Opinieblad Forum 17

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#17/20.09.12

Prinsjesdag 2012

Aan de échte Miljoenennota wordt nog gewerkt actueel Formeren: wat te doen als je er niet uitkomt 18

interview Ton Heerts: ‘Werkgevers waren niet echt solidair met FNV’ 22

achtergrond Hoeveel vingers heeft Olli Rehn in de pap? 42

inhoud #17 Rubrieken

16

4 Opinie vno-ncw • Incidentele ingrepen emissierechten lossen niets op voor klimaat en ondernemers • Sterke concurrentiepositie geen reden voor lui achteroverleunen • Vrouwenquotum tovermiddel ? Onzin • Help de bouw nu het nog kan • vno-ncw Midden: Nieuwe ronde, nieuwe kansen

8 De foto Prinsjesdag

15 Scheer Foutje

16 En zoon ‘Het moet ook zonder hem kunnen’

30

26 Podium • Vijf vragen aan Henk Huizing, hoofd infrastructuur pggm • Uitspraken • Waarop moet Rutte inzetten?

29 Buiten beeld George Möller

30 Mohikanen ‘Zagen en schuren tot het klopt’

31 Vereniging 41 Buitenland Turkse topvrouw stoomt op

29

50 Overlevers Droste

50 Colofon

2

FORUM #17/20.09.12

22

rubrieksnaam

42

Artikelen 10 Prinsjesdag: de echte cijfers De begroting is gepresenteerd. Prinsjesdag achter de rug. En een nieuw kabinet nog niet gevormd. Wat blijft er eigenlijk over van de miljoenennota als het spel van geven en nemen straks achter de rug is? Wie ook regeert, betalen zal de ondernemer.

18 Na kiezen, komt formeren Lang formeren, kort formeren. Het kan even duren voordat er een nieuw kabinet zit. Wat kan Mark Rutte leren van het bedrijfsleven om snel tot een werkbaar resultaat te komen?

‘Zorg dat de posities helder zijn: wie is de baas?’

18

22 Ton Heerts: ‘We komen krachtig terug’ Nee, werkgevers moeten niet denken dat ze op de oude voet verder kunnen gaan, waarschuwt Ton Heerts. De nieuwe fnv-voorzitter lijkt geen man om ruzie mee te krijgen. Hij moet de fnv-bonden weer op één lijn zien te krijgen. ‘Als dat makkelijk was, zat er wel een ander.’

42 Olli Rehn, onderkoning uit Brussel?

Hij lijkt een flinke vinger in de pap te hebben. Eurocommissaris Olli Rehn waakt over het Nederlandse begrotingstekort. En onevenwichtigheden in de economie. Gaat Brussel nu over Prinsjesdag?

46 Rik Dikken: ‘Klaar is het toch nooit’ Eigenlijk had hij automonteur willen worden, maar dat vond zijn moeder maar niks. Rik Dikken is algemeen directeur van technisch dienstverlener Unica. Hij loodste zijn bedrijf door de crisis heen. ‘Een familiebedrijf vergeet vaak geld te verdienen.’

3

FORUM #17/20.09.12

opinie vno-ncw

Nederland is terug naar het midden. Iedereen die mij een beetje kent, zal het niet verbazen dat ik daar ongelooflijk blij mee ben. Het populisme regeert niet langer en dat is een zegen voor Nederland. Het overgrote deel van de kiezer heeft zich niet in de luren laten leggen door de anti-Europa retoriek van de pvv, noch door de onrealistische en schadelijke plannen van de sp.

Nederland is terug naar het midden en daar ligt ook de kracht van Nederland. Een stabiel middenkabinet is wat mij betreft dan ook het beste wat ondernemers kan overkomen. Een regering die de komende jaren gewoon blijft zitten, die beslist en duidelijkheid verschaft, en niet de zaken voor zich uitschuift. Een kabinet van vvd en PvdA – wie had tot voor kort durven dromen dat er een coalitie te vormen zou zijn bestaande uit slechts twee partijen? – zou dat kunnen bieden.

Natuurlijk moet er niet te vroeg gejuicht worden. Zo bevat het programma van de PvdA een aantal maatregelen die slecht uit kunnen pakken voor ondernemers. Lastenverzwaringen, bijvoorbeeld in de vorm van maatregelen in de vermogensbelasting en een 60-procents­tarief, zijn schadelijk voor iedereen maar zeker voor kleine ondernemers en zzp’ers. Daar moet genoeg tegenwicht tegen geboden worden.

Anderszijds zou het op zeer belangrijke onderwerpen als Europa en het topsectorenbeleid niet veel moeite moeten kosten om tot overeenstemming te komen. Zowel de vvd als de PvdA zijn ervan doordrongen dat Europa en de euro de ruggengraat vormen van de

jeroen poortvliet

Dromen

Nederlandse economie. Ook het nieuwe bedrijfslevenbeleid lijkt bij beide partijen in goede handen.

Lastiger zal het zijn om tot compromissen te komen over maatregelen die de arbeidsmarkt moeten versterken. Echte overeenstemming vereist de betrokkenheid van de sociale partners. In deze Forum stelt de nieuwe fnv-voorzitter Ton Heerts geen tegenstander te zijn van het poldermodel: ‘De afgelopen tien jaar is het kabinet om de twee jaar weggestuurd. Werkgevers en werknemers blijven gewoon zitten.

Natuurlijk moet je dan kijken waar je samen wat kunt bereiken.’ Dat lijkt mij een goede basis om het gesprek aan te gaan. Zodat we op alle fronten weer vooruit kunnen met Nederland.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw

Lees het interview met Ton Heerts op pagina 22 en verder

Kom met structurele oplossing voor emissierechten • Commissie wil tijdelijk emissierechten van de markt halen • Incidenteel ingrijpen van eu maakt systeem onvoorspelbaar • Brussel moet komen met structurele verbetering die internationale concurrentie niet schaadt De Europese Commissie wil het systeem voor emissierechten los trekken door tijdelijk rechten van de markt te halen. Door de economische crisis is de co2-prijs op dit moment laag. Maar deze aanpak verslechtert het vertrouwen in het systeem alleen maar.

Emissierechten moeten maatregelen stimuleren om de uitstoot van de industrie te verminderen. Bedrijven krijgen van de eu jaarlijks het recht om een bepaalde hoeveelheid co2 uit te stoten. Stoten ze meer uit, dan moeten ze emissierechten bijkopen of emissiebeperkende maatregelen nemen. Omdat er een plafond is aan emissierechten, wordt in 2020 gegarandeerd een emissiereductie van 20 procent gerealiseerd.

Maar door gebrek aan vraag is de prijs voor co2-rechten extreem laag.

Als gevolg van de economische crisis wordt minder geproduceerd en 4

FORUM #17/20.09.12

daardoor is ook minder behoefte aan aanvullende rechten. Daarbovenop zorgen aparte stimuleringsregelingen voor duurzame energie en energiebesparing ervoor dat de vraag naar co2-rechten verder daalt.

De Commissie hoopt door schaarste te creëren de prijs op te drijven en daarmee ook aanpak van de vermindering van uitstoot aan te wakkeren. Maar daarmee zorgt Brussel voor een schijnoplossing.

Het bedrijfsleven en het co2-beleid zijn niet gebaat bij de onvoorspelbaarheid van tijdelijke maatregelen. Die maken de toekomst onzeker.

Investeren is al moeilijk, en wat gebeurt er als de Commissie de rechten weer op de markt brengt? En wanneer gebeurt dat? Buiten dat wordt dus al een forse vermindering van de uitstoot gerealiseerd zonder ingreep van de eu. Het is beter als de eu met alle belanghebbenden zoekt naar een structurele langetermijnoplossing voor het systeem.

Een die leidt tot een stabiele co2-prijs, meer investeringszekerheid en behoud van de concurrentiepositie van internationaal opererende bedrijven.  www.vno-ncw.nl/co2-emissiehandel

wandelgangen

schaliegas blijft nog even ondergronds Schaliegas is moeilijk te winnen en blijkbaar ook moeilijk te onderzoeken. Voor de tweede keer heeft minister Verhagen van Economische Zaken, Innovatie en Landbouw een onderzoek uitgesteld. Uit inventarisatie blijkt dat onderzoek zo duur is dat een Europese aanbesteding (projecten van meer dan 130.000 euro) nodig is. En dat vergt extra tijd.

Het winnen van schaliegas uit harde leisteenlagen in de diepe ondergrond gaat mogelijk gepaard met trillingen, bodemdaling, gaslekken en drinkwatervervuiling. Dat 5

dijkstra

Beklaagde oud-ser-voorzitter Alexander Rinnooy Kan zich nog over de weinige adviesaanvragen die hij kreeg, zijn opvolger Wiebe Draijer kan zijn borst natmaken.

Minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid overhandigde hem bij zijn installatie tien adviesaanvragen, waaronder zeven van Kamp zelf. Hij wil onder meer advies over het ontslagrecht van de sociale partners in de Sociaal-Economische Raad. Bij de uitwerking van het ontslagplan in het Lenteakkoord wilde hij nog geen advies, maar nu dus wel. ‘Een breed gedragen ser-advies zou een belangrijke factor kunnen zijn bij de totstandkoming van een regeerakkoord.’

Kamp gaat er dus van uit dat het advies er eerder ligt dan het akkoord. Dat hangt van de formatie af (en dus van hemzelf, als verkenner),maar ook van de bereidheid van de fnv om mee

te denken in de ser. Tot dusver heeft de fnv, druk in de weer met zichzelf, aangegeven daar nog niet klaar voor te zijn. Bovendien is de vakcentrale tegen het Lenteakkoord-plan.

De andere adviesaanvragen maken misschien meer kans. Het kabinet wil advies over de vergrijzing, verlenging van de werkweek, de arbeidsmarkt, de positie van jongeren daarop, arbeidsdiscriminatie, achterstandsleerlingen, de financiële sector, de ambachtseconomie en de Europese richtlijn pakketreizen. Die hoeven niet allemaal voor het einde van de formatie klaar te zijn.

Kamp: stemadvies

moet dus worden onderzocht. Tot die tijd mag het Britse Cuadrilla niet proefboren in Brabant en de Noordoostpolder, waarvoor het vergunningen heeft.

dijkstra

k amp geeft ser nog wat huiswerk mee

Verhagen: te veel euro’s FORUM #17/20.09.12

Top-5 positie geen reden voor lui achteroverleunen • Mooi dat Nederland op wef-ranglijst is gestegen • Maar rapportage is niet alleen rozengeur en manenschijn • Nieuwe stappen nodig om economie (verder) te versterken Nederland is gestegen naar de vijfde plaats van meest concurrerende economieën ter wereld, meldde het World Economic Forum (wef) begin deze maand. Mooi, die twee plaatsen winst ten opzichte van vorig jaar. Zeker in een tijd dat het negatieve verhalen lijkt te regenen.

Volgens het wef, gezaghebbend adviesorgaan met daarin de ceo’s van de grootste bedrijven in de wereld, internationale politici en een groep intellectuelen en journalisten, hebben we die positieverbetering onder meer te danken aan het verbeterde innovatieklimaat, het goede onderwijs, de vermindering van de administratieve lasten en het grotere aantal patenten. En ook de kwaliteit van de infrastructuur in Nederland wordt hoog aangeslagen.

De stijging op de ranglijst is de weerslag van het ondernemersvriendelijke beleid van de afgelopen jaren op een aantal terreinen. Als voorbeeld noemt het wef de effecten van het topsectorenbeleid en de daaraan verbonden innovatie-inspanningen. En ook het concurrerende belastingklimaat in ons land mist zijn effect niet. Het zijn allemaal factoren die bijdragen aan een aantrekkelijk ondernemings- en vestigingsklimaat.

Maar lui achteroverleunen is geen optie. Minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie waarschuwde in een reactie op de wef-rapportage voor de opkomst van andere landen.

Om onze concurrentiepositie te behouden of liever nog te versterken, zullen we nieuwe stappen moeten zetten ter versterking van de economie. Dat betekent in elk geval voortvarend doorgaan met het topsectorenbeleid. De rapportage van het wef hint waar we de winst verder (onder meer) moeten zoeken: het begrotingstekort en het ontslagrecht. Want juist op die punten scoort ons land een stuk minder dan de concurrentie. 

opinie vno-ncw

• Dit jaar wordt het slechtste jaar ooit voor de bouwsector • Nieuw kabinet moet snel maatregelen nemen • Doorbraak vicieuze cirkel zorgt voor herstel consumentenvertrouwen De bouwsector, een van de belangrijkste economische motoren van ons land, heeft hulp nodig. Dat de sector steun kan gebruiken, laten de cijfers zien. Dit jaar wordt waarschijnlijk het slechtste jaar ooit voor de woningbouw. Het aantal faillissementen binnen de sector is in de eerste zes maanden al hoger dan het aantal faillissementen over heel 2011.

De financiële én emotionele schade onder werkgevers, personeel, maar ook de opdrachtgevers, is groot. Wie de ‘eigenaar’ is van een niet-afgebouwde woning omdat zijn aannemer is omgevallen, heeft beslist slapeloze nachten achter de rug. Alleen al in de eerste helft van dit jaar stond de teller aan niet-afgebouwde woningen op ruim zevenhonderd, meldde de bouwkrant Cobouw onlangs. Het zijn niet alleen de kleine aannemers die onderuit gaan.

Steeds vaker gaan grote bedrijven met meer dan honderd man personeel failliet.

Zelfs familiebedrijven met een geschiedenis van ruim honderd jaar vallen om, waardoor vakmanschap verdwijnt. Dat is een teken aan de wand, want er moet heel wat water door de Rijn stromen voordat een familiebedrijf het hoofd in de schoot legt.

Het Economisch Instituut voor de Bouw (eib) meldde eind juli dat bouwbedrijven gemiddeld nog maar voor 5,5 maanden werk in portefeuille hadden. Veertig procent van de bedrijven verwacht de komende tijd personeel kwijt te moeten. Maandelijks verdwijnen er duizend tot vijftienhonderd banen bij de bedrijven die zich bezighouden met de infrastructuur. De tijd dringt dus.

Ingrijpende maatregelen zijn nodig. Zo moet er gekeken worden naar de rol van de banken. Die zouden hun traditionele functie als financier van de economie weer kunnen opnemen als de pensioenfondsen de hypotheekportefeuille van de banken gedeeltelijk zouden overnemen.

Dat geeft de banken ruimte om hun rol van leningverstrekker weer op zich te nemen. Als dat gebeurt dan keert het vertrouwen bij de consument terug. De huizenmarkt komt in beweging, waardoor de binnenlandse economie een stevige duw in de rug krijgt. Nederland kan niet zonder de bouw. De vicieuze cirkel binnen de bouwsector moet snel doorbroken worden. 

6

vno-ncw midden jeroen poortvliet

Help de bouw nu het nog kan

FORUM #17/20.09.12

Nieuwe ronde, nieuwe kansen Hoeveel crisis is er nodig om deeltijd-ww bij demissionair minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid opnieuw bespreekbaar te maken als middel om banen te behouden?

Kamp zei op 23 november tegen de nos dat hij er niks voor voelde om de deeltijd-ww weer in te voeren. Hij wilde het instrument pas inzetten als het echt crisis is en dat was volgens hem nog niet het geval. Op 16 februari herhaalde hij zijn standpunt tegenover de nos. Half juni kwam zijn ministerie met de evaluatie van de regelingen voor deeltijd-ww en werktijdverkorting.

De uitkomst: bedrijven die gebruik hebben gemaakt van de regelingen hebben het niet wezenlijk beter gedaan dan bedrijven die er geen beroep op deden.

Opvallend is dat werkgevers juist uiterst positief zijn over de deeltijd-ww.

Uit een enquête van hetzelfde ministerie blijkt dat driekwart van de bedrijven denkt dat ze meer personeel hadden moeten ontslaan als ze geen steun hadden gekregen. Dat is ook wat ik van werkgevers in de regio hoor. Zij stellen dat de regelingen wel degelijk hebben bijgedragen aan het behoud van werkgelegenheid en hen in staat hebben gesteld in te spelen op vraag.

Is de afzet van goederen fors minder, dan vallen er niet direct ontslagen.

Maar is de afzet groter, dan kan de werkgever hierop inspelen met zijn eigen medewerkers. Vooral de maakindustrie is hierbij gebaat. Ook in landen als België en Frankrijk bestaat een crisisregeling voor deeltijd-ww en Duitsland heeft zelfs een permanente regeling. En dat is niet voor niets.

Wat me zorgen baart, is dat de uitkomsten van de evaluatie ook gevolgen kunnen hebben voor andere initiatieven. Op regionaal niveau circuleren voorstellen om te streven naar regionale crisismaatregelen met als doel behoud van werkgelegenheid. Het is niet te hopen dat deze initiatieven nu onder druk komen te staan.

Landelijk heeft vno-ncw via de Stichting van de Arbeid aan de Tweede Kamer laten weten dat werkgevers zich niet in die evaluatie herkennen. De Stichting vraagt de Kamer om haar kritische kanttekeningen mee te wegen als de vraag zich in de toekomst opnieuw voordoet. Natuurlijk hoop ik dat dit niet gebeurt, maar als het toch zo ver komt ben ik benieuwd of de nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer leidt tot hernieuwde inzichten.

Tineke Bakker-van Ingen voorzitter vno-ncw Midden

wandelgangen

s pooknota’s worden niet vervolgd sp-Kamerlid Sharon Gesthuizen wil weten wat de ministers Verhagen van Economische Zaken en Opstelten van Justitie aan het jaarlijks terugkerend probleem van acquisitiefraude en spooknota’s gaan doen. Opstelten erkent dat het om ‘verwerpelijke praktijken’ gaat, maar strafrechtelijk valt er weinig tegen te doen. ‘Fraudeurs houden zich doorgaans strikt aan de letter – zij het niet de geest – van de wet.’ Door gebruik van de ‘kleine lettertjes’ en het verlenen van enige tegenprestatie is formeel geen sprake van oplichting.

‘Aanpassing van het strafrecht is niet de aangewezen manier om dit fenomeen te bestrijden’, zegt Opstelten in zijn antwoord. ‘Met 7

• Vrouwenparticipatie laat zich niet afdwingen met regels • Dus liever maar niet aan beginnen

dijkstra

cda-Kamerlid Eddy van Hijum neemt alvast een voorschot op de volgende kabinetsperiode. Hij hoopt dat het nieuwe kabinet de draad van de Wet werken naar vermogen snel oppakt, en komt dan met een voorstel om een quotum voor arbeidsgehandicapten in te stellen voor overheidsdiensten.

Die moeten 1 procent van hun personeelsbestand met arbeidsgehandicapten vullen. Lukt dat niet, dan moeten zij 8.500 euro in een fonds voor aangepaste werkplekken storten.

Voor een quotum voor het bedrijfsleven voelt de cda’er niets. Hij hoopt wel dat bedrijven aanhaken bij het initiatief en in de cao afspraken maken over de inzet van arbeidsgehandicapten. Zij kunnen dan zelf kiezen of zij mensen

Vrouwenquotum is geen tovermiddel

aannemen of een bedrag in het fonds storten. Maar deelname is wel vrijwillig, want zeker in deze economisch zware tijden wil Van Hijum het bedrijfsleven niet extra belasten. ‘Werkgevers moeten een serieuze inspanning plegen om reguliere arbeidsplaatsen te creëren voor deze groep. En de overheid moet het goede voorbeeld geven.’

Van Hijum: naar vermogen

preventie valt het meeste terrein te winnen.’ Dus ondernemers moeten maar vooral goed opletten als zij een nota onder ogen krijgen.

dijkstra

uotum voor q overheid, niet voor bedrijven

Een jaar geleden pleitte Eurocommissaris Viviane Reding (Justitie) nog optimistisch voor vrijwillige maatregelen om in het bedrijfsleven meer vrouwen op topposities te krijgen. Maar van dat optimisme was dit voorjaar weinig meer over. ‘In dit tempo duurt het nog veertig jaar’, verzuchtte ze tijdens een bijeenkomst in Brussel.

Ze liet bij die gelegenheid weten dat ze mogelijk snel met een voorstel zou komen om in de hele Europese Unie quota voor topvrouwen in te voeren.

Inmiddels heeft Reding een conceptvoorstel gemaakt voor een quotum voor topvrouwen bij beursgenoteerde bedrijven. Volgens dat voorstel moeten in 2020 raden van commissarissen voor minstens 40 procent uit vrouwen bestaan. Vraag is of een quotum de oplossing voor het probleem is.

In Nederland geldt sinds kort al een streefcijfer voor topvrouwen in grote bedrijven van 30 procent in 2016. Als bedrijven daar niet aan voldoen, moeten zij in hun jaarverslag uitleggen waarom niet. Maar er zijn geen sancties aan verbonden. Het Europese voorstel, dat dit najaar zijn beslag moet krijgen, staat daar haaks op. Dat werkt met boetes en andere sancties. Een weinig aanlokkelijk vooruitzicht.

Bovendien is het iets dat indruist tegen de vrijheid van ondernemen zoals is vastgelegd in de nationale wetgeving van diverse landen.

In de discussie over de beste manier om meer vrouwen op topfuncties te krijgen, wordt vaak verwezen naar Noorwegen, dat eerder een quotum van 40 procent invoerde. Maar dat quotum heeft niet geleid tot het gewenste effect. Er zijn in dat land voorbeelden bekend van bedrijven die van de beurs zijn gehaald om het quotum te ontlopen. En vrouwelijke supercommissarissen hadden commissariaten bij veel verschillende bedrijven, zodat die aan het quotum konden voldoen. Het Noorse voorbeeld doet het ergste vrezen voor de manier waarop het Europese voorstel gaat werken.

Dat quota niet zaligmakend zijn voor de vrouwenparticipatie bewijst het groeiende aandeel van vrouwen in de raden van commissarissen van Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. Vrouwen mogen dan in de raden van bestuur nog niet zo snel doordringen, in raden van commissarissen doen ze het – zonder quotum – verhoudingsgewijs goed.

Inmiddels lijken steeds meer regeringen van eu-landen ervan overtuigd dat een vrouwenquotum niet de aangewezen weg is. Negen landen, waaronder Nederland en Engeland, hebben er bij Eurocommissaris Reding op aangedrongen af te zien van verdere uitvoering van de quotum-plannen. Wordt vervolgd.  www.vno-ncw.nl/vrouwen

Gesthuizen: straffe zaak FORUM #17/20.09.12

de foto rubrieksnaam

8

FORUM #17/20.09.12

rubrieksnaam

Op audiëntie Den Haag, 18 september – Het heeft wat weg van een bruidspaar dat de gasten staat op te wachten. Of een audiëntie. vno-ncw-directeur Niek Jan van Kesteren, mkb-voorzitter Hans Biesheuvel en vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes begroeten PvdA-Kamerlid Ronald Plasterk en zijn echtgenote in PvdA-rood gekleed. Achter hen een hele rij wachtenden.

Met ruim duizend hoofdrolspelers uit politiek, bedrijfsleven, vakbeweging en media is het als vanouds druk op de Prinsjesdagborrel in Nieuwspoort.

Er wordt druk gespeculeerd over de formatie. Gaan Mark Rutte (vvd) en Diederik Samsom (PvdA) eruit komen? Wie heeft er nog tips voor de premier en PvdA’er Samsom? Welke kopstukken uit bedrijfsleven en politiek zijn zelf beschikbaar voor een nieuw kabinet?

Zie ook ForumVideo over de Miljoenennota, de Prinsjesdagborrel en de formatie op www.vno-ncw.nl/video. Alle informatie over Prinsjesdag is te vinden op www.vno-ncw.nl/prinsjesdag2012 Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Jeroen Poortvliet

9

FORUM #17/20.09.12

omslag

De miljoenendans

10

FORUM #17/20.09.12

moet nog beginnen gepresenteerd. Maar wat blijft ervan overeind? De

Wat wil de vvd? hilz & verhoeff/ hh

Goed, de troonrede is gehoord, de Miljoenennota bedenkers, bekend als de Kunduz-coalitie, hebben geen meerderheid meer in de nieuwe Tweede Kamer. Wat kunnen ondernemers verwachten van de partijen die staan te trappelen om te gaan regeren?

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Robin Utrecht/anp

De derde dinsdag van september was een rare dag. De minister van Financiën, Jan Kees de Jager, presenteerde een begroting die aan duidelijkheid niets te wensen overliet. Veel van de maatregelen voor volgend jaar zijn al voor de zomer in wetgeving vastgelegd. Burgers en bedrijven kunnen rekenen op een mix van bezuinigingen en lastenverhogingen ter waarde van ruim 12 miljard euro. De btw gaat omhoog per 1 oktober. Ook de bankenbelasting is ingetekend. Maar liefst vijf partijen stonden aan de wieg van deze begroting. De Kunduz-coalitie, bestaande uit vvd, cda, GroenLinks, D66 en de ChristenUnie sloot, na de val van het kabinet-Rutte het inmiddels veelbesproken Lenteakkoord. Dat akkoord is de basis geweest voor de begroting over 2013.

Alleen: de vijf partijen die de plannen hebben bedacht, hebben geen meerderheid meer in de Kamer sinds de verkiezingen van 12 september. Bovendien is de PvdA een van de grootste 11

partijen geworden. De sociaaldemocraten hebben het Lenteakkoord nooit gesteund. De partijen van de Kunduz-coalitie zelf willen ook nog eens bepaalde afspraken uit het Lenteakkoord halen, zoals de veel bekritiseerde beperking van de forensen-aftrek.

heilig De sterke verkiezingsuitslag van de PvdA en de verandering van standpunten bij de leden van de Lente-coalitie zullen er niet voor zorgen dat de maatregelen uit het Lenteakkoord zomaar teruggedraaid worden. Veel van de maatregelen zijn al voor de zomer in wetgeving vastgelegd. Bovendien blijft de doelstelling om het begrotingstekort te beperken tot 3 procent staan, zeker nu Brussel toekijkt. Wie er een maatregel uithaalt, zal onmiddellijk een alternatief moeten vinden om dat gat te dichten.

Twee onderwerpen die politiek gevoelig zijn, FORUM #17/20.09.12

• v erlaagt Vpb-tarief met 1 procent (vennootschapsbelasting) • verhoogt mkb-vrijstelling met 100 miljoen • laat fiscale faciliteiten voor innovatie (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (wbso), innovatiebox en Research & Development Aftrek (rda)) ongemoeid • steekt meer geld in de tki’s (Topconsortia voor Kennis en Innovatie) • investeert per saldo 1,4 miljard euro in wegen (2013-2017) • versoepelt ontslagrecht • verkort de ww-duur • wil vergroeningspakket afschaffen (maatregelen uit Kunduz-akkoord die gebruik van kolen en gas duurder maken)

omslag

Daar komt nog bij dat de PvdA die 3 procent in 2013 niet wil halen.

Zelfs als deze klippen de komende tijd omzeild worden dan is de onzekerheid over wat een nieuw kabinet voor ondernemers gaat brengen groot. Komt er een middenkabinet van vvd en PvdA, al dan niet aangevuld met andere partners? Of komt er wellicht toch nog een links gedomineerde regering met PvdA en sp om de hoek kijken?

Van GL en SP mag het bedrijfsleven de rekening betalen Extra lasten voor bedrijven in miljarden euro’s tot 2017; toe- of afname in vergelijking met de oorspronkelijke berekening van zomer 2012

VVD

7

1

-0,5

0,75

CDA

D66

6,75

angst

-0,25

PvdA

GL

SP

Bron: CPB, Keuzes in Kaart 2011-2015: effecten van negen verkiezingsprogramma’s op economie en milieu

zoals de beperking van de hypotheekrenteaftrek en de afschaffing van de onbelaste reiskostenvergoeding worden apart, dus los van de bestaande begroting, gepresenteerd aan de Kamer. Maar ook hier geldt: veranderen mag, maar dan moet er voor volgend jaar toch nog een alternatieve bezuiniging voor worden gevonden. En: er moet een meerderheid in de Kamer zijn voor de nieuwe voorstellen.

Met een vvd en een PvdA die nu spelen, of misschien wel worstelen, met de gedachte dat ze in een nieuw kabinet moeten samenwerken, worden dat de komende weken lastige discussies in de Tweede Kamer. Als er gaten in de begroting worden geschoten, zonder alternatieve dekking, zullen de twee toekomstige regeringspartijen nog harder moeten bezuinigen in hun kabinetsperiode. Geen leuke start.

Roemer mocht zich in de afgelopen weken dan wel presenteren als kampioen van het mkb, maar het blijft toch de partij die de ondernemers per saldo een extra last op wil leggen van 6,7 miljard euro, bovenop de al ingeboekte lastenverzwaring van 5,5 miljard voor bedrijven. Zo zou onder meer de vennootschapsbelasting verhoogd worden.

Samen met GroenLinks (die de ondernemers extra wil belasten met 7,8 miljard euro) behoort de sp tot de extremere partijen op financieel gebied. Roemer volgt dezelfde weg als zijn socialistische collega Hollande in Frankrijk. De Franse president verhoogde de lastendruk voor het bedrijfsleven fors, een stap die scherp bekritiseerd werd. Het zet immers de economische groei onder druk.

Zowel een uitgesproken rechts als een uitgesproken links kabinet lijkt niet tot een meer-

Partijen sturen aan op meer of minder mobiliteit...

Groei of daling van het autogebruik in procenten

VVD CDA D66 PvdA GL SP -80

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

Bron: CPB, Keuzes in Kaart 2011-2015: effecten van negen verkiezingsprogramma’s op economie en milieu

12

FORUM #17/20.09.12

20

extra lasten De extra plus bedraagt per saldo bij de vvd een half miljard, terwijl de PvdA op een las-

Wat wil de PvdA? hilz & verhoeff/ hh

derheid te kunnen komen, waarmee de vvd en de PvdA tot elkaar veroordeeld zijn. Misschien dat ze samen gaan werken met D66 onder de werktitel ‘The Return of Paars iii’. In de jaren negentig vormde het trio vvd, PvdA en D66 twee keer een paars kabinet. Maar misschien neemt het cda, de traditionele regeringspartij ook weer deel aan dit middenkabinet.

Deze vier doen het, als gekeken wordt naar de cpb-doorberekening van de verkiezingsprogramma’s, rustiger aan met het verhogen van de lasten voor het bedrijfsleven dan de sp of GroenLinks. Het Centraal Planbureau (cpb) gaat in zijn basispad-berekening voor de komende kabinetsperiode sowieso uit van een lastenverzwaring van 5,5 miljard voor het bedrijfsleven. Zo gaan onder meer zorgpremies omhoog. Boven op dit ‘basispad’ komen de extra lasten om het huishoudboekje van de staat uiteindelijk in evenwicht te brengen.

Alle vier, dus vvd, PvdA, cda en D66, belasten de ondernemer nog een keer extra. Vergeleken bij de megabedragen van de sp valt het mee, maar betalen zal de ondernemer (zie grafiek ‘Van Gl en SP mag het bedrijfsleven de rekening betalen’).

• g eeft lastenverlichting via de winstbelasting • laat fiscale faciliteiten voor innovatie ongemoeid • verandert niets aan de tki’s • pleit voor oprichting Nationale Investeringsbank voor het mkb • bezuinigt op wegenaanleg (2013-2017) • voert kilometerheffing in voor wegvervoer, verlaagt motorrijtuigenbelasting • versterkt ontslagrecht • verlaagt hoog btw-tarief naar 19 procent • verhoogt bankenbelasting extra met 400 miljoen

...en zorgen daarmee voor meer of minder files

VVD CDA D66 PvdA GL SP -80

-70

-60

13

-50

-40

-30

-20

-10

FORUM #17/20.09.12

0

10

20

tenstijging van ‘slechts’ een kwart miljard euro uitkomt. cda en D66 zitten iets hoger in de financiële boom. Onder de streep schommelt het totale bedrag aan lastenverzwaring voor het bedrijfsleven (basispad, plus extra verhoging) bij het viertal tussen de 6 en 6,5 miljard euro.

Naast het verhogen van de inkomstenkant bij de overheid wordt er ook bezuinigd. Alle vier hebben bezuinigingsplannen op stapel staan, maar de verschillen zijn behoorlijk. De vvd is kampioen bezuinigen met een min van ruim 22 miljard euro op de overheidsuitgaven, terwijl de PvdA vasthoudt aan een daling van ruim 15 miljard. Dat is een fors verschil, waarbij de vvd en PvdA verschillend aankijken tegen ‘kostenposten’ als zorg en ontwikkelingssamenwerking. D66 kort overigens nog minder op de overheidsuitgaven dan de PvdA, terwijl het cda qua bezuinigen ongeveer het pad volgt van de PvdA. De hoogte van de toekomstige bezuinigingen zal zeker nog voor flinke discussies zorgen.

PvdA-lijsttrekker Samsom gaf al eerder aan zich niet te willen houden aan de Europese doelstelling van een begrotingstekort van 3 procent in 2013. ‘Want dan moet je zoveel snijden in één jaar tijd, dat je een fragiele economie in de knop breekt’, zei hij in Forum.

Zijn tegenspeler Rutte heeft daarentegen een heel andere mening. Er moet flink bezuinigd

omslag

hilz & verhoeff/ hh

Wat wil D66?

worden: ‘Het resultaat zal zijn dat er rust is bij beleggers en ondernemers als ze weten dat de overheid solide en voorspelbaar is. Iemand die investeert in Nederland weet dat over vijf jaar de belastingen niet ineens dramatisch worden verhoogd’, aldus de vvd-leider eerder in Forum. Of dan het plan van de PvdA doorgaat om de banken nog eens extra te belasten met 400 miljoen is de vraag. De vvd wil er niet aan.

crisisjaren

• s chaft innovatiebox af (fiscale beloning voor innovatief bedrijf) • steekt meer geld in de tki’s • bezuinigt 3,5 mld op wegenaanleg (2013-2017) • investeert in infrastructuur Openbaar Vervoer (2013-2017) • voert kilometerheffing in voor wegvervoer, en verlaagt tegelijkertijd de motorrijtuigenbelasting • verkort de ww-duur • wil quota voor arbeidsgehandicapten • schaft vrijstelling grootgebruikers ets af (energiebelasting)

Welk regeerakkoord er straks ook uit zal rollen, het bedrijfsleven kan zich opmaken voor nog een paar magere jaren. Nederland kende vóór de crisisjaren een gemiddelde economische groei van ruim 2 procent. Het cpb houdt voor de komende vier jaar rekening met een lagere, jaarlijkse groei van 1,5 procent. De voorgenomen bezuinigingen en lastenverhogingen om het begrotingstekort terug te dringen, zetten die groei onder druk (zie grafiek ‘Hoeveel snoeien de partijen in de economische groei?’). Wie de cpb-berekeningen van de vier verkiezingsprogramma’s tegen het licht houdt, ziet dat er met name verschillen zijn tussen PvdA en de andere drie. De voor-

gestelde maatregelen van de sociaaldemocraten zorgen voor een magere economische groei van 1 procent per jaar. De vvd is goed voor een toename van 1,5 procent; de andere twee noteren een plus van tussen de 1,3 en 1,4 procent.

Ook als het gaat over mobiliteit zijn er verschillen. Hier wordt de klassieke tegenstelling tussen links en rechts goed zichtbaar. Niet dat de PvdA de 130-kilometerborden onmiddellijk wil verwijderen – Samsom gaf al aan de verlaging van de maximumsnelheid niet tot topprioriteit te willen verheffen – maar de sociaaldemocraten willen wel tol heffen op het vrachtverkeer. Een streven waarvoor ze de handjes op elkaar krijgen bij D66. Ook rekeningrijden voor de particulier moet ingevoerd worden, een onderwerp dat op felle tegenstand van autominnend vvd zal stuiten. Het effect van rekeningrijden voor het verkeer is volgens het cpb wel dat het fileprobleem bij D66 en PvdA belangrijk vermindert. Bij cda en vvd nemen de files toe, óók als er meer wegen worden aangelegd (zie grafiek ‘Partijen sturen aan op meer of minder mobiliteit...’).

De komende weken begint het spel van geven

Hoeveel snoeien de partijen in de economische groei?

Gemiddelde jaarlijkse groei van de economie tot en met 2015 in procenten; 1,5 procent is de jaarlijkse groei zónder bezuinigingsmaatregel 2.0

1,5

1,0

0,5

0,0 VVD Bron: CPB, ABN Amro

14

FORUM #17/20.09.12

CDA

D66

PvdA

GL

SP

column scheer

jeroen poortvliet

en nemen. Of er inderdaad een middenkabinet komt onder de naam Rutte ii is afhankelijk van het onderhandelingsspel. Zeker is wel dat de aanhoudende crisis op de achtergrond een disciplinerende rol speelt. Lang onderhandelen kan de Nederlandse belangen in Brussel en onze economie alleen maar beschadigen. Niet voor niets dat een ondernemer in het Forumverkiezingsonderzoek voor tempo pleitte: ‘Snelheid van formatie liefst 130 kilometer per uur.’ 

Foutje De grote blunders daargelaten wil ik nog even stilstaan bij enkele kleine uitglijders die tijdens de verkiezingscampagne zijn gemaakt.

Want met die verkiezingsuitslagen van tegenwoordig luistert het nauw. Eén zetel meer of minder kan het verschil maken.

Laten we maar sportief zijn en met Mark Rutte beginnen. Die had zich niet moeten laten fotograferen in een ‘luxe’ sloep met Jort Kelder, volgens De Telegraaf slechts gehuld in een ‘minuscuul broekje’. Jort Kelder associeer je toch met de Quote 500 en de pc Hooft, en die staan haaks op de crisis waarin we zitten. Bovendien waren de concurrent-lijsttrekkers op dat moment al een tijdje aan het debatteren op tv.

Meer naakt. Een aantal enthousiaste GroenLinkse jongeren had een filmpje gemaakt waarin zij bordjes met verkiezingsslogans voor de edele delen hielden. Inspiratiebron was de beroemde pspposter met naakte vrouw en koe uit 1971. Toegegeven, de borsten van de GroenLinkse dames leidden af van de boodschap, maar echt ‘smakeloos’ was alleen de piemel in het eindshot. Voor de toch al zo geplaagde partij reden om het filmpje snel van de site te halen.

Het zat Geert Wilders ook niet mee, zelfs niet nadat de stembussen waren gesloten. De Nederlandse driekleur die achter hem hing tijdens zijn nederlaagspeech, oogde op tv als de Poolse tweekleur.

De wraak van alle Polen die bij het Meldpunt Oost-Europeanen waren aangemeld. En van alle Grieken, want Wilders en consorten bevonden zich ook nog eens in Grand Café Byblos. Dat klinkt behoorlijk Grieks. In werkelijkheid is het een stad in Libanon. Nog steeds niet erg Nederlandsch.

In het Jeugdjournaaldebat zag ik de top-5 van de lijsttrekkers op ballonnen en toetertjes blazen. Ook geen hoogtepunt in de campagne. Of de vele tv-debatten meer uitglijders van het kaliber ‘U kijkt zo lief’ opleverden, weet ik niet. Daarvoor waren het er gewoon te veel. Op een gegeven moment zapte ik debatten net zo snel weg als reclameblokken. Voor je het wist zat je in de zoveelste stelling over Europa.

Dat lijkt me een agendapunt voor de volgende verkiezingen: minder tv-debatten. Of elk debat moet minstens één uitglijder opleveren.

www.vno-ncw.nl/prinsjesdag2012

hilz & verhoeff/ hh

Wat wil het cda?

• v erlaagt het belastingtarief voor dga’s (box 2) met 5 procent en verlengt het lage tarief in de vennootschapsbelasting • laat fiscale faciliteiten voor innovatie • steekt meer geld in de tki’s • bezuinigt 500 miljoen op wegenaanleg (2013-2017) • verkort ww-duur • wil quota voor arbeidsgehandicapten bij overheidsdiensten

Paul Scheer

15

FORUM #17/20.09.12

& zoon Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht eigenaar

16

FORUM #17/20.09.12

Wijnkoperij Okhuysen Inkoop en verkoop wijnen Haarlem 27 1867 Xavier Kat

‘Het moet ook zonder hem kunnen’ Om bulkwijnen lopen ze liever met een grote boog heen. Maar voor bijzondere wijnen maken Xavier en Louis Kat van Wijnkoperij Okhuysen graag een omweg.

‘Wij zijn niet geïnteresseerd in de koffie verkeerd, maar in de espresso.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Kat

Louis Kat (69)

Xavier Kat (42)

‘Ik heb altijd gehoopt dat Xavier voor het bedrijf zou kiezen. Hij deed Hogere Hotelschool. Met zo’n opleiding is de stap naar het wijnvak zo gek nog niet. Maar hij had meer met marketing. Na zijn studie wilde hij er nog een taal bij leren. Toen heb ik ‘m gezegd: ‘Ga naar Bordeaux, dan leer je nog wat van wijn ook.’ Ik dacht: als je eenmaal in het Mekka van de wijnwereld bent, ga je wel overstag.’

‘Mijn compagnon gaf op een gegeven moment aan dat hij ermee wilde stoppen. Als hij uit het bedrijf zou stappen, zou ik er alleen voor staan.

Ik moest dus op zoek naar een opvolger. En ja, dan vraag je toch eerst of je zoon er zin in heeft. Ik weet nog precies wanneer ik het hem heb gevraagd: tijdens een skivakantie. En gelukkig zei hij ja.’

‘Xavier heeft de stap terug van Frankrijk naar Nederland gemaakt. En in 1999 is hij in de zaak gekomen. Het voelde goed dat er een jonge vent bij kwam. Iemand met veel wijnkennis en een grote liefde voor het vak. Hij heeft nieuw leven in het bedrijf gebracht, een nieuwe dynamiek. Ervoor gezorgd dat moderne communicatiemiddelen als internet een belangrijker rol zijn gaan spelen.’

‘De contacten met leveranciers zijn ongelofelijk belangrijk. Xavier denkt er gelukkig hetzelfde over. Wij hebben veel langdurige relaties.

Geen harde contracten, maar gentlemen’s agreements. Als je eenmaal een tophuis binnen hebt, koester je het. Wij gaan bij de wijnboeren langs en zij komen bij ons. Dat hoort bij de filosofie van het bedrijf. We willen graag warme bakkers blijven.’

‘Ik hoop dat Xavier de tijd vindt om de relaties met de producenten te onderhouden. Ik zat in het verleden alleen al zo’n drie maanden per jaar in Frankrijk. En ook de vakanties gingen bijna altijd op aan het onderhouden van contacten. Misschien is dat niet altijd even leuk voor vrouw en kinderen. Maar dit is nu eenmaal geen bedrijf dat zich laat leiden per telefoon of fax.’

‘Deze zomer hebben we feest gevierd. Vanwege het 145-jarig bestaan van het bedrijf, maar ook vanwege mijn afscheid. Ik ben bijna 70. Dan is het goed om de zaak een beetje los te laten. Helemaal stoppen doe ik ook weer niet. Ik blijf nog een beetje inkoop doen, schrijfwerk. Het leuke werk dus.’

‘We vinden het allebei heel leuk om over wijn te vertellen. Maar ook om er over te schrijven. Het is een uitdaging om precies die accenten te leggen waardoor mensen warm lopen voor een bepaalde wijn. De inspiratie halen we uit de inkoop. Mijn vader was daarvoor veel op pad. Hij maakte lange reizen, ging nog echt pionieren. Mijn moeder ging altijd mee. En mijn zus en ik werden dan gewoon gestald. Dat doe ik niet.’

‘Mijn vrouw heeft ook een baan en de kinderen zijn nog klein. Daar wil ik ook bij zijn. Dus maak ik kortere reizen. Ik stap in het vliegtuig en ga recht op mijn doel af. Dat kan ook gemakkelijker. Er wordt tegenwoordig veel over wijn geschreven. En we hebben een groot netwerk. Maar niets geeft zoveel inspiratie als ter plaatse te zijn, de wijnboeren te spreken, door hun wijngaard en kelders te lopen en te proeven.’

‘In mijn vaders tijd moesten consumenten gelijk beginnen met wijnen uit streken als de Bordeaux. Karakteristieke wijnen die je moest leren drinken. Zeg maar de espresso’s onder de wijnen. Maar een kind leer je ook geen koffie drinken door ‘m een espresso voor te zetten. Je geeft ‘m eerst een koffie verkeerd. De wijnboeren uit de nieuwe wereld hadden dat goed begrepen. Zij kwamen wél met die gemakkelijker wijnen.

Waardoor wijn nu een heel democratisch product is.’

‘In juni heeft mijn vader afscheid genomen. Als hij nu nog meewerkt, is dat een bonus. Maar het moet ook zonder hem kunnen. Hij moet zich niet meer hoeven verantwoorden met zijn agenda. Hij kan nu golfen als hij dat wil. En naar Frankrijk gaan zo lang hij wil. Ik heb hem ook niet gevraagd om de sleutel van het bedrijf bij mij in te leveren. En de code van het alarm is ongewijzigd gebleven, ha ha!’

‘Mijn vader is ook nu nog een klankbord voor mij. Hij heeft ongelofelijk veel ervaring, gevoel voor de inkoop en de markt. Dus het is fijn dat ik mijn ideeën nog bij hem kan toetsen. Ik moet nu iets meer beslissingen zelf nemen. Maar dat is een kwestie van wennen; het gaat me steeds gemakkelijker af. Soms trap ik er nog wel eens in. Dan denk ik: ‘Waarom stuur ik hem nou ook die mail?’ Want dan wordt hij er tóch weer in gezogen.’

17

FORUM #17/20.09.12

koen suyk/anp

actueel

1973: kabinet Den Uyl na 163 dagen. Links of rechts geen

1977: kabinet Van Agt I na 208 dagen. Als

meerderheid. Koningin Juliana wijst informateurs aan die verder

verkiezingswinnaars Den Uyl en Van Agt er niet

van de politiek staan. Uiteindelijk vormen PvdA, D66, ppr, ar

uitkomen, lukt het Van Agt en Wiegel wel. Onder meer

en kvp een soort extraparlementair kabinet

in restaurant Le Bistroquet

formeren In theorie kunnen vvd en PvdA snel een regering vormen. Maar de praktijk van formeren is grillig. Het zou ook zomaar lang kunnen duren. Welke tips heeft het bedrijfsleven om uiteindelijk toch tot een werkbaar resultaat te komen? Spreek niet af op het Binnenhof. En telefoons uit.

Tekst: Paul Scheer

18

FORUM #17/20.09.12

541 Dagen. Zolang duurde de Belgische formatie die in 2010 begon en een jaar later eindigde. De Belgen haalden er het Guinness Book of Records mee. Nederland zal BelgiĂŤ niet snel verslaan, maar de formatie van een nieuw kabinet kan wel eens een lange zit gaan worden. Voor een kleine meerderheid in zowel Tweede als Eerste Kamer zijn algauw vier partijen nodig.

PvdA-Kamerlid Ronald Plasterk wil dat er een deadline wordt gesteld voor formaties. In de Gemeentewet staat dat formaties niet langer dan zes weken mogen duren, en in de praktijk houden politieke partijen zich daaraan. Plasterk vindt dat een soortgelijk maximum ook voor de landelijke formatie moet gelden, om zo het aanzien van de politiek overeind te houden. Maar zes weken lijkt dan aan de korte kant, ge­geven de gemiddelde duur van naoorlogse formaties van bijna negentig dagen.

De vraag is of het wel goed is: een snelle formatie. Is Nederland niet veel meer gebaat bij een zorgvuldige formatie, die om die reden haar tijd mag nemen? Algemener gesteld: wat kunnen we leren van eerdere formatieprocessen en soortgelijke processen in het bedrijfsleven, zoals die rond fusies en overnames?

De recente politieke geschiedenis biedt genoeg leerstof. In de afgelopen veertien jaar hebben we zes kabinetten voorbij zien komen. Vijf daarvan kwamen vroegtijdig aan hun einde; het zesde (Balkenende iii)

vincent jannink/anp

theo meijer

2007: kabinet Balkenende iv na 90 dagen.

Op een geheime locatie in Friesland komen Balkenende en Bos voldoende tot elkaar

tot je een ons weegt was een overgangskabinet. Steeds opnieuw moet worden gezocht naar een meerderheid.

Formaties zijn niet één op één te vergelijken met fusies, maar er zijn wel overeenkomsten, zegt Jaap van Muijen, hoogleraar leiderschapsen persoonlijke ontwikkeling aan de Nyenrode Business Universiteit.

Hij is gespecialiseerd in fusies en overnames. ‘Bij dat soort processen is het van belang dat de posities helder zijn: wie is de baas? Want je krijgt altijd een strijd om de macht. In het geval van Rutte I heeft de vvd het keurig gedaan, door het cda naar verhouding veel ministersposten te gunnen. Je moet je eigen overwinning of het verlies van de ander niet te veel inwrijven.’

wantrouwen Een probleem voorziet Van Muijen als twee tegenpolen ongeveer even sterk uit de stembus komen zoals nu de vvd en de PvdA. Van Muijen: ‘Dat hoeft geen onoverkomelijk bezwaar te zijn. Op lokaal niveau zie je bijvoorbeeld dat met een partij als de sp valt samen te werken.

Zolang er maar onderling vertrouwen is in elkaar. Vertrouwen is cruciaal. Grof gesteld heeft het kabinet geen invloed op de ontwikkeling van de economie, en wordt het politieke spel steeds meer in Brussel gespeeld in plaats van in Den Haag. Dat betekent dat je als kabinet moet kunnen omgaan met tegenslagen en onvoorziene omstandig­ 19

FORUM #17/20.09.12

heden waaraan je zelf weinig kunt doen. Onderling wantrouwen is dan killing.’

Ook André Goedée, bestuursvoorzitter van zeetransportbedrijf Dockwise, benadrukt het belang van bedrijfscultuur en persoonlijke karakters bij dit soort processen. Bij Dockwise heeft hij verschillende fusies meegemaakt. Onlangs nam het bedrijf branchegenoot Fairstar over.

Hij voelt wel iets voor een ‘Italiaanse oplossing’: een zakenkabinet dat als team opereert, niet als een verzameling ministers. Goedée: ‘Ik denk dan aan een team van nieuwe, jonge mensen, want oude rotten hebben het allemaal al gezien, zijn bezoedeld met de kennis van het verleden. Jongeren kunnen met onorthodoxe oplossingen komen.’

Hij zou de nieuwe kabinetsploeg ook op een gezamenlijke mana­ gementtraining sturen, waarbij de leden de confrontatie met elkaar aangaan en respect voor elkaar krijgen. Dan kan ook worden getest of de karakters bij elkaar passen. ‘Ik heb niet de indruk dat kabinetten veel tijd inruimen voor dat soort heisessies.’

‘In het management van een gefuseerd bedrijf moeten verenigbare karakters zitten. Vakkennis alleen is niet voldoende’, zegt Wouter van de Bunt, partner Transactions & Restructuring bij kpmg. ‘Je moet geen kemphanen in de raad van bestuur hebben die elkaar bestrijden in plaats van met elkaar aan groei werken. Het voordeel van het

phil nijhuis/anp

actueel

2010: kabinet Rutte I na 127 dagen. Als Paars Plus niet kan,

2012: tussentijds begrotingsoverleg in het Catshuis.

dan maar de combinatie van winnaar vvd en verliezer cda, met

Op fietsafstand van het Binnenhof, met de pers

gedoogsteun van de pvv om een Kamermeerderheid te halen

achter het hek

bedrijfsleven is wel dat je managers relatief makkelijk kunt wisselen als het onderling niet werkt. Dat kun je in de politiek niet zo snel doen, want dan heb je meteen een kabinetscrisis. Daarom moet je goed nadenken over wie je in het kabinetsteam opneemt.’ Dat betekent dat het invullen van de ‘poppetjes’ geen sluitstuk mag zijn van de formatie, en dat ministersposten niet moeten worden toebedeeld als beloning voor bewezen diensten.

Goedée merkt op dat de spoeling toch al dun is bij politici, want niet iedereen heeft zin in zo’n publieke functie. ‘Je moet wel overeind blijven in de media. In het bedrijfsleven krijgt alleen de man aan de top alle aandacht, maar in de politiek wordt iedere minister kritisch gevolgd.’

In het kweken van onderling vertrouwen speelt de locatie van de onderhandelingen ook een rol. In het bedrijfsleven is het gangbaar om op neutraal terrein af te spreken, bijvoorbeeld het kantoor van een adviseur van een van de deelnemende partijen. Daarbij speelt ook mee dat het bij fusies en overnames om beursgevoelige informatie gaat, en besprekingen daarover niet uit mogen lekken. Goedée wijkt het liefst uit naar een ‘terrein zonder historie’, zoals een conferentieoord. Daar kan de aandacht worden geconcentreerd op de onderhandelingen, zonder gestoord te worden. ‘De telefoons gaan uit.’

De politiek zoekt het normaliter dicht bij huis: het Binnenhof. Soms wordt daarvan afgeweken. Hoogleraar Van Muijen: ‘De aanloop naar Balkenende iv werd gekenmerkt door de strijd tussen Balkenende en Bos. Formateur Herman Wijffels heeft ze toen bij elkaar opgesloten in het Friese Beetsterzwaag, ver weg van pers, politiek en publiek, met de

Langste formaties na 1945 Van Agt I (cda, vvd) 208 dagen Den Uyl (PvdA, D66, ppr, ar, kvp) 163 dagen Rutte I (vvd, cda) 127 dagen Balkenende ii (cda, vvd, D66) 125 dagen Gemiddeld aantal dagen: negentig

20

FORUM #17/20.09.12

phil nijhuis/anp

phil nijhuis/anp

2012: inderhaast begrotingsoverleg voor het Lenteakkoord. Heen- en weergeloop tussen fractiekamers

boodschap: jullie gaan niet weg totdat jullie eruit zijn. Ze konden elkaar niet ontlopen. Zo bleef er druk op de ketel.’

pijnpunten De onderhandelingen dit voorjaar over een bezuinigingspakket, te beschouwen als een ‘tussenformatie’, lieten een variant op Beetsterzwaag zien. De onderhandelingen vonden plaats op het Catshuis, met de pers aan het hek die een glimp probeerde op te vangen en premier Rutte die zich per fiets tussen de vragende journalisten probeerde te manoeuvreren. De ‘miniformatie’ ronde het Lenteakkoord liet juist weer de oude aanpak zien. Binnen twee dagen moesten spijkers met koppen worden geslagen en was er weinig tijd om iets te organiseren.

Dus begaf minister van Financiën Jan Kees de Jager zich van fractiekamer naar fractiekamer om er met de vijf deelnemende partijen uit te komen.

‘Ik vraag met af of de keuze van de locatie de kritische factor is, ‘zegt Van de Bunt van kpmg. ‘Belangrijker is toch dat het op persoonlijk vlak matcht en dat de partijen de zaak goed hebben voorbereid. Bij een fusie heb je een prefusieplan. Vooraf moet je goed nadenken over het integreren van twee bedrijven, het benutten van de synergie en de pijnpunten van de fusie. Je moet alles zorgvuldig opschrijven en bij elkaar checken: is dit wat je bedoelt?’

Hij vraag zich in dat verband af of regeerakkoorden wel gedetailleerd genoeg zijn. ‘De hete aardappel wordt doorgeschoven. In de uitvoering komen de ideologische verschillen tussen partijen dan toch weer naar boven.’

21

FORUM #17/20.09.12

Heb ondertussen oog voor het machtsspel, zegt Jaap van Muijen.

Vooral tijdens onderhandelingen met buitenlandse partners kan dat element opspelen. Volgens hem gaan Britten bijvoorbeeld veel slimmer – of beter: sluwer – te werk. Nederlanders zijn meer gericht op de inhoud en minder op het spel. Het inzicht dat de andere partij het spel minder netjes speelt, leidt tot wantrouwen.

Voormalig PvdA-leider Wouter Bos, tegenwoordig werkzaam bij kpmg, merkte in dat verband in een recente column in de Volkskrant op dat de PvdA en de sp zich tijdens de formatie van Balkenende iv uit elkaar lieten spelen door een ‘simpele truc’ van formateur Hoekstra (cda). Hij zorgde er volgens Bos voor dat cda, PvdA en sp nooit gedrieën aan de onderhandelingstafel zaten, maar steeds met twee.

‘Gratis advies aan alle toekomstige formatiedeelnemers: nooit mee akkoord gaan!’

En als er dan eindelijk een regeerakkoord ligt en een kabinet is geformeerd, moet dat snel resultaten laten zien. Dat geldt ook voor een bedrijf. Werknemers en aandeelhouders willen zien dat een fusie succesvol is. Van Muijen: ‘Je moet dus niet alleen doelen stellen op de lange termijn, maar ook op de korte termijn, zeg binnen een half jaar.

Kun je als kabinet successen tonen, deel die dan als coalitie. Dat zorgt ervoor dat je tegenslagen makkelijker aan kunt.’

‘Mensen hebben de neiging om leiderschap groter te maken dan het is.

Als het goed gaat in het land, denkt de burger dat dat door de regering komt. Ook als het slecht gaat overigens.’ 

actueel

‘WE TEKENEN NIET MEER BIJ HET KRUISJE’ Ton Heerts, de nieuwe fnv-voorzitter, slaat de laatste weken stevige taal uit. Ook richting bedrijfsleven. Maar lukt het hem om de vakbeweging straks weer een deuk in een pakje boter te laten slaan?

Tekst: Karin Bojorge | Foto’s: Christiaan Krouwels

Geen man om ruzie mee te krijgen, is de indruk die interim-voorzitter Ton Heerts wekt in zijn kamer aan de Naritaweg in Amsterdam. Alsof hij bereid is iedereen de kop af te bijten die het waagt om nog met ‘asociale’ plannen voor werknemers te komen. Daarvoor zal hij echter eerst moeten zorgen dat de fnv-bonden die al sinds het Pensioenakkoord rollend over straat gaan, weer op één lijn komen.

U bent een voorzitter op een missie, één die op 30 april klaar moet zijn. Wat gaat u doen?

‘Het huis van de familie moet goed op orde komen. Tegelijkertijd moet tijdens de verbouwing de winkel geopend zijn.’

22

Geopend? Waar is die deur dan? U liet vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes onlangs weten dat hij niet moet denken dat er op dit moment nog een vakbeweging ís.

‘Ik heb gezegd: voor een deel zijn we er niet.

Bovendien moet Wientjes niet denken dat we straks gewoon op de oude voet verder kunnen. We gaan de werkgevers diep in de ogen kijken: hoe kunnen we verder, wat hebben we elkaar te bieden. En niet zoals de laatste jaren, toen de werkgevers met de mond beleden hoe spijtig ze de problemen binnen de vakbeweging vonden, maar ondertussen gewoon rechtstreeks zaken deden met het kabinet. Ze hadden ook tegen de politiek kunnen zeggen: we stoppen met praten, want we willen dat FORUM #17/20.09.12

onze partners ook volwaardig mee kunnen doen.’ vno-ncw is er om de belangen van de leden te dienen, niet om anderhalf jaar op de handen te gaan zitten.

‘Dat vraag ik ook niet, maar belangenbehartiging voor ondernemers is wel wat anders dan voor werknemers. Bij ondernemers gaat het om winsten, omzet. Bij ons om mensen.

Mensen die de afgelopen jaren hun rechten langzamerhand hebben zien afbrokkelen.’

We zitten midden in een crisis. U doet net of ondernemers daar niks mee te stellen hebben.

‘Ik snap dat het voor een ondernemer ook niet

23

FORUM #17/20.09.12

actueel

leuk is om zijn bedrijf naar de klote te zien gaan. Het is geen competitie in leed. Feit is dat ondernemers een rechtse wind in de rug hadden. De vraag is nu: gaan we door in het overlegmodel of doen we dat niet. De versplintering in de politiek is bij de verkiezingen niet doorgezet. En de partijen die sociaal en solidair in hun programma hebben staan, hebben net zo goed gewonnen. Dat betekent dat we weer kunnen gaan bouwen aan de sociale agenda. ’ Waar kampt de vakbeweging nu eigenlijk precies mee? Wat is er mis gegaan?

‘Dat is een sluimerend proces geweest. Bij de vakbonden, maar eigenlijk in de hele samenleving. Dat is begonnen midden jaren negentig. Toen zijn er stevige bijstellingen geweest in de sociale zekerheid. Er is ingegrepen in de ww, in de wao. Nu staan we weer voor de volgende ronde, denk aan de zorg. In de beleving van vakbondsmensen is het stelselmatig een tandje achteruit gegaan. Het beeld is dat het alleen maar slechter is geworden.’

Is dat beeld wel terecht?

‘Op het moment dat het het heersende beeld is, is het waar. Feit is dat er een aantal ontwikkelingen is geweest die de erosie van de positie van de bonden heeft versterkt. De ingrepen in de sociale zekerheid. De zeggenschap in ondernemingen die veranderde. Dat loopt 24

steeds meer via ondernemingsraden. Die functioneren goed, maar het betekent wel dat de rol van de vakbeweging anders wordt. En er moest bezuinigd worden. Dan grijpen dingen in elkaar.’

Het beeld bij de buitenwacht is meer dat de vakbeweging alleen maar bezig is geweest met interne ruzies en onderlinge strijd.

‘Nou ja, dat blijkt ook wel weer mee te vallen.

Het is mede een gevolg van het populisme.

Laten we wel wezen, we hadden nu heel anders gediscussieerd als bij de verkiezingen de sp en de pvv allebei dertig zetels hadden behaald. Partijen die staan voor niks veranderen in de sociale zekerheid. En dan hecht ik eraan te zeggen dat de sp en de pvv nog steeds vijftien zetels hebben. Tweemaal brons. Toch hebben heel veel mensen gedacht: we gaan voor een krachtige en stevige aanpak over rechts of juist voor heel sterk sociaal en solidair. Of dat nu meteen gunstig is voor de vakbeweging, weet ik niet. We hebben eerst ook nog heel veel in eigen huis op te ruimen en te verbeteren.’

Wat gaat u precies opruimen en verbeteren?

‘Ikzelf doe niet zoveel.’ Tegen de voorlichter die in lachen uitbarst: ‘Is dat niet zo dan?’

‘Op 23 juni heeft de vakbeweging zichzelf een FORUM #17/20.09.12

aanpak opgedragen. Dat probeer ik te begeleiden. In oktober komt het nieuwe ledenparlement van fnv/de nieuwe vakbeweging voor de eerste keer bij elkaar. Het idee is herkenbare bonden langs de lijn van de sectoren, en snijden in de vele lagen van besluitvorming.

Bovendien zullen we de vakbondsmacht moeten uitbreiden. Meer leden dus. Want als je ergens actie voert en het bedrijf moet plat, dan is het natuurlijk wel handig als je een paar leden hebt.’

Herkenbare bonden, terug naar de bedrijfsvloer: what’s new? Daar is de vakbeweging toch al vijftien jaar mee bezig?

‘En deze keer écht, zou ik willen zeggen.

Daarnaast is iedereen nu wel tot de conclusie gekomen dat centrales binnen centrales niet werken. Ik heb het in het verleden ook gezegd: de twee grootste bonden (fnv Bondgenoten en AbvaKabo fnv; red.) zijn te groot geworden om herkenbaar te blijven. Ik had alleen nooit gedacht dat ik ze nu op eigen verzoek zou gaan helpen om daar iets aan te doen.’

De fusie van vier bonden tot fnv Bondgenoten was achteraf dus een slecht idee?

‘Daar ga ik niks over zeggen. Dat moet u maar doen in een interview met Henk van der Kolk.’

Wie is Ton Heerts?

Ton Heerts, die op 23 juni van dit jaar benoemd werd tot interimvoorzitter van de fnv/de nieuwe vakbeweging, begon in 1985 bij de Marechaussee . Daar werd hij in 1994 voorzitter van de Marechausseevereniging. Van 1993 tot 2000 was hij lid van het cnv-bestuur. Na een conflict stapte hij over naar de fnv waar hij voorzitter werd van de fnv-bond afmp voor militair personeel. In 2003 trad hij toe tot het federatiebestuur en twee jaar later werd hij vicevoorzitter van de fnv. In 2006 maakte Heerts de overstap naar de politiek waar hij tot 2010 PvdA-Kamerlid was. Sinds twee jaar is hij ook directeur van het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg.

Wat moeten we ons nu voorstellen bij zo’n ledenparlement?

‘Dat wordt een groot succes. Alle bonden werken er aan mee. Zij zullen vertegenwoordigers langs de lijnen van sectoren afvaardigen. Het ledenparlement gaat zich bezighouden met de hoofdlijnen van sociaal-eco­no­mische thema’s. En toetst dus rechtstreeks het koepelbestuur. Dat bestuur moet krachtig genoeg zijn. Nu is het nog zo dat je voor elke meter die je vooruit wilt, een rijbewijsje moet halen. Dat moet anders. Dat is ook een kwestie van vertrouwen. De koepel moet in elk geval slagvaardiger worden. We gaan heel veel mensen van beleid inwisselen voor ledenwerving.’

Wat gaat het bedrijfsleven hier nu allemaal van merken?

‘Het wordt overzichtelijker wie waar over gaat en met wie ze moeten praten. De laatste tijd bellen er veel mensen die willen afspreken, bijvoorbeeld over een cao-overleg dat is vastgelopen, en dan nemen ze iemand van de sector mee. Dan neem ik dus ook iemand uit de sector mee. Want ik vind dat de hrm-bazen rechtstreeks zaken moeten doen met de mensen uit de sector. Er moet ook duidelijk zijn wie praat met de toren van Pisa, pardon, de Malietoren. Wij gaan serieus onderzoeken of wij onze organisatie niet kunnen spiegelen aan die van de werkgevers. Het eerste wat ik 25

hier heb gedaan is een uitdraai maken van het Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur van vno-ncw. Dat gaat me niet om de mensen maar om de structuur. Die moet aansluiten. Wij laten onze bestuurders straks met niemand minder meer praten dan de directie.

Dat moet volstrekt helder zijn.’ vno-ncw, mkb-Nederland, lto Nederland en awvn zijn de afgelopen jaren veel nauwer gaan samenwerken. Is dat ook een voorbeeld voor u?

‘Zeker. Het is mijn vurige wens ook met mhp en cnv verder te komen. Ik wil een gezamenlijk kantoor in Den Haag en ook in Brussel.

Daar kunnen we een efficiency-slag in maken.

We hebben namelijk geen katholieke pensioenen.’

Een hele klus als u dat allemaal wilt bereiken voor 30 april.

‘Als het makkelijk was, zat er wel een ander.

We zijn nu bijna door de bocht heen, al is het af en toe wel een scherpe bocht, en komen weer op het rechte pad. Maar de gelukswensen van Rutte bij mijn aantreden moeten wel wat waard zijn. Ik wil boter bij de vis en niet straks kilo’s boter op zijn hoofd. En of ondernemers echt iets met ons willen, zal ook moeten blijken. In het Kunduz-akkoord werd het pensioen-akkoord overboord gegooid. Werkgevers respecteerden dat onder het motto van FORUM #17/20.09.12

landsbelang. Daarmee verlieten ze wel het pand van de vakbeweging.’

Waarom altijd die Calimero-reactie?

Alsof uzelf geen zaken zou doen met de politiek als het in het belang van uw achterban was. De vakbeweging moet gewoon zijn werk beter doen.

‘We voelen ons zeker geen Calimero. We zijn bijna door de bocht en komen krachtig terug.

Natuurlijk zullen wij stevig lobbyen bij linkse partijen. Maar we zullen ons op de korte termijn ook verstaan met de werkgevers. Ik ben geen tegenstander van het poldermodel. De afgelopen tien jaar is het kabinet om de twee jaar weggestuurd. Werkgevers en werknemers blijven gewoon zitten. Natuurlijk moet je dan kijken waar je samen wat kunt bereiken. Maar ik wil het beeld wegnemen dat we wel weer zullen tekenen bij het kruisje.’

Was dat de gewoonte dan bij de fnv?

‘Eh nee, ik bedoel dat we ons niets meer laten voorschotelen met de boodschap: je mag hier tekenen.’  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

vijf vragen aan

henk huizing

‘Pensioenfondsen willen investeren in Nederland’ Voor het eerst financiert een pensioendienstverlener de verbreding van een snelweg. pggm zorgt samen met collega apg dat het geld voor de N33 er komt. Dankzij een handreiking van de overheid – er wordt een inflatievergoeding betaald – is de weg ervoor vrijgemaakt. Henk Huizing, hoofd infrastructuur van pggm, kijkt al naar meer projecten.

Een doorbraak?

‘Ja. Twee jaar geleden werd het proces in gang gezet. De overheid onderzocht of de verbreding van de N33 medegefinancierd kon worden door pensioenfondsen. Dat was dus mogelijk. De innovatie is dat de overheid bereid is een inflatievergoeding* te verstrekken op de lening. De trend om meer samen te werken met het bedrijfsleven slaat aan. De aankomende bezuiniging bij de overheid biedt kansen. In infrastructuur zal geïnvesteerd moeten worden. Als de overheid dat niet uit eigen middelen financiert dan zal het via publiekprivate samenwerkingsprojecten zijn. ’ Meer projecten dus?

‘De N33 is het eerste project geweest waarop 26

onze joint venture bam-pggm heeft geboden. We bieden op nog meer projecten zowel in Nederland als in Noordwest-Europa. bam is buitengewoon actief. Logisch ook, het is de grootste bouwer van Nederland.’

‘Ik ben optimistisch over onze kansen. Je praat over het financieren van wegen, maar ook van overheidsgebouwen. We zouden bijvoorbeeld ook de aanleg van de regiotram in Groningen kunnen financieren, maar daarover is nog geen besluit genomen. Heel financieel en bouwend Nederland kijkt naar dat project. Dus wij ook.’

Hoeveel kilometers aan wegen zou deze joint venture aan kunnen leggen?

‘Poeh… Dat is een lastige vraag. Dat hangt een beetje af van de overheid. Hoeveel projecten willen ze aanleggen met pps-constructies? De laatste jaren zie je wel dat Den Haag de samenwerking met het bedrijfsleven omarmt. Is er een financiële grens aan de aanleg van wegen?

Dat hoeft niet. Ons samenwerkingsverband zou heel lang door kunnen gaan. Dan hebben we het over vele honderden miljoenen aan investeringen, zo niet meer.’

Was de klacht niet dat Nederlandse pensioenfondsen niet wilden investeren in Nederland?

‘De klacht werd vaak geuit, maar is geheel onterecht. De joint venture met bam toont FORUM #17/20.09.12

aan dat we veel geld in dit land willen steken.

Ik heb lang onderhandeld met Den Haag. En heb altijd aangegeven dat we graag in Nederland wilden investeren. We kennen het land.

Maar het mag niet ten koste gaan van het rendement dat we moeten halen voor onze pensioenfondsen. Als het rendement elders hoger is dan moet ik kijken of we ons geld wel in de Nederlandse infrastructuur willen stoppen.

Een lager rendement heeft een negatieve invloed op de dekkingsgraad van het pensioenfonds.’

Is het overnemen van hypotheekleningen van de banken door pensioenfondsen de volgende stap?

‘Ik weet dat die discussie speelt, maar ik zal er niets over zeggen. Ik weet er ook onvoldoende van.’  Tekst: Walter Devenijns Foto: Christiaan Krouwels

* Inflatievergoeding: de financier krijgt op zijn lening een compensatie voor de inflatie, waardoor de investering waardevast is. Het toekomstige rendement wordt niet door een prijsstijging vernietigd.

uitspraken

‘Volgens mijn kapper ben ik de gelukkigste werkloze van Den Haag. Hij zegt dat ik de enige ben die het zich kan veroorloven banen te weigeren.’

Oud-kpn-topvrouw Carla Smits-Nusteling, Elsevier van 8 september

‘We leven nog. Al voelt deze uitslag als de vierde plek bij de Olympische Spelen.’

Staatssecretaris en cda-politicus Henk Bleker, De Telegraaf van 13 september

‘De mooiste jaren van de pvv liggen voor ons.’ pvv-voorman Geert Wilders, ad van 13 september

‘Ik hou van deze partij, al hou ik niet van alle mensen die daar bij horen.’

GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi, De Telegraaf van 13 september

‘Als je niet om de tafel zit, sta je meestal op het menu.’

Politicoloog Rinus van Schendelen, Het Financieele Dagblad van 8 september

‘Ik ben er voor iedereen die iets van zijn leven wil maken.’ vvd-lijsttrekker Mark Rutte, ad van 11 september

‘Ik heb voor bijna alles een scherpe stip op de horizon, maar dat geldt niet voor Europa.’

PvdA-lijsttrekker Diederik Samsom, Het Financieele Dagblad van 4 september

‘Het is niet zo moeilijk om iemand iets aan te leren, maar wel om iets af te leren.’

Campagnestrateeg over PvdA-lijsttrekker Diederik Samsom, De Telegraaf van 4 september

27

FORUM #17/20.09.12

belrondje

Waarop moet Rutte inzetten?

De verkiezingen zijn achter de rug, de uitslag is bekend en ‘de verkenning’ is begonnen. De vvd is als grootste partij als eerste aan zet. Wat moet de strategie van Mark Rutte worden bij het formeren van een nieuw kabinet?

Tekst: Remko Ebbers, Jiska Vijselaar | Foto’s: Hans Stakelbeek, Nout Steenkamp, Christiaan Krouwels

Huibrecht Bos / Move Next / Leiden

‘Geen tweestrijd’ ‘We hebben een periode achter de rug waarin polarisering het antwoord was op alles. Er is nu een politieke omslag geweest en de trend is aan het keren; het heeft weer zin om met elkaar te praten. Het Lente-akkoord is een goed voorbeeld.’

‘Als Rutte vasthoudt aan zijn voornemen van een meerderheid in de Eerste Kamer, krijgen we een coalitie met vier partijen. Voordeel van een brede coalitie is dat

Nathalie Boudrie / zzp Interimmanagement / Haarlem

‘Crisis is te groot’ ‘De kiezer heeft gesproken en ik denk dat er nu een zo breed mogelijk kabinet moet komen. Samsom vindt dat het roer om moet, maar er is niet zoveel roer dat om te gooien is. Ik denk dat 80 procent van het beleid voor de komende jaren al vast staat.’

‘Al die bombarie uit de verkiezingstijd moet nu afgelopen zijn, want de problemen zijn veel te groot om door één partij opgelost te worden. Het gaat niet om grapjes als

130 rijden op de snelweg. Met name op het gebied van arbeidsmarkt en zorg staan de grote partijen tegenover elkaar, maar als je kijkt op onderdelen polderen we ons er wel uit.’

‘Het hangt af van de samenstelling hoe ondernemersvriendelijk het komende kabinet wordt. Ik heb niet het gevoel dat ondernemersbelangen per definitie onveilig zijn bij de PvdA. Als ik kijk naar de financiële staat van Nederland, moeten we sowieso betalen. Het maakt mij als zzp’er niet veel uit of ik dat als burger doe of als bedrijf.’

Hans van den Berg / Olijslager Verf / Emmen

‘Hoog tempo nodig’ ‘Nu Rutte uit de bankschroef van Wilders is, moet hij doorstarten naar een op verbinding, vernieuwing en hoog tempo gericht kabinet. Een breed gedragen kabinet, no nonsense maar met een hart. Daarmee moet hij op inzetten innovatie en duurzaamheid.’

‘Onderwijs moet topprioriteit krijgen. Geen extra salarissen, geen nieuwe onderwijsstructuren, maar rust in de tent en investeren in ict. Verder maakt de economische

28

compromissen bij meer partijen makkelijker uit te leggen zijn aan hun achterban. Niet iedereen kan zijn zin krijgen.

Alleen vvd met PvdA levert tweestrijd op.’

‘Als de formatie erg snel gaat, is dat wel een probleem voor de polder. Behalve op het pensioendossier is ‘de polder’ in feite zelf nog demissionair. Ik denk niet dat de politiek een verandering in de polder moet bevorderen, je kunt je dan afvragen hoe onafhankelijk het overleg dan wordt.’

FORUM #17/20.09.12

situatie dat er wel hervormd moet worden. Of het nu om de arbeidsmarkt gaat of de woningmarkt. Niet alleen omdat ondernemers dat nodig vinden, uiteindelijk zijn die hervormingen in ieders belang. Dat valt kraakhelder en eenvoudig uit te leggen. Zoek naar draagvlak, zou ik zeggen en voer hervormingen dan in een ongemeen hoog tempo door.’

‘Rutte en consorten moet wel wegblijven van het bashen van links en Samsom en zijn collega’s andersom van het verketteren van rechts. Gewoon nuchter samenwerken, leiderschap tonen en de ander gunnen ook te scoren.’

buiten beeld

‘Regels zijn niet genoeg’

George Möller (64) Was: Is:

bestuursvoorzitter Robeco voorzitter raad van toezicht afm

‘Een beetje blij dat de huidige crisis aan mij voorbij is gegaan, ben ik wel. Maar dat had niets met mijn vertrek bij Robeco in 2009 te maken. De afspraak was gewoon dat ik op mijn 62ste zou stoppen. Ik heb het bedrijf in goede staat overgedragen.’

‘Het is heilzaam om na je tijd als bestuursvoorzitter, met twee secretaresses en een chauffeur, weer een tramkaart te moeten kopen en zelf naar mensen te reizen in plaats van dat ze bij jou op kantoor komen. Laatst kwam ik voor niets omdat iemand een afspraak was vergeten. Dat leert je bescheidenheid. Als bestuursvoorzitter word je toch gepamperd en moet je uitkijken dat je voetjes niet gaan zweven.’

‘Fysiek en vooral mentaal is mijn leven nu veel minder belastend omdat ik geen eindverantwoordelijkheid meer draag. Niet meer

29

hoofdpijn als de jaarcijfers de deur uit moeten en het computersysteem houdt er ineens mee op. Nu denk ik elke dag bij het opstaan: dit wordt een vrolijke dag.’

‘Mijn nevenfuncties bevinden zich grotendeels in de financiële sector; dat is toch vertrouwd terrein. Dit jaar heb ik een boek geschreven over ethiek in de financiële wereld. Dat is een ei dat ik allang had willen leggen. Een eerdere versie was te technisch, en ik had er ook niet genoeg – mentale – tijd voor. Je hoofd moet schoon zijn, je moet afstand kunnen nemen. Dat heb ik ook letterlijk gedaan: een groot deel heb ik in Australië geschreven, waar een van mijn dochters woont.’

‘In Waarde(n)loos zeg ik dat naleven van de regels in de financiële markten niet genoeg is.

Als je te veel uitgaat van regels, denken mensen niet meer zelf na over de morele kant van de zaak. Of ze denken dat alles dat niet door de regels wordt gedekt geoorloofd is. Ik hoop dat ik met het boek de nieuwe generatie bankiers kan helpen. Anders moet die het allemaal zelf ontdekken. Ik heb zelf vroeger ook vaak gedacht: had iemand me dat maar verteld.’

FORUM #17/20.09.12

‘Het is niet zo dat ik als gepensioneerde nu ineens een ander liedje zing, dat ik het licht heb gezien. Ik heb altijd zo tegen de sector aangekeken. Bij Robeco besteedde ik veel aandacht aan zaken als duurzaamheid en risicomanagement.’

‘Ik draag mijn kennis en ervaringen ook over als docent financial ethics aan de Rijksuniversiteit Groningen. Die rol past bij deze fase van mijn leven. Je begint met spelen en daarna komen leren, werken, leidinggeven, reflecteren en doceren. Als ik op mijn 30ste was begonnen met doceren, had ik alleen maar in formules gedacht. Nu weet ik dat formules niet werken.’  Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

mohikanen

‘Zagen en schuren tot het klopt’ ‘Nog

300

in Nederland’

beroep: modellenmaker ‘De vraag wordt telkens minder, maar wel steeds complexer.’ Theo Alberts, oud-modellenmaker en eigenaar van modelmakerij mvm, vindt dat het er niet minder leuk op wordt. ‘We maken modellen voor metaalgietwerk. Bijvoorbeeld voor de gas­ industrie en windturbinebouw.’

30

Modellenmakers zijn een bedreigde soort. Verwacht wordt dat van de huidige populatie over vijf jaar een kwart gepensioneerd is. ‘De afgelopen jaren is het vak niet meer onderwezen bij de roc’s. Ze dachten: ‘De handjes zijn niet meer nodig, machines doen het allemaal wel.’ Maar machinewerk levert nooit de kwaliteit en stabiliteit van handgemaakte houten modellen.’

FORUM #17/20.09.12

‘Het is heel intensief werk: nauwkeurig zagen en schuren, tot het allemaal klopt. Dat is ook het leuke van het vak. Het is creatief, je moet van een tekening een model maken dat ook nog gegoten kan worden. En elk model is anders.’  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

vereniging

avantium

Verhagen: ‘Innovatieve bedrijven belangrijk voor Nederland’

32 mens • Personalia • Even voorstellen… Coöperatie Rundveeverbetering • Nederlandse eer voor Japanse reder • Achmea persoonlijkheidsprijs voor Koos Vervoort

34 branche

Avantium zou zomaar kunnen uitgroeien tot een nieuw icoon van het Nederlandse bedrijfsleven.

De spin off van Shell – op eigen poten sinds 2000 – is er als eerste in geslaagd om op een

• ‘Flexkloof moet smaller’ • Ziekenhuizen zetten zelf rem op zorgkosten • ‘Toezichthouder moet niet op stoel ondernemer zitten’ • HISWA te water voor het eerst in Amsterdam • Brinkman: ‘Halvering bouwsector dreigt’ • Voorlichting over criminaliteit en preventie • Even bellen met Fleur van Eck, directeur Fraudehelpdesk.nl

commerciële manier bouwstenen voor kunststof te produceren uit suikers in plaats van uit aardolie. Die ontwikkeling is niet onopgemerkt gebleven. Demissionair minister Maxime Verhagen van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes bezochten op 6 september het chemiebedrijf. Tom van Aken, ceo van chemiebedrijf Avantium

38 regio

leidde hen rond.

Diverse grote fabrikanten hebben hun interesse getoond voor de door Avantium ontwikkelde technologie. En inmiddels ligt er een samenwerkingsovereenkomst tussen het bedrijf en frisdrankproducent Coca Cola voor de ontwikkeling van een honderd procent plant bottle.

Dit moet uitmonden in de bouw van fabrieken voor de productie van honderd procent biobased kunststof flessen op verschillende locaties verspreid over de wereld.

Maar zover is het nog niet. De activiteit van Avantium is nu nog beperkt tot een kleine proeffabriek op het Limburgse chemiecomplex Chemelot; de komende tijd wordt gewerkt aan de opschaling naar een bijna-full scale fabriek. Verhagen en Wientjes benadrukten tijdens de rondleiding het

• Waar blijven de nautische jongeren?

• Wientjes: ‘Noorden gaat nu uit van eigen kracht’ • Horeca Zuid-Limburg wapent zich tegen overvallen • Vier Rotterdamse bedrijven in de prijzen • Gebrek aan glasvezel kost Brabants bedrijfsleven groei

belang voor Nederland van innovatieve bedrijven als Avantium. Wat daar gebeurt, sluit naadloos aan op het topsectorenbeleid van de Nederlandse overheid. Minister Verhagen bood daarbij zijn diensten aan om Avantium te faciliteren om de opschaling bij voorkeur in Nederland te laten plaatsvinden.

40 duurzaam

• Catering gaat minder verspillen • Hoe zachtkens rijdt ons autootje

31

FORUM #17/20.09.12

vereniging mens

personalia opgeleid Amsterdam, waarvan het universiteitsblad Folia Magazine deel uitmaakt. Hij volgt Edgar du Perron op.

Scheidend ser-voorzitter Alexander Rinnooy Kan is vanaf 1 oktober voorzitter van Stichting Folia Civitatis, uitgever van het platform voor hoog­

Wim Kannegieter is per 1 september benoemd tot directeur van de Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij, nvb. Kannegieter is afkomstig uit de retail, waar

dirk hol

Alexander Rinnooy Kan

Jaap Jongejan is aangetreden als nieuwe algemeen directeur van sbi training en advies. Jongejan was voor zijn komst bij sbi voorzitter van cnv Vakmensen. In zijn nieuwe functie is hij ook eindverantwoordelijk voor Landgoed Zonheuvel, dat onder meer onderdak biedt aan de trainingsactiviteiten van sbi.

hij in verschillende commerciële functies werkzaam is geweest voor diverse retailorganisaties.

Sinds 2005 was hij werkzaam als verkoopdirecteur bij franchiseorganisatie United Retail.

Met ingang van 1 september is Paul van Roozendaal aangetreden als algemeen directeur van ict-dienstverlener Vancis. Hij volgt oprichter Anwar Osseyran op, die zich volledig gaat richten op moederbedrijf sara. Van Roozendaal is als commissaris nauw betrokken geweest bij Vancis.

benoemen tot chief financial & risk officer. Zij treedt bij apg in dienst per 1 februari 2013 en volgt Peter Kok op die deze functie op ad interim basis heeft vervuld.

Hofsté is afkomstig van De Nederlandsche Bank waar zij momenteel divisiedirecteur Toezicht Banken is. apg

De Rotterdam School of Management (rsm) van de Erasmus Universiteit heeft Mathijs van Dijk benoemd tot hoogleraar van de nieuwe leerstoel Financiële Markten, die per 1 september is ingesteld.

Petri Hofsté

Financiële dienstverlener Algemene Pensioen Groep (apg) is voornemens Petri Hofsté te

even voorstellen Branche: Coöperatie Rundveeverbetering (crv) Voorzitter: Roald van Noort Aantal leden: 30.000 (8.000 in België en 22.000 in Nederland) Lid van vno-ncw sinds: 1 juni 2012 Moet rundvee nog verbeterd worden?

‘Om duurzamer en economischer te produceren wel bijvoorbeeld.

Maar denk ook aan melk die gebruikt wordt om kaas van te maken.

Die zou er qua samenstelling anders uit kunnen zien dan melk die gebruikt wordt om te drinken. Daar kun je koeien op fokken.’

U handelt in stierensperma?

‘Ook, maar we doen nog veel meer. We komen bijvoorbeeld veel op het boerenerf voor inseminatie, halen melkmonsters op die we analyseren en zijn nauw betrokken bij de stamboekregistratie van de dieren. Voor onze leden hebben we speciale software ontwikkeld om alle gegevens die wij verzamelen over de dieren te combineren en te bewerken. Zo assisteren we boeren bij het ondersteunen van hun bedrijfsvoering.’

Volgens de milieubeweging moeten we stoppen met vlees eten.

Hebt u last van die discussie?

‘We moeten niet alleen naar Nederland kijken. In 2050 hebben we 9

32

FORUM #17/20.09.12

miljard mensen die gevoed moeten worden. Ook met dierlijke eiwitten. Je kunt zich ontwikkelende landen niet zeggen: ‘Dat mag voortaan niet meer.’ Nederland kan veel betekenen in de wereld als het gaat om voedselvoorziening.’

Er zijn landen die bezwaar hebben tegen dna-verbetering. En de handel erin beperken.

‘Daar hebben we vrij vaak last van. Maar op dit moment meer van het Schmallenbergvirus. Het virus is redelijk onder controle, toch zitten nog heel veel landen dicht voor ons product. Daar kunnen wij als middelgrote coöperatie niet al te veel tegen doen.’

Bent u daarom lid van vno-ncw geworden?

‘Absoluut. Wij maken graag gebruik van de expertise en het grote netwerk. Niet alleen op dat vlak. Ik ben ook behoorlijk onder de indruk van jullie innovatienetwerk.’

Op welk kabinet hoopt crv?

‘Op een kabinet dat goed is voor onze boeren. Landbouwondernemers hebben grote behoefte aan een Europees landbouwbeleid waarin de Nederlandse stem goed gehoord moet worden. Laten we niet vergeten dat Nederland na de vs de grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld is. Daar mogen we best weleens wat trotser op zijn!’ www.crv4all.nl

vereniging mens

Nederlandse eer voor Japanse reder

de prijs evo

bram vreugdenhil

Achmea Persoonlijkheidsprijs

Martin Commandeur, voorzitter van de evo Raad van Zeeverladers, overhandigt mol-vice-president Konishi de evo Container Liner Shipping Award 2012

evo-leden hebben Mitsui o.s.k. Lines (mol) aangewezen als best presterende rederij in de containerlijnvaart. Als blijk van waardering kreeg een vertegenwoordiger van de Japanse rederij op 10 september de Container Liner Shipping Award uitgereikt.

Dat gebeurde op het evo-hoofdkantoor in Zoetermeer.

Verladersorganisatie evo deed samen met de Erasmus Universiteit onderzoek naar de ervaringen van haar leden met containerlijnvaartrederijen. Uit dat onderzoek komt naar voren dat Nederlandse verladers over het algemeen mild oordelen over de service van rederijen. Gemiddeld scoren de reders voor hun service een 7 (op een schaal van 1 tot 10).

Hoewel er voor sommigen nog veel werk aan de winkel is, zijn volgens de evo de meeste reders op de goede weg. mol scoorde het beste bij de evo-leden. Uit het onderzoek bleek dat de Japanse rederij met name op de voor verladers vier belangrijkste aandachtsgebieden zijn zaken goed op orde heeft. mol scoort bovengemiddeld op beschikbaarheid van slots, de betrouwbaarheid van levertijden, de prijs-kwaliteitverhouding en de transparantie van de tarieven. Ook waarderen de ondervraagde leden de accurate documentatie van de rederij zeer hoog. www.evo.nl 33

Vl.n.r. prinses Laurentien, prijswinnaar Koos Vervoort, tv-presentatrice Yvon Jaspers

Winnaar… …Koos Vervoort uit Schiedam. Vervoort is taalambassadeur en vaak op pad om vanuit zijn eigen ervaring als laaggeletterde te vertellen wat laaggeletterdheid betekent. Ook geeft hij praktische tips om dit probleem aan te pakken.

Beloond met… …de Achmea Persoonlijkheidsprijs 2012, een van de vier Nationale Alfabetiseringsprijzen, bedoeld voor organisaties en personen die zich bijzonder inzetten om laaggeletterdheid bij jong en oud aan te pakken. De geldprijs van 7.000 euro is bestemd voor de verdere ontwikkeling van Vervoorts project.

Uitgereikt tijdens… …een bijeenkomst op 8 september ter gelegenheid van Wereld­ alfabetiseringsdag in het Wassenaarse attractiepark Duinrell. Vervoort kreeg de prijs overhandigd door prinses

FORUM #17/20.09.12

Laurentien, bestuursvoorzitter van de stichting Lezen en Schrijven.

Reden… ...Koos’ grote bijdrage aan het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid voor diverse doelgroepen: van laaggeletterde tot bestuursvoorzitter.

Juryoordeel… …‘Hij vertelt open en enthousiast over zijn leven, in zijn boek Dit is pas het begin én tijdens bijeenkomsten.

Hij geeft inspirerende voorbeelden van alle moeilijkheden die hij moest overwinnen. Daarmee weet hij iedereen te raken en in beweging te krijgen.’ www.weekvandealfabetisering.nl

vereniging branche

jan-reinier van der vliet

‘Flexkloof moet smaller’

Geflankeerd door Bernard Wientjes (r) en Niek-Jan van Kesteren, wordt awvn-voorzitter Mees Hartvelt geïnterviewd door dagvoorzitter Hadassah de Boer. Het was de dag na de verkiezingen en De Boer vroeg verschillende aanwezige prominenten naar hun verwachtingen. Ruim 250 leden van

eigen schuld Om meer duidelijkheid te bieden in de behandeling van de maandlast van een studiefinanciering, hanteren banken en verzekeraars op z’n laatst vanaf 1 april een uniforme berekening bij de aanvraag van hypotheken. Dit zijn de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb), het Verbond van Verzekeraars en de Autoriteit Financiële Markten (afm) overeengekomen. Tot nu toe konden aanbieders zelf bepalen hoe zwaar studieschulden werden meegewogen. Aan de verschillen per aanbieder komt met deze afspraak een einde. www.nvb.nl

de werkgeversvereniging waren naar de bloemenveiling van awvn-lid Plantion in Ede gekomen voor het jaarcongres dat in het teken stond van de flexwerker. van der Steen. ‘Er zijn flexwerkers, veelal laagopgeleid, voor wie de werk- en inkomensonzekerheid objectief aantoonbaar groter is dan voor anderen. Ook de overtuigde zzp’ers hebben behoefte aan nieuwe arrangementen voor pensioenopbouw of arbeidsongeschiktheid. Voor mensen op de arbeidsmarkt moet het minder belangrijk zijn of ze een klassieke arbeidsovereenkomst hebben, uitzendkracht zijn, gedetacheerd of zzp’er. Vast werk mag iets minder vast, flexwerk iets minder flex.’

www.awvn.nl

Ziekenhuizen zetten zelf rem op zorgkosten Ziekenhuizen slagen erin de zorgkosten te beheersen zonder dat dit ten koste gaat van de toegankelijkheid van de zorg. Dit meldt de vereniging van ziekenhuizen nvz.

In vergelijking met andere Europese landen leveren Nederlandse ziekenhuizen zorg van hoge kwaliteit. Dit alles tegen relatief lage kosten, stelt nvz. De vereniging van ziekenhuizen vindt dat zorgverzekeraars en ziekenhuizen samen moeten zorgen voor het beheersen van de groei van de zorgkosten en het verbeteren van de kwaliteit van de ziekenhuiszorg. De organisatie verwijst naar de afspraken die beide partijen in 2011 met de minister van vws hebben gemaakt om de groei van de kosten tot en met 2015 te beperken tot jaarlijks maximaal 2,5 procent, zonder dat dit ten koste gaat van de toegankelijkheid.

Uit het jaarverslag van de nvz over 2011 blijkt dat de ziekenhuizen in staat blijken de trend van steeds sneller groeiende zorgkosten te doorbreken. De organisatie wijst er op dat zij hiervoor een enorme inspanning hebben moeten leveren. Alle partijen in de ziekenhuiszorg hebben volgens de organisatie nu behoefte aan rust in het stelsel om zo een structurele verlaging van de groei van de zorgkosten te realiseren. Dat betekent dat nu geen nieuwe hervormingen moeten worden doorgevoerd. www.nvz-ziekenhuizen.nl 34

FORUM #17/20.09.12

blankenburg best Vervoerders en verladers verenigd in tln en evo zijn blij met de uitkomsten van extra onderzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu naar de geplande nieuwe westelijke oeververbinding bij Rotterdam. Ook uit dit onderzoek blijkt dat de Blankenburgtunnel de beste variant is tegen de laagst mogelijk kosten.

Nu overduidelijk is welke variant als beste uit de bus komt, is volgens tln en evo de tijd van discussiëren voorbij. De organisaties zien niets in tolheffing voor gebruik van de tunnel door vrachtauto’s. In hun optiek komt er tol voor iedereen of voor niemand. www.tln.nl, www.evo.nl jan kranendonk/nationale beeldbank

De kloof tussen vaste arbeidskrachten en flexwerkers moet kleiner, betoogde awvn-directeur Hans

Blankenburg goedkoopste variant voor tunnel onder Nieuwe waterweg

vereniging branche

HISWA te water voor het eerst in Amsterdam menno ridderhof

‘Toezichthouder moet niet op stoel ondernemer zitten’ ‘Het staat vast dat we toezichthouders hard nodig hebben tijdens de overgangsperiode waarin verzekeraars zich bevinden’, zei Leo de Boer, directeur van het Verbond van Verzekeraars. Maar hij riep tijdens een acis-UvA symposium, op 6 september in Amsterdam, toezichthouders ook op zich in te houden.

‘Het staat vast dat we toezichthouders hard nodig hebben tijdens de overgangsperiode waarin verzekeraars zich bevinden. Steun en aanmoediging van de toezichthouders zijn essentieel. En niet alleen in het belang van sector, maar ook van maatschappij en consument’, benadrukte De Boer.

Hij zei het te begrijpen als de toezichthouder voortvarend te werk gaat. Maar hij stelde daarbij gelijk de vraag waar de grens van goed toezicht ligt. De boel moet wat hem betreft niet worden dichtgeregeld, maar ruimte bieden voor eigen afwegingen van verzekeraars. ‘Ik heb wel eens de indruk dat onze toezichthouders zelfregulering veel te weinig op waarde weten te schatten.’

De Boer wees op de regel- en toezichtdruk die vele verzekeraars ervaren. Voor hen voelt het alsof zij eigen prijzen, voorwaarden, beloning en cultuur niet meer mogen bepalen. ‘De toezichthouder zit daarmee de facto bijna op de stoel van de ondernemer en dat moeten wij, en ook zij, niet willen.’ Vandaar ook zijn oproep tot maatwerk en matiging. ‘Marktwerking is ook in het belang van de klant.’

Hij deed de vergelijking tussen banken en verzekeraars af als onzinnig. ‘Het zijn totaal verschillende beestjes. Denk alleen al aan de systeemrelevantie: verzekeraars kunnen niet worden leeggepind.’ www.verzekeraars.org

35

Burgemeester Eberhard van der Laan en kersvers Olympisch windsurfkampioen Dorian van Rijsselberghe gaven op 4 september het startsein voor de hiswa te water. Dat gebeurde niet zoals gewoonlijk in Marina Seaport IJmuiden. De negentiende editie van het watersportevenement vond namelijk plaats in de nieuwe Amsterdam Marina op de ndsm-werf in Amsterdam-Noord, de toekomstige thuisbasis van de hiswa Vereniging. Tijdens de hiswa te water, die van 4 tot en met 9 september plaatsvond, toonden jachtbouwers uit Nederland en van buiten de landsgrenzen ongeveer driehonderd boten in de lengte van 4 tot 23 meter. Daaronder tientallen wereldprimeurs.

V.l.n.r.: Dorian van Rijsselberghe, Luit Ezinga (hiswa Vereniging), burgemeester Van der Laan, Farouk Nefzi ( hiswa Multimedia).

www.hiswa.nl

ver is populair Vliegvakanties naar verre oorden hebben het deze zomer relatief beter gedaan dan die naar Europese bestemmingen. Dat blijkt uit de anvr-GfK Travelscan die eind augustus werd gepresenteerd. Het totaal aantal geboekte vliegvakanties bij anvr-ondernemingen bleef min of meer gelijk aan vorig jaar.

De Noord-Afrikaanse landen zoals Egypte, Tunesië en Marokko deden het na een moeilijke periode weer goed. Van de mensen die een georganiseerde vliegpakketreis bij een anvr-onderneming boekte, koos 80 procent voor een Europese vliegbestemming. Vooral Turkije en Spanje zijn favoriet. Griekenland staat nog op plaats drie, maar hikt aan tegen een min van 12 procent. www.anvr.nl

FORUM #17/20.09.12

vereniging branche

Brinkman: ‘Halvering bouwsector dreigt’ goos van der veen/nationale beeldbank

auto’s in de min

‘Verder ingrijpen op de woningmarkt pakt dramatisch uit voor de bouwsector, maar ook voor huiseigenaren, de starters van nu en iedereen die in de toekomst nog eens een huis wil kopen.’ Dat zegt Bouwend Nederland-voorzitter Elco Brinkman.

Brinkman reageert op een rapport waarin het Economisch Instituut voor de Bouw (eib) de effecten op de bouwsector doorrekent van de diverse politieke woningmarktplannen.

Bij veel van de maatregelen gaat de werkgelegenheid in de bouw eraan, constateert hij. ‘De sector verloor al veertigduizend vaste banen en er dreigen er tot 2014 nog ruim twintigduizend verloren te gaan. Maar door de extra ingrepen die sommige partijen voorstellen, gaat het banenverlies dubbel zo hard. Ten opzichte van vier jaar geleden zijn we dan meer dan de helft van onze mensen kwijt!’

De meeste maatregelen drukken de waarde van woningen fors, gemiddeld met 20.000 tot 30.000 euro. Meest ingrijpend is een overheveling van de eigen woning naar Box 3 van de inkomstenbelasting. Maar ook een beperking van de renteaftrek tot 30 procent of een aftopping tot een maximale hypotheek ter grootte van de modale woningprijs raken grote groepen middeninkomens. De woningwaarde holt hierdoor nog verder achteruit. En wonen wordt tegelijkertijd honderden euro’s per maand duurder, concludeert Brinkman. ‘Dat heeft direct fikse koopkrachteffecten. En het zorgt ervoor dat starters ‘in de wachtstand gaan’. Het betekent dat de stagnatie in de nieuwbouw nog jaren voortduurt, zodat het aantal faillissementen en ontslagen in dramatisch tempo doorgaat.’

In plaats van ingrijpen is het volgens Brinkman veel beter om nu rust te brengen op de kwetsbare woningmarkt. ‘Stapelen van maatregelen is uit den boze. Zelfs geleidelijke aanpassingen verzachten de pijn niet. Integendeel. Het versterkt de pijn alleen maar, want prijsdalingen gaan dan langer door, de koopkracht blijft langer onder druk en het duurt nog langer voordat de bouw weer aantrekt.’ Hij pleit in plaats daarvan voor maatregelen als het schrappen van de overdrachtsbelasting en een aanpak van het scheefwonen. www.bouwendnederland.nl

36

FORUM #17/20.09.12

Na een tegenvallende maand juli, bleven ook in augustus de personenautoverkopen fors achter. Er werden 33.211 auto’s op kenteken gezet, 15 procent minder dan in dezelfde maand het jaar ervoor. Dat blijkt uit cijfers van rai Vereniging en bovag. Tot en met augustus werden 395.573 nieuwe personenauto’s geregistreerd, 3,4 procent minder dan in dezelfde periode het jaar ervoor. De bescheiden daling over de eerste acht maanden is mede te danken aan het recordaantal registraties in juni.

Die hausse werd veroorzaakt door de belastingverhogingen die per juli werden doorgevoerd. www.raivereniging.nl, www.bovag.nl

crisis in crisisopvang Het aantal crisisopnames in de geestelijke gezondheidszorg is toegenomen door de invoering van een eigen bijdrage. Dit constateert ggz Nederland op basis van onderzoek naar de gevolgen van de bezuinigingsmaatregelen in de ggz. Uit het onderzoek blijkt ook dat de beschikbaarheid van de zorg afneemt. Minstens de helft van de ondervraagden geeft aan dat ze het zorgaanbod beperken of zelfs locaties sluiten, 41 procent zegt de aandacht te verschuiven richting andere zorgvormen. De meting bevestigt volgens ggz Nederland de verwachting dat het aantal arbeidsplaatsen met ongeveer vijfduizend voltijds-equivalenten zal krimpen. www.ggznederland.nl

vereniging branche

Voorlichting over criminaliteit en preventie Criminaliteit betekent voor Nederlandse ondernemers een jaarlijkse kostenpost van miljarden euro’s. Wat zij zelf kunnen doen om de schade binnen de perken te houden, staat centraal in een serie voorlichtingsbijeenkomsten die vno-ncw en mkb-Nederland dit najaar verzorgen samen met de regionale verenigingen.

Tijdens de bijeenkomsten onder het motto Houd boeven buiten, houd geld in je za(a)k!, staan de praktijk en effectieve maatregelen voorop. Aan de orde komen: • beveiliging van pand en omgeving • bescherming van de digitale omgeving • tegengaan en voorkomen van interne criminaliteit • voorkomen van fraude en economische spionage Er zijn bijeenkomsten op: donderdag 11 oktober: Het Turfschip, Etten-Leur woensdag 17 oktober: Golden Tulip Tjaarda, Oranjewoud dinsdag 23 oktober: Malietoren, Den Haag woensdag 24 oktober: Hotel De Bilderberg, Oosterbeek donderdag 25 oktober: Landgoed Kasteel Daelenbroeck, Herkenbosch Alle bijeenkomsten duren van 15.00 tot 18.00 uur, met aansluitend een aperitief. Deelname kost 55 euro (exclusief btw).

Inlichtingen bij Kitty Dellemijn, 070 - 349 0374, e-mail: dellemijn@vno-ncw.nl www.vno-ncw.nl

even bellen met…

Fleur van Eck, directeur Fraudehelpdesk.nl

Bedrijven die spooknota’s versturen, doen meestal niets onwettigs, antwoordde minister Opstelten vorige week dinsdag op vragen van de sp.

Op één of andere manier leveren ze namelijk een tegenprestatie. Flauwekul, vindt Fleur van Eck, directeur van Fraudehelpdesk.nl. ‘Volgens mij valt deze structurele misleiding onder oplichting.’

Volgens de letter van de wet doen verstuurders van spooknota’s dus niets fout, zegt Opstelten.

‘Opstelten maakt zich er wel makkelijk van af. Hij zegt dat er niets aan te doen valt. Maar ik zou wel eens willen weten: is structurele misleiding nu strafbaar of niet?’

De vraag is: kunnen we ze verbieden?

‘Een speciale wet, zoals de sp wil, is misschien wat veel van het goede, maar verbieden van het misbruiken van de kleine lettertjes kan eenvoudig.

In België, Zwitserland, Oostenrijk en Spanje hebben ze dat gedaan. Je ziet dat het fenomeen spooknota daar ook vrijwel is verdwenen. En als de regelgeving rond privacybescherming iets wordt aangepast, kunnen we beter waarschuwen én beter samenwerken met banken die de betalingen verwerken. De banken willen wel, dat is het probleem niet.’

Ondernemers kunnen toch ook

37

FORUM #17/20.09.12

gewoon beter opletten?

‘Onderschat niet hoe gehaaid die criminelen zijn. Er zitten heel agressieve tussen die meteen de aanval kiezen en naar de rechtbank stappen. Daar hebben ze opvallend vaak succes. Vanwege de kleine lettertjes.’

U vindt dat de eu notaspoken moet aanpakken. Waarom de eu?

‘Ik heb zelf wel eens wat onderzoek naar de herkomst van spooknota’s gedaan en vaak zitten daar hele uitgebreide internationale netwerken achter die zich soms ook bezig houden met porno en prostitutie. Op nationaal niveau hebben we geen tijd en expertise om dat helemaal te ontrafelen.

Ik weet bijvoorbeeld vrijwel zeker dat er in Zweden een clubje actief is dat elkaar op Harvard heeft leren kennen.

Die hebben in Nederland 4,4 miljoen euro verdiend met één domeinnaam waarvoor ze spookrekeningen incasseerden. Die groep heeft veertien­ honderd domeinnamen in bezit. Reken maar uit. Daar zou veel meer onderzoek naar gedaan moeten worden.’

U maakt zich er nogal druk over.

‘Dit jaar hebben wij bijna dertienduizend meldingen gekregen van spooknota’s. Mede op basis van een onderzoek van de Erasmus Universiteit schat ik dat er in Nederland jaarlijks 400 miljoen euro aan spooknota’s wordt verdiend. ‘ www.fraudehelpdesk.nl

vereniging regio

Wientjes: ‘Noorden gaat nu uit van eigen kracht’ peter hilz/nationale beeldbank

Waar blijven de nautische jongeren?

Tijdens de Wereldhavendagen, begin september, zijn ruim twintig jongeren meegevaren op de driemasttopzeilschoener Oosterschelde. De Nederlandse reders hopen hen zo te interesseren voor een loopbaan in de koopvaardij.

De jaarlijkse instroom naar de koopvaardij vanuit de zeevaartopleidingen ligt nu rond 250 tot driehonderd officieren. Dat is onvoldoende om de langzame daling van het aantal Nederlandse officieren tot staan te brengen.

De Nederlandse reders willen een belangrijk deel van hun vloot met Nederlanders bemannen. Dat vraagt om een verdubbeling van de instroom van jonge officieren naar de bedrijfstak.

Redersvereniging kvnr wijst er op dat de Nederlandse reders die bij deze organisatie zijn aangesloten nog steeds een stage- en baangarantie geven aan nautisch studenten. Cruciaal voor het voortbestaan van die regeling is dat de huidige fiscale regelingen die de loonkosten voor Nederlandse officieren verlagen in stand blijven.

De snuffelstage die kvnr samen met de Vereniging van Waterbouwers uitvoert is mede mogelijk dankzij de tijdelijke subsidieregeling kennismakingsstages scheepvaart van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Vorig jaar voeren ruim 350 jongeren mee op een schip; 257 scholieren bezochten een waterbouwproject. De kvnr verwacht dit jaar nog meer belangstellenden. www.kvnr.nl

Het Ondernemersgala van vno-ncw Noord is een evenement van tradities. De 2012-editie, op vrijdag 7 september in het Groninger Martiniplaza, was op die regel geen uitzondering. Zo werden de klanken van het Noord Nederlands Orkest – inmiddels een vaste waarde tijdens de verenigingsjaaropener – gemixt met het geluid van popmuzikanten, onder wie rockzanger Syb van der Ploeg, ooit leadzanger van de Friese band De Kast.

Zo vlak voor de verkiezingen kon vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes het niet nalaten een hint te geven op de gewenste uitkomst. ‘Er komt vast een goed middenkabinet’. Wientjes prees de inspanningen van het Noorden om na de tijd van hulpprogramma’s zoals het Integraal Structuurplan Noorden des Lands (isp) de stimulering van de economie zelf ter hand te nemen.

Hij verwees naar de kernthema’s waar nu op wordt ingezet waar de regio sterk in is, zoals energietechnologie en watertechnologie. ‘Dat is een goede keuze geweest: uitgaan van eigen kracht.’ Wientjes zei het een goede zaak te vinden dat het Noorden nu toch gaat nadenken over de ontwikkeling van technologie voor co2-opslag. Al was het alleen maar omdat dit de regio interessante technologische kennis oplevert die eventueel als exportproduct kan dienen.

Tijdens het Ondernemersgala was ook nog tijd ingeruimd voor de uitreiking van een prijs. De 31-jarige Nigeriaanse gitarist Adetayo Olugbenga Adedeji ging naar huis met de vno-ncw Noord Talent Award, een prijs voor jong talent uit de regio dat uitblinkt in muziek of dans. Naast een trofee kreeg Adedeji een studiebeurs ter waarde van 2.500 euro mee.

www.vno-ncwnoord.nl 38

FORUM #17/20.09.12

vereniging regio

Gebrek aan glasvezel kost Brabants bedrijfsleven groei dirk kreijkamp fotografie

Horeca Zuid-Limburg wapent zich tegen overvallen In Kerkrade is het startsein gegeven voor een speciale actie tegen overvallen op horecabedrijven in Zuid-Limburg. In deze overvalpreventie-actie werken Koninklijke Horeca Nederland (khn) en de lokale overheden samen.

De afgelopen jaren hebben politie, gemeente en bedrijfsleven via de landelijke Taskforce Overvallen samengewerkt om het aantal overvallen op particulieren en bedrijven terug te dringen. En niet zonder resultaat.

Het aantal overvallen was in 2011 12 procent lager dan in 2010. Ook dit jaar zet die landelijke trend door. Maar de ontwikkeling is niet in alle regio’s hetzelfde. Zo is in Zuid-Limburg het aantal overvallen gestegen, onder meer op horecabedrijven. Vandaar een gerichte actie, waarbij veiligheidsscans centraal staan. Die scans moeten in beeld brengen waar nog verbetering mogelijk is. De actie in Zuid-Limburg staat niet op zich: eenzelfde actie heeft deze zomer al in Rotterdam plaatsgevonden en in oktober volgt zo’n actie in Amsterdam. Daarnaast worden in Zuid-Limburg, Rotterdam, Amsterdam en Den Haag overvaltrainingen georganiseerd voor horecaondernemers. www.khn.nl

Overhandiging van de flessenpost. V.l.n.r. gedeputeerden Bert Pauli en Marijn ten Harmsen van der Beek, Jan van Mourik (bzw), Gijs Bosch (KvK Brabant).

De aanleg van het Brabantse glasvezelnetwerk moet sneller. Dat was de boodschap die de BrabantsZeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Kamer van Koophandel Brabant onlangs per flessenpost overbrachten op Gedeputeerde Staten van Brabant.

deltalinqs

Vier Rotterdamse bedrijven in de prijzen

Niet één, maar vier bedrijven in het Rotterdamse haven- en industriegebied hebben een Open Poort Prijs in de wacht gesleept. Dat is op 5 september bekendgemaakt.

De havengidsen van eic Mainport Rotterdam kennen de prijs toe aan bedrijven die zich in hun ogen bijzonder toegankelijk hebben getoond tijdens havenexcursies voor scholieren en studenten. De vier winnaars zijn Eurofrigo, Damen Shiprepair, Team Terminal en informatiecentrum FutureLand op Maasvlakte 2. Jaarlijks maken zo’n twintigduizend jongeren met hun klas of groep een educatieve excursie door de haven, waarbij ze bedrijven in uiteenlopende sectoren bezoeken.

Het kwartet winnaars: v.l.n.r. Maarten van Oosten (Futureland), Ab de Moor (Team Terminal), Ricardo Rackwitsz (Eurofrigo) en Chris van Houten (Damen Shiprepair).

www.deltalinqs.nl 39

FORUM #17/20.09.12

Als de komende jaren geen haast wordt gemaakt met de uitbreiding van het glasvezelnetwerk, vrezen de afzenders van de flessenpost voor de internationale concurrentie­ positie van Brabant. Investeren in breedband is in hun ogen essentieel voor de Brabantse ambitie om in de top-5 van de meest innovatieve regio’s in Europa te komen. bzw en KvK stellen dat is bewezen dat meer breedband leidt tot hogere economische groei. Maar de ‘verglazing’ stagneert. Nog maar een kwart van de Brabantse bedrijven beschikt over een breedbandaansluiting en het glasvezel­ netwerk blijft voor een groot deel van het midden- en kleinbedrijf buiten bereik. Aanleg en gebruik zijn op dit moment voor veel bedrijven gewoonweg te duur. Bovendien is het aanbod van breedbanddiensten nog onvoldoende.

Kortom, er is sprake van een patstelling. bzw en KvK willen dat de belangrijkste werklocaties snel worden aangesloten op het glasvezelnetwerk. De provincie zou daarin een actievere rol moeten spelen.

Door Brabantse kennisinstellingen en bedrijven in het ‘verglazingsproces’ te betrekken, kan Brabant zich volgens de organisaties ontwikkelen tot proeftuin voor innovatieve toepassingen en tot een ideale vestigingsplaats voor innovatieve bedrijven. www.bzw.nl

vereniging duurzaam

Hoe zachtkens rijdt ons autootje electric rally

Catering gaat minder verspillen In de cateringsector wordt jaarlijks 50 miljoen kilo voedsel verspild. Dat is veel, maar volgens brancheorganisatie Veneca bescheiden als je het afzet tegen de 8 tot 9 miljard kilo voedsel die er in ons land in totaal wordt verspild. De sector gaat de strijd aan.

De cijfers komen uit onderzoek van Wageningen University & Research Centre. Het is voor het eerst dat de voedselverspilling in de catering inzichtelijk is gemaakt. Daardoor is het gemakkelijker om gericht te werken aan een oplossing van het probleem en daarmee, zo stelt Veneca, aan een van de fundamenten onder de verduurzaming van Nederland.

De belangrijkste bijdrage in de verspilling komt voor rekening van soep en salades van de saladebar. Die beide productgroepen vertegenwoordigen bijna 50 procent van het gewicht aan verspilling. Verreweg de belangrijkste reden van verspilling is dat cateraars niet goed kunnen inschatten hoeveel gasten er komen opdagen.

Een oplossing voor het probleem is niet eenvoudig. Maar de resultaten van een proef gericht op een vermindering van de verspilling door onzekerheid over aantallen eters zijn volgens Veneca hoopgevend genoeg om er mee door te gaan. De organisatie stelt dat alle aangesloten bedrijven hun medewerking hebben toegezegd om verspilling (verder) terug te dringen. Training van medewerkers en een consument die zo nu en dan een ‘nee’ van cateraars accepteert, helpen hierbij, aldus Veneca. www.veneca.nl

groene kunststoffen De vergroening van de rubber- en kunststofindustrie zet door, meldt de Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (nrk). In rubberproducten wordt traditioneel al veel natuurlijk rubber verwerkt. In kunststofproducten neemt de toepassing van zogenoemde biobased polymeren en composteerbare polymeren nu ook snel toe. In de Kansenkaart nrk 2012-2030 spreekt de nrk de ambitie uit dat in 2030 een kwart van de kunststof-grondstoffen is vervaardigd van biomassa, een hernieuwbaar materiaal. www.nrk.nl

40

FORUM #17/20.09.12

Elektrisch rijden kan ook sportief. De Fisker Karma was één van de sportauto’s die van start ging vanaf het Olympisch Stadion

Tijdens de PP Electric Rally op 14 september is met succes een aanval gedaan op het wereldrecord Langste Elektrische Auto Parade.

In de Zaanse Schans gingen 255 elektrische auto’s over de finish, waarmee het oude record van 218 auto’s uit de Verenigde Staten werd verbroken.

Vanuit het Olympisch Stadion Amsterdam vertrokken 218 auto’s voor een rit in de Zaanstreek. Voor de recordpoging moesten de auto’s in een ononderbroken colonne een traject van 3,2 km (2 mijl) afleggen.

Voorop reed de Nuna van het Nuon Solar Team, die het tempo van de stoet bepaalde. Hierna volgden 254 elektrische auto’s, waaronder enkele bijzondere prototypen, zoals een Volvo V60 een Ford Focus.

Onder de deelnemers topmanagers uit het bedrijfsleven, maar ook bekende Nederlanders en topsporters waaronder Bernhard van Oranje, Victoria Koblenko en Dennis van der Geest.

Organisator Lodewijk Beijst: ‘Het is geweldig dat we het oude record hebben gebroken. Hoewel er 270 inschrijvingen waren, was het natuurlijk de vraag of iedereen zo komen opdagen. Maar het enthousiasme van de elektrische autorijders is blijkbaar groot. Hierbij gaat overigens veel dank uit naar de auto-importeurs die ons auto’s ter beschikking hebben gesteld en car2go die maar liefst dertig voertuigen meenam naar de recordpoging.’

In de Passenger Terminal in Amsterdam werden ’s avonds de E-Mobility Awards uitgereikt. Hogeschool Utrecht ontving de Jury Award voor de organisatie die het beste elektrisch vervoer onder werknemers heeft gestimuleerd. Stichting het Nieuwe Rijden | EVC en Volker Wessels wonnen beide de Publieks Award.

De rally ter bevordering van het elektrisch rijden is vorig jaar ook gereden. Toen met deelname van onder andere oud-premier Jan-Peter Balkenende, minister van Financiën Jan-Kees de Jager en voormalig minister van Verkeer Camiel Eurlings.

buitenland

Bijna iedere Turk wil nu dat zijn dochter gaat studeren en werken

turkse topvrouw stoomt op Het is een cijfer waarop Nederland jaloers kan zijn.

Met 12 procent vrouwelijke bestuursvoorzitters scoort Turkije wereldwijd hoog. Maar slechts een kwart van de vrouwen werkt en het aantal huisvrouwen groeit zelfs. Turkse ondernemers gaan daar wat aan doen.

‘Vrouwen móeten meedoen.’

Tekst: Jessica Maas | Foto: Bert Spiertz/hh

Ze neemt geen blad voor de mond. Gaat fel tekeer tegen de plannen van de Turkse overheid om abortus te verbieden, tegen premier Erdogan die roept dat iedere vrouw minstens drie kinderen moet krijgen. Zakenvrouw Umit Boyner, voorzitter van de grootste ondernemersorganisatie Tusiad, is één van de machtigste vrouwen van Turkije.

Boyner is geen uitzondering. Turkije kent opvallend veel topvrouwen. Maar liefst 12 pro­ cent van de bestuursvoorzitters is vrouw.

Güler Sabanci, hoofd van de Sabanci Holding, hoort volgens Forbes tot de honderd machtigste vrouwen ter wereld. En ook in de wetenschap, met 25 procent vrouwelijke hoogleraren, scoort Turkije hoog.

Ter vergelijking: In Nederland blijft het aantal 41

vrouwelijke hoogleraren op 13 procent steken en het aantal vrouwen in topposities op 10,4 procent. Uit recente cijfers van de Nyenrode Universiteit blijkt dat er het afgelopen jaar zelfs geen vrouwelijke bestuurders bij kwamen.

Maar niet alle cijfers uit Turkije zijn jaloersmakend. Want tegenover al die topvrouwen staan miljoenen huisvrouwen. Slechts 26 pro­cent van de vrouwen in Turkije werkt. En daarmee bungelt Turkije wereldwijd onderaan. En – zo maakte onderzoeksinstituut Tepav pas bekend – het aantal huisvrouwen is het afgelopen jaar zelfs gegroeid met vijfhonderdduizend naar 12,2 miljoen.

De oorzaak? De urbanisatie van de afgelopen decennia; op het platteland werkten vrouwen FORUM #17/20.09.12

wel, maar in de steden blijven ze thuis. Ook het gebrek aan betaalbare kinderopvang maakt de situatie er niet beter op. ‘Daar komt bij dat dit een conservatief land is. Veel mannen willen niet eens dat hun vrouw werkt’, zegt Nur Ger, hoofd van de gendercommisie van Tusiad.

De ondernemersorganisatie neemt het probleem hoog op. Met seminars, spotjes op tv en lobbywerk in Ankara proberen de ondernemers het gendergap te dichten. Niet eenvoudig. Zeker niet met een conservatieve islamitische regering aan het roer. ‘Ik heb er bijna een dagtaak aan. Maar willen we in 2023 bij de grootste economieën ter wereld be­horen, dan moeten de vrouwen in dit land meedoen’, stelt Ger, zelf ceo van het textiel­ bedrijf Suteks in Istanbul.

Tusiad is nu – samen met de Wereldbank – een ambitieus project gestart. Onder de naam Stap voor Stap Anatolië, worden in steden in het binnenland bijeenkomsten georganiseerd.

‘Ondernemers, onderwijs, overheid – op lo­kaal niveau – worden bijeen gebracht. Het is niet alleen maar praten. Nee, heel concreet. Een vrouw die wil gaan studeren, een eigen zaak begint, werk zoekt, wordt aan de juiste personen gelinked en gevolgd.’ Ger is optimistisch.

‘We hebben een lange weg te gaan, maar langzaam veranderen zaken. Ik zie het ook op onze werkvloer: bijna iedereen wil dat zijn dochter gaat studeren en werken.’ 

achtergrond

bovenbaas brussel?

Hoe Nederlands is de begroting die er nu ligt?

Europa lijkt in de persoon van ‘begrotingstsaar’ Olli Rehn een grote vinger in de pap te hebben. Hij waakt over het Nederlandse begrotingstekort en onevenwichtigheden in de economie. Hebben we zelf nog wat te zeggen?

Tekst: Paul Scheer | Foto: Bridgeman/hh

‘We gaan niet mee met het dictaat van Brussel en moeten niet gaan betalen voor die onzinnige eisen’, zei Geert Wilders vlak voor de verkiezingen. Ook Emile Roemer wilde geen ‘belachelijke boete’ betalen als Nederland zich niet aan de Europese begrotingseisen zou houden.

‘Over my dead body.’

Als verliezers van de verkiezingen hebben Wilders en Roemer het niet voor het zeggen. Nederland moet zich dus gewoon houden aan het ‘dictaat’ van Brussel oftewel: aan de regels die we zelf wilden en hebben afgesproken. Onderdeel daarvan is dat eurocommissaris Olli Rehn binnenkort een delegatie ambtenaren naar Nederland stuurt om te kijken of wij wel werk maken van de aanbevelingen die hij eerder dit jaar heeft gedaan. Daarbij gaat het onder meer om de aanpak van de woningmarkt, het pensioenstelsel en de arbeidsmarkt. Doet Nederland niet genoeg zijn best om de aanbevelingen op te pakken, dan dreigt Rehn met een boete van 0,1 procent van het bruto binnenlands product. In ons geval betekent dat 600 miljoen euro. Lukt het Nederland ook nog eens niet om het begrotingstekort volgend jaar onder de 3 procent te houden, dan wordt dat bestraft met een dubbel zo hoge boete.

42

FORUM #17/20.09.12

Met het Lenteakkoord is dat laatste gevaar voorlopig afgewend. Daarmee was ook de begroting voor 2013 zo ongeveer wel geregeld, alhoewel er nog een paar posten open bleven staan: de woningmarkt, het ontslagrecht en de reiskosten voor het woon-werkverkeer. Die heeft het demissionaire kabinet voorlopig ingevuld op Prinsjesdag, maar de verwachting is dat het nieuwe kabinet daar nog wel op terug zal komen. Een nieuw kabinet betekent immers nieuw beleid.

Is daar wel ruimte voor? Heeft ‘Brussel’ in de persoon van Olli Rehn de Nederlandse begroting van de komende jaren niet dichtgetimmerd met zijn eisen en aanbevelingen?

spierballen De begrotingseis van 3 procent is hard, en wordt de komende jaren nog harder. Nederland moet het tekort jaarlijks met nog eens 0,5 procent terugbrengen, totdat een tekort van minder dan 0,5 procent is bereikt.

Dan is Olli Rehn pas tevreden. Met de aanbevelingen ligt het wat genuanceerder. Rehn heeft per euroland een aantal ‘macro-economische onevenwichtigheden’ vastgesteld die wat hem betreft

43

FORUM #17/20.09.12

achtergrond

huiswerk van brussel

nederland • G eleidelijk hervormen van de woningmarkt: aanpak van de hypotheekrenteaftrek, huurmarkt in beweging krijgen.

• Vergroten van de participatie van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

• Aantrekkelijker maken van tweeverdienersschap.

• Zorgen dat het topsectorenbeleid niet ten koste gaat van fundamenteel onderzoek en van innovatieve bedrijven die niet tot die sectoren behoren.

• Verminderen van de kosten van vergrijzing. Er is meer nodig dan een pen­sioenakkoord en hervorming van lang­durige zorg.

Wie is Olli Rehn?

De 62-jarige Fin studeerde politieke wetenschappen en later economie en internationale betrekkingen. Een voetbalcarrière moest vroegtijdig worden beëindigd wegens een knieblessure.

In 1988 trad hij toe tot de gemeenteraad van Helsinki. Drie jaar later volgde de overstap naar het parlement. In 1995 verruilde hij dat voor het Europees Parlement. In 2003 was Rehn hoogleraar in Finland. Het jaar daarop werd hij benoemd tot eurocommissaris voor uitbreidingszaken. Bij zijn herbenoeming in 2010 kreeg hij economische en monetaire zaken. Vorig jaar kwam daar het begrotingstoezicht bij, met vergaande bevoegdheden.

Rehn gaat door voor onkreukbaar, streng en recht door zee. In het openbaar komt hij wat ambtelijk over. Van een zoon van een handelaar in tweedehands auto’s en een lerares Engels zou je meer overtuigingskracht verwachten.

44

FORUM #17/20.09.12

in de loop der tijd verholpen moeten worden. Hij heeft daarbij geen deadline gesteld, maar wil wel zien dat er iets aan gebeurt. Vandaar de Brusselse ambtenarenmissie naar Den Haag dit najaar. Voorjaar 2013 maakt hij de balans op. Naarmate de tijd vordert, zullen de aanbevelingen steeds concreter worden.

Of en wanneer dat tot het uitdelen van boetes leidt, is afwachten. Het beleid is nieuw en het moet nog blijken hoe hard Rehn het spel speelt.

Tot dusver heeft hij zijn spierballen nog niet (hoeven) laten zien.

Spanje heeft een jaar uitstel gekregen om de 3 procent te halen. Frankrijk mocht wat langer doen over het opstellen van een crisisplan. Het Nederlandse Lenteakkoord is met instemming in ontvangst genomen.

Wel zijn de gemaakte afspraken daarin nog te vaag, vindt Rehn.

Nederland kan wel een potje breken in Brussel op basis van de reputatie dat we een verantwoord financieel beleid voeren. Aan de andere kant hebben we andere lidstaten de afgelopen tijd de financiële maat genomen en gehamerd op een strenge aanpak. Die kunnen we dus zelf ook verwachten.

Lans Bovenberg, hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg,

duitsland

frankrijk

• T erugdringen zorgkosten door meer efficiency.

• Vergroten efficiency van belasting­ systeem.

• Verbeteren van de positie van de lage inkomens op de arbeidsmarkt.

• Verbeteren van de effectiviteit van onderwijs voor achterstandsgroepen.

• Vergroten van de groep fulltime werkende vrouwen.

• Bewaken van de kosten van de energietransitie.

• Stimuleren van concurrentie in de dienstensector.

• T egengaan van segmentatie op de arbeidsmarkt.

• Versoepelen van de ontslagprocedure voor werkgevers.

• Ouderen langer aan het werk houden door arbeidstijdverkorting en demotie.

• Uitbouwen van de volwassenen­ educatie.

• Afstemmen opleiding van jongeren op vraag van het bedrijfsleven.

• Belasting verschuiven van arbeid naar milieu en consumptie.

• Concurrentie vergroten in diverse sectoren: elektriciteit, spoor, zorg, taxi’s.

denkt dat het wel mee zal vallen met de druk van Brussel. ‘Op basis van het Lenteakkoord blijven we volgend jaar in elk geval onder de 3 procent.’ Hij verwijst naar de augustus-raming van het Centraal Planbureau, dat uitgaat van een tekort van 2,7 procent. En in Brussel hebben ze het cpb hoog zitten, weet hij, zeker in vergelijking met rekenmeesters in Zuid-Europa.

Los daarvan ziet Bovenberg geen reden voor een sterk Brussels stempel op de Nederlandse begroting in de komende jaren. Olli Rehn richt zich volgens hem op beleidsterreinen die de Nederlandse politiek zelf ook wil aanpakken. ‘Brussel heeft er wel toe bijgedragen dat het taboe van de hypotheekrenteaftrek af is. Verder verwacht ik dat het nieuwe kabinet gewoon hervormingen zal doorvoeren op de andere grote deelterreinen van arbeidsmarkt, zorg en pensioenen.’

Hij had liever gezien dat daar in het Lenteakkoord al een begin mee was gemaakt. Daarin zitten naar zijn smaak te veel lastenverzwaringen en te weinig bezuinigingen en hervormingen. Maar dat zal, verwacht hij, de komende jaren worden rechtgezet. Niet om-dat Brussel, maar omdat Den Haag het wil. 

45

FORUM #17/20.09.12

Pan-Europese aanbeveling Olli Rehn laat het niet bij aanbevelingen per euroland. Hij heeft er ook één voor de gehele eurozone. Landen met een overschot of een tekort moeten dat terugbrengen, want anders worden de onevenwichtigheden tussen de lidstaten te groot. Landen met een overschot, zoals Nederland en Duitsland, kunnen bijvoorbeeld maatregelen nemen om de binnenlandse vraag te stimuleren. Over deze aanbeveling wordt nog volop gediscussieerd. Zo is het maar de vraag wat er nu zo slecht is aan het hebben van een handelsoverschot.

portret

rik dikken

‘mij maak je niets wijs’ Hij doet denken aan een lightversie van televisiekok Pierre Wind: kaalgeschoren hoofd, druk, amicaal en een stevig Haags accent. Rik Dikken is algemeen directeur van technisch dienstverlener Unica, maar eigenlijk had hij automonteur willen worden. ‘Klaar is het toch nooit.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Bere-enthousiast is hij over het paradepaardje van het bedrijf: een serverpark van het Amerikaanse bedrijf Equinix in het Amsterdamse Science Park. Het interview begint dan ook met een uitgebreide rondleiding door het bijna voltooide gebouw. Unica legt alle installaties aan en is de hoofdaannemer, vertelt algemeen directeur Rik Dikken. Aan de overkant staat een energiecentrale voor de Universiteit van Amsterdam, aangelegd en beheerd door Unica. ‘Unica levert de komende dertig jaar energie aan de universiteit. We kunnen zelfs een koppeling leggen tussen Equinix en de universiteit, zodat we de warmte die een datacenter altijd opwekt, kunnen leveren aan de universiteit’, zegt Dikken met een vet Haags accent.

Dat dateert uit zijn jeugd. Hij is geboren in Rijswijk als tweede zoon in een onderwijzersgezin. Een rebels jongetje, dat opstandig werd van gezag. En dat is wel eens lastig als je beide ouders onderwijzer zijn. ‘Ik heb een half jaar bij mijn moeder in de klas gezeten. Dat vond ik niet leuk. Voordat ik thuis kwam, wisten mijn ouders al wat ik had uit­ gevreten.’

Zijn broer was zijn beste vriend. Ze deden bijna alles samen. Misschien wel omdat ze maar heel weinig in leeftijd verschilden. ‘Mijn moeder was nog van de generatie die dacht dat als je borstvoeding gaf, je niet zwanger kon worden; wij schelen 361 dagen. We gingen samen op dansles en we namen samen autorijles. Onze relatie is nog steeds heel goed. We ontmoeten elkaar regelmatig om een hapje te eten. Hij is heel rustig, heel bedeesd en werkt bij een pensioenadviesbureau.’

Het klinkt als een traditioneel gezin.

‘Dat hadden we denk ik ook. Ik was wel rebels, maar niet naar mijn ouders toe.’

Een potentieel rebels jongetje in een niet erg progressief onderwijzersgezin.

‘Zo sterk heb ik dat nooit gezien. Ik heb niet het gevoel dat ik een moeilijke puberteit had. Dat heeft misschien te maken met mijn moeder, zij vond het rebelse wel leuk.’

46

FORUM #17/20.09.12

portret

Moederskindje?

‘Misschien wel, maar in de positieve zin. Niet dat ik aan de hand van mijn moeder liep. We konden heel goed met elkaar opschieten. Mijn ouders scheelden 24 jaar. Dat heeft misschien ook wel een rol gespeeld.

Mijn vader was relatief oud en mijn moeder was relatief jong. Mijn vader stond er op dat we U tegen ze zeiden. Hij was van 1914, dat was in zijn tijd heel normaal. Mijn moeder vond dat vreselijk. Hij was ook gelovig, daar had ik al helemaal niets mee.’

Toch een brave jongen?

‘Tja. Alleen op school had ik dat tegendraadse.’

Eigenlijk wilde Dikken automonteur worden, lekker zelfstandig sleutelen, maar daar stak zijn moeder een stokje voor. Met een vwo-examen automonteur worden, vond ze iets teveel verspilling van talent.

Geïnspireerd door een oom, begon Dikken na zijn middelbare schooltijd in Voorburg aan een studie Werktuigbouw in Delft. ‘Ik heb een leuke tijd gehad, al dacht ik na een paar jaar wel: ‘Wat doe ik hier? Ik ben eigenlijk helemaal geen techneut.’ Maar ja, ik zat daar nu eenmaal hè. Ik zeg nu altijd: ‘Ik weet er zoveel van dat ze mij niets wijsmaken.’

Maar het is niet zo dat mijn hart bij de techniek ligt. Ik had achteraf veel beter bedrijfskunde kunnen studeren of economie.’

tekortkomingen Na zeven jaar studie in Delft ging Dikken aan de slag bij de tbi-groep, een bouwconglomeraat met onder meer Wolter & Dros en hij schoof al snel door naar projectmanagement. Met gele, rode en oranje markeerstift kreeg hij op de werktekeningen aangegeven voor welke delen hij verantwoordelijk was, want bouwtekeningen lezen was niet zijn sterke kant. Die lag meer in het organiseren van mensen. Dat voordeel 48

FORUM #17/20.09.12

moet veel groter zijn geweest dan zijn tekortkomingen, want enkele jaren later werd hij gevraagd om directeur te worden van de vestiging in Heerlen van Wolter & Dros.

‘Carrière-technisch was dat natuurlijk aantrekkelijk, ik was toen 29.

Uiteindelijk hebben we vijf jaar in Limburg gewoond en daar heb ik geleerd dat dingen vaak anders zijn dan ze lijken.’

En dan ging u een partij gefrustreerd naar huis?

(Een bevestigend gebrom) ‘Ik kreeg de opdracht mee om er een echt Hollands bedrijf van te maken en ik was toen zo naïef dat ik dacht dat het mij zou lukken. Nou, ik zat daar drie maanden en ik merkte: dit wordt echt helemaal niets. Hier maak je geen Hollands bedrijf van. Dat zijn allemaal Limburgers die er omheen zitten, die werken toch allemaal in die cultuur. Dan dacht ik dat ik succes had, maar dan bleek het op een ander niveau anders geregeld. Na nog eens drie maanden wist ik ook hoe de hazen hipten en ik heb het prima overleefd.’

‘Achteraf denk ik: ‘Die mannen waren wel de jongens die het geld verdienden voor het bedrijf.’ Zij kletsten een beetje mee, maar trokken hun eigen plan. Dat is een ervaring waar ik bij Unica veel aan heb. Ik vind nu – zolang iedereen maar binnen het betamelijke blijft – dat je vooral niet moet denken dat je het op het hoofdkantoor beter weet dan de mensen op de werkvloer.’

Na vijf jaar was de koek op in Heerlen. Dikken werd gevraagd als directeur bij het familiebedrijf Unica, een concurrent. Eerst als vestigingsdirecteur in Leusden. Na vier jaar schoof de eigenaar Daan van Vliet Dikken door naar het directieteam. Begin 2007 vond Van Vliet het mooi geweest en Dikken nam het stokje helemaal over. Dat werd het begin van een grote transformatie. Het bedrijf had net een bouwcrisis overleefd en Dikken vond het tijd om de koers te verzetten. Hij loodste

het installatiebedrijf in vier nieuwe marktsegmenten om beter bestand te zijn tegen conjuncturele schommelingen. Unica ging zich ook toeleggen op exploiteren van energiecentrales voor gebouwen, ict en duurzaamheid. Die stap is volgens Dikken ook de reden dat Unica tot nu toe de crisis aardig het hoofd kan bieden.

Vier stellingen De overheid moet fors investeren om het kantorenoverschot kwijt te raken ‘Nee, dat denk ik niet. De markt heeft het probleem gecreëerd, dat moet de markt zelf oplossen. De overheid moet hoogstens een oplossing faciliteren.’

Is dat een mazzeltje geweest of goed leiderschap van Rik Dikken?

‘De mazzel was dat we met deze dip erop voorbereid waren. Maar die dip was toch wel gekomen tegen deze tijd. Een project heeft een kop en een staart. Als die klaar is, ga je naar het volgende. Dan zit je in een golfbeweging. In een dal moet je projecten voor rotprijzen van de markt halen. We hebben gezegd: ‘We moeten van een projectenfocus naar een dienstenfocus.’ Dan ben je stabieler. Daarom leveren wij bijvoorbeeld de Universiteit van Amsterdam voor dertig jaar energie.

Ik was positief verrast hoe snel je de mindset binnen zo’n bedrijf kunt omturnen.’ Grijnzend: ‘Een familiebedrijf vergeet vaak geld te ver­ dienen. Het belangrijkste is daar continuïteit en het doorgeven aan de volgende generatie.’

Er is geen crisis, alleen gebrek aan vertrouwen ‘Er is wel een crisis. De afgelopen jaren hebben we met z’n allen een piramidespel gespeeld. De markten hebben veel waarde gesuggereerd die er in werkelijkheid niet is. Het is net als met geverfd haar, dat moet ook uitgroeien.’

De Olympische Spelen zijn een grote commerciële fuik ‘Fuik vind ik te negatief, maar dat de Spelen commercieel zijn, is zeker. Van de Olympische gedachte is niet veel meer over. Desondanks heb ik er wel van genoten.’

overhoop gegooid Omdat de overstap naar Unica en de verhuizing uit Limburg toch hun leven overhoop gooide, besloten Rik Dikken en zijn vrouw Jeanine om gelijk maar een gezin te stichten. Uiteindelijk kwamen er vier kinderen en na een wooncarrière in Amersfoort, verhuisde het gezin naar Ugchelen, bij Apeldoorn. ‘Jeanine is fulltime huismoeder. Voordat we kinderen kregen werkte ze bij Tempo Team, ze heeft Facilitair Management gestudeerd. Ze cijfert zichzelf makkelijk weg. Dat is een trekje van meer vrouwen, denk ik. Dat moet ook wel als je samenleeft met iemand met mijn soort functies. Ik weet nog dat Dick van Well, oud-voorzitter van Dura Vermeer, bij zijn afscheid zijn vrouw op het podium haalde en zei: ‘In ons vak moet je geen zeur thuis hebben. ’ Dat is precies waar het om gaat.’

Wat bent u thuis eigenlijk voor man?

‘Ik denk dat ik gemiddeld twee werkdagen thuis eet, zelden of nooit met de kinderen. We hebben een hele tijd gehad dat ik dan in mijn eentje uit de magnetron at. Mijn vrouw was daar de laatste jaren wel een beetje klaar mee. Nu laat ze de kinderen alleen eten. Wij eten dan samen om 9 uur, half 10. De kinderen zijn met hun eigen dingen bezig.’

‘Werken vind ik heel leuk, maar er zijn ook andere dingen die ik wil doen. Ik probeer twee keer in de week een uur hard te lopen, een kilometer of 10. En in de kelder staat een roeimachine. Of met de hond wandelen, we hebben een Drentse Patrijs. Ik ben helemaal geen hondenman, maar dit is echt mijn hond, lekker eigenzinnig ras.’

‘Vrijdags om 5 uur gaat voor mij de deur dicht en ben ik vrij tot maandagochtend. Dat accepteer ik ook gewoon. Ik heb het lichamelijk ook nodig om bij te tanken, goed te slapen. Of je 60 uur of 80 uur werkt, klaar is het toch nooit.’

49

FORUM #17/20.09.12

Het immigratiebeleid moet actiever ingezet worden tegen vergrijzing en ontgroening ‘Immigratie is geen duurzame oplossing.

Op de korte termijn kan het wel even verlichting geven.’

rik dikken 1962 Geboren in Rijswijk 1975 Vwo, Huygens Lyceum Voorburg 1981 TU Delft 1990 Wolter & Dros, vestigingsleider 1996 Unica, vestigingsdirecteur 2000 Unica, groepsdirecteur 2007 Unica, algemeen directeur

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Droste opgericht in 1863 wat Chocoladefabrikant

Hier geen Oempa Loempa’s die Wonkarepen produceren. Gerardus Johannes Droste kiest voor zijn fabriek echte mensen als werknemers. Zoals de twee heren op de foto. Zij bewaken het afkoelen van de cacaobonen. Die worden eerst verhit om los te komen van de dop. Daarna vallen ze in deze grote bak waar ze door draaiarmen worden verspreid. Zakken vangen straks de afgekoelde boontjes op uit de zijkanten van de bak. De twee borsteltjes op de draaiarmen worden waarschijnlijk gebruikt om de laatste bonen in de zakken te schuiven. Bonbons, repen, chocoladefiguren, pastilles, chocoladeletters en cacaopoeder.

Hier wordt het allemaal gemaakt.

Aan het cacaopoeder dankt Droste zijn eerste beeldmerk. Een verpleegster serveert een heilzaam kopje chocolademelk. Het beeldmerk met het ‘Droste-effect’: telkens een verkleinde versie van zichzelf. Kijk maar eens thuis in de kast. Daar staat vast wel een oud Drosteblik.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Henk Blansjaar/hh, 1957

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

50

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Maurits Kuypers (Duitsland), Jessica Maas (Turkije), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Hans Moleman (China), Maaike Veen (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Tineke Bakker-van Ingen, Sven Bontje, Erik te Brake, Guusje Dolsma, Frits de Groot, Thomas Grosfeld, Jeroen Lammers, Jos Rijkhoff.

Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@

FORUM #17/20.09.12

vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vnoncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan.

Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Gerard Til, Hollandse Hoogte Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

51

FORUM #17/20.09.12

Advertentie