Opinieblad Forum 09

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#09/03.05.12

De Jager heeft zijn begrotingsakkoord Hoe liggen de kansen in de rest van Europa?

tegenspraak Kleinknecht: ‘Maak innovatie belangrijker dan loonkosten’ 28

actueel Bankencrisis: op zoek naar nieuwe Piet Krediet 22

portret André Goedée (Dockwise): ‘Knokken is wat we hier doen’ 42

inhoud #09 Rubrieken

20

4 Opinie vno-ncw • Herinvoering pascontroles slecht idee • Aandacht voor Duits op school helpt ­economie • Pleidooi directe steun banken loopt ­vooruit op de zaken • Paniek om niets bij Europese resolutie over belastingontwijking • vno-ncw Noord: Bestuurlijke moed

8 De foto Halve eeuw steggelen

19 Buitenland Cuba houdt ondernemers klein

20 En dochter ‘Mijn vader is een sluwe vos’

33 Vereniging • ‘Indonesië negeren is een denkfout’ • Personalia • Waar blijft de Hanzerevival?

• ‘Eén op de drie verhuurders gaat ­elektrisch’ • ‘Praktische ervaring helpt bij keuze voor technische carrière’ • Managers van het jaar • Agenda • ‘Vertrouwen in Rotterdamse haven gerechtvaardigd’ • Even bellen met Jan Zaaijer, voorzitter knv Taxi • Palletindustrie sluit Green Deal met overheid • Lintjesregen • Corporate Fashion Award 2012 voor Kroll & de Vries • Bloemenexporteurs zorgelijk over ­Russen

2

33

27 Scheer Catshuis-tapes

30 Podium • Zorgt Spanje voor een nieuwe eurocrisis?

• Vijf vragen aan Dick de Boer, voorzitter Nederlands-Duitse Handelskamer • Uitspraken

41 Vreemde ogen ‘Gevoel in zelfde team te spelen’

46 Groen goed Afval voor koeling

30

FORUM #09/03.05.12

47 Overlevers Grand Hotel Huis ter Duin

47 Colofon

10

rubrieksnaam

42

Artikelen 10 ‘De pijn is goed verdeeld’ Hij durft het zeker te stellen: het akkoord dat vvd, cda, GroenLinks, D66 en ChristenUnie in recordtijd in elkaar timmerden, is beter dan het bijna-Catshuisakkoord. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes is blij dat het er ligt. ‘Dit brengt ons stabiliteit.’

14 Europa op het kruispunt Even was Nederland voorpaginanieuws in Europa. De val van het kabinet-Rutte liet zien waartoe de strengere Europese begrotingseisen kunnen leiden. Regeringen staan onder druk. Kan de revival van het Nederlandse poldermodel Europa als voorbeeld dienen?

22 Verslaafd aan de bank?

Ondernemers moeten creatiever worden, zegt bankenvoorman Boele Staal. Niet kijken naar de bank, maar naar alternatieve financieringsbronnen. Net zoals bedrijven in het buitenland dat doen. Hoe komen die ondernemers dan aan geld?

22

28 Lage lonen maken lui Ondernemers die nu in de problemen zitten, hebben dat aan zichzelf te wijten. Dat zegt innovatiehoogleraar Alfred Kleinknecht (tu Delft). Want loonmatiging maakt bedrijven lui, minder innovatief waarna ze het moeilijk krijgen. ‘Ik zie duidelijk een negatief effect.’

42 Stuurman André Goedée staat aan wal Hij weet wat een schip is, hoe het werkt en hoe het ruikt. André Goedée is ceo van zeetransportbedrijf Dockwise. Het leiden van een bedrijf ziet hij als een strategisch spel.

‘Je moet je doelen niet zover stellen, dat ze onhaalbaar worden.’

3

FORUM #09/03.05.12

opinie vno-ncw

Het gaat met pijn, en moeite, en soms met een enorme knal. De ontwikkelingen van de afgelopen twee weken maken duidelijk dat de combinatie van bezuinigen en hervormen geen makkelijke is. Dat ondervond Nederland en dat ondervinden ook tal van andere lidstaten binnen de Europese Unie. Even leek het er zelfs op dat het doorgaans toch zo degelijke en betrouwbare Nederland zijn reputatie op dit punt zou kwijtraken. Met ongerustheid en in sommige gevallen enig leedvermaak werd de ontknoping van de Catshuis-onderhandelingen ook in het buitenland op de voet gevolgd.

Gelukkig wist het politieke midden in ons land zich te hervinden.

En hoe! In ongekend korte tijd werd door vvd, cda, d66, GroenLinks en ChristenUnie een akkoord over de begroting in 2013 gesloten.

Een akkoord dat ons binnenboord houdt als het gaat om het zo belangrijke Europese Stabiliteitspact. En een akkoord bovendien dat belangrijke hervormingen bevat, niet alleen als het gaat om de woningmarkt, maar ook bij de pensioenen en de arbeidsmarkt. Een akkoord kortom dat het vertrouwen van de financiële markten in ons land zal versterken. En belangrijker nog, dat uiteindelijk zal leiden tot een hoger groeipad van onze economie.

Zijn alle voorgenomen maatregelen van deze regenboogcoalitie dan goed voor het bedrijfsleven? Nee, want er zitten zeker maatregelen

jeroen poortvliet

Knal

bij die het bedrijfsleven pijn zullen doen. Net zoals er maatregelen bij zitten die de burgers pijn doen. Het belangrijkste is echter dat het een pakket is dat de pijn op zo’n manier verdeelt dat de groeikracht van onze economie en onze internationale positie er zo min mogelijk door geschaad worden.

Het valt te prijzen dat deze vijf partijen de moed hebben gehad door de zure appel heen te bijten. Een zo breed mogelijk gedragen hervormingspakket is precies wat er nodig is.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook het interview met Bernard Wientjes op pagina 10 en verder en het artikel Quo vadis Europa op pagina 14 en verder

Paniek om niets over resolutie belastingontwijking • Europees Parlement wil naleving van regels rond belastingontwijking • Oproep aan Commissie is in lijn met Nederlands beleid • Paniek over verlies inkomsten en banen in Nederland nergens op gebaseerd Nederland dreigt tot 1,5 miljard aan inkomsten en duizenden banen te verliezen, zo waarschuwde het Algemeen Dagblad vorige week. De reden? Het Europese parlement heeft een resolutie aangenomen waarin de Europese Commissie opgeroepen wordt om op te letten dat iedereen zich aan de regels houdt als het gaat om belastingfraude en belastingontwijking. Mooie resolutie zou je zeggen, prima dat de Commissie wordt gevraagd om bestaande voorstellen, bijvoorbeeld op het gebied van actieve informatie-uitwisseling verder op te pakken.

De inhoud van de resolutie is in lijn met de internationale spelregels, het Europese en het Nederlandse beleid.

Maar waarom dan die paniek? Waar komt dat idee dan vandaan dat dit Nederland 1,5 miljard en duizenden banen zou gaan kosten? Volgens het ad komt dat doordat Europa een einde gaat maken aan het belastingparadijs dat Nederland zou zijn voor zogenoemde brievenbus­ firma’s. Nederland zou naar schatting zo’n twintigduizend van dergelijke bedrijven tellen. Bedrijven die uit niets anders bestaan dan een postbus, om zodoende te profiteren van het ‘paradijselijke’ Nederlandse belastingstelsel.

De waarheid is dat Nederland internationaal helemaal niet uit de pas 4

FORUM #09/03.05.12

loopt met zijn belastingstelsel. Conform de internationale regels bevat het een aantal elementen waarmee internationale dubbele belastingheffing wordt voorkomen. Verder biedt de Nederlandse belastingdienst, omdat het veel verdragen heeft met andere landen, een grote mate van zekerheid over de toepassing van fiscale regels. Dat maakt Nederland tot een aantrekkelijk land voor bedrijven maar zeker geen belastingparadijs.

Bovendien is het helemaal niet mogelijk om alleen op papier een onderneming te starten en daarmee toegang te krijgen tot het Nederlandse verdragennetwerk. Er moeten dan daadwerkelijke activiteiten plaatsvinden en er zijn mensen nodig om deze activiteiten uit te voeren. Over deze activiteiten wordt dan belasting betaald, zowel vennootschapsbelasting als loonbelasting. Er zijn in internationaal verband – vastgesteld door oecd en de vn – afspraken gemaakt over hoeveel substance een onderneming hiervoor moet hebben en Nederland houdt zich netjes aan deze afspraken. Dat is ook in ons belang, want alleen bedrijven van voldoende substantie leveren een bijdrage aan onze economie. Bovendien moet er sprake zijn van een gelijk speelveld voor andere Nederlandse ondernemingen.

Gelukkig is er dus geen sprake van dat deze Europese resolutie de Nederlandse schatkist geld zou kosten en dat duizenden mensen hun baan zouden verliezen.  www.vno-ncw.nl/belastingen

wandelgangen

tijdelijke kracht moet sneller beter Op de valreep heeft minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een strengere aanpak van zieke uitzendkrachten en flexwerkers door de ministerraad gekregen. Een dag later stapte Wilders uit het Catshuis-overleg.

Kamp wil een ‘oneerlijke situatie’ rechtzetten. Zieke vaste werknemers worden namelijk al strenger aangepakt; dat moet nu ook voor uitzendkrachten en flexwerkers gaan gelden. De minister wijst erop dat deze groepen vijf keer zo vaak in een arbeidsongeschiktheidsregeling terechtkomen als vast personeel. Hij kan daar geen medische redenen voor vinden.

Afhankelijk van het aantal gewerkte jaren zal de uitkering van tijdelijke krachten al na enkele maanden worden verlaagd naar

5

dijkstra

Het had de grote hervorming van het kabinet moeten worden, maar de Wet werken naar vermogen heeft de stemming in de Tweede Kamer niet gehaald. Die had vorige week dinsdag moeten plaatsvinden, de dag waarop uiteindelijk werd gedebatteerd over de val van het kabinet en een verkiezingsdatum. Staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leek op een Kamermeerderheid te kunnen rekenen, maar hij of zijn opvolger moet nu wachten op de samenstelling van een nieuwe Tweede Kamer. De pvv is uit de gedoogrol gestapt en hielp de linkse oppositie en de ChristenUnie

aan een Kamermeerderheid tegen stemming. Dat betekent dat de ingangsdatum van 1 januari 2013 niet meer gehaald gaat worden. Als de wet überhaupt nog een tweede kans krijgt.

De Krom: uitstel of afstel

70 procent van het minimumloon.

Het uwv beoordeelt na één in plaats van twee jaar of iemand ander werk dan de huidige baan kan doen.

Als het aan Kamp had gelegen, waren deze maatregelen al deze zomer in werking getreden. Dat zit er niet in na de val van het kabinet.

De PvdA heeft in elk geval grote bezwaren. Volgens Kamerlid Roos Vermeij zegt Kamp ‘barst maar tegen deze mensen’.

dijkstra

k amer werkt niet naar vermogen

Vermeij: controversieel

FORUM #09/03.05.12

Aandacht voor Duits op school helpt economie • Duitse taal verdient meer aandacht in onderwijs • Nederlandse economie profiteert van handel met oosterburen • Veel werkgevers ontevreden over kennis van Duits bij medewerkers Het is nog niet zo heel lang geleden dat vrijwel elke techneut Duits sprak. Dat hadden ze van hoog tot laag geleerd op school. Dat was ook nodig omdat dé technische standaardwerken in het Duits waren geschreven, net als veel machinehandleidingen. Ergens in de afgelopen decennia is die kennis verwaterd, niet alleen bij de techneuten, maar in het hele middelbaar onderwijs.

Duits verdient meer aandacht. Nederland onderhoudt een kwart van al onze economische, culturele en maatschappelijke buitenlandse contacten met de Bondsrepubliek. In 2010 bedroeg het handels­ volume tussen beide landen meer dan 130 miljard euro. Nederland exporteerde voor bijna 69 miljard euro naar het b ­ uurland.

Ruim 80 procent van de bedrijven vindt kennis van de Duitse taal noodzakelijk om de export naar Duitsland te realiseren en te onderhouden, stelt de Nederlands-Duitse Handelskamer (dnhk).

Tweederde van de Nederlandse ondernemers is volgens de dnhk ontevreden over het Duits van de eigen medewerkers.

De Actiegroep Duits pleit met vertegenwoordigers van het Nederlandse bedrijfsleven voor meer en beter Duits op scholen. vnoncw-directeur Niek Jan van Kesteren overhandigde met Ineke Dezentjé Hamming, voorzitter van fme-cwm, onlangs aanbevelingen van de Actiegroep aan leden van de Tweede Kamer. Dat gaat van het enthousiasmeren van leerlingen tot het stimuleren van studenten voor de opleiding tot leraar Duits.

Om het belang van Duits inzichtelijk te maken, zou de onderwijssector meer kunnen samenwerken met het bedrijfsleven. Duitsland is veruit de belangrijkste handelspartner, goed voor een kwart van de export. Daar mag wel wat Begeisterung tegenover staan.  www.vno-ncw.nl/onderwijs

opinie vno-ncw

• imf houdt pleidooi voor directe steun banken uit noodfonds • Daarvoor is het echter nog te vroeg • Wel goed dat slagkracht imf fors is toegenomen Zijn bezoek aan Washington, waar hij de voorjaarsvergadering van het imf bijwoonde, duurde korter dan gepland.

Inmiddels demissionair minister van Financiën, Jan Kees de Jager pakte onmiddellijk het vliegtuig toen de onheilsberichten uit het Catshuis hem vorige week zaterdag bereikten. Daar in Washington was de dag vrolijker begonnen. Zo werd bekend dat de slagkracht van het imf fors zal toenemen. Het fonds heeft voor meer dan 430 miljard dollar aan toezeggingen voor leningen gekregen. De extra capaciteit kan het fonds goed gebruiken om wereldwijd de financiële stabiliteit te vergroten en daarmee het mondiale economische herstel van een steviger fundament te voorzien, zoals imf-directeur Christine Lagarde verzekerde, die daarmee duidelijk wilde maken dat de leningen niet alleen gebruikt zullen worden om de Europese schuldencrisis een halt toe te roepen. Ook riep ze – begrijpelijkerwijs – Europa op om nu vooral zelf het heft in handen te nemen en vaart te maken met het wegwerken van de schulden en het doorvoeren van economische hervormingen.

Curieuzer was de aanbeveling van Lagarde dat de Europese Centrale Bank om de banken te helpen de rente verder zou moeten verlagen. Ook zou Europa banken in nood directe kapitaalsteun moeten kunnen verlenen via het Europese noodfonds. Dat fonds is opgezet voor overheden die aangeven hulp nodig te hebben, met name om hun eigen banken te redden. Omdat deze hulp gebonden is aan allerlei condities wachten landen zo lang mogelijk met een beroep hierop te doen. De suggesties van het imf konden op weinig enthousiasme rekenen onder de Europese ministers van Financiën en de president van de Europese Centrale Bank.

De Jager meldde dat er nog veel zal moeten gebeuren voor directe interventie een optie wordt. Zo moet er eerst een Europees bankentoezicht zijn, een level playing field voor alle banken en Europese afspraken over kapitaaleisen. Daarmee heeft de minister zeker een punt. Zolang het toezicht op bijvoorbeeld Spaanse banken nog nationaal geregeld is, is het te vroeg voor directe steun vanuit de Europese noodfondsen.  www.vno-ncw.nl/eurocrisis

6

FORUM #09/03.05.12

vno-ncw Noord jeroen poortvliet

Pleidooi directe steun banken loopt vooruit op de zaken

Bestuurlijke moed Het mislukken van het Catshuisoverleg heeft eens te meer laten zien dat politieke bestuurders de neiging hebben wankelmoedig te zijn. Zodra het spannend begint te worden, verliezen ze hun vasthoudendheid en durven ze hun plannen niet door te zetten.

Deze aarzelingen en onzekerheid baren mij zorgen. Want wie te lang aarzelt voordat hij een stap zet, blijft zijn hele leven op één been staan. Een Chinese wijsheid die niet aan de politiek lijkt besteed. Overigens geldt dit niet alleen voor de landelijke politici, maar ook voor de regio, waar sommige bestuurders niet alleen te lang op één been blijven staan, maar zelfs dreigen een stap terug te doen.

Een goed voorbeeld hiervan is de spoorlijn Groningen-Heerenveen. Deze nieuwe spoorverbinding is van regionaal en (inter)nationaal belang en moet worden gefinancierd vanuit het alternatieve pakket dat het Noorden heeft gekregen voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn. Bij het opstellen van het wensenlijstje voor dit miljardenpakket kon men in 2008 geen keuzes maken, waardoor het aanbod is overtekend.

Anno 2012 moet vaart worden gemaakt met het uitvoeren van de infrastructurele projecten en beginnen de noordelijke bestuurders hem te knijpen. Waar zij juist daadkracht zouden moeten tonen door de aanleg van de spoorlijn door te zetten, aarzelen sommigen en gebruiken ze de overcommittering binnen het pakket als slap excuus om van deze essentiële verbinding af te zien. Het geld dat hierdoor vrijkomt, geven ze liever uit aan verschillende kleinere infrastructurele projecten die ze op hun eigen conto kunnen bijschrijven.

Door de spoorlijn Groningen-Heerenveen hsl-waardig aan te leggen, is het mogelijk om de Zuiderzeelijn alsnog te realiseren. Zowel de overheid als het bedrijfsleven stonden in 2007 vol achter deze verbinding, die het Noorden door de neus werd geboord doordat het Rijk de lijn ‘kapot rekende’. Met dit in mijn achterhoofd, is het onbegrijpelijk dat de noordelijke bestuurders er alleen al over nadenken deze unieke, tweede kans te laten liggen.

Maar gelukkig is het nog niet te laat! Zoals politiek Den Haag de rug heeft gerecht door alsnog een sluitende begroting voor 2013 te maken, zo heeft het Noorden ook de kans om de spoorlijn Groningen-Heerenveen door te zetten. Het enige dat hiervoor nodig is, is bestuurlijke moed en standvastigheid om de juiste plannen door te zetten.

Bert van der Haar voorzitter vno-ncw Noord

Herinvoering pas­controles slecht idee

wandelgangen

banken nog even ontlast De Tweede Kamer heeft gehoor gegeven aan het verzoek van staatssecretaris Weekers van Financiën om de stemming over de bankenbelasting uit te stellen.

Weekers wilde uitstel in verband met de val van het kabinet en omdat hij De Nederlandsche Bank eerst om advies wil vragen. dnb moet zich buigen over het effect dat een verhoging van bankenbelasting zal hebben op de kredietverlening door banken.

Weekers wilde zelf 300 miljoen euro ophalen met de belasting. De Kamer dacht meer aan 1 miljard.

Daarbij vonden de linkse oppositiepartijen en de pvv elkaar. Weekers schrijft aan de Kamer dat hij ‘niet a priori afwijzend’ staat tegenover verhoging. In de Catshuis-stukken werd al gesproken over 600 7

• Duitsland en Frankrijk willen weer grenscontroles kunnen uitvoeren • Redenen zijn begrijpelijk, maar schade is niet te overzien • Voorstel knabbelt aan pijlers van de Europese interne markt

dijkstra

Terwijl in Den Haag de politieke crisis uitbrak, zijn de koeien gewoon weer de wei ingegaan. Partij voor de Dieren-Kamerlid Anja Hazekamp wilde van landbouwminister Bleker weten of die ook zo vrolijk wordt van de beelden van ‘dartelende’ koeien. Ja, dat wordt hij. ‘Weidegang komt op diverse punten tegemoet aan de behoefte van de koe om haar natuurlijk gedrag te kunnen vertonen.’

Volgens Hazekamp is weidegang gezonder voor de koe, beter voor het boerenbedrijf en de uitstraling daarvan, en mooier voor het landschap. Schaalvergroting in de veeteelt leidt echter tot vermindering van de weidegang. Daarom wil zij een verplichte weidegang. Dat vindt Bleker echter te ver gaan. Hij laat het over aan de partners in de

duurzame zuivelketen, en wijst op ‘mooie initiatieven’ van zuivelbedrijven om het grootste deel van de Nederlandse koeien tijdens de zomer in de wei te laten grazen.

Hazekamp: vrijheid blijheid

­ iljoen euro. Dat bedrag wordt m ook genoemd in het Kunduzakkoord. ‘Maar een verdrievoudiging vind ik erg gortig’, aldus Weekers. Een hogere belasting zal volgens hem hoe dan ook worden doorberekend aan de klant.

De staatssecretaris vraagt op zijn minst respijt tot na het mei­ reces. Het uitstel betekent dat de ­geplande invoeringsdatum van 1 juli niet gehaald gaat worden.

Weekers: doorbelast FORUM #09/03.05.12

Duitsland en Frankrijk willen weer grenscontroles kunnen uitvoeren binnen de Europese Unie. Dat plan werd donderdag op een bijeenkomst van de Europese ministers van Binnenlandse Zaken door hen toegelicht. Tijdens de volgende vergadering van de ministers wordt verder gepraat over het plan. Alhoewel de achterliggende redenen – onder meer het tegengaan van grensoverschrijdende criminaliteit – begrijpelijk zijn, is het toch een gevaarlijk pad waarop dit tweetal treedt. Buiten kijf staat dat de herinvoering van pascontroles schadelijk zou zijn voor het handelsverkeer binnen Europa.

Het Schengen-verdrag regelt het vrije verkeer van personen binnen de 25 lidstaten.

Volgens Duitsland en Frankrijk moeten tijdelijke grenscontroles in het Schengengebied als laatste redmiddel mogelijk zijn indien de landen aan de buitenrand van Europa hun grenzen niet strenger beveiligen. Beide initiatiefnemers knagen hiermee echter aan de pijlers van de Europese interne markt, waarbinnen de grenzen sinds 1985 vrij zijn van controles. Vrij verkeer van goederen en diensten komt daarmee op een hellend vlak te staan. Uitwassen zoals criminele bendes of drugskoeriers moeten uiteraard worden aangepakt, maar niet door grenzen in het algemeen dicht te gooien.

Behalve toeristen zullen vooral transportbedrijven de dupe zijn van een dergelijk besluit. Vrachtwagens, goederen en chauffeurs die urenlang aan de grens moeten wachten, zullen de transportsector in Europa naar verwachting een financiële strop bezorgen. Dat is in deze economische crisis niet de juiste beslissing. Het is bovendien ook schadelijk voor onze economie en de toekomst van de interne markt.  www.vno-ncw.nl/eu

dijkstra

een weideg plicht voor koeien

de foto rubrieksnaam

Halve eeuw steggelen Vlaardingen, 26 april - Eindelijk is de bouw van de A4 tussen Delft en Schiedam gestart. Meneer Schot (met camera) grijpt zijn kans om snel even een foto te maken van de start van de bouw. Het is een bijzondere autoweg. De aanleg van de 7 kilometer is nu begroot op 650 miljoen euro, terwijl er ruim een halve eeuw over de aanleg is gesteggeld. De milieubeweging en de omwonenden hebben de bouw lang tegen kunnen houden.

Meneer Schot woont in de buurt van het nieuwe tracÊ. Hij legt bijna elke handeling op de bouwplaats met plezier vast voor het nageslacht. In 2015 kunnen de automobilisten over de nieuwe ­autoweg zoeven, waardoor de files tussen Rotterdam en Den Haag verdwijnen.

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Sam Rentmeester

8

FORUM #09/03.05.12

rubrieksnaam

9

FORUM #09/03.05.12

omslag

10

FORUM #09/03.05.12

‘Dit akkoord is essentieel’ De oproep van vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes aan de politiek om over de eigen schaduw heen te springen vond gehoor. In ongekend tempo timmerden de Kamerfracties van vvd, cda, D66, ChristenUnie en GroenLinks afgelopen week een akkoord in elkaar. Is het een akkoord waarmee ondernemers blij kunnen zijn?

Tekst: Karin Bojorge | Foto’s: Joost Hoving/hh

‘Er is vandaag iets heel bijzonders gebeurd’, zei premier Rutte afgelopen donderdag tijdens het begrotingsdebat.

Hoe bijzonder was het?

‘Deze dag zal in de geschiedenisboeken als een heel bijzondere dag beschreven worden.

Op het dieptepunt van de financiële crisis hebben deze politieke partijen hun verantwoordelijkheid genomen. De middenpartijen zijn daadwerkelijk over hun schaduw heen gesprongen. Dat heeft een kwalitatief hoogwaardig akkoord opgeleverd. Een akkoord dat het internationale vertrouwen in Nederland zal bevestigen. Zie je wel, uiteindelijk is Nederland dat betrouwbare en stabiele land dat zijn verantwoordelijkheid neemt.’

Is dit nu precies het akkoord waar vno-ncw om gevraagd had?

‘Nee, zo’n akkoord wijkt altijd af. Het doet 11

pijn bij ondernemers. Het doet pijn bij iedereen. Het is alleen zo verdeeld, dat het zo min mogelijk schade toebrengt aan de groeikracht en de internationale positie van Nederland.

Het brengt ons stabiliteit. En dat is voor ondernemers het allerbelangrijkste.’

Belangrijker dan de economie ­stimuleren?

‘Economie is heel simpel. Minder geld uitgeven betekent minder groeien. Dat weet je.

Alleen, het is op dit moment noodzakelijk.

Om daarna sneller te kunnen groeien. Uit de cijfers blijkt dat Nederland ondanks deze enorme bezuinigingen volgend jaar toch nog met 0,75 procent blijft groeien. En uiteindelijk zijn we veel beter uit. Reculer pour mieux sauter, zeggen de Fransen het zo mooi. Je moet eerst even inhouden om later te kunnen springen.’

FORUM #09/03.05.12

Wat zijn de pijnpunten voor ondernemers uit het akkoord?

‘We betreuren het dat het pensioenakkoord niet volledig wordt overgenomen. Gelukkig wel de premiestabilisatie en de koppeling aan de levensverwachting. Toch is het jammer, we hadden er afspraken over gemaakt met de vakbeweging en we zijn gewend om ons aan afspraken te houden.’

‘Ook is het niet goed dat de lasten voor werkgevers verhoogd worden via premies en belastingen. Gelukkig zijn de meeste verhogingen tijdelijk. We zijn ook niet blij met de bankenbelasting. Er lag echter een motie in de Kamer om die op te trekken naar 1 miljard, dat is nu 600 miljoen geworden, dus ook hier kunnen we zeggen: het glas is halfvol.’

En die eenmalige werkgeversheffing?

‘Hoe dat precies vormgegeven gaat worden,

omslag

moet nog nader onderzocht worden. Van belang is dat dit eenmalig en éénjarig is. En dat dit het ondernemersklimaat niet zal bederven. Uiteindelijk moeten we het immers hebben van economische groei.’

De btw-verhoging gaat er toch komen…

‘De btw-verhoging was de enige mogelijkheid om de bezuinigingen en dus de 3 procent te halen. Gelukkig geldt de verhoging niet voor het lage tarief, voor de dagelijkse boodschappen dus. Als het gaat om het verhogen van de accijnzen, de afschaffing van de onbelaste reiskostenvergoeding: we zullen er alles aan doen om daar de scherpe kantjes vanaf te halen.’

Ligt hier desondanks een beter akkoord dan het bijna-Catshuisakkoord?

‘Ja, dat durf ik zeker te stellen. Omdat het meer hervormingen bevat. Naast de woningmarkt nu ook van de arbeidsmarkt.

En zelfs het akkoord over de aow ligt dichter bij het pensioenakkoord van de sociale partners.’

Wat staat er in het 5-partijen akkoord?

Belastingen

Woningmarkt

Arbeidsmarkt

• In 2013 wordt het begrotingstekort teruggebracht tot 3 procent.

• Het hoge btw-tarief gaat met 2 procent omhoog van 19 naar 21 procent. Het lage tarief blijft gelijk op 6 procent.

• De onbelaste reiskostenvergoeding wordt afgeschaft. Dat levert 1,2 miljard op ter financiering van de verlaging van de overdrachtsbelasting naar 2 procent.

• De belastingschijven worden volgend jaar niet aangepast aan de inflatie. Dit levert 1,2 miljard op.

• De accijnzen op alcohol, frisdranken en tabakswaren worden verhoogd. Dit levert ruim 600 miljoen euro op.

• De btw op uitvoerende kunsten gaat omlaag naar 6 procent.

• De bankenbelasting wordt verdubbeld van 300 miljoen naar 600 miljoen euro.

• Er komt een werkgeversheffing voor hogere inkomens. Deze ‘crisisheffing’ moet 500 miljoen euro opbrengen.

• De aftrek van deelnemingsrente wordt beperkt (150 miljoen).

• De overdrachtsbelasting blijft op 2 procent. De tijdelijke verlaging door kabinet-Rutte van 6 naar 2 procent wordt dus verlengd.

• De huren voor huurders met een inkomen van 33.000 tot 43.000 euro per jaar mogen worden verhoogd met de inflatie plus 1 procent.

• De hypotheekrenteaftrek blijft gehandhaafd, maar mensen die een nieuwe hypotheek afsluiten, moeten die in 30 jaar annuitair aflossen.

• Er wordt extra geïnvesteerd in energiebesparing in woningen.

• In 2013 gaan mensen een maand later met de aow, in de jaren daarop gaat de pensioenleeftijd sneller omhoog. In 2019 is de pensioengerechtigde leeftijd 66 jaar, in 2024 wordt dat 67 jaar.

• Het ontslagrecht wordt versoepeld.

De ontslagvergoeding verdwijnt, wel komt er een beperktere verplichte bijdrage voor scholing en voor werk-naar-werk-trajecten • Er komt een eigen risico voor werkgevers in de ww van maximaal 6 maanden.

12

FORUM #09/03.05.12

Werkgevers moeten de eerste maanden ww doorbetalen. Is dat een goede hervorming?

‘Werkgevers gaan maximaal zes maanden betalen. Daartegenover staat echter dat de preventieve toets op ontslag verdwijnt en dat de ontslagvergoeding vervangen wordt door het eigen risico voor de ww en een scholingsplicht. Dit zit heel dicht aan tegen het advies dat de Commissie-Bakker hier destijds over heeft gegeven. Globaal kunnen wij dit steunen.

Wel willen we kijken naar de haalbaarheid van dit systeem voor kleine ondernemers.’

hypotheekschuld van Nederland zal hierdoor dalen. Dat betekent meer ruimte voor kredieten aan het midden- en kleinbedrijf.’

Zal dit akkoord de woningmarkt lostrekken?

‘Het biedt absolute duidelijkheid over de hypotheekrenteaftrek. Iedereen die nu een hypotheek heeft, hoeft geen enkele zorg te hebben over de aftrekbaarheid gedurende de gehele looptijd van deze hypotheek. Dat is ontzettend belangrijk voor mensen. De aflossingsvrije hypotheek mag met ingang van de nieuwe wet niet meer. Dat is goed want dat betekent een versterking voor de banken. De

Zijn dit nu de partijen die u na de ­ verkie­zingen graag in het nieuwe kabinet zou zien?

‘Dit akkoord zou zeker de basis kunnen zijn voor het coalitie-overleg na de verkiezingen.

Op zich is het jammer dat de PvdA niet mee is gegaan. Voor de stabiliteit van het midden was dat nog beter geweest.’

Overheid

Er wordt nu ook werk gemaakt van de vergroening.

‘Dat is het doorzetten van een tendens die ook door veel van onze leden gesteund wordt.

Daar hoort ook een verdere vergroening van het belastingstelsel bij. Ik ga ervan uit dat het kabinet ervoor zal zorgen dat er een gelijk speelveld blijft, met name voor onze energieintensieve industrie.’

U gaat gedoogpartij pvv niet missen?

‘Ik heb altijd grote moeite gehad met de pvv,

Zorg

• Er komt een nullijn • Op de zorg wordt voor ambtenaren, met 1,6 miljard bezuinigd. uitzondering van werknemers in de zorg.

• Voor 875 miljoen aan bezuinigingen op de overheid moet nog invulling worden gevonden.

• De periode waarin politici wachtgeld krijgen, wordt net zo lang als de periode waarin ze ww krijgen. Dat is een stuk korter dan in de huidige wachtgeldregeling.

13

dat heb ik nooit onder stoelen of banken gestoken. Het is een opluchting dat we nu verlost zijn van die voortdurende discussie over de islam, de gulden, over grenzen dicht, het Polen-meldpunt. We kunnen het nu weer hebben over de zaken waar het echt over moet gaan. Persoonlijk ben ik overigens ook blij dat de btw op schouwburgkaartjes teruggaat naar 6 procent. Dat is heel belangrijk voor die sector.’

De val van het kabinet zorgde internationaal voor veel onrust. Hoe belangrijk is dit akkoord voor Europa?

‘Het is essentieel. Het zou een heel slecht signaal zijn geweest als juist Nederland politiek niet in staat was geweest om de noodzakelijke maatregelen te nemen om het tekort terug te brengen naar 3 procent. Ik hoop van harte dat het aangetaste vertrouwen in Nederland nu in razend tempo hersteld wordt. Dat Nederland weer het terechte imago krijgt van een betrouwbare partner met een ondernemend klimaat.’ 

Milieu

Teruggedraaide bezuinigingen

• Er komt 200 miljoen euro voor natuur.

• Er komt een vergroening van het belastingstelsel, onder meer door een extra belasting voor kolencentrales.

• Het eurovignet wordt duurder, waarmee het vrachtvervoer over de weg zwaarder wordt belast.

• Bezuinigingen op het persoonsgebonden budget en passend onderwijs worden teruggedraaid.

• De extra bezuiniging op Ontwikkelingssamenwerking gaat niet door.

• De huishoudinkomenstoets voor bijstandsuitkeringen wordt teruggedraaid.

• De bezuiniging op de griffierechten wordt teruggedraaid.

• De bezuiniging op palliatieve zorg wordt teruggedraaid.

• De bezuiniging door een eigen bijdrage in de ­geeste­lijke gezondheidszorg in te voeren wordt ­teruggedraaid.

• De bezuiniging op het openbaar vervoer van 100 miljoen wordt teruggedraaid.

FORUM #09/03.05.12

In totaal wordt voor 1 miljard euro aan bezuinigingen uit de oorspronkelijke 18 miljard teruggedraaid.

omslag

quo vadis europa?

Europa staat op een kruispunt. Alleen maar bezuinigen wegens het Europese stabiliteitspact zorgt voor groeiende weerstand. Nederland liep langs de afgrond, in Frankrijk wordt luidkeels voor een andere koers gepleit. Leiden er meer wegen naar Rome?

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Olivier Hoslet /anp

Europa staat op een kruispunt. De onzekerheid over het Europese stabiliteitspact, waarbij onder meer is afgesproken het begrotingstekort terug te brengen tot 3 procent, wordt met de dag groter. De oppositie in de landen van de eurozone tegen de afspraken die nog maar enkele maanden geleden feestelijk in Brussel werden ondertekend, groeit.

Nederland liet afgelopen week even zien waartoe de nieuwe strengere Europese begrotingseisen kunnen leiden. Met verbazing keek het buitenland naar de Haagse perikelen van de voorheen zo trouwe aanhanger van het stabiliteitspact. Was dat het land van minister De Jager die regelmatig de lanterfanterende Grieken kapittelde? Uitgerekend Nederland, een kernland van de eurozone?

De val van het kabinet-Rutte zorgde er voor dat de Nederlandse perikelen op de voorpagina van de gezaghebbende zakenkrant Financial Times Deutschland belandde. Mals was de kritiek direct na de val van het kabinet niet: ‘Als het rijke Nederland niet meer achter het Europese stabiliteitspact staat, hoe kun je dan van de andere Europese lan14

FORUM #09/03.05.12

den met nog veel grotere problemen verlangen dat die wel het pact uitvoeren?’ Het verschil tussen de vroeger zo op stabiliteit gerichte Nederlanders en de Italianen en Spanjaarden is verdwenen, constateerde de krant verbaasd.

Gelukkig lijkt de verrassende coalitie van GroenLinks, D66, ChristenUnie, cda en vvd, waarbij de afspraak werd gemaakt om het begrotingstekort in 2013 toch terug te brengen naar de 3 procent, ernstige reputatieschade in het buitenland te voorkomen. De rente op de Nederlandse staatsobligaties, een belangrijke reputatiegraadmeter voor een land, daalde na het nieuws uit Den Haag.

De val van het kabinet-Rutte maakt wel duidelijk dat de Europese politiek het moeilijk heeft. De weerstand tegen het alleen maar bezuinigen neemt toe. In de Franse presidentverkiezingen is de socialist François Hollande dé favoriet. Hij wil de begrotingsafspraken openbreken. Het pact is volgens hem te veel op bezuinigingen en te weinig op groei gericht. Nieuwe obstakels duiken op in Ierland.

De Ieren mogen eind mei via een referendum hun mening geven over de geplande invoering van de Europese afspra-

Nieuwe omgangsvormen in Europa? De Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker ‘wurgt’ de Spaanse minister van Economische Zaken Luis de Guindos bij de start van een vergadering van de Europese ministers van Financiën in Brussel op 12 maart. Links inmiddels demissionair minister Jan Kees de Jager

ken. Volgens de laatste peilingen heeft zo’n 40 procent van de kiezers geen mening. Er zal beslist met interesse naar de Franse argumenten geluisterd worden. Zelfs Duitsland ziet de oppositie tegen het pact groeien. De kritiek van de Fransman Hollande wordt omarmd door de Duitse sociaaldemocratische spd. Precies nu er enkele deelstaatverkiezingen op de agenda staan, zoals die in het voor de politiek in Berlijn belangrijke Noordrijn-Westfalen. Mocht de spd winnen dan wordt de druk op Bondskanselier Merkel om zich soepeler op te stellen groter.

in de war Europa is in de war. Vijf jaar ná het uitbreken van de kredietcrisis is de weg omhoog nog niet gevonden. Integendeel, de bezuinigingen in Spanje, Italië, Portugal of Griekenland drukken de landen steeds zwaarder de recessie in.

De groeiende politieke onrust wordt veroorzaakt door ‘de strijd tussen de rekkelijken en de preciezen’. Dat zegt Jaap van Duijn, econoom, hoogleraar en voormalig bestuurslid van de bekende vermogens­ beheerder Robeco nog vóór de val van het kabinet en wat erop volgde. ‘Achter die strijd staat de vraag: in welk tempo moet je dingen doen?’ Voor alle duidelijkheid: Van Duijn is anti. Anti een stabi15

FORUM #09/03.05.12

liteitspact dat gebaseerd is op één recept. In zijn ogen is het halen van de 3-procentsnorm in 2013 ‘een zelfmoordopdracht’. ‘Zelfs onder ­leiding van Ruding, toen er flink werd bezuinigd tussen 1983 en 1990, kwam het tekort nooit onder de 3 procent’, weet de oud-­directeur.

‘Rücksichtslos bezuinigen heeft natuurlijk een prijs. De rekkelijker zullen zeggen: probeer die bezuinigen te combineren met hervormingen om de economie sterker te maken. Ik sta aan de kant van de rekkelijken. Hervormen is uiteindelijk veel effectiever.’

Nu is er door de lidstaten niet voor niets voor een strenge begrotingsdiscipline gekozen. Juist om te voorkomen dat de overheidsfinanciën opnieuw of verder uit de hand lopen, moet overal de hand op de knip.

Hoe noodzakelijk dat is, blijkt wel uit de reactie van de financiële markten: Spanje, Griekenland, Frankrijk en Italië zagen de rente op de staatsleningen al stijgen. Dat heeft overigens ook gevolgen voor de financiering van bedrijven. Ondernemers zien de rentelast dan eveneens omhoog gaan.

protest De vraag is of de kiezer de Europese saneringsdrift blijven accepteren.

Het verlies van de zittende Franse president Sarkozy in de eerste ver-

omslag

Spanje eu-aanbevelingen2 • Begrotingstekort flink terugbrengen • Financiële controle deelstaten versterken • Schuldenratio versneld verlagen • Informatievoorziening deelstaten verbeteren • Pensioenleeftijd verhogen • Arbeidsmarkt moderniseren • Financieel toezicht versterken • Belastingsysteem verbeteren/veranderen • Dienstensector liberaliseren

Werkloosheid Jeugdwerkloosheid Economische groei Begrotingstekort Schuldenratio

bron: europese commissie, november 2011 en eurostat, cijfers 2011/12

eu-aanbevelingen1 • Begrotingstekort verlagen • Groeibevorderende uitgaven (r&d) overeind houden • Innovatie stimuleren • Schuldenratio verlagen • Pensioenleeftijd verhogen • Arbeidsmarkt moderniseren • Financieel toezicht versterken

Werkloosheid Werkloosheid (CBS,mrt12) Jeugdwerkloosheid Economische groei Begrotingstekort Schuldenratio

Frankrijk eu-aanbevelingen3 • Begrotingstekort verlagen • Schuldenratio verlagen • Pensioenleeftijd verhogen • Arbeidsmarkt moderniseren • Werknemersscholing stimuleren • Belastingsysteem moderniseren • Regelgeving vereenvoudigen

22,9 procent 49,6 procent 0,7 procent 8,5 procent 68,5 procent

Werkloosheid Jeugdwerkloosheid Economische groei Begrotingstekort Schuldenratio

16

4,9 procent 5,9 procent 8,6 procent 1,2 procent 4,8 procent 65,0 procent

FORUM #09/03.05.12

9,8 procent 23,9 procent 1,1 procent 5,2 procent 85,8 procent

bron: europese commissie, november 2011 en eurostat, cijfers 2011/12

Nederland

bron: europese commissie, november 2011 en eurostat, cijfers 2011/12

Begrotingsdiscipline is moeilijk,

Italië eu-aanbevelingen4 • Begrotingstekort verlagen • Schuldenratio versneld verlagen • Controle overheidsbudget verbeteren • Arbeidsmarkt moderniseren (meer kinderopvang) • Arbeidsvoorwaardenbeleid flexibiliseren • Zwartwerken bestrijden • Dienstensector liberaliseren • Juridische procedures verkorten • Financiering mkb verbeteren • Innovatie versterken • Regionale verschillen wegwerken • Pensioenleeftijd verhogen

eu-aanbevelingen5 • Begrotingstekort verlagen • Schuldenratio verlagen • Privatisering staatsbedrijven • Versterking pensioenfondsen • Hervorming gezondheidzorg • Versterking belastingdienst • Versterking financiële verantwoording ministeries • Modernisering arbeidsmarkt • Liberalisatie dienstensector • Reorganisatie lokale en regionale overheden

Werkloosheid Jeugdwerkloosheid Economische groei Begrotingstekort Schuldenratio

18,8 procent 46,6 procent -6,9 procent 9,1 procent 165 procent

8,6 procent 30,1 procent 0,0 procent 0,5 procent 120 procent

Legenda in uitvoering

17

FORUM #09/03.05.12

esa/k. horgan/getty images

Werkloosheid Jeugdwerkloosheid Economische groei Begrotingstekort Schuldenratio

bron: europese commissie, november 2011 en eurostat, cijfers 2011/12

Griekenland

bron: europese commissie, november 2011 en eurostat, cijfers 2011/12

maar er wordt hard aan gewerkt

omslag Mister Euro lijkt onverbiddelijk Het Europese Stabiliteits- en Groeipact werd gesloten in 1997. Doel was de stabiliteit van de nieuwe Europese munt, de euro, te garanderen. Zo werd afgesproken dat het begrotingstekort maximaal 3 procent van het bbp van een land mocht zijn. En de maximale overheidsschuld werd vastgepind op 60 procent. Duitsland en Frankrijk lapten de regels een jaar na de euro-introductie al aan hun laars. Na het uitbreken van de eurocrisis (2009) is daarom afgesproken om met het zogenoemde aanvullende Begrotingspact de lidstaten te dwingen de normen beter te respecteren. Die afspraak wordt per land vastgelegd in de wet om ontduikgedrag te voorkomen. Een speciale eurocommissaris (Olli Rehn) controleert de nationale begroting, waarbij bij een normoverschrijding een boete kan worden opgelegd. Geen boete wordt opgelegd als de norm is overschreden wegens ‘onverwachte, zeer negatieve ontwikkelingen’. Griekenland en Ierland hebben, vanwege de zware recessie, tot 2014 de tijd gekregen om hun tekort terug te dringen tot 3 procent.

In 2013 moet het Nederlandse begrotingstekort in elk geval teruggebracht zijn tot 3 procent. Als er niet bezuinigd wordt dan zou het tekort volgend jaar uitkomen op 4,6 procent, zo berekende het Centraal Planbureau (cpb) onlangs. Dan is Olli Rehn onverbiddelijk en volgt een boete die tot 1,2 miljard kan oplopen. Overigens dient de overheidsbegroting ‘op de middellange termijn’ structureel in evenwicht te zijn. Daarmee moeten de stijgende kosten voor de vergrijzing (hogere kosten gezondheidszorg) opgevangen kunnen worden.

kiezingsronde zegt genoeg. Regeringen staan onder druk. In Spanje, Griekenland, Portugal en Ierland zijn veel jongeren werkloos. Een verloren generatie groeit op. Zo liet onlangs de Spaanse tv het verhaal zien van de afgestudeerde dochter die haar kantoorbaan verloor om vervolgens te gaan werken op de geitenboerderij van pa; of de zoon die zijn huis kwijtraakte en de kinderkamer in zijn ouderlijke huis deelt met vrouw en breedbeeld-tv. De nieuwe ‘gastarbeider’ is opgestaan. Goed opgeleid, dat wel. De emigratie uit Ierland breekt alle records. Portugese jongeren trekken massaal naar de oude Afrikaanse koloniën en het sterk groeiende Brazilië.

Populistische partijen hebben de wind in de rug. Ook dat dwingt de gevestigde politieke partijen soms water bij de wijn te doen. Nederland kent zijn pvv, Duitsland de Piraten, Frankrijk Le Pen, terwijl in Griekenland kleine partijen die voorheen nauwelijks serieus werden genomen, oprukken. In Italië wordt de antipolitieke komiek Beppe Grillo steeds belangrijker. Grillo gaat met zijn 5-sterren partij ­Movimento 5 stelle onder meer voor groei en duurzaamheid. Het is moeilijk voor te stellen dat deze komiek het stabiliteitspact zal omarmen.

voorbeeld Kan de revival van het Nederlandse poldermodel, waarbij strenge bezuinigingen gekoppeld worden aan hervormingen, Europa als voorbeeld dienen? Het opstaan van de Kunduz-coalitie geeft moed. Het is afwachten welke maatregelen in de korte periode tot de verkiezing in september echt worden ingevoerd, maar het zogenoemde Wandelgangenakkoord, past binnen de denkwereld van Ivo Arnold, financieel economisch hoogleraar aan de Nyenrode Business U ­ niversiteit.

Arnold breekt graag een lans voor het ‘perspectief’. Om de anti-Europese sentimenten tegen te gaan, moet de bezuinigingsoperatie van 18

FORUM #09/03.05.12

het stabiliteitspact begeleid worden met hervormingen, vindt de hoogleraar. Zo verschijnt er ‘licht aan het eind van de tunnel.’ ‘Los de onderliggende problemen op, zoals dat in Nederland op het gebied van de woningmarkt is gebeurd. Spanje heeft hulp nodig op het gebied van de banken’, zegt Arnold. ‘Nederland heeft meer ruimte voor eigen beleid dan andere landen. Onze financiële positie is nog steeds uitstekend. De overheid heeft voor haar ambtenaren het pensioen al betaald. Als je die opgespaarde pensioenbedragen aftrekt dan bedraagt de nettoschuld van Nederland slechts 35 procent tegenover 54 procent in Duitsland. Het grootste probleem zijn de consumenten.

Die zijn onzeker. Als je alleen maar zou bezuinigen dan vererger je dat probleem.’

Er zijn blijkbaar meer wegen die naar Rome leiden. Dat de tijdgeest langzaam verandert binnen Europa, maakte ook de president van de Europese Centrale Bank (ecb), Mario Draghi, onlangs duidelijk. Nu er een aangescherpt stabiliteitspact op tafel ligt, moet er ook gedacht worden aan een groeipact, zei Draghi tegen het Europees Parlement.

De ecb heeft in zijn ogen haar plicht gedaan met de miljardensteun aan de financiële wereld. De bal ligt nu op het terrein van de regeringen, vindt Draghi. Volgens hem moeten de Europese staten structureel hervormen waardoor de economie ruimte krijgt om weer te groeien. Dat biedt perspectief op een beter leven. De brede coalitie waarin liefst 5 politieke partijen met zeer verschillende achtergronden toch samenwerken, hebben dat bezuinigings- en groeipad inmiddels al ingeslagen.

Een brede coalitie is volgens oud Robeco-topman Van Duijn het beste politieke middel om een crisis te lijf te gaan: ‘In een crisis heb je brede coalities nodig, want je gaat vervelende maatregelen nemen. Als de crisis voorbij is, kunnen ze weer ruzie maken.’ 

buitenland

Een pizzashop in Havana die alleen de lokale bewoners van eten en drinken mag voorzien.

Sinds Raúl Castro de dienst uitmaakt in Cuba komen steeds meer kleine bedrijven van de grond

Cuba houdt ondernemers klein Bonsai-bedrijfjes. Dat zijn volgens critici de ondernemingen die president Raúl Castro toestaat op Cuba. Hoewel privaat initiatief moet zorgen voor honderdduizenden nieuwe banen, zet het socialistische regime nog steeds de rem erop.

Tekst: Edwin Timmer | Foto: Christian Science Monitor/Getty Images

Hij is al zestien jaar ondernemer. Én lid van de vakbond. Ook cuenta-propistas – ‘zij die voor eigen rekening werken’ – als Ruben sluiten zich op Cuba aan bij de Central de Trabajadores de Cuba (ctc). Een eigen ondernemersorganisatie blijft taboe in het Caribische arbeiders­ paradijs. Ruben drijft een broodjeszaak in Oud Havana. Pizza, pan con perro (Cubaanse hotdog) en frisdrank gaan over de toonbank.

Iets verderop zit een staatscafetaria. ‘Qua prijs kan ik met hen nooit concurreren. Op kwaliteit wel.’

President Raúl, de jongere broer van Fidel Castro, heeft zijn hoop gevestigd op kleine ondernemers. Vorig jaar keurde de Communistische Partij een lijst van 181 beroepen goed die Cubanen als zelfstandige mogen uitvoeren.

19

Raúl heeft de ondernemers nodig omdat zij de banen moeten creëren voor alle kameraden die de komende jaren worden ontslagen bij de overbevolkte, inefficiënte staatsbedrijven.

In 2014 moeten er al 1,4 miljoen zijn afgevloeid. Het Cubaanse ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid hoopt dat het aantal zelfstandigen dit jaar groeit van 371 duizend tot ruim een half miljoen. Zij zouden vervolgens zeshonderdduizend mensen in dienst moeten nemen. Ruben ziet uitbreiden zwaar in. ‘Ik heb ooit al eens gekeken of ik meer lokaties kon openen. Maar met één zaak is het moeilijk genoeg om het aanbod op peil te houden.’

Personeel aannemen is evenmin eenvoudig. Al zou je het als westerling niet zeggen bij een minimumsalaris van 454 pesos (14,48 euro) FORUM #09/03.05.12

per maand, Ruben klaagt steen en been over de belasting die hij per werknemer moet afdragen. Naast 10 procent over de bruto verkoop, een vast maandelijks bedrag en de inkomstenbelasting. ‘Als ik meer dan vijf mensen aanneem, wordt de afdracht belachelijk hoog.’

Dus groeit Ruben niet.

De econoom Oscar Espinosa Chepe, lid van de dissidentenbeweging in Cuba, noemt ze schertsend ‘bonsai-bedrijfjes’. ‘De regering staat wel meer vrij ondernemerschap toe, maar blijft ze tegelijkertijd beknotten. Het zijn net bonsai-boompjes. Amper groot genoeg om niet van de honger om te komen.’ Espinosa, die als één van de weinige kritische economen het eiland niet heeft verlaten, vindt dat de hervormingen lang niet ver genoeg gaan.

Horeca-ondernemer Ruben waardeert het pragmatisme van de nieuwe president. Maar uitzicht op een echte ommekeer? ‘Dit kan nog wel tien jaar blijven duren.’ Tot die tijd zijn de hervormingen een kapitalistisch vangnetje onder de socialistische heilstaat, meer niet.

Espinosa verwacht dat olievondsten voor de Cubaanse kust pas echt veranderingen in gang zullen zetten. ‘Dan krijgen ook de Verenigde Staten belang bij een opener houding. De Miami-Cubanen hebben veel politiek gewicht, maar Amerikaanse oliebedrijven nóg veel meer.’ 

& dochter Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam Stijlmodehuis Blijdesteijn activiteit modespeciaalzaak vestigingsplaats Tiel aantal medewerkers 65 opgericht 1833 eigenaren Anne Eva, Bram, Franklin en Max van Blijdesteijn

20

FORUM #09/03.05.12

‘Mijn vader is een sluwe vos’ De overstap van Anne Eva van Blijdesteijn naar de modezaak van vader Franklin viel samen met de voorbereiding van nieuwbouw. Sinds dit jaar is ze samen met haar broers mede-eigenaar van het bedrijf. ‘Ik durf net iets gekker te doen dan mijn dochter.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Ton Poortvliet, familie Van Blijdesteijn

Franklin van Blijdesteijn (65)

Anne Eva van Blijdesteijn (30)

‘Tegenwoordig wil iedereen accountmanager zijn. Maar ik ben nog gewoon koopman. En dat wil ik ook graag zijn. Mijn vader zei: ‘Ik koop wat in en verkoop het. Of het nou koelkasten, boeken, olifanten of kopjes thee zijn.’ Ik heb precies hetzelfde.’

‘Het draait in het leven om aandacht. En ik vind het leuk om mensen die te geven. Ik voel me af en toe net een conferencier. Mensen waarderen het dat je ze bij naam aanspreekt en weet wat voor maat kleding ze dragen. Dat je iets uit het rek pakt, ze het passen en er daarna zo mee weg kunnen lopen.’

‘Ik speel dit spelletje nu 42 jaar. En met veel plezier. Leuk dat m’n kinderen met hetzelfde sop zijn overgoten. Anne zit in mei twee jaar in het bedrijf. Ze doet met mij de inkoop van de damesmode. We hebben het heel gezellig samen. Gaan onder meer elk seizoen met z’n tweeën naar buitenlandse modebeurzen om ideeën op te doen.’

‘Ik ben vreselijk fanatiek. De bal gaat misschien een keer tegen de paal en een keer naast, maar uiteindelijk moet hij er in. Ik wil winnen.

Want winnen is leuk. Gelukkig is Anne net zo. We zijn het over veel dingen eens. Maar niet over alles. Ik ben in sommige opzichten nog wel jonger dan zij. Durf vaak net iets gekker te doen, gewaagder in te kopen. Zij gaat nog iets meer op safe. Maar dat is een kwestie van tijd.’

‘We hebben lang te weinig ruimte gehad. In de loop van de jaren heb ik de panden van de buren gekocht. Vervolgens heb ik hier alles laten platgooien en nieuw gebouwd. De lokale banken werkten niet echt mee. En we hebben drie jaar moeten wachten op een bouwvergunning. Maar nu hebben we het mooiste stijlmodehuis van Nederland!’

‘Anne heeft wat minder met traditie. Ze had zoiets: een nieuw pand, dan ook alles nieuw. Ook de reclame. Maar dat was wél mijn kindje.

Kom je bij een nieuw reclamebureau, willen ze als eerste je logo veranderen. Dan halen ze wel het hart uit je bedrijf. En dat doet pijn. Ik weet nog goed dat we na een presentatie het reclamebureau uitliepen.

Hebben we daar voor de deur staan bekvechten. Maar met een mooi compromis als resultaat. Het nieuwe logo doet nog sterk denken aan wat we hadden.’

‘Niemand heeft zoveel passie voor de zaak als mijn vader. Hij kan moeilijk afstand nemen. Maar dat hoeft ook niet. Van mij mag hij net zo lang doorwerken als hij wil. Hij is 65, maar superjong van geest. En bij de inkoop is hij bijna meer trendy dan ik. Wil hij hot pants inkopen en meer van dat soort gekke dingen. Dingen waarvan ik denk: dat gaan onze klanten echt niet kopen.’

‘Ik ben bij de inkoop erg commercieel ingesteld. Denk altijd na over wie ik de kleding kan verkopen. Pa doet het sociale praatje. Informeert of dezelfde ontwerper er nog werkt. Hij is van de hoofdlijnen, ik ben meer van de details. Ik weet precies welke kleuren ik bij welke fabrikant heb gekocht, hij is dat vergeten als hij de deur uitloopt.’

‘De kans om de overstap naar het familiebedrijf te maken kwam wat vroeger dan gepland. Maar ik heb ‘m wél met beide handen aangepakt.

Als ik nog twee jaar had gewacht, had het nieuwe pand er al gestaan, compleet met inrichting en merkenbeleid. Nu had ik de kans om er mijn aandeel aan te leveren. En dat voelt goed.’

‘Mijn vader is de sluwe vos van de familie. Hij heeft de handelsgeest als geen ander in zijn bloed. Die eigenschap is ons bij de nieuwbouw goed van pas gekomen. Hij heeft heel goede deals gesloten met leveranciers. Dat was ons niet gelukt; wij hadden daar gewoon te weinig ervaring mee.’

‘We zitten met z’n vieren in de zaak. En sinds dit jaar zijn we ook mede-eigenaar. We hebben hier een coach over de vloer gehad. Daar hebben we veel aan gehad. Hij heeft ons er op gewezen dat je elkaars sterke punten zoveel mogelijk naar voren moet laten komen en eerlijk en respectvol moet zijn.’

‘Alles gaat in harmonie. Het enige waar we discussie over hebben is reclame. Mijn vader zegt: ‘Never change a winning team.’ Terwijl ik denk dat het misschien nog beter gaat als je het anders aanpakt. Maar we hebben een compromis gevonden. We houden vast aan de oude waarden en af en toe proberen we eens iets nieuws. Onlangs stonden we met een QR-code in het Financieele Dagblad. We hebben daar flink wat extra hits op gehad. Zoiets vind ik superleuk!’ 

21

FORUM #09/03.05.12

achtergrond

22

FORUM #09/03.05.12

leven na het bankeninfuus Waarom kijken ondernemers alleen naar banken voor geld, vroeg Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken zich vorige maand af. In het buitenland zijn ze veel inventiever. Maar kan de Nederlandse ondernemer wel van het bankeninfuus?

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Willem Mes/hh

‘Ik heb ernstig het gevoel dat Boele Staal het probleem dat de banken voor zichzelf hebben gecreëerd, nu bij ondernemers legt’, zegt Oscar Kuhl, directeur-eigenaar van machinebedrijf Novacon en voorzitter van Jong Management. ‘Het is raar, kul, aan de ene kant financiert een Nederlandse bank de metro in Athene en aan de andere kant komt het mkb nauwelijks meer in aanmerking voor een lening. Het probleem is volgens mij dat banken hun balans vol hebben staan met onroerend goed dat sterk afgewaardeerd moet worden. Om toch aan allerlei kapitaaleisen te voldoen, blijven ze op hun geld zitten.’

Vooral ondernemers in het midden- en kleinbedrijf klagen al geruime tijd dat zij steeds moeilijker een lening kunnen krijgen. Staal erkende in een interview met het Financieele Dagblad dat, hoewel het totale aantal leningen groeit, het aantal lager dan 250.000 euro is afgenomen. Uit een op 19 april gepubliceerd onderzoek van de Organisatie voor Economi23

FORUM #09/03.05.12

sche Samenwerking en Ontwikkeling (oeso) blijkt dat Nederlandse banken in 2009 een kwart minder leningen hebben verstrekt aan het midden- en kleinbedrijf dan het jaar ervoor. In 2008 daalde het aantal met 5 procent. Nu steeg de kredietverlening in 2010 wel weer, maar het duurt even voordat je dat hebt ingehaald.

Voor veel bedrijven is juist die grens tot 250.000 euro van belang, zegt Oscar Kuhl. Hij heeft ondervonden hoe moeilijk het is geworden om werkkrediet te krijgen. ‘Was het voorheen extreem makkelijk, nu is het extreem moeilijk geworden’, verzucht hij. ‘Ik heb krediet echt nodig om het bedrijf te laten draaien. Als we een aantal orders hebben, duurt het even voordat de klant daarvoor heeft betaald. Eerst moet hij die machines krijgen. In de tussentijd moet ik het personeel dat aan die producten werkt en de bedrijven die onderdelen leveren wel betalen. Een bedrijf als het mijne heeft niet zomaar tonnen kasreserve, zeker niet als de opdrachten toenemen.’

achtergrond

De banken voelen zich onder druk gezet door de hogere eisen die aan hun reserves worden gesteld. Daarnaast anticiperen zij op aanvullende maatregelen die worden voorbereid, zoals het voorstel van staatssecretaris Weekers voor een bankenbelasting. Piet Moerland, bestuursvoorzitter van de Rabobank, voorspelde vorige week in het Financieele Dagblad dat zijn bank een verplichte extra 400 miljoen euro in kas moet houden als de bankenbelasting naar 1 miljard euro gaat. Na de val van het kabinet, stuurde de Kamer daar op aan, maar inmiddels ligt er een akkoord om met de bankenbelasting 600 miljoen euro ‘op te halen’. ­Weekers’ voorstel ging nog uit van 300 miljoen. ing-topman Jan Hommen schat in dat zijn bank een extra reserve van 330 miljoen moet aanhouden. Dat is geld dat sowieso niet uitgeleend gaat worden.

coulance De banken hebben een punt als ze aandacht hebben voor hun ­kapitaal­­­­‑ positie, zegt Marius Prins, directeur van investerings­maatschappij ppm Oost. Maar hij vindt dat de banken de bal nu wel makkelijk op de andere speelhelft leggen. Prins: ‘Banken zijn in Nederland nu eenmaal de belangrijkste kredietinstituten. In hun schaduw is weinig gegroeid, zoals in het buitenland wel is gebeurd. Er moet echt over nagedacht worden hoe dat gat opgevuld moet worden met alternatieven.’ ppm Oost heeft sinds 2010 samen met de provincie Gelderland een speciale kredietmogelijkheid voor het mkb opgezet van 25 miljoen euro. Die wordt naar verwachting dit jaar helemaal uitgenut door vijftig tot 75 bedrijven. ‘En wij zijn niet eens zo heel bekend’, zegt Prins.

‘We horen dat banken strikter zijn geworden. Ze lenen nog wel, al stellen ze vaak meer eisen, maar dat beetje extra coulance van een aantal

jaren geleden is weg.’ Dat de banken zich terughoudender opstellen en zich strikter aan de regels houden, vindt de ppm-directeur niet verkeerd. Soms heeft dat alleen ingrijpende gevolgen voor bedrijven.

‘Een bedrijf dat een paar jaar achtereen verlies lijdt, kan onder de kredietdrempel komen die de bank aanhoudt. Dit gebeurt ook gezonde bedrijven regelmatig.’ Bijvoorbeeld vanwege een grote opdracht waaraan een paar jaar wordt gewerkt en waarvoor de rekening pas aan het einde wordt verstuurd. ‘Zo’n ondernemer heeft wel personeel en leveranciers die betaald moeten worden.’

In Duitsland is het moeilijker om een krediet te krijgen, weet Prins.

‘Banken eisen een hogere solvabiliteit dan in Nederland. Je ziet dat groeien daar financieel lastiger is. Aan de andere kant zijn de alterna­ tieven beter ontwikkeld. In Duitsland is voor mkb-bedrijven een obligatiemarkt die hier niet is. Op basis van een prospectus krijgen Duitse bedrijven leningen op de beurs. Die traditie hebben we hier niet en die is ook niet snel te ontwikkelen.’

netwerken Ondernemers moeten niet blijven hangen in frustratie over de terughoudendheid van de banken, zegt Staal in het Financieele Dagblad.

Ze kunnen volgens hem alternatieve financieringsmogelijkheden zoeken. ‘In het buitenland wordt vaker gekeken naar eigen geld, partnerschap of investeerderskapitaal’, aldus de bankenvoorman. Ook de oeso zegt dat vooral daar groei te verwachten is, met name voor nieuwe bedrijven.

Zo ziet de oeso wel wat in zogenoemde angel investors, ondernemers die met hun geld een bedrijf helpen. Vooral in de Angelsaksische landen is dit fenomeen al langer een belangrijke financieringsbron,

Japan

Durfkapitaal, angel investors en venture fondsen Masamichi Toyama werkte in 1997 voor Kentucky Fried Chicken, dat in Japan onder de vleugels van handelshuis Mitsubishi Trading (mt) opereert. Eigenlijk wilde hij een soep eethuisje beginnen, maar Toyoma had geen geld. Met een ludieke presentatie kon hij zijn bazen bij Mitsubishi Trading van zijn plan overtuigen en zo opende hij Soup Stock Tokyo. Een venture met mt volgde, toen Toyama meer winkels wilde openen. mt ­investeerde 85 procent, Toyama de rest.

Al snel ontstonden irritaties over de venture: de kleine onderneming kostte veel werk en

24

leverde mt nauwelijks winst op. ‘Ze waren gewend aan miljardencontracten in gas en olie, of met de verkoop van energiecentrales’, lacht Toyama. Toen hij in 2008 het management uitkocht, slaakten zijn oude bazen een zucht van verlichting. Inmiddels heeft Toyama door het hele land 56 Soup Stock winkels.

Wat in 1997 een uitzondering was, neemt nu in Japan hand over hand toe. Alternatieve financiering om een bedrijf te beginnen of uit te breiden, bestond buiten het conventionele bankencircuit nauwelijks. De economische stagnatie die nu al twintig jaar voortduurt, maar vooral sterke concurrentie uit het buitenland en een richtingloos politiek

FORUM #09/03.05.12

leiderschap veranderden het speelveld en de mentaliteit in Japan. Eigen initiatief was gevraagd. Een gevoel om het eigen heft in handen te nemen groeide. Niet alleen bij de man/vrouw met het goede idee, maar ook bij kapitaalkrachtige ondernemers.

Japan dreigde het loodje te leggen, wanneer de jonge generatie niet onder de arm werd genomen. Zo ontstond meer durfkapitaal, met name in de ict-sector in navolging van het Amerikaanse Silicon Valley. Een bedrijf als Sony stimuleerde jonge onderzoekers met labruimte en geld. De oprichter van Softbank creëerde met de miljarden die hij met handel in software had verdiend, een venture fonds.

Daaruit ontsproot menig Japanse softwareontwikkelaar wiens bedrijf succesvol werd overgenomen of aan de beurs kwam. Eén van hen is Hisashi Miyazawa. Hij verkocht zijn applicatie voor mobiele telefoons aan Yahoo Japan. Met het geld dat hij daarvoor kreeg helpt hij nu jonge ondernemers. Miyazawa maakt deel uit van een groeiende groep Japanse angel investors. Per week ziet hij drie tot vier kandidaten en kan ze jammer genoeg niet allemaal helpen. ‘Er zit een hoop talent in Japan, maar er zijn niet genoeg mensen die als business producers kunnen optreden.’

Een vergelijkbare dynamiek is ook in het alternatieve circuit van duurzame energie en

25

Waar halen ondernemers geld vandaan?

Bron

Huisbank

Andere dan huisbank

Familie en vrienden

Leveranciers

Anders

biologische landbouw te bespeuren. ap Bank, een soort microfinancieringsfonds, heeft zo’n negentig ondernemers aan startkapitaal geholpen. Nog rolt het geld in Japan niet zo vlot en niet zo overvloedig als in de Verenigde Staten. Maar er is een sneeuwbaleffect gaande dat de dynamiek levend houdt.

In Japan nam het aantal nieuwe beurs­noteringen in 2011 sterk toe, terwijl de vs en eurolanden een krimp zagen.

Tekst: Judith Stalpers

FORUM #09/03.05.12

Klein- Midden- Grootbedrijf bedrijf bedrijf 73 %

67 %

78 %

3 %

40 %

16 %

7 %

1 %

0%

7 %

0 %

0%

10 %

10 %

9%

Bron: eim, 2011 Onderzoek onder 200 bedrijven

istockphoto

maar in Europa is het aantal angel investors nog beperkt, concludeert de oeso. Nederland bijvoorbeeld telt er maar zeven als je op het ledenaantal van de koepelorganisatie van business angels in Europa, eban, mag afgaan. Daaronder ook de ppm Oost en BiD Network, dat voornamelijk is gericht op ontwikkelingslanden. Vooral overheden verlenen nu de helpende hand. In Nederland gebeurt dat bijvoorbeeld met het Seed Capital programma van Agentschap nl.

Bedrijven moet hun heil dus ook elders zoeken. Crowdfunding en peer-to-peernetworks, worden veel genoemd als alternatieven.

In Nederland zijn volgens een telling van onderzoeksbureau Douw & Koren ruim veertig crowdfundnetwerken actief die ongeveer 2,5 miljoen euro aanboden. Maar daar moeten ondernemers zich niet rijk mee rekenen, vindt Gijsbert Koren. ‘Vorig jaar is via crowdfunding en peerto-peernetwerken nog geen 9 ton bijeen gehaald. Het hoogste bedrag was een ton’, weet Koren.

Volgens Koren zijn crowdfunders geen gewone anonieme investeerders. Crowdfunding is je eigen netwerk vertellen wat je van plan bent, zegt hij. Het heeft dan ook niet zoveel zin om naar buitenlandse platforms zoals in de vs te gaan om daar grote bedragen op te halen. ­‘Minder dan een kwart van de donateurs via het Amerikaanse Kickstarter heeft twee of meer keer geïnvesteerd. Daaruit blijkt dat het geldschieters zijn die bekend zijn met de ondernemer of zijn product.’

Oscar Kuhl heeft zijn krediet buiten de banken om weten te regelen, maar het kostte veel tijd. ‘Je moet ik weet niet hoe vaak hetzelfde verhaal houden tegen mensen die je bedrijf niet kennen. Dat was met mijn bank veel makkelijker.’ Daar weten ondernemers in het buitenland ook alles van. Hoe komen Japanse bedrijven, Britse en Amerikaanse dan aan hun geld?

achtergrond

verenigd koninkrijk

‘Er is kapitaal voor wie het juiste idee heeft’ ‘Absolute tijdverspilling’, noemt internet­ ondernemer Adam Baker, het voor een starter om naar een bank te stappen voor een lening.

Banken waren al voor de kredietcrisis weiger­ achtig om ondernemers te financieren die geen winst kunnen laten zien. De overheid ­lanceerde in de nieuwe begroting een nieuw garantieplan voor bankleningen aan het mkb ter waarde van 24 miljard euro nadat eerdere door de Britse overheid opgelegde doelstellingen aan het bankwezen voor leningen aan het midden- en kleinbedrijf faalden. ‘Dit plan maakt leningen goedkoper, maar het zal jonge, startende ondernemers die sowieso moeite hebben om krediet te krijgen niet helpen’, waarschuwde de Britse Kamer van Koophandel. Baker beaamt dat.

‘Ik denk dat het ook helemaal niet direct nodig is om geld op te halen’, raadt de oprichter van

Blottr, een nieuwssite voor en door gebruikers vergelijkbaar met het principe van Wikepedia, starters aan. ‘Als je een softwareontwikkelaar of ontwerper bent, heb je geen geld nodig. Je kunt je technologie zelf bouwen. Als je een goed idee hebt, maar je kunt het niet zelf maken, ga een samenwerking aan met iemand en geef die een aandeel in het bedrijf. Gebruik creditcards, leen geld van vrienden en familie, neem een persoonlijke lening’, zegt Baker, die sinds 1999 meerdere bedrijven heeft opgezet.

‘Haal pas daarna geld op.’

Daarvoor kunnen ondernemers in het Verenigd Koninkrijk aankloppen bij zogenaamde business angels, de ‘belangrijkste kapitaalbron voor starters’ volgens Luke Johnson, oprichter van de succesvolle restaurantketen Pizza Express, schrijver van een column over ondernemen in de Financial Times, en aandeelhouder van Beer

& Partners, een bedrijf dat starters en business angels met elkaar in contact brengt. Deze angels hebben vaak een portfolio van vier of vijf investeringen van gemiddeld zo’n 122.000 euro per belang.

Het is nu ook moeilijker om bij deze angels geld los te krijgen, maar er zijn wel degelijk investeerders, zegt Baker.

‘Ik zie veel ondernemers die veel te vroeg op investeerders afstappen, voordat hun idee zich bewezen heeft.

Veel ondernemers willen zelf niet veel risico c s to

k.x

ch

ng

verenigde staten

Geen lening? Geen probleem!

Twee jaar lang leefde hij op droog brood.

Geen geld te makken. De Amerikaanse ondernemer Brian Krejcarek (Green Goose) ontwikkelde zelfklevende sensoren met internetcapaciteit, maar geld rond krijgen om het op de markt te brengen, lukte een tijdlang niet. In de VS is een banklening krijgen zo moeilijk dat veel startups het vaak niet eens meer proberen.

Jonge ondernemers kloppen nu eerst bij vrienden en familie aan, gebruiken de bestedingslimieten van hun creditcards of vragen een microkrediet, hoewel dat wel duur is met rentes tot 18 procent.

Ook voor starters die zich niet in de schulden willen steken zijn er alternatieven. Elke zichzelf respecterende business school heeft wel een competitie voor ondernemers,

26

gesponsord door bedrijven en rijke particulieren. En dat kan best in de papieren lopen. Bij de Texaanse Rice University werd in april het recordbedag van meer dan 1,5 miljoen dollar aan prijzengeld weggeven. De startup NuMat Technologies, dat een nanomateriaal heeft ontwikkeld waarmee biobrandstof in gasvorm op een veilige manier kan worden opgeslagen, ging naar huis met maar liefst 874.000 dollar aan startkapitaal.

Populair is ook het aantrekken van fondsen via zogeheten angel investors, vermogende particulieren die een cheque uitschrijven in ruil voor een vaak later te bepalen aandeel in het bedrijf. Zo biedt de netwerksite AngelList een platform waarbij startups online gekoppeld worden aan potentiële investeerders.

AngelList heeft sinds de oprichting in 2009 al zo’n duizend bedrijfjes gefinancierd, waaronder Green Goose van Brian Krejcarek.

Binnen een mum van tijd sleepte hij een half miljoen dollar binnen. ‘De aandacht was

FORUM #09/03.05.12

overweldigend’, vertelt hij de New York Times.

Een van de nieuwste trends in het aantrekken van kapitaal is crowdfunding. Ondernemers kunnen via internet een grote groep mensen benaderen voor een bijdrage aan het bedrijf.

Ook een prima manier voor klantenbinding, zegt Eric Migicovsky in het tijdschrift Fast Company. Migicovsky is oprichter van Pebble, een internethorloge dat via Bluetooth gekoppeld kan worden aan een smartphone. Via de website Kickstarter.com, dat zich richt op met name sociale ondernemers en internetstartups, wist hij binnen twee maanden 5,5 miljoen op te halen. ‘Dat was nogal een verrassing.’

Crowdfunding is zo populair dat het zelfs de aandacht van het Witte Huis heeft getrokken.

De onlangs ondertekende Jumpstart Our Business Startups (JOBS) Act moet het voor startups makkelijker maken om via crowd­ funding niet alleen donateurs, maar ook investeerders aan te trekken. Hoewel de

column scheer

jeroen poortvliet

lopen door zich in de schulden te steken, maar ik wil ook niet in een ondernemer investeren die zelf geen geld op het spel heeft staan’, zegt Baker. ‘Er zijn veel angels, er is kapitaal voor wie het juiste idee en team heeft.’

Crowdfunding neemt ook toe in populariteit.

Alex Kamerling begon met een beetje kapitaal van vrienden en familie om zijn eigen bittere sterke drank Kamm & Sons te ontwikkelen en in de markt te zetten, zo vertelde hij de Evening Standard. Hij werkte er vijf jaar aan en verliet zijn baan pas toen zijn plannen waterdicht waren. Naast geld van business angels haalde hij vorig jaar 220.000 euro op via de website CrowdCube.

Catshuis-tapes ‘De belangen van de bevolking interesseren me geen bal. Ik ben uitsluitend geïnteresseerd in de belangen van mijn kiezers.’ Zegt Geert Wilders begin maart in het Catshuis. We waren er niet bij, maar de Volkskrant en De Telegraaf schrijven het allebei in hun reconstructie van de val van het kabinet, dus dan moet het wel waar zijn.

Mark Rutte reageert driftig, ‘op het maniakale af’ op de opmerking, en verlaat met slaande deuren de kamer. Een trekje dat ­normaliter schuilgaat achter zijn volle lach. Lekkere kost om te lezen. Zo gedetailleerd beschreven dat een of meerdere onderhandelaars de bron moet zijn geweest. Of het aantekeningenboekje dat Maxime Verhagen bij zich had: ‘Hoe zei je dat ook al weer, Geert?’

Tekst: Maaike Veen

Wilders zelf zal in elk geval de bron niet zijn geweest, want die twittert liever. Bovendien wordt hij niet gespaard in de verhalen.

Twijfelend, ruzie makend met secondant Fleur Agema, die ook nog in huilen uitbarst als ze haar zin niet krijgt in het zorgdossier. Wilders is ‘wit weggetrokken’ als hij uiteindelijk de stekker uit het overleg trekt.

Hij is die zaterdag in april de enige in pak; een voorteken van zijn besluit, want de pers sta je in pak te woord. De rest is casual gekleed (het is immers weekend) en moet snel een pak laten aanrukken.

techsector het initiatief heeft toegejuicht, hebben lokale Kamers van Koophandel de wet bekritiseerd. Het zou een verkapte vorm van aandelenuitgifte zijn die niet onder het toezicht van de beurswaakhond sec valt.

En dat zou wel eens de kiem kunnen zijn voor een nieuw financieel schandaal. 

De reconstructie verheldert ook het een en ander. Zoals de ‘buitenscène’ eind maart, na de eerste moeilijke fase in de onder­ handelingen. Als die crisis bezworen is en het gezelschap op het terras van het Catshuis uitblaast, lijkt Wilders een gebaar te maken, waarna iedereen opstaat. Wilders is de baas, constateren de Catshuis-­watchers vanachter het hek. In werkelijkheid wijst hij op een voortand die hij net gebroken heeft en zegt hij naar de tandarts te gaan. Ook een voorteken: de onderhandelaars bijten hun tanden stuk en Wilders zal uiteindelijk breken.

stock.xch

ng

Tekst: Jeroen Ansink

Volgende keer moet de rvd maar een paar onopvallende camera’s ophangen. Bijvoorbeeld vermomd als schroef in de muur. Van de beelden kan een leuke docu-soap worden samengesteld. ­Eindigend met Rutte die op zijn fiets de zonsondergang tegemoet rijdt. Dan kunnen de direct betrokkenen tenminste ­zeggen: ­‘Gelukkig hebben we de video nog.’

Paul Scheer

27

FORUM #09/03.05.12

tegenspraak

de tegenspraak van innovatiehoogleraar alfred kleinknecht

‘We kijken nooit naar de loonkosten’ Hoogleraar Alfred Kleinknecht is een enfant terrible binnen de Polder. De innovatie­ hoogleraar aan de tu Delft hekelt regelmatig de ideeën achter loonmatiging en het flexibiliseren van de arbeidsmarkt. Die zouden bedrijven lui maken en innovatie remmen.

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Onlangs haalde Afred Kleinknecht ouderwets uit in de Volkskrant: ‘Met het pleidooi van de nullijn is vno-ncw de lobbyist voor de ­technologische achterlopers en dozenschuivers.’ Het enfant terrible binnen de Polder is ervan overtuigd dat loonmatiging en flexibilisering van de arbeidsmarkt niet werken. Bedrijven zouden lui worden, minder innovatief, waarna ze het economisch moeilijk krijgen. Onzin, vinden ondernemers. Hoge lonen halen de concurrentiekracht juist onderuit en dat is de doodsteek voor ondernemend Nederland.

28

FORUM #09/03.05.12

Lonen verhogen is in deze tijd economische zelfmoord.

‘Dat is nog maar de vraag. Nederland heeft een royaal export­ overschot, net als Duitsland. Dat hoge overschot heeft mede de eurocrisis veroorzaakt.’

Niet een handelsoverschot, maar gebrek aan concurrentie­ kracht veroorzaakte de crisis.

‘De eurozone als geheel heeft een redelijk evenwichtige handels­ balans met de rest van de wereld. Binnen de eurozone echter hebben Nederland en Duitsland gigantische exportoverschotten, dat zijn precies de importoverschotten van Spanje, Portugal en Griekenland.

Die moeten dus schulden maken.’

Het probleem van de zuidelijke landen is dat hun loonkosten volledig uit de hand liepen.

‘Het is altijd zo dat de loonkosten hard stijgen als je een booming economie hebt. In de jaren tachtig en negentig, dus voor de introductie van de euro, waren Spanje, Portugal en Griekenland heel succesvol.

Hun economie groeide sterker dan die van Nederland. Dan krijg je een hoge inflatie en dus ook hoge lonen. Nu ze onderdeel van de eurozone zijn, kunnen ze hun munten niet meer afwaarderen. Dan krijg je vroeg of laat een probleem.’

Legt u dat maar eens uit aan een ondernemer: u moet nu de loonkosten verhogen.

‘Ach, dat valt wel mee. De concurrent krijgt dezelfde verhoging.’

Concurrenten zitten niet alleen in Nederland. Maar bijvoorbeeld juist in Duitsland.

‘Ja, daar worden de lonen nu ook krachtig verhoogd.’

De afgelopen tien jaar heeft Duitsland de loonkosten alleen maar verlaagd.

‘Dat is afgedwongen door de hoge werkloosheid in het oosten van Duitsland. Je hebt veel Oost-Duitsers die in West-Duitsland werken.

Door het grote arbeidsaanbod daalden de lonen.’

Feit is dat Duitsland daarmee haar concurrentiepositie heeft verbeterd. Als Nederlandse bedrijven nu lonen verhogen, staan ze meteen op achterstand.

‘Het is een taak van de vakbeweging om iets aan de lonen te doen.

Linksom of rechtsom, de kosten gaan toch omhoog. De toekomstige krapte op de arbeidsmarkt zal verhoging afdwingen. Bedrijven kunnen ook wel wat hebben; hun winsten zijn in jaren niet zo hoog geweest. Zelfs het Centraal Planbureau (cpb) zegt heel voorzichtig dat we misschien wat aan de koopkracht in Nederland moeten doen door de lonen te verhogen.’

Krapte op de arbeidsmarkt? De werkloosheid loopt juist op.

‘Ik weet niet of we überhaupt over één arbeidsmarkt mogen praten.

In het segment hoger opgeleiden is er al krapte, in het lagere segment heb je een enorm overschot. Nu is de arbeidsmarkt wat minder overspannen, maar dat is van korte duur.’

Het schoolvoorbeeld van een innoverende Nederlandse onderneming is asml. Is innovatief in een gematigd loonklimaat vanwege de concurrentie uit Japan.

‘Ze zitten gelukkig op een traject dat op het gebied van technologie 29

FORUM #09/03.05.12

heel vruchtbaar is. Je hoeft er bij wijze van spreken maar een plantje neer te zetten en het groeit.’

Dat haalt toch uw theorie onderuit dat loonmatiging of een nullijn funest is voor de innovatie?

‘Als de technologische mogelijkheden zo royaal zijn dan kan tegen de wind in ook geïnnoveerd worden. Bij een gemiddeld bedrijf echter zie ik heel duidelijk dat flexibiliteit en loonmatiging een negatief effect hebben.’

U bent commissaris van een hightech onderneming bij Eindhoven. Hoe groot was de stijging van de loonkosten?

‘Dat weet ik niet. We kijken nooit naar de loonkosten. Er zijn andere, hogere kosten zoals investeringen in bedrijfsapparatuur. De eigenaren interesseren zich ook niet voor de lonen. Er is een zeer hoge toe­ gevoegde waarde per werknemer. Zelfs als zouden de lonen daar met 15 procent stijgen dan maken we nog winst. Het grootste probleem is goede ingenieurs te vinden. Die nemen we altijd aan, ongeacht de hoogte van de opdrachten.’

Een Nederlandse autotoeleverancier zit niet in een groeimarkt, maar ziet de autoafzet dalen. Uw theorie gaat voor hem niet op.

‘Het probleem van die man is dat hij vermoedelijk weinig eigen technologische vindingen in huis heeft, waarvan de afnemer zegt: die kennis moet ik hebben. Mijn bedrijf heeft wel unieke kennis.

Onze klanten kunnen moeilijk om ons heen. Dan heb je onderhandelingsmacht.’

U bedoelt dat ondernemers die nu in de problemen zitten dat aan zichzelf te wijten hebben. Ze zijn te weinig innovatief.

‘Precies. Als je afnemer kan zeggen: voor jou tien anderen, dan krijg je bij prijsonderhandelingen het lid op de neus.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

vijf vragen aan

dick de boer

‘Duits is weggezakt in Nederland’ De Duitse taal wordt steeds slechter gesproken in Nederland. Nederlandse bedrijven lopen daardoor miljarden aan opdrachten mis. Met de speciale taalcampagne Mach Mit wordt geprobeerd jongeren en het onderwijs weer warm te maken voor Duits.

Duits is best sexy, vindt Dick de Boer, voorzitter van de Nederlands-Duitse Handelskamer.

Waarom moeten Nederlanders de Duitse taal leren?

‘We moeten het wéér gaan leren. Vroeger werd het geleerd, maar op een verkeerde, ouderwetse manier: Mit, nach, bei… . Al die naamvallen. Met onze actie willen we het belang van goed basis-Duits spreken, benadrukken. Geen Duitser zit erop te wachten of je de naamvallen wel goed uitspreekt. Ze vinden het al leuk als je Duits probeert te spreken.’

‘Duits is in Nederland weggezakt. Uit onze ledenenquête bleek dat 80 procent van de Nederlandse medewerkers onvoldoende kennis van de Duitse taal had. Daardoor halen we de opdrachten niet binnen die we binnen hadden kunnen halen. Volgens sommigen zou het jaarlijks om een min van zo’n 7 miljard euro gaan. Of dat getal klopt, weet ik niet, 30

maar ik durf wel de stelling aan dat we zeker enkele miljarden euro’s aan ­orders mislopen.

Dat is toch een schrik­barend hoog getal. Duitsers willen heel graag zaken doen met ons. We hebben dezelfde cultuur, we betalen goed, en we komen onze afspraken na.’

Wat is er mis met de Duitse taal in Nederland?

‘Jongeren vinden het saai of duf. Dan duikt al gauw het beeld op van die verzuurde, Duitse leraar uit de reeks Van Kooten & De Bie. Nu zijn er leukere manieren om Duits te leren met ‘swingende’ leraren Duits. Op onze speciale actiedag van 19 april hoorde ik de Duitse rapper Doppel U een tekst van de Duitse dichter Schiller gebruiken. Moet je voorstellen: Schiller! Zijn Schiller-rap zong hij eerder in een Duits stadion met zeventigduizend mensen. Dat is toch mooi.’

Duitse jongeren leren toch steeds meer Engels?

‘Ja, en nog idioter is het feit dat steeds meer Duitsers Nederlands leren. Er zijn drie keer zoveel Duitsers die Nederlands leren als Nederlanders die Duits leren. Maar een feit is dat binnen de technische wereld Duits een zeer belangrijke taal is. Duits is de tweede wetenschappelijke taal van de wereld. ­Engels kun je wel gebruiken bij grote Duitse bedrijven als bmw of ThyssenKrupp. Daar is de voerFORUM #09/03.05.12

taal Engels. Binnen de Mittelstand (mkbbedrijven) echter wordt vaak alleen Duits gesproken. Dat is een belangrijke sector van het land. De mkb-bedrijven in ons buurland zijn over het algemeen groter dan die van ­Nederland. Ze worden vaak door een familie geleid, en ze zijn gevestigd op het Duitse platteland.’

Is ons onderwijs hét probleem?

‘In Nederland heerst de gedachte dat Engels de internationale voertaal is. De Duitse taal wordt genegeerd. Dat is een weeffout. Met onze campagne Mach Mit die is gestart op zo’n 120 scholen, willen we de aandacht voor de Duitse taal weer vergroten.’

In de actiegroep Duits, die de campagne steunt en onder andere wordt geleid door prins Willem-Alexander, zit niemand van het ministerie van Onderwijs. Is dat niet raar?

‘Nee. Onze aanbevelingen om de Duitse taal te promoten binnen het onderwijs hebben we op onze actiedag wel overhandigd aan Henk Post, directeur voortgezet onderwijs van het ministerie. Er is gesproken met een groepje parlementsleden. Grappig genoeg kwamen ze allemaal uit de grensstreek. Het kwartje is nu wel gevallen, denk ik.’  Tekst: Walter Devenijns | Foto: Jeroen Poortvliet

uitspraken

‘Tijdens mijn ministerschap moest ik op elk moment van de dag over van alles wat vinden. Nu vind ik soms gewoon even niets.’

Zorgverzekeraars Nederland-voorzitter André Rouvoet in Verenigingsmanagement van april

‘De vakbeweging is bezig met werkend Nederland en slechts mondjesmaat met mensen die hun baan verliezen.’

De Nieuwe Vakbeweging-voorbereider Jetta Klijnsma in Opzij van mei

‘Als de sp de grootste partij zou worden, is ondernemend Nederland ten dode opgeschreven.’

Directeur Werner Ghitti van Spijkstaal in het fd van 23 april

‘Hoe meer je studeert, hoe minder risico je durft te nemen.

Ik dacht: gaan met die banaan, we zien wel.’

Hans Breukhoven in Elsevier van 21 april

‘Ik houd van campagne voeren. Tegen Europa, tegen de euro, tegen de 3 procent, meer in de overheid snijden. Daarvoor zijn we als pvv opgericht.’

Geert Wilders in de Volkskrant van 23 april

‘Dit kabinet heeft helemaal niet zoveel tot stand gebracht.

Ja, roken terug in het café en hard rijden.’

Diederik Samsom in de Volkskrant van 23 april

‘Het denken van economen en de werkelijkheid verhouden zich tot elkaar als astrologie en astronomie.’

Hoogleraar corporate governance & capital markets Paul Frentrop in hp/De Tijd van mei

‘Je hoeft maar op Schiphol te landen en je ziet waar dit land last van heeft. Alles is aangeharkt, alles is onder controle.’

Voormalig De Baak-directeur Harry Starren in Elsevier van 28 april

‘Kritiek van mensen die sowieso een pesthekel hebben aan de PvdA zal me een rotzorg zijn.’

Partijvoorzitter Hans Spekman in vn van 28 april 31

FORUM #09/03.05.12

belrondje

Zorgt Spanje voor een nieuwe eurocrisis?

Het rommelt opnieuw binnen de eurozone. Na Griekenland en Italië zijn alle ogen nu gericht op Spanje, dat kampt met een extreem hoge werkloosheid en een groot gat op de begroting. Is ondernemend Nederland bang voor een Spaanse furie?

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Christiaan Krouwels en Nout Steenkamp

Ruud Berbee / Kwekerij Ludwig & Co / Voorhout

‘Niet zenuwachtig’ ‘Ik word niet zo gauw zenuwachtig. Een paar maanden geleden werd er ook al gemeld dat Italië failliet zou gaan.

Als ik nu de berichtgeving over de nieuwe Italiaanse premier Monti en zijn plannen lees, dan ziet het er daar veelbelovend uit. Het feit dat Spanje het moeilijk heeft betekent niet dat heel Europa onderuit dreigt te gaan.

Spanje is slechts een van de vele lidstaten. Daarnaast hebben Brussel en Europa al heel wat maatregelen geno-

men. Als er voldoende power vanuit Brussel komt zal Spanje die crisis beslist overwinnen. Natuurlijk, Brussel zou nog veel sterker moeten kunnen ingrijpen, maar ik heb er vertrouwen in dat Spanje in de eurozone blijft zitten, net als Griekenland trouwens.’

‘Het feit dat abn Amro weigert af te schrijven op een Griekse lening is mal. Dan had je er in eerste instantie maar nooit geld aan moeten lenen. Laten we niet vergeten dat ook abn Amro door de gemeenschap is gered. Die grote mond abn Amro past ze niet.’

John Martens / Koninklijke H.H. Martens & Zoon (riolering, beton) / Oosterhout

‘Spanje is binnenbrandje’ ‘Europa en het imf zijn tegenwoordig zoveel beter voorbereid dan tijdens de Griekse crisis. Spanje is misschien een brandje, maar een grote uitslaande brand zal het niet worden. Tijdens de eerste crisis dachten de Grieken misschien nog dat ze om de harde bezuinigingen heen konden lopen. Nu hebben regeringen door dat dat niet meer mogelijk is. Wachten totdat iemand je komt helpen, is

Harry Meens / Alfa Bier / Schinnen

‘Harde maatregelen nodig’ ‘Europa is een ziek continent, maar we kunnen deze crisis overwinnen door langer en harder te werken, en de uit­gaven te verminderen. Brussel probeert nu de boel bij elkaar te houden. Maar of het werkt? Duitsland heeft jaren geleden ingegrepen, nam wél harde maatregelen, waardoor een hele groep mensen aan het werk kon. Ik zie dat de andere Europese landen niet of nauwelijks doen.’

‘In Nederland is in de afgelopen twintig jaar nauwelijks

32

geen optie. Wachten totdat het vanzelf over gaat ook niet.

Dat snapt de gemiddelde burger tegenwoordig ook wel.

Nee, Spanje is een binnenbrandje. Ik verwacht dat binnen afzienbare tijd het sein ‘brand meester’ wordt geven.’

‘We kijken nu wel naar Spanje, maar laten we het ook over ons eigen land hebben. Nederland heeft een te hoge hypotheekschuld bijvoorbeeld. Dat nablussen van de kredietcrisis zal ook de Nederlandse hypotheekbezitter treffen. De schulden moeten omlaag en daar zijn we nog tientallen jaren mee bezig. Maar dat is niet iets waar ik me zorgen over maak.’

iets veranderd. Ik kan me oud-premier Wim Kok goed herinneren die in 2000 in de Portugese hoofdstad Lissabon aankondigde dat Europa het meest dynamische continent van de wereld moest worden. Toen dacht ik al: ‘Wat een gebakken lucht.’ Europa deed uiteindelijk niets.’

‘Het is dat de financiële markten er zijn. Die zijn rechtvaardig. Dat is onze grote redding. Zij zorgen ervoor dat de regeringen nu eindelijk de maatregelen nemen die ze moeten nemen. Als ze dat niet doen dan hebben ze een groot probleem. Kijk maar naar Spanje.’

FORUM #09/03.05.12

rubrieksnaam

jeroen poortvliet

‘Indonesië negeren is denkfout’

Forum wordt ook in Indonesië goed gelezen. ­

Suryo Bambang Sulisto, voorzitter van de Indonesische werkgeversorganisatie Kadin: ‘Het zwaartepunt van eco­

Kadin-voorzitter Sulisto houdt het laatste nummer vast

nomische groei ligt steeds meer in Azië. Het zou verstandig zijn voor Nederland om daar goede relaties te hebben.’

Nederlandse en Indonesische bedrijven kunnen meer handel drijven dan ze nu doen.

Met die boodschap was een delegatie van de Indonesische werkgeversvereniging naar Nederland gekomen. Ze bezochten onder andere vno-ncw.

over het verbeteren van wederzijdse handelscontacten. De delegatie had ook contact met decp, een organisatie die werd opgezet door Nederlandse werkgevers en de overheid om werkgeversorganisaties in ontwikkelingslanden te versterken. Volgens Sulisto als investering in de toekomst. ‘Misschien dat ze kunnen helpen bij het ondersteunen van onze jonge onder­ nemers. Dat zijn de actieve ondernemers van de toekomst.’

Volgens de Indonesische ­werkgeversvoorman heeft de positie die de pvv innam weinig invloed gehad op de handel met Nederland, maar het speelde wel in het grootste moslim­land ter wereld. ‘Ik hoop wel dat de Nederlandse overheid meer aandacht geeft aan een sterkere economische ­samenwerking’, vindt Sulisto. ‘In de huidige economische ­situatie zou het een denkfout zijn om

‘Voor bedrijven uit Indonesië zijn Nederlandse bedrijven een logische partner’, zegt Suryo Bambang Sulisto, voorzitter van de Indonesische werkgeversvereniging Kadin.

‘We hebben sterke historische banden. Het is logisch dat onze bedrijven vaker en intensiever samenwerken. Vooral op het gebied van toerisme en handel kunnen we allebei winnen.’ Vorig jaar werd voor zo’n 4,5 miljard euro handel gedreven met Indonesië.

De Indonesische afvaardiging sprak niet alleen met vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes 33

FORUM #09/03.05.12

Indonesië met een bevolking van 240 miljoen mensen te negeren. Het zwaartepunt van economische groei ligt steeds meer in Azië. Het zou verstandig zijn voor Nederland om daar goede relaties te hebben.’

De punten waar voor Nederlandse bedrijven veel marktaandeel te winnen valt, zitten in voedselveiligheid, zuivelproducten en vlees, meent Sulisto. ‘Voedselveiligheid speelt erg in Indonesië en daar heeft Nederland heel veel technische knowhow. Dat geldt ook voor zuivelproductie. Indonesiërs zijn per persoon nu nog één van de kleinste consumenten van melkproducten en vlees ter wereld. Dat heeft voor een deel te maken met armoede, maar onze middenklasse is gegroeid naar ruim 100 miljoen mensen.’ www.bsd-kadin.org

vereniging rubrieksnaam

personalia die ­afkomstig is uit de financiële ­wereld, vervangt Benno Hüskes, die de functie op interim-basis vervulde. Hüskens maakt voorlopig nog deel uit van de directieraad van Nooteboom. nooteboom

Jo Peters treedt toe als secretaris-generaal bij de Nederlandse Olie & Gas Exploratie en Productie Associatie (Nogepa).

Hij volgt Bram van Mannekes op. Peters heeft bijna 28 jaar in de chemische sector gewerkt in Nederland, Frankrijk, Brazilië en de VS, laatstelijk als site-manager van Shell Amsterdam. Daar was hij onder meer verantwoordelijk voor de opzet van het nieuwe Shell Technology Centre.

Marinka Nooteboom

Marinka Nooteboom is de nieuwe algemeen directeur van familiebedrijf Koninklijke Nooteboom Group. Ze is de betachterkleindochter van Willem Nooteboom, die het ­familiebedrijf startte in 1881. Nooteboom,

Lenovo heeft David McQuarrie benoemd tot vicepresident en president van Lenovo Northern Europe, waar ook Nederland onder valt. McQuarrie begon in 2008 bij de computermaker als

hoofd van de notebook-activiteiten in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Sinds begin 2010 leidde hij de mkb, consumer & channel tak in West-Europa.

Het Japanse Canon heeft Ton van Helvoort aangewezen om leiding te geven aan de integratie van de organisaties van printermakers Canon en Océ in Nederland.

De integratie zal per direct van start gaan. Martin Trampe blijft tijdens het integratieproces algemeen directeur voor Canon in Nederland. Rokus van Iperen was jarenlang het boegbeeld van Océ. Hij is sinds vorige week als president en ceo verantwoordelijk voor de verkoop en marketing van moederbedrijf Canon in Europa,

Waar blijft de Hanzerevival?

Ondernemers uit het oosten van het land maken zich zorgen over de ontwikkelingen en kansen voor de industrie in hun regio. Na een periode, waarin industriële bedrijven in eigen omgeving besloten de productie te verplaatsen naar Oost-Europa en Azië, wordt het tijd het tij te keren, stellen zij.

Van de tweede voortgangsrapportage van de Kennis en Innovatie Agenda zijn de ondernemers flink geschrokken. Daaruit blijkt dat de investeringen in r&d en scholing achterblijven.

Hierdoor neemt de innovatiekracht van Nederland af ten opzichte van veel andere landen, waaronder onze oosterburen. Ondernemers aangesloten bij vno-ncw Midden willen nu dat de discussie over industriebeleid en de noodzakelijke maatregelen wordt vertaald in de regionale praktijk. Op dit moment blijven provinciale en 34

gemeentelijke overheden achter bij het landelijke topsectorenbeleid.

Een open economie en stimulering van wereldwijde export (een ‘Hanzerevival’), is nodig om OostNederland weer terug te brengen naar de wereldtop.

Oost-Nederland kent relatief veel maak­industrie en daar mogen we best wat meer trots op zijn, zeggen de ondernemers uit die regio. Die bedrijven doen het goed en brengen de laatste tijd hun productieactiviteiten zelfs weer terug naar Nederland. De zakelijke en facilitaire dienstverlening heeft daardoor ook bestaansrecht en zo zorgen ze ervoor dat de vooruitzichten voor de economie in Overijssel en Gelderland op lange termijn gezond zijn. Meer aandacht en maatregelen van de regionale overheden, om de kennis en kunde van de industrie voor de regio te behouden en te exporteren, is daarom noodzakelijk. www.vno-ncwmidden.nl FORUM #09/03.05.12

het Midden-Oosten en Afrika.

Anton Schaaf is benoemd als ceo van Océ en volgt Van Iperen op in die functie. Schaaf zat al sinds 2006 in het bestuur zit van Océ als hoogste technologische en operationele man. Ernst-Jan Minnema, sinds vorig jaar vicepresident group finance, wordt cfo.

Bob Marks is per 12 april benoemd tot lid van de raad van bestuur van BDO Accountants & Adviseurs. Hij wordt verantwoordelijk voor de line of service belastingadvies en neemt deze ­portefeuille over van Pim Perquin. Perquin treedt nu – na drie jaar – terug en zal weer volledig in de praktijk werkzaam zijn.

‘Eén op de drie verhuurders gaat elektrisch’ Ruim een zesde van de bovag-autoverhuur­bedrijven heeft al elektrische auto’s in zijn verhuurvloot. Binnen een jaar zal een derde van de verhuurbedrijven er een kunnen leveren, voorspelt branchevereniging bovag.

Het Nederlandse wagenpark telde eind maart 1.418 elektrische personenauto’s. Op een wagenpark van ruim acht miljoen voertuigen een te verwaarlozen aantal. Daartegenover staat dat ruim 17 procent van de vierhonderd bij bovag aangesloten autoverhuurbedrijven (met samen zo’n zeshonderd vestigingen) een elektrische auto in de huurvloot heeft. En 11 procent experimenteert met elektrische scooters in de verhuur.

De autoverhuurbedrijven voorzien dat het percentage verhuurders met elektrisch vervoer binnen een jaar stijgt naar 35 procent. Binnen twee jaar zal meer dan de helft van de bovag-verhuurders elektrische auto’s aanbieden. Robert van Almkerk, manager bovag Verhuurbedrijven: ‘De beschikbaarheid van elektrische huurauto’s geeft bedrijven die overwegen elektrische auto’s in te zetten, de kans hun werknemers er kennis mee te laten maken. Ook particulieren met interesse in een elektrische auto kunnen via een huurauto laagdrempelig kennismaken.’ www.bovag.nl

rubrieksnaam

Het aantal mensen dat in 2012 van zorgverzekeraar wisselde steeg dit jaar naar 6 procent.

Dat Tekstblijkt uit cijfers van Vektis, het centrum voor informatie en standaardisatie voor zorgverzeurl keraars. De verzekerdenmobiliteit is daarmee toegenomen ten opzichte van de afgelopen jaren.

Toen stapte telkens tussen de 4 en 5,5 procent van de verzekerden over. Mogelijk kan het hogere percentage worden verklaard door de grotere verschillen in de nominale premie die zorgverzekeraars vragen voor de basisverzekering, aldus Vektis. Maar ook verschillen in polisvoorwaarden en dekking van aanvullende verzekeringen kunnen een rol hebben gespeeld. En de toename van het aantal internetpolissen. www.vektis.nl

‘Praktische ervaring helpt bij keuze voor technische carrière’ jong ondernemen

meer overstappers Kop

groene logistiek Drieëndertig bedrijven en twee gemeenten ontvingen half april de Lean and Green Award vanwege hun co2 doelstellingen op logistiek gebied.

Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan bedrijven of gemeenten die minimaal 20 procent co2 weten te reduceren in een periode van vijf jaar. Vijf jaar geleden werd begonnen met het zogenoemde Connektprogramma om duurzaam transport en duurzame logistiek te stimuleren. Inmiddels hebben de 150 koplopers, die een Lean and Green Award wonnen, gemiddeld 14 procent co2 bespaard. Daarmee is 42 duizend ton co2 minder in het milieu terecht gekomen, wat gelijk staat aan een vermindering van 4,8 miljoen vrachtwagen­ kilometers bij een gebruik van 1 op 3,2 kilometer. www.lean-green.nl

mvo-wegwijzer Ondernemers die op een structurele manier aan de slag willen met mvo volgens iso 26000 kunnen vanaf 26 mei terecht op een speciale website.

Ondernemers kunnen daar zien hoe zij mvo in hun bedrijfsvoering kunnen opnemen volgens de internationale richtlijn iso 26000. De ­wegwijzer is ontwikkeld door mvo Nederland, nen en Agentschap nl. www.mvo-wegwijzer-iso26000.nl

35

Het winnende team met in het midden de Nederlandse deelneemster Sophie van der Kuijl

Meer dan 65 middelbare scholieren uit negen Europese landen deden twee weken geleden mee aan de Europese Sci-Tech Challenge in Rotterdam. Zij kregen 24 uur de tijd om een energie-efficiënte manier te bedenken om de Olympische Zomerspelen van 2040 te organiseren.

De ss Rotterdam was dit jaar de arena voor de Sci-Tech Challenge. Een wedstrijd gesponsord door ExxonMobil en georganiseerd door de Junior Achievement Young Enterprise, de moederorganisatie van Jong Management. Scholieren in de leeftijd van 15 tot 18 jaar werden aangemoedigd om na te denken over de energieproblematiek van de toekomst.

De Sci-Tech Challenge maakt deel uit van een breder programma om scholieren warm te maken voor techniek. Dit jaar won een team met leerlingen afkomstig uit Frankrijk, Italië, Nederland, Noorwegen en Rusland. Zij bedachten een manier om de energie van het publiek, die vrijkomt bij opstaan en zitten te gebruiken.

Alle scholieren die mee doen aan de Sci-Tech Challenge doen ook mee aan het ondernemerschapprogramma van Jong Ondernemen. Sci-Tech Challenge ging drie jaar geleden van start. Ruim driehonderd vrijwilligers van ExxonMobil en meer dan elfduizend studenten in Europa deden eraan mee. ‘Er moet nog veel worden gedaan om wetenschap en technologie aantrekkelijker te maken voor jonge studenten’, zei Eurocommissaris Androulla Vassilou (Onderwijs, Cultuur, Meertaligheid en Jeugd) die bij het evenement aanwezig was. ‘Meer nadruk leggen op praktische ervaring kan meer ­studenten aanmoedigen om voor een technische carrière te kiezen.’ www.jongondernemen.nl

FORUM #09/03.05.12

vereniging rubrieksnaam

bitpress

Managers van het jaar

meer krediet Steeds meer kleine bedrijven en zelfstandigen vragen een noodkrediet aan bij gemeenten. Dat blijkt uit cijfers van het Instituut voor het Middenen Kleinbedrijf (imk). Het aantal noodkredieten stijgt razendsnel, aldus het imk: in maart dit jaar was het aantal steunaanvragen twee keer zo hoog als in september vorig jaar. Maandelijks vragen zo’n honderd tot 120 ondernemers bijstand of een overbruggingskrediet aan. De bouw is een van de grootste steuntrekkers. Zo’n 55 tot 60 procent van de bedrijven die zich melden, heeft echter kans te overleven. www.fosag.nl

Leerlingen van scholengemeenschap Guido de Brès uit Amersfoort en van het Keizer Karel College uit Amstelveen vlak voor hun rondrit door het centrum van Amsterdam in een exclusieve 9 meter lange limousine. De scholieren waren winnaar van de landelijke Bizzkidz Management Competitie, een serious game ter bevordering van ondernemerschap in het onderwijs. Aan Bizzkidz 2012 hebben ruim vijfduizend leerlingen uit Nederland en België deelgenomen. Zij vormden een managementteam en namen elke ronde online beslissingen voor hun fictieve onderneming. De finale werd gehouden op zaterdag 21 april. De finalisten moesten het fictieve bedrijf DigiSoft marktleider maken in de zwaar concurrerende markt voor educatieve en entertainment games.

‘Vertrouwen in Rotterdamse haven is gerechtvaardigd’ Ondanks de lastige economische tijd en concurrentie van opkomende economieën, hebben ondernemers vertrouwen in een stabiele groei van de Rotterdamse haven. Dat zei Deltalinqsvoorzitter Wim van Sluis tijdens het Havencongres.

Deltalinqs heeft vertrouwen in een stabiele groei van de Rotterdamse haven. Dat zei voorzitter Wim van Sluis tijdens het Havencongres op 17 april. ‘De vandaag gepresenteerde positieve overslagcijfers over het eerste kwartaal onderschrijven dat dat vertrouwen gerechtvaardigd is.’

Voor vele bedrijven in de Rotterdamse haven en hun klanten is het nu een lastige economische tijd. Daarbij is er ook sprake van meer structurele veranderingen: een verlaagde groeisnelheid, concurrentie uit ­opkomende economieën zoals Brazilië, Rusland, India en China en snelle technologische vernieuwingen. Van Sluis gaf aan dat 36

het havenbedrijfsleven er alles aan doet om klaar te zijn voor een nieuwe economische werkelijkheid. Jonge havenwerknemers begrijpen de snelle veranderingen, aldus Van Sluis. Daarom is het van belang de sector aantrekkelijk te houden voor jong talent.

Momenteel is er een flink tekort aan technisch personeel. De uitstroom van schoolverlaters met een passende startkwalificatie is te beperkt om aan de vraag te voldoen. Daarom heeft Deltalinqs samen met onderwijsinstellingen en overheden afspraken gemaakt om tot voldoende gediplomeerden te komen. Vooral de instroom naar de beroepsopleidingen op mbo niveau moet op gang komen. Van Sluis: ‘Dat vertellen we de jeugd tot in de moskee aan toe.’ De Deltalinqs-voorzitter riep zijn eigen leden op niet terughoudend te zijn met het aanbieden van stageplaatsen en het vooruitzicht op een baan. ‘Goed opgeleide jongeren mogen we toch niet in kou laten staan.’

FORUM #09/03.05.12

ser-prijs Politicologe Neda Delfani heeft met haar masterscriptie Experts versus politicians de serScriptieprijs 2012 gewonnen. Haar scriptie scoort het hoogst op de criteria originaliteit, beleidsrelevantie, analytisch niveau en leesbaarheid aldus de jury. De studente aan de Vrije Universiteit Amsterdam krijgt een bedrag van 2.000 euro en mag een dagje meelopen met ser-voorzitter Alexander Rinnooy Kan. De ser-scriptieprijs wordt jaarlijks uitgereikt. Dit jaar bestond de jury naast ser-voorzitter Rinnooy Kan, uit vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes en fnv-voorzitter Agnes Jongerius. Voor deelname meldden 92 studenten zich aan. www.ser.nl

bottleneck Het zijn vooral de overheden die op dit moment de vooruitgang tegenhouden. Dat stelde Jean Guy Carrier, secretaris generaal van icc the world business organization tijdens een lunchbijeenkomst van de organisatie van de Nederlandse tak in Rotterdam. ‘De G20-top en Rio+20 bieden ontzettend veel mogelijkheden voor vooruitgang.

De bal ligt vooral bij overheden’, aldus Carrier. Hij duidde daarmee ook op de vastgelopen Doharonde. Carrier pleitte voor een sectorale aanpak boven bilaterale of regionale handelsakkoorden. icc is belangenbehartiger namens het inter­ nationale bedrijfsleven bij vn, wto en G20. www.icc.nl

rubrieksnaam

agenda vno-ncw West

9/5

23/5

11/5

3/5 Den Haag

Voorlichtingsbijeenkomst Pensioen-

Bedrijfsbezoek Omrin

vip-dag op Legerplaats Oirschot

Gezamenlijke bijeenkomst met

akkoord i.s.m. vno-ncw, mkb-Neder-

Kijk voor meer informatie op

15/5 Midden-Brabant

De Maatschappij

land en awvn

www.vno-ncwnoord.nl

Ledenbijeenkomst

7/5 Rotterdam

10/5 Achterhoek

Bijeenkomst Succesvol (cultureel)

Bedrijfsbezoek goma

bzw

‘overleven’ door visie, focus, passie

15/5 Eemland, Utrecht

7/5 Oosterhout

31/5 Moerdijk

en daadkracht!

Bedrijfsbezoek Smink Groep

Feestelijke bijeenkomst inzake

Bedrijfsbezoek Infocentrum A4

15/5 Noordwest-Holland

16/5 Flevoland

bekrachtiging geassocieerd lidmaat-

Dinteloord-Bergen op Zoom

dga Platform

Bedrijfsbezoek Tolsma Techniek

schap Oosterhout

31/5 ’s-Hertogenbosch

21/5 Rotterdam

23/5

Spreker is Peter Swinkels,

Congres Bossche Energie Convenant

Bijeenkomst Zorg Expert Netwerk

Symposium Laaggeletterdheid in

voorzitter bzw

Kijk voor meer informatie op

22/5 RijnGouwe

bedrijf

Bedrijfsbezoek Twigt Grafisch

24/5 Valleiregio

Facilitair

Masterclass Zakelijk

lwv

22/5 Drechtsteden

24/5 Noordoost-Overijssel

8/5

Algemene Ledenvergadering

Themabijeenkomst Het nieuwe

Algemene Ledenvergadering 2012

31/5 Oostland

werken

10/5

Bijeenkomst met topondernemers

Kijk voor meer informatie op

en battle van de talenten

www.vno-ncwmidden.nl

Kijk voor meer informatie op www.vno-ncwwest.nl

vno-ncw Midden

29/5 Breda Bedrijfsbezoek Radius College

bzw

www.bzw.nl

Voorlichtingsbijeenkomst Peter Swinkels

­Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

8/5

mkb-Nederland en awvn

Voorlichtingsbijeenkomst

Kijk voor meer informatie op

8/5

­Pensioenakkoord i.s.m. vno-ncw,

www.lwv.nl

vno-ncw Noord Business Breakfast

mkb-Nederland en awvn

3/5 Twente

10/5 jno

9/5 Roosendaal

Bedrijfsbezoek Watson-Marlow

Bezoek Studieboekencentrale

Bijeenkomst inzake Arbeidsmarkt

8/5 IJsseldelta

16/5

‘Hoe komen wij aan voldoende

Voorjaarsexcursie: Zwartewaterland-

Bedrijfsbezoek Defensie Havelte

arbeidskrachten’

cruise

Met het dreigend tekort aan bèta/technici en ict’ers kunnen bedrijven de talenten van meisjes goed gebruiken. Daarom organiseerde het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek vhto 26 april de Girlsday.

Zevenduizend meisjes tussen de 10 en 15 jaar bezochten 26 april zo’n 260 grote en kleine bedrijven in heel Nederland. ‘Het is ongekend hoeveel bedrijven hun deuren openden voor de Girlsday’, zegt Cocky Booy, directeur van vhto.

‘Kennelijk zijn steeds meer ondernemers zich ervan bewust dat het ook belangrijk is een beroep te doen op vrouwelijk talent. Zeker nu meisjes zelf ook meer geïnteresseerd raken in techniek.’

Het aantal meisjes dat op de middelbare school 37

een exact pakket kiest is sinds 2000 met 54 procent gegroeid. ‘Alleen de doorstroom van meisjes op het vmbo naar een technische mboopleiding blijft nog achter’, zegt Booy.

Namens demissionair onderwijsminister Marja van Bijsterveldt gaf directeur Emancipatie, Carlien Scheele van ocw het officiële startsein bij metaalbedrijf rpp in Delfgauw door zelf met meisjes te gaan lassen. Girlsday werd dit jaar voor de derde keer georganiseerd en behalve in Nederland ook in veertig andere landen. Meisjes uit het basis- en voortgezet onderwijs namen deel aan diverse activiteiten bij grote bedrijven als Shell, Cisco, festo en Heijmans. Maar ook bij kleinere organisaties als scheepsbouwers, meubelmakers, theaters en gipskamers. Zelf aan de slag en actief bezig zijn met bèta, techFORUM #09/03.05.12

liesbeth dingemans

Zevenduizend meisjes voor techniek

niek en ict stond centraal onder begeleiding van vrouwelijke technici en wetenschappers. Booy: ‘Zo kunnen meiden zien hoe leuk techniek is. En ondernemers dat ze niet alleen op zoek moeten naar klonen van zichzelf.’ www.ictoffice.nl

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

jos haas

Jan Zaaijer, voorzitter knv Taxi De Belastingdienst heeft een overeenkomst gesloten met knv Taxi, de branchevereniging van taxibedrijven.

Het levert de taxiondernemer meer duidelijkheid en eenvoud op bij zijn belastingaangifte. ‘We maken het mensen die de kluit belazeren moeilijk’, zegt voorzitter Jan Zaaijer van knv Taxi tevreden.

De belastingdienst gezellig aan tafel met de taxibranche? Gezien het imago van de branche denk je eerder aan minder vertrouwelijke taferelen. ‘knv Taxi vertegenwoordigt 60 procent van de taximarkt en ik durf te zeggen dat onze leden bonafide ondernemers zijn. Ik geef toe, het is soms aantrekkelijk om fiscaal te schuifelen. In onze branche kan de verleiding groot zijn, het gaat niet om mensen met een kantoorbaan.

Tussen elke ondernemer en de Belastingdienst zit, denk ik wat spanning. In het overleg met de Belastingdienst hebben we helemaal niets gemerkt van enig wantrouwen of vooroordeel. Absoluut niet.’

Waarom moest er een apart akkoord komen voor de taxibranche?

‘De taxibranche is fiscaal ingewikkeld. We hebben belastingfaciliteiten

giovanni smulders

Terug in de collegebanken

waarover je kunt discussiëren. Zo hebben verschillende soorten ritten fiscaal verschillende kleuren. Het loont de moeite afspraken te maken over de verschillende situaties die er zijn, en over de uitleg van de regels.’

Kwestie van bellen met de Belastingdienst, toch?

‘De grensgevallen werden door de diverse regio’s van de Belastingdienst behandeld. Dat garandeerde geen gelijke uitkomst over heel Nederland.

Eén van de grote stappen die nu zijn gemaakt, is dat het kantoor in Flevoland het enige aanspreekpunt is voor de vragen uit de taxibranche.

Eén aanspreekpunt, dus één beleidslijn. We hebben ook goede afspraken gemaakt over het gebruik van gegevens van de verplichte boordcomputer. Het komt er op neer dat die gegevens nu door de Belastingdienst als bewijs worden geaccepteerd.’

Daar doet u het allemaal voor?

‘Uiteindelijk zijn er twee redenen waarom deze overeenkomst belangrijk is voor onze achterban. Ten eerste weten de taxiondernemers nu van tevoren beter waar ze aan toe zijn en dat bespaart tijd. Elk uur dat je geen administratie doet, kun je een rit maken. Daarnaast hebben we graag dat iedereen zijn deel belasting betaalt. Dat zorgt voor een eerlijk speelveld. Niemand betaalt graag belasting. Maar nog erger dan belasting betalen is dat jij wel betaalt, maar je collega niet.’ www.knv.nl

Palletindustrie sluit Green Deal met overheid Resthoutverbranding wordt voortaan gestimuleerd en de overheid zal belemmeringen hiervoor wegnemen.

Dat sprak de Nederlandse Emballageen Palletindustrie Vereniging af met de rijksoverheid.

Vanaf februari 2014 zijn betalingen alleen nog maar mogelijk met het iban nummer, het internationale bankrekeningnummer.

Iedereen in Europa betaalt dan op dezelfde manier. Dat is afgesproken in Brussel om een gezamenlijke betaalmarkt (sepa) makkelijker te maken. Dit heeft consequenties voor bijvoorbeeld administraties, systemen en software van bedrijven.

Alle rekeningnummers moeten worden omgezet naar iban. De standaarden van de meeste betaalmiddelen worden vervangen door nieuwe (sepa) standaarden. Wie niet is voorbereid kan na februari 2014 niet meedoen met het girale betalingsverkeer, krijgt te maken met stokkende geldstromen en belandt noodgedwongen in het contante tijdperk. Om iedereen goed voor te bereiden kregen vertegenwoordigers van de bedrijven op 17 april een bijscholing in het hoofdkantoor van vno-ncw.

38

Jaarlijks wordt meer dan 1 miljoen kubieke meter zachthout tot pallets, kisten, kratten en industriële verpakkingen verwerkt.

Bij die productie komt resthout vrij dat bij verbranding energie oplevert. Die energie kan worden gebruikt om de drooginstallaties voor pallets en houten verpakkingen van warmte te voorzien. Nu draaien de drooginstallaties nog hoofdzakelijk op gas.

Overschakeling op energie uit resthout levert duurzame voordelen op volgens de Nederlandse Emballage- en Palletindustrie Vereniging (epv) doordat fossiele

FORUM #09/03.05.12

brandstof wordt vervangen door hout.

Bovendien wordt door verwerking van restmateriaal op locatie onnodig transport voorkomen en past verbranding van hout binnen een co2-neutrale kringloop.

Nu is nog een milieuvergunning nodig om een stookinstallatie voor resthout te plaatsen. Dat weerhoudt veel ondernemers ervan tot verbranding van resthout over te gaan. In de Green Deal die half april door de epv, het Platform Hout in Nederland en pkf met de rijksoverheid werd gesloten, is afgesproken dat de overheid zich inspant om niet langer het volledige bedrijf onder een milieuvergunning te plaatsen als er een verbrandingsinstallatie voor resthout in gebruik wordt genomen.

De epv verplicht zich resthoutverbranding onder haar leden te stimuleren. www.epv.nl

Lintjesregen

modedip

zelf woz bepalen De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam gaan samenwerken bij het bepalen van de woz-waarde van grote specialistische onroerende zaken op de Tweede Maasvlakte.

Het taxeren van deze objecten zoals chemische fabrieken, en energiecentrales is zeer complex en verschilt per object. Uitgangspunt bij Samen Waarderen is om op basis van wederzijds vertrouwen de woz­-waarde te bepalen. Uiteindelijk moet dat voor beide partners meer efficiency en minder procedures opleveren.

algemeen bestuur vno-

Ridder in de Orde van Oranje-Nassau

ncw, oud-voorzitter Jong

Gerard Hartsink

Management, algemeen

Lid Platform Administratieve

directeur Kapp Nederland

Lasten en Regeldruk vno-ncw, senior executive

Annick van der Lofde Groen

abn Amro Bank

Bestuurslid vno-ncw regio

Jaring Feenstra

Twente, lid commissie

Herman Hazewinkel

Lid vno-ncw Noord,

uniapac, lid van de

Oud-lid vno-ncw Midden

directeur Jorritsma Bouw

Beleidsgroep Onderneming,

West

Ethiek en Maatschappij

Geert van der Horst

Trude Maas-de Brouwer

Lid algemeen bestuur bzw,

Lid Curatorium vno-ncw

Piet van Schijndel Lid raad van bestuur

rabobank

Rabobank Nederland

philips

directievoorzitter Rabobank Roosendaal-Woensdrecht

Piet van Schijndel Trude Maas-de Brouwer

Ernst Storm Oud lid algemeen bestuur

Geert van der Horst

Lid in de Orde van Oranje-Nassau

vno-ncw

Peter Janssen

Michiel Kastelijn

Oud-directeur rai Vereniging

Jacco Vonhof

Lid vno-ncw West, eigenaar

Lid algemeen bestuur vno-

Transcore Management

Frans Kramer

ncw, lid algemeen bestuur

Lid vno-ncw West,

vno-ncw Midden, directeur

Henk Visscher

algemeen directeur Vezet

Novon Schoonmaak

Lid bestuur vno-ncw regio

Peter de Kubber Lid bzw, projectdirecteur Stichting Ondersteuning Ziekenhuiszorg

Jacco Vonhof

Ronald Wilcke Lid vno-ncw West, voorzitter college van Peter de Kubber

39

vicepresident

novon schoonmaak

Dat het Europees Parlement tegen het accijnsplan voor benzine en diesel heeft gestemd, heeft tot opluchting geleid bij Transport en Logistiek Nederland. De bracheorganisatie was bang voor een flinke kostenverhoging voor het wegvervoer als de accijnsverhoging wel was goedgekeurd.

‘Dat zou een onacceptabele uitkomst hebben opgeleverd’, aldus de bracheorganisatie. Het parlement heeft wel ingestemd met het plan om accijnzen in de toekomst te berekenen op basis van energiewaarde en hoeveelheid co2-uitstoot.

Dat zal volgens tln het gebruik van schone alternatieve stimuleren en dit kan op instemming van de organisatie rekenen. Mits alle typen vervoer op een gelijke behandeling kunnen rekenen. In mei spreken de Europese ministers van Financiën verder over het plan. www.tln.nl

Oud-lid dagelijks en

bzw

dieselaccijns gelijk

Officier in de Orde van Oranje Nassau

Tjark de Lange

bzw

De modeverkopen in maart hebben het omzetresultaat van het eerste kwartaal flink verbeterd.

Daarmee bleef het omzetverlies beperkt tot minder dan 3 procent. Dat meldt brancheorganisatie cbw-mitex. In januari en februari leek sprake van een kopersstaking, die dankzij goed weer in maart werd doorbroken. De omzetdaling in de mode ging de schoenenverkopers voorbij, aldus de omzetmonitor mode- en schoenenwinkels van cbw-mitex. Daar steeg de omzet juist met 7 procent. www.cbwmitex.nl

FORUM #09/03.05.12

bestuur roc Flevoland

Rivierenland, directeur Visscher Culemborg Peugeot & Citroën

mischa keijser/hh

rubrieksnaam

vereniging rubrieksnaam

Bloemenexporteurs zorgelijk over Russen

de prijs modint

Corporate Fashion Award 2012

Bloemen en sculpturen voor de bedrijfskleding van reisorganisatie oad. In het midden: Quirine ter Haar, directeur van oad Reizen, en rechts Marianne de Vries van Kroll & de Vries

Winnaar… …Kroll & de Vries Bedrijfskleding met hun bedrijfskleding voor oad Reizen, ontworpen door Mart Visser. De samenwerking tussen Mart Visser en Kroll & De Vries bestaat al jaren.

Beloond met… …De Corporate Fashion Awards 2012 in de categorie Corporate Fashion Wear. De prijs is bedoeld voor bedrijven die op de meest treffende wijze het gewenste imago weten te vertalen naar bedrijfskleding. Ook deze keer waren er vijf categorieën: Health & Care Wear, Best Stock Collection, Workwear, Casual Fashion Wear en Corporate Fashion Wear. Met deze categorieën kan een zo groot mogelijke diversiteit aan collecties in de branche deel­ nemen aan de awardshow.

op woensdag 18 april in Ahoy Rotterdam. Met Sylvana Simons als gastvrouw waren de ruim 340 aanwezigen getuige van een catwalkshow in de vijf categorieën.

Reden… …Kroll & de Vries en Mart Visser hebben gezorgd voor representatieve bedrijfskleding waarbij de identiteit van het bedrijf centraal staat.

Juryoordeel… …’De lichte moderne confectiemanier wordt hier een corporate fashion collectie gemaakt. De verwerking van de huisstijl van oad reizen in een verfijnd kleurgebruik is zeer goed gedaan.

Daarnaast is de stofkeuze dusdanig dat het aansluit bij de doelgroep en door jong en oud gedragen kan worden. Kortom: Ik ga met jou op vakantie’

Uitgereikt tijdens… …De zevende editie van de Corporate Fashion Awards

40

FORUM #09/03.05.12

Hoewel het aantal exporteurs van bloemen en planten de laatste jaren sterk afnam, bleven export en omzetten stijgen. Dat wijst op aanhoudende schaalvergroting, denkt de brancheorganisatie voor de groothandel in bloemen en planten vgb.

De vgb kwam met een update van het twee jaar geleden uitgebrachte rapport ‘Typisch Groothandel’. Dat rapport gaf de ontwikkelingen tot en met 2009 weer. De nieuwste aanvulling loopt door tot 2011. In de laatste zeven jaar daalde het aantal exporterende groothandelaren van 1.014 naar 729. Van de totale uitvoer blijft ruim 97 procent binnen Europa. Vooral Rusland en Polen zijn de laatste jaren steeds belangrijker geworden. De exportwaarde was vorig jaar met 5,2 miljard euro ongeveer terug bij die in 2007. ‘Onze export lijkt duidelijk op te veren na het dal’, zegt vgb-voorzitter Herman de Boon. ‘Bij producenten hoor ik weer wat optimisme, na de vele zware klappen die daar zijn gevallen.’

De import – voornamelijk van snijbloemen – komt vooral uit Afrika.

Maar ook Latijns-Amerika is belangrijk. De Boon maakt zich ­zorgen over de tendens dat Nederland juist daar terrein verliest aan Rusland.

Rusland neemt ruim tweemaal zoveel als Nederland van het ZuidAmerikaanse Columbia af. De Boon: ‘Wij moeten er alles aan doen om Nederland de draaischijf van de wereld te laten blijven. De ­groot­handel is de waarde generator van de keten en de motor van de export. Dat wordt helaas nogal eens over het hoofd gezien.’ www.vgb.nl

‘Eindelijk samenwerking om tekort technici aan te pakken’ programma’s om de instroom van jongeren in het technisch onderwijs te vergroten en gaan technici uit bedrijven in 3.500 klassen op basisscholen vertellen over hun vak. Ook is de aanbeveling van de branche overgenomen om vakspecialisten uit bedrijven in te zetten in het beroepsonderwijs. ‘Dat is goed nieuws’, zei Ineke Dezentjé Hamming, voorzitDe ministeries van Onderwijs, Economische Zaken en Sociale Zaken ter van de ondernemersorganisatie gaan samen met het onderwijs en het voor de technologische industrie bedrijfsleven aan de slag om jongeren fme-cwm in reactie op het plan. Wel een gemiste kans dat er voor het te verleiden tot een carrière in de techniek. Dat staat in het Masterplan hoger onderwijs niet is gekozen voor beperking van het aantal opleidingen Bèta & Technologie dat het inmiddie weinig kans bieden op een baan. dels demissionaire kabinet half april presenteerde. Zo komen er gerichte www.fme.nl fme-cwm, ondernemers­orga­ nisatie voor de technologische industrie, is blij dat het tekort aan technici serieus wordt aangepakt. Het Masterplan Bèta & Technologie maakt een einde aan de versnippering, zegt fmevoorzitter Ineke Dezentjé .

vreemde ogen

‘Gevoel in zelfde team te spelen’

Mariusz Soltanifar (31) Nationaliteit: Poolse Functie: analist en redacteur bij StudyPortals Hier sinds: 2010

‘Het eerste dat me opviel aan Nederland was dat iedereen een glimlach op zijn gezicht heeft: op straat, bij de bushalte en in de supermarkt. Vanmorgen nog zeiden een paar onbekenden ‘goedemorgen’ tegen me. Tel daarbij op dat gebouwen en wegen goed onderhouden zijn, en dat Eindhoven een trendy, innovatieve en creatieve indruk maakt, en je begrijpt waarom ik Nederland aantrekkelijker en veel­ belovender vind dan het Polen dat ik achterliet. In Nederland heb je meer het idee dat je in ­hetzelfde team speelt.’

‘De discussie over het pvv-meldpunt tegen Oost-Europeanen heeft me niet op andere gedachten gebracht. Ik vind het wel belangrijk dat we deze discussie hebben, want dan kan ik naar voren brengen wat Poolse arbeidsmigranten aan de Nederlandse economie bijdragen, en wijzen op de rol die Nederlandse werkgevers en uitzendbureaus spelen. Natuurlijk zijn er ook Polen die zich niet goed gedragen, maar die 41

­ itzonderingen heb je in elke bevolkingsgroep.’ u ‘Ik heb zelf nog geen negatieve opmerkingen gehoord over mijn Poolse achtergrond. Mijn Iraanse vrouw – ze kwam op haar negentiende naar Polen om te studeren – heeft ook nog geen negatieve ervaringen in Nederland. We trekken ons niet persoonlijk aan wat de pvv zegt.

Dat kunnen we toch niet beïnvloeden, behalve dan de positieve kant belichten door bijvoorbeeld het organiseren van de Pool van het Jaarverkiezing.’

‘In eerste instantie zochten we het verder weg dan Nederland. In Maleisië kon ik aan de slag als docent ondernemerschap. Daar vonden we het echter te warm en de culturele verschillen te groot. Australië was nog een optie, maar dat is te ver. We houden van reizen – ik heb inmiddels meer dan veertig landen bezocht – en besloten op zoek te gaan naar een centrale plek in de wereld, niet te ver van huis. Dat werd Nederland.’

‘Na jarenlang onderwijs over ondernemerFORUM #09/03.05.12

schap te hebben gegeven, wilde ik meer met de praktijk bezig zijn. Zo ben ik bij StudyPortals ­terechtgekomen, een platform dat de mogelijkheden van studeren in Europa laat zien. Mijn vrouw studeert momenteel Nederlands, want we willen hier voor langere tijd blijven.’

‘Ik houd van ‘Hollandse Nieuwe’, die doet me nog het meest aan het heerlijke Poolse eten denken. En Nederland is natuurlijk fietsen.

Het valt me op dat fietsers geen enkele regel respecteren en ervan uitgaan dat ze toch wel voorrang krijgen van automobilisten. Wat ik ook grappig vind, is dat Nederlanders liever op een goedkope, ­oude fiets rijden dan dat ze wat meer geld uitgeven voor een nieuwe, betere fiets. Het heeft misschien met het calvinisme te maken, of met het feit dat er zo vaak fietsen worden gestolen.’  Tekst: Paul Scheer Foto: Sam Rentmeester

portret

andré goedée

‘zoek veldslagen die je kunt winnen’ André Goedée is bij Dockwise de spreekwoordelijke beste stuurman aan wal. Letterlijk, want de ceo van het zeetransportbedrijf heeft jaren als stuurman gevaren. ‘Knokken, dat is wat we hier de hele dag doen.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Jeroen Poortvliet

42

FORUM #09/03.05.12

Niets heeft minder te maken met zeevaart dan het kantorenpark in Breda, waar Dockwise kantoor houdt. Ceo Andre Goedée ziet vanuit zijn kantoor geen water, maar de spoorlijn richting Roosendaal. Dat er toch een sfeer van zwaar zeetransport heerst, komt door de grote scheepsmodellen en foto’s waarmee het pand is gelardeerd. Het ­kantoor in Breda is het gevolg van een belastingtechnische verhuis­ operatie van Nederland naar België en enkele jaren later weer terug naar Nederland. Door in Breda te zitten, konden de Belgische werknemers makkelijk binnenboord gehouden worden. Het gebrek aan zeewater in Breda stoort de oud-stuurman helemaal niet: ‘Onze schepen komen vrijwel nooit ver in havens. Ze zijn er te groot voor.

En een managementbeslissing kan ik hier net zo goed nemen als in Rotterdam.’

Erg veel last van romantiek heeft Goedée sowieso niet als het om scheepvaart gaat. ‘Ik zat op de hbs en dacht: ‘Wat moet ik later in godsnaam doen?’ In het kader van beroepskeuzevoorbereiding was ik al eens op de zeevaartschool geweest en dat leek me wel bijzonder.

Het reizen trok.’ Extra stimulans was dat een van zijn drie zussen in Nieuw-Zeeland woonde waar hij misschien naartoe zou kunnen varen. Dat is inderdaad meerdere keren gelukt, maar de handelsvaart werd al na enkele jaren ingeruild voor een baan op een boorschip van Nedlloyd. ‘Het lijkt wel heel bijzonder, maar varen is in de praktijk niet zo spannend. Zee is vooral lege oppervlakte. Offshore vond, en vind, ik veel leuker. Boren naar olie of gas is verschrikkelijk ­enerverend en technisch uitdagend. Dat is echt mijn wereld’ Omdat hij zijn opleiding af wilde maken (de complete zeevaart­ opleiding duurde destijds tien jaar), ging Goedée er even tussenuit en toen hij zich weer bij zijn toenmalige werkgever Neddrill meldde,

rubrieksnaam

43

FORUM #09/03.05.12

portret

was er geen schip beschikbaar. Tijdelijk werd hij op kantoor geplaatst, bij de afdeling contract en sales. ‘Dat was toen een ­pioniers­afdeling. Ik heb in Houston een verkoopkantoor opgezet en werd gevraagd om dat in Rotterdam nog eens te doen. Zo klom ik langzaam op.’

komo-zakken André Goedée werd geboren als één van vijf kinderen van de directeur van komo, een keurmerkorganisatie voor met name materialen in de sociale woningbouw, die vooral bekend is geworden door de komo-vuilniszakken. Zijn jeugd was behoorlijk onbezorgd en traditioneel. ‘Mijn vader zat erg in de bouwwereld. Hij was bouwkundig ingenieur en door zijn werk semiambtenaar. Mijn moeder zorgde thuis voor de kinderen.’

Zijn eigen gezinsleven is tot op de dag van vandaag onregelmatig.

Voor zijn werk is Goedée veel weg. China, de Verenigde Staten, Noorwegen. Soms lijkt het wel of hij weer op zee zit, zegt hij. ‘Er is daardoor een aparte familieband tussen mij en mijn gezin ontstaan.

Toen ik in de offshore werkte, was ik een maand op en een maand af.

Ik was veel weg, maar als ik thuis was, was het contact heel intensief.’

Wat geldt voor de relatie met zijn gezin, geldt ook voor die met zijn echtgenote. Toen hij haar leerde kennen, meldde hij meteen dat hij stuurman was en dus veel van huis. Maar in die tijd kon je als

44

FORUM #09/03.05.12

stuurman je partner nog wel meenemen op reis. Uiteindelijk heeft zijn vrouw bijna twee jaar met hem meegevaren. ‘Als jonggehuwden leer je elkaar zo goed kennen. Het heeft ons huwelijk een stabiele basis gegeven. Ik ben er soms verbaasd over hoe goed het gaat na veertig jaar.’

Goedée heeft twee dochters. Zijn eigen vader was tamelijk streng, zegt hij, maar hijzelf is veel communicatiever. ‘Ik ben opener. Mijn twee dochters zien mij ook nu nog, als raadgever bij zakelijke beslissingen. Dat vind ik een goede zaak en daar ben ik wel blij om, dat had ik bij mijn vader niet.’ Hij is trots op zijn dochters. Prima wereld­ burgers, noemt hij ze. Actief en niet te beroerd om hard te werken.

Zijn oudste dochter is 32 en zelfstandig marketingconsultant. ‘Ik heb ontzettend veel bewondering voor haar doorzettingsvermogen.

Daarin herken ik mezelf.’ De andere dochter is 27 en integratiemanager bij een keten tandheelkundige klinieken. Zij moet ervoor zorgen dat nieuwe vestigingen passen bij de formule. ‘Het zit wel een beetje in de genen, dat aanpakken en regelen. Ik ben best trots op ze.’

napoleon Goedée ziet het leiden van een bedrijf vooral als een strategisch spel, waarbij hij de werkvloer uit de praktijk kent. Hij weet wat een schip is, hoe het werkt en hoe het ruikt. De voldoening haalt hij niet alleen

Vier stellingen

uit het klaren van een winstgevende klus en een tevreden klant, maar de opdracht moet ook nog passen in de langetermijnstrategie van het bedrijf. Een vergelijking met Napoleon die zit te genieten van een veldtocht is misschien niet eens zo ver gezocht.

‘Het is natuurlijk wel zo dat je de veldslagen moet uitzoeken die je kunt winnen, hè’, zegt Goedée. ‘Je moet wel opletten. Dat is misschien de les die Napoleon ons geleerd heeft; dat je je doelen niet zover stelt, dat ze onhaalbaar worden. En als je dan je veldslag hebt uitgezocht en hebt bepaald hoe groot je rijk moet zijn, dan moet je knokken. Dat is wat we hier de hele dag doen.’

Goedée vindt het heel belangrijk dat als je in het besliscentrum ergens voor kiest, de boodschap tot in de uiterste vezel goed doorkomt.

Of dat nu aandeelhouders of personeelsleden zijn. Hij vergelijkt het met dat spelletje waarbij je iemand iets in het oor fluistert, die dat door moet geven in een keten. Volgens Goedée is dat illustratief voor hoe het werkt als je leiding geeft aan een bedrijf. ‘Als ik kan, probeer ik zo vaak mogelijk op een schip te zijn. Dan vraag ik de kapitein om de bemanning bij elkaar te roepen en dan houd ik een zeepkistsessie.

Ik wil dat het hulpje van de kok in de kombuis mij kan vertellen wat ik bedoel.’

En dan is het wel zo prettig als je gewaardeerd wordt. Nu leest Goedée het meeste niet van wat er over Dockwise wordt geschreven, hij heeft naar eigen zeggen een goed filter voor wat er wel en niet toe doet, maar gebrek aan kennis van zaken irriteert hem mateloos. ‘Ik kan verschrikkelijk boos worden als in media wordt gezegd dat wij zeeslepers zijn. Wij slepen helemaal niets. Wij vervoeren, op schepen. En álles is blijkbaar een booreiland. Thuis heb ik die heftigheid niet, maar op het bedrijf om een of andere reden wel.’

vliegen Inmiddels is Goedée de zestig gepasseerd en de pensioendiscussie vind hij niet zo heel relevant. Het gaat tenslotte maar om een paar jaar en hij heeft er nog zin in. Zolang de buitenwereld vindt dat hij het goed doet, wil hij niet teveel nadenken over stoppen met werken.

Voor het zwarte gat na het werk is Goedée niet bang. Het lijkt hem sowieso geen straf meer tijd met zijn vrouw door te brengen, en nu al besteedt hij veel vrije tijd met een vliegsimulator. ‘Ik ben helemaal gek van vliegen’, zegt Goedée. ‘In de lucht kun je navigeren, dat is ongeveer hetzelfde als op zee. Ik heb geen brevet. Het vervelende is dat je daarvoor heel veel vlieguren moet maken. Dat is verschrikkelijk duur en ik heb de tijd er niet voor. Op zolder heb ik vier computerschermen voor het uitzicht vanuit de cockpit en twee schermen met instrumenten. Microsoft maakt prachtige simulatiesoftware. Na het avondeten doe ik niets liever dan een avondje van Amsterdam naar Geneve vliegen. Dat traject ken ik goed, ik heb het veel gevlogen als passagier van Easyjet. En dan zo echt mogelijk, met alle geluiden en aanwijzingen van de controletoren, in een Boeing 737.’ 

45

FORUM #09/03.05.12

Nederland verwaarloost traditioneel sterke sectoren zoals de scheepvaart ‘Dat de scheepvaart uit Nederland vertrekt, moeten we misschien maar gewoon accepteren. Het is jammer, maar is het erg? Scheepvaart leeft niet in Den Haag, dat merken we in de piraterijdiscussie. Er is blijkbaar geen politiek gewin uit te halen.

Iedereen bemoeit zich wél met Schiphol.’

Een vrouw en een kip, zijn de pest voor je schip (oude zeemansspreuk) ‘Dat van die kip weet ik niet, maar ik heb met mijn echtgenote heerlijk gevaren.

Vrouwelijke stuurlieden zouden er meer moeten zijn. Vrouwen zijn buitengewoon capabel.’

Globalisering is een zegen voor het bedrijfsleven ‘Dat is een fact of life. Ik ben een global citizen, meer nog dan een Europeaan of Nederlander. Ik geloof absoluut niet in protectionisme. En ik leef ook van de globalisering.’

De Nederlandse economie kan nog wel een bezuinigingsronde aan.

‘Ik denk het wel. Waar ik me erg over ver­baas is dat de bezuinigingen uit de zorg en het onderwijs moeten komen, terwijl er op regionaal niveau nog wel een paar miljard te halen is als wordt gewacht met bouwen van gemeentehuizen en culturele centra. De verkwisting loopt daar de spuigaten uit.’

1951 1967 1970 1978 1990

andré goedée

Geboren in Haarlem Zeevaartschool Scheveningen Nedlloyd Neddrill Drilling Contractors Vice-president Heerema Groep 1999 Ceo European specialty ­staffing division Vedior 2003 Ceo Dockwise 2007 lid van de Raad van Bestuur Dockwise

groen goed

Afval voor koeling bedrijf: Thermo King innovatie: co2-koeling voor koelwagens Waarom doen we niet iets moois met co2 dat door anderen wordt weggegooid? Zo moet ongeveer de gedachtegang zijn geweest bij Thermo King, het bedrijf dat vooral bekend is door koelvrachtwagens. Het is niet eens zo heel briljant om dan te bedenken dat je dat gas kunt gebruiken om te koelen. Dat gebeurt al jaren. In Noorwegen en Zweden werkt Thermo King ook al geruime tijd met CryoTech, vloeibare co2, maar in Nederland kwam het niet van de grond.

Tot nu.

‘Een kwestie van kip of ei’, verklaart Bart Ezendam, bij Thermo King Nederland verantwoordelijk voor CryoTech. ‘Als er geen vraag naar is, investeren wij niet in een netwerk van vul- en servicepunten. Maar als er geen servicenetwerk is, durven bedrijven deze techniek niet aan. We hebben vorig jaar die cirkel maar doorbroken.

Nu zijn er vijf ­CryoTech vulpunten, binnenkort zeven. En rijden er 120 vrachtwagens rond met dit systeem.’

De vloeibare co2 (een restproduct van de productie van kunstmest) gaat na het koelen alsnog de lucht in, dus wat is de milieuwinst? Ezendam: ‘Er wordt geen extra co2 ­geproduceerd doordat we de co2 hergebruiken. En er wordt geen chemisch koelmiddel meer gebruikt. Dat middel is niet bepaald ‘groen’ en heeft per een kilo zomaar een co2-equivalent van 3.500 kilo.’

Behalve het fors terugdringen van de co2­uitstoot, volgens Ezendam met minstens 75 procent, claimt Thermo King nog andere duurzame effecten. Zo is het systeem veel sneller en stiller. Het geluid van de CryoTech koelinstallatie is vergelijkbaar met het geluid van een pc of een gesprek tussen twee mensen.

Nadelen zijn er niet, behalve dan dat je vaker moet tanken.

Tekst: Remko Ebbers Foto: Rapho/hh

46

FORUM #09/03.05.12

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Grand Hotel Huis ter Duin

geopend in 1885 wat Hotel

Heeft ze er spijt van dat ze niet ook haar badpak aan heeft getrokken? Ietwat verlangend kijkt de vrouw rechts achterom. Boven op de Noordwijkse duinen achter haar prijkt het beeldbepalende kolos Hotel Huis ter Duin.

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

Idee van burgemeester Pické, die vindt dat het vissersdorp meer te bieden heeft dan alleen maar vis. En ondanks een niet erg enthousiaste gemeenteraad zet hij in 1883 de eerste spade in het zand. Vooral gasten van niveau zijn welkom. En die gasten komen: koninklijke gasten, het Nederlands elftal, filmsterren als Liz Taylor en Richard Burton.

Maar Huis ter Duin kent ook roerige jaren.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vorderen Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Maurits Kuypers (Duitsland), Jessica Maas (Turkije), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Hans Moleman (China), Maaike Veen (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Joke van den Bandt, Alfred van Delft, Guusje Dolsma, Gertrud van Erp, Bert van der Haar, Nicole Mallens, David de Nood, Jeroen Lammers, Winand Quaedvlieg

de Duitsers het hotel voor het onderbrengen van leger­officieren. Jaren later gebruikt regisseur Paul ­Verhoeven de locatie voor zijn film Soldaat van Oranje. De badgasten moeten dan maar even verhuizen naar een naburig strand.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Hotel Huis ter Duin, waarschijnlijk jaren ’50

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vno-ncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Roel Rozenburg/anp

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

FORUM #09/03.05.12

Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

Samen helpen we kinderkanker de wereld uit!

Kinderen en kanker: dat hoort niet bij elkaar. We gunnen immers elk kind een lange en gezonde toekomst. KiKa heeft een missie: in het jaar 2025 moet 95% van alle kinderen met kanker genezen. Ambitieus? Zeker. Maar absoluut haalbaar. Daarom zamelt KiKa geld in voor méér wetenschappelijk onderzoek.

U kunt helpen! Doe samen met uw bedrijf mee aan Run for KiKa 95 en help kinderkanker de wereld uit. Neem de uitdaging aan, en geniet van de teamspirit en een onvergetelijke ervaring!

95 km wandelen teams van 2 of meer personen ook estafette (2 keer 47,5)

prachtige route over de Veluwe 500 euro sponsorgeld per wandelaar

Meld nú uw bedrijf aan voor het inspirerendste sponsorevent van het jaar!

EDE * VELUWE * VRIJDAG 24 & ZATERDAG 25 AUGUSTUS 2012

WWW.RUNFORKIKA95.NL