Avlaia dekemvrios 2015

Για την τέχνη & τον πολιτισμό της καθημερινότητας

Τεύχος 82

[4]

●

μη γίνουν τα ουρλιαχτά μου

...μουρμούρισμα

Αδυνατώ να αντιμετωπίσω την καθημερινότητα έτσι όπως διαμορφώνεται με μια σαδιστική λογική αυτοκαταστροφής. Αδυνατώ να αντιπαρατεθώ με λέξεις εύηχες απέναντι στην τρομολαγνεία των ΜΜΕ. Αδυνατώ να σκεφτώ όμορφες εικόνες από τοπία υπερβατικά όταν κατακλύζομαι από δεκάδες φωτογραφίες πνιγμένων μικρών παιδιών. Αδυνατώ, αποσύρομαι απ' αυτό το στημένο παιχνίδι το έντονα κακοφορμισμένο από μια γάγγραινα που φοβάμαι ότι συνεχώς εξαπλώνεται. Οι στίχοι της Κατερίνας που ευτυχώς «έφυγε» νωρίς - τόσο προφητικοί αλήθεια, αντικατοπτρίζουν εκτιμώ τα συναισθήματα μου. Τα κατακερματισμένα μου συναισθήματα. Θανάσης Κατσίκας

Για τον Γιάννη που έφυγε τόσο βιαστικά για την γειτονιά των αγγέλων. Για τον Γιάννη που θα ζεί πάντα μέσα στις καρδιές μας

[2]

●

«Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ είναι μη γίνω «ποιητής» Μην κλειστό στο δωμάτιο ν’ αγναντεύω τη θάλασσα κι απολησμονήσω. Μην κλείσουνε τα ράμματα στις φλέβες μου κι από θολές αναμνήσεις και ειδήσεις της ΕΡΤ μαυρίζω χαρτιά και πλασάρω απόψεις. Μη με αποδεχτεί η ράτσα που μας έλειωσε για να με χρησιμοποιήσει. Μη γίνουνε τα ουρλιαχτά μου μουρμούρισμα για να κοιμίζω τους δικούς μου. Μη μάθω μέτρο και τεχνική και κλειστώ μέσα σε αυτά για να με τραγουδήσουν. Μην πάρω κιάλια για να φέρω πιο κοντά τις δολιοφθορές που δεν θα παίρνω μέρος μη με πιάσουν στην κούραση παπάδες και ακαδημαϊκοί και πουστέψω Έχουν όλους τους τρόπους αυτοί και την καθημερινότητα που συνηθίζεις σκυλιά μας έχουν κάνει να ντρεπόμαστε για την αργία περήφανοι για την ανεργία Έτσι είναι. Μας περιμένουν στη γωνία καλοί ψυχίατροι και κακοί αστυνόμοι. Ο Μάρξ… τον φοβάμαι το μυαλό μου τον δρασκελάει και αυτόν αυτοί οι αλήτες φταίνε δεν μπορώ γαμώτο να τελειώσω αυτό το γραφτό μπορεί…ε;…μίαν άλλη μέρα Kατερίνα Γώγου

οι πόλεμοί σας, Έζησα πρόσφατα στη Σάμο, βρέθηκα εκεί για επαγγελματικούς λόγους, όλη αυτή τη δυστυχία της προσφυγιάς που εξελίσσεται με αύξουσα δυναμική τον τελευταίο καιρό. Στην ουσία λίγα πράγματα θα είχα να προσθέσω, τα περισσότερα έχουν γραφτεί ή παρουσιάζονται σε οριοθετημένες διαστάσεις από τα δελτία ειδήσεων. Μια συγκλονιστική ιστορία θα περιγράψω όσο πιο λιτά και αποφορτισμένα μπορώ. Και μετά θα παραθέσω ένα κείμενο που διάβασα σε ένα σάιτ, νομίζω στο tvx, το οποίο γράφτηκε την επομένη των γεγονότων στο Παρίσι, χωρίς καμιά διάθεση συνειρμών είναι αλήθεια...

[4]

●

ταγωγή, ι ς στην κα ιο ρ ύ Σ σημαδέψε . ιά λε να του ρά παιδ λ ικ ε α μ μ ίκ έ ο α ύ α ν δ θ υ γ ε δευ όμως σο η που συνό ξίδι αυτό τέφερε τό Απ' τα νέο άνδρα όπο. Το τα έμβος που τους με υ. ά τρ κ το ο τι ν ε έ ια χ μ ρ σ έναν νηθισ ά αγό ι εηλ ικούσα με ες ημέρες, με το συ ν, όταν ανατράπηκ αι τα άλλα δύο μικρ αι πιστέψτε με είνα το α κ γ υ σ α κ α κ σ κ ν ι ο ι, η ε ε π α μ σ ίγ υ μ έ ίν ν ά ώ ε το π υ κ σ ν δια κι α αυτού Αιγαίου μο πριν οχείο πο ρθωσε να φιλόξενο πελπισία αυτό Στο ξενοδ ίχε φθάσει στην Σά αγωμένα νερά του ς και κατό ν που όσο μάτια αλλά και η α ιο ο λ ίδ ε π ράσω όλο λ ε ο ς ά π τα α ε ιβ γ σ κ ξε ρ υ ι η ε α θ ά το π κ ώ ικ α α Σ ια ν θ ιδ . έ μ α πρόσφ ν υ ' π υ ε τι το ως δ γικό σ ίναι ό οι η στα ιπη ζωή το μα ανήλικα παιδιά ι νομίζω π όμα μεγαλύτερο, ε υσλειτουρ ρειαζότανε. Η θλίψ α δ κ ά ι, κ α ε την υπόλο ό τι σ κ ε ά α ρ ιρ θα χ α εξα χει πε πους για ν άμα ακ αι τα δύο αζητά τρό τιστικό, άρ ει τη φροντίδα που δα τώρα έ , για να γίνει το δρ ν υ ά α α του όσο κ μ ι ς ο α ή δ κ χ β ι ε τυ α δυσ στήσ ρεια να είν ου, μια ή λεπτομέ γείο στη Σάμο και ο α υποκατα νείδητό μ οποία το έ μη τραγικ υ ν μπορεί ν εξίτηλα στο υποσυ ό ε ψ κ δ α , ρ ο ια ε ν μ ιν ι ξε φιλό εί αν οτέ. Κα ε κοντέ υς θάψει. υν χαραχθ περάσω π ιών παραμένουν σ , για να το ίο άνδρα έχο νιωσα δεν θα το ξε ε ιδ α φ π τα ν ο ώ ρ νεκ μικρ υέ ι των δύο ουλμανικό το σοκ πο ναίκας κα που διαθέτει μουσ υ γ ς τη ί ο σωρ ν Κω , φέρει στη τους μετα

οι νεκροί μας

Παρασκευ ήκ με τη ταχύ αι 13, εφιάλτης στη τητα του internet. Ό «Ριβ Γκοστ». Η στρ φόρτισης σο πιο φρ α . Η συγκίν έσκο αίμα τηγική επιβολή του ηση που α Τα αντανα στην κόρη φ νταμώνει κλαστικά τη θλίψη π του οφθα όβου μέσα από τη συμπαράσ Η ένταση λμού τόσο εικόνα είν ριν εγγρα τασης είν αυτής της αι η φεί στο σ ταχύτερη αι τα ίδια αίσθησης Αλλά κάτι υ ε ν σ π ε ε εξεργασία νέα μέθοδος συνδ ιδ κ σ η ά το τό θε περίπτω πιο σημαν ανθρώπιν της ανατρ υασμένη σ τικό που μ σ αίμα αυτό ιχ ο η ίλ δ α ρ α ρ άμα θέλει ς, του φόβ το θυμικό της συν κεί να βλέ ας διαφεύ να αποτυπ ε α ο π ιδ ίμ υ ε ησιακής ις . α γ , ε το ώνεται στο εικόνα, φρ ι φοβίζει νομίζουμε θανατικό πε ικ υς Ευρωπ να ξερνάε ότι αϊκούς δρ ρισσότερο από τη δ ιαστικό, αποτρόπα ι ά Αν οι νεκρ ανήκουμε. Σε μια ψ υχα κορμιά ιο όμους. Να ια οί αφύπνιση . αχνίζει στα σπορά του τρόμου θέαμα. "α της Λαμπε είναι στο Πάρκο Γκ που επιβά δημοκρατι εζί, στην Ά λά καρτ", με γαλλικ ντούζα, σ λ κ λ ά το ο έ γ υν ς συντρίμμια κυρα, στο ή να εκφρ Αιγαίο δέ Σουρούτς σημαίες παντού, σ κα μέτρα αστεί. του δυτικο οι συνθήκες: θέλει κοτεινούς από τις ακ , στο Τζίζρ το ύ πολιτισμ τές των ν π ε ύ , ού, εκεί π στη Γάζα, ργους του ησιών μα ο σ υ Ά το ιφ α ε ε λ ς, στη Βηρ ρ . υτό, η παγ οπλάνο που έσκασ ε κόσμια κο ινότητα επ στο Σινά, στη θάλα ιφυλάσσε σσα ται να συγ κινηθεί

οι νεκροί μας

οι πόλεμοί σας,

Η τυφλή βία της αδελφότητας του ιμπεριαλισμού είναι η πλευρά του ιδίου νομίσματος της βαρβαρότητας. Η άλλη είναι αυτή του ισλαμικού σκοταδισμού της μαντίλας, των αποτρόπαιων εγκλημάτων. Συγκοινωνούντα δοχεία της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που άλλοτε αλληλοσπαράσσονται και άλλοτε αλληλοθρέφονται, στη διεκδίκηση της ηγεμονίας οικονομικών συμφερόντων, στη διεκδίκηση του πλούτου των λαών. Τα θύματα είμαστε εμείς ζωντανοί ή νεκροί κατά το δοκούν βορά στα ίδια συμφέροντα. Αγνοώ την έννοια της ενότητας αν πρόκειται να σταθώ δίπλα σε αυτούς που προκάλεσαν ή υποδαύλισαν κάθε πόλεμο. Αγνοώ την ενότητα αν χρειάζεται να σταθώ δίπλα στο οπλισμένο χέρι κάθε νεοφασίστα που επιδιώκει να δημιουργήσει εξιλαστήρια θύματα. Η ενότητα των λαών, ενάντια σε όσους σπέρνουν το θάνατο στην Τουρκία, στο Κουρδιστάν, στη Συρία στην Παλαιστίνη, στο Σινά, στο Λίβανο στη Γαλλία και όπου αλλού είναι το ζητούμενο. Αγνοώ την κατ’ επίφαση ενότητα με σκοπό να κλείνει σύνορα, να επικαλείται συνθήκες έκτακτης ανάγκης, να στρατιωτικοποιεί πόλεις σε καιρό ειρήνης. Στο όνομα της ασφάλειας των πολιτών, η καταπάτηση κάθε θεμελιακού κοινωνικού και ανθρωπίνου δικαιώματος έκφρασης και συλλογικής συμμετοχής έχει φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς.

Με ενώνει ο αγώνας των λαών, κάθε πολίτη, κάθε εργαζομένου που αντιμάχονται τον πόλεμο, την τυφλή βία της τρομοκρατίας. Με ενώνει ο αγώνας της ειρήνης, της δικαιοσύνης ενάντια στο ρατσισμό, τη ξενοφοβία, την πατριδοκαπηλία, ενάντια στο φόβο, την υποταγή, τη σιωπή, την καταστολή. Η δική μας αλληλεγγύη είναι το πρόσωπο για μια δημοκρατική Ευρώπη ισονομίας, ελεύθερης βούλησης, έκφρασης, αλληλοσεβασμού. Η δική μας αλληλεγγύη είναι η ειρήνη σε όλα τα μέρη του πλανήτη για όλους τους λαούς, ανεξάρτητα θρησκευτικών πεποιθήσεων, κουλτούρας πολιτισμού, χρώματος. Κορμός η ανθρώπινη υπόσταση των αξιών του σεβασμού στο ιδανικό της ειρήνης. Οι πόλεμοι του καπιταλισμού γεννάν τρομοκράτες. Τα όπλα στοχεύουν τη καρδιά της δημοκρατίας. Το αίμα αθώων χρειάζεται να ξεπλύνει τη κατάλυση δημοκρατικών δικαιωμάτων, αγωνιστικών κατακτήσεων. Η ειρήνη, η αλληλεγγύη, μόνος δρόμος νίκης στα ανελεύθερα στεγανά που προσπαθούν να επιβάλουν μέσα από φόβο, πανικό, τρόμο, καταστολή. «Portes ouvertes» στους λαούς, στους πρόσφυγες, στους συνανθρώπους μας που σφαδάζουν από τις σφαίρες του πολέμου, της τρομοκρατίας, των μνημονίων και της φτωχοποίησης. «Οι πόλεμοι σας, οι νεκροί μας». Γιώργος Μουργής

[6]

●

Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις, μα τούτες οι φωτογραφίες εκατομμύρια λέξεις εκτιμώ. Εκατομμύρια λέξεις, γροθιά στο στομάχι κάθε υγιούς ανθρώπου σ' αυτόν τον τόσο αφιλόξενο και αυτοκαταστροφικό πλανήτη. Κάπου είχα διαβάσει ότι το μέλλον ανήκει σε αυτούς που πιστεύουν στην ομορφιά των ονείρων τους. Σε ποιό όνειρο όμως να πιστέψουν ρε γαμώτο όλοι τούτοι οι άνθρωποι που ξεκληρισμένοι, απάτριδες, πνίγονται καθημερινά στα νερά του Αιγαίου. Όνειρα, εφιάλτες σιαμαίοι σύντροφοι σ' ένα Σισύφειο ταξίδι με αβέβαιο προορισμό. Και τι κρίμα πολλές φορές το ταξίδι είναι ατελέσφορο...

«τα μωρέλια μωρέ να σώσουμε...»

[8]

●

Βουτηγμένος μες την αρμύρα του Αιγαίου ο Μυτιληνιός ψαράς... στην αρμύρα και τα δάκρυα των εκατοντάδων γυναικόπαιδων που ξέβραζε η θάλασσα στην Εφταλού. Πάλευε και αυτός μαζί με τόσους άλλους - που βρέθηκαν μωρέ τόσοι πολλοί, άλλος να αλλάζει τα βρεγμένα προσφυγόπουλα, άλλος να τα τους φοράει στεγνά ρούχα και άλλος να τα τυλίγει με τα ισοθερμικά. Πάλευε ...πάλευαν για να δώσουν ζωή στα ξέπνοα κορμάκια δεκάδων ταλαιπωρημένων παιδιών, να τα ξαναενώσουν με μανάδες, πατεράδες, αδέρφια... «Τα μωρέλια μωρέ να σώσουμε...» φώναζε ο 70άρης ασπρομάλλης ψαράς ...και ευτυχώς βρέθηκε κάμερα να απαθανατίσει και τη φωνή του και τα υγρά του μάτια και να διασώσει μια εικόνα που αξίζει χιλιάδες λέξεις. Μου τους είχαν περιγράψει φίλοι Μυτιληνιοί, προοδευτικοί άνθρωποι, με τα πιο μελανά χρώματα, τους συμπατριώτες τους, τις πρώτες ημέρες του μεγάλου προσφυγικού κύματος. Φόρτιση τηλεφώνου 10 ευρώ, εισιτήρια για Αθήνα +100% από την κανονική τιμή, άθλια δωμάτια σε παρόδους του λιμανιού 150 ευρώ την ημέρα, ντους 30 και 40 ευρώ. Ένα λίτρο νερό 10 ευρώ και η λίστα της αθλιότητας δεν είχε τέλος… Αλλά έτσι δεν ήταν πάντα... Μαυραγορίτες, σκουλήκια που θησαύριζαν με την ανθρώπινη δυστυχία; Και έφτασαν αυτές οι λίγες εικόνες για να αλλάξουν τα πάντα. Οι κακοί κρύφτηκαν ...οι ωραίοι ως Έλληνες ξαναήταν εδώ. Ψαράδες, γιαγιάδες με το μπιμπερό στο χέρι και το προσφυγόπουλο στην αγκαλιά. Αλλά οι άλλοι ήταν πάντα οι πολλοί... Μόνο που χρειαζόταν αυτό το κάτι άλλο που θα τους άγγιζε και θα τους μεταμόρφωνε από τρομοκρατημένα σιωπηλά, αδιάφορα ανθρωπάκια σε ΟΡΘΙΟΥΣ, σε άνω θρώσκοντες, δηλαδή σε ανθρώπους. Να τα σώσουμε τα μωρέλια καπετάνιο... και αν έχουν χάσει στη μαύρη θάλασσα τους δικούς τους να τα κρατήσουμε εδώ, να τους δώσουμε πατρίδα και οικογένεια και Παιδεία... Που να τους θυμίζει πάντοτε ποια είναι η πραγματική τους πατρίδα και ότι για αυτό που της συνέβη, για ότι συνέβη στους χαμένους δικούς τους υπάρχουν δυο λέξεις που περιγράφουν ακριβώς αίτια και αιτιάτορες... ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ και ΠΟΛΕΜΟΣ. Στάθης Σχινάς

Τα παιδιά δεν είναι ιδιοκτησία ούτε των γονιών τους, ούτε ιδιοκτησία της κοινωνίας. Δεν ανήκουν παρά στη μελλοντική τους ελευθερία. Στα παιδιά, ωστόσο, η ελευθερία αυτή δεν αποτελεί ακόμη πραγματικότητα, υπάρχει απλώς μέσα τους. Η κοινωνία, επομένως, της οποίας το μέλλον εξαρτάται από την διαπαιδαγώγηση και την εκπαίδευση των παιδιών, έχει υποχρέωση να τα συντηρήσει και να τα προστατεύει ως κόρη οφθαλμού, γιατί από αυτά εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας.

παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα τoυ παιδιού [ 10 ]

●

Μια παράδοση από τον λαό των Γκουαράνι της Νοτίου Αμερικής λέει: «Όταν γεννιέται ένα παιδί, να μην ανέχεσαι να κακοποιείται ούτε να υποφέρει από πείνα, αφού ήλθε για να φωτίσει τον δρόμο προς την ζωή». Απ' ό,τι φαίνεται όμως στα χρόνια που πέρασαν έως τα σήμερα, αυτό παραμένει μια φράση που δεν βρήκε καμία "κοινωνία παραλήπτη" για να παραδοθεί. Γι' αυτό και κάθε χρόνο έχουμε μια μέρα μνήμης αυτού που δεν μπορέσαμε να διαχειριστούμε ως πολιτισμένες κοινωνίες:

20 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Τα παιδιά δεν είναι μόνο οι εικόνες που οι μεγάλοι έχουν γι' αυτά. Είναι αυτόνομες υπάρξεις. Και αυτό το επικυρώνει η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού που υιοθετήθηκε

ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και τέθηκε σε ισχύ το 1990 σε 191 χώρες μαζί με την Ελλάδα. Αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν χώρες που δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση.

Tα παιδιά, όμως, του τρίτου κόσμου, αυτά που είναι θύματα πολέμου, τα εγκαταλειμμένα παιδιά, τα εξαφανισμένα αγγελούδια, τα παιδιά θύματα της βίας από τους γονείς τους ή το συγγενικό τους περιβάλλον, τα παιδιά των φαναριών, τα παιδιά του αναλφαβητισμού και της πείνας, τα παιδιά που γεννιούνται μόνο για λίγες μέρες ζωής ή "δουλεύουν" - αλυσοδεμένοι σκλάβοι στην πιο τρυφερή ηλικία τους, είναι μέρος ενός εφιαλτικού κόσμου που αφορά και ντροπιάζει όλους μας πάνω σ' αυτό τον πλανήτη. Εν έτει 2015 επιτρέπουμε, ακόμη, να υπάρχουν παιδιά "ενός κατώτερου Θεού."

παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα των παιδιών Στα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα Του Παιδιού, αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής: • Κάθε παιδί έχει εγγενές δικαίωμα στη ζωή.

• Τα παιδιά δικαιούνται ειδική βοήθεια και υποστήριξη.

• Το παιδί, για την αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, πρέπει να μεγαλώνει μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, σ' ένα κλίμα ευτυχίας, αγάπης και κατανόησης.

• Είναι σημαντικό να προετοιμαστεί πλήρως το παιδί για να ζήσει μία ατομική ζωή στην κοινωνία και να ανατραφεί μέσα στο πνεύμα των ιδανικών που διακηρύσσονται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και ειδικότερα μέσα σε πνεύμα ειρήνης, αξιοπρέπειας, ανοχής, ελευθερίας, ισότητας και αλληλεγγύης.

• Το παιδί, λόγω της φυσικής και διανοητικής του ανωριμότητας, χρειάζεται ειδική προστασία και μέριμνα, συμπεριλαμβανομένης και της νομικής προστασίας, τόσο πριν όσο και μετά τη γέννησή του, και επειδή σε όλες τις χώρες του κόσμου υπάρχουν παιδιά που ζουν κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, και ιδιαίτερα στις υπό ανάπτυξη χώρες, είναι αναγκαίο να δοθεί στα παιδιά αυτά ιδιαίτερη προσοχή και να βελτιωθούν επίσης οι συνθήκες ζωής των παιδιών σε όλες τις χώρες.

• Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε το παιδί να μην αποχωρίζεται από τους γονείς του, παρά τη θέλησή τους, εκτός εάν οι αρμόδιες αρχές αποφασίσουν, με την επιφύλαξη δικαστικής αναθεώρησης και σύμφωνα με τους εφαρμοζόμενους νόμους και διαδικασίες, ότι ο χωρισμός αυτός είναι αναγκαίος για το συμφέρον του παιδιού. Μια τέτοια απόφαση μπορεί να είναι αναγκαία σε ειδικές περιπτώσεις, για παράδειγμα όταν οι γονείς κακομεταχειρίζονται ή παραμελούν το παιδί, ή όταν ζουν χωριστά και πρέπει να ληφθεί απόφαση σχετικά με τον τόπο διαμονής του παιδιού.

• Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού που ζει χωριστά από τους δύο γονείς του ή από τον έναν από αυτούς να διατηρεί κανονικά προσωπικές σχέσεις και να έχει άμεση επαφή με τους δύο γονείς του, εκτός εάν αυτό είναι αντίθετο με το συμφέρον του παιδιού». Καυχόμαστε γι' αυτή την Σύμβαση και για τη νομοθετική της κατοχύρωση. Δυστυχώς, όμως, έχει παραμείνει νεκρό γράμμα, αφήνοντας τα παιδιά εκτεθειμένα στην ωμή βία των μεγάλων. Η κακοποίηση των παιδιών μέσα στην οικογένεια από τους ίδιους τους γονείς τους έχει γίνει πλέον καθημερινότητα. Ανεύθυνα άτομα γεμάτα στρες και οργή, ή αποχαυνωμένα κάτω από την επήρεια αλκοόλ, ή ναρκωτικών ουσιών ξεσπούν τα νεύρα και την αυτοαπαξίωσή τους πάνω στα τρυφερά κορμιά των παιδιών τους. Όσο δε για τη σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών αυτή έχει καταστεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Παιδιά αγοράζονται και πουλιούνται σ' ολόκληρο τον κόσμο από δίκτυα πορνείας και πορνογραφίας.

[ 12 ]

●

Παιδιά από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, που ευελπιστούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την εξαθλίωση, αλλά και παιδιά, πρόσφυγες από την πρώην Γιουγκοσλαβία, που ευελπιστούν να ξεφύγουν από τις μνήμες του πολέμου, καταφεύγουν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, κυρίως τη Γαλλία και τη Γερμανία, όπου εμπλέκονται σε ένα παντοδύναμο δίκτυο εκμετάλλευσης, που εξαπλώνεται σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Η Αλβανία προμηθεύει την Ιταλία, την Ελλάδα και την Τουρκία. Η Ασία στέλνει παιδιά στη Σκανδιναβία, στη Σαουδική Αραβία, στα Εμιράτα, στην Αυστραλία, στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της UNISEF ο αριθμός των ανήλικων παιδιών που εκδίδονται στην Ασία ξεπερνά τις 650.000. Το πλέον δυσάρεστο γεγονός είναι ότι ολοένα και μειώνεται ο μέσος όρος ηλικίας των παιδιών που εξωθούνται στην πορνεία, στη ζητιανιά αλλά και στη βαριά εργασία και οι συνέπειες για τα παιδιά αυτά είναι ολέθριες. Πολλά από αυτά οδηγούνται στο θάνατο από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως HIV, καθώς τα παιδιά είναι ακόμη πιο ευάλωτα σε αυτές. Σχεδόν 3.000.000 παιδιά κάτω των 15 ετών σε όλο τον κόσμο είναι φορείς του AIDS, ενώ κάθε λεπτό ένα παιδί πεθαίνει εξ αιτίας της μάστιγας αυτής. Οι αριθμοί αποκαλύπτουν σκληρές αλήθειες: πάνω από 13.000.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο έχουν μείνει ορφανά λόγω του θανατηφόρου ιού. Άλλα εθίζονται στα ναρκωτικά και πεθαίνουν. Άλλα αυτοκτονούν και τα περισσότερα καταλήγουν εγκληματίες, αναπαράγοντας το έγκλημα που οι μεγάλοι διέπραξαν εις βάρος τους. Εμείς οι ενήλικοι, οι μεγάλοι και οι έξυπνοι κατά τα άλλα, πού

είμαστε; Η αλαζονεία της εξυπνάδας και της ματαιοδοξίας μας έχει αφήσει καθόλου χώρο για ανθρωπιά και τρυφερότητα στα πλάσματα που μας έχουν ανάγκη; "Οι δειλοί", λέει μια παλιά θυμοσοφία, "προβάλλονται μέσα από τις εικόνες των άλλων". Έτσι, είτε μας αρέσει είτε όχι, τα παιδιά είναι ο καθρέφτης μας. Ας σταματήσουμε να κοιταχτούμε για λίγο! Μας αρέσει αυτή η εικόνα που βλέπουμε; Αν όχι, καιρός να αρχίσουμε να κάνουμε κάτι για να ζωντανέψουμε τα νεκρά γράμματα της "Σύμβασης Για Τα Δικαιώματα Των Παιδιών", παρά να μένουμε άπραγοι και να οικτίρουμε τον εαυτό μας και την κοινωνία. Και ας αρχίσουμε από τον εαυτό μας. Καλούμαστε όλοι μας να ενηλικιωθούμε, γιατί μεγάλος δεν σημαίνει και απαραίτητα ενήλικας. Αυτή η διαπίστωση θα μας δώσει την αξία της ευθύνης μα και της υπευθυνότητας απέναντι σ' αυτή την νέα γενιά που με τα σημερινά δεδομένα, και κατά το νόμο των πιθανοτήτων θα αναπαράξουν στους δικούς τους χρόνους την αδιαφορία, τη βία και τα εγκλήματα της δικής μας γενιάς. Πως σας φαίνετε η εικόνα αυτή; Δεν αρέσει. Αφού λοιπόν δεν μας αρέσει αυτή η νέα εικόνα του καθρέφτη και για να υπάρξουν στην καθημερινότητά μας τα δικαιώματα των παιδιών, καλούμαστε όλοι εμείς να γίνουμε περισσότερο υπεύθυνες γυναίκες και υπεύθυνοι άνδρες. Γιατί είναι εύκολο να γίνουμε μητέρες και πατέρες, αλλά είναι πολύ δύσκολο μα όχι και ακατόρθωτο, να γίνουμε ενήλικα και υπεύθυνα άτομα. Έτσι και μόνον έτσι ο καθρέφτης της ανθρώπινης κοινωνίας θα πάψει να είναι παραμορφωτικός και κτητικός. Τότε θα δείχνει τις υποχρεώσεις των μεγάλων και τα δικαιώματα των παιδιών στις πραγματικές και αληθινές τους διαστάσεις!

Πο λυ τεχ νεί ο [ 14 ]

●

Τι αλήθεια να γράψεις για άλλη μια φορά για τούτη την επέτειο έτσι πως εξελίσσονται τα πράγματα. Για τούτη την μαγαρισμένη επέτειο, που οι πρωταγωνιστές της, αυτοί που τότε σήκωσαν το ανάστημά τους σ' ένα πρωτόγνωρο ύψος, σήμερα οι περισσότεροι κίβδηλες απομιμήσεις της τότε υπόστασης τους, περιφέρονται διακωμωδώντας στα μάτια της νέας γενιάς ένα ιστορικό γεγονός που θα σηματοδοτεί τη νεότερη Ελληνική ιστορία. Έτσι λοιπόν απλά παραθέτω μια ακόμα μαρτυρία...

Οι νεκροί ζωντανεύουν όταν οι ζωντανοί έχουν λόγο να ζήσουν

17 ΝΟΕΜΒΡΗ 1973, ΑΘΗΝΑ …Εμάς μας έβγαλαν από τη Στουρνάρα. Κάποιος στα χαμένα ρώτησε ένα λοκατζή, που έτρεμε περισσότερο από εμάς κι ας είχε προτεταμένο το όπλο του, «ρε φίλε, θα μας σκοτώσετε;» Εκείνος παρηγορητικά λακωνικός του πέταξε ένα «μη λες μαλακίες». Δίπλα μου ο Βαγγέλης. Πήγαμε αριστερά και στρίψαμε στη Μπουμπουλίνας. Από τους παρατεταγμένους στη Στουρνάρα μπάτσους ακουγόταν ένα βουητό, το βουητό του ανεκπλήρωτου πόθου τους να μας λιανίσουν. Κάποιος επικεφαλής τους τούς επέβαλε απαγορευτικό. Με «τρεχάτε ποδαράκια μου» φτάσαμε στη γωνία της Τοσίτσα με τη Μπουμπουλίνας. Είχα τη φαεινή και έστριψα δεξιά. Η μυωπία μου έκανε τη νύχτα πιο νύχτα. «Στου Κώστα, να χτυπήσουμε, στον Κώστα». Δεν ξέρω αν το είπα εγώ στο Βαγγέλη ή εκείνος σε μένα και αν ενδιαφερθεί κάποτε γι’αυτή τη λεπτομέρεια η μακροϊστορία. Πάντως μέχρι σήμερα οι ιστορικοί ερίζουν. Τοσίτσα και Τσαμαδού χτυπήσαμε το κουδούνι. Άνοιξε η κεντρική πόρτα του παραδείσου. Ανεβήκαμε με τα πόδια στον πρώτο. Ο Κώστας με τις πυτζάμες στη μισάνοιχτη πόρτα. Κατέβασε το χέρι του με δύναμη που σήμαινε «μπείτε μέσα μόρτηδες και δεν σηκώνω κουβέντα». Μαζί με εμάς και καμιά δεκαπενταριά άλλοι. Ένα «πυτζάμα πάρτυ» ανοιχτό στους κυνηγημένους. Πνιχτές φωνές και συνεννόηση κυρίως στη νοηματική. Και τσιγάρα, πολλά τσιγάρα που βλάπτουν την υγεία, προκαλούν καρκίνο των πνευμόνων και αδυνατίζουν το σπέρμα. Η Γεωργία μας έκανε καφέδες με ολίγη, σκέτους, μέτριους και γλυκούς. Γιατί όταν ο κυνηγημένος απαιτεί, ο παράκλητος εκτελεί με προθυμία. Το τηλέφωνο του σπιτιού πήρε φωτιά όπως συμβαίνει όταν έχουν πάρει προηγουμένως φωτιά τόσα μπατζάκια και τόσες φούστες. Και η Πέπη; Κατά τις 8 το πρωί το μάθαμε. Ήταν εκείνη τελικά και όχι ο Άλκης στο Ιπποκράτειο. Κατά τις 10 την κάναμε από το καταφύγιο κατά μόνας. Άλλος για Μπραχάμι τράβηξε κι άλλος για Τουρκοβούνια.

Πο λυ Οι νεκροί τεχ ζωντανεύουν όταν νεί οιέχουνζωντανοί λόγο ο να ζήσουν

Τι έμεινε απ’ όλο αυτό; Πώς να στρώσεις σε χωρίστρα τα αναμαλλιάρικα γεγονότα; Και πώς τραγουδιέται μια εξέγερση μετά από 42 χρόνια χωρίς να ψευτίζει ο στίχος και να φαλτσάρει η φωνή; Είναι μοιρολόι ή θούριος; Και πώς να περιγράψεις κάτι που έξω από τον τόπο και το χρόνο του μικραίνει; Πώς να το χωρέσεις σε συσκευασία πολιτικής χρήσης όταν το ωραίο, μόνο στην ώρα του είναι ωραίο; Πώς να διηγηθείς αυτό που σε διακατέχει χωρίς να τραυλίσεις; Έτσι κι αλλιώς είναι η ηχώ που εμπνέει και όχι ο ήχος καθαυτός. Και για να γεμίσει ένα πουκάμισο αδειανό δε χρειάζεται πλύσιμο και σιδέρωμα.

Πρέπει να φορεθεί κι απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη. Από σάρκα που δεν το έχει σαν ένδυμα εξόδου ή σαν αποφόρι. Από σάρκα που το ενσαρκώνει υπερβαίνοντάς το. «ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ, ΕΚΕΙ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» αλλά εδώ είναι το θέμα: από τη μισητή χούντα μέχρι τους σημερινούς πειθήνιους εντολοδόχους του αφανισμού μας πολλά τσιγάρα δρόμος ήτανε. Πολλή πίσσα μαζεύτηκε μέσα μας. Πολλές πληγές κακοφόρμισαν. Πολλές ζωές χαλάστηκαν. Κι εμείς γιατί περιμένουμε ακόμα στη στάση; Μήπως φανεί το τελευταίο λεωφορείο και μας λυπηθεί ο τυφλός οδηγός του; Μα το Πολυτεχνείο αποφάσισε τελεσίδικα ότι είναι δειλία αυτή η αναμονή. Κίμωνας Ρηγόπουλος

[ 16 ]

●

...με το φακό του "αυλαία" στην Ελλάδα & στον κόσμο

[ 18 ]

●

Ούτε ένα, ούτε δυο αλλά 650 χιλιόμετρα διέσχισε κουβαλώντας το πιάνο του ο Davide Martello. Είναι ο άνθρωπος που θεώρησε χρέος του να αποτίσει φόρο τιμής στα θύματα των επιθέσεων του Παρισιού. Και το έκανε παίζοντας το πιο κατάλληλο τραγούδι. Το Imagine του John Lennon. Έξω από το Μπατακλάν. Τον ιστορικό καλλιτεχνικό χώρο του Παρισιού που αιματοκυλίστηκε από τους τζιχαντιστές το βράδυ της Παρασκευής.

του η ιστορία

που έπαιξε το πιανίστα

Imagine

έξω από το Bataclan [ 20 ]

●

του η ιστορία

που έπαιξε το πιανίστα

Imagine

ήθελα να είμαι εκεί για να προσπαθήσω να προσφέρω παρηγοριά και ελπίδα Ο Davide Martello ήταν σε μια παμπ στην Κόνσταντς της Γερμανίας όταν ξεκίνησαν οι επιθέσεις. Μέσα σε λίγα λεπτά πήρε την απόφασή του. Έδεσε το πιάνο του σε ένα τρέιλερ και το τρέιλερ στο αυτοκίνητο. «Τηλεφώνησα σε έναν φίλο μου για να τον ειδοποιήσω. Φόρτωσα το πιάνο στο αυτοκίνητο και οδήγησα όλη νύχτα» είπε στη Guardian. Σύμφωνα με πληροφορίες από δημοσιογράφους αλλά και αυτόπτες μάρτυρες ο Martello αφού έφτασε στη Γαλλία κουβάλησε το πιάνο του σέρνοντάς το με ένα ποδήλατο ως το Bataclan. Κυκλοφόρησε στο twitter μάλιστα και μια σχετική φωτογραφία Ο πιανίστας παρακολουθούσε το φιλικό αγώνα Γαλλίας Γερμανίας όταν άρχισαν οι εκρήξεις στο Stade de France. «Το ήξερα ότι έπρεπε να κάνω κάτι» είπε. «Ήθελα να είμαι εκεί για να προσπαθήσω να προσφέρω παρηγοριά και ελπίδα». «Δεν μπορώ να φέρω πίσω τους ανθρώπους αλλά μπορώ να τους εμπνεύσω με τη μουσική. Κι όταν οι άνθρωποι εμπνέονται μπορούν να κάνουν τα πάντα. Γι’ αυτό έπαιξα το Imagine» τόνισε.

[ 22 ]

●

Ο Martello περιέγραψε τις στιγμές που έζησε ως συγκλονιστικές. Είπε ότι υπήρχε αίμα στο πιάνο του από την επίθεση της προηγούμενης νύχτας. «Τελείωσα το παίξιμο του Imagine και απλώς δεν μπορούσα να συνεχίσω. Ακόμη κι αν το ήθελα, η συγκίνηση ήταν τόσο μεγάλη που δεν μπορούσα». Ο 34χρονος, με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Klavierkunst, είναι γνωστός, επειδή ταξιδεύει σε εμπόλεμες ζώνες για να παίξει πιάνο. Είχε παίξει και έξω από τα γραφεία του Charlie Hebdo μετά τις επιθέσεις. Εμφανίστηκε επίσης στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, στην Μαϊντάν του Κιέβου και στο Ντόνετσκ της Ουκρανίας, σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα. Έχει επίσης αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την «εξαιρετική συμβολή του στην ευρωπαϊκή συνεργασία και την προώθηση των κοινών αξιών». Σύμφωνα με το site του η επιδίωξή του είναι να παίξει πιάνο «σε κάθε μεγάλη πρωτεύουσα του κόσμου».

το νέο βιβλίο του Νοάμ Τσόμσκι αφιερωμένο στους ακτιβιστές [ 24 ]

●

Αφιερωμένο στους ακτιβιστές που έχουν συλληφθεί μέχρι σήμερα κατά τις δράσεις του κινήματος Occupy στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι το τελευταίο βιβλίο του Αμερικανού φιλόσοφου Νόαμ Τσόμσκι, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος στις αρχές Οκτωβρίου με τίτλο: «Occupy - Σκέψεις πάνω στην ταξική πάλη, στην επανάσταση και στην αλληλεγγύη». «Το κίνημα Occupy» λέει ο Νόαμ Τσόμσκι «αποτελεί την πρώτη μεγάλη αντίδραση του κόσμου μετά από τριάντα χρόνια ταξικού πολέμου», ένα μαζικό λαϊκό κίνημα που ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη στις 17 Σεπτεμβρίου 2011 και γρήγορα εξαπλώθηκε σε χιλιάδες άλλα μέρη σε ολόκληρο τον κόσμο, αναφέρει σε τηλεγράφημα του το ΑΠΕ. Παρ' όλο που τα μέλη του κινήματος βρίσκονται υπό στενή παρακολούθηση και έρχονται αντιμέτωπα με παρενοχλήσεις, μαζικές συλλήψεις και παράνομες επιχειρήσεις, τα διεθνή δίκτυα που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Occupy εξακολουθούν να καταστρώνουν σχέδια και να οργανώνουν διαμαρτυρίες εκφράζοντας ελεύθερα το όραμά τους για μια δημοκρατική κοινωνία των πολιτών. Ο Τσόμσκι στο νέο του βιβλίο τονίζει ότι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του κινήματος ήταν η ένταξη των ανισοτήτων της καθημερινής ζωής στην εθνική ατζέντα, επηρεάζοντας τον τρόπο δημοσιογραφικής κάλυψης, το επίπεδο ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και την ίδια τη γλώσσα. Ο Τσόμσκι, αντλώντας στοιχεία από μια έκθεση που δημοσίευσε το Ερευνητικό Κέντρο Pew τον Ιανουάριο του 2012 σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται το κοινό την ταξική πάλη στις Ηνωμένες Πολιτείες, επισημαίνει ότι οι ανισότητες στη χώρα «έχουν αυξηθεί σε πρωτοφανή ιστορικά βαθμό». Από τη μελέτη του Pew προέκυπτε ότι περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού των ΗΠΑ συνειδητοποιούσε πως υπήρχαν «πολύ έντονες» ή «έντονες» συγκρούσεις ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς - μια αύξηση της τάξης του 19% σε σύγκριση με το 2009. Όπως αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου στην αμερικανική έκδοση, ενώ για τη μαζική οικονομική καταστροφή που έχουν βιώσει οι Ηνωμένες Πολιτείες (με την κατάρρευση των τραπεζικών δανείων για τη στέγαση των φτωχών τάξεων) δεν συνελήφθη ούτε ένας τραπεζίτης, από τον Ιούλιο του 2013 και μετά έχουν συλληφθεί περισσότεροι από 7.760 άνθρωποι σε 122 πόλεις των ΗΠΑ, επειδή συμμετείχαν σε δράσεις του κινήματος.

η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς είναι η φετινή νικήτρια του Νόμπελ Λογοτεχνίας [ 26 ]

●

Μια αυτοεξόριστη δημοσιογράφος, ποιήτρια και πεζογράφος είναι η 14η γυναίκα στην οποία απονέμεται το βραβείο. Στην ιστοσελίδα του Guardian αναρτήθηκε το εξής σχόλιο: «10.000 δημοσιογράφοι γκουγκλάρουν το όνομα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς». Ήταν η πρώτη αντίδραση στην ανακοίνωση του ονόματος της συγγραφέα στην οποία απονέμεται το φετινό βραβείο Νόμπελ, την 14η γυναίκα που βραβεύεται στην ιστορία του θεσμού. Η αντίδραση δεν είναι αδικαιολόγητη. Η συγγραφέας, γεννημένη το 1948 σε μια μικρή πόλη της Ουκρανίας από πατέρα Λευκορώσο και μητέρα Ουκρανή, είναι ελάχιστα γνωστή. Τα έργα της, ένα μείγμα μυθοπλασίας και ρεπορτάζ, έχουν μικρή συγκριτικά διάδοση, αφενός διότι στη χώρα της θεωρείται μη αρεστή στο καθεστώς και, αφετέρου, διότι το είδος το οποίο υπηρετεί δεν έχει ιδιαίτερη διάδοση στη Δύση. Παρόλα αυτά τα έργα της υπέπεσαν στην αντίληψη των κριτών της Σουηδικής Ακαδημίας, οι οποίοι ξεχώρισαν την Αλεξίεβιτς ανάμεσα σε 198 συνυποψήφιους. Όπως δήλωσε η Σάρα Ντάνιους, μόνιμη γραμματέας της Ακαδημίας, η συγγραφέας τα τελευταία 30 ή 40 χρόνια χαρτογραφεί το σοβιετικό και μετά-σοβιετικό άνθρωπο καταγράφοντας την συναισθηματική ιστορία πίσω από τα γεγονότα. Η πεζογραφία της Αλεξίεβιτς έχει ισχυρούς δεσμούς με τη δημοσιογραφία –τα θέματα με τα οποία έχει καταπιαστεί εκτείνονται από την πολεμική εμπλοκή της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν έως το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ- και πίσω από αυτή βρίσκεται επίπονη έρευνα, βασισμένη σε μαρτυρίες και προσωπικές συνεντεύξεις με χιλιάδες ανθρώπους. Ενδεικτικά είναι και βιβλία της που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, «Οι μολυβένιοι στρατιώτες» (εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες) και το «Τσέρνομπιλ» (εκδ. Περίπλους).

Τζαμαϊκανός ο νικητής του βραβείου Booker

Ο Marlon James είναι ο 47ος συγγραφέας που κατέκτησε τη σημαντικότερη διάκριση στον κόσμο της αγγλόφωνης πεζογραφίας.

Ο Marlon James είναι Τζαμαϊκανός, το χρώμα της επιδερμίδας του και τα ράστα κοτσιδάκια μαρτυρούν την καταγωγή του, από την πατρίδα του Μάρλεϊ. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως το βραβείο αυτό είναι πολύ ξεχωριστό για τον ανερχόμενο δημιουργό του, αν σκεφτεί κανείς ότι φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που στις λίστες των υποψηφίων για το περιζήτητο τρόπαιο περιλήφθηκαν έργα (και συγγραφείς) απ’ όλο τον κόσμο αρκεί να γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα. Να λοιπόν ο Μάρλον, ο 45χρονος συγγραφέας τριών μυθιστορημάτων από το ταραγμένο νησί της Καραϊβικής, συνυποψήφιος με μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της αγγλόφωνης λογοτεχνίας, την αμερικανίδα Αν Τάιλερ, και άλλους

[ 28 ]

●

πρωτοεμφανιζόμενους, όπως ο νιγηριανός Τσιγκόζι Ομπιόμα. Το βιβλίο για το οποίο βραβεύτηκε ο Μάρλον Τζέιμς έχει τίτλο «Seven Killings» και διατρέχει τρεις ολόκληρες δεκαετίες τζαμαϊκανής ιστορίας μέσα από τις διασταυρούμενες αφηγήσεις 75 προσώπων. Το αποτέλεσμα είναι ένα "σάγκα" επικών διαστάσεων, με αφετηρία την απόπειρα δολοφονίας του Μπομπ Μάρλεϊ τη δεκαετία του ’70, συναρπαστικό, με στιγμές άφταστου χιούμορ, όμως ακατάλληλο για ανθρώπους που σοκάρονται εύκολα. Το βιβλίο δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα στην Ελλάδα, κάτι που αναμένεται να γίνει κοντά στα Χριστούγεννα.

πο Pa ιός bl φο o βά Pi τα ca ι τ ss ον o;

Το γλυπτό του Maurizio Cattelan που αναπαριστά τον Πικάσο, και δεσπόζει αυτή την περίοδο στο Grand Palais στο Παρίσι, θα μπορούσε να συνοψίζει το πνεύμα της έκθεσης που είναι αφιερωμένη στον ισπανό ζωγράφο: ο γνωστός καλλιτέχνης φοράει τη γνωστή ασπρόμαυρη ριγέ μπλούζα του και με αυστηρό βλέμμα επιτηρεί το χώρο της σύγχρονης τέχνης που τόσο έχει στιγματίσει με το έργο του. Μήπως έχει στοιχειώσει τον 20ό αιώνα ο Πικάσο ακόμη και μέχρι σήμερα, ή μήπως τρομάζει τους επόμενους καλλιτέχνες που έρχονται μετά από αυτόν; Με αυτή την -υπερβολική, πιστεύω- δήλωση, το Grand Palais στο Παρίσι εξετάζει την επιρροή του Πικάσο στη φυσιογνωμία της τέχνης, αναπαριστώντας τον σαν έναν αυστηρό Πατέρα, που η συνέχεια των καλλιτεχνών θα πρέπει να αναμετρηθεί μαζί του. Παιχνιδιάρικη και πρωτότυπη ίσως η οπτική της έκθεσης αυτής, λίγο άτοπη θα συμπλήρωνα προσωπικά, καθώς η τέχνη έχει προχωρήσει σε πολύ διαφορετικά μονοπάτια από την εποχή της δόξας του Καταλανού ζωγράφου, με αποτέλεσμα οι σύγχρονοί μας καλλιτέχνες να έχουν αρκετά διαφορετικές αγωνίες ή τρόπους αναπαράστασης από τη δική του. Η συγκεκριμένη έκθεση με τίτλο «Picasso.Mania» ακολουθεί μία χρονολογική και θεματική προσέγγιση στις μεγάλες στιγμές της καλλιτεχνικής του πορείας και εξετάζει το έργο του Πικάσο, καθώς και το μύθο που δημιουργήθηκε σταδιακά γύρω από το όνομά του. Οι μεγάλες περίοδοι ύφους -για παράδειγμα ο Κυβισμός- και τα εμβληματικά έργα του -όπως οι Δεσποινίδες της Αβινιόν και η Guernica- τοποθετούνται δίπλα σε σύγχρονα έργα -όπως αυτά των Hockney, Johns, Lichtenstein, Kippenberger, κ.ά.) και εξετάζονται ανά θεματολογία μέσα από μία μεγάλη ποικιλία μέσων -βίντεο, ζωγραφική, γλυπτική, γραφικές τέχνες, κινηματογράφο, φωτογραφία, εγκαταστάσεις. Η έκθεση «Picasso.Mania» θα διαρκέσει μέχρι 29 Φεβρουαρίου 2016.

Μ εξ ία έ με ερευ κθεσ ζω γάλ νά η σ τη γρά ου K το σ το Π ς σ φ α τί ύγ ου ταλ γμα αρίσ χρ στ αν τ ι ον ην ού ου ης πο τέ ρε χν ία ης .

[ 30 ]

●

η ανθρωποκεντρική διάσταση των γλυπτών του Αλμπέρτο Τζιακομέτι Ένας από τους λίγους σημαντικούς γλύπτες που συνδύασαν τις φιλοσοφικές αναζητήσεις και τον υπαρξισμό με τις γλυπτικές φιγούρες του, ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση εικαστικού καλλιτέχνη που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητος.

Ο Ελβετός γλύπτης εγκαταστάθηκε για πολλά χρόνια στο Παρίσι και τα πιο γνωστά έργα του, τα μεγάλα και λεπτά αγάλματα, τα έργα της καλλιτεχνικής μεστότητας του, ενσωμάτωσαν μια νέα εμπειρία στη γλυπτική: την οπτική αναπαράσταση των προσώπων με μια έκδηλη υποκειμενικότητα, που ως εικόνα σε έναν ταυτόχρονα πραγματικό και φαντασιακό χρόνο, γίνονται απτά ξεφεύγοντας για πάντα από την αληθοφάνεια της φύσης. Χωρίς αυτό να καταντάει ουτοπιστικό. Τα έργα του Τζιακομέτι λοιπόν, έχουν γίνει το θέμα έκθεσης της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων του Λονδίνου, η οποία εστιάζει

[ 32 ]

●

στις προσωπογραφίες του, συμπεριλαμβάνοντας στην έκθεση πάνω από εξήντα έργα ζωγραφικής, γλυπτά και σχέδια. Με διακριτό τίτλο έκθεσης «Pure Presence», το σύνολο του έργου του Τζιακομέτι παρουσιάζεται στις κατά τεκμήριο υπερβατικές διαστάσεις του, άλλωστε σε όλη τη διάρκεια της πορείας του, ο Τζιακομέτι ήταν γοητευμένος από την καλλιτεχνική πολυπλοκότητα που απαιτεί η αναπαράσταση της ανθρώπινης παρουσίας. Τα πορτρέτα του χαρακτηρίζονται από τη βαθιά ενδοσκόπηση που έκανε στα μοντέλα του, προσπαθώντας διαρκώς να καταγράψει τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις του γύρω από την ύπαρξη τους. Οι εικόνες που προκύπτουν τόσο στη γλυπτική όσο και στη ζωγραφική του είναι αινιγματικές και έντονα προσωπομετρικές και δικαιολογούν τη φήμη του Τζιακομέτι ως ενός από τους μεγαλύτερους εικαστικούς της σύγχρονης τέχνης. Η έκθεση που ξεκίνησε στις 15 Οκτωβρίου θα διαρκέσει έως τις 10 Ιανουαρίου.

η πρώτη γυναίκα rockstar

Janis Joplin:

Μόνο 72 χρονών θα ήταν σήμερα το κορίτσι με τη βραχνή μπλουζ φωνή, που έγραψε ιστορία με την έντονη αλλά δυστυχώς σύντομη ζωή της. Η μοναδική Τζάνις Τζόπλιν, το σύμβολο μιας γενιάς που επαναστατεί, που ζει με ροκ στυλ, που γλυκοκοιτάει τον ελεύθερο έρωτα, δικαίως έκανε τα πλήθη να παραληρούν με τα σπαρακτικά, μελωδικά ουρλιαχτά της.

[ 34 ]

●

«κάθε βράδυ κάνω έρωτα με 25.000 ανθρώπους στη σκηνή, μετά όμως γυρίζω σπίτι μόνη…»

Πίσω από τα μεγάλα, στρογγυλά της γυαλιά κρυβόταν η απόλυτη εκφραστικότητα και ίσως να ήταν η πρώτη φορά που έβλεπε κανείς γυναίκα να τραγουδάει με αντρίκια δύναμη, χωρίς να χάνει ίχνος από τη θηλυκότητά της. Αξιοθαύμαστη δε ήταν η αδέξια αλλά κατά ένα περίεργο τρόπο εξαιρετική σκηνική παρουσία της. Πράγματι, αν και οι κινήσεις της ήταν μικρές και σπασμωδικές, η ίδια κατάφερνε να κάνει τη σκηνή να δονείται με τη λάμψη, την άνεση και φυσικά τη θεία φωνή της. Η γυναίκα που έσπασε το φαλλοκρατικό κατεστημένο της ροκ αποτελεί άλλη μια απόδειξη για το πώς σπουδαίοι καλλιτέχνες χάνουν το νόημα στο δρόμο προς τη δόξα, αποτυγχάνοντας να διαχειριστούν την εικόνα τους, λέγοντας «ναι» στα ναρκωτικά και την αυτοκαταστροφή. Η ζωή της μικρή, αλλά επεισοδιακή. Γεννημένη το 1943 στο Τέξας, μεγαλώνει σε ένα όμορφο οικογενειακό περιβάλλον. Παρόλα αυτά, οι γονείς της ένιωθαν ότι πάντα αποζητούσε περισσότερη προσοχή σε σχέση με το άλλο τους παιδί: «Η κόρη μας φαινόταν δυστυχισμένη και ανικανοποίητη, όταν δε δίναμε τη σημασία που ήθελε. Η φυσιολογική στήριξη που της δείχναμε ήταν ανεπαρκής». Στα σχολικά της χρόνια, βίωσε τον χλευασμό συμμαθητών της που συνοδευόταν από χαρακτηρισμούς όπως «φρικιό» και «γουρούνι», λόγω της εξωτερικής της εμφάνισης. Ποιος γελούσε όμως μετά; Στην ηλικία των 17 αποφασίζει να φύγει από το σπίτι της με σκοπό ν’ ασχοληθεί με το τραγούδι. Και ενώ στην αρχή τραγουδάει περιστασιακά και για ελάχιστα χρήματα στο Τέξας, τρία χρόνια μετά καταλήγει στην Καλιφόρνια (1963). Εκεί ξεκινάει η ερωτική της σχέση με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ (παρεμπιπτόντως το αγαπημένο της ποτό ήταν το Southern Comfort) καθώς επίσης οι επαναλαμβανόμενες απόπειρες της για απεξάρτηση.

Janis Joplin: η πρώτη γυναίκα rockstar

[ 36 ]

●

Το 1965, αποπογοητευμένη ξαναγυρνάει στο Τέξας, προσπαθεί ανεπιτυχώς να σπουδάσει, να παντρευτεί και να ζήσει σε κοινόβια, ενώ τελικά εντάσσεται στη ψυχεδελική ροκ μπάντα των «Big Brother & The Holding Company» με την οποία ξεκινάει μία ιστορική πορεία. Το γκρουπ σταδιακά γίνεται γνωστό παντού ενώ ξεχωρίζουν με τη συμμετοχή τους στο Monterey International Pop Festival της Καλιφόρνια που τους έδωσε το βήμα να βγάλουν το δεύτερο τους δίσκοσταθμό με τίτλο «Cheap Thrills» (ο πρώτος είχε τίτλο «Big Brother And The Holding Company») και να ξεκινήσουν περιοδείες σε Αμερική και Καναδά. Τα τραγούδια «Piece of my Heart» και «Summertime» κάνουν πάταγο και σύντομα η φωνή της Τζόπλιν αποσπά αποθεωτικές κριτικές, με αποτέλεσμα το ‘68 να αφήσει τη μπάντα της και να ξεκινήσει μία σόλο καριέρα. Το πρώτο μουσικό γκρουπ που συνόδευε την Τζόπλιν στη σόλο καριέρα της ήταν οι «Kozmic Blues Band». Μ’ αυτούς ηχογράφησε στην Κολούμπια το πρώτο της άλμπουμ με τίτλο «I Got Dem Ol’ Kozmic Blues Again Mama» που αν και έγινε χρυσός δεν είχε την ανάλογη επιτυχία του «Cheap Thrills» . Τον Αύγουστο του ’69 εμφανίζεται στο Woodstock υπό την επήρεια αλκοόλ και ουσιών «διαβάζοντας» όπως λέει η ίδια στα μάτια του κοινού την απορία «θα τα καταφέρει;». Στις αρχές του ’70 διαλέγει ως συνοδευτικό μουσικό γκρουπ τους «Full-Tilt Boogie Band». «Αυτή είναι η μπάντα μου! Επιτέλους, είναι η μπάντα μου!» λέει δημόσια κοινοποιώντας τον ενθουσιασμό της για το δέσιμο της ομάδας. Μαζί τους βγάζει το τελευταίο της άλμπουμ «Pearl» το οποίο δεν πρόλαβε να δει στην κορυφή των τσαρτς, καθώς στις 4 Οκτωβρίου του 1970 βρίσκεται νεκρή από υπερβολική δόση ηρωίνης σε δωμάτιο ξενοδοχείου στο Χόλυγουντ. Το σώμα της αποτεφρώθηκε και οι στάχτες της διασκορπίστηκαν στην παραλία της Καλιφόρνια. Το 1979 η ζωή της Τζόπλιν αποτέλεσε αφορμή για την κινηματογράφηση της ταινίας «Rose» με πρωταγωνίστρια την Μπέτυ Μίντλερ. Το 2005 βραβεύτηκε με Grammy για την προσφορά της στη μουσική.

οι Rolling Stones θα παίξουν στην Κούβα για πρώτη φορά

O τραγουδιστής των Rolling Stones Μικ Τζάγκερ επισκέφθηκε την Κούβα, όπου το θρυλικό συγκρότημα αναμένεται να πραγματοποιήσει μια συναυλία, για πρώτη φορά, στο πλαίσιο της επόμενης περιοδείας του στη Λατινική Αμερική. Κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης του στην Κουβανέζικη πρωτεύουσα ο 72χρονος τραγουδιστής, παρακολούθησε μια συναυλία μουσικής timba (σ.σ είδος μουσικής που μοιάζει με τη σάλσα) από το συγκρότημα Bamboleo σε ένα χώρο στη δυτική Αβάνα και φάνηκε ιδιαίτερα ενθουσιασμένος. Σύμφωνα με την εφημερίδα Granma, ο Τζάγκερ περπάτησε έχοντας συντροφιά το γιο του στους δρόμους της παλιάς πόλης, προκαλώντας με την παρουσία του τον ενθουσιασμό των περαστικών και των τουριστών. Όπως έγραψε η εφημερίδα αυτό το «ιδιωτικό ταξίδι» ενδέχεται να συνδέεται με την προετοιμασία «της συναυλίας που οι Rolling Stones σχεδιάζουν να δώσουν» στη χώρα στο πλαίσιο της περιοδείας τους στη Λατινική Αμερική στις αρχές του 2016. Ο κιθαρίστας του θρυλικού συγκροτήματος της ροκ, Κιθ Ρίτσαρντς, επιβεβαίωσε πρόσφατα τα σχέδια του συγκροτήματος να κάνει στάση στην Κούβα, στο πλαίσιο της περιοδείας για την προώθηση του τελευταίου τους δίσκου. Πολλές εφημερίδες γράφουν ότι η συναυλία ενδέχεται να οργανωθεί το Μάρτιο στο στάδιο της Αβάνας. Εν αναμονή λοιπόν...

[ 38 ]

●

[ 40 ]

●

Η ιστορία της Μαλάλα στον κινηματογράφο Η Μαλάλα, η νεαρή πακιστανή ακτιβίστρια που βραβεύθηκε το 2014 με το Νομπέλ Ειρήνης, πρωταγωνιστεί στο νέο ντοκιμαντέρ του Ντέιβις Γκουγκενχάιμ με τίτλο «He named me Malala».

«Με λένε Μαλάλα» ήταν ο τίτλος της αυτοβιογραφίας της νεαρότερης βραβευθείσας με Νομπέλ Ειρήνης που έκανε ρεκόρ πωλήσεων ανά τον κόσμο. Η ζωή και η δράση της πακιστανής ακτιβίστριας αποτελούν το θέμα και ενός νέου ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μου έδωσε το όνομα Μαλάλα» (He named me Malala), με την υπογραφή του Ντέιβις Γκουγκενχάιμ, του σκηνοθέτη πολλών διάσημων ντοκιμαντέρ με διεθνή επιτυχία - στα πιο γνωστά συγκαταλέγεται το «Αn unconvenient Truth» με πρωταγωνιστή τον τέως αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ και τη μάλλον απλουστευμένη θεωρία του περί κλιματικής αλλαγής.

Mία εφηβεία όχι σαν όλες τις άλλες Η ιστορία της μικρής Μαλάλα είναι λίγο πολύ γνωστή. Το 2009 η Μαλάλα, κόρη ενός πακιστανού διευθυντή ιδιωτικού σχολείου, επιλέχθηκε να συμμετάσχει σε ένα αφιέρωμα του BBC με θέμα την ζωή των κοριτσιών στο Πακιστάν. Η Μαλάλα ήταν 11 ετών όταν άρχισε να γράφει τις καθημερινές της εμπειρίες σε ένα μπλοκ στην ιστοσελίδα του βρετανικού δικτύου με το ψευδώνυμο Γκιουλ Μακάι. Μέσα από την παιδική αλλά ώριμη γραφή της έκανε λόγο για τις διακρίσεις σε βάρος των νεαρών γυναικών, για τον αποκλεισμό τους από την εκπαιδευτική διαδικασία, για την απαγόρευση των μαθημάτων μουσικής και χορού στα κορίτσια. Σύντομα το μπλοκ της Μαλάλα έγινε παγκοσμίως γνωστό. Το 2011 προτάθηκε για το παιδικό Νομπέλ Ειρήνης, οπότε και αποκάλυψε το πραγματικό της όνομα. Το γεγονός αυτό όμως δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητο από τους Ταλιμπάν. Στις 9 Οκτωβρίου 2012 ισλαμιστές τρομοκράτες μπήκαν στο σχολικό λεωφορείο όπου βρισκόταν η Μαλάλα και τη χτύπησαν βαριά στο κεφάλι. Η Μαλάλα μεταφέρθηκε σε βρετανικό νοσοκομείο όπου υποβλήθηκε σε επέμβαση. Έτσι σώθηκε.

[ 42 ]

●

Η απόπειρα δολοφονίας της όμως τη δυνάμωσε ακόμη περισσότερο. Το 2012 ίδρυσε μία ΜΚΟ για το δικαίωμα των κοριτσιών στο Πακιστάν στη μόρφωση. Έπειτα έγραψε βιβλίο, ταξίδεψε στο εξωτερικό και συναντήθηκε ακόμη και με τον Μπαράκ Ομπάμα. Τιμήθηκε με το παιδικό βραβείο Νομπέλ Ειρήνης αλλά και το βραβείο Ζαχάρωφ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ελευθερία της Σκέψης. Η κορυφαία όμως στιγμή ήρθε το 2014, όταν έλαβε το Νομπέλ Ειρήνης μαζί με τον Ινδό συγγραφέα και ακτιβιστή Κάιλας Σατιάρτι. Έκτοτε ζει στη Μεγάλη Βρετανία, ωστόσο αυτό που λέει πάντα είναι ότι θέλει να επιστρέψει κάποια στιγμή στο Πακιστάν. Στο ντοκιμαντέρ ο Γκουγκενχάιμ εστιάζει περισσότερο στη Μαλάλα του σήμερα και στη νέα αρχή της ίδιας και της οικογένειάς της στη Μεγάλη Βρετανία. Ιδιαίτερα σημαντική θέση στο ντοκιμαντέρ κατέχει η σχέση της Μαλάλα με τον εκπαιδευτικό πατέρα της, ο οποίος, προφητικά, της έδωσε το όνομα Μαλάλα από τη Μαλαλάι, τη θρυλική ηρωίδα, ποιήτρια και επαναστάτρια του 19ου αιώνα από τη φυλή των Παστούν στο Αφγανιστάν. Μέχρι στιγμής πάντως το ντοκιμαντέρ για τη Μαλάλα έχει αποσπάσει ποικίλες κριτικές σε Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ. Η Guardian θεωρεί πως ο Γκουγκενχάιμ δεν καταφέρνει να εισχωρήσει στο βάθος των πραγμάτων με αποτέλεσμα πολλά σημεία από τους διαλόγους του να είναι επιφανειακά. Σύμφωνα με την εφημερίδα Νew York Times το βάρος πέφτει στο μήνυμα που θέλει να περάσει η Μαλάλα, ωστόσο δεν ασκείται ιδιαίτερη κριτική στην δυτική τάση ηρωοποίησης ανθρώπων, όπως η μικρή ακτιβίστρια. Το Holywood Reporter κάνει λόγο για μια «συναρπαστική ιστορία», την οποία ο σκηνοθέτης αφηγείται με «ευγλωττία».

Το 66ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου έχει πρόεδρο!

το σκάνδαλο της Volkswagen πάει σινεμά με παραγωγό τον Ντι Κάπριο

Μπορεί το σκάνδαλο της Volkswagen να μην έχει ακόμα ξεκαθαρίσει, ήδη όμως οδεύει προς τη μεγάλη οθόνη. Όπως αναφέρει το Hollywood Reporter και το CNBC, και αναμεταδίδουν πολλά ξένα μέσα ενημέρωσης, η Paramount και η εταιρεία Appian Way, του Λεονάρντο Ντι Κάπριο, φέρονται να έχουν αποκτήσει τα δικαιώματα μιας πρότασης βιβλίου, του δημοσιογράφου των New York Times, Jack Ewing, που ερευνά το σκάνδαλο της Volkswagen. Αν και ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστές πολλές λεπτομέρειες για το σενάριο του Ewing φημολογείται ότι η Paramount για να αποκτήσει τα δικαιώματα κατέθεσε στο λογαριασμό του συγγραφέα εξαψήφιο χρηματικό ποσό.

[ 44 ]

●

η Μέριλ Στριπ πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στη Μπερλινάλε του 2016

Και δεν είναι άλλος από τη Μέριλ Στριπ, η οποία -όσο κι αν φαίνεται περίεργο- δεν έχει ξανασυμμετάσχει ποτέ μέχρι σήμερα σε κριτική επιτροπή κινηματογραφικού φεστιβάλ, ούτε καν ως απλό μέλος. Αυτό θα αλλάξει σύντομα, όμως, καθώς η Στριπ θα ηγηθεί της κριτικής επιτροπής που θα παραδώσει τα μεγάλα βραβεία στην προσεχή Μπερλινάλε, η οποία θα πραγματοποιηθεί από 11 έως 21 Φεβρουαρίου 2016. Τρεις φορές βραβευμένη με Όσκαρ και 19 φορές υποψήφια(!), η Στριπ τιμήθηκε για το σύνολο της καριέρας της στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2012, ενώ είχε επίσης κερδίσει το 2003 το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας, από κοινού με τις συμπρωταγωνίστριές της, Νικόλ Κίντμαν και Τζούλιαν Μουρ, για τις «Ώρες» του Στίβεν Ντάλντρι. «Η Μέριλ Στριπ είναι μια από τις πιο δημιουργικές και πολυπρόσωπες καλλιτέχνιδες του κινηματογράφου», σχολίασε σχετικά ο διευθυντής της Μπερλινάλε, Ντίτερ Κόσλικ. «Για να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας για το εξαιρετικό της ταλέντο, τη βραβεύσαμε το 2012 με την Τιμητική Χρυσή Άρκτο για τη συνολική προσφορά της. Είμαι πολύ χαρούμενος που επιστρέφει στο Βερολίνο και με την καλλιτεχνική της εμπειρία θα αναλάβει την ηγεσία της διεθνούς επιτροπής». «Είναι συναρπαστικό να επιστρέφω στο φεστιβάλ κάτω από οποιαδήποτε περίσταση, αλλά περιμένω με ιδιαίτερη χαρά και προσμονή τα καθήκοντα της επιτροπής», δήλωσε η ίδια η Στριπ. «Η ευθύνη είναι κάπως τρομακτική, καθώς δεν έχω υπάρξει ποτέ στο παρελθόν πρόεδρος σε ο,τιδήποτε, και ελπίζω ότι μπορώ να σταθώ αντάξια στα στάνταρ που έχουν θέσει οι εξέχουσες επιτροπές των προηγούμενων ετών. Είμαι ευγνώμων για την τιμή». Κι όλα αυτά, ενώ οι προβλέψεις τη θέλουν να «χτυπά» σύντομα την 20ή της οσκαρική υποψηφιότητα, για Β’ Γυναικείο Ρόλο, για την ολιγόλεπτη εμφάνισή της στο επερχόμενο «Suffragette».

σε δύο version το νέο φιλμ του Tarantino The H8teful Eight

[ 46 ]

●

Η νέα ταινία του Quentin Tarantino "The Hateful Eight" θα είναι όπως φημολογείται μία μοναδική εμπειρία για όλους τους φίλους που αγαπούν τον κινηματογράφο

Από ό,τι φαίνεται όμως, κάποιοι θα έχουν ίσως την ευκαιρία να δουν και μία άλλη μακρύτερη εκδοχή της ταινίας. Όπως αναφέρει στο περιοδικό Variety, ο Αμερικανός σκηνοθέτης θα διαθέσει μία διαφορετική version η οποία θα είναι κατά έξι λεπτά μακρύτερη από την κανονική. "Θα έχει διάρκεια τρεις ώρες και δύο λεπτά περίπου... Η multiplex εκδοχή θα είναι κατά έξι λεπτά μικρότερη..." δηλώνει ο σκηνοθέτης. Περιέγραψε μάλιστα την εκδοχή με τα επιπλέον έξι λεπτά παραπάνω, ως μια"μεγάλη, μακρυά, cool, που δεν θα μπορείς να ανοιγοκλείνεις τα μάτια" version της ταινίας στα 70". Το φιλμ αναμένεται να κυκλοφορήσει στην ειδική έκδοση στις 25 Δεκεμβρίου στην Αμερική για περιορισμένο κοινό, με τις ακριβείς τοποθεσίες και ημέρες να μην έχουν ακόμα ανακοινωθεί. Στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο αναμένεται από τις 8 Ιανουαρίου 2016, χωρίς να γνωρίζουμε περισσότερες λεπτομέρειες για το αν θα δούμε αυτή την εκδοχή στη χώρα μας.

στο «Δεσμοί Αίματος» (RAMS) ο Χρυσός Αλέξανδρος του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Ο σκηνοθέτης Grimur Hákonarson από την Ισλανδία ήταν ο μεγάλος νικητής του 56ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, καθώς απέσπασε το Χρυσό Αλέξανδρο του Φεστιβάλ με την ταινία του «Δεσμοί Αίματος» (Rams).

[ 48 ]

●

Σε μία λιτή και δίκαιη τελετή απονομής, ο Αργυρός Αλέξανδρος απονεμήθηκε στην ταινία «Η Γη και η Σκιά» του Σέσαρ Ασεβέδο από την Κολομβία, ενώ βραβεία κέρδισαν και οι ελληνικές ταινίες, «Silent» του Γιώργου Γκικαπέππα, «Το Ξύπνημα της Άνοιξης» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, καθώς και το «Chevalier» της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη. Στην τελετή απονομής κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή για τα θύματα στο Παρίσι. Στους «Δεσμούς Αίματος» με τα πιο απλά υλικά, ο Ισλανδός σκηνοθέτης δημιουργεί μια υπέροχη ταινία με σκανδιναβική ψυχή. Δυο αδέλφια, που από πείσμα έχουν να μιλήσουν περισσότερα από σαράντα χρόνια, ζουν σε διπλανές φάρμες σε μια απομακρυσμένη κοιλάδα της Ισλανδίας. Ο κόσμος τους στρέφεται γύρω από τα πρόβατά τους. Όταν μια ασθένεια προσβάλλει ένα κριάρι, ο φόβος απλώνεται σ’ όλη την περιοχή. Μαύρο χιούμορ και δράμα εναλλάσσονται σε μια ταινία που ο ρυθμός της συμβαδίζει με το ρυθμό της φύσης, δίνοντας χώρο στους ήρωες για να αναπνεύσουν. Το φιλμ υμνεί τους δεσμούς του ανθρώπου με τα ζώα, ειδικά σε απομονωμένες περιοχές, ενώ προβάλλει με αυθεντικότητα και τις σχέσεις που αναπτύσσονται σε μικρές κοινότητες, στις οποίες το περιβάλλον προσδιορίζει καταλυτικά τον παράγοντα «ζωή». Το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής - Αργυρός Αλέξανδρος, απονεμήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, στην ταινία, «Η Γη και η Σκιά» του Cesar Acevedo. Ο πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης, με ρεαλισμό και συμβολισμούς, αφηγείται μια ιστορία απλή για τη σύγχρονη κολομβιανή κοινωνία. Το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής - Χάλκινος Αλέξανδρος, απονεμήθηκε στην ταινία, «Ο Δρόμος για το Λα Πας» (Camino a La Paz) του Fransisko Varone. O Αργεντίνος σκηνοθέτης, αφηγείται το ταξίδι ενός ηλικιωμένου μουσουλμάνου που ζητά από έναν «ερασιτέχνη ταξιτζή» να τον οδηγήσει με το παλιό Peugeot 505 του, από το Μπουένος Άιρες μέχρι τη Λα Πας, απ’ όπου φιλοδοξεί να ταξιδέψει ως την Μέκκα. Το φιλμ διανύει χιλιάδες μίλια στην οθόνη και περίπου άλλα τόσα γράφει το συναισθηματικό κοντέρ μας βλέποντας αυτή την τρυφερή, βαθιά ανθρώπινη ιστορία, μ' ένα αγαπημένο μουσικό σκορ να συνοδεύει μαγικά το θεατή.

Με αφορμή τη νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, «O Aστακός» (The Lobster - 2015), νομίζουμε ότι έχει ωριμάσει η ιδέα ενός πολύπλευρου αφιερώματος σε τούτον τον χαρισματικό Έλληνα δημιουργό που η δύναμη της φιλμογραφίας του έχει ξεπεράσει τα γεωγραφικά όρια της πατρίδας μας. [ 50 ]

●

Ο Γιώργος Λάνθιμος, γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα και σπούδασε κινηματογραφική και τηλεοπτική σκηνοθεσία στη σχολή Σταυράκου. Από το 1995, αφετηρία της καλλιτεχνικής του διαδρομής έχει σκηνοθετήσει ταινίες, θεατρικά έργα, videodance, αλλά και αρκετές τηλεοπτικές διαφημίσεις! Το 2001 σκηνοθετεί μαζί με το Λάκη Λαζόπουλο το φιλμ: «Ο Καλύτερός μου Φίλος», μια σχεδόν σουρεαλιστική απεικόνιση της σύγχρονης Αθήνας, μικρές κωμικές σκηνές που έχουν κάτι από την τρέλα των πρώτων ταινιών του Almodóvar. Το 2002, ο Λάνθιμος κυκλοφορεί τη μικρού μήκους ταινία, «Uranisco Disco». Το φιλμ διάρκειας 14 λεπτών, παρακολουθεί τον Ντένη Τομαζάνο, έναν παραγωγό-σκηνοθέτη, που με την βοήθεια του Χάρυ και της Μιλένα - η οποία θέλει να γίνει τραγουδίστρια - κάνουν ταινίες που ανήκουν στο είδος "τσόντα-μιούζικαλ". Μια νύχτα, στην προσπάθειά τους να περάσουν και σε άλλο πιο προχωρημένο κινηματογραφικό είδος, στο cinema verite, οι τρεις ήρωες αποφασίζουν να κάνουν πρωταγωνιστή της ταινίας τους - χωρίς αυτός να γνωρίζει το παραμικρό- τον Περικλή, τον πιτσαδόρο της γειτονιάς. Το 2004 ο Γιώργος Λάνθιμος ήταν μέλος της δημιουργικής ομάδας που σχεδίασε την επιβλητική τελετή έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004. Την αμέσως επόμενη χρονιά, κυκλοφορεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, την «Κινέττα» με πρωταγωνιστή τον Άρη Σερβετάλη. Η «Κινέττα», πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της τον Σεπτέμβριο του 2005, στο Φεστιβάλ του Τορόντο, ενώ τον Νοέμβριο της ίδιας χρόνιας, προβλήθηκε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης και το Φεβρουάριο του 2006 ταξίδεψε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Τέσσερα χρόνια μετά, ο Γιώργος Λάνθιμος θα επιστρέψει στα κινηματογραφικά πλατό, με την ταινία που θα τον καθιερώσει τόσο στο ελληνικό, όσο και στο διεθνές κινηματογραφικό στερέωμα: Την ταινία «Κυνόδοντας» . Πρωταγωνιστούν οι: Χρήστος Στέργιογλου, Μισέλ Βάλεϊ, Αγγελική Παπούλια,

[ 52 ]

●

Χρήστος Πασσαλής, Μαίρη Τσώνη, και η Άννα Καλαϊτζίδου. Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών το Μάιο του 2009, κερδίζοντας το Βραβείο του τμήματος «Ένα Κάποιο Βλέμμα», καθώς και Βραβείο Νεότητας. Περισσότερο όμως από τα όποια βραβεία αντικειμενικά η ταινία αποκτά διεθνή αναγνώριση που αποτελεί και εφαλτήριο για μια πολύ πετυχημένη καλλιτεχνικά και εμπορικά διαδρομή. Τον Σεπτέμβριο του 2009, η ταινία πραγματοποίησε την ελληνική της πρεμιέρα στο πλαίσιο του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέραςενώ τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς κυκλοφόρησε και επίσημα στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας. Το φιλμ κέρδισε επίσης πέντε βραβεία στην απονομή της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου το 2010 και συγκεκριμένα στις κατηγορίες: Καλύτερη Ταινία, Βραβείο Σκηνοθεσίας, Σεναρίου, Β’ Ανδρικού Ρόλου (Χρήστος Πασσαλής), Μοντάζ, ενώ αποτέλεσε και την ελληνική πρόταση για τα επερχόμενα Όσκαρ. Η επιλογή της ταινίας για τα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου ήρθε ως επιστέγασμα μιας σειράς βραβεύσεων που ξεκίνησε από το Φεστιβάλ Καννών 2009 , την επίσημη συμμετοχή της ταινίας σε σειρά καταξιωμένων φεστιβάλ κινηματογράφου σε Ευρώπη και Αμερική, αλλά και τη διανομή της σε αγορές του εξωτερικού, σημειώνοντας συνεχόμενες εβδομάδες προβολής σε χώρες δύσκολες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία και η Ρωσία. Εν τέλει ο «Κυνόδοντας» κέρδισε όντως μία υποψηφιότητα για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας του 2011, έχοντας απέναντι του τις ταινίες: "Biutiful" (Ισπανία) του Alejandro González Iñárritu, "Μέσα από τις Φλόγες" (Καναδάς) του Denis Villeneuve, "Πέρα από τον Νόμο" (Αλγερία) του Rachid Bouchareb και βέβαια τον μεγάλο νικητή εκείνης της χρονιάς στην σχετική κατηγορία: "In a Better World" (Δανία) της Susanne Bier.

Ο «Κυνόδοντας», είναι εξ ορισμού, ουσιαστικά η ταινία που άλλαξε την νεότερη ιστορία του εγχώριου κινηματογράφου, επηρεάζοντας καθοριστικά την νέα φουρνιά των Ελλήνων δημιουργών . Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι πολλά έγκυρα κινηματογραφικά σάιτ, τοποθετούν την ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, στις 100 καλύτερες κινηματογραφικές δημιουργίες του 21ου αιώνα. Ο «Κυνόδοντας» αποτελεί μία υπερρεαλιστική οπτική, είναι ένα σχεδόν ανατριχιαστικό σχόλιο πάνω στις παρενέργειες των σχέσεων μιας δυσλειτουργικής οικογένειας με μια φασιστική υφήρπουσα λογική διάχυτη στις ενέργειες των μελών της. Τον Νοέμβριο του 2014, είχαμε την ευκαιρία να ξαναδούμε στην μεγάλη οθόνη τον «Κυνόδοντα» , καθώς προβλήθηκε στο πλαίσιο του 55ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όντας μία από τις είκοσι (20) ταινίες που προβλήθηκαν στο τμήμα "Ελληνικές Ταινίες" με αφορμή τον εορτασμό των 100 Χρόνων του Ελληνικού Κινηματογράφου. Δύο χρόνια μετά την προβολή του «Κυνόδοντα», ο Έλληνας σκηνοθέτης επιστρέφει με τη νέα του δημιουργία: «Άλπεις». Αυτή τη φορά η νέα του ταινία θα επιλεγεί από το Φεστιβάλ της Βενετίας. Στο φιλμ πρωταγωνιστούν οι: Αριάν Λαμπέντ, Αγγελική Παπούλια, Άρης Σερβετάλης. Το φιλμ «Άλπεις», πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα του, στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του 68ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου και απέσπασε το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου (Golden Osella). Η ταινία συνέχισε με επιτυχία την φεστιβαλική της πορεία ταξιδεύοντας σε σπουδαίες διοργανώσεις, όπως αυτές του Τορόντο, του Σάο Πάολο και του Κάρλοβι Βάρι, ενώ στην Ελλάδα η ταινία κυκλοφόρησε στις Κινηματογραφικές Αίθουσες, τον Οκτώβριο του 2011. Μετά τον «Κυνόδοντα» (Βραβείο Ένα Κάποιο Βλέμμα, Φεστιβάλ Καννών / Υποψηφιότητα Ξενόγλωσσου Όσκαρ) και τις «Άλπεις», ο Γιώργος Λάνθιμος επιστρέφει με μία αλληγορική, ρομαντική ιστορία που κέρδισε το Ειδικό Βραβείο Επιτροπής στο 68ο Φεστιβάλ Καννών.

[ 54 ]

●

Ο «Αστακός» είναι το αγγλόφωνο ντεμπούτο του σκηνοθέτη, ενώ το σενάριο συνυπογράφει ο σταθερός συνεργάτης του, Ευθύμης Φιλίππου. Η ταινία συγκεντρώνει ένα διεθνές cast, όπου πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί: Κόλιν Φέρελ, Ρέιτσελ Βάις, Ολίβια Κόλμαν, Άσλεϊ Γιένσεν, Αριάν Λαμπέντ, Τζον Σ. Ράιλι, Λέα Σεντού, Aγγελική Παπούλια, Μάικλ Σμάιλι, Μπεν Γουίσοου. Μια αντισυμβατική εκ προοιμίου ιστορία αγάπης, τοποθετημένη σ' ένα ζοφερό κοντινό μέλλον, όπου όλοι οι εναπομείναντες άνθρωποι, σύμφωνα με τους κανόνες της νέας τάξης πραγμάτων συλλαμβάνονται και μεταφέρονται σ ένα ξενοδοχείο. Εκεί είναι υποχρεωμένοι να βρουν έναν ταιριαστό σύντροφο μέσα σε σαράντα πέντε (45) ημέρες. Αν αποτύχουν στην επιλογή μεταμορφώνονται σ' ένα ζώο της επιλογής τους και κατόπιν απελευθερώνονται στο δάσος. Ένας απελπισμένος άντρας (Κόλιν Φέρελ) δραπετεύει από το ξενοδοχείο και καταφεύγει στο δάσος, όπου ζουν οι Μοναχικοί. Εκεί ερωτεύεται μία γυναίκα (Ρέιτσελ Βάις), ακόμη κι αν αυτό είναι ενάντια στους κανόνες. Με αφετηρία ένα υπέροχο και πρωτότυπο σενάριο λοιπόν, η ταινία ξεκινάει ιδανικά με τα γεγονότα της επιλογής που διαδραματίζονται στο ξενοδοχείο, να εξελίσσονται τραγελαφικά, με ένα μαύρο κυρίαρχο χιούμορ, αλλά και με πολλές παράλληλες αναγνώσεις από κάθε θεατή. Η συνέχεια με πολλές ανατροπές και απρόβλεπτες καταστάσεις και έναν καθηλωτικό επίλογο. Σπουδαία η ερμηνεία του Κόλιν Φέρελ - που τα τελευταία χρόνια μας εκπλήσσει ευχάριστα με τη συμμετοχή του σε αξιόλογα project, που σε μεγάλο βαθμό καταφέρνει να συμπαρασύρει μαζί του και το υπόλοιπο αξιόλογο cast και κυρίως τη χαρισματική Ρέιτσελ Βάις. Αναμφισβήτητα πρόκειται για μία από τις καλύτερες ταινίες της τρέχουσας κινηματογραφικής σεζόν. Η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, «O Aστακός», προβάλλεται στις ελληνικές Κινηματογραφικές Αίθουσες, από την Πέμπτη 22 Οκτωβρίου, σε διανομή της εταιρείας Feelgood Entertainment.

[ 56 ]

●

Pier Paolo Pasolini

«μόνο την ώρα του θανάτου μας είναι που η ζωή μας παίρνει νόημα»

Pier Paolo Pasolini

Μόνο την ώρα του θανάτου μας είναι που η ζωή μας παίρνει νόημα», είχε πει ο Πιερ Πάολο Παζολίνι το 1967. Οκτώ χρόνια αργότερα, στις 2 Νοεμβρίου του 1975, βρέθηκε άγρια δολοφονημένος στην παραλία της Όστια, κοντά στη Ρώμη. Λίγο καιρό πριν, είχε μόλις ολοκληρώσει την ταινία του «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα», για τη φύση του φασισμού, η οποία αποτέλεσε μία από τις περισσότερο αμφιλεγόμενες ταινίες της παγκόσμιας κινηματογραφικής ιστορίας, λόγω των σκηνών βίας και σεξουαλικής ωμότητας. Η ταινία «120 μέρες στα Σόδομα» το κύκνειο άσμα του Παζολίνι, απεικονίζει σε όλη του την έκταση τον αντιφασισμό του. Πέπλο μυστηρίου συνεχίζει να καλύπτει ακόμη και σήμερα τη δολοφονία του μεγάλου κινηματογραφιστή, ποιητή και συγγραφέα, καθώς δεν έχει διασαφηνιστεί εάν επρόκειτο για άγριο έγκλημα πάθους ή πολιτική δολοφονία.

[ 58 ]

●

Το κορμί του Παζολίνι κομματιάστηκε από ένα αυτοκίνητο, το οποίο πέρασε από το κορμί του δεκάδες φορές. Για τη δολοφονία του καταδικάστηκε ως ένοχος ένας εκπορνευόμενος νεαρός, ο 17χρονος τότε, Πίνο Πελόζι. Ύστερα από 30 χρόνια ωστόσο, η ιστορία της δολοφονίας του ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, όταν ο Πελόζι απέσυρε την ομολογία του, ισχυριζόμενος ότι δεχόταν απειλές για τον ίδιο και την οικογένειά του, ώστε να μην αποκαλύψει τους πραγματικούς ενόχους. Μετά το θάνατο των εκβιαστών του, παραδέχτηκε, το 2005, ότι στο φονικό συμμετείχαν 3 άντρες, οι οποίοι ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου τον Παζολίνι, βρίζοντάς τον χυδαία για την ομοφυλοφιλία του και φωνάζοντάς τον «βρωμοκομμούνι». Πολλές ήταν οι αναφορές ότι το έγκλημα διαπράχθηκε από νεοφασίστες. Δυστυχώς, λόγω έλλειψης στοιχείων αν και η έρευνα είχε ξεκινήσει και πάλι δεν άργησε να παγώσει. Απόσπασμα από την Έκθεση πραγματογνωμοσύνης στο πτώμα του Παζολίνι, «Corriere della sera», 2/11/1977: «Το πτώμα ήταν μπρούμυτα, όταν βρέθηκε, το ένα χέρι του ματωμένο και το άλλο σκεπασμένο από το κορμί. Τα μαλλιά του κολλημένα από το αίμα, έπεφταν στο πρόσωπο που ήταν γδαρμένο και σχισμένο. Το πρόσωπο παραμορφωμένο από το πρήξιμο ήταν μελανιασμένο, από τους μώλωπες και τις πληγές. Μελανά και γεμάτα μώλωπες και κόκκινα από το αίμα ήταν και τα χέρια του. Τα δάχτυλα του αριστερού χεριού σπασμένα και κομμένα. Το αριστερό σαγόνι τσακισμένο. Η μύτη σπασμένη έγερνε προς τα δεξιά. Τα αυτιά κομμένα στη μέση και το αριστερό αυτί ξεριζωμένο. Πληγές στους ώμους, στο θώρακα, στα ισχία, με φανερά τα ίχνη από λάστιχα του αυτοκινήτου, κάτω από το οποίο είχε συνθλιβεί. Ένα φρικτό σχίσιμο ανάμεσα στον λαιμό και στον αυχένα. Δέκα πλευρά σπασμένα, σπασμένο το στέρνο. Το συκώτι τρυπημένο σε δύο σημεία. Η καρδιά διαλυμένη». Πέρα από τον θάνατό του, υπάρχουν κι άλλες πλευρές του Παζολίνι που παραμένουν διφορούμενες: ένας υπό αναίρεση καθολικός που δεν έχασε ποτέ τη θρησκευτική του κοσμοθεωρία και ένας δια βίου μαρξιστής που εκδιώχθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα επειδή ήταν ομοφυλόφιλος, ο Παζολίνι ήταν ένας καλλιτέχνης και διανοητής που δεν προσπάθησε ποτέ να βάλει τέλος στις αντιφάσεις του, αλλά αντίθετα τις ενσωμάτωσε πλήρως. Με το χάρισμά του στην πρόκληση και την τάση του προς το σκάνδαλο, ήταν σχεδόν αναπόφευκτο το ότι κατηγορούνταν διαρκώς για βλασφημία και αισχρολογία και δέχτηκε επιθέσεις τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. «Όσο αφορά το φύλο, δεν νομίζω ότι τα θέματα τα σεξουαλικά είναι κατώτερα ή ανώτερα από άλλα θέματα. Όταν κανείς πάει να δει μία πολιτική ταινία, δεν είναι επισημειωμένος σαν κάποιον που πάει να δει πολιτικές ταινίες.

Pier Paolo Pasolini Μα αν κανείς πάει να δει μία ερωτική ταινία, λένε: "Αα, πάει να δει μια ερωτική ταινία, δεν ενδιαφέρεται παρά για το σεξ". Βάλαν σε ιεραρχία τα ενδιαφέροντα: επί κεφαλής τα θρησκευτικά θέματα, έπειτα τα πολιτικά θέματα, και κάτω-κάτω, στο τέλος, το φύλο. Μία ιεραρχία αυτού του είδους είναι φυλετισμός και κομφορμισμός, απ' όπου και να έρχεται αυτός που την καθιερώνει. Ο αντικειμενικός μου σκοπός υπήρξε να κάνω ταινίες όπου θα ξαναβρισκόταν η έννοια η υπαρξιστική του σώματος, της φυσιογνωμίας, η ζωτική αυτή ορμή που χάνουμε. Να κάνω ταινίες, που δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι δεκτές από τους επισήμους, «καλώς» σκεπτόμενους. Μένει βέβαια η ιδεολογία μου. Εάν μεταμόρφωσα τους αστούς του Βοκάκιου σε προλετάριους, είναι γιατί οι προλετάριοι μ' ενδιαφέρουν εκατό φορές περισσότερο από τους αστούς. Θα 'θελα ακόμη να προσθέσω κάτι. Δεν είναι αλήθεια ότι τα σεξουαλικά προβλήματα είναι έξω από την πολιτική. Είναι πολιτικά. Γιατί σαράντα τώρα χρόνια δεν μιλούν για τον ελεύθερο έρωτα στα μαρξιστικά κείμενα; Γιατί; Ο Μαρξ μιλούσε για τον ελεύθερο έρωτα. Και κανείς δεν μιλάει πλέον. Είναι γιατί ο μαρξισμός ξαναπήρε τις συνήθειες του πολιτισμού από τον οποίο γεννήθηκε.

[ 60 ]

●

Pier Paolo Pasolini

[ 62 ]

●

Καθιερώθηκε η μεγάλη σταλινική καταστολή που εξακολουθεί ακόμα στην Ρωσία και που θέτει απαγορεύσεις δια λόγους ηθικής: δεν πρέπει να μιλά κανείς για το σεξ/φύλο. Και αυτό συμβαίνει επίσης στην Ιταλία. Οι μαρξιστές είναι ένοχοι ηθικολογίας». Η ταινία του Σαλό ή 120 Μέρες στα Σόδομα ολοκληρώθηκε μόλις μερικές εβδομάδες πριν τη δολοφονία του. Πρόκειται για μία ωμή και σκληρή καταβύθιση στη φύση του φασισμού. Και αποτελεί το πλέον αμφισβητούμενο έργο του «προκλητικού» Παζολίνι, καθώς σε αυτό περιέχονται σκηνές βίας, οργίων, σεξουαλικής υποταγής, παρά φύση βιασμού, αιμομειξίας, ψυχρών βασανιστηρίων και δολοφονίας. Η τανία βασίζεται στο βιβλίο 120 Μέρες των Σοδόμων του Μαρκήσιου ντε Σαντ, ενώ η δομή του θυμίζει τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.

H ιστορία του έργου διαδραματίζεται στη Δημοκρατία του Σαλό, ένα εικονικό κρατίδιο που είχαν ιδρύσει οι φασίστες του Μουσολίνι κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τέσσερις εκπρόσωποι της ιταλικής φασιστικής εξουσίας ανακοινώνουν ότι θα αναλάβουν τη διαπαιδαγώγηση νέων αγοριών και κοριτσιών και τα παραλαμβάνουν με τη συγκατάθεση των οικογενειών τους. Στη συνέχεια τα υποβάλλουν σε απίστευτα μαρτύρια σεξουαλικών οργίων, βασανιστηρίων και τελετών κοπρολαγνείας, μετατρέποντάς τους σε δούλους. Η οργή που προκάλεσε το «Σαλό» ήταν τόσο σφοδρή, που φίλοι του ποιητή, διανοούμενοι και καλλιτέχνες της Ιταλίας, ισχυρίστηκαν πως ο Παζολίνι δε δολοφονήθηκε από τον Πελόζι αλλά από νεοφασίστες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Michelangelo Antoniοni είχε πει πως ο Παζολίνι έγινε «το θύμα των ίδιων του των χαρακτήρων». Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι έφυγε από τη ζωή, με τόσο τραγικό τρόπο, σε ηλικία 53 ετών, έχοντας αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι του στον παγκόσμιο κινηματογράφο και την ευρωπαϊκή διανόηση. Το σώμα του θάφτηκε στην Καζάρσα, στο αγαπημένο του Φριούλι.

Κωνσταντίνα Ματζίρη

Για πρώτη φορά το ΚΘΒΕ οργανώνει θεατρικά εργαστήρια για να δώσει τη δυνατότητα σε παιδιά και εφήβους να εκφραστούν, να δράσουν, να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν ένα καινούργιο κόσμο εμπειριών μέσα από το θεατρικό παιχνίδι. Η υπεύθυνη του προγράμματος είναι η Κωνσταντίνα Ματζίρη και εξηγεί πως ξεκίνησε η δράση και πως θα υλοποιηθεί.

Η Κωνσταντίνα Ματζίρη εργάζεται στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας πάνω από 10 χρόνια, 9 χρόνια εργαζόταν ως οδηγός σκηνής. Εδώ και ενάμιση χρόνο είναι στο δραματολόγιο, αλλά και ως οδηγός σκηνής αναλάμβανε κάποιες δράσεις. Έχει σπουδάσει σκηνοθεσία στο Λονδίνο και η εμπειρία που κατέχει της επιτρέπει να ξέρει τι απαιτείται πάνω στην σκηνή. Παλαιότερα εργαζόταν και ως θεατροπαιδαγωγός σε εφήβους και παιδιά. "Τότε μπορούσα και δίδασκα, τώρα δεν έχω τη δύναμη και την ενέργεια που χρειάζεται στο να διδάξεις, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά. Είμαι η επιβλέπουσα και η διοργανώτρια των εργαστηριών", τόνισε. Τα τμήματα των εργαστηρίων θα είναι πέντε. Το πρώτο είναι για την ηλικία 4 έως 5 ετών και η καθηγήτρια είναι η Μαρίνα Χατζηαγγελίδου. Τα επόμενα τμήματα είναι ηλικίας από 6-8 ετών κι από 9-11 ετών, που θα διδάξει η κ. Ανέτα Λιάψη. Και τα εφηβικά τμήματα είναι από 12-14 ετών και 15-17 ετών, που θα διδάξει η κ. Ειρήνη Ζώη. Όσον αφορά την επιλογή των καθηγητών διευκρίνισε: « Έχουμε επιλέξει ανθρώπους με μεγάλη εμπειρία και πολύ ταλέντο. Η κ. Μαρία Χατζηαγγελίδου είναι η πιο νεαρή καθηγήτρια των εργαστηρίων και είναι πολύ χαρισματική. Όταν μπήκα σε τάξη την ώρα που δίδασκε τα πολύ μικρά παιδάκια, ενώ περίμενα να επικρατεί πανικός, επικρατούσε μια ησυχία και τα παιδάκια άκουγαν, συμμετείχαν και γελούσαν με το μάθημα, είναι εξειδικευμένη σε αυτήν την ηλικία 4 με 5 ετών. Καθώς και οι άλλες καθηγήτριες διαθέτουν τις γνώσεις και την εμπειρία που απαιτείται.» Ενώ υπογράμμισε πως τα εργαστήρια λειτουργούν για πρώτη φορά στο Κρατικό Θέατρο και κατά τη γνώμη της αυτό έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια. «Δεν υπάρχει άλλο στην πόλη που να έχει το αβαντάζ του Κρατικού Θεάτρου. Μπορεί να ξεκινάμε τώρα ως πρωτάρηδες σε αυτό τον τομέα αλλά έχουμε από πίσω μια ιστορία από έναν τεράστιο οργανισμό και πρέπει να είμαστε οι καλύτεροι, οι λέξεις πρωτάρηδες και καλύτεροι είναι αντικρουόμενες οπότε μας άγχωσε λίγο στην αρχή αλλά ήταν η κινητήριος δύναμη για να γίνουμε οι καλύτεροι, έχουμε τις γνώσεις και τους κατάλληλους ανθρώπους». Σημείωσε επίσης πως διαμορφώθηκε ένας χώρος μόνο για τα εργαστήρια των παιδιών στην εταιρία Μακεδονικών σπουδών στο ισόγειο. Η κυρία Ματζίρη πιστεύει πως μπορεί να υπάρξει η ευκαιρία κι από άλλους συνεργάτες του Κρατικού Θεάτρου, είτε είναι ηθοποιοί είτε συντελεστές με εμπειρία και αγάπη στα παιδιά να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και την αγάπη που έχουν για το θέατρο με τα παιδιά. «Πάντα όταν ξεκινάω κάτι καινούργιο προσπαθώ να μπω στη θέση αυτού που απευθύνομαι, τώρα έχουμε να κάνουμε με παιδιά και θυμάμαι όταν ήμουν μικρή και περνούσα έξω από το Κρατικό ένιωθα ένα δέος και τα μάτια μου έλαμπαν και θεωρώ πως τα παιδιά που θα έχουν την ευκαιρία να είναι κοντά μας, ακόμα και με ανθρώπους που θαυμάζουν, θα τους δίνονται πρότυπα» ανέφερε

[ 64 ]

●

και συνεχίζοντας ξεκαθάρισε πως μέσα από τα εργαστήρια επιθυμεί να μάθουν τα παιδιά πως το Κρατικό Θέατρο δεν είναι άδυτο: «Εμείς θέλουμε να έρθει κάποιος να μας χτυπήσει την πόρτα και θα την ανοίξουμε διάπλατα. Το Κρατικό Θέατρο δεν είναι απροσπέλαστο για αυτόν που θα έρθει σε εμάς. Στα παιδιά θα γίνουν περιηγήσεις στους χώρους του θεάτρου, θα ανέβουν στη σκηνή, στα παρασκήνια. Θέλουμε αυτό που θεωρούν μαγικό θέλουμε να το κάνουμε ακόμα πιο μαγικό και προσβάσιμο. Είμαστε ανοιχτοί ακόμα και σε παιδιά που δεν είναι μαθητές μας, αρκεί να με πάρει ένα παιδί και να μου πει πως γράφει μια εργασία και θέλει να έρθει από εδώ, ή ένας καθηγητής να φέρει όλη την τάξη για ξενάγηση.» «Η ιδέα των εργαστηριών υπήρχε στο μυαλό μου χρόνια τώρα, αλλά υπήρχαν άλλα προβλήματα που δεν μας επέτρεπαν την έναρξη αυτών των εργαστήριων.» Εξηγεί πως ένιωσε όταν μίλησε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή τον κ. Αναστασάκη: «Στο πρώτο κιόλας ραντεβού μου είπε: ‘Ξεκινάς τώρα’, όταν μου το είπε αγχώθηκα γιατί έκανα την πρόταση για να αρχίσουν την επομένη χρονιά τα εργαστήρια. Οπότε όταν μου είπε αρχίζεις τώρα, αποφασίσαμε να κινηθούμε γρήγορα γιατί ήδη είχαμε αργήσει και ο κ. Αναστασάκης μας στήριξε και μας είπε ξεκίνα εγώ είμαι εδώ, γιατί είναι πολύ καλό να ξέρεις ότι θα έχεις βοήθεια κι όχι μόνο στα λόγια για οπουδήποτε πρόβλημα προκύψει.» Στη συνέχεια ανέλυσε πως τα μαθήματα θα ξεκινήσουν 17 και 18 Οκτωβρίου, και θα γίνονται μόνο σαββατοκύριακα. Τα τμήματα θα κάνουν μάθημα Σάββατο ή Κυριακή αντίστοιχα με το πρόγραμμα τους, μια φορά την εβδομάδα. Ο μέγιστος αριθμός παιδιών στο τμήμα 5-7 ετών είναι τα 25 παιδιά, στα άλλα τμήματα είναι 18 έως 20 παιδιά και είναι αυστηρά με σειρά προτεραιότητας γιατί δεν υπάρχει δυνατότητα για παραπάνω άτομα. Μας εξήγησε ότι ο στόχος τους είναι να μάθουν τα παιδιά την τέχνη του θεάτρου και να την αγαπήσουν. Ενώ τόνισε: « Να καταλάβουν τα μικρά παιδιά πως το παιχνίδι που παίζουν κάθε μέρα είναι μορφή θεάτρου. Τα μαθήματα έχουν μια προοδευτική μορφή, υπάρχει ένας στόχος για κάθε τμήμα. Το πρώτο μάθημα δεν θα είναι το ίδιο με το τελευταίο. Δεν θα γίνουν παραστάσεις στο τέλος των μαθημάτων διότι θέλουμε τα παιδιά να μάθουν. Όταν ετοιμάζονται παραστάσεις επικεντρώνεσαι στις πρόβες και δεν το θέλουμε αυτό, μας ενδιαφέρουν τα μαθήματα.» Το ετήσιο κόστος των εργαστηριών είναι 200 € για κάθε παιδί, και αν υπάρχει δεύτερο παιδί στην οικογένεια το κόστος είναι 120 € ετησίως. Καταλήγοντας ξεκαθάρισε: «Δεν είμαστε επαγγελματική σχολή, είναι εργαστήρια, δεν βγάζουμε ηθοποιούς, βγάζουμε καλούς θεατές. Για μένα η επιτυχία αυτών των εργαστηριών είναι να ξεκινήσουν και να μην τελειώσουν ποτέ, να γίνονται κάθε χρόνο. Περιμένουμε τον κόσμο, θέλουμε να τους ευχαριστήσουμε και θέλουμε να ξεκινήσουμε πολύ ταπεινά για να είναι για πάντα. Σε μια οικογένεια θα μπούν ανάμεσα, ανάμεσα σε φίλους που απλά ξέρουν από θέατρο.»

Παρόλοότιχαρακτηρίστηκεως«οκολοσσός τουσαξόφωνου»,οαθεράπευταμετριόφρων Ρόλινςπάνταυποστήριζεότιημουσικήτουήτανμια εξελλεχτικήδιαδικασίακαιποτέδενήταναπόλυτα ευχαριστημένοςμεοτιδήποτεείχεηχογραφήσει.Και ημετριοφροσύνητουμάλλονδεντοναφήνεινα παραδεχθείέναμεγάλοπροσωπικότουεπίτευγμα: ότιλειτούργησεσανκαταλύτηςστηνκαριέραπολλών μουσικώντηςτζαζ.Άρχισεναασχολείταιμετημουσική παίζονταςπιάνο,αλλάσύντομαπροτίμησετοάλτο, καιτελικάκατέληξεστοτενόροσαξόφωνο.Ενόσω πήγαινεγυμνάσιο,είχεωςμέντορατονπιανίστακαι συνθέτηΤελόνιουςΜονκ.Αρκετάχρόνιαμετά,θα έπαιζεμαζίμετονσυνθέτηένααπόταπιογνωστά κομμάτιατουΜονκ,τοMisterioso: Τοαναμφισβήτητοταλέντοτουαναγνωρίστηκε απότηναρχήτηςκαριέραςτουκαιοιδιασημότεροι μουσικοίτηςτζαζέπαιξανπλάιτου,όπωςοιΤσάρλι Πάρκερ,ΜπαντΠάουελκαιτοModernJazzQuartet τουΜιλτΤζάκσον.Έπαιξεστοπρωτοποριακόκουιντέτο τουΜάιλςΝτέιβιςτο1954,καιηχογράφησεμαζί τουςτοάλμπουμBag’sGroove,τοοποίοπεριέχει τρειςσυνθέσειςτουΡόλινςπουέχουνγίνεικλασσικά κομμάτιατηςτζαζ: Doxy,OleoκαιτοεξαιρετικόAiregin: ΣυμμετείχεεπίσηςστοκουιντέτοτωνΚλίφορντ ΜπράουνκαιΜαξΡόουτς,μιασυνεργασίατηνοποία οΡόλινςθεώρησεωςμίααπότιςσημαντικότερες στιγμέςτηςκαριέραςτου.ΟΡόλινςέπαιξεεπίσηςμε σαξοφωνίστεςτηςτζαζ:ΛέστερΓιάνγκ,ΚόλμανΧόκινς, ΟρνέτΚόλμαν καιΤζονΚόλτρειν.

OΡολινςήτανέναςιδιαίτεραρυθμικόςσαξοφωνίστας, αυτοσχεδιάζονταςμετορυθμικόμοτίβοκαι χρησιμοποιώνταςδιαφορετικόεύροςτηςμουσικής κλίμακαςσταδιάφοραμέρηενόςκομματιού. ΟδίσκοςτουSaxophoneColossus(Prestige,1956), είχεμεγάληαπήχησηκαιμαζίμετοSonyRollins (Volumes1and2,BlueNote,1957)προσφέρουν χαρακτηριστικόδείγματηςμουσικήςτουΡόλινς.Τοπιο αγαπημένοάλμπουμτουίδιουτουΡόλινςυπήρξε το SonnyMeetsHawk,πουηχογράφησεμετοείδωλό του,τοδιάσημοσαξοφωνίσταΚόλμανΧόκινς.Ένα απόταπιοόμορφακομμάτιατουΡόλινςαπότο SaxophoneColossusείναιηδιασκευήτουMackthe Knifeαπότην«ΌπερατηςΠεντάρας»τουKurtWeil,με τοντίτλοMoritat Τομουσικότουέργοπεριλαμβάνειδιακριτές

onny Rollin

Ο ζωντανός μύθος της τζαζ ο Sonny Rollins, ένας από τους πρωτοπόρους της bipop τζαζ, αυτοδίκαια ο Dizzy Gillespie και ο Charlie Parker συγκαταλλέγονται επίσης σ' αυτή την κατηγορία, γεννήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1930 και παίζει σαξόφωνο από 7 ετών.

●

[ 66 ]

Παρά το ό,τι χαρακτηρίστηκε ως «ο κολοσσός του σαξόφωνου», ο αθεράπευτα μετριόφρων Rollins πάντα υποστήριζε ότι η μουσική του ήταν μια εξελικτική διαδικασία και ποτέ δεν ήταν απόλυτα ευχαριστημένος με ο,τιδήποτε είχε ηχογραφήσει. Και η μετριοφροσύνη του μάλλον δεν τον αφήνει να παραδεχθεί ένα μεγάλο προσωπικό του επίτευγμα: ότι λειτούργησε σαν καταλύτης στην καριέρα πολλών μουσικών της τζαζ. Άρχισε να ασχολείται με τη μουσική παίζοντας πιάνο, αλλά σύντομα προτίμησε το άλτο, και τελικά κατέληξε στο τενόρο σαξόφωνο. Ενόσω πήγαινε γυμνάσιο, είχε ως μέντορα τον πιανίστα και συνθέτη Thelonious Monk. Αρκετά χρόνια μετά, θα έπαιζε μαζί με τον συνθέτη ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια του Μonk, το Misterioso: Το αναμφισβήτητο ταλέντο του αναγνωρίστηκε από την αρχή της καριέρας του και οι διασημότεροι μουσικοί της τζαζ έπαιξαν πλάι του, όπως οι Charlie Parker,

Bud Powell και το Modern Jazz Quartet του Milt Jackson. Έπαιξε στο πρωτοποριακό κουιντέτο του Miles Davis το 1954, και ηχογράφησε μαζί τους το άλμπουμ Bag’s Groove, το οποίο περιέχει τρεις συνθέσεις του Rollins που έχουν γίνει κλασικά κομμάτια της τζαζ: Doxy, Oleo και το εξαιρετικό Airegin: συμμετείχε επίσης στο κουιντέτο των Clifford Brow και Max Roach, μια συνεργασία την οποία ο Rollins θεώρησε ως μία από τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας του.

[ 68 ]

●

Ο Rollins έπαιξε επίσης με σαξοφωνίστες της τζαζ: Lester Young, Coleman Hawkins, Ornette Coleman καιJohn Coltrane.

O Rollins ήταν ένας ιδιαίτερα ρυθμικός σαξοφωνίστας, αυτοσχεδιάζοντας με το ρυθμικό μοτίβο και χρησιμοποιώντας διαφορετικό εύρος της μουσικής κλίμακας στα διάφορα μέρη ενός κομματιού. Ο δίσκος του Saxophone Colossus (Prestige, 1956), είχε μεγάλη απήχηση και μαζί με το Sony Rollins (Volumes 1 and 2, Blue Note, 1957) προσφέρουν χαρακτηριστικό δείγμα της μουσικής του Rollins. Το πιο αγαπημένο άλμπουμ του ίδιου του Rollins υπήρξε το Sonny Meets Hawk, που ηχογράφησε με το είδωλό του, το διάσημο σαξοφωνίστα Coleman Hawkins. Ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια του Rollins από το Saxophone Colossus είναι η διασκευή του Mack the Knife από την «Όπερα της Πεντάρας» του Kurt Weil, με τον τίτλο Moritat. Το μουσικό του έργο περιλαμβάνει διακριτές περιόδους, και ήταν πολύπλευρο, συχνά με διασκευές κομματιών κάθε είδους, από λαϊκά μέχρι καουμπόικα: «δεν αγνοώ κανένα είδος μουσικής στο μουσικό μου λεξιλόγιο», είχε σχολιάσει ο ίδιος. Έπαιξε σαξόφωνο στο άλμπουμ Tattoo You των Rolling Stones, και συνέθεσε τη μουσική της ταινίας Alfie (του 1966): Ο Rollins δεν κατάφερε να αποφύγει εντελώς την επιδημία της χρήσης ηρωίνης που μάστιζε πολλούς τζαζίστες της εποχής τη δεκαετία του 1950, αλλά ξεπέρασε την εξάρτηση του νωρίς και αργότερα ασχολήθηκε με τη γιόγκα και την αυτοσυγκέντρωση.

[ 70 ]

●

Σε αντίθεση με το εκρηκτικό, νευρώδες, στυλ του στο σαξόφωνο, οι συνεντεύξεις του Rollins δείχνουν ένα μειλίχιο και εγκάρδιο χαρακτήρα. Είναι ίσως χαρακτηριστικό ότι ο τίτλος του άλμπουμ του The Bridge προήλθε από τη γέφυρα της Νέας Υόρκης, πάνω στην οποία έκανε εξάσκηση ο Rollins για να μην ενοχλεί με το παίξιμο του σαξοφώνου του μία έγκυο γειτόνισά του. Ήταν ένας από τους πρώτους μουσικούς της τζαζ που διαμαρτυρήθηκαν για την έλλειψη πολιτικών δικαιωμάτων και την καταπίεση των μαύρων στις ΗΠΑ (την οποία και ο ίδιος ο Rollins ένιωσε, όπως όταν ταλαιπωρήθηκε προσπαθώντας να νοικιάσει ένα διαμέρισμα), ηχογραφώντας το άλμπουμ Freedom Suite (Riverside, 1958) με το ντραμίστα Max Roach. Πάντοτε προσπαθούσε να βελτιώσει την τεχνική του στο σαξόφωνο και «να ξεπεράσει τα όρια» που αισθανόταν πως είχε, κάνοντας σχεδόν καθημερινά πρόβες, μέχρι πρόσφατα. Γιόρτασε τα 80 του χρόνια με μία περιοδεία που συμπεριελάμβανε και συναυλία στο Παλλάς στην Αθήνα (28 Νοεμβρίου 2010). Όμως για λόγους υγείας αναγκάστηκε να ακυρώσει τις εμφανίσεις του στα Φεστιβάλ Τζαζ του Λονδίνου και του Σαντ Λούις το 2013. Το νέο άλμπουμ του, Holding the Stage: Road Shows, Vol. 4, θα κυκλοφορήσει στις 8 Απριλίου 2016. Παρά την έντονη αυτοκριτική του, ο Rollins παραμένει ένας μουσικός της τζαζ του οποίου η συμβολή ήταν κομβική. Για ένα πρωτοπόρο του ρυθμικού αυτοσχεδιασμού, που έδρασε ως καταλύτης και εμπνευστής για άλλους μουσικούς και διεύρυνε σημαντικά το λεξιλόγιο της τζαζ, ο τίτλος «κολοσσός» δεν αποτελεί υπερβολή.

συνέντευξη: Κασσάνδρα Δημοπούλου Με αφορμή το πρώτο Φεστιβάλ Όπερας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις αρχές Σεπτεμβρίου, η Κασσάνδρα Δημοπούλου μετζοσοπράνο της όπερας, μας εξηγεί πως γεννήθηκε η ιδέα του Φεστιβάλ, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν αλλά και τους λόγους για τους οποίους γύρισε στην Ελλάδα. Η Κασσάνδρα Δημοπούλου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε κλασικό τραγούδι και βιολοντσέλο στην Ελλάδα (Πτυχίο Βιολοντσέλου με “Άριστα Παμψηφεί” στο Νέο Ωδείο Θεσ/νίκης) και ολοκλήρωσε τις πτυχιακές σπουδές της στη Γερμανία, από όπου αποφοίτησε το 2003 με «Δίπλωμα Μονωδίας και Ειδίκευση στην Όπερα» με άριστα. Η καριέρα της ως λυρικής τραγουδίστριας άρχισε το 2001, με τη συμμετοχή της στο διεθνές φεστιβάλ της Aix-en Provence και το φεστιβάλ Mozart Toujours στο Salzburg. Έκτοτε έχει εμφανιστεί με μια σειρά πρωταγωνιστικών ρόλων διεθνώς, μεταξύ άλλων στο Εθνικό Θέατρο του Λουξεμβούργου, την Όπερα της Στουτγάρδης, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και Αθηνών, το Teatro Real της Μαδρίτης, το Teatro Cilea του Reggio Calabria κ.α. Για το ντεμπούτο της στην Ελλάδα στο ΜΜΘ στο ρόλο της Κλεοπάτρας απέσπασε εξαιρετικές κριτικές από τον ελληνικό και διεθνή τύπο και βραβεύτηκε από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών ως "καλύτερη πρωτοεμφανιζόμενη καλλιτέχνης" (2009). Το αγγλικό περιοδικό "Opera Now" την κατέταξε στους νέους ανερχόμενους λυρικούς τραγουδιστές διεθνώς. Είναι ιδρυτικό μέλος της Καλλιτεχνικής Ομάδας Skull of Yorick Productions που ιδρύθηκε το 2011 στο Λονδίνο και εξειδικεύεται σε παραγωγές όπερας. Η Ομάδα έχει ανεβάσει πάνω από 100 παραστάσεις και 10 διαφορετικά έργα και δημιούργησε το Στούντιο Όπερας στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την αξιοποίηση νέων καλλιτεχνών. Παράλληλα ξεκίνησε το Φεστιβάλ Τεχνών “Θεοδώρεια” στα Σέρβια Κοζάνης. Έχει γράψει τη λυρική επιθεώρηση «Η Όπερα Βγήκε απ' τον Παράδεισο» που εκδόθηκε το 2014 από τις εκδόσεις “Ζήτρος”. Ασχολείται επίσης και με την σκηνοθεσία. Κυρία Δημοπούλου, θα θέλατε να μας πείτε πως γεννήθηκε η ιδέα του Φεστιβάλ; Αφού δεν υπάρχει όπερα στη Θεσσαλονίκη και δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε ακόμα, σκεφτήκαμε την ιδέα του φεστιβάλ για να έχουμε ευκαιρίες να παρουσιάζονται τα οπερετικά έργα, να δημιουργήσουμε, αν είναι δυνατόν, μια καλοκαιρινή σεζόν για αυτόν ακριβώς το λόγο. Ο σκοπός να καθιερώσετε μια όπερα στη Θεσσαλονίκη, πιστεύετε ότι είναι εφικτός; Ναι, σε συνεργασία με όλους τους υπάρχοντες φορείς. Υπάρχουν χώροι, ορχήστρες και μουσικοί για να ξεκινήσει μια τέτοια προσπάθεια. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στη διοργάνωση του πρώτου Φεστιβάλ Όπερας; Κυρίως το γεγονός ότι όλα τα κάνουμε μόνοι μας, εγώ και ο Φίλιππος ο Μοδινός. Τα πάντα περνάνε από τα χέρια μας. Βέβαια η συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης και το Μέγαρο είναι ήδη μια μεγάλη βοήθεια στην προσπάθεια μας, αλλά δεν επαρκεί. Είχατε στήριξη από κάποιο τοπικό ή δημόσιο Φορέα; Όχι, μόνο από την Εφορία Αρχαιοτήτων είχαμε βοήθεια που μας παραχώρησε το Ρωμαϊκό Ωδείο για τις πρώτες παραστάσεις, και από το Μέγαρο Μουσικής για την παραχώρηση του χώρου του για την παράσταση "Νόρμα".

[ 72 ]

●

Τι σας παρακίνησε στην επιλογή αυτών των έργων; Τα έργα τα είχαμε έτοιμα, εκτός από τη "Νόρμα" που είναι νέα παραγωγή. Είχαν ανέβει από τους μαθητές του Όπερα Studio σε μικρούς χώρους και ήταν ευκαιρία να παρουσιαστούν. Πως ήταν η ανταπόκριση του κόσμου στο Φεστιβάλ; Με χαροποίησε το γεγονός που η ανταπόκριση του κόσμου ήταν πολύ παραπάνω από αυτή που περίμενα. Το Ωδείο στην Αρχαία αγορά ήταν γεμάτο, μάλιστα αναγκαζόμασταν να διώχνουμε και κόσμο. Αλλά και για τη "Νόρμα", την τελευταία παράσταση που θα δοθεί στο Μέγαρο Μουσικής η προπώληση των εισιτηρίων πάει πάρα πολύ καλά. Αυτό, εκ των πραγμάτων σας δίνει έναυσμα και κουράγιο για να στήσετε την Όπερα της Θεσσαλονίκης, σωστά; Όχι, αυτό δεν εξαρτάται από την ανταπόκριση του κόσμου αλλά από την ανταπόκριση των υπεύθυνων του κάθε φορέα και πιστεύω πως η Θεσσαλονίκη δεν είναι έτοιμη για μια τέτοια συνεργασία από άποψη Φορέων. Όμως με επιμονή και υπομονή θα γίνει καλύτερη η κατάσταση. Απλά πρέπει εμείς συνέχεια να προσπαθούμε να αποδεικνύουμε ότι αυτό είναι εφικτό και να το αποδεικνύουμε με έργα διότι δεν μας πιστεύουν με τα λόγια. Πρέπει να το κάνουμε συνέχεια για να πείσουμε ότι γίνεται. Θα έπρεπε να υπάρχει πιο πολύ εμπιστοσύνη στο βιογραφικό μας, στις εμπειρίες μας και την παρουσία μας στον χώρο. Μετά από 15 χρόνια στο εξωτερικό που συμμετείχατε σε πολύ καλές παραστάσεις τί σας έκανε να πάρετε την απόφαση να επιστρέψετε στην Ελλάδα; Το γεγονός ότι η Ελλάδα μας χρειάζεται, όπως και εμείς την Ελλάδα. Είναι ηθικά σωστό να κάνεις πράγματα για την πατρίδα σου, και πόσο μάλλον στην Θεσσαλονίκη που έχει κενό σε αυτό τον τομέα. Μια πόλη 2 εκατομμύριων κατοίκων να μην έχει όπερα για μένα είναι ντροπιαστικό. Υπήρχε κάποτε αλλά έκλεισε, εμείς ερχόμαστε με ένα καινούργιο μοτίβο, έναν καινούργιο ρεαλιστικό σχεδιασμό. Τι ακριβώς είναι η σχολή που έχετε δημιουργήσει, το Skull of Yorick; Την ξεκινήσαμε στο Λονδίνο το 2011, τα βασικά μέλη είμαστε εγώ κι ο Φίλιππος Μοδινός. Από εκεί και πέρα είναι οι συνεργάτες μας σε κάθε παραγωγή, κάποιοι στο πέρασμα του χρόνου έφυγαν, κάποιοι παρέμειναν. Έχουμε και το Opera Studio όπου γίνονται μαθήματα, και οι μαθητές συμμετέχουν σε παραγωγές που διοργανώνουμε εμείς, σκεπτόμενοι πως αυτή η δουλειά μαθαίνεται από την πρώτη μέρα πάνω στη σκηνή κι όχι μέσα σε ένα δωμάτιο. Τα παιδιά που έρχονται σε εμάς παίρνουν μέρος στις παραστάσεις από την πρώτη μέρα. Ζούνε την όπερα από μέσα από την πρώτη στιγμή. Δίνεται η ευκαιρία και σε νέους καλλιτέχνες να συμμετέχουν σε αξιόλογες παραγωγές γιατί έχει ανθρώπινο δυναμικό η Θεσσαλονίκη που χάνεται λόγω έλλειψης χώρου εκμάθησης. Υπάρχουν άτομα που έχουν αναδειχτεί μέσα από την δική μας δουλειά, όπως ο Παύλος Γιαννούλης που είναι τενόρος και τώρα ακολουθεί διεθνή καριέρα. Αγαπάτε πολύ την όπερα, τι σας γοητεύει σε αυτήν; Δεν είναι κάτι συγκεκριμένο, είναι όλο το πακέτο. Είναι ο συνδυασμός καταπληκτικής μουσικής, εμπνευσμένων σεναρίων και όλη αυτή η ένταση που βγαίνει είναι αυτό που με εξιτάρει. Πως θα θέλατε να συστήσετε την Όπερα σε κάποιον που δεν την γνωρίζει; Δεν θα προσπαθούσα να του μάθω τι είναι η όπερα, θα του έλεγα έλα να δεις μια παράσταση με εμένα. Εγώ κι ο Φίλιππος θεωρούμε πως είναι λάθος να προσπαθείς να πουλήσεις την όπερα σαν καλλιτεχνικό είδος. Καλύτερα να κάνεις κάποιον να αγαπήσει εσένα ως καλλιτέχνη και κατά συνέπεια θα αγαπήσει και αυτό που κάνεις. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για ανθρώπους τελικά και όχι για νεκρούς συνθέτες και είδη.

Εμένα αν μου έλεγε κάποιος έλα να σου μάθω την όπερα δεν θα πήγαινα προφανώς. Προσπαθούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας ελκυστικούς με την παρουσία μας για να έρθει κάποιος να δει εμένα κι όχι την όπερα. Είναι λειτουργικό γιατί έρχονται άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με την όπερα και μέσα από μένα την αγαπούν. Ποιος ήταν ο πιο απαιτητικός ρόλος της καριέρας σας ως τώρα; Αυτός που έρχεται στην παράσταση της Νόρμας, ο ρόλος της Ανταλτζίζα. Είναι ρόλος τεχνικά πολύ απαιτητικός αλλά επίσης είναι και φωνητικά πιο δύσκολος, εγώ είμαι μεσόφωνη ο ρόλος απαιτεί υψίφωνο. Οπότε με ζορίζει φωνητικά και έχω και την κούραση από την διοργάνωση του Φεστιβάλ. Η παρουσία της Τζένης Διρβάλας στον ρόλο της Νόρμας μου δίνει δύναμη πάνω στη σκηνή, νομίζω χωρίς αυτή δεν θα τα είχα καταφέρει. Ποια θεωρείτε μέχρι τώρα την καλύτερη στιγμή της καριέρας σας; Νομίζω δεν έχει έρθει ακόμα, έχω πολύ σημαντικές στιγμές μέχρι τώρα. Αλλά την πιο σημαντική ακόμα την περιμένω. Ασχολείστε και με τη σκηνοθεσία των παραστάσεων σας, πως σας φαίνεται; Είναι πάρα πολύ κουραστικό όμως μου αρέσει. Για να σκηνοθετήσεις όπερα δεν μπορείς να είσαι απλός θεατρικός σκηνοθέτης, είναι μεγάλη τέχνη το θέατρο και το σέβομαι απόλυτα, αλλά είναι λίγοι οι σκηνοθέτες που μπορούν να σκηνοθετήσουν όπερα. Απαιτείται μεγάλη γνώση, και ειδικά γνώση ξένων γλωσσών, πρέπει να καταλαβαίνεις το κείμενο, εγώ μιλάω πέντε γλώσσες. Επίσης να γνωρίζει τις ανάγκες των τραγουδιστών, υπάρχουν πράγματα που δεν μπορείς να παραλείψεις στην όπερα. Θεωρώ πως επειδή ο συνθέτης έχει δώσει πολλά στοιχεία μέσω της μουσικής, περιγράφοντας καταστάσεις, νομίζω πως πρέπει ο σκηνοθέτης όπερας να έχει άψογη γνώση μουσικής. Οι θεατρικοί σκηνοθέτες έχουν την τάση να αλλάζουν τα έργα, αυτό όμως δεν είναι εφικτό σε ένα έργο όπερας γιατί χάνει το νόημα του. Ένα καλό παράδειγμα είναι τα μιούζικαλ όπου υπάρχουν κανόνες και πρωτόκολλα που απαγορεύουν να αλλοιώσεις την ιστορία ή να αλλάξεις τα κοστούμια, για αυτό το μιούζικαλ έχει παραμείνει αλώβητο στις προτιμήσεις του κοινού. Τι εκτιμάτε ότι είναι πιο δύσκολο η σκηνοθεσία ή η παρουσία σας πάνω στην σκηνή; Η σκηνοθεσία όπως και η παραγωγή, ειδικά όπως λειτουργούμε εμείς που κάνουμε τα πάντα μόνοι μας. Να φανταστείτε τα κοστούμια για την "Νόρμα" τα έρραψα μόνη μου, εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας θέλησε να μας βοηθήσει με τα κοστούμια αλλά είχαν ένα πρόβλημα με το βεστιάριο τους λόγω πλημμύρας. Σε τέτοιες συνθήκες είναι πιο δύσκολο να σκηνοθετείς από το ανέβεις στην σκηνή και να τραγουδήσεις, και μένα το τραγούδι με ξεκουράζει. Επειδή είμαι και νέα στο χώρο της σκηνοθεσίας, τέσσερα χρόνια μόνο, είναι πιο δύσκολο. Έχεις να αντιμετωπίσεις μια ομάδα, να μπεις σε μια κατάσταση διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού που είναι αρκετά δύσκολο. Έχετε και δικά σας έργα; Ναι έχω γράψει ένα θεατρικό, μια κωμωδία για λυρικούς τραγουδιστές στην οποία διακωμωδώ την κατάσταση. Όλοι οι διάλογοι είναι βγαλμένοι μέσα από τη ζωή, δεν έχω βάλει τίποτα δικό μου. Όταν παίχτηκε πέρυσι άρεσε πολύ στον κόσμο και συνεχίζουμε να το ανεβάζουμε γιατί αρέσει πολύ στον κόσμο. Παρουσιάζει την όπερα με έναν πιο κωμικό τρόπο, γιατί τα κείμενα έχουν να κάνουν με το παρασκηνιακό κομμάτι και βγαίνουν οι χαρακτήρες πιο ανθρώπινοι. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Έχουμε πολλές παραστάσεις μπροστά μας, στην Αθήνα και στην Αμερική. Και μετά θα κάνουμε μια περιοδεία τη "Νόρμα" σε επαρχιακές περιοχές στην Ελλάδα και ίσως και την "Κάρμεν".

10 τραγούδια

αφιερωμένα στο τείχος του Βερολίνου

Είναι δεδομένο ότι υπήρξε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς, για την ακρίβεια το σύμβολο διαχωρισμού μιας ολόκληρης γενιάς. Σφράγισε ανεξίτηλα τη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία με την κατασκευή του κι άλλαξε τον κόσμο ολόκληρο με την πτώση του, 27 χρόνια πριν. Η ιστορία του τείχους αλλά και οι δρόμοι του Βερολίνου πίσω απ' αυτό, ενέπνευσαν γνωστούς μουσικούς στο να δημιουργήσουν τραγούδια που «μιλάνε» για αυτό, για τους συμβολισμούς που γέννησε η ανέγερση και η κατεδάφισή του. Κάποια απ' αυτά είναι στα αλήθεια καταπληκτικά. [ 74 ]

●

Leonard Cohen: "First We Take Manhattan" Ως τραγουδοποιός ο Leonard Cohen με δεδομένες ευαισθησίες, ένιωθε πάντα μια ξεχωριστή έλξη για την ενδιαφέρουσα ιστορία του Βερολίνου τον εικοστό αιώνα. Στην κλασική επιτυχία του το 1987 "First We Take Manhattan" ο Καναδός μουσικός επικρίνει την ιμπεριαλιστική τάση για παγκόσμια ηγεμονία απ' όπου κι αν εκφράζεται αυτή, δίνοντας ταυτόχρονα το έναυσμα για μια σειρά διασκευές του τραγουδιού. Εννοείται ότι η αυθεντική είναι αξεπέραστη.

Lou Reed: "Berlin" Σε αντίθεση με τον David Bowie και τον Iggy-Pop, ο Lou Reed δεν έζησε ποτέ στο Βερολίνο. Το γεγονός αυτό δεν τον εμπόδισε όμως το 1973 να γράψει το τραγούδι “Berlin“ μ' ένα καλλιτεχνικό στυλ που παραπέμπει ευθέως στον συνθέτη Kurt Weill. Οι στίχοι του τραγουδιού εκφράζουν απόλυτα το πνεύμα της εποχής: «Στο Βερολίνο, κοντά στο τείχος / το ανάστημά σου μόλις ενάμιση μέτρο / Ήταν πολύ ωραία / στο φως των κεριών και Dubonnet με πάγο».

David Bowie: "Where Are We Now" Ο βρετανός μουσικός είχε ηχογραφήσει στο Βερολίνο στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 μια τριλογία κορυφαίων δίσκων, στους οποίους υπήρχε και το εμβληματικό “Heroes“. Όπως και το “Where Are We Now“ όπου ένας μεσήλικας επισκέπτεται για άλλη μια φορά, μετά από πολλά χρόνια τη γερμανική πόλη, κιβωτό των αναμνήσεων του, αναμνήσεις που χάραξαν την πορεία της ζωής του.

Marlene Dietrich: "Ich hab noch einen Κoffer in Berlin" Η σχέση της Marlene Dietrich με τη γενέτειρα της ήταν εξαιρετικά πολυτάραχη. Η άνοδος των ναζί ανάγκασαν τη γερμανίδα ντίβα να μεταναστεύσει για χρόνια στο εξωτερικό. Η νοσταλγία της για το Βερολίνο αποτυπώνεται έντονα στο τραγούδι «Έχω ακόμα μια βαλίτσα στο Βερολίνο». Εν τέλει η μεγάλη σταρ θα γυρίσει μετά θάνατον στο Βερολίνο, το 1992, για να ταφεί δίπλα στη μητέρα της.

Iggy-Pop: "The Passenger" Γραμμένο για έναν επιβάτη στον προαστιακό του Βερολίνου, ο οποίος, πίσω από τζάμι, βλέπει τον κόσμο να ξετυλίγεται μπροστά του. Η ζωή των άλλων, τόσο όμως όμοια με τη δική του. Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε στο μυθικό στούντιο Hansa κοντά στο τείχος του Βερολίνου το 1977, την περίοδο αυτοεξορίας του Iggy-Pop στην διχοτομημένη πόλη. Συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ Lust for Life, με το οποίο ο τραγουδιστής των The Stooges γνώρισε σημαντική καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία.

[ 76 ]

●

U2: "Zoo Station" Το 1991 οι U2 ήθελαν ένα νέο ξεκίνημα. Έτσι ο τραγουδιστής Βono επισκέφτηκε το Βερολίνο αναζητώντας έμπνευση. Έμπνευση σε μια πόλη γεμάτη σκιές του παρελθόντος, αλλά και σκιρτήματα αναζωογονητικού αέρα αισιοδοξίας. Για ένα καλύτερο ξημέρωμα Στο ιστορικό στούντιο Hansa το συγκρότημα ηχογράφησε το "Zoo Station". To όνομα είναι δανεισμένο από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό του δυτικού Βερολίνου. Με τον τίτλο του νέου άλμπουμ οι U2 περιγράφουν την νέα τάξη πραγμάτων. Που πάντως δεν είναι και τόσο αισιόδοξη...

Rufus Wainwright: "Tiergarten" Ο τραγουδοποιός Rufus Wainwright δεν εμπνέεται από τη σύγχρονη ιστορία της πόλης, αλλά από την παρακμή και το καμπαρέ της περιόδου της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Το τραγούδι «Tiergarten», που δανείζεται τον τίτλο του από το ομώνυμο πάρκο στο κέντρο του Βερολίνου έχει στο ρεφρέν τους στίχους: «Περπάτησε μαζί μου στο Τίργκαρτεν / Δεν με νοιάζει αν βρέχει / Περπάτησε μαζί μου σε κάθε γωνιά του».

Bloc Party: "Kreuzberg" Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000 το Βερολίνο ήταν πόλος έλξης για πολλούς καλλιτέχνες με ξεχωριστές υπαρξιακές ανησυχίες. Ανάμεσά τους και οι βρετανοί Bloc Party, οι οποίοι έφθασαν στην γερμανική πρωτεύουσα αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της ζωής τους. Το 2007 κυκλοφορεί από το συγκρότημα το single “Kreuzberg“: «Υπάρχει ένα Τείχος μέσα μου / Όπως και την πόλη, έτσι και μένα, πάντα θα με χωρίζει».

Black Rebel Motorcycle Club: "Berlin" Τι κάνεις όταν είσαι μια από τις πιο cool μπάντες στον κόσμο; Γράφεις φυσικά ένα τραγούδι για μια από τις πιο cool πόλεις του κόσμου. Το τραγούδι “Berlin“ από το άλμπουμ "Baby 81" του 2007 αναφέρεται μάλλον αφηρημένα στη γερμανική πρωτεύουσα, παρ' όλο τον τίτλο του, που μάλλον αρκεί για να συμπεριληφθεί το άλμπουμ σ' αυτή την κατηγορία.

The Ramones: "Born to Die in Berlin" Από το πρώτο "hey ho, let's go" οι Ramones δεν κρύβουν το θαυμασμό τους για κάθε τι τευτονικό. Για αυτό και ονόμασαν το πρώτο τους single το 1976 προκλητικά "Blitzkrieg Bop". Ο τραγουδιστής τους Deedee Ramone είχε μητέρα γερμανίδα και μεγάλωσε στο Βερολίνο. Εκφράζει την αγάπη του στο Βερολίνο και την παρακμιακή πλευρά του, με το τραγούδι του 1995 "Born to Die in Berlin".

[ 78 ]

●

TAYTOTHTA

Παραγωγή- έκδοση εντύπου: «Όψεις πολιτισμού» Κομνηνών 17, Θεσσαλονίκη Τ: 2310-257218, F. 2310-257219 Διευθυντής: Θανάσης Κατσίκας (atha.kats@yahoo.gr) Διευθυντής Περιοδικών Εκδόσεων: Ελισάβετ Κελέση (elisavet54@gmail.com) Αρχισυντάκτης: Θάνος Δελλής (politismos33@gmail.com) Creative Art Director: Xρήστος Ματσικίδης Art director: Φωτεινή Παπαδοπούλου Επιμέλεια Ύλης: Γιώτα Γιδαροπούλου Επιμέλεια Κειμένων: Παρασκευή Κατσίκα Σύμβουλος Διαφήμισης: Δημήτρης Αποστολίδης, Ασπασία Δαϊνά, Βασίλης Ψαρόπουλος (periodikoastra@gmail.com) Οικονομική διαχείριση: Θανάσης Γούλας, Γιώργος Ψάρρης Λογιστήριο: Νίκος Ιατρού Γραμματεία: Νικολέτα Νικολιού Το περιοδικό διατίθεται δωρεάν

[ 80 ]

●

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ • ΤΕΛΛΟΓΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΩΝ Α.Π.Θ.............. ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 159Α • ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ...................................................... Β. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 1 • NOESIS ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ... 6ο χλμ. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ-ΘΕΡΜΗΣ • ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ....................................... ΕΘ. ΑΜΥΝΗΣ 2 • ΘΕΑΤΡΟ RADIO CITY.................................................. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ 9 • CAFÉ STRETTO............................................................... ΚΑΡΟΛΟΥ ΝΤΗΛ 18 • CAFÉ ΖΩΓΙΑ..................................................................... ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 1 • DE FACTO CAFÉ BAR................................................. Π. ΜΕΛΑ 19 • ART HOUSE GALLERY............................................... ΒΕΡΟΙΑΣ 13 • MALT’ N JAZZ................................................................. ΠΡ. ΚΟΡΟΜΗΛΑ 1 • CAFÉ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ................................................... ΕΓΝΑΤΙΑΣ 154 (ΕΝΤΟΣ ΔΕΘ-HELLEXPO) • ΟΥΤΟΠΙΑ CAFÉ.............................................................. ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ 40 • ALDEBARAN CAFÉ...................................................... ΚΤΙΡΙΟ Μ2 ΜΜΘ • FABRICA BREW BAR.................................................. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 17 • CAFÉ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ . ................................................. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ 40 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ • ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟ “ΕΛΛHΝΙΚΟΝ”.................. Β. ΟΛΓΑΣ 209 • ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΕΣ CAFÉ................................................ ΧΙΛΗΣ 45 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ • ΖΥΘΟΣ ΣΤΟ ΝΤΟΡΕ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ........................ ΤΣΙΡΟΓΙΑΝΝΗ 7 • KITCHEN BAR ΚΕΝΤΡΟ............................................. Β' ΑΠΟΘΗΚΗ ΛΙΜΑΝΙΟΥ • ΒΑΦΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ........ Γ. ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΥ 3

[2]

●