­ maanden hun vakantie doorbrengen in het bosrijke Baarn ook in de winter van muisjes op hun brood genieten. 

Tekst: Marcia Timmermans Foto: De Ruijter, 1938 bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto PhotoDisc, Inc Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 aa Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 aa Zandvoort