Opinieblad Forum 19

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#19/18.10.12

Eindsignaal voor Defensie?

Bezuinigingen treffen ook bedrijfsleven achtergrond Super-toezichthouder: de almacht van de acm 24

actueel EĂŠn jaar GreenDeals: zien we al resultaat? 16

interview Jan Mengelers (tno) wil innovatie naar Duits model 38

inhoud #19 Rubrieken

37

4 Opinie vno-ncw • Credit crunch voor Nederlandse bedrijven niet lijdzaam afwachten • Doorbraak impasse fnv biedt hoop voor hernieuwd overleg • Loon- en inflatieplan imf brengt onze exportpositie in gevaar • Steun geeft ruimtevaartsector even lucht • vno-ncw West: Nieuwe helden

8 De foto Groen doen

14 En broer ‘Ik ben wat explosiever’

21 Scheer Topvrouwen

14

22 Vijf vragen aan Marck Hagen, voorzitter Jong Management

23 Uitspraken 28 Buitenbeeld Jeroen van der Veer

29 Vereniging 37 Mohikanen ‘Met matten kan ik niet rondkomen’

41 Belrondje Moeten de lonen omhoog?

22

46 Buitenland Curaçao vecht tegen imago

47 Overlevers Hollandia Matzes

47 Colofon

2

FORUM #19/18.10.12

24

rubrieksnaam

42

Artikelen 10 Help, Defensie wordt uitgekleed Tanks, helikopters, schepen, troepenmacht. De bezuinigingen bij Defensie hebben er flink ingehakt. En dat kost banen, omzet en export. Bij de krijgsmacht, maar ook voor het bedrijfsleven. Peloton halt, keer om!

16 Hoera: de Green Deals zijn 1 jaar!

Geen zak geld, maar gewoon doen. Zo gingen overheid en ondernemers een jaar geleden aan de slag met de GreenDeal-aanpak. Groene ideeën laten floreren en stimuleren. Goed voor de economie en het milieu. Eén jaar later: hoe staat het er nu voor?

10

24 Nieuw: de toezichthouder die alles mag Vanaf 1 januari is Nederland een nieuwe toezichthouder rijker. Die alles mag zonder zelf iets prijs te geven. Als minister Verhagen van el&i zijn zin krijgt, houdt de Autoriteit Consument en Markt straks iedereen in zijn greep. Beware of the octopussy.

38 Jan Mengelers wil Nederland uit de stilstand halen Dat Nederland net naar plaats 5 is gestegen op de innovatieranglijst, stelt Jan Mengelers niet gerust. Prestaties uit het verleden, zijn geen garantie voor de toekomst, waarschuwt de bestuursvoorzitter van tno. ‘Onze concurrentiepositie komt onder druk te staan.’

42 Ewoud Goudswaard is geen geitenwollensokkentype Na vier maanden reizen kwam hij tot inkeer. Bankier Ewoud Goudswaard verruilde ing voor een carrière bij de duurzame asn Bank. Hij wilde zijn zoon zien opgroeien én zijn idealen verwezenlijken. ‘Hier zal je geen snelle jongens aantreffen.’

3

FORUM #19/18.10.12

opinie vno-ncw

Een sterke handelsnatie zijn. Welk land ter wereld streeft er niet naar momenteel? Bittere noodzaak immers, nu de binnenlandse groei wereldwijd lijkt te stokken. Een sterke handelsnatie was Nederland eeuwen geleden al. We hadden de juiste schepen, we hadden de talenkennis, de ondernemingszin, de technologie. Al met al genoeg om net een of meerdere streepjes voor te hebben op de rest. Welvaart en vooruitgang was ons deel.

U voelt hem al aankomen: de vraag is of we die streepjes ook nu nog hebben. Van snelle zeilschepen moeten we het al lang niet meer hebben in de handel (alhoewel je voor de mooiste zeiljachten nog steeds in Nederland moet zijn). En ondernemingszin, technologie en talenkennis zijn nu ook in andere landen ruim voorradig. Dat is mooi, want dat brengt welvaart wereldwijd en niet alleen in ons hoekje van de aardbol. Maar tegelijkertijd stelt het ons wel voor een reële uitdaging. Een sterke handelsnatie zijn en vooral blijven, is immers moeilijker dan ooit voor een klein land als Nederland. Het kan maar op één manier: alles moet kloppen.

Dus ja, dan begin ik weer over ons topsectoren-beleid dat ervoor moet zorgen dat alles erop gericht is om onze sterkste sectoren te laten excelleren. En ja, dan begin ik over innovatie, waar de overheid, net als het bedrijfsleven in moet investeren, maar het bedrijfsleven meer aan het stuur moet zitten. En natuurlijk, dan begin ik over Defensie waar de bezuinigingen tot op het bot en zelfs erdoorheen dreigen te gaan, wat slecht nieuws is voor ons bedrijfsleven en voor

jeroen poortvliet

Streepjes

de handel. En dan begin ik ook over ons GreenDeal-beleid, een uniek Nederlandse aanpak, die ervoor zorgt dat de Nederlandse economie sneller verduurzaamt en die weer nieuwe duurzame innovaties oplevert. En dan heb ik het toch ook nog maar een keer over het belang van een minister van Buitenlandse Handel en het belang van een sterk Europa.

Oude koek, zegt u? Misschien. Maar zoals ik al zei: het gaat alleen als álles klopt. En als iedereen, bedrijfsleven, overheid, wetenschap, politiek zich erop toelegt. Men zegt wel: it takes a village to raise a child. Ik zeg: hetzelfde geldt voor onze toekomstige welvaart.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw

Doorbraak impasse fnv biedt hoop voor hernieuwd overleg • fnv-beraad van vorige week goed afgelopen • Dat biedt kansen voor overleg • Middenkabinet kan steun van middenveld goed gebruiken De uitkomst vorige week van het tweedaagse beraad van fnv in beweging en de bij haar aangesloten bonden was goed nieuws. Voor de vakbeweging zelf maar in principe ook voor werkgevers. Er werden besluiten genomen over een nieuwe structuur. De grote bonden, fnv Bondgenoten en AbvaKabo fnv, splitsen zich op in herkenbare sectoren. Deze sectoren waar ook zzp’ers, ouderen en werklozen onderdeel van uitmaken, krijgen een eigen bestuur. Het hoogste democratisch orgaan van de vakbeweging wordt het ledenparlement. Dat komt deze maand voor het eerst bijeen. Ook komt er een algemeen bestuur, dat zal bestaan uit een voorzitter en zestien bestuursleden. Zeven leden, inclusief de voorzitter, vormen het dagelijks bestuur.

Waarom is dit nu goed nieuws? Op de eerste plaats omdat de fnv niet 4

FORUM #19/18.10.12

aan de interne ruzies ten onder is gegaan maar in de woorden van voorzitter Ton Heerts ‘een scherpe bocht’ genomen heeft en nu weer op de ‘rechte weg’ zit. De hoop is bovendien dat de nieuwe structuur een einde maakt aan de verlamming waar de fnv zo lang mee heeft gekampt. Dat maakt – op termijn, maar hopelijk zo snel mogelijk – de weg vrij om weer gezamenlijk met de werkgeversorganisaties te gaan praten over de aanpak van de crisis en over hoe groei en werkgelegenheid teruggebracht kunnen worden in Nederland.

Juist nu vvd en PvdA werken aan de totstandkoming van een middenkabinet is dat cruciaal. Een vvd-PvdA-kabinet zal aan stabiliteit winnen als het kan rusten op steun vanuit het maatschappelijke middenveld. Er liggen belangrijke onderwerpen op tafel. Laten we hopen dat alle partijen zo snel mogelijk aanschuiven. 

wandelgangen

krediet voor bankenbelasting Staatssecretaris Weekers van Financiën grijpt in als de bankenbelasting een te grote invloed heeft op de kredietverlening door banken. Dat is het geval bij een ‘acuut forse krimp’ of enkele kwartalen van afname van de kredietverlening. Weekers zal dan de bankbelasting ‘heroverwegen’ of onderzoeken of het mogelijk is om kredietverlening minder te belasten en op die manier aantrekkelijker te maken.

Op basis van cijfers van De Nederlandsche Bank (dnb) gingen Weekers en de Kamer in eerste instantie uit van een afname van de kredietverlening van 500 miljoen euro bij een bankenbelasting van 300 miljoen euro. Volgens nieuwe cijfers zou de afname wel eens 20 5

• Overmaat aan bankregels dwingt krimp van bankbalansen af • Daardoor fors minder ruimte voor kredietverlening

dijkstra

D66-Kamerlid Kees Verhoeven acht de tijd rijp om de verruiming van de winkeltijden weer eens van stal te halen. ‘De vvd is weer frank en vrij om haar liberale vleugels uit te slaan, waar dat de afgelopen jaren niet kon door de sgp’, zegt hij in een toelichting. Verhoeven doelt daarmee op de afspraak die de vvd en de pvv hadden gemaakt met de sgp in ruil voor de steun van die partij aan de gedoogcoalitie op andere terreinen. De behandeling in de Tweede Kamer van de initiatiefwet van Verhoeven werd om die reden bij gebrek aan een Kamermeerderheid afgebroken.

Als het aan Verhoeven ligt, mogen gemeenten eind dit jaar of begin volgend jaar zelf bepalen of winkels open mogen op zondag.

Credit crunch niet lijdzaam afwachten

‘Ondernemers willen het graag, consumenten vinden het fijn, en het is goed voor de economie en de werkgelegenheid.’ Nu mogen winkels twaalf zondagen per jaar open, of wekelijks als het om toeristisch gebied gaat. De D66’er rekent in elk geval op de steun van de nieuwe coalitiegenoten vvd en PvdA, en dus een meerderheid.

Verhoeven: te koopzondag

miljard euro per jaar kunnen zijn bij een bankenbelasting van 600 miljoen euro, waarvoor nu is gekozen. dnb geeft daarbij aan dat het moeilijk schatten is vanwege de marktomstandigheden en de vele maatregelen die de bankensector treffen.

Als Weekers terugkeert op Financiën, kan hij zelf de kredietverlening in de gaten houden. Anders is het aan zijn opvolger.

dijkstra

tijd voor nieuwe winkeltijden

Een horrorscenario doemde vorige week op uit het kpmg-onderzoek naar de gevolgen van de stapeling van nieuwe regels en eisen voor de Nederlandse bankensector. Deze nieuwe bankregels brengen de kredietverlening een zware slag toe, zo berekende het bureau.

De nieuwe regels, bedoeld om banken crisisbestendig te maken, zorgen ervoor dat banken tot 200 miljard euro minder aan kredieten zullen kunnen verstrekken. Ook zullen kredieten naar verwachting duurder worden. Een dergelijke credit crunch zal grote schade toebrengen aan de Nederlandse economie en woningmarkt.

Uit het onderzoek in opdracht van vno-ncw blijkt dat de stapeling van regelgeving voor de banken grote effecten zal hebben. Zo moeten banken substantieel meer kapitaal aanhouden en worden ze geconfronteerd met hogere financieringskosten. Ook zal de rapportagedruk sterk toenemen. Volgens kpmg toont het onderzoek aan dat het voor banken onmogelijk is om met uitsluitend kostenbesparingen aan de eisen te voldoen.

Uit het onderzoek blijkt ook dat de noodzaak om de balans te krimpen vooral veroorzaakt wordt door de eis meer langlopende financiering aan te houden voor hypotheken. Een lichtpuntje is dat we in Nederland de unieke situatie hebben dat er veel lange financiering beschikbaar is bij de pensioenfondsen. Dat biedt kansen om banken te ontlasten door het benutten van de pensioenbeleggingen. De pensioenfondsen, die zelf ook zo hun problemen hebben, moet tegelijkertijd perspectief worden geboden door het huidige procyclische pensioencontract in te ruilen voor een nieuw pensioencontract dat generatieproof en maatschappelijk houdbaar is en stabiele premies kent. Een dergelijke oplossing zou een enorme stap voorwaarts zijn om de kredietverlening, de woningmarkt en daarmee ook de economie weer op gang te brengen. In de tussentijd moet de schade van de nieuwe regelgeving voor banken aan de Nederlandse economie en woningmarkt zoveel mogelijk worden beperkt. Dat kan door geen Nederlandse koppen, zoals een bankbelasting, te hanteren die de kredietverlening aantasten. Ook moet er geen hoger depositogarantieplafond komen dan in Brussel wordt vastgesteld.

Een scheiding van nuts- en zakenbanken, die het nog lastiger maakt voor nutsbanken om financiering aan te trekken voor hypotheken en andere kredieten, is contraproductief. Wel is het van belang om te komen tot een Europese bankenunie en daarmee een betrouwbare, open Europese bankomgeving. Dit zal Nederlandse banken in staat stellen in andere Europese landen opgehaald spaargeld in te zetten voor de financiering van de Nederlandse economie.  www.vno-ncw.nl/financiering

Weekers: slag om arm FORUM #19/18.10.12

opinie vno-ncw

• Ruimtevaart krijgt toch steun van kabinet • Toezegging van 68 miljoen euro tot 2015 geeft even rust • Kabinet moeten laten zien dat het esa structureel steunt Het is misschien wat veel gevraagd om van Nederlandse politici te verlangen dat zij zich meer gedragen als John F. Kennedy. Maar als het gaat om ruimtevaart kun je de iconische president van de vs wel tot voorbeeld nemen. Ruimtevaart is een kwestie van langetermijnbeleid.

Onlangs kondigde demissionair minister Verhagen aan komend jaar toch geld uit te trekken voor het Nederlandse ruimtevaartprogramma. Terecht, want het levert de economie vier keer meer op dan het kost. Eigenlijk was de minister van plan de sector fors te korten, wat leidde tot maandenlange pleidooien uit de hightech ruimtevaartbranche.

Verhagen is precies op tijd voor de internationale conferentie van de Europese ruimtevaartorganisatie esa in november, waar de verdeling van de projecten wordt besproken. esa zal opgelucht, maar niet erg onder de indruk zijn van Verhagens toezegging tot 2015. Het programma denkt in projecten die langer duren dan twee jaar. Om goede, innovatieve en belangrijke projecten te krijgen, moet je als donateur blijk geven van een zeker enthousiasme. Na lang aarzelen toch maar voor even betalen en daarna zien we wel weer, is niet erg overtuigend. En wie niet bijdraagt aan esa krijgt geen projecten. Wie aarzelt, speelt niet mee op het centre court. Daar zit ‘m dus de crux.

Verhagen heeft laten zien dat Nederland de ruimtevaart niet afschrijft, maar hij heeft daar niet het enthousiasme voor laten zien dat André Kuipers veroorzaakte bij veel andere Nederlanders. Na deze eerste aarzelende stap moet de regering nu aangeven dat ze het gekozen pad verder wil aflopen.

Het Nederlandse paradepaardje, het ruimtevaartcentrum estec in Noordwijk, heeft al de begeerte opgewekt van de Duitsers. Zij hebben naar verluidt al laten weten welke onderdelen zij graag binnen hun grenzen willen hebben.

John F. Kennedy kondigde in 1961 aan dat ‘de vs een man op de maan zou zetten en veilig terugbrengen’. De Amerikanen deden er acht jaar over en het project zou bijna 20 miljard dollar kosten. Zo groot hoeft de Nederlandse minister van el&i ook weer niet te denken. Maar wel een beetje groter dan nu.  Zie ook het artikel ‘Is er nog hoop voor de ruimtevaartsector?’ in Forum 22 van 1 december 2011 op www.vno-ncw.nl/industriebeleid

6

FORUM #19/18.10.12

vno-ncw west jeroen poortvliet

Steun geeft ruimtevaartsector even lucht

Nieuwe helden Jonge, gedreven ondernemers. Vol lef en goede ideeën. Onze ‘Nieuwe Helden’ noemden we ze tijdens ons laatste congres. Ondernemers die niet doemdenken maar doen. Ze zijn er volop.

Neem de 30-jarige ontwerper Daan Roosegaarde die zich met enige zelfspot half dominee, half entrepreneur noemt en met functioneel en verrassend design de wereld verovert. ‘Veranderingen en kansen pakken tijdens een crisis, zo is Philips ook begonnen. Ik wil het nieuwe Philips zijn’, zo zegt hij ambitieus.

Of Dennis Karpes die een droom in werkelijkheid omzette met Dance4Life, een organisatie die met dansevenementen voorlichting geeft aan jongeren over hiv en aids en nu in 32 landen actief is. Met zijn Naga Foundation wil Dennis de grootste groene footprint ter wereld in de droge grond van Afrika achterlaten. Met een vierduizend jaar oude methode om het zeldzame regenwater in diep gegraven gleuven op te vangen, voltrekt zich in Afrika nu al een wonder.

Maar dichter bij huis laat ook de 25-jarige Billy van der Valk zien dat hij in tijden van recessie met een verrassende formule in zijn hotel in Nootdorp verbazingwekkende groeicijfers kan realiseren. Net als Koen Gonnissen die met een enorme drive de game-industrie een nieuwe inhoud geeft en geweldsspelen vervangt door spannende games om talenten te ontwikkelen bij kinderen.

Ik denk dat deze Nieuwe Helden niet alleen een inspiratie kunnen zijn voor hun collega-ondernemers, maar ook voor de politiek. Natuurlijk is het belangrijk dat tijdens de formatiebesprekingen oplossingen worden gevonden voor de vastgelopen woningmarkt, voor de pensioenen. Maar laten ze niet vergeten dat ondernemers uiteindelijk de maatschappij dragen, de economie, het welzijn in dit land. Een nieuw kabinet moet daarom ondernemers faciliteren.

Laat ze daarbij vooral de categorie van de jonge, innovatieve, startende ondernemer niet vergeten. De Nieuwe Helden van vandaag zijn immers de aanjagers voor morgen voor ondernemend Nederland.

René Klawer Voorzitter vno-ncw West

wandelgangen

dijkstra

cda-Kamerlid Sander de Rouwe wil treinreizigers met een bonus verleiden thuis te blijven bij slecht winterweer. Dat ‘ontlast de kwetsbare spoorsituatie’. De ns hebben op zo’n dag mensen minder te vervoeren en de reizigers in kwestie kunnen ongestoord thuis werken of een dag vrij nemen. ‘Liever een bonus voor de reiziger dan voor de ns-top’, aldus De Rouwe.

Proeven met spitsmijden op de weg kunnen als voorbeeld dienen.

Ook wordt hier en daar al geëxperimenteerd met spitsmijden in de trein. Dat kan reizigers 35 euro per week opleveren. De Rouwe had hierover vorige week met minister Schultz en de Kamer willen

spreken, maar het debat over het voorkomen van chaos op het spoor op winterse dagen is uitgesteld tot na het herfstreces omdat de Kamer nog wat vertrouwelijke documenten wilde inzien. Dat wordt dus dichter in de buurt van nieuwe winterse dagen.

De Rouwe: niet op de spits

handel hoort bij el&i

zijn, terwijl een staatssecretaris van Handel vooral op pad in het buitenland moet zijn. En daar mag hij zich dan voor de vorm minister Minister Verhagen van Econominoemen, want dan heb je indersche Zaken, Landbouw en Innodaad meer aanzien. vatie ziet weinig in het benoemen Overigens zal cda’er Verhagen er van een aparte minister van Hanzelf hoogstwaarschijnlijk niet meer del, zoals voorgesteld door vnoover gaan, aangezien de vvd en de ncw-voorzitter Bernard Wientjes.

Die ziet wel iets in een minister van PvdA nu aan zet zijn, ook voor wat betreft de poppetjes.

Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Die twee beleidsterreinen liggen in elkaars verlengde, vindt hij. En een minister heeft internationaal toch meer aanzien dan een staatssecretaris.

Verhagen vindt dat handel gewoon bij zijn ministerie hoort. Hij wil er wel een staatssecretaris bij. In deze kabinetsperiode was Henk Bleker staatssecretaris voor zowel handel als landbouw, en dat was toch een beetje veel. Met zijn achtergrond was Bleker bovendien meer op landbouw dan op handel gericht.

Bleker moest vaak in de Kamer Verhagen: geen koehandel 7

FORUM #19/18.10.12

dijkstra

bonus voor thuisblijvende forens

Exportpositie in gevaar door loonen inflatieplan imf • Het imf pleit voor het verhogen van de lonen en de inflatie • Maar dat brengt exportpositie Nederland in gevaar • En werkloosheid loopt daardoor op Het waren slechts een paar alinea’s in het imf-rapport World Economic Outlook van honderden pagina’s, maar toch: de regels sloegen in als een bom. Het gezaghebbende imf schreef dat ‘eurolanden met een overschot de lonen en de inflatie in eigen land sterker moeten laten stijgen om de eurozone beter in balans te krijgen.’ Met andere woorden: of Nederland de lonen en prijzen aub wil laten oplopen. Dat moet ervoor zorgen dat de in moeilijkheden verkerende zuidelijke eurolanden het makkelijker krijgen om hun waren af te zetten in ons land. Andersom zullen ze minder Nederlandse producten invoeren, want die zijn te duur geworden. Wat goed is voor het zuiden, is ook goed voor ons, denkt het imf. Het is overigens zeer de vraag of de zuidelijke eurolanden geholpen zijn met deze oplossing. We importeren relatief weinig uit de zuidelijke landen. Een aantrekkende import zal de zuidelijke landen niet uit het slop kunnen trekken.

Het imf-idee is gevaarlijk. Nederland exporteert een zeer groot deel van zijn producten naar andere landen. Dat doen we goed; ons land is een export-kampioen. Dit zeer succesvolle economische model moet je niet om zeep helpen door de lonen en dus de prijzen extra op te laten lopen. Voor Nederlandse exporteurs betekent dat immers dat zij hun concurrentiepositie op de wereldmarkt zien verzwakken. Consumenten krijgen meer te besteden dankzij de hogere lonen, maar of dit de werkgelegenheid op peil kan houden is zeer de vraag. Onze grootste handelspartner Duitsland, om maar een voorbeeld te geven, heeft de loonkosten sterk in toom gehouden, waardoor onze handelspositie al wat zwakker was en is. Om dan de lonen nog eens extra te verhogen zou bijna economische zelfmoord zijn voor delen van onze maakindustrie. Of voor onze agrarische sector. Dan stijgt het aantal werklozen in Nederland mogelijk nog sneller dan nu al het geval is.

Want mocht het imf het vergeten zijn; ook in Nederland stijgt de werkloosheid. Volgend jaar zitten we volgens de voorspelling van het Centraal Planbureau op een werkloosheid van meer dan een half miljoen mensen. Dat is het hoogste aantal sinds 1995.

Nog meer mensen de werkloosheid in jagen zal het economisch vertrouwen van de Nederlandse burger geen goed doen. Geef ze eens ongelijk.  www.vno-ncw.nl/conjunctuur

de foto rubrieksnaam

Gevonden voorwerp Amsterdam, 10 oktober – Over de Magere Brug naar het Koninklijk Theater Carre. Het orkest van de Gevonden Voorwerpen uit Londen ging in optocht al blazend en toeterend door Amsterdam. Zij traden op tijdens de Dag van de Duurzaamheid met instrumenten gemaakt van gevonden voorwerpen.

Elders in Nederland leverden ceo’s van bedrijven hun autosleutels in om tien dagen lang een zogenoemd Low Car Diet te volgen. Met openbaar vervoer, fiets of gedeelde wagen naar het werk in plaats van met de eigen auto. Een dag eerder riepen de deelnemers aan de Dutch Sustainable Growth Coalition (Unilever, AkzoNobel, Heineken, Philips, FrieslandCampina, Shell, klm, dsm, vno-ncw en Ernst & Young) Mark Rutte en Diederik Samsom op om in het regeerakkoord werk te maken van duurzame economische groei. ‘Wij willen maximaal bijdragen aan het oplossen van de grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd.’

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Patrick Post/hh

8

FORUM #19/18.10.12

rubrieksnaam

9

FORUM #19/18.10.12

omslag

ingerukt mars!

Bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen. Defensie dreigt totaal te worden uitgekleed. Dat kost banen, omzet en export: bij de krijgsmacht en in het bedrijfsleven. ‘We naderen de kritische grens.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Werry Crone/HH

10

FORUM #19/18.10.12

‘Beste Wouter, beste Henk’. Zo begon de brandbrief die Wim van de Donk, Commissaris van de Koningin van de provincie Brabant, mede namens het Brabants bedrijfsleven en de burgemeesters van de vijf grootste steden in de provincie stuurde. Eind september viel hij op de deurmat bij informateurs Wouter Bos (PvdA) en Henk Kamp (vvd).

Van de Donk is er niet gerust op dat de partijen die nu gesprekken voeren over de vorming van een nieuwe regering, voldoende van de ernst zijn doordrongen: Defensie en bedrijfsleven kunnen niet zonder elkaar. En verdere bezuinigingen zullen alleen maar meer schade aanrichten. Aan het leger zelf, maar ook aan het bedrijfsleven en de economie. Van den Donk: ‘We moeten het in Nederland hebben van hoogtechnologische innovatie, hoogtechnologisch onderhoud. Waarbij Defensie een belangrijke partner is. Maar de sterke positie die we de afgelopen jaren mede dankzij die samenwerking hebben opgebouwd, is door de nieuwe bezuinigingen die er dreigen aan te komen serieus in gevaar. Natuurlijk, je kunt altijd ruimte proberen te zoeken in de begroting. Maar er komt een moment dat je je moet afvragen of een systeem nog wel robuust en geloofwaardig is. En bij Defensie hebben we nu echt de bodem bereikt.’

De Commissaris van de Koningin staat niet alleen in zijn opvattingen.

Uit het rapport De Waarde van Defensie (zie kader Wat is Defensie waard?), dat het Haags Centrum voor Strategische Studies op 8 oktober presenteerde, blijkt ook onomwonden wat de gevolgen zijn. De

onderzoekers constateren dat de baten van de krijgsmacht voor het Nederlandse publiek onvoldoende zichtbaar zijn. Daardoor blijft het debat over Defensie nu te vaak steken bij discussies over de hoogte van het budget. Zonde, vinden ze. Want daardoor krijgt de werkelijke waarde die Defensie voor Nederland heeft veel te weinig aandacht.

Niet alleen de inzet voor vredesmissies vraagt om een volwaardige Defensie. De krijgsmacht speelt ook een belangrijke rol voor Nederland als handelsnatie, bijvoorbeeld door het beveiligen van schepen tegen aanvallen van piraten. Maar ook waar het gaat om de werkgelegenheid is Defensie een niet weg te cijferen factor. Met zo’n zestigduizend medewerkers is de krijgsmacht een van Nederlands grootste werkgevers. En dat is nog exclusief de vijftienduizend mensen die werken in de defensie-gerelateerde industrie. Een industrie die goed is voor een jaaromzet van 3 miljard euro, waarvan twee derde export.

serieus gevaar ‘Willen we écht terug naar het tijdperk van de gebroken geweertjes?’

Van de Donk, gruwt bij het idee. ‘De geschiedenis heeft ons geleerd dat we ons op geen enkel moment slappe knieën kunnen veroorloven. En wat doen wij? We stellen gewoon complete squadrons gevechtsvliegtuigen buiten bedrijf.’

Prima dat wordt nagedacht over een Europese defensiepolitiek, vindt Van de Donk. ‘Maar zolang in de gesprekken daarover nog geen schot 11

FORUM #19/18.10.12

zit, moet je dit soort onomkeerbare stappen niet willen zetten. En ook als die grensoverschrijdende defensiepolitiek tot stand komt, zal een substantiële Nederlandse bijdrage worden gevraagd.’ Hij verbaast zich er ook over hoe gemakkelijk het belang van Defensie voor de interne veiligheid terzijde wordt geschoven. ‘Een voorbeeld: als er straks geen tank meer is om bij een bosbrand een brandgang te trekken, heeft dat vergaande en kostbare gevolgen. Ik weet het wel: die tanks zijn daar niet primair voor bedoeld, maar het is wel handig dat we ze daarvoor kunnen gebruiken. Nog verder bezuinigen brengt deze vormen van samenwerking serieus in gevaar.’ Zijn allergrootste zorg: de gevolgen voor de economie. In Brabant, maar ook daarbuiten.

stappen voor ‘We doen als toeleverancier veel werk in de defensiemarkt’, vertelt Paul Malcontent, business manager bij vdl Defence Technologies uit Helmond. Het bedrijf, onderdeel van de vdl Groep, is een van de vele Nederlandse bedrijven die hun brood verdienen met Defensieopdrachten (zie kader Verdienen aan Defensie). vdl Defence Technologies produceert onderdelen voor rups- en wielvoertuigen, met name voor buitenlandse fabrikanten. ‘Op dit moment leveren we onder meer een bijdrage aan een order van de Nederlandse staat (voor een kleine serie Kodiak genievoertuigen; red.). De onderdelen die bij ons van de productielijn komen, gaan naar de assemblage-

omslag

Wat is Defensie waard?

De Nederlandse defensie-industrie zet jaarlijks ruim 3 miljard euro om. De bedrijven die in deze markt actief zijn, bieden hoogwaardige werkgelegenheid aan vijftienduizend mensen. Maar er is meer. Het onderzoek De Waarde van Defensie van het Haags Centrum voor Strategische Studies (hcss) brengt in beeld dat Defensie een van de grootste opleidingsinstituten van ons land is, met jaarlijks zo’n zesduizend gediplomeerden. Velen van hen stromen na verloop van jaren door naar het bedrijfsleven. Volgens het onderzoek kan Defensie een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van cybercriminaliteit. Nu levert deze vorm van criminaliteit jaarlijks nog zo’n 20 tot 30 miljard euro schade op. Ook in de ondersteuning van civiele hulpdiensten en nationale en lokale overheden is voor Defensie een rol weggelegd. Alleen al vorig jaar werd de krijgsmacht daarvoor dik tweeduizend maal ingezet. Voor uiteenlopende klussen, variërend van dijkbewaking (door F16’s met infraroodcamera’s) en de bestrijding van bosbranden (door heli’s met waterzakken), tot evacuatie van mensen (met legertrucks en -vaartuigen).

lijn van de buitenlandse fabrikant. En vervolgens komen de complete voertuigen terug naar Nederland.’

Maar de hoeveelheid nieuwe projecten loopt wél terug. Dat geldt overigens niet alleen voor ons land. Ook elders in Europa neemt de vraag naar nieuw materieel af. ‘Als die trend doorzet, zullen we daar op moeten reageren. In dat geval zullen we onze focus moeten verleggen richting de instandhouding (onderhoud; red.) van bestaand materieel.’

Veel ontwikkelingswerk dat vdl Defence Technologies in eerste instantie doet voor Defensie, komt later ook ten goede aan de civiele markt. Zoals het geval is bij de zogenoemde pick and place machines die we voor de elektronische industrie produceren. Het werk dat het bedrijf doet voor de krijgsmacht, levert ook een concurrentievoordeel op voor het civiele werk. ‘We hebben vanwege dat werk certificaten moeten halen waarmee we kunnen aantonen wat we in huis hebben.

Neem onze lassers, die zijn Champions League. Dat gegeven gebruiken we natuurlijk ook in andere markten. Want als ik de buitenwereld kan uitleggen dat we gecertificeerd pantserstaal mogen lassen, loop ik stappen voor op de concurrentie. Het is dan veel gemakkelijker om een klant uit te leggen dat juist wij zijn object, bijvoorbeeld een kraan, conform de specificaties in elkaar kunnen zetten.’

Het zal niemand verbazen dat Malcontent zeer te spreken is over de samenwerking met Defensie. Ook al omdat het zijn organisatie scherp houdt. ‘De krijgsmacht kenmerkt zich door engineering op de grens.

12

FORUM #19/18.10.12

De organisatie stelt hoge eisen. Een product moet zo licht mogelijk zijn, maar tegelijk ook zo sterk mogelijk. En daar liggen voor mijn techneuten geweldige uitdagingen. Ik merk nu nog elke dag dat het werk voor Defensie de mensen naar een hoger technologisch niveau tilt. Als het werk voor de krijgsmacht terugloopt, kun je er op wachten dat dit effect minder wordt. En dat zou ik erg jammer vinden.’

doodzonde Bij Defensie zelf zijn ze ook zeer te spreken over de samenwerking.

Sander Schnitger, commandant luchtstrijdkrachten, stelt zelfs dat de krijgsmacht niet meer zonder die samenwerking kan. Een voorbeeld: het logistiek centrum Woensdrecht. De onderhoudsorganisatie van de luchtmacht die daar is gevestigd, besteedt nu al 70 procent van het werk uit, zegt Schnitger. ‘Dat scheelt geld, tooling en engineering.’ En wat voor onderhoud geldt, geldt ook voor innovatie. Dankzij de samenwerking met het bedrijfsleven kan dat sneller, beter en goedkoper. ‘We zouden het werk niet meer zelf aankunnen. De organisatie zou er fors voor moeten groeien en daar hebben we het geld niet meer voor.’

Ook Schnitger kijkt met spanning naar de onderhandelingen over een nieuw kabinet. Vooral de laatste bezuinigingsronde bij Defensie heeft diepe sporen nagelaten in de operationele capaciteit. ‘We hebben van alles stil moeten zetten: tanks, helikopters, schepen. Dat hakt vreselijk

Verdienen aan Defensie?

Friesland, Groningen, Brabant, Drenthe…

De lijst met Nederlandse bedrijven die een link hebben met Defensie is indrukwekkend. Er prijken relatief veel bekende namen op als Fokker Services (onderhoud en service vliegtuigen), Thales Nederland (ontwikkeling en productie van radarsystemen) en ruimtevaartonderneming Dutch Space. Maar ook minder bekende, zoals Airborne International (producent van composieten) en Bradford Engineering (ontwerp, ontwikkeling en productie van elektronische en mechanische producten voor de ruimtevaart).

De Brabantse Commissaris van de Koningin Wim van de Donk weet zich in zijn oproep aan informateurs Bos en Kamp gesteund door onder meer de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw). Het is niet de eerste keer dat deze regionale ondernemersvereniging pleit voor ‘snijden met beleid’ in de Defensieorganisatie. En de bzw staat ook niet alleen in zijn oproep. Ook in andere delen van het land laten ondernemersorganisaties van zich horen. Zo riep vno-ncw Noord het kabinet vorig voorjaar nog op om Noord-Nederland niet onevenredig hard te treffen bij komende bezuinigingsrondes. In een toelichting op een brief aan het kabinet wees directeur Lambert Zwiers er op dat Defensie – met de kazernes in Assen en Havelte en de vliegbasis in Leeuwarden – nauw verweven is met de Noord-Nederlandse economie. Opheffen van legeronderdelen heeft volgens hem grote gevolgen. ‘De regio kent een betrekkelijk ijle economie, waardoor het moeilijk is om vervangende werkgelegenheid te genereren.’ www.bzw.nl, www.vno-ncwnoord.nl

in op ons vermogen ons werk te doen. Maar het hakt ook in op de hoeveelheid werk die we in Nederland kunnen wegzetten.’ Een volgende bezuinigingsronde zou volgens hem het einde van Defensie als samenhangende organisatie betekenen. En daarmee een zware wissel trekken op de nu nog zo intensieve samenwerking met het bedrijfsleven.

Hij vreest onder meer voor het schrappen van het project-F35 ofwel de Joint Strike Fighter. Er is veel geld mee gemoeid en – mede daardoor – veel discussie over. Volgens Schnitger betekent het nieuwe jachtvliegtuig, dat de F16 moet opvolgen, veel voor Defensie. ‘De komst van de F35 betekent voor ons een grote stap vooruit in technologie, operationele capaciteit. Daarnaast kan het Nederlandse bedrijven – en zeker in Brabant – veel werk opleveren. Maar dan moet nu wel een keer positief over de aanschaf worden beslist.’

Kijk maar naar de positieve ervaringen die tot nu toe zijn opgedaan met de F16, zegt de commandant luchtstrijdkrachten. Hoewel dit vliegtuig aan het einde van zijn levenscyclus is, zijn er nog steeds Nederlandse bedrijven bezig met onderhoud. Of, zoals hij het noemt, instandhouding. Bij de F35 is de betrokkenheid van bedrijven uit ons land veel groter. ‘Nu al in de ontwikkelingsfase laten we ons duidelijk gelden. In de F16-opvolger zitten twintig key technologies van Nederlandse bodem. En ook in de productie en het onderhoud zouden bedrijven uit ons land een belangrijke rol kunnen spelen.’

13

FORUM #19/18.10.12

Hoewel in ons land geen vliegtuigen meer worden gebouwd, is de Nederlandse luchtvaartindustrie nu nog goed voor een zesde positie binnen Europa. ‘Fokker in Hoogeveen is een van de bedrijven die in het noorden de eer hoog houdt. Maar hier in Brabant zit toch de harde kern. Zo’n voorsprong ga je toch niet te grabbel gooien?’ Hij verwijst naar de initiatieven als Aviolanda in Woensdrecht en Gate 2 in Rijen (gericht op bundeling van luchtvaartgebonden activiteiten) en de inspanningen om grote buitenlandse bedrijven binnen te halen. ‘Daar zijn we elke dag mee bezig.’

Maar alles valt of staat volgens Schnitger bij het imago van Nederland.

‘We werden altijd gewaardeerd als betrouwbare partner. Bijvoorbeeld waar het ging om deelname aan vredesmissies. Maar door de ontwikkelingen van de afgelopen jaren zie je dat imago nu in sneltreinvaart verdampen. Dat heeft z’n weerslag op buitenlandse investeringen. En dat is doodzonde voor een land dat flink wat van zijn omzet uit het buitenland haalt.’ 

& broer Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht eigenaar

14

FORUM #19/18.10.12

K.A. van Daalen en zn Verhuur grondverzetmachines, aanneming Pijnacker 25 1962 Peter en Arjen van Daalen

‘Ik ben wat explosiever’ Arjen van Daalen kwam zonder diploma in het familiebedrijf terecht, broer Peter beproefde zijn geluk eerst elders. Toen stelde vader zijn zes kinderen de vraag wie de zaak wilde overnemen. ‘Alleen mijn broer en ik zagen het zitten.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet, familie Van Daalen

Peter van Daalen (28)

Arjen van Daalen (29)

‘We verhuren grondverzetmachines. En we nemen opdrachten aan in de grond-, weg- en waterbouw. Vorig jaar en het jaar ervoor waren nog goede jaren voor ons. Maar dit jaar merken we voor het eerst wel wat van de recessie. Er wordt meer van je verlangd voor minder geld. Je moet een iets bredere rug hebben. Soms is dat wel lastig. Zoals bij de klus waar we nu mee bezig zijn. Zit daar een man die zonder overleg het werkschema in de war schopt. Dan kun je je daar door uit het veld laten slaan, maar het is wél je opdrachtgever.’

‘Al in mijn middelbareschooltijd had ik wat met techniek. Maar ook de economische kant trok mij. Een geluk dat mijn werk een combinatie is van beide. De afwisseling spreekt me aan. Ik vind het leuk om met cijfertjes bezig te zijn, een calculatie te maken waar we iets aan overhouden. Maar ik vind het ook leuk om met de jongens buiten aan iets moois te werken. Arjen heeft dat diep in zijn hart ook. Maar als verantwoordelijke voor de planning zit hij het gros van z’n tijd binnen.’

‘Ik ben hier pas op m’n 26ste begonnen. Dan ben je voor een hoop jongens die al jaren in het bedrijf werken nog een broekie. Hoorde ik van die verhalen van ‘we gaan ‘m wel een keer uitproberen’. Gelukkig is het daar niet van gekomen. Het scheelde dat ik zes jaar bij de bam had gewerkt: ik nam dus de nodige bagage mee. Het leuke van dit werk is dat elke klus anders is. Je moet creatief zijn in het oplossen van problemen. Praktisch gezien ben ik denk ik wat handiger, maar qua regelen en organiseren is Arjen weer wat sterker.’

‘Een paar jaar geleden heeft m’n vader alle zes zijn kinderen op de man af gevraagd of ze in de zaak wilden. Alleen mijn broer en ik zagen dat zitten. Iedereen weet dat we het bedrijf gewoon hebben moeten kopen. Het onroerend goed is nog in het bezit van onze vader. Daarop hebben we het recht van eerste koop. Je hoort nogal eens dat het in de jaren na de overdracht van een bedrijf misgaat. Maar ik verwacht niet dat dit bij ons zal gebeuren. Als ons al een keer iets dwars zit, spreken we het gewoon uit.’

‘Ik ben voortijdig met de havo gestopt en heb ook de mts niet afgemaakt. Toen ik zonder diploma van de mts kwam, had mijn vader het even met mij gehad. Hij zei: je kijkt maar wat je doet, maar ik hoef je even niet te zien hier. Maar ik wilde toch wel graag in het familiebedrijf aan de slag. Uiteindelijk ging hij overstag. Want hij vond het maar niks dat ik niets om handen had.’

‘De start binnen het bedrijf was niet wat ik ervan had verwacht. Werd ik bij een groenploeg gezet. Moest ik met de hand taludjes inzaaien met graszaad. Nou, na twee weken kwam dat werk mijn neusgaten uit. Of mijn vader niet wat anders voor me te doen had. Waarop hij antwoordde: als de jongens doorkrijgen dat je zit te mopperen over je werk, staan ze over een paar jaar om dezelfde reden bij jouw bureau.’

‘Peter is wat rustiger dan ik. Hij weet als het er op aan komt net wat beter zijn kalmte te bewaren. Ik ben wat explosiever, heb sneller mijn grens bereikt. Ik geef iemand sneller een schop onder z’n kont dan Peter. Er kan bij mij een paar keer iets niet goed gaan, maar dan ben ik er ook écht klaar mee.’

‘We hebben ieder ons eigen aandachtsgebied. En dat werkt goed. Peter neemt het werk aan en zorgt dat het wordt uitgevoerd. Ik ben van de planning. Mijn uitdaging is de klant zoveel mogelijk te ontlasten, zodat hij zich kan concentreren op zijn eigenlijke werk. Ik zorg ervoor dat de machines draaien, of ze nou bij klussen staan die door Peter zijn aangenomen of zijn verhuurd. En als er onverhoopt toch een keer één kapot is, is het mijn pakkie an dat er een oplossing komt.’

‘Peter is de netwerker van ons tweeën, de man van het klantencontact buiten op de werkvloer. Dat betekent niet dat ik daar niks aan doe. Ik probeer elke ochtend wel even ergens langs te gaan om mijn gezicht te laten zien. En zo nu en dan spring ik ook wel eens in. Breng ik even een kuub zand bij een klant of ruk ik met de tankwagen uit om ergens een overgelopen riool leeg te zuigen.’ 

15

FORUM #19/18.10.12

actueel

Green Deals 1 jaar:

16

FORUM #19/18.10.12

kan de vlag uit?

Verduurzamen moet je gewoon doen. Met die insteek ging een jaar geleden de GreenDealaanpak van start. Ondernemers gaan aan de slag, de overheid zorgt dat ze faciliteert en geen hindermacht is. Kijkt iedereen tevreden terug op jaar 1?

Tekst: Walter Devenijns, foto: Jeroen van Kooten/hh, iStockphoto

De interesse voor de Green Deals is onverminderd groot, meldde de uitnodiging voor het Jaarevenement Green Deals nog. Meer dan 130 Green Deals zijn er op dat moment al getekend, 440 ‘deal’partijen zijn aan de slag.

Enkele dagen voor de start van de jaarbijeenkomst fladdert per mail en sms de annulering binnen. De belangstelling voor de bijeenkomst viel tegen. De concurrentie van de vele andere evenementen rondom de Dag van de Duurzaamheid was te sterk, luidt de verklaring.

Terug in de tijd. Oktober 2011. De nieuwe aanpak voor verduurzaming van de economie wordt aangekondigd door de huidig demissionair minister Maxime Verhagen (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) en staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu). De 17

FORUM #19/18.10.12

nieuwe aanpak wordt volop ondersteund door Natuur en Milieu en ondernemersorganisaties vno-ncw, mkbNederland en lto Nederland. De overheid zet geen grote zak geld klaar om allerlei groene projecten te financieren.

Nee, de overheid gaat ondernemers en anderen helpen bij het versnellen van duurzame projecten.

Tijdens de aankondiging wordt Arjan Heeren van champignonkwekerij ’t Voske gepresenteerd als hét voorbeeld van hoe het nieuwe overheidsbeleid eruit ziet. Zijn kwekerij levert voortaan energie en warmte met het verbranden van champignonrestanten. De co2-neutrale operatie kon relatief snel van start gaan, want Heeren had slechts één vergunning nodig. Dat was het resultaat van een Green Deal-akkoord tussen de overheid en de champignonkweker, legde Verhagen uit. Zonder een dergelijke overeenkomst zou Heeren kostbare tijd hebben verloren om aan de vele voorwaarden te voldoen voor het verkrijgen van de vergunning.

Volgens de minister vinden bedrijven, mensen of overheden steeds vaker zelf oplossingen om duurzaam te zijn.

Het Rijk wil groene investeerders een handje helpen door regeldruk te verminderen of wetgeving te veranderen, de toegang tot de kapitaalmarkt te vergemakkelijken, of door haar inkoopkracht en netwerk te gebruiken. Als de overheid die knelpunten opruimt, kunnen de partijen met de groene ideeën floreren en zich verspreiden. De staat als aanjager. Goed voor het milieu, goed voor de economie.

tevreden Een jaar later. Hoe ziet de praktijk eruit? Is het afzeggen van de bijeenkomst in Enschede een teken aan de wand?

Of zijn er successen te vieren? Monika Milz kan het weten.

De ex-bankier is de voorzitter van de eind vorig jaar opge-

actueel

Hoe verder met de Groene Investeringsmaatschappij?

Even leek het erop dat het met het Kunduz-akkoord geregeld was. Daarin was geld opzij gezet voor onder meer de oprichting van een De Groene Investeringsmaatschappij (gim). Het idee achter gim, dat met brede steun van de ondernemersorganisaties werd uitgewerkt door Holland Financial Centre, is om de ontwikkeling van duurzame energie en energiebesparing te versnellen, en kredietblokkades te omzeilen. De banken betalen een deel van de oprichtingskosten en ontwikkelen een standaardaanpak voor de kredietbeoordeling, de grote beleggers steken er geld in, terwijl de overheid op haar beurt de subsidieregelingen aanpast.

Benodigd startkapitaal? Slechts 60 miljoen euro. Met het deelakkoord van vvd en PvdA staat die financiering weer op losse schroeven.

Robin Fransman, projectleider bij Holland

richte Green Deal Board. Dat orgaan houdt in de gaten hoe het met de Green Deals gaat.

Milz is tevreden: ‘Ik denk dat we zonder meer kunnen zeggen dat het goed werkt. Als je het van de cijfermatige kant benadert, zijn er inmiddels zo’n 450 potentiële groene deals aangedragen. Daarvan zijn er daadwerkelijk 131 tot stand gekomen en die lopen inmiddels. De komende weken wordt er weer een aantal ondertekend.’

Dat klopt. Vorige week werden er weer twaalf nieuwe deals getekend. In Drenthe bijvoorbeeld werken provincie, de Drentse Energie Organisatie, gemeente Noordenveld en ondernemers aan het groen maken van de gevangenis Veenhuizen. Het complex moet in de toekomst verwarmd worden met duurzame energie uit de directe omgeving. De regio Utrecht wil dat alle bussen en vuilnisvoertuigen in 2025 elektrisch aangedreven zijn. Op groene stroom natuurlijk.

Tjerk Wagenaar, directeur Natuur en Milieu, is ook lid van de Green Deal Board. De oud-ondernemer is aan de telefoon soms kortaf, maar wel duidelijk. Verduurzamen is bittere noodzaak, zei hij ooit in Forum: ‘Drie tot vier keer 18

Financial Centre, wijst op de voordelen: ‘Met die 60 miljoen die jaarlijks nodig zou zijn, kon over een periode van vijf jaar ongeveer 3 miljard euro geïnvesteerd worden. Je haalde allerlei investeerders ermee binnen, de banken zouden meedoen. Als je uit de crisis wilt komen dan moet je niet alleen bezuinigen en hervormen, maar ook investeren.

Veel geld zou gestoken worden in het energiezuinig maken van gebouwen. Dat is plukken van laaghangend fruit. Het levert veel werk op en het draagt bij aan de duurzaamheiddoelstellingen.. Wat wil je nog meer?’ Fransman laat de moed echter niet zakken: ‘We hebben nog een kansje. Het geld dat geboekt was voor 2013 is weggehaald. Over de begroting van 2014 en verder moet nog een besluit genomen worden.’

zoveel van de aarde vragen; dat kan gewoon niet. Dus moet het anders. Maar laten we het dan op een manier doen dat we er lol van hebben en geld mee verdienen.’ Hij voelt zich, zo zegt hij nu, medeverantwoordelijk voor het succes van de Green Deal.

Op de vraag of de aanpak een succes is, geeft Wagenaar een genuanceerd antwoord. Een zeventje geeft hij het op een schaal van 0 tot 10. Positief vindt hij het dat steeds meer ondernemers de weg vinden naar de overheid als ze belemmeringen ervaren bij duurzaam ondernemen. ‘De overheid helpt hen dan om die belemmering op te lossen.

Dat is perfect. Er komen daardoor heel veel groene businesscases.’ Ook de overheid staat er volgens hem nu echt voor open: ‘Die begint ons echt te ondersteunen, ik vind dat goed nieuws. Daarmee kunnen we de ideeën ook uitrollen.’

Waarom hij desondanks niet meer geeft dan een dunne 7, is omdat hij als directeur van Natuur en Milieu had gehoopt dat er in dat eerste jaar al meer meters gemaakt zouden zijn: ‘Ik ben van de resultaten.’ Van de 131 Green Deals die er zijn afgesloten, zijn er vijf afgerond. ‘Ik had

FORUM #19/18.10.12

advertentie

19

FORUM #19/18.10.12

actueel

Te veel regels of te weinig Agrocoöperatie Cosun uit Breda bouwde bij zijn suikerfabrieken twee vergisters (Dinteloord, Vierverlaten) die biogas tot groen gas van aardgas-kwaliteit maken.

Per vergister wordt 100.000 ton perspulp, bietenstukjes of andere organische reststoffen verwerkt. Ook de in de buurt van de vergisters werkende voedselbedrijven zouden hun groenafval kunnen leveren.

Mooi duurzaam toch?

Toch liep Cosun tegen problemen aan.

Bepaalde restproducten (zoals groenteresten, diverse aardappelresten) mochten niet verwerkt worden, want in de Meststoffenwet werden die producten niet genoemd. Het restmateriaal dat na de vergisting achterbleef, het zogenoemde digestaat, kon daardoor ook niet gebruikt worden als alternatief voor

kunstmest op de akkers. Het bedrijf had last van, hoe raar het ook klinkt, te weinig regels.

Dat is jammer, zegt Suiker Uniewoordvoerder Pieter Brooijmans, want anders hadden we de mineralenkringloop – van het land, op het land – mooi verder kunnen sluiten. En als er minder kunstmest wordt gebruikt, dan daalt ook de co2-uitstoot. De Green Deal zorgde ervoor dat er snel geschakeld kon worden met de ambtelijke wereld. ‘Er is een platform om een boodschap door te geven’, aldus Brooijmans, ‘Ze gingen kijken of de regels aangepast konden worden.’ Dat lijkt te lukken, zegt hij. Binnen een paar weken verwacht hij een positief resultaat te horen.

verwacht dat het er veel meer zouden zijn. Vorig jaar oktober werd de eerste groep, bestaande uit zestig contracten, ondertekend. Na een jaar hadden er al twintig tot dertig resultaten moeten zijn, projecten die afgerond waren.’

ongeduld Ook enig ongeduld zit er bij Wagenaar als het gaat om de energiebesparing in de bebouwde omgeving. ‘Dat is echt een hot topic, waar veel geld verdiend kan worden, waar veel bedrijvigheid aan gekoppeld is. Maar dat gaat allemaal traag. Het zijn kinderziektes. Het bedrijfsleven wil te snel en de overheid iets te traag, zegt hij. ‘Ik kom uit het bedrijfsleven. Dan zet je alles op alles om een planning te halen. Het plan was dat er in mei een verhaal zou liggen over de aanpak van die energiebesparing. Tsja, in mei was er geen plan. We zijn toen naar de overheid gestapt om de zaak in beweging te brengen’, aldus Wagenaar. Hij had pech. Kort na de interventie viel het kabinet.

Maar soms duiken er tegenstrijdige belangen op die besluiten ophouden, blijkt uit een evaluatierapport van 20

FORUM #19/18.10.12

het Planbureau voor de Leefomgeving. Het onafhankelijke bureau hield de Green Deals op het gebied van energie tegen het licht. Eén van de taken van de overheid is bijvoorbeeld het ‘coördineren en regisseren’ van bepaalde processen. Zo moet de windenergie op het land een flinke duw in de rug krijgen met het aanwijzen van gebieden voor grootschalige windparken. De regisseursfunctie van het Rijk echter wordt fel aangevallen door de provincies, de traditionele hoeders van de openbare ruimtes.

Milz, voorzitter van de Green Deal Board, vindt dat haar toezichtorgaan bij dit soort conflicten nauwelijks een rol kan spelen. ‘Formeel hebben wij als board geen enkel machtsmiddel.’ Maar, voegt ze toe: ‘Transparantie en zichtbaarheid zijn ook een vorm van invloed.’ De board krijgt steeds beter in beeld wat er nu werkelijk in de markt aan de orde is en wat de knelpunten zijn in het beleid, aldus Milz. Beleid en markt komen door de GreenDealaanpak veel dichter bij elkaar. Problemen, die vaak heel complex zijn, worden zichtbaar en daardoor oplosbaar.

Verder moet de raad zich houden bij zijn kerntaak, stelt ze.

jeroen poortvliet

column scheer

Topvrouwen

‘Deze raad is in het leven geroepen om ondernemers ter zijde te staan. Met een Green Deal-stempel erop wordt het onderhandelingstraject met de overheid overzichtelijker. Je kunt ons enthousiasmerend toezicht noemen.

We staan aan de rand van het hockeyveld en roepen af en toe boe, of komen met applaus, om diegene die achter de bal aanrent te stimuleren.’

Verder houdt ze goede hoop als het gaat om het nieuwe kabinet in wording. ‘Ik heb alle vertrouwen in de ambities van beide partijen om de vergroening van Nederland vooruit te helpen. Ik ga ervan uit dat men de nieuwe GreenDeal-aanpak daarbij op waarde zal weten te schatten.’ www.vno-ncw.nl/greendeals

Women: you can’t live with them, you can’t live without them, luidt een onder mannen populair gezegde. Eigenlijk zouden we zonder vrouwen willen leven, maar op de een of andere manier hebben we ze toch nodig.

Dat lijkt ook een beetje de insteek van veel pogingen (van mannen) om de participatie van vrouwen te verhogen. In het bedrijfsleven is dan de instelling: dat regelen we zelf wel. Zie de weerstand tegen het voornemen van de Europese Commissie om een quotum in te stellen voor topvrouwen. Dat quotum is voorlopig kaltgestellt.

Bij de overheid wordt anders gedacht. De overheid moet het goede voorbeeld geven, dus wordt daar de benoeming van vrouwen min of meer opgelegd. Toch blijkt de opmars van vrouwen naar de ambtelijke top nu te stokken, onder meer onder invloed van het bezuinigingsspook dat door de overheid raast.

Een lichtpuntje biedt Liestbeth Spies, minister van Binnenlandse Zaken. Zij is ‘hoopvol’ dat de sgp volgend jaar vrouwen eindelijk op de kieslijst zet. Dat moet overigens van het Europees Hof van de Rechten voor de Mens (en eerder van onze eigen Hoge Raad), maar Spies vindt het toch positief dat de sgp nu zelf in beweging is gekomen.

In het Midden-Oosten gaan fundamentalisten anders te werk. In Pakistan schoot een Taliban-terrorist de 14-jarige Malala Yousafzai door het hoofd omdat zij onderwijs voor meisjes propageerde. Wat zijn het toch lafbekken, die moslimfundamentalisten. Zijn ze soms bang dat meisjes het op school beter doen dan jongens?

In die regio valt nog een hoop werk te doen voor de rechten van de mens in het algemeen en die van de vrouw in het bijzonder.

Dat moet Jolande Sap ook hebben gedacht toen zij inzette op de politiemissie in Kunduz. De rest van de GroenLinks-saga is geschiedenis. Waarbij het opvalt dat vooral vrouwen hierin een hoofdrol hebben gespeeld, even afgezien van Tofik Dibi. Ik noem een Halsema, Sap, Peters, Van Gent, Weening en Van Es. Een (oudere) man mag nu bij GroenLinks laten zien dat hij het beter kan. Of dat iets zegt over de mannelijke suprematie in het algemeen, kunnen we pas concluderen als vrouwen ook op andere terreinen een poging hebben kunnen wagen.

Paul Scheer

21

FORUM #19/18.10.12

vijf vragen aan

marck hagen

‘Ik wil best een robbertje vechten’ Bij de vereniging Jong Management (jm) zit de toekomst. Dat vindt de nieuwe voorzitter Marck Hagen die tijdelijk de bestuurdershamer overneemt van Oscar Kuhl. Volgend jaar moet er een nieuwe voorzitter zijn gevonden. ‘Over twintig jaar bieden onze leden werk aan misschien wel één miljoen mensen.’

Tekst: Walter Devenijns | Foto: Jeroen Poortvliet

U bent ook ondernemer?

‘Ja, ik heb een bedrijf dat recepturen om stofen geuroverlast te bestrijden in licentie heeft gegeven aan chemiebedrijven. Productie en marketing hebben we uitbesteed. Alleen de administratie wordt door ons gedaan. We werken samen met grote multinationals die hun eigen fabrieken hebben. Die verkopen het weer aan mijnen, bulkoverslag en transportbedrijven. Het zijn producten waarbij het waterverbruik bij de bestrijding van stof enorm wordt teruggebracht, waardoor er ook bijna geen afvalwater meer hoeft te worden gezuiverd. De Europese markt bedienen we zelf, de rest van de wereld doen anderen. Ik ben nu bezig met een project om koper via een chemisch proces uit bodemassen te halen.

Dat is mijn nieuwe activiteit, waar de komende tijd veel uren, mankracht en geld in gaan zitten.’

22

Wat gaat u de komende maanden als voorzitter doen?

‘Onze vereniging wil graag meer invloed uitoefenen op bepaalde dossiers. Jong Management wil graag de concurrentiekracht versterken. We hebben de kennis in huis om dat te bereiken. Onze leden vinden bijvoorbeeld dat de Nederlandse economie flexibeler moet worden. Overhead en kosten kunnen omlaag.

Bij de export moeten belemmeringen opgeruimd worden zoals het feit dat sommige landen met malle toelatingseisen komen.

Gehoopt wordt dat onze grote broer, vnoncw, ons er meer bij zal betrekken. Daarvoor willen we best een robbertje vechten met ze.’

De vereniging Jong Management doet er toe?

‘Onze vereniging vertegenwoordigt bijna duizend jonge ondernemers die goed zijn voor zeventigduizend arbeidsplaatsen. Over twintig jaar bieden onze ondernemers-leden werk aan misschien wel één miljoen mensen.

Bij ons zitten veel familiebedrijven zoals Brabantia, Van Buuren Substrates, Werkman Horse Shoes of Bavaria. We hebben ook zzp’ers met unieke kennis of producten.

Daardoor passen ze bij ons. Het is een typische netwerk-organisatie. Als je start als ondernemer wil je toch een beetje benchmarken met collega-ondernemers. Daar moeten we meer op inzetten: kennis onderling met FORUM #19/18.10.12

elkaar delen. Daarbij kun je bij ons altijd nog een biertje drinken.‘ Is zo’n netwerk-vereniging nog wel nodig met de opkomst van Facebook, Yammer of Twitter?

‘Je mag blij zijn dat Jong Management er is.

Daar zitten ondernemers die op termijn doorstromen naar vno-ncw. Dat zorgt ervoor dat vno-ncw over twintig jaar ook nog bestaat.

Je moet de leden niet opzoeken als ze ‘binnen’ zijn. Je moet ambitieuze mensen binnenhalen om de vereniging levend te houden. Dat is onze functie. vno-ncw mag best wel wat meer investeren in de toekomst, zou ik zeggen.’

Hoe? ‘Als er een dossier is zoals oneerlijke concurrentie uit het buitenland, dan kunnen ze ons er meer bij betrekken. Onze vereniging heeft mensen die met hun poten in de klei staan, terwijl vno-ncw veelal oud-politici erbij trekt. We zijn kind aan huis bij het ministerie van Financiën. Als ons bestuur naar Financiën gaat dan hebben we het wel even over de oneerlijke invoermaatregelen die bijvoorbeeld in Brazilië van kracht zijn geworden. Er zijn daar enorme importheffingen. Dat zijn punten waar we ons kwaad om maken.’  www.jongmanagement.nl

uitspraken

‘Werkende vrouwen willen thuis de moeder zijn die zelf de pannenkoeken bakt. Terwijl je ze ook kant-en-klaar bij de Albert Heijn kunt kopen.’

Topvrouw van 2012 Merel van Vroonhoven (ns), nrc Next van 3 oktober

‘Waar ter wereld je ook komt: als je een tegel oplicht, dan zit er een aantal ondernemende Nederlanders onder.’

Alexander Rinnooy Kan, Management Scope van oktober

‘Jongeren kiezen een opleiding alsof ze een nieuwe broek kopen. Als het niet bevalt, gooien ze ‘m overboord.’

Socioloog Frits Spangenberg, ad van 6 oktober

‘Het kopen van schoenen maakt een bepaald gelukstofje aan in de hersenen van vrouwen. Zelfs meer dan bij het eten van chocola.’

Onderneemster Helga Daling (Mei Boutique), Ondernemen! van oktober

‘Ik heb vier zoons. Als ik er veertien zou hebben, zou ik een schema maken wanneer iedereen elke dag van de badkamer gebruik mag maken. Zo is het ook met het verkeer.’

Frans Denie, algemeen directeur transportbedrijf Post-Kogeko, over het fileprobleem, nrc Handelsblad van 2 oktober

‘Je moet risico’s nemen in het begin van je loopbaan, zodat je kunt leren, ook van je falen.’

Nancy McKinstry (Wolters Kluwer), Intermediair van 5 oktober

‘Bijna elk recruitment portal kent dit vermaledijde verplichte veld: geboortedatum. Discriminatie op de arbeidsmarkt is nu heel handig geautomatiseerd.’

Ward Davertum, hr-manager, de Volkskrant van 4 oktober 23

FORUM #19/18.10.12

achtergrond

NIEUWE BIG BROTHER

Nog een kleine drie maanden te gaan en dan mag de Autoriteit Consument en Markt (acm) haar tentakels uitspreiden. Het bedrijfsleven krijgt er een nieuwe toezichthouder bij. Zoals het er nu uitziet, mag die alles zonder zelfs iets prijs te geven. ‘Ze willen laten zien dat ze bestaan.’

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Marevision/anp, iStockphoto

Zo werk je als onderneming mee aan een marktanalyse van de nationale kartelwaakhond, zo krijg je een boete van de Belastingdienst omdat ze op basis van die informatie vermoedt dat je fraudeert. Voor de zekerheid vertelt de kartelwaakhond ook even hoe jouw concurrenten voortaan zaken moeten doen omdat ze het gevoel heeft – let wel: gevoel, geen bewijs – dat die wel eens niet volgens de mededingingsregels kunnen handelen. Over dik een jaar zou dat allemaal zomaar kunnen gebeuren.

Toezichthouders nma, opta en de Consumentenautoriteit worden per 2013 samengevoegd tot de Autoriteit Consument en Markt (acm). Minister Verhagen van el&i, 24

FORUM #19/18.10.12

waar ze onder vallen, vindt dat het drietal nu taken heeft die erg op elkaar aansluiten. Een jaar lang verandert er weinig. Er komt één voordeur met Autoriteit Consument en Markt erop, met daarachter gewoon de drie ‘oude’ clubs. Maar als de wensen van de minister uitkomen, mag de super-toezichthouder acm daarna zo’n beetje alles onderzoeken wat hij wil. En hij mag zijn informatie delen met heel veel anderen zonder daar iets over te melden.

Nou ja, als hij een boete oplegt aan een bedrijf of een persoon. Dan is hij verplicht om dat direct met naam en toenaam te publiceren.

De Tweede Kamer besloot op 26 september dat de drie

KOMT ERAAN

toezichthouders samen mogen gaan, maar de bevoegdheden van die fusieclub moeten nog worden vastgesteld.

Demissionair minister Verhagen ‘hoopt’ nog voor de Kerst een voorstel voor die zogenaamde Stroomlijningswet naar de Kamer te sturen, maar hij verwacht dat het ook wel januari kan worden.

bezuiniging Het lijkt wat eigenaardig, eerst drie organisaties laten fuseren en die nog een jaar op de oude voet door laten gaan. Maar de reden is heel eenvoudig. ‘Dat is natuurlijk gewoon een bezuiniging’, zegt Robbert de Bree van advo25

FORUM #19/18.10.12

achtergrond

catenkantoor Wladimirow in Den Haag. Het kantoor heeft veel te maken met rechtszaken naar aanleiding van besluiten van de toezichthouders. ‘De gedachte is dat onmiddellijk geld bespaard kan worden door gezamenlijk gebruik van bijvoorbeeld it en gebouwen. Maar is deze getrapte uitvoering logisch? Natuurlijk niet.’

Als het aan minister Verhagen ligt, kunnen na 1 januari 2014 het nmadeel, het opta-deel en het overblijfsel van de Consumentenautoriteit elkaars gegevens inzien. ‘Op zich is het natuurlijk niet zo gek dat kennis in de ene hoek van de organisatie ook bekend is bij de andere hoek’, zegt Pauline Kuipers. Zij is partner mededingingsrecht bij advocatenkantoor Bird & Bird. ‘Het punt is, dat de nieuwe acm helemaal niet hoeft te zeggen welke informatie ze betreffende een onderneming in huis heeft en ook niet wat ze ermee doet. En vergis je niet’, zegt Kuipers, ‘toezichthouders als de nma nemen liever teveel mee dan te weinig; complete mailboxen en kopieën van halve servers worden bij bedrijfsbezoeken meegenomen.’ acm’s mogelijkheden voor informatievergaring gaan heel ver, zo staat in het wetsvoorstel. Behalve de huidige bevoegdheden, kan zij ook zelfstandig marktanalyses uitvoeren en rapportages maken op het gebied van mededinging, telecommunicatie, post, energie, vervoer en consumentenbescherming. Bedrijven kunnen daar vrijwillig aan meewerken, maar de acm kan bedrijven ook dwingen. En al die informatie komt in één grote database. Jurist Robbert de Bree: ‘De acm kan op een dag bedenken: ‘We vinden het wel interessant hoe het gaat met de doorverkoop van concertkaartjes.’ Zij kan dan alle betrokken bedrijven verplichten gegevens te leveren. Die informatie is dan beschikbaar, niet alleen voor de drie fusie-organisaties, maar voor een hele reeks andere clubs.’

26

FORUM #19/18.10.12

Maar als je niets te verbergen hebt, waar maak je je dan druk om? Nou, wie niet alle informatie heeft, kan wel eens een verkeerde conclusie trekken, zegt Feyo Sickinghe, voorzitter van de Vereniging Telecom Society en consultant telecomregelgeving bij Bird & Bird. ‘Stel je voor dat je voor een marktanalyse van de acm vrijwillig wat gegevens hebt geleverd. Die gegevens komen in een black box, waar je als bedrijf niet in kunt kijken. Je hebt wel recht op inzage, maar alleen in de gegevens die je zelf hebt verstrekt. Dat is natuurlijk niet interessant, die ken je wel. Het gaat er om wat anderen over je zeggen, zodat je eventueel extra informatie kunt geven die de onjuistheid aantoont of de context verduidelijkt als ze ineens een onderzoek willen beginnen.’

Op het voorlopige lijstje van nationale organisaties dat van het ministerie mag grasduinen in de gegevens staan onder andere: het Commissariaat voor de Media, de Autoriteit Financiële markten (afm), de Economische Controle Dienst (ecd, die nauw verbonden is met de fiod) en het Korps landelijke Politiediensten (klpd). Pauline Kuipers: ‘Als je naar de omschrijving kijkt van organisaties die op die lijst kunnen komen, dan is dat elke instantie die aannemelijk maakt dat het wel een beetje past bij zijn taken om die gegevens in te zien.’ En wie eenmaal op de lijst staat, heeft onbeperkt toegang tot de gegevens bij de acm.

Kuipers zou in elk geval willen zien dat de acm het bedrijf moet melden als gegevens van of over dat bedrijf voor een ander doel worden gebruikt dan waar ze voor zijn opgevraagd dan wel aan een andere instantie worden verstrekt. Sickinghe: ‘Uitbreiding van bevoegdheden tot gebruik van informatie dient hand in hand te gaan met meer transparantie.’

profileringsdrang Een bijkomend probleem is dat de acm niet alleen veel meer mág doen als de minister zijn zin krijgt, ze wíl ook veel meer doen. ‘opta, nma en Consumentenautoriteit zijn organisaties die een hevige profileringsdrang hebben’, zegt jurist Robert de Bree. ‘Ze willen laten zien dat ze bestaan. Sinds de oprichting van de nma heb ik nooit van ze gehoord dat ze bevoegdheden teveel hebben. Wel bevoegdheden te weinig.’ Wie gaat dat allemaal betalen, vraagt de jurist zich af. Marktanalyses en proefballonnen kunnen ondernemers handenvol tijd en geld kosten.

Aankomend acm-directeur Chris Fonteijn zei 4 oktober op het jaarlijkse congres Ontwikkelingen Mededingingsrecht: ‘Meer dan voorheen gaan we op zoek naar het aanpakken van schadelijke marktont-

wikkelingen. Niet alleen opsporen en bestraffen van illegaal handelen.’ Wie bepaalt wat schadelijk is, op welk moment een onderzoek wordt begonnen en wat er mis is met iets dat niet strafbaar is, zei hij er niet achteraan. Fonteijn: ‘Last but not least zie ik als belangrijk thema voor de acm de toenemende samenwerking met andere nationale en internationale toezichthouders. Hier ligt nog veel potentieel als het gaat om meer resultaat bereiken met minder middelen.’

‘nooit gehoord dat ze bevoegdheden teveel hebben. wel te weinig’ Dat zou nog niet zo erg zijn als er maar een tegenwicht zou zijn. Bij de nma was een beroepsprocedure, maar omdat 70 procent van de bedrijven toch naar de rechter gaat, vindt minister Verhagen het niet nodig om voor de acm een interne procedure open te houden. Dat betekent dat de 30 procent die wél tot overeenstemming kwam, nu ook naar de rechter moet. Of de rechterlijke macht daarop zit te wachten, is de vraag, maar zeker is dat een intern toetsingsinstrument wegvalt. En een organisatie als de acm heeft wel behoefte aan tegenspraak, vindt De Bree (Wladimirow). ‘Binnen het Openbaar Ministerie controleert een interne club of er geen tunnelvisie ontstaat.

Zo’n mechanisme zit niet in de voorstellen voor de acm. Dat wordt een hele grote organisatie, zonder teugels.’

reputatieschade Daarbij krijgt de nieuwe acm de verplichting om haar sancties meteen met naam en toenaam te publiceren. En dus staat al in de krant dat je een reuzenboete krijgt omdat je de regels hebt overtreden, voordat je je hebt kunnen verweren. Dat is lastig als je daarna bij de rechter gelijk krijgt, want je imago lijdt behoorlijk onder zo’n actie. Reputatieschade is nooit gratis. Mediaconcern Wegener won vorige maand een zaak tegen de nma. De nma oordeelde dat Wegener een voor27

FORUM #19/18.10.12

schrift had overtreden dat diende om de onafhankelijkheid van twee Zeeuwse regionale kranten te waarborgen. Boetes voor twee commissarissen van het bedrijf werden vernietigd, andere boetes voor leidinggevenden sterk teruggebracht. De boete voor de onderneming ging van 19 naar 2 miljoen euro. Wegener wil niet ingaan op de zaak.

Bang voor sancties? ‘Nee hoor. We leven niet in een bananenrepubliek. Toch?’, zegt Wegener-woordvoerder Marcel van den Heuvel.

Pauline Kuipers (Bird&Bird) kan zich de terughoudendheid wel voorstellen. Een bedrijf zit nooit te wachten op extra aandacht van een toezichthouder, ook niet in de nasleep van een uitspraak. ‘Naming en shaming, daar lijkt het wel op, is volgens de rechter geen straf. Als je een waarschuwende werking wilt, zou de acm ook kunnen anonimiseren’, vinden Kuipers en De Bree. ‘In elk geval tot de rechter er over heeft geoordeeld.’ De uitspraak van de rechtbank heeft acm-baas Fonteijn niet ontmoedigd. Zijn organisatie gaat door met het uitdelen van persoonlijke boetes: ‘De Wegener-uitspraak van vorige week heeft dit boete-instrument bij iedereen goed op het netvlies gezet.’

Als kers op de taart, kan de toekomstige acm ook heel forse boetes uitdelen; tot 10 procent van de wereldwijde concernwinst. Dat is hetzelfde als de nma kan, maar het is veel hoger dan nu gebruikelijk bij opta en Consumentenautoriteit. Die mogen nu tot 10 procent van de omzet in Nederland gaan. Dat betekent dat een Nederlandse dochter misschien wel 30, 40 of 50 procent van haar omzet moet betalen, zolang het bedrag maar minder is dan 10 procent van de wereldwijde omzet. De kans is klein dat het hoofdkantoor over de grens meebetaalt.

‘Hier zie je de rode draad die door de hele Stroomlijningswet gaat’, zegt Pauline Kuipers. ‘Steeds wordt de meest ruime variant van de drie organisaties gekozen. De argumentatie is dat het zo veel makkelijker is voor de toezichthouder om voor alle taken dezelfde bevoegdheden te hebben. Maar toen de afzonderlijke organisaties zijn opgericht, is heel nauwkeurig gekeken wat de bevoegdheden moeten zijn en hoe hoog de boetes die ze kunnen geven. Een discussie over de proportionaliteit van bevoegdheden en sancties wordt gewoonweg niet gevoerd. Als de wetgever de huidige regels niet afschrikwekkend vindt, moeten ze dáárover een inhoudelijk discussie voeren.’

Jurist Robbert de Bree: ‘Ik ben sceptisch. Je moet wel heel veel vertrouwen hebben in het systeem als je de acm opzet zoals het nu gebeurt. De mensen zijn stuk voor stuk zeker betrouwbaar, maar het systeem nodigt uit om de grenzen steeds iets meer te verleggen.’ 

rubrieksnaam buiten beeld

‘Goed voor grijze cellen’

Jeroen van der Veer (64) Was: bestuursvoorzitter Shell Is: president-commissaris ing en Philips, commissaris Shell

‘Als voorzitter van het Platform Bètatechniek hoop ik dat het nieuwe kabinet erop inzet dat minstens vier van de tien jongeren voor techniek kiezen. Daarnaast kunnen bedrijven veel zelf doen op dat vlak; ze moeten niet alleen naar de politiek wijzen. Bied stageplaatsen aan, laat jezelf zien op roc’s. Leg uit wat een operator in de chemische industrie nu precies doet, en zeg er meteen bij dat zo iemand goed kan verdienen en in het buitenland terecht kan.’

‘Dat ik nog steeds aan Shell ben verbonden als non-executive director, heeft ermee te maken dat de olie- en gasindustrie draait om investeringen die een lange periode beslaan.

Er zijn afspraken gemaakt met ministers en staatshoofden in het buitenland, en die willen zien dat die afspraken beklijven. Ze wil-

28

len een persoonlijke band zien met degene met wie ze de afspraak hebben gemaakt – ik dus. Je kunt bij Shell daarom spreken van een dakpansgewijze overgang.’

‘Ik heb daarnaast de functie van presidentcommissaris bij ing aanvaard omdat ik de bank wilde helpen. Ik vind het belangrijk dat Nederland in elk geval één commerciële internationaal opererende bank heeft. Omdat ik niet uit de financiële sector afkomstig ben, kan ik met een helikopterview naar de rol van de bank in de samenleving kijken. Ik had niet verwacht dat het zo’n complexe en lastige materie was. Ik heb echt een steile leercurve gehad, met veel nadenken en bijleren. Daar komt nog eens bij dat er in verband met de financiële crisis vaker dan normaal vergaderd wordt door de raad van commissarissen. Ik denk dat in het algemeen, ook buiten de financiële sector, in elk geval de voorzitters van de raad van commissarissen meer tijd dan vroeger moeten steken in het bedrijf waarop zij toezien.’

‘Samen met het voorzitterschap van de raad van commissarissen bij Philips kom ik aan het toegestane maximum aantal toezicht-

FORUM #19/18.10.12

houdende functies. Ik vind het niet onredelijk om een grens te stellen, maar vraag mij wel af of die ook moet gelden voor nietbeursgenoteerde bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het is toch aan mij om te bepalen of ik daar mijn avonden aan wil besteden?’

‘De regels laten nog wel toe dat ik toezichtfuncties bij onder meer het Concertgebouw en het Nationale Toneel heb. Alles bij elkaar genomen maak ik nog steeds weken van vijftig, zestig uur, maar ik werk natuurlijk wel ­minder hard dan vroeger. Het is goed voor mijn grijze cellen. Binnenkort word ik 65 en krijg ik aow. Groots ga ik dat niet vieren, al is het maar omdat ik dan in Nigeria ben voor Shell.’  Tekst: Paul Scheer | Foto: Sam Rentmeester

vereniging Topbestuurders tijdelijk zonder eigen auto

30 mens

diederik van der laan/photo republic

• Personalia • 1 Procent minder verzuim bespaart miljarden

31 duurzaam

• Verhagen: ‘Veel animo voor Green Deals’ • Sport Advies Award 2012 voor Nationale Nederlanden • Werknemers willen gezonde lunch • ‘Files kosten nog altijd bijna 1 miljard’

33 branche

Ondernemer en autoliefhebber Michiel Mol levert zijn autosleutels in bij burgemeester Bolsius van Amersfoort en Marjan Minnesma, directeur van Urgenda. Jaco Bijlsma, hoofdredacteur van Autovisie, en tien topbestuurders van Nederlandse bedrijven volgden op 10 oktober hun voorbeeld.

Verstokte automobilisten en tien topbestuurders van Nederlandse bedrijven zijn de uitdaging aangegaan om vanaf de Dag van de Duurzaamheid tien dagen lang hun auto te laten staan. Tijdens hun Low Car Diet maken ze om het milieu te sparen alleen gebruik van de deelauto’s van Greenwheels, de trein, de ov-fietsen en elektrische scooters van ns, bus, metro, tram en de flexibele kantoorruimten van Regus ns station2station. ns, Greenwheels, Regus en Urgenda willen met hun actie zo veel mogelijk mensen wijzen op de keuzemogelijkheden die er zijn als duurzaam alter­ natief voor de auto of die juist samen met de auto gebruikt kunnen worden.

Tot de deelnemers aan het Low Car Diet horen Eduard Schaepman (ceo van Regus), Stef Kranendijk (ceo van Desso), Pieter Jongstra (ceo van Ernst & Young) en Huib Morelisse (ceo van Nuon).

29

FORUM #19/18.10.12

• Verzekeraars willen collectieve afspraken over preventie • uneto-vni-lid beste werkgever • Meubelfabrikanten eeuw oud • Opstelten geeft gouden tips • Bouwmaterialengroothandel krijgt rake klappen • Teeven deelt dreun uit • Groenvoorzieners willen duidelijkheid over gif

36 regio • Even bellen met Lammert Fopma, bestuurlid vno-ncw • ‘Aanbesteden moet ondernemersvriendelijker’

vereniging mens

personalia

Miša Džoljić

Paul Perriniaux is benoemd tot managing director voor Michelin in de Benelux. Hij volgt Øyvind Emblem op. Perriniaux heeft een Frans-Britse achtergrond en is al ruim vijftien jaar werkzaam binnen de Michelin Groep. De laatste jaren werkte hij in Japan en Korea als directeur marketing en sales.

De Nederlandse Franchise

Uitgeefgroep wpg Uitgevers heeft Paulien Loerts benoemd tot algemeen directeur van de uitgeverijen Querido, Nijgh, Athenaeum, Leopold en Ploegsma. Collega Annette Portegies blijft uitgever van Querido en lid van de directie.

Met ingang van 1 januari wordt Markus Beyrer de nieuwe directeur-generaal van BusinessEurope, de in Brussel gevestigde Europese federatie van ondernemingsorganisaties. Hij volgt Philippe de Buck op. Beyrer was onder meer directeur-generaal van de Oostenrijkse werkgeversfederatie.

Patrick Lammers is per 1 oktober benoemd tot chief commercial officer bij energiebedrijf Essent. Hij vervulde deze functie al geruime

tijd ad interim in combinatie met zijn rol als directeur b2c van Essent. essent

Vereniging heeft per 1 oktober Will van den Hoogen benoemd tot voorzitter van de vereniging.

Hij volgt Maarten Dorhout Mees op, die na ruim zeven jaar terugtreedt als voorzitter.

Patrick Lammers

AkzoNobel heeft Knut Schwalenberg benoemd tot voorzitter van de directie van AkzoNobel Nederland. Hij volgt Gert van den Berg op die de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. Schwalenberg is general manager van AkzoNobel Industrial Chemicals. Hij zal het directeurschap van AkzoNobel Nederland combineren met zijn huidige rol.

Per 1 oktober is Alexander Collot d’Escury ceo van Desso Holding, de Europese fabrikant van tapijt en sportsystemen. Hij neemt de plaats in van Stef Kranendijk, die

voorzitter van de raad van bestuur wordt. Collot d’Escury was al vijf jaar chief commercial officer van Desso.

nieuw bestuurslid vno-ncw Marjan Oudeman is per 1 oktober toegetreden tot het dagelijks en algemeen bestuur van vno-ncw. Zij is lid van het executive committee van AkzoNobel.

Oudeman volgt Gert van den Berg op namens AkzoNobel. akzonobel

nyenrode

Met ingang van 1 november is Miša Džoljić benoemd als nieuwe rector magnificus en ceo van Nyenrode Business Universiteit.

Daarvoor was hij lid van de raad van bestuur van het Academisch Medisch Centrum (amc) en vice-decaan van de Medische Faculteit van de Universiteit van Amsterdam.

Marjan Oudeman

bkb

1 procent minder verzuim bespaart miljarden Werkgevers kunnen met 1 procent minder verzuim miljarden aan kosten besparen. Staatssecretaris Paul de Krom zei dat op 10 oktober bij het begin van de campagne Duurzame inzetbaarheid.

Een daling van het ziekteverzuim met 1 procent scheelt alle bedrijven samen jaarlijks 2,6 miljard euro aan kosten. Per werknemer komt dat neer op circa 400 euro per jaar. Gezonde werknemers zorgen bovendien voor een hogere productiviteit. Dat blijkt uit een doorrekening van adviesbureau Capgemini in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.

Een toename van de productiviteit met 1 procent door duurzaam werken is goed voor 6 miljard euro extra per jaar. Voor een bedrijf met honderd werknemers staat dat gelijk aan een jaarlijkse omzetstijging van 95.000 euro.

Het ministerie heeft samen met honderd bedrijven die al ervaring hebben met duurzaam werken in kaart gebracht hoe ook andere werkgevers hiermee succes kunnen boeken. De ervaringen zijn neergelegd in een manifest dat De Krom naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. www.overduurzameinzetbaarheid.nl 30

FORUM #19/18.10.12

Staatssecretaris Paul de Krom van Sociale Zaken (l) met Tex Gunning, lid van de Raad van bestuur van AkzoNobel Nederland en boegbeeld van het project Duurzame Inzetbaarheid

vereniging duurzaam

de prijs Sport Advies Award 2012 sport en zaken

Verhagen: ‘Veel animo voor Green Deals’ Elektrische bussen en vuilniswagens in Utrecht, 250 laadpunten voor elektrische auto’s langs snelwegen en ruim 35 procent minder energiegebruik in de textielsector in de komende drie jaar. Het zijn voorbeelden van de Green Deals die minister Verhagen van el&i donderdag 11 oktober tekende. agentschapnl

Inmiddels zijn al bijna 140 Green Deals afgesloten. ‘Dit bewijst dat er in de samenleving veel animo is voor duurzame initiatieven,’ meent Verhagen. ‘De overheid kan het laatste zetje geven door Directeur Titia Siertsema (Uneto-VNI) zet haar handtekening onder een van de onnodige regels weg te nemen en partijen Green Deals bij elkaar aan tafel te brengen.’ Het kabinet had als doel om honderd Green Deals te sluiten. In totaal zijn 440 partijen bij een Green Deal betrokken. Provincies en gemeenten nemen de Green Dealaanpak op regionaal en lokaal niveau over.

De Green Deal Board, die de overeenkomsten monitort, heeft onlangs de Green Deals onder de loep genomen. Die voortgangsrapportage pleit onder andere voor een accent op kwaliteit in plaats van op kwantiteit. Verder vinden de rapporteurs dat er meer aandacht moet komen voor de impact en het herhalingspotentieel van de Green Deal. En moeten de deals concreter uitgewerkt worden zodat per deal een adequaat beeld komt van de mogelijkheden voor herhaling en opschaling.

Bedrijven, burgers, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties kunnen sinds oktober 2011 via de Green Deal met ideeën en initiatieven komen om samen met de overheid op een vernieuwende manier te werken aan groene groei. Iedereen kan een initiatief voordragen voor een Green Deal via een website. De overheid steunt en helpt de Green Deal door bijvoorbeeld het verlenen van vergunningen gemakkelijker te laten verlopen of door partijen bijeen te brengen.

Lees ook Green Deals 1 jaar: kan de vlag uit? op pagina 16 en verder

31

FORUM #19/18.10.12

Sander Rupke van Nationale Nederlanden (l) en nivm-directeur Jurgen Huizinga

Winnaar… …Nationale-Nederlanden Beloond met… …De Sport Advies Award 2012.

Sport & Zaken – matchmaker tussen sport en bedrijfsleven – reikt de prijs jaarlijks uit aan de meest impactvolle adviseur van de sport. De samenwerking tussen Nationale-Nederlanden en het Nederlands Instituut voor Vechtsport & Maatschappij (nivm) was één van de 51 adviestrajecten die Sport & Zaken afgelopen jaar begeleidde. Naast NationaleNederlanden was Andersson Elffers Felix kandidaat voor de eindoverwinning.

Nederlanden om het nivm te helpen om bedrijven te interesseren voor vechtsport. Zowel het publiek als de jury was overtuigd van de meerwaarde van deze samenwerking voor sport en bedrijfsleven.

Uitgereikt tijdens… …De Met Sport Tot Zaken Borrel, op 9 oktober in Wolfheze.

Accountmanager Sander Rupke, namens Nationale-Nederlanden betrokken bij de samenwerking met het nivm, nam de award in ontvangst.

Juryoordeel… …Voor de jury gaf de wisselwerking tussen Nationale Nederlanden en nivm de doorslag om de verzekeraar aan te wijzen als winnaar. De jury nam in haar besluit ook de publieks­ stem mee, die voor 65 procent naar Nationale Nederlanden ging.

‘De impact van het advies van Nationale-Nederlanden was de oorzaak van het succes voor het nivm. De energie en meerwaarde spat er vanaf. Beide partijen hebben veel aan deze samenwerking gehad en het is inspirerend en makkelijk toepasbaar voor andere sportorganisaties. Het nivm is er dankzij Nationale-Nederlanden in geslaagd om buiten de bestaande kaders te denken’, aldus de jury. www.sportenzaken.nl

Reden… …De inspanningen van Nationale

Zie ook het artikel over Sport en Zaken in Forum 14 van 19 juli

vereniging duurzaam

veneca

Werknemers willen gezondere lunch

‘Files kosten nog altijd bijna 1 miljard’ De investeringen in extra asfalt werken, maar dat betekent niet dat een nieuw kabinet nu lui achterover kan gaan leunen.

Er is nog veel te doen, concluderen vervoerders en verladers verenigd in tln en evo op basis van tno-onderzoek.

Twee op de drie werknemers wil meer gezonde variatie en lagere prijzen in het bedrijfsrestaurant.

Dat blijkt uit een enquête uitgevoerd voor catering-brancheorganisatie Veneca en stichting Sport & Zaken. De resultaten werden op 10 oktober gepresenteerd tijdens het jaardiner van beide organisaties. tns nipo hield een enquête onder 132 werknemers en sprak intensief met zes beslissers van bedrijfsvestigingen van honderd werknemers of meer. Het onderzoek biedt inzicht in de visie van werkgevers én werknemers op het gebied van vitaliteit op de werkvloer. Twee van de drie werknemers wil lagere prijzen, meer variatie en meer gezonde producten in het bedrijfsrestaurant.

70 procent van de medewerkers vindt dat hij zelf al gezonde voedingskeuzes maakt. Slechts 39 procent vindt dat zijn collega gezonde voedingskeuzes maakt. Ruim driekwart van de medewerkers vindt dat gezond lunchen de eigen mentale en fysieke prestaties op het werk verhoogt. Maar bij werkgevers staat méér aandacht voor gezond lunchen niet hoog op hun agenda. Ze vinden dat ze al een gezond aanbod hebben. En ze schrijven zichzelf ook een beperkte rol toe waar het gaat om gezond eetgedrag van hun personeel. De focus van hr ligt vooral op mentale fitheid van werknemers. Mentale fitheid wordt gekoppeld aan stressreductie, waarvoor sport een oplossing is en - in de ogen van de werkgever - niet gezonde voeding. Bij ruim een derde van de bedrijven worden dan ook activiteiten georganiseerd ter bevordering van bewegen.

Werkgevers moeten creatief omgaan met gezondheidsprogramma’s op de werkvloer, zei vnoncw-voorzitter Bernard Wientjes. ‘Gezonde en vitale werknemers zijn belangrijk voor een bedrijf.

Hoe beter mensen in hun vel zitten, des te gemakkelijker en beter zij zich kunnen inspannen op het werk. Werkgevers hebben dus alle belang bij een gezonde leefstijl van hun werknemers. Al was het maar omdat we allemaal langer moeten doorwerken. Gezonde voeding en beweging zijn essentieel om goed te presteren op het werk. Het is belangrijk om hierbij rekening te houden met de wensen en behoeften van werknemers zelf.’

www.veneca.nl, www.sportenzaken.nl

32

FORUM #19/18.10.12

Dat de investeringen in asfalt werken, laten de voorlopige filecijfers over 2012 zien. De filedruk is dit jaar weer gedaald. tln en evo prijzen in dat kader onder meer de wegverbredingen die zijn gerealiseerd op onder meer de snelwegen A2, A4 en A12. De vervoerders en verladers roepen de onderhandelaars voor een nieuw kabinet van vvd en PvdA op om het huidige investeringsniveau voor infrastructuur te handhaven. Ze vinden dat de duurste files daarbij het eerste moeten worden aangepakt. tln en evo betreuren het dat er voor sommige dure knelpunten nog geen plannen bestaan.

Als voorbeeld noemen ze de A15 tussen Gorinchem en Papendrecht, nummer 5 in de top-20 van duurste files.

Alle reden om op de ingeslagen weg door te gaan, stellen tln en evo.

De dagelijkse files op de Nederlandse snel­ wegen leiden tot veel schade voor bedrijven.

Zij hebben te maken met tijdverlies en hoger dan noodzakelijke brandstofkosten. Vanwege de extra uitstoot van schadelijke stoffen is ook het milieu slecht af. En de filekosten werken door in de hele logistieke keten, benadrukken tln en evo. tno begroot de totale schade voor het bedrijfsleven op 750 miljoen tot 1 miljard euro. De directe schade voor het goederenvervoer als gevolg van vertragingen bedroeg in 2011 zo’n 317 miljoen euro, tegen 400 miljoen het jaar ervoor. www.tln.nl, www.evo.nl

dick hol

vereniging branche

Webapp cao’s

Renske Rietbergen (awvn) en Chantal Nijhuis (a-advies) presenteren het caoplatform aan Wiebe Draijer, voorzitter van de Sociaal Economische Raad. Het cao-platform is een door awvn samen met adviesbureau a-advies ontwikkelde webapplicatie waarmee werkgevers alle medewerkers kunnen betrekken bij vernieuwing van arbeidsvoorwaarden. ser-voorzitter Draijer heeft draagvlak hoog op zijn agenda staan, vandaar dat hij als eerste inzage kreeg. Op papier, dat wel. Samen met de vakbonden fnv Bondgenoten, cnv Vakmensen en De Unie publiceerde awvn vorig jaar het sociaal manifest Naar nieuwe arbeidsverhoudingen, waarin wordt beschreven hoe werkgevers en werknemers steeds vaker gezamenlijke belangen centraal stellen. www.awvn.nl

Verzekeraars willen collectieve afspraken over preventie Het Verbond van Verzekeraars wil met de schadeverzekeringsbranche een grotere rol gaan spelen in het veiligheidsdebat. Als het aan het Verbond ligt, zouden Safety Deals moeten worden opgesteld naar analogie van de Green Deals.

Met Safety Deals formuleren publieke en private partners gezamenlijk een doelstelling over uiteenlopende veiligheidsvraagstukken, zodat het makkelijk is om prioriteiten te stellen en focus aan te brengen. Dat is één van de ideeën uit de visie Verzekeraars en veiligheid: vanzelfsprekend! die directeur Leo de Boer vorige week vrijdag tijdens de aftrap van de Week van de Veiligheid lanceerde.

De overheid is weliswaar primair verantwoordelijk voor veiligheid, maar dat wil niet zeggen dat ze overal alleen voor moet opdraaien. Zeker nu de overheid steeds kleiner wordt, is het belangrijk dat ook andere partijen hun verantwoordelijkheid nemen.

De afgelopen jaren zijn er al veel goede initiatieven genomen waarbij ook verzekeraars betrokken zijn. Probleem is

alleen dat niemand het totaaloverzicht heeft en dat ervaringen niet worden uitgewisseld, aldus De Boer.

Het Verbond denkt dat verzekeraars daarnaast een veel stevigere rol kunnen spelen bij preventie. De samenleving is volgens de verzekeraars gebaat bij collectieve afspraken over preventie-eisen.

Vanwege concurrentiebelangen mag dat nu niet en dat is jammer, meent De Boer. Het Verbond hoopt dat de overheid de opgedane ervaring met de Green Deals voor duurzame initiatieven wil delen voor de Safety Deals. Daarnaast stelt het voor om zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande samenwerkingsverbanden, zoals het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (ccv). Daarin zitten naast ministeries en gemeenten, ook het Verbond van Verzekeraars, de Raad van Korpschefs en vno-ncw. www.verzekeraars.org

Nieuwe ict-naam Nederland ict is vanaf 14 december de nieuwe naam van de branchevereniging voor ict-bedrijven ict~Office. Er is gekozen voor een nieuwe naam, omdat kantoortechnologie – waaronder copiers en printers – inmiddels een onderdeel van ict is. De nieuwe naam moet beter tot uitdrukking brengen dat de vereniging dé vertegenwoordiger van alle soorten ict-bedrijven in Nederland wil zijn. De officiële lancering is tijdens het Nationaal ict Gala op 13 december. www.ict-office.nl

33

uneto-vni-lid beste werkgever Deze week is Geas Energiewacht, lid van uneto-vni, in het DeLaMar Theater in Amsterdam uitgeroepen tot Beste Werkgever van Nederland 2012 in de categorie tot duizend medewerkers.

De Beste Werkgevers verkiezing van Effectory (een organisatie die zich bezig houdt met onder andere medewerkersonderzoeken) en vnu Media wordt gezien als een objectieve norm voor goed werkgeverschap. Bedrijven verdienen een positie op de ranglijst gebaseerd op gedegen onderzoek onder hun eigen medewerkers. Er zijn twee categorieën: bedrijven met meer dan duizend medewerkers en bedrijven met minder dan duizend medewerkers. In totaal hebben ruim 130 duizend ondervraagden hun mening gegeven. www.uneto-vni.nl FORUM #19/18.10.12

vereniging branche

Meubelfabrikanten eeuw oud

Opstelten geeft gouden tips

Nu de branchevereniging van meubelfabrikanten cbm honderd jaar bestaat, wordt dat flink gevierd. Met een actie om zoveel mogelijk geld binnen te halen voor kinderen met een ernstige energiestofwisselingsziekte.

Geld inzamelen doet de honderdjarige branchevereniging van meubelfabrikanten cbm met een internetveiling van zogenoemde Junior Loungers. Bieden kan nog tot en met 31 oktober.

De Junior Loungers zijn het product van een ontwerpwedstrijd die de cbm heeft uitgeschreven. Jonge designers tekenden voor deze speciale relaxmeubelen bestemd voor kinderen met een ernstige energiestofwisselingsziekte, een zeldzame (= weinig voorkomende) ziekte, waartegen nog geen medicijn is. Dertig cbm-leden zorgden voor de productie van de meubelen die nu via een speciale website (www.junior­ lounger.com) worden geveild. De opbrengst van de veiling gaat naar Energy4All, een stichting die zich inzet voor kinderen met de energiestofwisselingsziekte. De hoogste bieder mag zelf beslissen wat hij doet met zijn Junior Lounger. Hij kan ’m houden voor eigen gebruik of schenken aan een ziek kind of instelling. www.cbm.nl

Op 8 oktober ging de Week van de Veiligheid van start. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie bracht in het kader daarvan een bezoek aan Wesseling Logistics in Sassenheim. Alexander Sakkers, voorzitter van Transport en Logistiek Nederland, reikte Opstelten én mkb-Nederland-voorzitter Hans Biesheuvel daar het eerste exemplaar uit van de Security Awareness Training. Deze bewustwordingstraining voor chauffeurs en andere logistieke dienstverleners is ontwikkeld door de Taskforce Criminaliteit Tegen Bedrijven. Opstelten deelde zelf ook wat uit: de gastheer tijdens de bijeenkomst kreeg van hem de vijf gouden preventietips. Elk jaar wordt in week 41 de nationale Week van de Veiligheid gehouden. Dit evenement moet het thema veiligheid extra onder

Bouwmaterialengroothandel krijgt rake klappen

de aandacht brengen en iedereen bewust maken van

De economische crisis is voor de bouwmaterialengroothandel steeds duidelijker voelbaar. De omzet daalt dit jaar naar verwachting met 16 procent.

Dit blijkt uit de conjunctuurmeting van brancheorganisatie Koninklijke Hibin.

Nederland) en Alexander Sakkers (tln), ieder met

De grootste klappen vallen in de bouw van nieuwe woningen. De ontwikkeling van de bouwmaterialengroothandel is afhankelijk van het aantrekken van de economie en de bouw. En dat zit er voorlopig nog niet in. In reactie rest de sector niet veel meer dan kostenreductie. De afname van de werkgelegenheid lijkt nog niet gestopt. Het percentage bedrijven dat verwacht dat herstel later dan de eerste helft van 2014 zal intreden, is gestegen tot 77 procent.

De gevolgen van de economische malaise vertalen zich in de praktijk nog steeds in discussies over prijzen. Oplopende betalingstermijnen (van 42,2 dagen in 2011 naar 46,9 dagen in 2012) komen steeds vaker voor. Ook het aantal faillissementen bij klanten loopt flink op. In de eerste helft van 2012 had een bouwmaterialengroothandel te maken met gemiddeld 4,4 faillissementen in zijn klantenkring.

De verwachting is dat dit aantal oploopt tot gemiddeld 7,8 over heel 2012. www.hibin.nl

34

FORUM #19/18.10.12

zijn eigen rol en verantwoordelijkheden. De ervaring leert dat juist in de wintermaanden de criminaliteit – en het overvalgeweld in het bijzonder – stijgt.

V.l.n.r. Ivo Opstelten (V&J), Hans Biesheuvel (mkbeen exemplaar van de Security Awareness Training

www.tln.nl

Weer minder auto’s In de eerste negen maanden van dit jaar zijn 453.885 nieuwe personenauto’s verkocht, bijna 6 procent minder dan in de eerste driekwart jaar van 2011. Dit melden bovag en rai Vereniging.

In juli, de maand waarin de nieuwe tarieven voor de aanschafbelasting bpm ingingen, waren de ver­ kopen al niet best. Maar september verliep ronduit dramatisch. Er werden 32.090 nieuwe personenauto’s geregistreerd, een kleine 28 procent minder dan in dezelfde maand het jaar ervoor. www.bovag.nl

vereniging branche

Verzekerden hebben recht op goede farma­ceutische zorg. Maar dat betekent niet dat zorgverzekeraars tegen elke prijs alle apotheken moeten contracteren.

En als zou blijken dat de zorg ergens niet kan worden gegarandeerd, is het aan de afzonderlijke zorgverzekeraars om met de betrokken partijen te kijken naar oplossingen. Dat stelt Zorgverzekeraars Nederland (zn) in reactie op een brief van brancheorganisatie knmp over knelpunten in de apothekersbranche. De apothekers zoeken een deel van de problemen in het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars.

Maar de verzekeraars stellen dat ze daardoor in staat zijn geweest de kosten van de farmaceutische zorg te beheersen; op jaarbasis wordt zo circa 600 miljoen euro premiegeld bespaard zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. www.zn.nl

Teeven deelt dreun uit khn

Jazeker, een apotheker

‘Deze app lijkt me een onmisbaar attribuut voor elke horecaondernemer. Zet hem in uw telefoon. Zo heeft u dit belangrijke hulpmiddel altijd snel bij de hand!’

Dat zei Fred Teeven, staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, na het geven van een ferme dreun op een rode knop. Met die actie in het kader van de Week van de Veiligheid markeerde hij de lancering van de app Veilige horeca.

‘De emotionele en financiële gevolgen van criminaliteit zijn enorm: voor ondernemers, medewerkers én gasten. Daarom investeert khn samen met de overheid in advies, maatregelen en campagnes om criminaliteit in de horeca terug te dringen’, zei directeur Lodewijk van der Grinten van de brancheorganisatie na de actie van Teeven. ‘Stilstaan bij veiligheid betekent dat je voor jezelf in kaart brengt wat je al doet en wat je misschien nog moet doen. Daarbij is de app Veilige Horeca een modern en handig hulpmiddel.’

De app Veilige Horeca is ontwikkeld met subsidie van het ministerie van Veiligheid en Justitie.

De applicatie voor de smartphone moet horecaondernemers helpen de veiligheid in hun zaak te vergroten. Thema’s die er op zijn terug te vinden, zijn overvallen, inbraak, interne fraude, agressie, afpersing en mensenhandel. Gebruikers van de app kunnen per thema een checklist doorlopen.

De tips die ze op basis daarvan krijgen, kunnen ze naar zichzelf mailen. Idee daarachter is dat

Bodemmanifest Tijdens TerrAgenda, een symposium ter ere van 25 jaar bodembeleid, heeft Hans Biesheuvel (voorzitter mkb-Nederland) namens het bedrijfsleven een manifest aangeboden. Daarin ontvouwen vnoncw, mkb, en lto hun eerste ideeën over het toekomstige bodembeleid en geven zij aan graag aan tafel te zitten bij de afspraken die gemaakt gaan worden.

Bedrijven zien kansen om op een slimme manier de nieuwe mogelijkheden van bijvoorbeeld energieopwekking en ondergronds bouwen te benutten.

Het bedrijfsleven ziet voor zichzelf ook een grotere rol bij de uitvoering van het beleid. Het wil vooral meer ruimte om zelf te bepalen met welke middelen het het best de gestelde doelen kan realiseren.

Het ministerie van el&i organiseerde het symposium, dat vooral in het teken stond van de toekomst en het nieuwe beleid voor de bodem.

35

horecaondernemers nog bewuster worden van de veiligheidsrisico’s in hun bedrijf.

Groenvoorzieners willen duidelijkheid over gif Branchevereniging voor de groenvoorziening vhg is teleurgesteld over het uitblijven van een uitkomst van het debat over het gewasbeschermings­ middelenbeleid. De Tweede Kamer debatteerde daarover op 10 oktober.

‘Nu blijft er onduidelijkheid.’

Demissionair staatssecretaris Atsma zei beslissingen, onder andere over het al dan niet invoeren van een verbod op glyfosaat, over te laten aan het volgend kabinet.

Het eerder aangekondigde verbod in 2018 staat hiermee weer op losse schroeven.

En dat terwijl een conceptversie van de tweede nota duurzame gewasbescherming al in februari gereed was, ruim voor de val van het kabinet.

Vorig jaar nam de Tweede Kamer een motie aan, waarin een verbod op glyfosaat voor niet-commerciële doeleinden werd voorgesteld. De branchevereniging voor hoveniers en groenvoorzieners is teleurgesteld dat er nu onduidelijkheid blijft bestaan. In november moet Nederland een Nederlands actieplan toesturen naar de Europese Commissie waarin ze aan moeten geven hoe aan de Europese richtlijn te gaan voldoen. Deze Europese richtlijn stelt dat in de openbare ruimte chemische middelengebruik geminimaliseerd of verboden moet worden. www.vhg.nl FORUM #19/18.10.12

vereniging regio

vno-ncw noord

even bellen met…

Lammert Fopma,

vno-ncw noord

bestuurslid

‘Aanbesteding moet ondernemers­ vriendelijker’

vno-ncw Noord

‘Ondernemers: doe mee aan een enquête over de kansen voor kansarmen.’ Die oproep doet vno-ncw Noord aan zijn achterban. Moet een werkgeversorganisatie zich bezig houden met re-integratieproblemen?

‘Noorderlingen zijn erg sociaal’, zegt Lammert Fopma, bestuurslid van vno-ncw Noord en directeur van ab Vakwerk.

U bent de drijvende kracht achter het onderzoek?

‘Dat is teveel eer. Het initiatief komt van Quality Coaching. Zij willen onderzoeken hoe mensen die moeilijk aan werk komen toch een baan kunnen krijgen. Wij werken er wel heel bewust aan mee.’

Waarom?

‘Nu zitten we financieel-economisch in zware tijden, maar dat is een momentopname. Na de crisis zullen er weer vacatures ontstaan die ingevuld moeten worden. Het is dan best inte­ ressant om te weten hoeveel mensen de bedrijven denken aan te nemen.

Ook mensen die nu als kansarm worden beschouwd. De wet Werken naar Vermogen komt er ook aan. Daar moeten we op voorbereid zijn.’

Wat gebeurt er als het bedrijfsleven geen rekening houdt met die wet?

‘Linkse partijen praten al over een quotumregeling voor moeilijk bemiddelbare werklozen. Wij praten dan liever vanuit een behoefte die het

36

bedrijfsleven heeft. Welk deel kúnnen we opnemen.’

Noord-Nederland heeft wel een beetje de reputatie dat er veel werklozen wonen, is het niet?

‘Het Noorden is misschien wat kwetsbaarder, gezien het sociaal-eco­ nomisch verleden. Maar de vangnetten die we in Nederland hebben, zijn ook te ruim. Dat moet minder, mensen moeten gemotiveerd worden om aan de slag te gaan.’

Het vangnet is een hangmat geworden?

‘Het kan best een beetje soberder, het is wel makkelijk om in dat vangnet te blijven. Dat is geen noordelijk probleem hoor, dat geldt voor het hele land.’

Wat denkt u dat uit het onderzoek gaat komen?

‘Ik denk dat zal blijken dat NoordNederlandse ondernemers heel sociaal zijn, meer dan verwacht. Ik denk ook dat zij aangeven dat wet- en regelgeving allemaal te complex is. Reintegratie is zo ingewikkeld geregeld, dat hoor ik zelf ook veel. Ons bedrijf doet toevallig veel met re-integratie.

Wij hebben daar specialisten voor rondlopen en dat is niet voor niets. Ik zie van dichtbij hoe onoverzichtelijk het is.’ www.vno-ncwnoord.nl

FORUM #19/18.10.12

Een mkb-vriendelijk aanbestedingsbeleid.

Dat willen overheid en bedrijfsleven in het noorden van het land bereiken met het Actieplan Ondernemersvriendelijk Aanbesteden. De ondertekening van het plan was op 3 oktober in Groningen.

Het actieplan is er gekomen omdat de noordelijke onder­nemers menen dat het inkoop- en aanbestedingsbeleid van overheid en andere publieke partijen een stuk ondernemersvriendelijker kan. Gezien het feit dat het plan mede werd ondertekend door een fors aantal vertegenwoordigers uit die hoek, staan zij hier ook achter.

De ondertekenaars hebben afgesproken te investeren in nieuwe samenwerkingsvormen en innovatieve procedures voor aanbestedingen. Zo zullen ze vaker gebruik maken van de mogelijkheid van digitaal aanbesteden en inkopen. Ook zal er meer aandacht zijn voor redelijkheid van eisen en eenvoud van procedures.

Het Actieplan Ondernemersvriendelijk Aanbesteden sluit naadloos aan bij de activiteiten die nu al in het noorden van het land worden ontplooid, zoals de organisatie van bijeenkomsten waarbij thema’s als informatie-uitwisseling en duurzaamheid aan de orde komen. Tot de ondertekenaars behoren vno-ncw Noord en Bouwend Nederland Noord. www.vno-ncwnoord.nl

mohikanen

‘Met matten kan ik niet rondkomen’ ‘Nog maar

3

in Nederland’

beroep: stoelenmatter Ooit was stoelenmatten een beroep waar lammen en blinden hun bestaan mee konden verdienen. Maar anno 2012 moet Hans Clarijs uit Kapelle alle zeilen bijzetten. ‘Met stoelenmatten kan ik niet rondkomen. Daarnaast ben ik stoffeerder, heb ik een zorgwerkplaats én ik ben leraar op 37

een roc.’ Uit onderzoek blijkt dat er maar drie professionele stoelenmatters in Nederland zijn, tegen driehonderd amateurs.

Het vak sterft uit, zegt Clarijs, omdat mensen niet willen betalen voor vakkundig stoelenmatten. ‘Het gekke is dat klanten zonder morren 150 euro betalen voor het stofferen van een stoel, maar voor het opnieuw matten ervan is het ze FORUM #19/18.10.12

teveel.’ Clarijs geeft cursussen om het vak levend te houden, al gaat het vakmanschap wel achteruit. ‘Als ik zie hoeveel cursisten materiaal blijven kopen, dan zijn dat er maar een handvol. Het vak is niet moeilijk, maar je moet het veel doen om er handigheid in te houden.’  Tekst: Remko Ebbers | Foto: Ilya van Marle

actueel

‘ Innovatie mag geen zaak van links of rechts zijn’ Het nieuwe kabinet moet meer werk maken van het innovatiebeleid, want anders zakt Nederland internationaal weg. Dat zegt Jan Mengelers, bestuursvoorzitter van tno. Naar Duits model: focus op industrie, langetermijnafspraken en continuïteit.

‘We kunnen het ons niet permitteren om de industrie vaarwel te zeggen.’

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Hans Stakelbeek

Nederland is een goede middenmoter, een innovatievolger, en zeker geen gidsland. Dat stelt onderzoeksinstituut tno, dat dit jaar tachtig jaar bestaat, in het rapport De Staat van Nederland Innovatieland 2012. Daarin staan aanbevelingen voor het nieuwe kabinet. Niet dat alles anders moet, juíst niet, maar er moet wel iets gebeuren om innoverend Nederland uit de huidige modus van stilstand te halen.

Meneer Mengelers, wat zijn uw verwachtingen van een kabinet vvd-PvdA? ‘Het is zeker niet de slechtste combinatie als het om innovatie gaat. Mark Rutte heeft met zijn achtergrond een warm hart voor het bedrijfsleven, en Diederik Samsom heeft als kernfysicus affiniteit met bètawetenschap.’

38

#19/18.10.12

U wilt meer geld voor innovatie. Hoe reëel is dat?

‘Er is de afgelopen jaren buitensporig bezuinigd op onderzoek. Ik besef dat in deze tijd het accent meer ligt op bezuinigen dan op investeren, maar wijs erop dat andere Europese landen met schulden toch blijven investeren in innovatie. Nederland en Spanje zijn de enige landen die daarop bezuinigen. Een investering in de lange termijn ten gunste van onderzoek zou verstandig zijn. Investeren in r&d zorgt voor economische groei.’

Iedereen moet inleveren. Onderwijs en onderzoek dus ook.

‘Mijn uitgangspunt is dat de onderzoekswereld anderhalf jaar geleden 800 miljoen euro aan fes-gelden (Fonds Economische Structuurversterking, gevoed met de aardgasbaten; red.) is kwijtgeraakt. Dat geld is naar vermindering van het begrotingstekort gegaan.

Dan vind ik dat we nu wel iets terug mogen krijgen.’

Wat wilt u precies terug dan?

‘Het fundamenteel onderzoek heeft in moe-

ten leveren onder invloed van het topsectorenbeleid. Daarvoor zou ik graag 200 miljoen euro terug willen zien. Het budget voor toegepast onderzoek zou met 150 miljoen verhoogd moeten worden, en dat voor deelname aan Europese onderzoeksprogramma’s met 100 miljoen. Maar als ik moet kiezen, dan ga ik voor de Europese programma’s, omdat de Nederlandse onderzoekswereld daar goed op aangesloten is.’

U bedoelt dat u vooral meer invloed op de besteding wilt?

‘Het gaat mij er meer om dat nu vooral economisch en marktgericht is gekozen. Natuurlijk moet onderzoek praktische toepassingen opleveren, maar je kunt daarbij ook uitgaan van maatschappelijke thema’s zoals veiligheid, zorg en de arbeidsmarkt. De overheid heeft de taak om thema’s die niet aan bod komen in de topsectoren een plek te geven.‘ Ondernemers zijn blij dat er eindelijk meer geld beschikbaar is voor onderzoek dat ook geld gaat opleveren.

‘In de huidige opzet zit de industrie op de 39

bestuurdersstoel, geeft zij de accenten aan.

Maar zuivere marktwerking werkt niet altijd.

Kijk maar naar wat er de afgelopen jaren in de financiële sector is gebeurd. Er werd te veel vrijheid gegeven. Ik zeg daarmee niet dat de overheid aan het stuur moet zitten, maar dat bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid samen moeten opereren.’

U zou liever van een aantal topsectoren af willen.

‘Dat is lastig, want om een aantal sectoren kun je niet heen. Ik denk dan aan chemie, energie en hightech. Water en agro zijn typisch Nederlandse sectoren, die horen er ook bij. Verder nog life sciences en de creatieve industrie, en dan ben je al bijna bij negen.’

Aan een praatclub als het Innovatie­ platform heeft de bv Nederland niets.

‘Nee. Dat dat geen succes was, had met verschillende factoren te maken. Er gingen drie ministeries over, het platform had geen budget, en de leden waren afkomstig van individuele bedrijven en instituten. Die hebben FORUM #19/18.10.12

toch een eigenbelang. Je moet de juiste spelers hebben. Daarom is het goed dat er een nieuw overleg komt met vertegenwoordigers van de hele keten. Dus niet de topman van Philips, maar de voorzitter van vno-ncw.’

‘Het voorbeeld is de Innovationsdialog in Duitsland. Daar zit de ‘gouden driehoek’ van bedrijfsleven, onderzoek en overheid in die zich onder leiding van Angela Merkel continu bezighoudt met innovatie op de lange termijn.’

‘Het zal lastig zijn om de koers op de lange termijn te houden. De politieke horizon ligt in Nederland maar vier jaar verder, en tegenwoordig zelfs nog korter. Het innovatiebeleid moet uit het links-rechtsdebat worden gehaald. Politieke partijen zouden een innovatiecontract op de lange termijn moeten sluiten.’

Ondernemers klagen ook over het gebrek aan continuïteit in het beleid.

‘Het huidige kabinet heeft gekozen voor fiscale maatregelen in plaats van subsidies, en voor het matchen van investeringen die bedrijven zelf doen. In 2013 gaat bijvoorbeeld

actueel

Hoe staat Nederland ervoor?

In De Staat van Nederland Innovatieland 2012 stelt tno vast dat Nederland afglijdt naar de positie van innovatievolger. Zowel de publieke als de private r&dinvesteringen dalen. De r&d-intensiteit (investeringen als percentage van het bruto binnenland product) ligt op 1,8 procent, net onder het Europese gemiddelde.

Nederlandse bedrijven zijn wel innovatief, maar het percentage innovatieve bedrijven groeit niet. De samenwerking met onderwijs- en onderzoeksinstellingen blijft achter in vergelijking met andere landen. Met het percentage hoogopgeleiden bevindt Nederland zich nog in de Europese voorhoede, maar met het middensegment zitten we onder het eu-gemiddelde. Het onderwijs trekt wel buitenlands talent aan, maar dat blijft vaak niet hangen na de opleiding.

de tki-toeslag in. Het bedrag dat bedrijven investeren in een Topconsortium voor Kennis en Innovatie wordt voor een kwart aangevuld door de overheid. Maar wat nu als bedrijven geen winst maken en dus geen geld hebben voor dat soort investeringen? Dan wordt het niks met de tki’s. Of neem de creatieve industrie: die bestaat uit kleine bedrijven die versnipperd opereren. Gaan die inleggen in een tki?’

‘Daarom vind ik dat de overheid financieel meer richting onderzoeksprogramma’s moet sturen. Dan kan zij de aandacht ook meer op maatschappelijke thema’s concentreren. Op de zorg bijvoorbeeld, de grootste kostenpost voor de overheid.’

Ondertussen wordt in Nederland publiek en privaat minder aan r&d uitgegeven dan Europa zich had voorgenomen.

‘Als je kijkt naar de investeringen van de tien grootste Nederlandse bedrijven, dan blijkt dat die vrij constant blijven. Het probleem zit ook niet bij de buitenlandse bedrijven die hier gevestigd zijn, want die investeren juist het meest. Zo zie je maar dat het hebben van een buitenlands moederbedrijf niet negatief hoeft te zijn, gevallen als Organon daargela40

ten. Maar daar staat een bedrijf als Danone tegenover, dat zijn researchactiviteiten juist heeft geconcentreerd in Nederland.’

‘Wij hebben de indruk dat de investeringen in r&d dalen in het midden- en kleinbedrijf.

Het ontbreekt niet zozeer aan ondernemingszin bij het mkb, als wel aan de toegang tot financiers.’

Waar ligt dat aan volgens u?

‘Nederlanders zijn zuinig met geld, dat leidt tot behoedzaamheid. Het is hier niet zoals in de Verenigde Staten: high risk, high gain. Je zou het gebrek aan investeerders kunnen ondervangen door als bedrijf en overheid gezamenlijk in te leggen. Vroeger hadden we daar de Nationale Investeringsbank voor. Die zou in enige vorm terug kunnen keren.’

‘We kunnen het ons niet permitteren om de industrie vaarwel te zeggen. Want met inzetten op Nederland Distributieland en containers met lucht vervoeren van Rotterdam naar het Rijnland en weer terug daar verdien je niet veel mee. Bovendien werkt de Nederlandse dienstensector voor 80 procent voor de Nederlandse markt, en daarmee voor de Nederlandse industrie.’

#19/18.10.12

We zijn net gestegen naar de vijfde plaats op de innovatieranglijst.

‘Dan vergeet je dat die ranking gebaseerd is op prestaties uit het verleden, in dit geval van voor 2010. En je moet goed naar de parameters kijken die worden gebruikt. Dat zijn bijvoorbeeld onderwijs, infrastructuur, internetdichtheid en persvrijheid. Maar dat is nog geen innovatie.’

En als het nieuwe kabinet niet inzet op meer innovatie wacht ons de dood in plaats van de gladiolen?

‘Dan halen we de doelstelling van 2,5 procent r&d-intensiteit (percentage van het bruto binnenlands product; red.) sowieso niet. Terwijl andere landen de Europese doelstelling van 3 procent al bereikt hebben.

Daarmee geef je een slecht signaal af als Nederland. Onze internationale concurren­ tie­­­positie komt onder druk te staan.’  www.vno-ncw.nl/innovatie

belrondje

Moeten de lonen omhoog? fnv/de nieuwe vakbeweging heeft voor volgend jaar een looneis neergelegd van 2,5 procent. Terwijl ondernemers worstelen om het hoofd boven water te houden, zouden de lonen meer stijgen dan de inflatie. Goed voor de koopkracht of slecht voor ondernemers?

Tekst: Walter Devenijns | Foto’s: Nout Steenkamp, Sam Rentmeester

Abdellatif Harchaoui / Ondernemersadvies / Utrecht

‘Niet nu’ ‘Je kunt als vakbond nu niet even met een looneis komen.

Niet op dit moment. Met name de kleine mkb-bedrijven met een personeelsbestand van tussen de twintig en vijftig medewerkers, hebben het erg zwaar. De vakbond zou misschien als alternatief om andere arbeidsvoorwaarden kunnen vragen, maar niet om een loonsverhoging van 2,5 procent.’

‘Iedereen moet de broekriem aanhalen. Dus werknemers

Sophia Dijkhuis / Gouden Era (bedrijfscoaching)/ Wageningen

‘Wel eerlijk’ ‘Ik vind die eis wel eerlijk ergens. Het is misschien raar om dat zo hard te zeggen, want er is een crisis en dus verdienen we minder. Maar aan de andere kant: de mensen moeten nu al zo veel meer betalen. De overheid verzint elke keer nieuwe belastingen. De btw gaat omhoog, ja wat gaat er eigenlijk niet omhoog? Kijk maar naar de zorgkosten. Maar de voorzieningen

worden steeds slechter in plaats van beter.’

‘Het zou voor de laagstbetaalden wel goed zijn als de lonen omhoog gaan. Niet dat de koopkracht daarmee stijgt. Nee, het is om de stijging van de kosten bij te houden. Ik vind de eis van de vakbond dus op zich wel goed. Je voorkomt daarmee dat de Nederlandse economie en de koopkracht onderuit gaan.’

Bas Gravendeel / Early Minute (technisch bureau) / Schiedam

‘Verkeerd moment’ ‘Als je puur en alleen kijkt naar de korte termijn dan is het voor een ondernemer lastig om nu meer geld uit te moeten geven. Een eventuele loonsverhoging komt echt op het verkeerde moment.’

‘Op de lange termijn moet je er wel voor zorgen dat er meer geld rondgaat in de economie. Dat is goed, want dan geef je ’s lands economie weer een duw in de rug.

41

en ook de werkgevers. Ik begeleid werk­gevers. Je merkt dat ze vooral bezig zijn met het snijden in de kosten. Die heb je het makkelijkst in de hand. Op de personeelskosten wordt het eerst bezuinigd. Daarna volgen de bezuinigingen op de inkoop en op de schoonmaak.’

‘Kijk, als je zelf als ondernemer weinig overhoudt voor je levensonderhoud dan kun je als werknemer ook niet 2,5 procent eisen. Het Nederlandse bedrijfsleven bestaat voor 80 procent uit mkb-bedrijven. Dan weet je wel hoe laat het is als de vakbond met hoge eisen komt.’

FORUM #19/18.10.12

Dan moet je als overheid er ook voor zorgen dat mensen hun geld uitgeven en het niet allemaal naar de spaar­ rekening brengen.’

‘Ik snap het gedrag van de mensen ergens wel hoor.

Als de overheid het voorbeeld geeft om te bezuinigen dan volgt de burger natuurlijk ook snel. Ook zij gaan bezuinigen. Mensen geven nu geen geld meer uit aan luxe dingen zoals een muziekschool of een auto, merk ik.

De overheid zou de burger moeten stimuleren dat wel weer te doen.’

portret

ewoud goudswaard

‘ik ben geen dromer’ Ridder op het groene paard, een idealist?

Ewoud Goudswaard, algemeen directeur van asn Bank, voelt zich vooral een realist.

Investeren in duurzaamheid en een betere wereld, wil hij. ‘Maar ik ben geen geitenwollensokkentype.’

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Jeroen Poortvliet

Geen protserige marmervloer, geen groot computerscherm met het laatste beursnieuws in de hal, geen parkeergarage vol met Porsches en Jaguars. Het kantoor van asn Bank aan de Haagse Bezuidenhoutseweg oogt bijna huiselijk. Houten picknickbanken voor de deur. Twee gezellig kletsende dames achter de receptie. Lichte kleuren, natuurlijk materiaal, hier en daar een tros kamerplanten. ‘En helemaal co2-neutraal’, zegt de man die met een behoorlijk vaartje de trap oploopt om het bezoek naar de tweede verdieping te brengen.

Daar zit Ewoud Goudswaard (54), de algemeen directeur van asn Bank. Met kleine zilverkleurige letters staat naast de deur ‘directie’.

Want van opsmuk of duurdoenerij houdt hij niet, zegt hij. In een hoekje van zijn kamer staat een verhuisdoos weggestopt met lijsten van foto’s en schilderijen. Zes maanden geleden verhuisde de bank naar het pand dat ze volledig lieten opknappen en verduurzamen.

Maar tijd om een schilderijtje op te hangen heeft Goudswaard nog niet genomen. Ach ja, zegt hij. ’t Valt voor de asn-directeur in dezelfde categorie als een notering in de Trouw duurzame top-100. Lekker belangrijk. Dat hij vorige week met 41 plaatsen naar beneden kelderde naar nummer 65, terwijl hij twee jaar eerder nog 37 plaatsen steeg, doet hem niks, zegt hij. Ook niet dat zijn mededirecteur Jeroen Janssen weer hoger eindigde dan hijzelf. Daar maken ze grapjes over, vertelt Goudswaard met iets dat op een lichte glimlach lijkt op zijn gezicht.

‘Natuurlijk is een notering prachtig, maar het zegt niets. Laten we liever maar gewoon duurzaam dóen.’

En, hoe duurzaam bent u?

‘Ik koop regelmatig biologisch voedsel, fiets veel, kies bij voorkeur voor leveranciers waarvan ik weet dat ze écht duurzaam bezig zijn.’

Want als directeur van een bank die zich voorstaat op duurzaamheid moet u ook wel.

‘Dat heeft er niets mee te maken. Die keuzes maak ik omdat ik het als Ewoud Goudswaard geen goed idee vind in kleding rond te lopen die met kinderhanden is gemaakt. Of energie te verspillen. Of om fout hout te kopen.’

42

FORUM #19/18.10.12

43

FORUM #19/18.10.12

portret

U bent een idealist?

‘Ja, misschien wel ja. Maar ik ben geen dromer, meer een realist. De honger in de wereld los ik niet in mijn eentje op. En los ik met asn Bank ook niet op. In sommige gevallen, is wat je doet niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Maar een heleboel druppels laten een plaat ook afkoelen.’

Zou u dan niet liever hands on bezig zijn? Zelf meewerken aan een project in bijvoorbeeld Afrika?

‘Dat speelt wel eens door mijn hoofd, ja. Ik ben voor asn Bank op bezoek geweest bij een project voor straatkinderen in Kameroen. Als je ziet hoe kinderen daar moeten leven…Dat heeft me echt diep geraakt.

Maar of ik ooit zelf zal meewerken aan zo’n project, ik weet het niet.

Met asn Bank kunnen we er ook een belangrijke bijdrage aan leveren en dat doen we ook. Beide zijn nodig.’

keerpunt Een zondagskind zal Goudswaard zichzelf niet noemen. Maar echte grote tegenslagen heeft hij niet gehad, zegt hij. Gewonnen, maar ook verloren. Een goede studievriend kwam om bij een auto-ongeluk. Een hele treurige periode als ik er nu op terugkijk.’ En vlak na zijn afstuderen aan insead kwam een andere goede vriend om. ‘Dat zet je wel aan het denken. Ik droomde er al langer van een sabbatical te nemen. Dat heb ik toen ook gedaan.’ Samen met zijn vrouw en zijn op dat moment 3-jarige zoontje trok hij vier maanden door Australië, Nieuw-Zeeland en de Cook-eilanden. ‘Dat is echt een keerpunt geweest in mijn leven.

Ik had tijd om na te denken over de keuzes die ik in mijn leven had gemaakt. Na die reis kwam ik tot de conclusie dat ik het anders wilde.

Ik wilde mijn zoon zien opgroeien en niet als hij na twintig jaar het 44

FORUM #19/18.10.12

huis uit zou gaan, merken dat we totale vreemden zijn geworden. Toen ik terugkwam ben ik op zoek gegaan naar een andere baan. Een met maatschappelijke meerwaarde, waarin ik iets van mijn idealen kwijt zou kunnen.’

geconserveerd Goudswaard is lang, slank. Een goed geconserveerde vijftiger, type ‘ouderwetse’ bankier. Tikje conservatief gekleed, praat rustig, formuleert zijn zinnen zorgvuldig, proeft de woorden eerst voor hij ze uitspreekt. Niet van zijn stuk te brengen. In elk geval verraadt zijn gezicht weinig emoties. Na een klap op tafel kijkt hij hooguit licht verbaasd. ‘Zo ben ik gebakken. Mensen die me beter kennen, weten wel wanneer ik boos, teleurgesteld of blij ben.’ Je zou je geld zo aan hem toevertrouwen.

Springt u wel eens uit de band? Of uit uw vel?

‘Ik geloof niet zo in het nut van negatieve emoties. Je hoeft ook niet op de barricades of vooraan te gaan staan om je mening te verkondigen.’

U leidt een bank. Dan kan met de vuist op tafel slaan toch wel eens nuttig zijn?

‘Dat wil ook wel eens juist níet effectief zijn. Kijk, ik vind het prima als mensen zeggen wat ze vinden. Maar inhoudelijk moet het ook kloppen. Alleen een grote mond zonder inhoud, dat spreekt me niet bijzonder aan.’

Dan zou u zich het type roeptoeter voelen?

‘Inderdaad. Zo wil ik niet door het leven gaan. Het type mens spreekt me niet bijzonder aan.’ Hij zegt het met een goed gevoel voor under-

Drie stellingen

statement. Want nu verraadt zijn blik wel degelijk iets: hij kijkt of hij op een te gaar spruitje aan het kauwen is.

Hoera: sp en pvv hebben de verkiezingen niet gewonnen ‘Ik ben blij dat het politieke landschap minder verdeeld is nu vvd en PvdA de grootste zijn geworden. Er zijn tegenstellingen tussen beide partijen, maar als ze kans zien die te overwinnen, krijgen we een stabiel kabinet. En kunnen we de komende vier jaar eindelijk de problemen aanpakken.’

Snelle pakken, dure auto’s, het grote geld. U werkt midden in een wereld waarin dat type veel voorkomt.

‘Ja en nee. Een deel van de bankwereld zit zo in elkaar. Maar het is in mijn ogen onterecht om iedereen op één hoop te gooien.’

‘Mijn overstap van ing naar asn Bank is ook wel ingegeven door het feit dat ik die wereld een stuk minder leuk vond. Hier zal je geen snelle jongens aantreffen. Dat hoort niet bij ons en bij de keuzes die we maken. Niemand hecht aan status, een grote hal, protserigheid.’

U zult toch wel eens jaloers zijn op de grote auto’s van uw collega’s?

Hij glimlacht. ‘Nee, nooit. Dat betekent ook weer niet dat ik een geitenwollensokkentype ben. Om idealen te hebben, hoef je die ook niet te dragen. Dat wordt weleens met elkaar verward.’

Met een kabinet vvd-PvdA verdwijnt duurzaamheid in de prullenbak ‘Duurzaamheid is veel meer een zaak van bedrijfsleven en consument. De politiek bepaalt de agenda niet. En kan de onomkeerbare beweging die in gang is gezet ook niet tegenhouden. Misschien hooguit wat vertragen.’

U bent vooral een handige geldmachine voor sns Reaal. Met geld dat u binnen haalt, financiert u hun hypotheken. Een groot deel van uw vermogen zit er in. En dus niet in groene projecten.

‘Dat is feitelijk onjuist: 45 procent van ons vermogen is erin belegd.

Beleggen in hypotheken past heel goed bij de duurzame criteria van asn Bank. Het recht om te wonen is ook een van de mensenrechten volgens de verklaring van de universele rechten van de mens. Wij voelen ons er daarom comfortabel bij.’

Duurzaamheid is veel woorden, weinig wol ‘Er zijn mensen die wel veel praten over duurzaamheid, maar er niet naar handelen. Toch is er ook een andere beweging. Supermarkten die geen plofkippen meer in de schappen hebben omdat het bedrijfsleven zegt: ‘Het is moreel niet acceptabel om kippen te verkopen die op deze manier zijn groot geworden.’

Daar gaat het dus om.’

Als het aan u ligt, worden bankiersbeloningen gematigd.

‘Ja. Als directie van asn Bank hebben we dat ook gedaan. Ook het variabele deel van onze beloning is beperkt. Net zoals voor andere medewerkers voor de bank geldt: maximaal 15 procent van ons salaris. Wat sns Reaal, waarvan asn onderdeel is, ook doet of aanbiedt. Dit is onze keuze.’

Dat moet lastig zijn: tegen zo’n andere cultuur opboksen.

‘Ik zal niet ontkennen dat het zo af en toe teleurstellend is. Maar tegelijkertijd is sns Reaal ook een eind in onze richting opgeschoven.’

Lukt het u geen workaholic te zijn?

‘Ik maak nu bij asn Bank andere keuzes. Natuurlijk werk ik ook wel eens ’s avonds en in het weekend. Maar ik heb destijds een contract voor 36 uur gesloten, heb 10 procent van mijn salaris ingeleverd, om me vrij te voelen mijn zoon naar school te brengen. En naar een voorstelling te gaan als hij er een geeft. Hij is inmiddels 15. Dus naar school brengen, hoeft nu niet meer.’

‘Mijn eigen vader was veel weg. Zat in de top bij Unilever. Ik verwijt hem niets, maar zelf wil ik het anders aanpakken. En ik ben blij dat ik dat heb gedaan.’

Wat is het belangrijkste dat u uw zoon wilt meegeven?

‘Je moet zelf iets van het leven maken. Ik hoop dat hij zich dat realiseert: je zit zelf aan de knoppen. Verwacht het geluk niet van een ander, doe het zelf.’  45

FORUM #19/18.10.12

ewoud goudswaard

1958 G eboren te Pasay City (Filippijnen) 1976 Atheneum, Rijnlands Lyceum, Wassenaar 1984 Bedrijfskunde Delft 1988 Mba, insead, Fontainebleau 1992 ing Bank, diverse managementfuncties 2001 Algemeen directeur asn Bank

E woud Goudswaard is gehuwd en heeft één zoon (15)

buitenland

Ex-premier Gerrit Schotte (links, met witte poloshirt) weigerde Fort Amsterdam te verlaten

Curaçao vecht tegen imago Het Caribische eiland Curaçao gold ooit als paradijs.

Maar voor ondernemers is dat beeld sinds het bewind van ex-premier Gerrit Schotte aan diggelen. Als het eiland haar imago van piratenrots niet afschudt, kan het nieuwe investeringen wel schudden.

Tekst: Edwin Timmer | Foto: Prince Victor/anp

Woest was Gonzalo Cuales, woordvoerder van de Vereniging Bedrijfsleven Curaçao (vbc), in het weekend van 29 en 30 september.

Eindelijk had de gouverneur van het eiland een interim-regering benoemd, weigerde de al demissionaire premier Gerrit Schotte zijn opvolger te erkennen en sloot zich zelfs op in Fort Amsterdam. ‘Staatsgreep!’, riep Schotte op de Venezolaanse televisie.

‘Alsof die regering nog niet genoeg schade had berokkend aan onze eilandeconomie’, zucht Cuales. De reputatieschade voor het zelfstandige land binnen het Nederlandse Koninkrijk is enorm, zo vrezen aangesloten ondernemers van de vbc. Want zeker Latijns-Amerikaanse investeerders houden de hand op de knip zodra de woorden golpe de estado klinken. In 46

de beleving van Zuid-Amerikanen marcheren de militairen dan al door de straten.

Daarvan was op Curaçao geen sprake. Zelfs tot opstootjes kwam het amper, en de politie erkende zonder dralen de autoriteit van premier Stanley Betrian. Cuales: ‘Maar als investeerders het idee hebben dat het hier niet rustig is, dan blijven ze weg. Of ze kiezen voor een concurrent in de regio. Aruba bijvoorbeeld.’

Volgens het College financieel toezicht nam het ondernemersvertrouwen al een duik in 2010, toen de regering Schotte aan de macht kwam. Terwijl de vertrouwensindex daarvoor rond 70 procent schommelde, duikelde die sindsdien naar 42 procent. De oorzaken zijn duidelijk: tekort aan financiën, slechte marktFORUM #19/18.10.12

verwachtingen en het overheidsbeleid. Het gevolg is 0,6 procent economische groei in 2011, en een verwachte krimp over 2012 en 2013.

Het geflirt van Schotte met buurman Hugo Chavez beviel ondernemers slecht. Net als geruchten dat de ministersploeg foute vrienden zou hebben. Verder waren het coalitiepartner Pueblo Soberano en de opruiende anti-Nederlandse taal van Helmin Wiels die de investeringsdrang temperden. Wiels riep zelfs op Nederlanders in bodybags terug te sturen als ze zich nog met het eiland zouden bemoeien.

‘Elke financier heeft zich teruggetrokken uit de projectontwikkeling’, zegt een Nederlandse zakenman op Curaçao anoniem. ‘Geen Hollander die hier nog een huis koopt.’ Terwijl het eiland juist afhankelijk is van economische groei om het groeiende pensioen- en zorgprobleem op te lossen. Beide uitgaven hangen als een molensteen om de nek.

Cuales: ‘We hebben een gezond investeringsklimaat nodig. Vertrouwen in de toekomst en goed overheidsbeleid. Waarschijnlijk is een groei in het toerisme het beste, omdat dat ook de werkloosheid helpt oplossen.’ Als vereniging geeft de vbc uiteraard geen stemadvies voor de verkiezingen van 19 oktober. ‘Maar we hopen wel dat burgers heel goed beseffen voor wie ze gaan kiezen.’

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Hollandia Matzes opgericht in 1933 wat Fabrikant van matzes

En wat nou als het gaat regenen? Of is er gewacht op een mooie dag? Het meel wordt met twee zakken tegelijk omhoog getakeld.

Aan de andere kant verlaten de ingepakte matzes de fabriek van Hollandia. De productieleider kijkt goedkeurend toe, zijn handen op de rug.

Paasbrood worden de matzes ook wel genoemd. Het herinnert joden aan de uittocht uit Egypte. De grote matzes worden volgens de joodse traditie gemaakt. Rabbi’s houden elk jaar voor Pasen vijf weken lang toezicht op het productieproces. Eens per uur worden de machines stilgelegd en alle onderdelen gereinigd. Kleine hoekjes worden met een tandenborsteltje schoongeveegd. Er mag geen kruimeltje deeg achterblijven.

Het duurt nog wel even voordat alle zakken meel binnen zijn. En voor de eigenaar van de fiets is het te hopen dat ie een beetje slank is.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Hollandia Matzes, tussen 1940 en 1945

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van ondernemingsorganisatie vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactieadres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (bureauredacteur), Walter Devenijns, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

47

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Maurits Kuypers (Duitsland), Jessica Maas (Turkije), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Hans Moleman (China), Maaike Veen (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Erik te Brake, Alfred van Delft, Guusje Dolsma, Thomas Grosfeld, René Klawer, Sigrid Verweij Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102.

Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Opzegging van een kosteloos abonnement kan per direct, van een betaald abonnement per 1 januari.

Hiervoor geldt geen opzeggingstermijn.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Informatie bij Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@

FORUM #19/18.10.12

vno-ncw.nl. Opzegging van het lidmaatschap van vnoncw moet vóór 1 september van een jaar worden gedaan.

Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van datzelfde jaar. De schriftelijke opzegging kan worden gericht aan Rita ter Steeg, coördinator lidmaatschapszaken vno-ncw, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag.

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Aaij/Hollandse Hoogte Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort