Opinieblad Forum 20

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#20/03.11.11

Crimefighter Fred Teeven

‘Kwaliteit recherche moet omhoog’ actueel ozb-tarieven: Welke gemeenten gaan door het lint? 26

achtergrond Superprovincie: de pro’s en contra’s van grootscheepse herindeling 42

tien vragen aan Jan ten Hoopen (Actal): ‘Aanpak regeldruk mag niet verslappen’ 30

rubrieksnaam

advertentie

2

FORUM #20/03.11.11

rubrieksnaam

advertentie

3

FORUM #20/03.11.11

inhoud #20 Rubrieken

33

6 Opinie vno-ncw • Besluiten van regeringsleiders grote stap voor Europa • Schrappen in schappen: ja, maar met mate • Ein Auge auf die Betuwe-Linie bitte • Kamp neemt goede maatregelen voor langer doorwerken • vno-ncw Noord: Verlies nemen

10 De foto Laatste vlucht

16 En zoon ‘Pap, even een stapje terug’

23 Podium

33 Vereniging • Ondernemers en ontwikkelingshulp • Personalia • In memoriam Morris Tabaksblat • Horeca: ‘Veiligheid moet vergroot’ • ‘Farmabedrijven kunnen niet zonder patenten’ • Agenda • Even bellen met Gerben Plasmeijer, voorzitter evenementenbranche idea • Gastvrijheidsector geeft openheid van zaken • knv verwacht veel van nieuwe ­taxiregels • Geld uit vno-ncw-fonds naar Flevoland • Food Valley Award 2011 voor ixl ­Netherlands • ‘Overheid heeft voorbeeldfunctie’

4

32

• Vijf vragen aan Constantijn van Oranje, adviseur Eurocommissaris Neelie Kroes • Uitspraken • Redt de euro het?

29 Scheer Forza

32 De werkkamer van Hans Achten, notariskantoor ­AchtenvanGent

41 Vreemde ogen ‘Nederlander wil geen bemoeial zijn’

50 Overlevers Koninklijke Auping

16

FORUM #20/03.11.11

12

Artikelen 12 Kunnen de Europese regeringsleiders tegen een stootje?

42

Er mag dan een soort van oplossing voor de eurocrisis zijn gevonden, veel Europese regeringsleiders staan thuis alsnog voor hete vuren. Ze moeten het gevecht aan met hun parlementen en kritische bevolking. Wat staat onze leiders te wachten?

18 Fred Teeven wil ondernemers serieus nemen Minder overvallen, meer daders pakken, snel berechten. Staatssecretaris Fred Teeven van Justitie en Veiligheid wil korte metten maken met criminaliteit. ‘Nederland moet veiliger worden. Als ik dat kan bereiken in deze vier jaar, ben ik een tevreden mens.’

26 Hozen of houden we het droog?

Omhoog of naar beneden? Wat gaan de lokale lasten volgend jaar doen? Deze maand ­besluiten Nederlandse gemeenten of ze de rekening van de crisis doorschuiven naar ­inwoners en ondernemers. En hoe hoog die rekening wordt.

30 ‘Ik ben geen futuroloog’ Als bakker ergerde Jan ten Hoopen zich al groen en geel aan de regeldruk. Nu hij voorzitter is van Actal kan het oud-Tweede Kamerlid er ook iets tegen ondernemen. Door overheid en parlement van adviezen te voorzien. ‘De aanpak van regeldruk mag niet verslappen.’

42 Superprovincie of niet?

Als het aan minister Donner ligt van Binnenlandse Zaken worden Noord-Holland, Utrecht en Flevoland binnenkort samengevoegd tot één superprovincie. Maar of die er ook ­daadwerkelijk komt? ‘De rest van Nederland zou bang worden voor die regio.’

46 Tom Kliphuis: no guts no glory Van zoon van een onderwijzer tot ceo van Nationale-Nederlanden. Tom Kliphuis heeft wel iets bereikt. Zonder één enkele kruiwagen. ‘Ik ben hier op eigen kracht gekomen en daar ben ik eigenlijk wel trots op.’

5

FORUM #20/03.11.11

46

opinie vno-ncw

jeroen poortvliet

Goud ‘Politiek een muis, maar economisch een gigant’, zo hoorde ik in Rusland iemand ons landje typeren. Premier Mark Rutte en minister Melanie Schultz brachten onlangs een driedaags bezoek aan dat voor Nederland belangrijke handelsland. Voor onze bedrijfsdelegatie, bestaande uit vijftien ceo’s en zeventig vertegenwoordigers van mkb-bedrijven, de perfecte gelegenheid om contacten te leggen tussen Nederlandse en Russische bedrijven en bestaande banden te versterken.

Perfect vond ik ook de samenwerking tussen overheid en ondernemers. Het was uniek dat het Nederlandse bedrijfsleven het hele bezoek van Rutte en Schultz kon bijwonen. Dat is tekenend voor de economische diplomatie van het huidige kabinet.

Wat dat oplevert, werd duidelijk tijdens de rondetafelbijeenkomst van de Nederlandse topondernemers met de Russische president Medvedev, de Russische vicepremier en nog enkele ministers. Zo’n bijeenkomst begint heel formeel, maar zodra de pers vertrokken is, komt alles op tafel. Dan wordt er concreet gesproken over belastingen, importvergunningen en problemen met betrekking tot de World Trade Organization. In een land als Rusland dat heel topdown geleid wordt en waar de politiek alles bepaalt, is dat goud waard. Want je hebt die politiek dus nodig om zaken te doen.

Een groot voordeel is ook dat Nederland er goed op staat bij de Russen. We mogen dan een klein landje zijn, iedere Rus kent de ge-

schiedenis van Czaar Peter de Grote en zijn scheepvaartavonturen in Amsterdam en Zaandam. Die oude handels- en vriendschapsbanden geven ons echt een streepje voor.

Ondertussen blijf je als eenvoudige Nederlander toch je ogen uitkijken. In het Kremlin waar alles nog altijd de grandeur ademt van het oude Rusland. Waar een premier niet zomaar komt binnenlopen, maar langs wachters in kleurrijk uniform naar binnen schrijdt door 3 meter hoge, met goud beslagen deuren.

Waar complete boulevards worden afgesloten om de Nederlandse stoet onder politiebegeleiding en met zwaaiende sirenes te vervoeren. Begeleid door oorverdovend en onafgebroken getoeter van gefrustreerde burgers, want eindeloze files op de toch al overvolle Moskouse wegen zijn het gevolg.

‘Je kunt Rusland niet begrijpen, je moet erin geloven’, zei een Nederlandse ondernemer in Rusland tegen mij. Ik geloof in elk geval in de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Bekijk ook de ForumVideo met Bernard Wientjes op www.vno-ncw.nl

Schrappen in schappen: ja, maar met mate • Modernisering schappen goede zaak • Maar al te veel schrappen in hun taken is dat niet • Bedrijfsleven kan niet zonder schappen Het kabinet kondigde onlangs een modernisering aan van de producten bedrijfsschappen. Het stelsel van schappen in zijn huidige vorm verdwijnt en het aantal schappen en het takenpakket worden kleiner.

Als het aan het kabinet ligt, voeren product- en bedrijfsschappen in de toekomst alleen nog taken uit met voldoende publiek belang. Het schrappen (in de taken) van de schappen spaart veel geld uit, tot maximaal 190 miljoen euro. Als gevolg daarvan gaan ondernemers in de toekomst lagere heffingen betalen.

Terecht, dat plan van het kabinet om de opzet en reikwijdte van de schappen aan te passen aan de ontwikkelingen van de maatschappij.

Tegen een efficiencyslag kan niemand zijn. Maar beperking van het takenpakket tot alleen de puur publieke taken (medebewind en voedselveiligheid) gaat wel weer erg ver. Zo rigoureus schrappen in het takenpakket van de schappen gaat voorbij aan het feit dat die organisaties een belangrijke rol kunnen spelen op het terrein van inno­6

FORUM #20/03.11.11

vatie, duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Die onderwerpen mogen in strikte zin dan geen publieke taken zijn, het zijn wél prioriteiten van het overheidsbeleid. Dat valt onder meer af te leiden uit de kabinetsplannen over het topsectorenbeleid en de recent afgesloten Groene Groei Deal (gericht op de totstandkoming van duurzame innovaties en de toepassing daarvan). Het zou mooi zijn als de schappen van de toekomst op deze terreinen bijdragen zouden kunnen leveren waar de sectoren en de maatschappij hun voordeel mee kunnen doen. 

wandelgangen

oeristische t melkkoeien Het stoort een meerderheid van de Tweede Kamer dat gemeenten de toeristenbelasting zien als een melkkoe voor hun uitgaven.

Volgens vvd-Kamerlid Erik Ziengs wordt de belasting ‘misbruikt’ voor bijvoorbeeld het betalen van uitkeringen. De ‘vakantietaks’ zou alleen nog mogen worden gebruikt ten behoeve van het toerisme zelf.

Eigenlijk wil Ziengs helemaal van de belasting af, maar daar denkt niet iedereen hetzelfde over. Het cda heeft bijvoorbeeld vooral moeite met de snelle stijging van de belasting.

Staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie legt de oproep om de gemeenten tot de orde te roepen naast zich neer. Hij vindt dat de 7

dijkstra

De Tweede Kamer is akkoord gegaan met het voorstel van minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om de aow-uitkering voortaan in te laten gaan op de exacte verjaardag van werknemers, en niet meer op de eerste van de maand waarin ze jarig worden.

Als de Eerste Kamer ook akkoord gaat, gaat de maatregel op 1 april 2012 in.

Kamp zette eerst in op 1 januari, maar heeft besloten tot uitstel om alle betrokken partijen de tijd te geven om zich voor te bereiden. Zo moeten cao’s worden aangepast en moeten pensioenfondsen en verzekeraars hun systeem wijzigen.

Een deel van de Tweede Kamer, waaronder cda en pvv, had aanvankelijk zorgen over de praktische problemen waarmee werknemers te maken zouden kunnen krijgen,

zoals een inkomensgat. Volgens Kamp zijn die problemen op te vangen met bijstand of een voorschot op de aow-uitkering. Hij gaat ervan uit dat werkgevers hun cao aanpassen aan de maatregel.

De verschuiving van de ingangsdatum moet jaarlijks 60 miljoen euro opleveren. Komend jaar wordt dat, als gevolg van het uitstel, 15 miljoen minder. Dat inkomensgat moet Kamp zelf zien te vullen.

Kamp: nog even door

lokale democratie moet beslissen over een lokale belasting. ‘Laten we ons daar verre van houden’, aldus Bleker, die formeel ook niets te zeggen heeft over de toeristenbelasting.

dijkstra

ow wordt a verjaardags­ cadeau

Ziengs: uitmelken FORUM #20/03.11.11

Besluiten van regeringsleiders grote stap voor Europa • Vergaande maatregelen goed nieuws voor de euro • Wel nog veel losse eindjes • Maar begin is er De inzet was hoog, de afgrond nabij en de spanning om te snijden.

Lof daarom voor de Europese regeringsleiders die vorige week onder die omstandigheden tot een omvangrijk pakket wisten te komen om de euro te redden.

Tijdens de eurotop werd besloten dat banken, verzekeraars en pensioenfondsen 50 procent op hun Griekse staatsobligaties zullen afwaarderen. Daarmee moet het weer mogelijk worden voor Griekenland om zichzelf uit het economische moeras te trekken.

Ook kwamen de Europese regeringsleiders overeen dat banken hun buffers moeten verhogen tot 9 procent ten opzichte van wat zij hebben uitgeleend. Nederlandse banken voldoen daar al aan.

Het Europese noodfonds wordt opgewaardeerd tot 1.000 miljard euro, iets wat speculanten die azen op het failliet van de euro op afstand moet houden. Ook zullen de lidstaten zich gaan houden aan de aanbevelingen van de Europese Commissie om financiële stabiliteit en economische groei te bevorderen. Met name de bezuinigingsplannen van de Italianen zullen daarvoor met argusogen gevolgd worden.

Het zijn grote stappen, die velen tot voor kort niet voor mogelijk hadden gehouden. De financiële markten reageerden dan ook onmiddellijk positief. Wel is duidelijk dat er nog veel uitgewerkt moeten worden. Vooral het Europese noodfonds kent nog een aantal losse eindjes. En een super-eurocommissaris zoals Nederland die graag had gezien, komt er voorlopig niet.

Toch kan het bedrijfsleven tevreden zijn. Nederland leeft van zijn export. Het leeuwendeel daarvan gaat naar Europese landen en in aanzienlijke mate ook naar de zuidelijke lidstaten.

De ellende was niet te overzien geweest als de euro aan politieke onmin ten onder was gegaan. De Europese leiders hebben gedaan wat haalbaar is voor dit moment. Daarmee is de eurocrisis niet in één klap bezworen, maar het begin is er.  www.vno-ncw.nl/eurocrisis Lees ook het artikel op pagina 12 en verder.

Kamp neemt goede maatregelen voor langer doorwerken • Kamp wil aannemen en doorwerken 65-plussers stimuleren • In praktijk loopt werkgever echter tegen barrières op • Handreiking Kamp bij contractverlengingen en loondoorbetaling bij ziekte verdient steun Doorwerken na je 65ste: steeds meer werknemers én werkgevers zien dat wel zitten. Toch levert dat in de praktijk nog vaak een hoop haken en ogen op. Minister Henk Kamp van Sociale Zaken wil daar echter wat aan doen. Daarom komt hij met een plan om doorwerken na 65 jaar makkelijker maken. Begin volgend jaar wil hij zijn voorstel naar de Kamer sturen. Kamp wil onder andere dat werkgevers 65-plussers vaker opeenvolgende tijdelijke contracten mogen aanbieden.

Een tijdelijk contract mag nu nog maar twee keer worden verlengd. Daarna moet een werknemer een vast contract krijgen. Iets wat werkgevers nu vaak terughoudend maakt bij het aannemen van oudere werknemers of laten doorwerken na 65 jaar.

In de plannen van Kamp staat ook dat werkgevers zieke 65-plussers niet twee jaar lang hoeven door te betalen. Ook zijn zij niet verplicht om hen een re-integratietraject aan te bieden. Voor werknemers jonger dan 65 jaar blijft de huidige wetgeving van toepassing.

Door barrières te slechten die werkgevers nu remmen om aow-gerechtigden een contract aan te bieden, stimuleert Kamp de arbeidsparticipatie van 65-plussers. Werkgevers kunnen dan makkelijker gebruik blijven maken van de kennis en ervaring van gepensioneerden. Een goed plan dat de steun van de Kamer verdient.  www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt

vno-ncw Noord

Verlies nemen De bouwsector is een belangrijk smeermiddel voor onze economie. Dat de bouw al tijden in zwaar weer verkeert, baart zowel ondernemers als de overheid zorgen. Omdat vele andere sectoren direct of indirect zijn verbonden met de bouw, is het van groot belang dat we die sector voorzien van nieuwe impulsen.

Ondanks kabinetsmaatregelen als het verlagen van de overdrachtsbelasting en het btw-tarief voor verbouwingen, zijn we er tot op heden niet in geslaagd de bouwsector weer op gang te krijgen. De woningmarkt zit op slot, de kantorenmarkt heeft met grote leegstand te maken en er komen steeds meer winkelpanden leeg te staan.

Wanneer we inzoomen op de woningmarkt, zien we dat de problemen hoofdzakelijk worden veroorzaakt doordat jongeren moeite hebben om de woningmarkt te betreden. Hierdoor komen ook andere categorieën vast te zitten, waardoor de gehele markt op slot zit en er een recordaantal huizen te koop staat.

De belangrijkste reden waarom nieuwkomers de woningmarkt niet kunnen betreden, is het simpele feit dat de prijs van de (starters)woningen te hoog ligt. Het instapniveau van een groot deel van de koopwoningen is hoger dan de leencapaciteit die starters van de banken krijgen op basis van hun inkomen. Vooral in de Randstad is dit funest voor starters die een eigen woning willen kopen.

Om dit gat tussen de prijs van een koopwoning en de leencapaciteit van een starter te dichten, moet het evenwicht op de woningmarkt worden hersteld. Huizen zijn in ons land naar verhouding te duur en dit wordt in belangrijke mate veroorzaakt door hoge grondprijzen. Dit geldt vooral bij nieuwbouwwoningen, waarbij de hoge grondprijzen soms een derde van de totale stichtingskosten zijn.

Door de economische crisis zitten gemeenten en projectontwikkelaars opgescheept met grote hoeveelheden grond die voor een te hoge prijs zijn aangekocht. Gemeenten en projectontwikkelaars zouden hun verlies moeten nemen en de grondprijs drastisch moeten verlagen. Ik ben er van overtuigd dat als we de prijs voor een nieuwbouwwoning voor starters zo weten te verlagen tot bijvoorbeeld 100.000 euro, de hele woningmarkt weer op gang komt.

Bert van der Haar Voorzitter vno-ncw Noord

8

FORUM #20/03.11.11

bzw

opinie vno-ncw

Ein Auge auf die Betuwe-Linie bitte

wandelgangen

ito-toets voor c commissarissen

Van Heersma Buma: proost

dat praktisch onmogelijk. Hij denkt zelf dat de meerderheid binnen twee jaar is getoetst.

De toetsing is in handen van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Benoeming of herbenoeming van commissarissen is niet mogelijk zonder de toets. Als een commissaris niet voldoet, heeft de onderneming een probleem. Die moet dan op zoek naar een nieuwe commissaris of een andere oplossing bedenken.

Een bijspijkercursus misschien?

De commissarissen van de vier grootste banken en verzekeraars moeten eerder aan de bak voor hun geschiktheidtoets. Die toets maakt deel uit van het maatregelenpakket waarmee minister De Jager van Financiën de financiële sector onder controle wil krijgen.

Voor commissarissen bestaat al een betrouwbaarheidstoets.

De Jager mikte op een overgangstermijn van vier jaar voor het invoeren van de geschiktheidtoets door de sector. De Tweede Kamer wilde echter niet zolang wachten.

De commissarissen van de grote bedrijven komen binnen zes maanden aan de beurt. Voor de rest blijft de vier jaar staan. PvdA-Kamerlid Ronald Plasterk zag liever dat alle circa tweeduizend commissarissen binnen een jaar zouden worden getoetst, maar volgens De Jager is Plasterk: sneltoets 9

• Verbetering aansluiting Betuweroute weer uitgesteld • Ook Nordrhein-Westfalen wil goede railverbinding voor goederenvervoer • Minister Schultz moet druk blijven zetten om containercongestie te voorkomen

dijkstra

Tweede Kamerleden kunnen weer water met bubbels krijgen. De vereniging van waterbedrijven, drinkwaterleverancier Dunea en waterkoeler Ological hebben drie tappunten geïnstalleerd die voor gekoeld en bruisend leidingwater zorgen. De promotiestunt is een reactie op een aangenomen afscheidsmotie van voormalig cda-Kamerlid Gerda Verburg.

Zij wilde het gebruik van flesjes bronwater uit het Kamergebouw bannen vanwege de milieubelasting: flessenwater is 650 keer meer belastend en 325 keer duurder dan kraanwater.

De Tweede Kamer ging akkoord, maar leek later toch spijt te hebben. De bubbels werden gemist, ook door het cda. De gekozen

oplossing is wel weer wat meer belastend dan gewoon kraanwater, maar veel minder dan flesjes bronwater. Zo vervalt het vullen, distribueren en reinigen van flesjes.

Het eerste glas met koolzuur is symbolisch gedronken door cda-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma.

FORUM #20/03.11.11

dijkstra

amer krijgt k bruiswater ­terug

Zou minister Schultz van Hagen een tussenlanding hebben gemaakt in Berlijn, toen ze terug kwam van de handelsmissie naar Rusland?

Dat zou geen gek idee geweest zijn, want in Duitsland blijft de discussie voortduren of en wanneer de aansluiting van de Betuweroute op het Duitse net wordt uitgebreid met een derde spoor. De Duitse minister van Verkeer heeft de planning opgeschoven naar op zijn vroegst 2018.

Over vier jaar, in 2015, is de havenuitbreiding in Rotterdam gereed, terwijl de aansluiting van de Betuwelijn aan de Duitse grens nog niet volledig is opgeleverd. Het Rotterdamse Havenbedrijf verwacht daardoor vanaf 2017 ongeveer een miljoen kleine containers niet kwijt te kunnen over het spoor. Dat is helemaal tegen de afspraken in die zijn gemaakt met de Duitse regering, maar de Duitse minister zegt geen geld te hebben. Deutsche Bahn, de eigenaar van het spoor, geeft naar verluidt prioriteit aan andere projecten zoals hogesnelheidstreinen.

Niet alleen de haven van Rotterdam, maar ook de verkeersminister van Nordrhein-Westfalen, Harry Voigtsberger, is de vertragingen een beetje zat. De aansluiting met het Duitse spoorwegnet zou in eerste instantie in 2003 gereed zijn, daarna in 2012. Het binnenland van Duitsland zit te wachten op betere railverbindingen. De deelstaatminister wil zelfs wel geld voorschieten zodat het werk sneller gaat. Ondertussen worden ook plannen gemaakt om meer containers via het water te verschepen, bijvoorbeeld door bij de Nederlandse grens een binnenhaven te vergroten.

Het is natuurlijk een goede zaak als havens worden uitgebreid om goederen zo efficiënt mogelijk door Europa te verschepen. Maar minister Schultz zal de oosterburen moeten blijven herinneren aan de gemaakte afspraken om de spoorverbinding tussen Rotterdam en het Hinterland te verbeteren, anders is de verleiding groot voor onze oosterburen om de Betuwe-Linie op het huidige lage pitje te houden. www.vno-ncw.nl/infrastructuur

de foto rubrieksnaam

Laatste vlucht Schiphol, 30 oktober – Martinair-grondlegger Martin Schröder (80) bedankt de stewardessen van vlucht mp623. Zijn aanwezigheid bij de aankomst van de laatste commerciële passagiersvlucht van de luchtvaartmaatschappij markeert het einde van een tijdperk. Na 53 jaar is het over en uit met het vervoer van passagiers. Martinair, net als transavia.com een volle dochter van AirFrance/klm, vervoert nu alleen nog maar vracht. Het einde van het tijdperk werd op 31 oktober nog even in stijl ‘gevierd’ met een rondvlucht boven Nederland. Aan boord van vlucht mp2011 Schröder en zijn vrouw, personeel van de maatschappij en mensen uit de luchtvaart- en reiswereld. Waarschijnlijk met een brok in de keel vanwege alweer een punt achter een mooi stukje vaderlandse luchtvaartgeschiedenis.

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Lex van Lieshout/anp

10

FORUM #20/03.11.11

rubrieksnaam

11

FORUM #20/03.11.11

actueel

Hoe stootvast zijn de Europese In de vroege uurtjes kwamen de regeringsleiders vorige week donderdag dan toch tot een soort van oplossing voor de eurocrisis. Dat werd tijd ook. Maar terug in eigen land staan veel eu-leiders alsnog voor hete vuren. Krijgen zij hun kritische parlementen en eurosceptische bevolking achter de plannen?

Tekst: Karin Bojorge | Beeldbewerking: Link Design, Amsterdam

geo

rge

sg

ob

et

/an

p

Al sinds het begin van de eurocrisis veegt hij de vloer met ze aan, Helmut Schmidt, de Duitse bondskanselier van 1974 tot 1982. De Europese leiders snappen niks van monetaire economie, als crisismanagers deugen ze ook voor geen meter en daadkrachtig handelen: ho maar.

Volgens de oud-SPD-politicus, in wiens tijd de Duits-Franse as liep als een zonnetje, ís er helemaal geen crisis van de euro, maar vooral een crisis van de Europese politiek.

De Europese regeringsleiders, landgenote Angela Merkel incluis, laten het gelaten over zich heenkomen. Het valt ook niet mee te concurreren met een 92-jarige die zich in zijn tijd graag verpoosde met een potje schaak tegen Giscard d’Estaing, zijn Franse evenknie, terwijl ze zonder gedoe met tolken wat Europese vergezichten doornamen.

De huidige regeringsleiders hebben ieder zo hun eigen uitdagingen.

Zeker nu vorige week een aantal knopen werd doorgehakt op het gebied van de schuldsanering van Griekenland, de inzet van het Europese noodfonds en de versterking van de kapitaalbuffers van de banken. Nu er dan toch beslissingen zijn genomen, is het weer ieder voor zich. Thuis moeten ze al dan niet eurosceptische parlementen trachten te overtuigen, binnenlandse occupy-bewegingen trotseren, en niet al te veel kiezersvolk zien kwijt te raken.

Ook blijft het onduidelijk of er een Europese verdragswijziging nodig is. Een werkgroep doet daar nu een studie naar. Een dergelijke wijziging uitonderhandelen en door 27 parlementen krijgen, is op zijn zachtst gezegd een uitdaging. Wat staat onze leiders te wachten?

12

FORUM #20/03.11.11

de hoofdrolspelers Angela Merkel Ze is de vrouw die de Europese en misschien wel de hele wereldeconomie in haar handen heeft. De Duitse bondskanselier Angela Merkel staat onder zware druk om Duitse discipline en Gründlichkeit terug te brengen in de Europese politiek. Daarvoor is heel wat overredingskracht vereist van deze domineesdochter.

Haar populariteit in eigen huis zakte deze zomer naar een dieptepunt. Nog maar 36 procent van de bevolking heeft vertrouwen in haar. Drie jaar geleden was dat nog 60 procent. Ook het Duitse parlement, de Bondsdag, geeft haar weinig speelruimte. Merkel slingert daarom al maandenlang tussen nationale en Europese belangen.

Met kleine stappen probeert de bondskanselier een uitweg uit de crisis te vinden.

Vorige week woensdag wist ze voorafgaand aan de beslissende eurotop in elk geval de Bondsdag voor zich te winnen. Ze wees het parlement erop dat Duitsland sterker uit de crisis is gekomen. ‘Maar als het slecht met Europa gaat, zal het uiteindelijk ook slecht met Duitsland gaan’, aldus Merkel. ‘Niemand moet een volgende vijftig jaar van vrede in Europa als vanzelfsprekend zien.’

regeringsleiders? de outsiders David Cameron Nicolas Sarkozy Ook genoeg aan zijn hoofd heeft de Franse president Nicolas Sarkozy. Zelfs de geboorte van dochter Giulia moest hij vorige week missen door de eurocrisis. Zijn derde vrouw Carla Bruni zal de laatste weken minder van hem gezien hebben dan zijn Duitse collega Angela Merkel. Het tweetal wordt inmiddels ook wel aangeduid als ‘Merkozy’.

Sarkozy strijdt voor het overleven van de Franse bankensector én voor zijn eigen politieke toekomst.

Volgend jaar moet hij het bij de verkiezingen opnemen tegen de presidentskandidaat van de socialisten, François Hollande.

De Franse banken zitten zwaar in de Griekse (en Italiaanse) staatsobligaties. Herkapitalisatie van de banken is daarom nodig. Sarkozy had het liefst gewild dat het Europese hulpfonds als een soort bank was gaan opereren en daarmee ook zou dienen als kapitaalverstrekker aan de banken die hun kapitaalbuffers moeten vergroten. Die optie is nu voorlopig buiten beeld. Sarkozy krijgt koude rillingen van het vooruitzicht dat Frankrijk zijn triple-A status kan verliezen.

De Britse premier mag dan nog altijd beschikken over zijn eigen munt, de euro is niet minder een hoofdpijndossier voor hem. Zijn conservatieve achterban – al nooit te betichten van enige euroliefde – ziet in de problemen in de eurozone een reden om nóg meer afstand te nemen van Brussel. Bijna 50 procent van de Britten wil de eu verlaten, aldus een opiniepeiling.

Iets waar Cameron overigens fel tegenstander van is.

Maar de stappen die genomen worden richting een meer politieke unie worden met argusogen gevolgd.

Als er nieuwe verdragsonderhandelingen komen over fiscale integratie, zal Cameron die gebruiken om macht uit Brussel terug te halen, zo beloofde hij de eurosceptici.

Cameron zelf merkt ondertussen dat zijn mening er in Brussel steeds minder toe lijkt te doen. De zeventien eurolanden maken grote stappen om het vege lijf van de euro te redden en de tien niet-euro-landen kunnen niet heel veel meer doen dan vanaf de zijkant toekijken.

Toen hij vorige week tijdens de weekendtop voor anderhalf uur oponthoud zorgde omdat hij als niet­eurolid een inbreng eiste, kreeg hij met een giftige Sarkozy van doen die meldde er flink ziek van te zijn: ‘Je wilt de munt niet, je hebt er een hekel aan, maar je wilt je wel bemoeien met onze bijeenkomsten.’

13

FORUM #20/03.11.11

number 10

georges gobet/anp

Ook in het outsiders-kamp: Polen, Zweden, Denemarken

actueel

de probleemkinderen George Papandreou

Silvio Berlusconi

o per

cossi/

anp

De Italiaanse premier krijgt er de laatste maanden zowel binnen als buiten de grenzen fors van langs. Het geduld van de Italianen, maar ook van zijn collega-regeringsleiders met de lichtzinnige politicus lijkt bijna op. Tijdens de intensieve vergadersessies in Brussel wordt hij geregeld even apart genomen door Van Rompuy of Merkel die hem erop wijzen dat hij nu hoognodig aan de slag moet om – zoals beloofd – het begrotingstekort in te dijken, hervormingen op de arbeidsmarkt door te voeren en de strijd tegen fiscale fraude op te voeren. En alhoewel de economie van Italië nog redelijk gezond is en de begroting met wat effectieve bezuinigingen – bijvoorbeeld op pensioen­ gebied – weer in het gareel zou moeten zijn te krijgen, heeft Berlusconi grote moeite zijn rug recht te houden.

Dat brengt veel onrust op de financiële markten met zich mee. Italië met zijn staatsschuld van 120 procent (het dubbele van wat is toegestaan volgens het ­Stabiliteitspact) is daarmee een risico voor de stabiliteit van de eurozone.

Maar Berlusconi is er de (macho-)man niet naar om zich de les te laten lezen. Op een betekenisvolle stilte die Merkel en Sarkozy onlangs lieten vallen, gevraagd naar het vertrouwen in de Italiaanse voortgang, reageerde hij gepikeerd dat ‘geen enkel eu-land zijn partners de les hoeft te lezen’. Met zijn tegenstribbelende coalitiepartner Lega Nord zou hij het inmiddels op een akkoordje hebben gegooid: aftreden en verkiezingen uitschrijven in januari in ruil voor steun aan het nieuwe bezuinigingspakket dat Berlusconi vorige week presenteerde.

14

FORUM #20/03.11.11

massim

www.primeminister.gov.gr

De Griekse premier is een geplaagd man. Meteen na zijn aantreden in 2009 kreeg hij te maken met enorme tekorten. De Griekse overheid bleek jarenlang de financiële cijfers vervalst te hebben. Papandreou, geboren en getogen in de Verenigde Staten, komt uit een bekende Griekse politieke dynastie. Zowel zijn vader als zijn grootvader waren ooit premier.

Noodgedwongen draait de sociaal-democraat de Grieken de duimschroeven nu steeds verder aan. De regering besloot tot verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd in de publieke sector van 61 naar 65 jaar.

Het gemiddelde ambtenarenloon werd met 20 procent verminderd, de pensioenen gingen 10 procent omlaag.

De btw werd verhoogd, evenals de accijns op alcohol en tabak. Het aantal gemeenten wordt teruggebracht van duizend naar vierhonderd, en het aantal staats­ bedrijven wordt eveneens ingekrompen. Het imf blijft echter zeer kritisch over de daadwerkelijke voortgang die gemaakt wordt. En de Griekse economie toont nog geen tekenen van herstel, integendeel.

Papandreou vraagt de Grieken om geduld. En, zo kondigde hij afgelopen maandag aan, ook om hun mening. Hij wil een referendum houden over het steunplan dat de eurolanden vorige week afspraken.

Daarmee hoopt Papandreou het vertrouwen de Grieken te krijgen voor verdere bezuinigingen, hervormingen en privatiseringen. Maar hij riskeert een politieke crisis en grote problemen met zijn Europese collega’s.

José Zapatero

de dwarsliggers Jyrki Tapani Katainen De Finse minister-president begon afgelopen juni onder ongunstig gesternte aan zijn nieuwe baan. De partij Ware Finnen had net een ware slachting veroorzaakt in het politieke landschap. Euroscepsis is geen vies woord meer in Finland. Met zijn coalitie van maar liefst zes partijen (met onder meer zijn eigen centrum-rechtse Nationale Coalitie partij, sociaal-democraten, christen-democraten en groene partijen) moet Katainen daar doorheen zien te laveren.

In augustus leidde dat tot een flinke rel toen Finland een onderpand bleek te hebben uitonderhandeld met de Grieken in ruil voor steun aan het nieuwste hulppakket voor dat land. Andere eu-landen, waaronder Nederland, toonden zich not amused.

Katainen, alhoewel net veertig geworden, is gelukkig geen groentje in de Europese politiek. In 2008 werd hij door de Financial Times de beste minister van Financiën in Europa genoemd.

De Slowaakse premier Radicova was het eerste directe politieke slachtoffer van de eurocrisis. Omdat de liberalen in haar coalitie weigerden in te stemmen met de uitbreiding van het Europese noodfonds had ze het lot van haar regering verbonden aan de stemming.

Prompt werd ze weggestemd door het Slowaakse parlement. In ruil voor vervroegde verkiezingen in maart stemde de sociaaldemocratische oppositie een dag later overigens alsnog voor.

Des te meer ergert de christen-democrate zich aan het trage tempo van besluitvorming in Brussel zelf. ‘Jullie praten over welk zwempak aan te trekken terwijl er een tsunami op ons af komt’, hield ze haar collega’s vorige week voor.

Ondertussen zien veel Slowaken nog altijd weinig in verdere steun aan Griekenland. Wat mee speelt is dat Slowakije een van de armste landen in de eurozone is, met een lagere levensstandaard dan de Grieken. Bovendien heeft Slowakije goed op zijn huishoudboekje gelet, waardoor de staatsschuld er relatief laag is.  www.vno-ncw.nl/europeseunie

15

FORUM #20/03.11.11

la-moncloa

.es

valtioneuvosto

Overige probleemkinderen: Portugal, Ierland

Iveta Radicova

georges gobet/anp

Voor de Spaanse premier is het spelen in blessuretijd. Eind september ontbond hij, zoals al eerder aangekondigd, het parlement om nieuwe verkiezingen uit te schrijven voor 20 november. Het is overigens zeer de vraag of de nieuwe kandidaat van de socialisten, Alfredo Rubalcaba, dan zal zegevieren. Het ziet er naar uit dat zijn tegenstrever van de Partido Popular er met de winst vandoor zal gaan.

Zapatero stond de afgelopen maanden onder grote druk van de Europese Unie om hervormingsmaatregelen door te voeren zoals het verhogen van de pensioensgerechtigde leeftijd en het bevriezen van ambtenarensalarissen om het begrotingstekort te bestrijden.

Eind augustus bereikte hij een akkoord over het in de grondwet vastleggen van een maximaal begrotingstekort. Het tekort mag hoogstens 0,4 procent van het bruto binnenlands product bedragen. Spanje kent een bescheiden staatsschuld van 56 procent van het bnp, maar kampt met een werkloosheid van 21 procent. De jeugdwerkloosheid is met 46 procent extreem hoog, wat leidt tot grootscheepse protesten van de indignados.

& zoon Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam vestigingsplaats aantal medewerkers opgericht oprichter/eigenaar directeur/beoogd opvolger

16

FORUM #20/03.11.11

fd Architecten De Moer (bij Tilburg) Zes 1972 Frits Dansen Ralph Dansen

‘Pap, even een stapje terug’ Frits Dansen houdt van meteen aanpakken. Zoon Ralph denkt liever nog iets langer na hoe hij het bouwproces wil inrichten. Een snelle overdracht van het architectenbureau zien ze nu geen van beiden zitten. ‘We hebben het nog nooit zo slecht gehad.’

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet, Gitta Dansen-van Vugt

Frits Dansen (64)

Ralph Dansen (31)

‘Ralph zal een jaar of 16 geweest zijn toen hij zei: ‘Ik ga hetzelfde doen als jij’. Dat had ik niet verwacht, maar ik was er wel blij mee. Het is anders werken als je weet dat er zicht is op een opvolger. We hebben hem niet in deze richting geduwd, maar toen hij de keus gemaakt had, hebben we hem wel gestimuleerd om naar de universiteit te gaan. Op een hts leer je tekenen, op een universiteit ontwerpen. Hij denkt analytischer dan ik. Als ik de oplossing voor een bepaald probleem al gevonden denk te hebben, wil hij eerst nog eens naar het hele proces kijken om te zien of dat niet handiger kan.’

‘Begin jaren negentig, toen de bomen nog tot in de hemel groeiden, had ik hier negentien man werken. Elke tien jaar heb ik wel een economische crisis meegemaakt, maar nog nooit zo erg als nu. We zitten hier vlak bij de Efteling en dat heeft ons altijd veel werk opgeleverd. Met de kennis die we daar hebben opgedaan, proberen we nieuwe opdrachten te krijgen. Samen met andere bedrijven die ook aan de Efteling leveren, hebben we iets in Rusland lopen. Als dat wat wordt, mag Ralph er naartoe. Ik heb ook wel in Soedan, Nigeria en Canada gewerkt, maar die tijd is nu voorbij.’

‘Ralph zit vier jaar in de zaak en het was de bedoeling dat hij het zou overnemen. In de architectenwereld moet je zes tot acht jaar uittrekken voor een goede overdracht. Die tijd is nodig om je te specialiseren en voor het opbouwen van een netwerk waarmee je je eigen opdrachten kunt binnenhalen. Ralph gaat mee naar bijeenkomsten van de bzw, zit bij Jong Management, de Juniorkamer. Dit bureau draait nog voor een groot deel op mijn contacten. Als ik wegga, bestaat de kans dat die niet naar Ralph overgaan maar iemand anders op de golfbaan tegenkomen. Een overdracht op dit moment is ook niet handig omdat we interen op ons vermogen. Verliezen kun je als ondernemer aftrekken zodra het beter gaat, maar die post kun je niet aan je opvolger overdragen.’

‘We hebben een planning gemaakt waarbij ik dit bedrijf in fases van mijn vader overneem. Op zijn 65ste zou het dan van mij moeten zijn.

Dat is al volgend jaar en dat gaat dus niet lukken. Dit is geen goed moment voor een overdracht. Financieel is het voor mij misschien wel gunstig want het bedrijf is nu niet zo veel waard. Voor mijn vader is dat natuurlijk minder aantrekkelijk. Ik weet nu in elk geval wel dat ik later mijn pensioen niet helemaal in mijn onderneming zal laten zitten, maar ook op een andere manier ga veiligstellen.’

‘Mijn vader sprak vroeger altijd over vijf pijlers. Nu zijn we het er over eens dat we ons gaan richten op leisure en utiliteitsbouw. Dat zijn de twee sectoren waarin we de meeste ervaring hebben en de beste referenties kunnen aandragen. Mijn vader en ik verschillen van mening of je ook opdrachten moet aannemen die daar buiten vallen. Ik ben daar wat strikter in, maar hij zegt dat we ons dat nu niet kunnen veroorloven. Daarin heeft hij eigenlijk wel gelijk. Natuurlijk blijft er altijd een markt voor de bouw. Toch denk ik de laatste tijd wel eens: ‘Welke kant gaat dit op? Kan ik dit werk nog lang blijven doen?’ Alle netwerken waarin we bezig zijn, zullen toch wel eens een grote opdrachtgever opleveren.’

‘In het jaar nadat ik hier binnenkwam, ben ik begonnen met het bouw informatiemodel. Vroeger maakte je een tekening op papier, nu maak je het gebouw alvast in de computer. Intern werken we er al mee, maar het is de bedoeling dat ook onze aannemers en installateurs dat gaan doen. Als die hun installaties en constructies er ook intekenen, zie je in de ontwerpfase al waar later problemen kunnen ontstaan. Mijn vader stimuleert me daarin, maar laat het werk helemaal aan mij over.

Hij benadert het bouwproces nog op de traditionele manier. Mijn vader heeft echt niks met computers. Dat komt niet alleen doordat hij van een andere generatie is. Mijn schoonmoeder zit op Facebook en Hyves, die vindt het wel hartstikke leuk om daarin te duiken.’ 

17

FORUM #20/03.11.11

omslag

‘De pakkans moet echt omhoog’ Snelrecht, overvalteams, meer ruimte voor particuliere beveiligers. Fred Teeven, staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, wil meters maken. ‘Ondernemers moeten het gevoel krijgen dat ze serieus worden genomen.’

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Ton Poortvliet

‘Ik krijg nu in drie maanden voor elkaar, waar ik al tien jaar voor pleitte’

18

‘Je kent de zaak van de Amsterdamse juwelier Fred Hund? Hij kwam om het leven bij een overval op zijn bedrijf. Het heeft een jaar geduurd, maar de politie heeft in deze zaak een verdachte aangehouden.’ Fred Teeven, staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, glundert nog net niet als hij het nieuws aanhaalt. Daarvoor is de zaak te tragisch. Maar hij is zichtbaar blij dat er resultaat is geboekt.

‘Daar doen we het toch voor.’

Teeven heeft een postuur dat naadloos aansluit bij de vaak voor hem gebruikte typering crimefighter. Groot, breedgeschouderd. Maar tegelijkertijd oogt hij vriendelijk. Met een monter ‘hoi’ begroet hij zijn bezoek.

Een no-nonsense mens. Ambitieus, resultaatgericht en direct. Dat was hij al in zijn tijd als Officier van Justitie en als Kamerlid. En dat is hij gebleven nu hij staatssecretaris is. Dat advocaat Willem Anker direct na zijn aantreden zei dat er met Teeven als staatssecretaris geen plek meer zou zijn voor nuance, daar moet hij om FORUM #20/03.11.11

lachen. ‘Ik ben wel degelijk een man van nuances, maar ik leg de prioriteiten misschien een beetje anders.’ Ook de kritiek van pvv-voorman Geert Wilders dat hij veel roept, maar weinig doet, deert hem niet. ‘Ik vind dat hij alles mag zeggen. Het is aan Ivo Opstelten en mij om zijn ongelijk te bewijzen.’

Hij zegt niet zelfvoldaan te kijken naar hoe goed het gaat, maar vindt dat hij het afgelopen jaar al veel heeft bereikt. Als voorbeeld noemt hij de kwestie van het recht op zelfverdediging in het eigen bedrijf. ‘Dat was binnen drie maanden voor elkaar, terwijl ik er daarvoor al tien jaar voor had gepleit. Als een ondernemer nu een inbreker z’n zaak uit slaat, wordt ie niet meer gelijk opgesloten.’

U klinkt tevreden. Toch was vorig jaar nog één op de drie ondernemers slachtoffer van criminaliteit. Het voelt een beetje als dweilen met de kraan open.

‘Laat duidelijk zijn: elk slachtoffer is er een te

19

FORUM #20/03.11.11

omslag

veel. Het is mooi dat de statistieken een dalende lijn vertonen, maar dat is nog geen reden om lui achterover te leunen. Het aantal overvallen moet nog stevig omlaag worden gebracht.’

Hoe denkt u dat te bereiken?

‘De pakkans moet groter. En daarvoor moet de kwaliteit van de recherche omhoog. Zo werken we aan de vorming van overvalteams.

Vaste teams voor de aanpak van zware delicten. Amsterdam-Amstelland heeft inmiddels in elk politiedistrict zo’n team. De ervaringen tot nu toe zijn positief. De aanhouding van de verdachte in de zaak-Hund is één van de wapenfeiten van zo’n team.’

Dus het hele land krijgt dit soort teams?

‘Dat is niet per definitie nodig. De problemen concentreren zich vooral in het westen en zuiden van het land. Dan is het ook logisch dat juist dergelijke regio’s als eerste zo’n team krijgen. Zoals Amsterdam, Rotterdam-Rijnmond en Haaglanden.’

Wat voegen die teams toe?

‘Allerbelangrijkste is dat ze informatie en 20

expertise bij elkaar brengen. Sommige vormen van overvalcriminaliteit zijn het werk van rondtrekkende bendes: ladingdiefstal, skimmen, overvallen op juweliers. Tot nu toe was de politie niet in staat om de informatie hierover goed bij elkaar te brengen, waardoor zaken niet optimaal konden worden aangepakt. Dat moet echt anders.’

Zijn die rondtrekkende bendes een groeiend probleem?

‘Dat durf ik niet te zeggen. Maar je herkent ze wel aan hun manier van werken: zorgen dat er zo weinig mogelijk getuigen zijn, bemoeilijken van herkenning, maar ook bedreigen van getuigen.’

De zichtbaarheid van de politie blijft een probleem. Forum-onderzoek uit 2003 liet zien dat ondernemers na een aangifte te weinig horen. Uit de laatste Monitor Criminaliteit blijkt dat er nog maar ­weinig ten goede is veranderd.

‘We zijn daar inderdaad niet altijd even sterk in geweest. Mooi dat je de verdachte van een overval aanhoudt. Maar niets is zo belangrijk als het slachtoffer of de nabestaanden in zo’n FORUM #20/03.11.11

zaak informeren. Niet om te vertellen hoe het onderzoek inhoudelijk loopt, maar wel dat je er mee bezig bent en over een paar maanden een paar stappen verder denkt te zijn.’

In Noord-Holland is geëxperimenteerd met een aangiftevolgsysteem. Waarom is zoiets niet allang landelijk ingevoerd?

‘We hebben wat aanloopproblemen gehad.

Maar volgend jaar moet het systeem in het hele land beschikbaar zijn. Vanaf dat moment kun je dan via internet je aangifte volgen. Het aangiftevolgsysteem is overigens niet in alle situaties een oplossing. Het leent zich goed voor minder gewelddadige soorten criminaliteit: inbraakzaken, ladingdiefstal zonder geweld, fraude. Maar bij zware criminaliteit zoals overvallen kun je niet zonder persoonlijk contact.’

Uit de statistieken blijkt dat zware ­criminaliteit steeds vaker het werk is van jeugdigen.

‘Veel daders komen uit de leeftijdsgroep van grofweg 16 tot 26 jaar. Soms gaat het om mensen die ‘op herhaling’ zijn, maar er zitten ook mensen bij die nog nooit een veroordeling

‘Ik wil niet dat een ondernemer na zijn aangifte, de dader meteen weer buiten tegenkomt’

hebben gehad en als eerste delict gelijk een gewapende overval plegen.’

Is dat laatste een trend?

‘Ik vrees van wel. Vroeger begonnen ze met de diefstal van een blikje cola als ze 12 waren, als ze 14 waren, hadden ze hun eerste mishandeling achter de rug, ze waren 15, 16 als ze de eerste auto kraakten en als ze 17 waren, pleegden ze hun eerste straatroof. Je ziet nu steeds vaker vroeg een eerste veroordeling voor een straatroof of een overval. Maar ik verwacht dat we deze ontwikkeling met een intensievere aanpak van criminele jongeren kunnen stoppen.’

Wat is er anders aan die nieuwe aanpak?

‘Ik wil voorkomen dat een ondernemer die na het doen van z’n aangifte het bureau verlaat, de dader alweer tegen het lijf loopt. Tot nu toe gingen er soms wel negen maanden overheen voordat criminele jongeren werden berecht. We proberen jongeren die al eens eerder in de fout zijn gegaan, meteen in voorarrest te houden en binnen vier weken een zitting te plannen. Zodat je ook meteen resultaat krijgt. We proberen binnen die ter21

mijn ook meteen de schadevergoeding te regelen. Ik ben met verzekeraars in gesprek om te zorgen dat zij verhaal kunnen nemen.

Als een ondernemer dan zijn schade claimt bij de verzekeraar, kan de verzekeraar in plaats van het slachtoffer in de strafprocedure meedoen.’

Is dat geen sigaar uit eigen doos?

‘Nee. De schade wordt voorgeschoten met belastinggeld. Maar er volgt wel verhaal op de dader. Bijvoorbeeld via loonbeslag. De kale kip van halverwege de jaren negentig kan er nu namelijk wel eens heel anders bij zitten.’

Dat klinkt goed….

‘Maar daar zit tegelijk ook een groot knelpunt.

Als dit plan doorgaat staan sommige zaken binnen zeven dagen op de rol. Maar het is niet altijd mogelijk om in een paar dagen je schade met bewijsstukken te onderbouwen.’

Ondernemers hebben volgens u een eigen verantwoordelijkheid. Die nemen ze ook: half oktober werd bekend dat ze meer hebben geïnvesteerd in preventie.

‘Er gebeurt veel meer dan pakweg vijf jaar geleden. Maar het kan nog beter. Bijvoorbeeld door meer aandacht voor overvaltraining. Met terugvechten hebben we beroerde ervaringen. Je vecht toch vaak tegen mensen met vuurwapens. Mensen die het ook niet altijd voor de eerste keer doen. Ik begrijp ook niet waarom zo weinig slachtoffers van een overval gebruik maken van de speciale subsidieregeling. Die 1.000 euro die ze mogen besteden aan criminaliteitspreventie, laten ze nu gewoon liggen. Terwijl het toch een mooie aanzet is voor de aanschaf van zoiets als een camerasurveillancesysteem of het volgen van een overvaltraining.’

Ondernemers die slachtoffer zijn van een geweldsmisdrijf kunnen nu vaak fluiten naar hun geld. Een kale kip valt nu eenmaal niet te plukken.

‘Dat soort schrijnende situaties behoort tot het verleden. Ik heb 10 miljoen euro vrijgespeeld voor slachtoffers van geweldsmisdrijven, die een niet-verhaalbare schadeclaim hebben. De overheid gaat de geclaimde schade betalen en verhalen op de daders. Tot 1996 terug. De komende maanden gaan we daar al mee aan de slag.’

FORUM #20/03.11.11

omslag

Wie is Fred Teeven?

Fred Teeven (1958) begon zijn carrière bij de Belastingdienst. Na zijn eindexamen havo volgde hij daar de controleuropleiding en werd uiteindelijk fiscaal rechercheur bij de Fiscale Inlichtingenen Opsporingsdienst (fiod). In de avonduren studeerde Teeven Nederlands en notarieel recht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.

Na zijn afstuderen ging hij aan de slag als teamleider bij de douanerecherche van de fiod. Tot Teeven in 1993 de overstap maakte naar het Openbaar Ministerie. Daar werd hij Officier van Justitie bij het parket Amsterdam. Maar in 2002 gaat Teeven de politiek in. Hij wordt Tweede-Kamerlid voor Leefbaar Nederland. Als hij in 2003 vertrekt bij die partij keert hij terug bij het Openbaar Ministerie als Officier van Justitie bij het Landelijk Parket. Daar is hij onder meer belast met de vervolging van oorlogsmisdadigers en hij werkt er als teamleider/officier van Justitie op Schiphol.

Sinds 14 oktober 2011 is Teeven staatssecretaris van Veiligheid en Justitie in het kabinet-Rutte-Verhagen.

Leuk die camera’s. Maar elke keer weer blijkt dat er maar verrekte weinig mee mag.

‘Ik ben hierover in overleg met het College Bescherming Persoonsgegevens. Zij willen dat de camerabeelden niet te lang worden bewaard en restrictief worden gebruikt. Nou, daar wil ik van af. Ik wil dat die beelden langer kunnen worden bewaard. Ik wil ook dat ze gemakkelijker kunnen worden uitgewisseld met politie en justitie. Maar ook met particuliere beveiligingsbedrijven en recherchebureaus. Dat vraagt wel om aanpassing van de privacywetgeving, de wet politieregisters en de wet bescherming persoons­gegevens.’

U wilt ook meer politie-informatie gaan uitwisselen met particuliere beveiligers.

‘Zeker. Het moet niet zo zijn dat particuliere beveiligers alleen de politie bellen als ze iets zien. De politie zou hen ook moeten voorzien van informatie. Als een burger wat ziet gebeuren op een bedrijventerrein en de politie belt, vind ik dat de meneer van de nvd of G4S die daar rond rijdt op het bedrijventerrein die informatie ook moet hebben. Dan hoef je niet voor elke melding een politiewagen op pad te 22

sturen. En we hebben veel meer ogen en oren op straat.’

Lijkt een logische actie. Gelijk maar regelen?

‘Zoiets als het natrekken van een kenteken of het controleren van gba-gegevens, dat gaan we zeker mogelijk maken. Maar dat betekent wel dat de politieadministratie toegankelijk moet worden gemaakt. Tot nu toe heeft die potdicht gezeten voor de particuliere beveiligers. Binnen de politie was er altijd weerstand. Maar ik heb het gevoel dat ze er nu anders tegenaan kijken. Pieter-Jaap Aalbersberg, portefeuillehouder binnen de raad van hoofdcommissarissen, heeft zelfs gezegd dat hij het echt ziet zitten.’

Dus per 1 januari is het zover?

‘Ik ben bang dat we dat niet gaan redden.’

Een paar maanden geleden opende u een vertrouwenslijn afpersing. Waarom geen lijn analoog aan dat andere succes­ nummer: Meld Misdaad Anoniem?

‘Laat ons eerst nou maar eens bekijken hoe dit werkt.’

FORUM #20/03.11.11

Hoe zijn de resultaten tot nu toe?

‘Eh…. Dat weet ik niet. Ik krijg na een half jaar een overzicht van de stand van zaken. Maar zover zijn we nog niet; de lijn is pas net geopend. Ik ben trouwens benieuwd of die lijn zoveel gebruikt gaat worden. Afpersing komt niet zo vaak voor. Vraag is ook of ondernemers niet beter af zijn door iets op naam te melden.

Als het aankomt op vervolging, kun je niets met informatie van een vertrouwenslijn.’

U bent nu iets meer dan een jaar b ­ ezig.

Wat wilt u aan het einde van deze­ ­kabinetsperiode hebben bereikt?

‘Dat Nederland veiliger is. Dat daders snel worden berecht, schadevergoedingen betalen en slachtoffers van criminaliteit in de zittingszaal serieus worden genomen. Als ik dat kan bereiken in deze vier jaar, ben ik een tevreden mens.’ www.vno-ncw.nl/criminaliteitsbeheersing

podium belrondje

Redt de euro het?

Op de valreep kwamen de Europese regeringsleiders vorige week toch met een oplossing voor de eurocrisis. Maar of de euro daarmee ook echt is gered, moet nog blijken. Wat verwachten ondernemers ervan?

Tekst: Paul Scheer, Jiska Vijselaar | Foto’s: fmax

Guven Alkilic | Europa Meel | Den Haag

‘Nog een lange weg te gaan’ ‘Ja, het overleg heeft lang geduurd, maar het is dan ook geen kleine beslissing die genomen is. Dat kan niet in een paar uur. Europa is in korte tijd heel groot geworden. Er zitten een aantal zwakke landen tussen. Dan is het logisch dat de Europese Unie een tijdje moeilijk bestuurbaar is. Vergelijk het met een bedrijf dat er ineens veel klanten bij krijgt.’

‘We hebben nog een lange weg te gaan, maar uiteindelijk zal de euro het wel redden. Hij móet het redden, want de

Anja Jesserun | Norway Coatings | Utrecht

‘Ik geloof erin’ ‘Pas als het echt fout gaat, wordt er in Europa ingegrepen.

Dat ziet er toch een beetje uit als broddelwerk, vind ik. Stel je voor dat ik dat in mijn bedrijf zou doen? Het ontbreekt aan daadkracht bij de Europese regeringsleiders en besluitvaardigheid. Dat breekt ze nog eens op. Ergens hoop ik dat deze crisis een les voor ze is. Maar of dat ook echt zo is?’

‘Toch heb ik er wel vertrouwen in dat de euro het gaat redden. Simpelweg omdat we geen andere keus hebben.

Als ik het emotioneel bekijk, zeg ik: doe mij de gulden morgen terug. Maar dat zou echt stom zijn. De euro afschaffen zou stukken meer kosten dan hem houden.’

‘We zijn er nog lang niet. Eerst moeten de plannen van de regeringsleiders ook nog langs de nationale parlementen.

Ik ben bang dat dit ook nog eens heel lang gaat duren. Te lang misschien wel. Maar nogmaals: ik heb vertrouwen in de euro. Misschien wel tegen wil en dank. Als we dat vertrouwen niet meer hebben, is het over en uit.’

Paul de Goed | Stighter & Partners | Amsterdam

‘Er is iets gebeurd’ ‘Eén Europa, één munt. Met dat idee zijn we zijn ooit aan de euro begonnen. Maar zeggen dat je een eenheid bent en zorgen dat dit ook echt zo is, blijken toch twee verschillende dingen. Op zich niet onbegrijpelijk: elk land heeft zo zijn eigen belangen. Probeer maar eens op één lijn te komen als je met zijn zevenentwintigen bent. Het heeft mij dus ook niet verbaasd dat het de regeringsleiders tijd heeft gekost om overeenstemming te bereiken over de aanpak van de crisis.’

23

weg terug naar de heilige gulden is afgesloten. Griekenland heeft een tijdelijke pijnstiller gekregen en moet nu zelf orde op zaken stellen. Het deels kwijtschelden van de Griekse schulden is slecht voor de Europese banken, maar die staan er op het moment wel goed voor. En de storting van 1.000 miljard euro in het noodfonds geeft zekerheid.’

‘Alle landen moeten nu hun stinkende best doen, want zonder euro en Europese Unie krijgen we het allemaal slecht. Een vrije handel, met overal dezelfde wetgeving, is voor iedereen goed.’

FORUM #20/03.11.11

‘Maar sinds vorige week woensdag heb ik wel het vertrouwen dat het goed komt met de euro. Anders dan de vorige keren, is er op die top echt iets gebeurd. Is er een raamwerk neergezet, dat ook de beurzen vertrouwen heeft gegeven. De koers schoot direct omhoog. Dat betekent dat beleggers er vertrouwen in hebben. Natuurlijk, de details moeten nog worden uitgewerkt, nationale parlementen moeten nog instemmen. Maar het moet, dus het gaat goed komen. Uiteindelijk is iedereen wel zo verstandig de plannen te accepteren.’

podium vijf vragen aan

constantijn van oranje Nederland mist een kans doordat het weinig waardering heeft voor ict. Dat zei Constantijn van Oranje op de jaarvergadering van de Nederlandse afdeling van de International Chamber of Commerce. De jongste zoon van koningin Beatrix is adviseur van Eurocommissaris Kroes bij het digitaliseren van Europa.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Jeroen van der Meyde/rvd

‘Streven naar consensus vertraagt’ Vindt u het een ramp dat de it-sector geen Topsector is?

‘Het ministerie van Economische Zaken zal meteen zeggen dat ict overal in zit. Dat is ook zo. Maar het is niet genoeg. Ict is een belangrijke groei-industrie. Zelf ontwikkelen van software en hardware is belangrijk. Vooral omdat andere landen het ook laten liggen. Een land als Zuid-Korea heeft er een duidelijk speerpunt van gemaakt. Het is jammer dat Europese ict-bedrijven nergens echt koploper zijn, zoals vroeger Nokia en Ericsson. Europa heeft vrijwel geen grote softwarefabrikanten meer. Datzelfde geldt voor gameplatforms.

Wij kunnen dit niet laten liggen. Het lijkt me geen optie om afhankelijk te worden van technologie uit China.’

Waarom staat ict zo laag op de Nederlandse agenda?

‘De politieke drive is heel beperkt, ict is niet sexy, en het streven naar consensus in Nederland vertraagt. Om iedereen tevreden te houden, komen er teveel specificaties en mede daardoor is er teveel geharrewar tussen de partijen. Ict-ontwikkelingen vragen ook vaak dat je de organisatie verandert en de Nederlandse overheid is daar niet zo sterk in.’

Moet de eu zich daar wel mee bemoeien?

‘Internet stopt niet bij de grens, dan moet je als land niet in je eentje willen opereren. De digitale markt is niet open zoals de fysieke markt in de eu. Copyright en privacy zijn bijvoorbeeld per land anders geregeld.’

‘Moderne communicatiemiddelen kunnen de zorgverlening veranderen en ik denk dat zo het stelsel betaalbaar kan blijven. Op het gebied van smart grids wordt veel lokaal gedaan. Er

Ict-projecten lopen vaak uit de hand. Moet dat niet eerst aangepakt worden?

‘Projecten lopen uit de hand omdat de overheid maar blijft betalen voor elke aanpassing.

Het is vaak onduidelijk wat in de aanbesteding moet staan en opdrachtgevers komen steeds met nieuwe eisen. Misschien moet de overheid van een goede dienst niet meteen alles in één keer willen lanceren. Het is soms beter om de functies geleidelijk op te bouwen.

24

komt een moment dat iemand moet kunnen zeggen: nu is het genoeg met dat duizend bloemen bloeien, het is tijd om op te schalen en internationaal verbindingen te maken. De Europese landen lopen achter, maar we staan aan het begin van de ontwikkeling.’

FORUM #20/03.11.11

Het lijkt op reclame, maar ik denk dat sense and simplicity een goed uitgangspunt is. De gang van zaken rond het elektronisch patiëntendossier was voor mij persoonlijk een eyeopener. Iedereen die er direct mee te maken had, zag er het voordeel van, ook patiënten.

Maar patiënten zijn nu eenmaal een kleine groep in de samenleving, die snel worden overschreeuwd. De meeste mensen zijn niet of nauwelijks ziek, toch was hun wantrouwen zo bepalend dat de Eerste Kamer het hele project wegstemde. Ik benadruk sindsdien altijd: je kunt technisch een geweldig product hebben, maar zorg dat je het vertrouwen krijgt van de maatschappij.’

Hoe doen de Nederlanders het eigenlijk op internet?

‘Over het algemeen redelijk. We hebben heel veel breedbandaansluitingen, het gebruik van internet is hoog. Zakelijk gaat het minder. Als het gaat om onderzoek en ontwikkeling is het Nederlandse bedrijfsleven een middenmoter.

De overheid is wisselvallig, er wordt bijvoorbeeld opvallend weinig digitaal aanbesteed in vergelijking met andere eu landen. Je zou kunnen zeggen: de burgers zijn heel goed, overheid en bedrijfsleven wat minder.’ 

podium uitspraken

‘Mensen die rijk zijn, ik vind het prima. Als het geld maar vrolijk bij elkaar is gegraaid.’

Cabaretier Youp van ’t Hek, Quote van november

‘Als de muren konden praten over alle huilbuien die ik de laatste weken heb gehad, hadden ze veel te vertellen.’

Oud-politica Rita Verdonk, Een Vandaag van 21 oktober

‘Jezus zou nooit op het cda hebben gestemd.’

Historicus Maarten van Rossem, hp/De Tijd van 28 oktober

‘De financiële markten en landen binnen de eu zijn geen Bokito. Als dat zo was, kon je de gracht breder maken of er een hoog hek in zetten en het probleem was opgelost.’

Minister Maxime Verhagen, ‘Beurstrommeldag’, 26 oktober

‘Richtlijnen zijn prima, maar als het richtsnoeren worden gaat het mis.’

Scheidend Amsterdams politiechef Bernard Welten, Vrij Nederland van 29 oktober

‘In wezen is Nederland een soort ddr: iedereen moet de auto die zijn buren, baan en vrienden voorschrijven.’

Journalist Erwin Wijman, Vrij Nederland van 29 oktober

‘Thuis stond nooit een bloemetje op tafel. De enige bloemen die wij kenden, stonden in de winkel achter het raam.’

Zanger Lee Towers, Elsevier van 29 oktober

‘Ga niet bij al die andere koeien staan, maar zoek een eigen plekje in de wei.’

Claudia Willemsen, directeur van kleertjes.com, Opzij van november

‘Ik val op vrouwen die heel basic zijn. Ik heb niets met al die hooggehakte, opgesmukte voetbalvrouwen.’

Johan Derksen, hoofdredacteur van Voetbal International, Opzij van november

25

FORUM #20/03.11.11

achtergrond

Moeten we paraat zijn Een minimale lastenverhoging. Zo presenteert de gemeente Venlo haar plannen om de onroerende zaakbelasting met een ongekende 25 procent te verhogen. Deze maand besluiten de Nederlandse gemeenten in hoeverre ze de rekening van de crisis doorschuiven naar inwoners en ondernemers.

Tekst: Jan Buevink | Foto: Maarten Hartman/hh

26

FORUM #20/03.11.11

Wie er niet in de buurt woont, zal er misschien nooit van gehoord hebben. Lingewaard is een gemeente met 45 duizend inwoners tussen Arnhem en Nijmegen die zo’n tien jaar geleden ontstond uit een fusie van Bemmel, Gendt en Huissen. Het is een gebied met veel glastuinbouw waarin ongeveer 2.500 ondernemers hun brood verdienen. Die kunnen begin volgend jaar op een vervelende verrassing rekenen, want de gemeente Lingewaard staat op het punt om geschiedenis te schrijven. Als de gemeenteraad er deze week geen stokje voor steekt, gaat hun aanslag voor de onroerende zaakbelasting omhoog op een manier die in Nederland zelden of nooit vertoond is. De gemeente, die de afgelopen drie jaar het tarief al met zo’n 15 procent verhoogde

voor stijgende lasten? (bovenop de inflatie), wil daar volgend jaar nog eens dik 50 procent bovenop doen. Lingewaard zit in de financiĂŤle problemen. Het plaatselijke college van burgemeester en wethouders wil de rekening voor een flink deel doorschuiven naar burgers en ondernemers.

Nu is Lingewaard natuurlijk niet de enige gemeente die krap bij kas zit. Voor alle lokale overheden is dit geen makkelijke tijd. De rijksoverheid, die goed is voor tweederde van de gemeentelijke inkomsten, is flink aan het bezuinigen. Gemeenten krijgen taken van het rijk die ze goedkoper moeten uitvoeren en als gevolg van de crisis zijn ze ook nog eens meer geld kwijt aan bijvoorbeeld bijstandsuitkeringen.

Geen wonder dus dat ze allemaal kijken waar27

op ze nog kunnen bezuinigen en hoe ze hun inkomsten kunnen verhogen. Daarbij kijken ze vooral naar het middel dat hen het meeste geld kan opleveren: de onroerende zaakbelasting.

zware tijden Dat het economisch zware tijden zouden worden, konden de gemeenten vorig jaar natuurlijk wel voorzien. Toch waren ze toen nog vol goede moed. Na de verkiezingen van maart traden er heel wat college’s van burgemeester en wethouders aan die plechtig beloofden om er alles aan te doen om de lasten voor burgers en bedrijven zo laag mogelijk te houden. Sommige gingen zelfs nog een stapje verder door een tariefsverlaging aan te kondigen en een handFORUM #20/03.11.11

vol slaagde er ook daadwerkelijk in om die te realiseren.

Dat lijkt dit jaar nauwelijks meer te gebeuren.

Hoe de lokale lasten zich exact ontwikkelen, wordt pas eind dit jaar duidelijk wanneer alle gemeenteraden hierover hebben gesproken.

Maar een eerste inventarisatie onder twintig gemeenten (waaronder de vijftien grote) belooft weinig goeds. Rotterdam, dat vorig jaar het tarief nog met 4 procent wist te verlagen, lijkt nu weer terug bij af. Nijmegen, dat in 2010 nog trots aankondigde de ozb de komende jaren zo ver naar beneden bij te stellen dat het niet langer de duurste stad voor ondernemers zou zijn (zie kader De duurste gemeenten voor ondernemers), heeft die ambitie danig

achtergrond

bijgesteld. Van de zes ton die het hiervoor de komende periode jaarlijks wilde uittrekken, is nog maar de helft overgebleven. Dat desondanks de afstand met de nummer twee op de lijst toch minder wordt, komt doordat SittardGeleen haar ambities ook heeft moeten inslikken. De lasten zouden dalen, maar gaan volgend jaar toch weer ouderwets omhoog en zullen vanaf 2013 nog verder stijgen, zo kondigt de gemeente nu alvast aan. De totale opbrengst moet dan een miljoen extra opleveren en bij de dalende vastgoedprijzen in het diepe zuiden betekent dat automatisch dat de tarieven flink zullen stijgen.

Toch zijn de Sittardse verhogingen nog altijd peanuts in vergelijking met de plannen van Venlo, zo’n 60 kilometer noordelijker.

Alhoewel daar de waarde van bedrijfspanden nog altijd iets stijgt, wil het gemeentebestuur de ozb-tarieven er toch met meer dan 25 procent verhogen. In het persbericht dat de gemeente hierover naar buiten bracht, staat het verstopt onder het kopje ‘minimale lastenverhoging’. Voor huiseigenaren wordt de pijn wat verzacht doordat de afvalstoffenheffing omlaag gaat maar ondernemers hebben dat

voordeel niet. Als de gemeenteraad deze week akkoord gaat, zijn ze volgend jaar zo’n 28 procent duurder uit.

geen excuus Vorig jaar op het congres van mkb-Nederland zei premier Rutte nog dat hij niet zou toestaan dat gemeenten de bezuiniging die ze opgelegd krijgen door het rijk gaan terughalen bij ondernemers. Toch heeft de rijksoverheid nauwelijks mogelijkheden om Lingewaard en Venlo terug te fluiten. De grenzen die de gemeentewet vroeger aan ozb-stijgingen stelde, werden drie jaar geleden afgeschaft om plaats te maken voor de zogenoemde macronorm. De stijging van de ozb-opbrengst in alle gemeenten samen mag niet hoger zijn dan een vooraf vastgesteld percentage. Voor komend jaar is dat 3,75 procent bovenop de inflatie. Gaan gemeenten daar overheen, dan kan de regering ze korten op hun overige inkomsten. Zolang de meeste gemeenten zich dus redelijk gedragen, kan de regering niet optreden tegen uitschieters die er een potje van maken.

Probleem is ook dat de macronorm alleen let op de ozb-stijgingen en niet op de andere belastin-

gen en heffingen waarmee gemeenten de lasten van burgers en ondernemers kunnen verhogen.

Daar lijken ze nu van te profiteren. Zo gaat Breda de bouwleges met 7 procent verhogen.

Net als veel andere gemeenten die nu nog geen toeristenbelasting kennen, wil het een belasting op overnachtingen gaan invoeren. Enschede is dat ook van plan, net als Tilburg waar campinghouders hun staplaatsen met anderhalve euro per dag moeten verhogen om hun extra kosten eruit te halen. Hoteleigenaren worden gedwongen hun overnachtingen 3 euro duurder te maken.

Dat het ook anders kan, laat de gemeente Den Haag zien. Niet alleen kondigde Den Haag vorig jaar aan dat ze de lasten voor burgers en bedrijven omlaag zou brengen, dit jaar gaat ze daar stug mee door. Exacte tarieven heeft het gemeentebestuur nog niet bekend gemaakt, wel heeft het laten weten dat vanaf volgend jaar jonge ondernemers die huren, helemaal geen ozb meer hoeven te betalen. Door bedrijven die jonger zijn dan 6 jaar vrij te stellen van ozb hoopt de gemeente meer ondernemers te trekken. 

De duurste gemeenten voor ondernemers

Gemeenten en ozb

1. Nijmegen 2. Sittard-Geleen 3. Leiden 4. Lelystad 5. Groningen 6. Delfzijl 7. Oldambt 8. Blaricum 9. Eemsmond 10. Enschede

Het totale bedrag dat een ondernemer aan onroerende zaakbelasting betaalt, hangt niet alleen alleen af van het tarief dat zijn gemeente hanteert, maar ook van de waarde van zijn pand (woz).

Als gemeentebestuurders merken dat de woz-waardes dalen, zijn ze geneigd om hun tarieven met dat dalingspercentage te verhogen waardoor ze toch een gelijke opbrengst binnen kunnen halen.

Daarbij doen ze er ook nog iets bovenop voor de inflatie. Sommige gemeenten komen naast de ozb-aanslag nog met een extra heffing die ze gebruiken voor een ondernemersfonds waaruit beleid betaald wordt waarvan vooral ondernemers profiteren. De hoge stijging dit jaar in steden als Arnhem en Groningen komt voor een deel vanwege een extra bijdrage aan zo’n ondernemersfonds. Niet alleen ondernemers betalen ozb, maar ook burgers. Maar terwijl ondernemers moeten betalen ongeacht of ze eigenaar zijn of huurder, betalen burgers alleen als hun huis ook hun eigendom is.

4.070* 3.690 3.442 3.240 3.210 3.170 3.150 3.150 3.140 2.990

* Het gaat hierbij om het bedrag in euro’s dat betaald moet worden door de eigenaar van een pand van een miljoen.

Bron: Waarstaatjegemeente.nl (cijfers van 2011).

28

FORUM #20/03.11.11

dik nicolai

column scheer

Wat doen gemeenten met de ozb?

Gemeente

Door het lint Lingewaard Venlo

Forse stijgers Apeldoorn Groningen Arnhem

Tariefstijging Aanslag 2012* Was in 2011

56,7 procent 27,5 procent

2.611 2.654

1.666 2.082

Forza Als nieuwsconsument heb ik de euro al een beetje opgegeven.

Ik breng het steeds moeilijker op om weer een analyse van de eurocrisis over twee krantenpagina’s tot mij te nemen. Of weer een regeringsleider te horen zeggen dat er nu echt beslissingen moeten worden genomen.

Van de alternatieven in het nieuws word ik ook niet vrolijk.

Dagenlang gaat het over Mauro. De ene na de andere politicus mag tot in den treuren wikken en wegen op tv. Ik was allang naar Angola teruggegaan om van dat oeverloze gezeur af te zijn. Ik begin de twee nieuwsitems ook al door elkaar te halen. Redt de mauro het? Moet euro terug naar Angola?

14,3 procent 8,9 procent 8,3 procent

2.682 3.496 2.947

2.347 3.210 2.721

Sittard-Geleen 6,3 procent www.vno-ncw.nl/lokalelasten

3.689 1.836 1.626 2.462 2.206 2.682 1.813

1.592 2.143 1.370 2.989

Op een persconferentie van het euroduo Merkel en Sarkozy vroeg een journalist wat zij vonden van de Italiaanse plannen om de begroting op orde te krijgen. Merkel en Sarkozy lasten een stilte in, keken elkaar veelbetekenend aan en moesten grijnzen. Berlusconi liet enige dagen later weten dat Merkel zich had verontschuldigd voor deze scène. Een woordvoerder van Merkel ontkende dat; er viel ook niets te verontschuldigen, want Merkel en Berlusconi zouden gewoon nog vriendjes zijn. Een interessante vraag: één van de partijen liegt. Of zit de pers te stangen?

4.073 1.905

In het Italiaanse parlement kwam het ondertussen tot een handgemeen in het rechtse kamp. Beelden die ik normaal associeer met politiek in bananenrepublieken. Alhoewel ook het Nederlandse parlement sinds het ‘doe normaal’-incident op zijn tellen moet passen.

Matige stijgers Haarlem Tilburg Zaanstad Almere Rotterdam Amsterdam

± 5 procent 5 procent ± 5 procent ± 5 procent 4,8 procent 4 procent

3.922 nnb 1.708 nnb nnb 2.811 1.886

Inflatievolgers Eindhoven Utrecht Breda Enschede

3,3 procent 3,1 procent 2,3 procent 2,3 procent

1.645 2.210 1.401 nnb

Dalers Nijmegen Den Haag

- 0,4 procent nnb

4.059 nnb

* In dit overzicht staat de aanslag voor een eigenaar van een bedrijfspand van 1 miljoen euro, gebaseerd op de tarieven die ­voorgesteld zijn door de colleges van burgemeester en wethouders.

De gemeenteraden moeten daar deze maand nog mee instemmen.

In Zaanstad, Almere, Haarlem en Den Haag hebben B&W nog geen exacte tarieven voorgesteld. Het moge duidelijk zijn: als de wozwaarde van een bedrijfspand daalt, betekent dit dat de aanslag mee daalt (zie kader Gemeenten en ozb).

In tijden van dit soort nieuwsstress mag ik graag vasthouden aan het randgebeuren. De afgelopen euroweken heb ik mijn hart wat dat betreft op kunnen halen aan het Italië van Silvio Berlusconi.

Ook zonder bunga-bungafeestjes weet hij de gemoederen bezig te houden.

Op de allesbeslissende eurotop gaf Berlusconi (75) zelf aan waar zijn prioriteiten liggen, zo legde de tv-camera bloot. Na het begroeten van de Deense première Helle Thorning-Schmidt (45, blond) keek hij nog even over zijn schouder om haar achterkant te checken. Wat kun je anders als Italiaanse macho?

Het stelt natuurlijk niks voor in het licht van de redding van Europa in het algemeen en de Nederlandse economie in het ­bijzonder, maar het zijn toch de krenten in de pap die al die ­politici, economen en andere deskundologen met elkaar brouwen. Als nieuwsconsument zeg ik: red Italië, red Silvio.

Paul Scheer

29

FORUM #20/03.11.11

tien vragen aan jan ten hoopen

‘Aanpak r­ egeldruk moet een tandje meer’

Het Adviescollege toetsing regeldruk (Actal) krijgt binnenkort een permanente status. En een vrijere rol, want de toetsing van nieuwe regelgeving doen de ministeries voortaan zelf.

Maar dat maakt Actal juist krachtiger, zegt voorzitter Jan ten Hoopen.

Tekst: Paul Scheer Foto: Arenda Oomen

30

FORUM #20/03.11.11

Wie is Jan ten Hoopen?

Als telg uit een ondernemersgeslacht begon Jan ten Hoopen (65) in 1967 met een bakkerij.

In 1990 werd hij voorzitter van het Nederlands Christelijk Ondernemers Verbond, een van de voorlopers van mkb-Nederland. In 1995 volgende de stap naar de Tweede Kamer voor het cda, waar hij tot vorig jaar het ondernemersbelang diende.

Actal nieuwe stijl Het Adviescollege toetsing regeldruk wordt omgevormd van tijdelijk naar permanent college. De toetsing van nieuwe regelgeving van de ministeries is overgedragen aan de ministeries zelf. Actal blijft het kabinet en het parlement van adviezen voorzien. Niet alleen over de administratieve lasten, maar over regeldruk in brede zin die geldt voor het bedrijfsleven, de burger en professionals zoals politieagenten en zorgverleners.

Altijd al willen ontregelen?

‘Ik heb vanuit het ondernemerschap – ik ben ooit als bakker begonnen – interesse voor de publieke zaak. Ondernemers zijn nu eenmaal onderdeel van de samenleving. In deze functie wil ik een bijdrage leveren aan de vermindering van de regeldruk voor bedrijven, burgers en professionals, en daarmee aan de groei van de economie. Het bewustzijn rond regeldruk moet constant gevoed worden. De vermindering van regeldruk maakt nu tien jaar deel uit van kabinetsvoornemens, en soms verslapt de aandacht.’

Waar stoorde u zich vroeger als bakker aan?

‘Als ik een aanvraag indiende om bepaalde veranderingen door te voeren in de winkel, liep ik altijd tegen de gemeente aan. Zoals bij het verleggen van een rookkanaal.’

Is dat verbeterd?

‘Op gemeentelijk niveau is nog een slag te winnen. Het is goed dat de overheid dingen zoveel mogelijk decentraal willen laten regelen. Maar dat betekent wel dat alle regelgeving op lokaal niveau samenkomt.’

Heeft u als Kamerlid aan de regeldruk bijgedragen?

‘Ik heb niet op eigen initiatief regels toegevoegd. Ik ben de Kamer ingegaan om de praktijk van zelfstandigen te vertegenwoordigen.

Vanuit die invalshoek heb ik geprobeerd om de positie van het midden- en kleinbedrijf te verbeteren. Als de begroting van het ministerie van Economische Zaken aan de orde was, heb ik altijd gekeken naar de mogelijkheden om de regeldruk te verminderen.’

31

Hoe zit het met de regelzucht van andere Kamerleden?

‘Bij incidenten zoals de branden in Volendam en Moerdijk, en nu de financiële crisis, klinkt al snel de roep om regels. Het is dan belangrijk om rationaliteit in het debat te behouden.’

‘Kijk, het nut van regels op zich staat niet ter discussie. Die zijn nodig voor de borging van de rechtsstaat. Het gaat mij om regels die onnodig zijn. Je ziet een neiging van burgers en bedrijfsleven om alles bij de overheid te leggen. Dat leidt tot overkill. We moeten beseffen dat een risicoloze samenleving onmogelijk is.’

Is Actal niet minder krachtig geworden?

‘Integendeel. Het klopt dat Actal niet langer alle nieuwe regelgeving van de departementen toetst. Maar daar staat tegenover dat Actal een permanente status krijgt, onafhankelijk is en vanuit de samenleving opereert. We adviseren het kabinet om niet pas aan het eind van de rit de vraag te stellen of het ook anders kan worden geregeld, maar om in een vroeg stadium de samenleving bij regelgeving te betrekken. Je moet naast ondernemers gaan staan en het hele bedrijfsproces doorlopen op regelgeving.’

Hoe doet het kabinet het tot dusver?

‘Het onderwerp van de regeldruk is opgepakt, maar er kan een tandje meer bij. Het kabinet wil de nalevingkosten van regelgeving bijvoorbeeld met 200 miljoen euro omlaag brengen. Het bedrijfsleven heeft aangegeven dat het meer moet zijn. Wij denken aan de orde van grootte van 300 miljoen.’

‘Ten aanzien van de regelgeving vanuit de eu FORUM #20/03.11.11

is de doelstelling: geen nationale kop op die regels. Ook dat kan nog wat scherper. Europese regelgeving heeft vaak een kan-bepaling: regels die lidstaten kúnnen overnemen, maar het hoeft niet. Engeland neemt nooit zo’n regel over.’

Haalt het kabinet de doelstelling van 25 procent minder administratieve lasten?

‘Ik ben geen futuroloog. Ik weet alleen dat we na de financiële crisis weer moeten groeien en dat het verminderen van regelgeving een relatief makkelijke manier is om economische groei te stimuleren.’

En de extra regels voor banken dan?

‘Dat is een complexe sector. Ik kan niet zeggen: die ene regel moet blijven en die andere moet weg. We moeten ook niet vergeten dat het met een aantal financiële producten is misgegaan. Een heroriëntatie is dus begrijpelijk. Maar de regels moeten wel helder zijn en er mag geen stapeling van regels plaatsvinden.’

High trust, high penalty, propageert Actal. Is Nederland daar klaar voor?

‘Regelgeving is nu gebaseerd op het wantrouwen van de overheid jegens de samenleving.

Als het de overheid lukt om vertrouwen te organiseren, kunnen we het af met minder fijnmazige regels. Bij dat vertrouwen hoort dan wel verantwoordelijkheid. Als een ondernemer minder vaak wordt gecontroleerd, moet hij de verantwoordelijkheid op zich nemen om zijn zaakjes goed te regelen.’  www.vno-ncw.nl/regeldruk

werkkamer

De werkkamer van Hans Achten (notariskantoor AchtenvanGent)

‘Ik werk in een historisch pand in Maastricht tussen het station en het centrum in’, zegt notaris Hans Achten. ‘Eerst zat hier Grand Hotel ­Willems, daarna de Rijksrecherche. Dat verklaart ook een beetje de grootte van mijn werkkamer, je zit toch wel wat vast aan de oorspronkelijke afmetingen en indeling.’

‘Wat ik heel jammer vind, is dat de Rijksrecherche hier twintig jaar geleden een verlaagd plafond heeft laten installeren. Dat is heel grof met dikke bouten in een prachtig stucplafond gehangen. Het was veel te duur om dat te herstellen, dus we hebben er toch maar een glad verlaagd plafond in teruggezet. Het originele plafond met de resten van het stucwerk zit er nog voor het geval er in de toekomst een kandidaat mocht zijn die het wil restaureren.’

32

‘Het kantoor staat aan de weg van het station naar het centrum, waar ook de carnavalsoptocht begint. Ik ben ook steunpileer van carnavalsvereniging De Tempeliers. Dat is niet zomaar een stel feestneuzen, maar dé carnavalsvereniging van Maastricht. Ik ben er trots op dat wij daar huisnotaris van zijn en we ondersteunen de vereniging ook waar we kunnen.’

‘In mijn kamer staat en hangt kunst waar ik persoonlijk wat mee heb. Er is een schilderij van een Frans terras dat ik van mijn vrouw heb gekregen bij mijn benoeming tot notaris. Tegenover mijn bureau hangt een schilderij van een hondje dat gemaakt is door Frederike Kruse, een vriendin. Mijn dochter werd er meteen verliefd op. Thuis heb ik er geen plaats voor, maar hier was er een mooi geschikt vlak. Ik ben een FORUM #20/03.11.11

liefhebber, geen verzamelaar. Ik koop geen schilderijen om ze op zolder te zetten.’

‘Een foto van mijn dochter staat op mijn mousepad die ze ooit op school gemaakt heeft voor Vaderdag. Ze zit inmiddels op de middelbare school. Ik ben nu eenmaal niet zo heel erg goed in weggooien. In mijn kast heb ik ook oude jaargangen uit de jaren zestig van een vakblad. Ik heb er niet veel aan, ze zijn achterhaald. Met een druk op de knop kan ik nu alle informatie digitaal vinden, maar dat is voor mij geen reden om ze dan maar achteloos weg te mieteren.

Indertijd hebben mensen er zorgvuldig aan gewerkt.’  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

rubrieksnaam

Ondernemers en ontwikkelingshulp Staatssecretaris Ben Knapen sprak er al vaak over: het bedrijfsleven moet meer betrokken worden bij ontwikkelingssamenwerking. Hoe doe je dat? Bijvoorbeeld door ondernemers en hulporganisaties samen te brengen in het Amsterdamse Westergascomplex.

Eregasten waren Prinses Maxima, die zich inzet voor microkrediet aan ondernemers in ontwikkelingslanden, en kroonprins Willem-Alexander (watermanagement-ambassadeur, één van de sterke punten waarop Nederland zich in het buitenland profileert).

Foto’s: Jeroen Poortvliet

Frans Timmermans (Tweede Kamerlid PvdA) lijkt te weten hoe

Prinses Maxima wordt hartelijk ontvangen door de Amsterdamse wethouder André van Es. Op de achter­

het moet, maar dagvoorzitter en journalist Jeroen Smit twijfelt

grond begroet de Noord-Hollandse commissaris van de koningin Johan Remkes prins Willem-Alexander

Op de eerste rang V.r.n.l.: Agnes Jongerius (fnv), Bernard Wientjes, Johan Remkes, Rob Swartbol

Achtergrondinformatie over sprekers en thema’s – ’s middags

(plaatsvervangend directeur-generaal Internationale Samenwerking, BuZa), Ben Knapen, prins Willem-

waren en workshops – werd op grote schermen getoond. Ook

Alexander, prinses Maxima, Henk Bleeker (staatssecretaris van Landbouw), Simon Smits (el&i, directeur-

de videoboodschap van Donald Kaberuka, President African

generaal Internationale Economische Betrekkingen), André van Es

Development Bank Group, was zo voor iedereen zichtbaar

33

FORUM #20/03.11.11

vereniging rubrieksnaam

personalia

Jeanine van den Ende is met ingang van dit theaterseizoen toegevoegd aan de raad van commissarissen van Stage Entertainment.

De benoeming onderstreept haar persoonlijke betrokkenheid bij de theateronderneming van haar echtgenoot alsook de wens om het familiekarakter van de onderneming stevig te verankeren voor de toekomst. Tevens stelt Wim

André Rouvoet is door de algemene ledenvergadering van Zorgverzekeraars Nederland (zn) benoemd tot voorzitter. De benoeming gaat in per 1 februari en geldt voor vier jaar. Rouvoet is de opvolger van Hans Wiegel, die sinds de oprichting van zn in 1995 voorzitter is van de brancheorganisatie van de Nederlandse zorgverzekeraars. Rouvoet was van februari 2007 tot oktober 2010 minister voor Jeugd en Gezin en vicepremier in het kabinet Balkenende iv. Vanaf 1994 zat hij in de Tweede Kamer, eerst

ap roukema

Han Defauwes volgt Han van der Broek op als president en ceo van Meyn Food Processing.

Defauwes werkt sinds 1998 bij het bedrijf, laatstelijk als coo. Van der Broek blijft lid van de raad van commissarissen.

namens de rpf en sinds 2001 voor de ChristenUnie.

André Rouvoet

Per 1 november neemt Dick Okhuijsen ad interim de functie van directievoorzitter van bankverzekeraar sns Reaal op zich.

De tijdelijke benoeming volgt op de benoeming van Wim Henk Steenpoorte tot lid van de raad van bestuur van sns Reaal als chief technology officer.

‘Wijs en besluitvaardig’ Op 20 oktober is Morris Tabaksblat overleden.

Tabaksblat was van 1994 tot 1999 voorzitter van de raad van bestuur van Unilever, het bedrijf waar hij al sinds 1964 in dienst was. Toch is hij vooral bekend geworden als geestelijk vader van de Code Tabaksblat, de gedragscode voor een transparante bedrijfsvoering van beursgenoteerde ondernemingen. ‘Er werd een internationale ondernemer met veel gezag in eigen kring gezocht, de keuze was niet moeilijk’ aldus Jacques Schraven, in die periode voorzitter van vnoncw. ‘Het kostte twee telefoontjes voor hij ‘ja’ zei.’

‘Morris Tabaksblat kon een grote organisatie goed aansturen en was niet bang belangrijke beslissingen te nemen. Toch was hij meer een bestuurder dan een

FORUM #20/03.11.11

Age Fluitman, voormalig partner PricewaterhouseCoopers en nu onder meer voorzitter van de Kamer van Koophandel Amsterdam, is onlangs toegetreden tot de raad van commissarissen van Koninklijke Capi-Lux Holding.

Age Fluitma

Dick Okhuijsen

in memoriam: Morris Tabaksblat

34

Hans Verkaart heeft besloten om, na ruim zes jaar voorzitter van vno-ncw Den Haag te zijn geweest, het stokje over te dragen.

Op 14 november neemt Rob Perik het voorzitterschap van hem over.

evert elzinga

René Wage­naar

Dik zijn lidmaatschap ter beschikking conform het overeengekomen reglement van aftreden.

sns reaal

unica

Per 1 oktober neemt adjunctdirecteur René Wage­naar formeel de eindverantwoordelijkheid voor Unica Zwolle over van Laurens de Lange. De Lange, sinds 2007 lid van de groepsdirectie, is nu volledig als chief marketing officer van de technisch dienstverlener actief.

ondernemer, een man van het grote overzicht.’ aldus Schraven. ‘Hij was een groot voorstander van de open markt. Dat droeg hij ook uit toen hij voorzitter was van de European Round Table, een prestigieuze groep bestuursvoorzitters van de grootste Europese ondernemingen. Tijdens deze Europese crisis zou hij goed gefunctioneerd hebben als aanjager vanuit het bedrijfsleven. Dat zou een kolfje naar zijn hand zijn geweest.’

Volgens Schraven was Tabaksblat zeer belezen en had een bijna onverzadigbare intellectuele nieuwsgierigheid. Hij twijfelde zelden en was slim en besluitvaardig. Ook al vond hij iets belangrijk, hij hield ervan om het in de ogen van anderen te relativeren. Hij respecteerde hun mening. Zo bleef hij altijd een interessante gesprekspartner en een waardevolle adviseur. Ook na zijn actieve periode.

Morris Tabaksblat is 74 jaar geworden.

rubrieksnaam

Buitengewoon onverstandig, zo betitelt de stichting Verantwoord Alcoholgebruik (stiva) het dat de brancheorganisatie van pomphouders Beta Tekst willens en wetens de wet overtreedt door bier en url wijn terug te plaatsen in de schappen van tankstations. stiva, een organisatie van de Nederlandse alcoholbranche, probeert een verantwoorde alcoholconsumptie te bevorderen. De actie van de pomphouders gaat daar lijnrecht tegenin. De organisatie wijst op de goede resultaten die in de afgelopen jaren met zelfregulering zijn geboekt.

Alle reden om deze koers vast te houden. Het bewust overtreden van wet- en regelgeving hoort daar niet bij, aldus stiva. www.nederlandsebrouwers.nl

snuffelstages op zee De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (knvr) organiseert in de Maritime Week snuffel­stages om jongeren te interesseren voor een carrière op zee. Zo gaan op 5 en 6 november tien jongeren mee aan boord van de superferry Hollandica van rederij Stena Line. Tijdens de Maritime Week kunnen jongeren, maar ook ouderen, met eigen ogen zien wat de opleidingsen carrièremogelijkheden binnen de maritieme sector zijn. www.knvr.nl

gehecht aan keurmerk Consumenten zijn nog niet echt bekend met het Keurmerk Klantgericht Verzekeren. Maar negen op de tien mensen juichen het wél toe als verzekeraars voldoen aan keurmerknormen. Dit blijkt uit onderzoek van de Stichting toetsing verzekeraars.

Een jaar geleden kende de stichting de eerste keurmerken toe. Nederland is het eerste land in Europa dat een onafhankelijk keurmerk voor verzekeraars heeft. Volgens consumenten zegt het keurmerk iets over de betrouwbaarheid van een bedrijf. Heldere en duidelijke voorlichting is volgens consumenten de belangrijkste keurmerknorm. De Stv scherpt die norm zelfs nog aan: verzekeraars moeten ook op hun website en in hun mailverkeer helder en begrijpelijk communiceren. www.verzekeraars.org

35

Horeca: ‘Veiligheid moet vergroot’ khn

onverstandige stap Kop

V.l.n.r. minister Ivo Opstelten, Lodewijk van der Grinten (khn), Fred Engelen (Hap Snap, met kluis)

De Najaarsactie Fastservice moet bijdragen aan een vermindering van het aantal overvallen in de sector. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie en directeur Lodewijk van der Grinten van Koninklijke Horeca Nederland (khn) gaven op 14 oktober in Den Haag het startsein.

Het aantal overvallen in de horeca daalt, behalve in de fastservice (snackbars en dergelijke). Tot en met september waren er in die sector al 104 overvallen. Dat is bijna de helft van alle overvallen in de horeca.

De Najaarsactie Fastservice, waarbij khn, het Bedrijfschap Horeca en Catering en het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn betrokken, moet het tij helpen keren. Met een steuntje in de rug in de vorm van een overheidssubsidie kunnen fastserviceondernemers hun veiligheid flink vergroten.

Driehonderd ondernemers die voldoen aan de voorwaarden van de Najaarsactie, komen in aanmerking voor een gratis veiligheidsscan en een afroomkluis met tijdvertrager.

De kluis wordt ook nog eens gratis geplaatst.

Een Haagse vestiging van Kwalitaria Hap Snap had de primeur van scan en kluis.

Ondernemer Fred Engelen, zelf een paar keer slachtoffer van een overval, deelde zijn ervaringen met de minister en de khndirecteur. ‘De impact van een overval is enorm. Ik roep daarom al mijn collega’s op om met hun medewerkers goede afspraken over veiligheid te maken’, aldus Engelen.

Minister Opstelten zei blij te zijn dat hij de veiligheid kan helpen vergroten. ‘Een overval is voor een ondernemer een zeer ingrijpende gebeurtenis. Een veiligheidsscan en een kluis met tijdvertrager helpen de veiligheid te vergroten.’ www.khn.nl

nvz wil doorstart patiëntendossier De Inspectie voor de Gezondheidszorg (igz) vindt dat de informatie-uitwisseling binnen en tussen zorginstellingen beter moet. nvz-directeur Margot van der Starre sluit zich bij die conclusie aan.

Het evenwicht tussen het handhaven van privacy en het toegankelijk maken van medische informatie is zoek, zegt Van der Starre in reactie op het igz-rapport Staat van de geFORUM #20/03.11.11

zondheidszorg. Ze betreurt het dat de Eerste Kamer dit voorjaar de wet op het Elektronisch Patiënten Dossier (epd) heeft geblokkeerd, vooral vanwege het privacyaspect. ‘Het epd was dé kans geweest om de informatieoverdracht in ingewikkelde zorgprocessen te stroomlijnen en zo levens te redden. Daarom ondersteunen wij het initiatief van enkele organisaties voor een doorstart van het epd.’ www.nvz-ziekenhuizen.nl

vereniging rubrieksnaam

‘Farmabedrijven kunnen niet zonder patenten’ bart versteeg

terechte boete Een goed signaal. Zo betitelt Zorgverzekeraars Nederland (zn) de boete van 500.000 euro die de Nederlandse Zorgautoriteit (nza) heeft opgelegd aan een Noord-Nederlands ziekenhuis. Het ziekenhuis declareerde meer dan toegestaan. En dat is onacceptabel, oordeelt zn. De organisatie wijst er op dat door die praktijk de zorgkosten voor consumenten onnodig zijn opgedreven en de zorg in totaliteit duurder is uitgevallen. zn zegt tevreden te zijn over het feit dat de nza haar toezichtrol serieus neemt en werk maakt van de controle van zorgaanbieders. www.zn.nl

energie bespaard Jan Raaijmakers, topman van GlaxoSmithKline, probeert Kathy Artersuch van Artsen zonder Grenzen ervan te overtuigen dat farmaceutische bedrijven patenten niet misbruiken

Zijn patenten echt zo belangrijk voor de farmaceutische bedrijven of schermen ze de markt af? Dat was de centrale vraag in het laatste Glazen Zaaldebat van Nefarma op 27 oktober.

Het octrooi (patent) op nieuwe geneesmiddelen is het hart van de innovatieve farmaceutische sector. De patentperiode maakt het mogelijk de noodzakelijke grote investeringen terug te verdienen en nieuwe middelen te blijven ontwikkelen. Die opvatting wordt binnen de farmaceutische sector algemeen gedeeld, maar is daarbuiten aan kritiek onderhevig.

Wetenschappers vinden dat het systeem van patentbescherming leidt tot onnodig hoge prijzen. Organisaties die actief zijn in ontwikkelingslanden menen dat daardoor de armste mensen niet in aanmerking komen voor geneesmiddelen. Tot slot is er de kritiek dat innovatieve bedrijven de patentperiode onnodig rekken om zo de kosten voor de gezondheidszorg onnodig hoog te houden.

Volgens Jan Raaijmakers, topman van GlaxoSmithKline is het te gemakkelijk om te zeggen dat octrooien goede gezondheidszorg in ontwikkelingslanden belemmeren. Hij vindt dat organisaties als Artsen

36

zonder Grenzen zich niet moeten focussen op de beschikbaarheid en kosten van specialistische geneesmiddelen. ‘In veel ontwikkelingslanden is zelfs het meest basale pakket aan geneesmiddelen waarop al lang geen patent meer rust voor een groot deel van de bevolking niet beschikbaar.

Hiervoor zijn tal van redenen. Bijvoorbeeld een slechte infrastructuur, maar ook keuzes van een regering die liever wapens koopt of belastinggeld via corruptie laat weglekken.

Dat is een veel groter probleem dan de vraag of het allernieuwste geneesmiddel voor de laatste fase van borstkanker overal in de wereld beschikbaar zou moeten zijn.’

Volgens Raaijmakers hebben wetenschappers vooral belangstelling voor onderzoek naar westerse ziektebeelden. ‘Je scoort als wetenschapper beter met een nieuw molecuul tegen Alzheimer dan met een geneesmiddel tegen een Afrikaanse parasitaire worm. Belangrijker nog is echter dat geen wetenschappelijke instelling of overheid de enorme kosten kan dragen van het klinisch onderzoek van nieuwe geneesmiddelen op werkzaamheid en veiligheid. Dat kost per geneesmiddel al gauw 600 tot 800 miljoen dollar en dat doet alleen de innovatieve farmaceutische bedrijfstak.’ www.nefarma.nl

FORUM #20/03.11.11

De ict-bedrijven die deelnemen aan de ict MeerJarenAfspraak Energie-efficiency (mja) hebben tot en met 2010 1043 Terajoules (tj) aan energie bespaard. Dat is gelijk aan het verbruik van dik tachtigduizend huishoudens. Dit blijkt uit een voortgangsrapportage. Die mja biedt ict-bedrijven de vrijwillige, maar niet vrijblijvende mogelijkheid hun energieverbruik terug te dringen. In 2020 moet de energie-efficiency met 30 procent zijn verbeterd ten opzichte van het basisjaar 2005. Na twee jaar is een kwart van de doelstelling gerealiseerd. ict~Office stelt op basis van het tot nu toe bereikte resultaat dat de deelnemers succesvol zijn in het bereiken van de doelstellingen. www.ict-office.nl

beveiliging beter De beveiligingslekken die ook webwinkels hebben getroffen, zijn voor Thuiswinkel.org aanleiding om te onderzoeken hoe de beveiliging van klantgegevens beter kan worden gewaarborgd.

De branchevereniging van internetwinkels wil ‘binnen afzienbare tijd’ komen met best practices.

Daarnaast denkt de organisatie over strengere regels in het kader van de certificering voor het Thuiswinkel Waarborg. www.thuiswinkel.org

rubrieksnaam

agenda vno-ncw West

Donderdag 24 november

Regio’s Twente en Achterhoek

Woensdag 16 november

Donderdag 3 november

Regio Drechtsteden

Themabijeenkomst Defensie-

Regio Bergen op Zoom

Regio’s Noordwest-Holland en

Industriedag

­bedrijfsleven

Bedrijfsbezoek bam Wegen Regio

­Amsterdam

Dinsdag 29 november

Valleiregio

Zuid-West te Bergen op Zoom

dga Noord-Holland

Regio Noordwest Holland

Bijeenkomst ‘Marketing op de

Vrijdag 18 november

­Netwerkbijeenkomst

Bedrijfsbezoek aan knooppunt

Juiste Wijze’

Regio Roosendaal

Regio Delft

N241/242 Verlaat

Kijk voor meer informatie op

Jaardiner

Bezoek Reactor Instituut Delft

Kijk voor meer informatie op

www.vno-ncwmidden.nl

Donderdag 24 november

Dinsdag 8 november

www.vno-ncwwest.nl

Regio Oostland Huiskamerbijeenkomst

vno-ncw Midden

Woensdag 9 november

vno-ncw Noord

Regio Moerdijk Themabijeenkomst

Dinsdag 15 november

Maandag 28 november

Donderdag 3 november

Bijeenkomst Slimmer Werken

bzw

Regio Rotterdam

Regio Noord-Veluwe

Donderdag 17 november

Entrepreneurial Lectures

Bouwpower: Business opportunities

Bedrijfsbezoek CêlaVíta te Wezep

jno

Woensdag 30 november

Hart van Zuid

Vrijdag 7 november

Leidinggeven volgens Rob Snel

Regio’s Eindhoven en Helmond

Regio Drechtsteden

Regio Arnhem-Nijmegen

Dinsdag 22 november

Bijeenkomst ‘Social media: van hype

Workshop aanbestedingsrecht

Lagerhuisdebat

Bedrijfsbezoek basf te Heerenveen

naar strategie’

Donderdag 10 november

Dinsdag 8 november

Woensdag 23 november

Kijk voor meer informatie op www.bzw.nl

Regio Twente

Business Plus beurs

Bedrijfsbezoek soweco te Almelo

Kijk voor meer informatie op

Vrijdag 11 november

Woensdag 9 november

www.vno-ncwnoord.nl

Regio Amsterdam

Regio IJsseldelta

Bedrijfsbezoek EvoSwitch te Haarlem

Nieuwe leden lunch

bzw

Maandag 14 november

Regio Stedendriehoek

Dinsdag 8 november

Kennismakingsbijeenkomst

Regio Den Haag

Bedrijfsbezoek Koninklijke Auping

Regio’s ’s-Hertogenbosch en Oost

Dinsdag 22 november

Bijeenkomst ‘Ondernemen in

te Deventer

Bijeenkomst studieclubs in

lwv-Jaarcongres

een hectische wereld’ en tevens

Donderdag 10 november

­Noordoost-Brabant

Kijk voor meer informatie op

­voorzitterswisseling

Regio Flevoland

bzw

www.lwv.nl

Spreker is Paul Schnabel, directeur

4e Ketelbrug Experience 2.0

Innovation Challenges ‘Slimmer en

Sociaal en Cultureel Planbureau

Regio Achterhoek

­sneller ondernemen’

Bedrijfsbezoek Nijman-Arentsen

Woensdag 9 november

te Varsseveld

Regio Oosterhout

Dinsdag 15 november

Bedrijvenmiddag

Regio Utrecht

Donderdag 10 november

Masterclass Arbeidsmarkt

bzw

Woensdag 16 november

bzw-cabaret

Regio Stedendriehoek

Dinsdag 15 november

Paul Schnabel

Masterclass Social Media

bzw

Donderdag 17 november

Donderdag 17 november

Frank Sweenslezing

Regio Drechtsteden

Regio Rivierenland

Spreker is Jan Peter Balkenende,

Broodje IT

Lunchbijeenkomst rondom het

partner bij Ernst & Young

Vrijdag 18 november

­regionaal sociaal akkoord

Regio Amsterdam

Woensdag 23 november

Symposium Globalisering

Regio IJsseldelta

Maandag 21 november

Bedrijfsbezoek Windesheim te Zwolle

Regio Rotterdam

Donderdag 24 november

Bijeenkomst ‘Horizontaal toezicht’ en

Regio Noordoost-Overijssel

masterclass choreografie

Masterclass Familiebedrijven Jan Peter Balkenende

37

FORUM #20/03.11.11

lwv Woensdag 16 november Regio Roermond

ernst & young

vno-ncw west

Regio Alblasserwaard Vijfheerenlanden Bijeenkomst ‘Criminaliteit en Preventie’

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

Gerben Plasmeijer, voorzitter van idea (evenementenbranche) Als de werkkostenregeling massaal wordt ingevoerd, is dat dramatisch voor de evenementenbranche (idea). Want een personeelsfeest buiten de onderneming vieren, kan bedrijven extra belasting kosten. Dus worden feestjes buiten de deur geschrapt, verwacht idea. ‘Een personeelsfeest is Haarlemmerolie voor de sfeer in een onderneming’, zegt ideavoorzitter Gerben Plasmeijer.

De werkkostenregeling moet alles simpeler maken. Dat is toch goed?

‘Dat is hartstikke goed. Er staat alleen één woordje verkeerd in. Zij geldt ook voor uitgaven die bedrijven doen voor personeelsevenementen buiten het eigen gebouw. Het is namelijk zo dat alle werkkosten die boven 1,4 procent van de totale loonsom uitkomen, met 80 procent worden belast. Een bedrijf zal snel geneigd zijn een jubileum of personeelsfeest af te schaffen of te versoberen om zo de werkkosten laag te houden.

Daarbij zijn personeelsevenementen geen werkkosten, maar kosten die horen bij de gewone bedrijfsvoering.’

Zo’n vaart zal het toch niet lopen?

‘Precies kunnen we het niet zeggen, daarom hebben we nu een meldpunt opgezet. Als onze leden te horen krijgen dat omwille van de werkkostenregeling een personeelsevenement wordt afgelast, kunnen

ze dat daar melden. Maar ook bedrijven die het niet meer zien zitten om een feest te geven, kunnen daar aankloppen. De eerste leden hebben zich al gemeld. Onze branche doet het goed in tijden van economische opleving en slecht bij een recessie. Dit is voor ons dus een tik die hard aankomt bovenop de andere dreunen die we al kregen.’

Nou ja, dan maar geen personeelsfeest op de bowlingbaan.

‘Een evenement is de goedkoopste manier om werknemers te motiveren of jubilarissen te bedanken voor hun inzet. Het gaat ook verder dan onze eigen klandizie. Ook de zalenverhuurders, de cateraars, banketbakkers en degenen die zorgen voor de uitnodigingen krijgen de klap mee.

Personeelsfeesten en jubilea worden bij ons gerangschikt onder zakelijke evenementen. Daar vallen ook congressen onder, en in Nederland gaat daar jaarlijks zo’n 700 miljoen euro in om.’

Eén woordje is gemakkelijk te schrappen. Dus over een paar ­maanden zijn jullie overal vanaf.

‘Dat schrappen is gemakkelijk, de zin toevoegen dat personeelsevenementen zijn uitgezonderd ook. Om meer gaat het niet. Toch kan het wel even duren. Toen we vorig jaar oktober het voornemen in de krant lazen, hebben we meteen brieven gestuurd naar de Eerste en Tweede kamer.

Maar respons hebben we niet gekregen. Ik ben bang dat onze eerste kans pas komt bij de evaluatie, die verwacht ik pas in 2013. In de tussentijd gaan we een tegenvoorstel schrijven en zoveel mogelijk informatie verzamelen om beslagen ten ijs te komen.’ www.ideaonline.nl

gastvrij nederland

Gastvrijheidsector geeft openheid van zaken De actuele cijfers over de gastvrijheideconomie zijn te vinden in Kerncijfers 2011, een uitgave van Gastvrij Nederland en het nbtc.

De publicatie werd op 26 oktober gepresenteerd.

‘Wij zijn trots op deze gezamenlijke productie van Gastvrij Nederland en het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen’, zei Theo Ruijs, voorzitter van Gastvrij Nederland, bij de presentatie. In de publicatie staat informatie over het inkomend, binnenlands en uitgaand toerisme. Bovendien worden alle fasen van het vakantie- en vrijetijdsproces van de consument belicht. Van inspiratie en oriëntatie, naar boeken, vervoer en verblijf en ook activiteiten en waardering. ‘Kortom, een kernachtig overzicht van de gastvrijheideconomie’, aldus Ruijs. Toerisme en recreatie vormen een belangrijke sector voor de Nederlandse economie, benadrukte nbtc-directeur Jos Vranken. ‘Vorig jaar zorgde de sector voor ruim 35 miljard euro aan bestedingen door binnen- en buitenlandse bezoekers. Deze euro’s werden besteed bij zo’n vijftigduizend bedrijven die met ruim vierhonderdduizend medewerkers zorgen voor zo’n 4 procent van de werkgelegenheid.’ www.gastvrij-nederland.nl 38

FORUM #20/03.11.11

V.l.n.r. Erik Ziengs ( vvd), Pauline Smeets (PvdA), Ad Koppejan (cda), Theo Ruijs (Gastvrij Nederland), Paulus Jansen (sp), Jos Vranken (nbtc) en Jhim van Bemmel (pvv)

rubrieksnaam

Verzekeraars en banken gaan gezamenlijk een nieuw protocol opstellen waarmee de overdracht van kapitaal Tekst van klanten tussen deze financiële instellingen url wordt vergemakkelijkt. Komend voorjaar moet het protocol er liggen. Alle bij de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb) en het Verbond van Verzekeraars aangesloten leden gaan het gebruiken.

Dat zijn de organisaties overeengekomen. Aanleiding voor het nieuwe protocol is een evaluatie van de bestaande procedures, zoals die zijn vastgelegd in de Overeenkomst Stroomlijning Kapitaaloverdracht (osk) uit 2003. Daaruit bleek dat in de dagelijkse praktijk een aantal knelpunten optrad. www.verzekeraars.org

medicijnidee bekroond Anja Vissers uit Castenray is de winnaar van Het Beste Zorgidee van 2011. Dat werd op 27 oktober bekendgemaakt. Vissers’ idee om bij de apotheek teruggebrachte medicijnen alsnog te kunnen gebruiken, was goed voor de hoofdprijs van 10.000 euro.

De jury liet zich in haar keuze voor de winnaar adviseren door meer dan 1.800 stemmen van bezoekers op de website www.hetbestezorgidee.nl. Volgens de jury is het idee goed uitvoerbaar. Bovendien sluit het goed aan bij de bezuinigingsplannen voor de zorg.

Nu nog wordt er in Nederland voor miljoenen euro’s aan medicijnen weggegooid. www.zn.nl

gastvrij blijven Het kabinet wil 65 procent bezuinigen op het budget voor Holland-promotie. Dit gaat Nederland banen kosten, waarschuwt Gastvrij Nederland.

Versterking van het imago van Nederland in het buitenland hoort volgens Gastvrij Nederland een belangrijk onderdeel te zijn van het bedrijfslevenbeleid. Alleen al daarom zou het rijk daar stevig in moeten investeren. ‘De internationale concurrentie neemt toe. Des te groter is het belang van imagovormende berichtgeving en campagnes.’

De Tweede Kamer lijkt gevoelig voor de argumenten van Gastvrij Nederland. Vorige week diende D66-Kamerlid Kees Verhoeven een amendement in op de begroting van el&i, waarin hij oproept de bezuiniging te halveren. www.gastvrij-nederland.nl

39

Geld uit vno-ncw-fonds naar Flevoland henk merjenburgh

Kop beter geregeld

Urk Fish Center en De Basisz zijn verblijd met een donatie uit het fonds 100 jaar vno-ncw. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes reisde op 28 oktober af naar Urk voor de officiële overhandiging.

De schenkingen van 22.650 euro per stuk komen uit het fonds gevuld met geld dat vno-ncw-leden hebben bijeengebracht bij het honderdjarig bestaan van de vereniging.

De schenkingen gaan afwisselend naar een organisatie die ondernemerschap bevordert en een organisatie die een sociaalmaatschappelijk doel nastreeft. Deze keer was het de beurt aan organisaties uit Flevoland. Urk Fish Center heeft tot doel de visserij voor Urk te behouden. De Basisz uit Zeewolde is niet alleen een kringloopwinkel, maar ook een leer-, werk- en trainingscentrum voor jongeren. www.vno-ncwmidden.nl

Jan Brink (rechts), voorzitter van Urk Fish Center, krijgt de schenking van vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes

knv verwacht veel van vernieuwde taxiregels Op 1 oktober is de vernieuwde taxiwet ingegaan. Koninklijk Nederlands Vervoer (knv) Taxi heeft er hoge verwachtingen van.

De reputatie en kwaliteit van de Nederlandse opstapmarkt (taxi’s die onderweg kunnen worden stilgehouden voor een ritje) stond de afgelopen jaren onder druk, vooral in de grote steden. Volgens knv Taxi was dat te wijten aan een klein aantal taxiondernemers en slecht op de praktijk afgestemde overheidsregels. De vernieuwde taxiwet geeft gemeenten de ruimte om maatregelen te nemen die de kwaliteit ten goede komen. knv Taxi verwacht veel van de verplichte groepsvorming. Taxibedrijven actief in de opstapmarkt in een bepaalde gemeente, moeten zich verplicht aansluiten bij een groep. Dit verbetert de herkenbaarheid en bevordert de sociale controle. De organisatie is blij dat het pleidooi om de factor tijd weer terug te brengen in de ritprijsberekening resultaat heeft gehad. Het financiële risico van de vertraging van een taxirit door bijvoorbeeld files, ligt daardoor niet meer eenzijdig bij de ondernemer.

Voorwaarde voor de overstap op het nieuw tariefsysteem is dat de reiziger na elke rit een geprinte bon uitgereikt moet krijgen. Gedachte daarachter is dat het zonder zo’n bon voor de reiziger lastig is na te rekenen of de ritprijs correct is. knv Taxi zegt hiervoor begrip te hebben. Taxiondernemers hebben nog tot 1 april de tijd om over te stappen naar het nieuwe systeem, om taximeters te laten aanpassen en zo nodig een printer te laten inbouwen. www.knv.nl

FORUM #20/03.11.11

vereniging rubrieksnaam

‘Overheid heeft voorbeeldfunctie’ frank lodder

Food Valley Award 2011

Managing director Govert van Oord en innovation director Hans Roelofs van ixl Netherlands showen hun prijs

Winnaar… …ixl Netherlands, producent van de Nutri-Pulse e-Cooker, een systeem voor voedselbereiding bij lage temperatuur en met minimale aantasting van smaak en nutriënten.

Beloond met… …De Food Valley Award, een onderscheiding voor het meest onderscheidende project of initiatief op voedings(gerelateerd) gebied. De prijs is een initiatief van de stichting Food Valley, die zich richt op stimulering van innovatie in de Nederlandse agrifoodsector en bestaat uit een kunstwerk van Olav Slingerland, een certificaat en een tweejarig gouden lidmaatschap van de Food Valley Society.

Uitgereikt op… …Donderdag 13 oktober. De uitreiking vond plaats tijdens de Food Valley Expo, een jaarlijks evenement voor en door vertegenwoordigers in de agrifoodsector gericht op innovatie.

40

Reden… …Het revolutionaire karakter van de Nutri-Pulse e-Cooker. Via korte elektrische pulsen wordt in zeer korte tijd en bij lage temperatuur voedsel bereid.

Het systeem is ontwikkeld in samenwerking met Wageningen ur Food & Biobased Research en omve.

Juryoordeel… … Van de jury onder voorzitterschap van Jan Maat, algemeen directeur van Top Institute Food and Nutrition: ‘ixl Netherlands verdient deze award, omdat het een doorbraak in de technologie van voedselbereiding is. De Nutri-Pulse e-Cooker bereidt voeding sneller, zorgt dat de textuur en de goede smaak behouden blijft. Er is geen vergelijkbare technologie en dat maakt het nog extra bijzonder.’ De jury beoordeelde de inzendingen op innovativiteit, samenwerking en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

FORUM #20/03.11.11

De overheid moet het goede voorbeeld geven bij aanbesteding van schoonmaak, catering en beveiliging. Kwaliteit en sociaal-maatschappelijke aspecten zijn ook belangrijk. Dat zeggen de brancheverenigingen Veneca, de Nederlandse Veiligheidsbranche en osb.

Zij overhandigden minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een bidbook.

Facilitaire dienstverleners – cateraars, schoonmakers en beveiligers - zijn volgens de aanbieders van het bidbook de smeerolie van de Nederlandse economie. De branches bieden veel werkgelegenheid, ook aan mensen die normaal gesproken minder kansen op werk zouden hebben. Maar die ‘smerende werking’ komt steeds meer onder druk doordat de overheid zich bij het aanbesteden laat leiden door

de allerlaagste prijs. Volgens de organisaties veroorzaakt de keuze voor de laagste prijs grote maatschappelijke schade. De kwaliteit van het werk staat onder druk, de investeringen in het opleiden van mensen worden teruggeschroefd en de werkdruk stijgt bij elke contractwisseling. De aanbieders van het bidbook willen samen met de overheid initiatieven ontplooien om het tij te keren. Dat ze samen optrekken heeft ermee te maken dat de sectoren waarin ze actief zijn, een aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben: arbeidsintensieve taken, onregelmatige werktijden en in veel gevallen laagopgeleide werknemers. Voor alle sectoren geldt dat opdrachten vaak worden aanbesteed met de prijs als belangrijkste selectiecriterium. www.veneca.nl www.veiligheidsbranche.nl www.osb.nl veneca

de prijs

V.l.n.r. Hans Simons (osb), minister Henk Kamp (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), Hans Rijnierse (Veneca), Laetitia Griffith (veiligheidsbranche) bij de overhandiging op 26 oktober

vreemde ogen

‘Nederlander wil geen bemoeial zijn’

Alice Ajeh (49) Nationaliteit: Nigeria Functie: international ­relations manager Nigeria bij Shell Hier sinds: 2008

‘Ik wist weinig van Nederland toen ik hier aankwam. De Nigeriaanse gemeenschap op het hoofdkantoor van Shell, die zo’n vijftig mensen telt, heeft informatie en tips gegeven. Ook hele praktische tips, bijvoorbeeld over de betekenis van haaientanden op het wegdek of over het gebruik van betaalpassen.’

‘Op de dag van mijn aankomst lag er sneeuw.

Het was de eerste keer in mijn leven dat ik dat meemaakte. Vooraf was ik al gewaarschuwd voor het Nederlandse weer. Ik heb echter nooit van hitte gehouden, geef mij maar kou. Hier ga je niet zo snel zweten.’

‘Mijn tweelingdochters van 17 zitten op de Britse School in Voorschoten. Zij hebben Nederlands als keuzevak en spreken het beter dan ik. Ik heb een jaar les gehad omdat ik niet als een analfabeet in de trein wilde zitten. Maar bij Shell is de voertaal toch Engels.’

‘Mijn dochters fietsen ook beter. Ik heb het geprobeerd, maar ben gestopt toen ze me uitlach41

ten. Het is wel mooi dat iedereen hier fietst en er zoveel nadruk wordt gelegd op gezondheid.

Dat heeft bij mij ook gewerkt, want ik was twee keer zo dik toen ik hierheen kwam.’

‘Nederlanders willen meer van Nigeria weten, merk ik. Dan vertel ik dat het een mooi land is en dat Nigerianen gastvrij, hardwerkend en ondernemend zijn. Het is een complexe samenleving, met 150 miljoen inwoners. Ik ontken niet dat er problemen zijn, maar wil graag de andere, positieve kant laten zien.’

‘Het beeld dat je hier van Nigeria krijgt, blijft beperkt tot de olielekken in de Niger-delta. Die zijn vaak het gevolg van sabotage of het illegaal aftappen en raffineren van olie. Dat probleem moet worden aangepakt, maar het is onzin dat Shell om die reden uit Nigeria zou moeten vertrekken. Veel Nigerianen waarderen het juist dat het bedrijf is gebleven, ook in moeilijke tijden.’

‘Het directe van Nederlanders bevalt me wel.

Nigerianen kleden het wat meer in, maar niet FORUM #20/03.11.11

in het gebied waar ik vandaan kom, de Nigerdelta. Daar houden ze ook van een houding van aanpakken: get on with it. Nederlanders kunnen wel afstandelijker zijn. Je moet ze echt vragen om hulp, niet verwachten dat ze zelf naar je toe komen. Nederlanders zijn denk ik bang om bemoeierig over te komen.’

‘Ik heb nooit problemen vanwege mijn kleur gehad in Nederland. Alleen bij de douane op vliegvelden – niet alleen in Nederland – word ik er vaak uitgepikt, maar dat heeft dan meer met mijn Nigeriaanse paspoort te maken. Ze denken automatisch dat ik smokkelwaar bij me heb. Daar baal ik wel eens van.’  Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

actueel

donner wil een Minder provincies, superprovincies. Het lijkt een kwestie van tijd. Tenminste als het aan minister Donner ligt van Binnenlandse Zaken.

Worden ondernemers daar gelukkig van?

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Robert Vos /anp

42

FORUM #20/03.11.11

superprovincie...

Mathijs Vreeman, student aan de Rijksuniversiteit Groningen (rug), zal het niet geweten hebben. Maar met het onderzoek dat hij in opdracht van vno-ncw Noord deed, was hij zijn tijd vooruit. Hij schetste een ideaalbeeld: dertien grotere gemeenten met maximaal 250 duizend inwoners. En wie het kaartje er op naslaat, ziet dat een deel van die gemeenten de bestaande grenzen van de provincies Friesland, Groningen en Drenthe overlapt. Ondernemers in het Noorden zijn enthousiast over het idee van een provinciale herindeling. Al was het maar omdat ze verwachten dat hun stem dankzij de schaalvergroting in Den Haag beter wordt gehoord. Maar een besparing levert het zeker ook op als die ene Noordelijke provincie toe kan met minder personeel. Efficiënt, snel, slagvaardig, goedkoper: daar lopen ondernemers wel warm voor.

Die samenvoeging van provincies zou wel eens niet zo lang meer op zich kunnen laten wachten. Want was een compacte overheid niet het uitgangspunt van het kabinet-Rutte? Minister Donner wil dat in elk geval bereiken door provincies samen te voegen. Dat schreef hij de Tweede Kamer begin oktober tenminste in zijn visienota Bestuur en bestuurlijke inrichting (zie kader Wat wil Donner?). Als de bewindsman z’n zin krijgt, komt er binnen afzienbare tijd in elk geval één superprovincie. Die bestaat dan uit Noord-Holland, Utrecht en Flevoland.

Of Donner de handen op elkaar krijgt voor een superprovincie, is nog maar de vraag. De eerste reacties uit de Tweede Kamer waren negatief.

Dat in Noord-Nederland de vlag uitgaat bij ondernemers als er meer provincies worden samengevoegd, zal duidelijk zijn. Maar hoe kijken ondernemers er in de rest van Nederland tegenaan?

Wat wil Donner?

De visienota Bestuur en bestuurlijke inrichting: tegenstellingen met elkaar verbinden is de uitwerking van kabinetsafspraken over een aanpassing van het bestuur van Nederland. Tien oktober stuurde minister Donner van Binnenlandse Zaken zijn nota naar de Tweede Kamer. De Randstad is in het visiedocument een prominente plaats toebedeeld. Het kabinet wil dat gemeenten en provincies in de Randstad meer samenwerken. Dat moet niet alleen gebeuren doordat gemeenten onderling meer samenwerken.

Ook gemeenten en provincies moeten dat meer doen. Verder wil het kabinet de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samenvoegen (zie geel gearceerde gebied op de volgende spread).

‘Zuid-Holland kan buiten de fusie blijven omdat Den Haag en Rotterdam al verregaand met elkaar samenwerken. Maar de samenwerking tussen steden in de noordelijke Randstad kan nog wel een extra impuls gebruiken’, zei Donner.

Of uiteindelijk meer provincies worden samengevoegd, is nog niet duidelijk. De Tweede Kamer moet zich er ook nog over buigen. Dat gebeurt 23 november tijdens een rondetafelgesprek.

43

FORUM #20/03.11.11

actueel

Bert Mooren, vno-ncw West ‘Ons ideaalbeeld is en blijft één Randstadprovincie. Maar in de huidige politieke situatie is dat duidelijk een brug te ver. Onze lijn is nu een oplossing voor de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad, daar waar de grootste concentraties van economische ­activiteit zijn. Voor de ontwikkeling van de Noordvleugel is het in elk geval van belang dat Almere bij Noord-Holland wordt gevoegd. Want Amsterdam en Almere zijn op elkaar aangewezen. En de provincie en de grote steden in de Zuidvleugel moeten werken aan één economische agenda en één aanpak van verkeer en vervoer. Als Donner wil dat zijn plan slaagt, zou hij zich overigens niet moeten beperken tot de Randstad. Want anders wordt de rest van Nederland bang voor die regio. Hij zou met een plaatje voor het hele land moeten komen. Vijf provincies moeten vormen: de Noordvleugel van de Randstad, de Zuidvleugel, Limburg en Brabant samen, de drie noordelijke provincies en het Oosten. Maar dat vraagt wel bestuurlijke moed.’

bzw

vno-ncw west

… maar wat willen

Henk Oderkerk, bzw ‘Het Brabantse en Zeeuwse bedrijfsleven zit niet te wachten op een provinciale herindeling. De verhoudingen liggen hier toch anders dan in de Randstad, met dominante spelers als Amsterdam en Rotterdam. Wij kunnen hier in de regio prima zakendoen met de provincie. En datzelfde geldt voor projecten die we samen met onze Limburgse buren oppakken. Daarin werken de provincies goed samen. Kijk naar wat er zo allemaal tot stand is gekomen: de Hightech Campus, de samenwerking met Chemelot, Brainport 2020. Ik zie niet in waarom we beter af zouden zijn als we de zuidelijke provincies zouden samenvoegen. Zie je het al voor je: een provincie Zuid-Nederland? Het bestuur komt dan wel erg ver van de bedrijven te staan. Fusie tussen overheden is trouwens ook een beetje uit; het accent ligt nu op samenwerken in netwerken. Als die superprovincie van minister Donner er echt komt, moeten we er misschien alsnog over nadenken. Maar nogmaals: liever niet. Het leeft hier gewoon niet.’

44

FORUM #20/03.11.11

vno-ncw noord

ondernemers?

Lambert Zwiers, vno-ncw Noord

vno-ncw midden

‘We hebben in Noord-Nederland last van een enorme bestuurlijke drukte, met drie provincies en een kleine zeventig gemeenten. En dan heb ik het nog niet over de honderden samenwerkingsverbanden die er zijn. Wat ons betreft komt er snel een provincie NoordNederland. Met dertien gemeenten die voldoende kennis in huis hebben om hun taken goed uit te voeren. De inwoners van de drie provincies willen wel, blijkt uit onderzoek.

Maar de bestuurders niet. Zij wijzen op het verschil in identiteit in de diverse delen van de regio. Die verschillen zijn er wel, maar dat hoeft nog geen beletsel te zijn voor één gemeenschappelijk bestuur. Dat het efficiënter kan, bewijst Gelderland. Die provincie heeft 1,9 miljoen inwoners, de drie noordelijke provincies samen maar 1,7 miljoen. Maar Gelderland doet het wel met duizend ambtenaren minder. Overigens, als die grote Randstadprovincie er echt komt, vrees ik wel voor een disbalans in de verhoudingen binnen Nederland.’

Werner Ludwig, vno-ncw Midden

lwv

‘Wij staan er een beetje dubbel in. Als je kijkt naar de plannen met Flevoland, hoor ik ondernemers zonder uitzondering zeggen dat ze daar niet op zitten te wachten. Ze zien er geen meerwaarde in. Ze redeneren: Flevoland is een redelijk afgebakend gebied, dat kun je beter zelfstandig houden. De situatie in het Oosten van het land is anders. In Gelderland en Overijssel wordt al langer op een aantal gebieden samengewerkt. De samenwerking wordt ook steeds inniger. En dan zou het weleens handig kunnen zijn om te komen tot een Oost-Nederlandse provincie. Als je kijkt in wat grotere, Europese context, zou je kunnen stellen dat sommige afzonderlijke provincies misschien wel wat aan de kleine kant zijn. Maar zelfs in Oost-Nederland staat niet iedereen te trappelen bij het idee van een grote Oost-Nederlandse provincie. Het is ook niet binnen een paar jaar geregeld; dat gaat veel langer duren. En dat is ook helemaal niet erg.’

Wim Weijnen, lwv ‘De gemeentelijke herindelingen die we hier hebben gehad, waren gericht op efficiencyverbetering. En die zijn een succes geworden. Waar het nu om gaat, is schaalvergroting uit economische noodzaak en naar mijn idee vraagt dit om andere samenwerkingsverbanden. Drie grote gemeenten in Zuid-Limburg hebben laten zien dat het ook anders kan. Zij hebben gekozen voor een vrijwillig samenwerkingsverband. De bestuurders zijn op hun plaats blijven zitten. Maar ze hebben wel hun taken verdeeld. De zaak werkt effectief zonder dat er eindeloze emotionele discussies vooraf gevoerd worden over het verlies van de eigen identiteit. Ik denk dat zoiets ook voor de provincies werkt. Als de superprovincie die Donner wil, er komt, zou het proces van schaalvergroting in andere delen van het land in een stroomversnelling kunnen komen. En als je het over mogelijke fusiepartners voor Limburg hebt, is er maar één partij en dat is Brabant. Maar ik denk dat de behoefte om te fuseren in beide provincies niet leeft. Structurele samenwerking op economisch gebied in het kader van het programma Brainport 2020 levert naar mijn idee meer op.’

45

FORUM #20/03.11.11

portret

tom kliphuis

‘no guts no glory’ Hij werd midden in de eurocrisis ceo van Nationale-Nederlanden. Tom Kliphuis heeft zich wel eens afgevraagd, waar hij aan begonnen is. ‘Als me dit lukt dan kan ik wel wat.’

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Erik van der Burgt

Hij oogt opvallend ontspannen. Alsof buiten het gebouw van Nationale-Nederlanden (Nationale-Nederlanden) de stormen rond de euro helemaal niet woeden. Tom Kliphuis (47) is sinds januari van dit jaar de hoogste baas van de verzekeraar. ‘Mijn vrouw zegt wel eens: Jij bent zo akelig relaxed. Ik zie je nooit tobben over wat er in het bedrijf gebeurt.’

Niet dat hij persoonlijk veel kan uitrichten als de euro toch nog in elkaar zou storten. ‘Het enige dat ik kan doen, is kijken hoe we daar met zo weinig mogelijk kleerscheuren uitkomen.’

Natuurlijk voelt hij de verantwoordelijkheid om de verzekeraar met ruim zesduizend man personeel, veilig door de woelige tijden te loodsen. Maar hij trekt niet de haren uit zijn hoofd dat hij juist nú aan het roer staat van de verzekeraar, zegt Kliphuis.

Toch moet u wel eens gedacht hebben: waar ben ik aan ­begonnen?

‘Iedereen stelt zich dat soort vragen weleens, ik dus ook. Aan de andere kant, toen ik voor ing naar Chili ging, was buurland Argentinië net in elkaar gestort. Rampzalig, een totale melt down van de economie.

Mensen konden niet meer pinnen. Dat was vreselijk, zeker. Maar Argentinië bestaat nog steeds.’

Na regen komt zonneschijn. Zo simpel is het toch niet?

‘Nee, maar je kunt wel als een berg opzien tegen wat er allemaal op je afkomt, uiteindelijk kom je er weer uit. Bovendien: dit is bepaald niet het moment om alles uit je handen te laten vallen. En ergens vind ik het ook wel weer de kick. Eens kijken hoe ik dit varkentje kan wassen.’

in charge Eigenlijk ziet Kliphuis er voor een verzekeraar tamelijk jongensachtig en losjes uit. Lang, wel strak in het pak, maar van formeel gedoe houdt hij niet. ‘Zeg maar je hoor.’ Hij gaat midden aan de lange kant van de tafel zitten. Recht tegenover de interviewer. Alsof hij wil zeggen: zo, ik ben hier in charge. Dat relativeert hij wel meteen. ‘Ik heb hiervoor een 46

FORUM #20/03.11.11

47

FORUM #20/03.11.11

portret

tijdlang in Mexico gezeten. Daar is de baas, de baas. Geen enkele twijfel over. Zo gedraag je je en zo word je ook gezien. Dingen als je kwetsbaar opstellen, vinden ze daar onzin. In Nederland is dat wel anders. Je kunt dan wel benoemd zijn, vervolgens moet je maar zien dat je ook als baas wordt geaccepteerd.’

Hoe doe je dat dan, als baas geaccepteerd worden?

‘Gewoon, heel authentiek zijn. In mijn directieteam zitten allemaal mensen die door de wol geverfd zijn, die hebben zo door of je echt bent of niet. En of je verstand van zaken hebt, op de juiste momenten knopen kunt doorhakken, de discussie zo kunt leiden dat er een goede beslissing wordt genomen.’

En, bent u geaccepteerd?

‘Ik geloof het wel. Tijdens de feedbackrondjes die we hier geregeld houden, krijg ik de indruk dat het redelijk gelukt is ja. Het scheelt natuurlijk ook dat ik al tien jaar ervaring heb als ceo. Die ervaring straal je dan waarschijnlijk ook wel uit.’

Kliphuis praat snel. Af en toe slikt hij woorden in, alsof hij sneller wil praten dan zijn mond aankan. En als hij zijn armen beweegt om een punt te maken, slaat soms zijn stropdas een beetje om. ‘Hermès’ staat er op een keurig labeltje aan de achterkant te lezen. Stijlvol, niet protse-

48

FORUM #20/03.11.11

rig, maar wel van een duur Frans modehuis. Niet gek voor iemand van het Groningse platteland. Daar werd hij geboren. In Onstwedde, een dorp dat tegenwoordig deel uitmaakt van de gemeente Stadskanaal.

Zijn vader was hoofdonderwijzer, zijn moeder huisvrouw.

Van zoon van een onderwijzer tot ceo van NationaleNederlanden. U heeft wel iets bereikt.

‘Ja, en zonder één enkele kruiwagen. Ik ben hier op eigen kracht gekomen en daar ben ik eigenlijk wel trots op.’

Is die ambitie er van huis uit ingepompt?

‘Mijn ouders hebben me wel altijd gestimuleerd om mijn talent zo ver mogelijk te ontwikkelen. Maar om nou te zeggen dat ze wilden dat ik ceo zou worden, nee. Ik had zelf ook geen vooropgezet plan om uiteindelijk op deze stoel te komen.’

Dat zegt iedereen: het is me overkomen.

‘Ik herinner me nog dat ik mijn eerste gesprek had bij Nationale­Nederlanden voor een functie als trainee. Dat was nog met Wil Rijkelijkhuizen, de latere directievoorzitter van Nationale-Nederlanden.

Hij vroeg me of ik wist waarom ik daar zat. Voor een baan als trainee, zei ik. ‘Nee’, zei Rijkelijkhuizen, ‘je zit hier om mij op te volgen.’ Kijk, dat vond ik wel een aantrekkelijk perspectief.’

Drie stellingen Werk gaat voor het meisje ‘Je moet er zijn op het juiste moment.

Maar als ceo moet je ook zorgen voor een goede balans. Ik werk geen idee hoeveel uur, maar ruim meer dan veertig. Als ik ook in de weekends zou doorwerken, gaat het mis. De time outs met gezin en vrienden zijn heel belangrijk.’

Dus toen maakte u een plan.

‘Dat niet, maar ik wilde wel interessante functies krijgen. Om die te bereiken moet je op de juiste lijstjes staan. En daar kom je door enigszins op te vallen. Dat heb ik gedaan door niet altijd voor de gebaande paden te kiezen. Tegen de weerstand in werken, drukken om de grenzen te verschuiven. Als je niet opnieuw je positie durft te bepalen, risico’s durft te nemen, ook als bedrijf, ga je in deze wereld ten onder. Het is een beetje wat Jack Welch, de voormalig ceo van General Electric, zegt: het is mijn taak om allerlei zaadjes te zaaien, er water overheen te gooien en te kijken wat er groeit. Wat het meeste groeit, geef je water en mest. Zo zit het volgens mij. Je moet dingen proberen, jezelf en je omgeving uit de comfortzone halen, risico’s nemen. Dan kom je vooruit. Ik heb dat volgens mij wel van mezelf.’

Nederland is een ander land geworden ‘Ik heb jaren in het buitenland gewoond en de ontwikkelingen toen vanaf de zijlijn gevolgd. De moord op Pim Fortuijn, de opkomst van Wilders. Maar bij mijn terugkomst vond ik Nederlanders niet veranderd. Sommigen hebben andere opvattingen gekregen, maar het voelt nog steeds als thuis.’

Wanneer deed u dat dan, uit de comfortzone komen?

‘Toen ik een jaar of 35 was, kon ik voor ing naar Mexico. Ik was nog nooit in Mexico geweest, sprak geen woord Spaans en moest leiding geven aan het pensioenbedrijf, terwijl ik geen idee had hoe dat collectieve pensioen daar werkte. Het bedrijf was een joint venture met een van de grootste banken van Mexico en ik moest het pensioenbedrijf uit de bank ‘trekken’.

Ik had me één ding voorgenomen, zodra ik er zit, spreek ik alleen nog Spaans. Dat was wel intensief kan ik je vertellen. Iedereen kijkt naar jou: wat gaan we doen? En je verstaat misschien de helft van wat er wordt gezegd. Maar ik dacht: als me dit lukt dan kan ik wel wat.’

Dus er was toch een plan.

‘Ik wist wel dat dit de plekken zijn binnen ing waar je op jonge leeftijd al een grotere verantwoordelijkheid krijgt. Je hebt er de vrijheid om wat te laten zien. Zo’n positie had ik op mijn 35ste in Nederland niet bereikt.

Dus ja, ik dacht: als zulke banen vrijkomen, dan steek ik mijn vinger op.

No guts no glory, hè. Ik heb altijd wel een sterke drive gehad.’

Om meer te bereiken dan de vorige generatie, uw ouders?

‘Dat weet ik niet. Mijn vader zou apetrots op me geweest zijn, toen ik naar Mexico ging. Ook mijn benoeming tot ceo van Nationale-Nederlanden heeft hij niet meer meegemaakt. Hij had dat gevoel denk ik meer dan ik, dat het mij – hoe moet je dat nou zeggen: meer gelukt is?

Dat klinkt ook weer zo. Dat ik eruit gehaald heb wat erin zat.’

‘Het komt meer voort uit het gevoel dat ik piketpaaltjes wil verplaatsen. Als ik wegga wil ik dat mensen iets zeggen als: ‘We waren het niet altijd met hem eens, maar er is wel iets gebeurd.’ Dat.’ U wilt iets nalaten?

‘Het heeft er meer mee te maken dat ik het goed en het goede wil doen.

Iets nalaten is voor mezelf een belangrijke trofee. Weet je, toen ik ging studeren in Groningen is mijn moeder in de spoelkeuken gaan werken. Mijn vader verdiende net teveel. Daardoor kon ik geen beurs krijgen, maar de studie helemaal zelf betalen, ging ook niet. Dat heb ik wel in mijn moeder bewonderd. Meer achteraf trouwens, dan op het moment zelf. Dat ze dat voor me over had. Maar ik wist ook wel: ik krijg nu een kans, dan moet ik hem ook inkoppen. Falen, kwam niet in het rijtje voor. Misschien komt die drive daar vandaan.’  49

FORUM #20/03.11.11

Europa overleeft de eurocrisis ‘Ik ben blij met de uitkomst van de Europese top van 26 oktober. De regeringsleiders hebben belangrijke stappen gezet. De euro is van essentieel belang voor onze welvaart. Als het lukt de details goed uit te werken, biedt dat uitzicht op een structurele oplossing.’

tom kliphuis

1964 Geboren in Onstwedde 1976 Gymnasium Celeanum Zwolle 1982 Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen 1988 Trainee bij NationaleNederlanden 1989 Diverse managementfuncties bij Nationale-Nederlanden 1998 Regiodirecteur voor Europa en Zuid-Amerika bij ing 2000 Algemeen directeur bij ing Afore, Mexico 2003 Ceo ing Chili 2006 Ceo ing Verzekeringen Centraal Europa 2011 Ceo Nationale-Nederlanden

T om Kliphuis is getrouwd en heeft drie kinderen van 15, 12 en 9 jaar.

overlevers Overlevers, doorzetters, bedrijven die na jaren nog steeds bestaan. Nederland telt er vele.

Deze rubriek blikt terug in de geschiedenis van Nederlandse bedrijven.

Koninklijke Auping opgericht in 1888 wat Beddenfabrikant

Als dat toch geen stoere kerel is! De man met baard links staat erbij als een kapitein op zijn schip. Het schip is de smederij van bedden­ fabrikant Auping. Hij is een van de eerste knechten in dienst van dit familiebedrijf. En zijn markante kop zou weleens gebruikt kunnen zijn voor het eerste logo van Auping; een smid met een hamer over zijn schouder.

Rechtsvoor wordt ijzer gesmeed op een aambeeld. Ook deze man staat er wat geposeerd bij. Hij slaat met een hamer op wat waarschijnlijk het frame van een bed wordt. Twee bakken water worden gebruikt om het hete ijzer in af te koelen.

Hebben deze mannen nog meegewerkt aan de eerste grote order van het Burgerziekenhuis in Amsterdam? Veertig exemplaren van ‘de stalen gezondheidsmatras’, zo stond er. Wat zullen de patiënten blij zijn geweest hun stro­ matrassen in te ruilen.  Tekst: Marcia Timmermans Foto: Auping, ± 1910

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de onderne­mingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de BrabantsZeeuwse Werkgevers­vereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

50

Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Maaike Homan (Spanje), Miriam Mannak (Zuid-Afrika), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Edwin Timmer (Mexico), Maarten Veeger (Italië) Aan dit nummer werkten mee: Jan Willem van den Braak, Bert van der Haar, Alfred van Delft, Janny Kamp, August Mesker, Els Prins, Rob Slagmolen, Anne Volkers Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht

FORUM #20/03.11.11

– kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Ton Poortvliet Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023 5714745, e-mail f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort

8PSE PPL #&(&-&*%&3 8PSE PPL $003%*/"503

/FEFSMBOE LBO OPH POEFSOFNFOEFS XPSEFO FO V LVOU EBBSCJK IFMQFO 7JOEU V IFU CFMBOHSJKL EBU KPOHFSFO HFÏOUIPVTJBTNFFSE XPSEFO WPPS IFU POEFSOFNFSTDIBQ %BU POEFSXJKT FO QSBLUJKL CFUFS PQ FMLBBS BBOTMVJUFO &O XJMU V EBU LFOOJT FO FSWBSJOH WBO IFU CFESJKGTMFWFO HFEFFME XPSEU NFU EF OJFVXF HFOFSBUJF 8PSE EBO DPØSEJOBUPS PG CFHFMFJEFS

)FMQ +POH 0OEFSOFNFO XPSE CFHFMFJEFS PG DPØSEJOBUPS

.FFS JOGPSNBUJF XXX IBSUWPPSKPOHPOEFSOFNFO OM

+POH 0OEFSOFNFO JT TJOET BDUJFG PQ IFU HFCJFE WBO POEFSOFNFSTDIBQ JO IFU POEFSXJKT %F TUJDIUJOH CJFEU QSPHSBNNB T WPPS BMMF UZQFO POEFSXJKT WBO CBTJTPOEFSXJKT UPU BBO EF VOJWFSTJUFJU XBBSJO EFFMOFNFST [FMG FFO CFESJKG PQTUBSUFO FO SVOOFO "MMF QSPHSBNNB T [JKO HFCBTFFSE PQ IFU QSJODJQF AMFBSOJOH CZ EPJOH

rubrieksnaam

advertentie

2

FORUM #20/03.11.11