Avlaia martios 2016

Για την τέχνη & τον πολιτισμό της καθημερινότητας

Τεύχος 83

Στο κατάστημα “θέλξις”, θα βρείτε: • Xειροποίητα ειδη διακόσμησης για όλο το σπίτι (σαλόνι, κουζίνα, παιδικό κ.λπ.)

• Xειροποίητα κοσμήματα • Xειροποίητα εποχιακά είδη - Xριστούγεννα: γούρια, στολίδια, ημερολόγια κ.λπ.

- Πάσχα: λαμπάδες σε πολύ μεγάλη ποικιλία, όλες δικής μας κατασκευής Και όλα αυτά σε πολύ προσιτές τιμές προσαρμοσμένες πάντα στις δύσκολες εποχές που όλοι μας διανύουμε. Αναλαμβάνουμε επίσης την κατασκευή για: • Μπομπονιέρες (γάμος, βάπτιση) • Επαγγελματικά δώρα • Αναμνηστικά δώρα για συλλόγους, σχολεία κ.λπ. Σας περιμένουμε για μια επίσκεψη στο χώρο μας, να γνωριστούμε και να γνωρίσετε τα πράγματά μας

Φιλικά Χριστίνα Σκαρπάρη

[2]

●

edito rial "θα σου πω ποιά μοναξιά με τρομάζει περισσότερο, εκείνη που τη νιώθεις μέσα στο πλήθος.

Γιατί κανείς δεν ακούει τα λόγια σου,

δεν μετράει τους παλμούς της καρδιάς σου,

δεν απλώνει το χέρι να πιάσει το δικό σου,

απλά βαδίζει δίπλα σου

και πολλές φορές σε σπρώχνει για να περάσει."

Γιάννης Ρίτσος

TAYTOTHTA Παραγωγή- έκδοση εντύπου: «Όψεις πολιτισμού» Κομνηνών 17, Θεσσαλονίκη Τ: 2310-257218, F. 2310-257219 Διευθυντής: Θανάσης Κατσίκας (atha.kats@yahoo.gr) Διευθυντής Περιοδικών Εκδόσεων: Ελισάβετ Κελέση (elisavet54@gmail.com) Αρχισυντάκτης: Θάνος Δελλής (politismos33@gmail.com) Creative Art Director: Xρήστος Ματσικίδης Art director: Φωτεινή Παπαδοπούλου Επιμέλεια Ύλης: Γιώτα Γιδαροπούλου Επιμέλεια Κειμένων: Παρασκευή Κατσίκα Σύμβουλος Διαφήμισης: Δημήτρης Αποστολίδης, Ασπασία Δαϊνά, Βασίλης Ψαρόπουλος Οικονομική διαχείριση: Θανάσης Γούλας, Γιώργος Ψάρρης Λογιστήριο: Νίκος Ιατρού Γραμματεία: Νικολέτα Νικολιού Για το Γιάννη που έφυγε τόσο βιαστικά για τη γειτονιά των αγγέλων. Για το Γιάννη που θα ζει πάντα μέσα στις καρδιές μας.

[4]

●

Το περιοδικό διατίθεται δωρεάν

News

Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Μίλτος Σκούρας:

Στο κτίριο της Μονής Λαζαριστών στην Θεσσαλονίκη, εκεί που εδρεύει το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης πραγματοποιείται η έκθεση του ζωγράφου Μίλτου Σκούρα από τις 19 Μαρτίου έως τις 9 Ιουλίου 2016. Η έκθεση γίνεται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και τις εκδόσεις Άγρα. Η έκθεση αποτελείται από ένα σύνολο μαυρόασπρων ζωγραφικών συνθέσεων, που έχουν κοινή αφηγηματική δομή, κάποιες αναφορές στο χώρο και το χρόνο, θέμα τη σκοτεινή πλευρά των σχέσεων, των συναισθημάτων και του αδιέξοδου κοινωνικού περίγυρου. Η έκθεση θα συνοδεύεται από ένα βιβλίο των εκδόσεων Άγρα και θα αποτελέσει την αφορμή για μια σειρά από παρουσιάσεις σχετικά με τη σχέση του κόμικς, της φωτογραφίας και του κινηματογράφου με την εικαστική δημιουργία. Η έκθεση συνδέεται στενά και με την έκθεση: «Η τυπογραφία ως καλλιτεχνική πράξη 1900-1980). www.greekstatemuseum.com

[6]

●

black & white stories

Έλληνας ο καλύτερος φωτογράφος πρακτορείου ειδήσεων για το 2015 To αμερικανικό περιοδικό «Time» ανέδειξε πρόσφατα τον Έλληνα φωτογράφο Άγγελο Τζωρτζίνη, ως τον καλύτερο φωτογράφο πρακτορείου ειδήσεων για το 2015, εξαίροντας τη δουλειά του στην Ελλάδα με επίκεντρο την οικονομική και προσφυγική κρίση. Είναι η τέταρτη φορά από το 2010 που το περιοδικό «Time» τιμά το Γαλλικό Πρακτορείο AFP με αυτήν την ετήσια διάκριση. «Η κάλυψη της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης ήταν εξαιρετική» επισημαίνει το περιοδικό αναφερόμενο στον Άγγελο Τζωρτζίνη. Ο Άγγελος Τζωρτζίνης γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1988 στο Αιγάλεω, στην Αθήνα. Το 2006 ξεκίνησε σπουδές στο Ι.Ι.ΕΚ. Leica Academy, όπου και συνειδητοποίησε πως η φωτογραφία θα μπορούσε να γίνει το όχημα που θα τον οδηγούσε σε μια καλύτερη ζωή. Ξεκίνησε να συνεργάζεται με το πρακτορείο AFP (Agence France-Presse) το 2007 ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν πάνω σε προσωπικά project στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στην Τουρκία και στην Ελλάδα, καθώς και σε κατά παραγγελία θέματα για τους New York Times.

News

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου κορυφαίος

χορογράφος της χρονιάς

στην Ιταλία «Είναι ένας ζωγράφος της σκηνής», γράφει μεταξύ άλλων το ιταλικό περιοδικό «Danza & Danza».

[8]

●

Εντυπωσίασε, συγκίνησε, γοήτευσε και μάγεψε το κοινό της Ιταλίας με το «Still Life», το οποίο χάρισε απλόχερα στο Δημήτρη Παπαϊωάννου τον τίτλο του κορυφαίου χορογράφου για το 2015. Τίτλος που του απονεμήθηκε μέσω του διάσημου ιταλικού περιοδικού για το χορό «Danza & Danza». «Όλοι συμφωνούν για την καλλιτεχνική αξία του Δημήτρη Παπαϊωάννου, που επιτέλους αποκαλύφθηκε και στο ιταλικό κοινό. Είναι ένας καλλιτέχνης απολύτως ικανός να αφηγηθεί την ιστορία του δράματος σήμερα, με ένα οπτικό θέατρο μεγάλου εύρους που είναι μαγικό», γράφει, μεταξύ άλλων, το περιοδικό για τον καταξιωμένο διεθνώς Έλληνα χορογράφο, τονίζοντας ότι: «είναι ένας ζωγράφος της σκηνής, όπως ακριβώς και ο μέντοράς του, Ρόμπερτ Γουίλσον, κοντά στον οποίο θήτευσε». Θυμίζουμε ότι αυτή την περίοδο, ο Παπαϊωάννου συνεχίζει να περιοδεύει ανά τον κόσμο με το «Still Life», το οποίο αποτελεί την πιο πρόσφατη ερευνητική δουλειά του πάνω στην απλότητα και τα πρωταρχικά σκηνικά υλικά. Κάτω από ένα μεγάλο ουρανό σε μια έρημη σκηνή, βλέπουμε τον άνθρωπο-εργάτη σαν έναν άλλο Σίσυφο, να αναζητά τη λύτρωση μέσα από τον καθημερινό μόχθο. Οι ερμηνευτές του έργου συνθέτουν διάφορες φιγούρες και δημιουργούν οπτικές «απάτες» καθώς αναμετριούνται με τη βαρύτητα των βασικών υλικών και προσπαθούν να απελευθερωθούν από την ύλη ώστε να ενωθούν με την ελαφρότητα του σύμπαντος.

Επί σκηνής οι: Προκόπης Αγαθοκλέους, Δρόσος Σκώτης, Μιχάλης Θεοφάνους, Κώστας Χρυσαφίδης, Χρήστος Στρινόπουλος, Καλλιόπη Σίμου, Παυλίνα Ανδριοπούλου και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Εικαστική Σύλληψη - Σκηνοθεσία - Κοστούμια - Φωτισμοί: Δημήτρης Παπαϊωάννου. Ηχητική Σύνθεση: Γιώργος Πούλιος. Το σκηνικό σχεδιάστηκε σε συνεργασία με τους: Δημήτρη Θεοδωρόπουλο - Σοφία Ντώνα. Ο επανασχεδιασμός του σκηνικού για την περιοδεία έγινε από τον: Θανάση Δεμίρη. Γλυπτική - Ζωγραφική: Νεκτάριος Διονυσάτος. Τα κοστούμια σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με τη Βασιλεία Ροζάνα. Βοηθός Σκηνοθέτη - Διεύθυνση & Εκτέλεση Παραγωγής: Τίνα Παπανικολάου.

Παύλος Σιδηρόπουλος

News

επανέκδοση άλμπουμ σε βινύλιο

Η ΜΙΝΟS-ΕΜΙ επανακυκλοφορεί σε βινύλιο τέσσερα θρυλικά άλμπουμ του Παύλου Σιδηρόπουλου. [ 10 ]

●

Με αφορμή τις συλλεκτικές αυτές εκδόσεις που εκτός από την αξία του έργου και των τραγουδιών του Παύλου περιέχουν και όλα τα ντοκουμέντα της εποχής, τα δημοσιεύματα και τις μικρές ιστορίες που συνθέτουν την μοναδική αυτή μουσική προσωπικότητα, τρεις καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς έδωσαν τη δική τους συναισθηματική και ουσιαστική κατάθεση για τον Παύλο. Μου έχει ζητηθεί πολλές φορές τα τελευταία είκοσι χρόνια να γράψω ή να πω δυο κουβέντες για τον Παύλο Σιδηρόπουλο. Συνήθως ο χρόνος αλλάζει τις γωνίες από τις οποίες βλέπουμε τα πράγματα. Κάθε φορά είναι διαφορετική γιατί έχουμε προσθήκες, χρόνο, εμπειρίες, ματιά. Για κάποια πράγματα όμως η ματιά είναι ίδια, σχεδόν στερεοτυπική. Τίποτα δεν έχει αλλάξει από ό,τι θα έλεγα για τον Παύλο, το 1995. Πήρε μια γενιά απ΄ το χέρι και την έκανε να μην αισθάνεται ορφανή αν αγαπάει το rock και έχει γεννηθεί στην Ελλάδα. Τραγούδησε τους δρόμους της Αθήνας όπως κανένας, το κέντρο, την πλατεία, τους αφώτιστους ανθρώπους, και τη σύγκρουσή τους με τα τσιμέντα. Με μία ριζωμένη λύπη στη φωνή, χάρισε μερικές νίκες στους ηττημένους. Ο πρώτος, ο καλύτερος, ο πιο όμορφος.

News

Ο Λεωνίδας Καβάκος κέρδισε το βραβείο

Léonie Sonning Ο Λεωνίδας Καβάκος είναι ο νικητής του ακριβοθώρητου βραβείου Léonie Sonning Music Prize 2017, το βραβείο συνοδεύεται από έπαθλο αξίας 80.000€. Πρόκειται για την υψηλότερη μουσική διάκριση στη Δανία. Το βραβείο θα απονεμηθεί στον Καβάκο σε μια συναυλία που θα λάβει χώρα στις 12 Ιανουαρίου 2017 και θα είναι μέρος ενός φεστιβάλ στην Κοπεγχάγη, κατά το οποίο ο διάσημος βιολιστής θα δώσει μερικές παραστάσεις αλλά και μια σειρά σεμιναρίων. "Ο Λεωνίδας Καβάκος είναι ένας από τους πιο εκφραστικούς βιολιστές που μπορεί κανείς να ακούσει σήμερα. Ερμηνεύει τα αριστουργήματα για βιολί των Μπαχ και Μότσαρτ για τους κλασικούς του 20ού αιώνα με βαθιά κατανόηση της μουσικής. Η ισχυρή προσωπικότητα, η δεξιοτεχνία του και ο ειλικρινής, άμεσος χαρακτήρας του παιξίματος του, τον ξεχωρίζουν ως καλλιτέχνη σπάνιου διαμετρήματος" δήλωσε ο πρόεδρος του ιδρύματος Esben Tange.

[ 12 ]

●

News

Κατερίνα Γώγου ζητάω απάντηση από τους λαχανιασμένους

με αφορμή την έκδοση Κατερίνα Γώγου "Τώρα να δούμε εσείς τι θα κάνετε" (Ποιήματα 1978-2002), εκδόσεις Καστανιώτη. Τα ποιήματα της Γώγου είναι κραυγές από το βασίλειο της χειρότερης ταπείνωσης, από το κράτος της Ανάγκης.

Από τις ουρές της ανεργίας, από ζωές - κελιά, σπίτια - κελιά, ψυχιατρεία - κελιά, κράτη - κελιά, χαρές - κελιά, ιδέες - κελιά, πεποιθήσεις - κελιά. Και χρήματα κύριε, χάρτινα χαρτονομίσματα τσίγκινα κέρματα, χρήματα-χρήματα και αφόρητη ζέστη. Τα ποιήματα της Γώγου. Που δεν την ένοιαζε να έχει τίποτα ("γιατί αν είχα θα ντρεπόμουν κιόλας"). Που ξημερώνουν αργά και σκοτεινιάζουν νωρίς και έχουν πάντα αρνητικά φωτογραφίας, μαύρες σημαίες, ασπρόμαυρους φίλους και τ’ άδικο. Το άδικο που δεν μπορούσε να στριμωχτεί σε ένα στίχο σε ένα ποίημα και ερχόταν ξανά στις επόμενες αράδες σαν φίμωτρο από την κοινωνία, σαν αλυσίδα από την εξουσία και κανάλι και γρανάζι και αφανισμός. Και είχε το βλέμμα της εξουσίας, του ιερέα, του συντρόφου, του ίδιου της του εαυτού.

[ 14 ]

●

News

Τα ποιήματα της Γώγου που είναι κραυγές Τώρα θα στοχεύσουν Τώρα θα δολοφονήσουν Δολοφονούν Το άδικο και τα μεγάλα φτερά. Το τραλαλί, τραλαλόμ γιατί …Ήθελα μονάχα να σου πω να πάμε να παίξουμε... και πάρε και τ’άλλα παιδιά μην τους αφήσουμε γέρους. Τα ποιήματα της Γώγου που έχουν αρχαγγέλους που πηδάνε απ’τα μπαλκόνια ανεμίζοντας μια κάρτα ανεργίας. Γιατί… υπάρχουνε θάνατοι που βαραίνουνε γιατί διαλέγουμε οι ίδιοι τον τρόπο. Η Κατερίνα. Που ντροπιάστηκε μόνο γιατί είχε τις γλάστρες απότιστες και τα γόνατα του παιδιού λερωμένα. Ο Παύλος, ο Μαρξ, ο Λένιν, η Λούξεμπουργκ, η αναρχία, τα τραγούδια του Σαββόπουλου, οι πεθαμένοι που ποιός είπε πως δεν πενθούν, οι φασίστες, οι πέτρες για τους φασίστες, η κοινωνία, οι γείτονες που μας δείχνουν με το δάχτυλο αλλά και η Μυρτώ που δεν φταίει σε τίποτα. Μόνο πού όταν φεύγετε αφήνετε τα πιάτα σας άπλυτα δεν εξηγείται αλλιώς έτσι βρώμικος που είναι πάντα ο νεροχύτης. Οι άνεργοι, η ουρά των ανέργων, εκείνη στην ουρά των ανέργων. Οι σύντροφοι που βρίσκονται, που εξαφανίζονται που “δυο-δυο” τη βρίσκουν και μετά γερνάνε περιμένοντας. Τα παιδιά που έχουν μεγάλα μάτια, οι δρόμοι που χάνονται μες τους ανθρώπους, η μοναδική της περιουσία η κόκκινη φωτογραφία της πρωτομαγιάς και τ’ άδικο, πάντα το άδικο. Που δεν φεύγει αλλά μόλις φύγει η Κατερίνα θα έρθει να μας βρει.

Τα ποιήματα της Γώγου. Με τους σταλινικούς και τη μέθοδο να τουφεκάνε σαν προδότες τους καλύτερους κι αυτοί να ουρλιάζουνε πεθαίνοντας ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΟΜΜΑ. Ελευθερία μου είναι στις σόλες των αλήτικων παπουτσιών μου έγραφε και μετά "Κάτω τα χέρια από πάνω μου!" Η Κατερίνα που έψαχνε τα μάτια της Τα μάτια μου - που΄ναι;- τα μάτια μου που΄ναι; Κάθε μέρα μαθαίνω ν’απορρίπτω αυτά που πίστεψα χτες . Που φοβόταν πιο πολύ να μη γίνει “ποιητής”. Μην κλειστώ στο δωμάτιο κι αγναντεύω τη θάλασσα κι απολησμονήσω… Κι όπου έστρεψε όξος και πρέζα και χολή. Η Κατερίνα στη χώρα αυτή των τεθνεόντων ζωντανών στη χώρα των απόντων. Τα ποιήματα της Κατερίνας που ζητούν απάντηση από τους λαχανιασμένους. Η υπόσχεση στη Μαρία πως θα αλλάξουν οι καιροί. Πως θα’ρθει ο καιρός που τα παιδιά θα διαλέγουνε γονιούς, δεν θα βγαίνουν στην τύχη... Και τη δουλειά θα τη διαλέγουμε, δε θα ‘μαστε άλογα να μας κοιτάνε στα δόντια. Στον τόμο "Τώρα να δούμε εσείς τι θα κάνετε" (εκδόσεις Καστανιώτη) συγκεντρώνεται για πρώτη φορά το σύνολο του ποιητικού έργου της: Οι συλλογές Τρία κλικ αριστερά, Ιδιώνυμο, Το ξύλινο παλτό, Απόντες, Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών και Νόστος, που εκδόθηκαν πριν από το 1993, καθώς και το μεταγενέστερο "Με λένε Οδύσσεια", στο οποίο είχαν συμπεριληφθεί αδημοσίευτα ποιήματά της, δακτυλόγραφες ή χειρόγραφες σημειώσεις της με ημερολογιακή πρόθεση, κάποιες ενάρξεις εξιστορήσεων και τρεις παραλλαγές δικών της σεναρίων. Φωτεινή Λαμπρίδη

[ 16 ]

●

Η «Πολιτεία» του Πλάτωνα το πιο διαβασμένο βιβλίο στα κορυφαία πανεπιστήμια

Το έργο του κορυφαίου αρχαίου φιλόσοφου είναι επίσης το δεύτερο πιο διαβασμένο βιβλίο σε όλα τα πανεπιστήμια της Αμερικής. Στη δεύτερη λίστα που αφορά όλα τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ συναντάμε και την «Ηθική» του Αριστοτέλη αλλά και την τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος». Οι δυο λίστες δημιουργήθηκαν μετά από έρευνα της εκπαιδευτικής ιστοσελίδας "Open Syllabus Explorer" στις on line βάσεις δεδομένων για τα βιβλία που μελετήθηκαν περισσότερο την τελευταία δεκαετία σε πάνω από ένα εκατομμύριο «courses» των αμερικανικών πανεπιστημίων. Τα οκτώ κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου που συνθέτουν τη λεγόμενη Ivy League της ανώτατης εκπαίδευσης στις ΗΠΑ ανήκουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα του Harvard, του Princeton, του Brown, της Pennsylvania, του Yale, του Cornell, το πανεπιστήμιο Columbia, καθώς και το Dartmouth College. Στη λίστα των συγγραμμάτων μετά την Πολιτεία του Πλάτωνα ακολουθούν: η «Σύγκρουση των Πολιτισμών» του Samuel Huntington, το «The Element of style» του William Strunk, ο «Λεβιάθαν»του Thomas Hobbes, ο «Ηγεμόνας» του Μακιαβέλι, η «Δημοκρατία στην Αμερική» του Alexis de Tocqueville, η «Θεωρία της Δικαιοσύνης» του John Rawls, το «Γράμμα από τη φυλακή του Μπέρμιγχαμ» του Martin Luther King, το «Περί ελευθερίας» του John Stuart Mill και η «Εξέλιξη της συνεργασίας» του Robert Axelrod. Σε όλα τα αμερικανικά πανεπιστήμια το βιβλίο που έχει μελετηθεί περισσότερο είναι το «The Element of style» και ακολουθεί η «Πολιτεία» στη δεύτερη θέση, ενώ στην πέμπτη θέση είναι η «Ηθική» του Αριστοτέλη. Σε αυτήν τη λίστα βρίσκεται και το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» του Μαρξ (τέταρτη θέση). «Ο Οιδίπους Τύραννος» είναι στην όγδοη θέση, μία πιο πάνω από το «Φρανκενστάιν» της Mary Shelley. «Υπάρχουν δύο τρόποι να λάβεις μόρφωση από την Ivy League» σημειώνει η εφημερίδα Washington Post, παρουσιάζοντας τη μελέτη: «Ο ένας είναι να ξοδέψεις 200.000 δολάρια για να σπουδάσεις σε ένα από τα αμερικανικά πανεπιστήμια που θεωρούνται ανάμεσα στα κορυφαία του κόσμου. Ο άλλος είναι να διαβάσεις τα βιβλία που διδάσκονται στα μαθήματα αυτών των πανεπιστημίων».

design by Nikol

Η «Πολιτεία» του Πλάτωνα είναι το βιβλίο που έχει μελετηθεί περισσότερο στα οκτώ κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ και σύμφωνα με διεθνείς αξιολογήσεις - και του κόσμου.

Βραβείο καλύτερου διαδραστικού βιβλίου

News

[ 18 ]

●

για τον Ευγένιο Τριβιζά Το δεύτερο διαδραστικό βιβλίο τού διεθνώς αναγνωρισμένου συγγραφέα Ευγένιου Τριβιζά, με τίτλο «Το Κοτσάνι του Πετροκέρασου» (“Little Emily, the Cherry Stalk and the Eraser Bombs” είναι ο αγγλικός τίτλος), απέσπασε μια σημαντική διάκριση στη διεθνή εκδοτική αγορά ηλεκτρονικών βιβλίων. Τα Kidscreen Awards, ο σημαντικότερoς φορέας βράβευσης τηλεοπτικών, κινηματογραφικών και διαδικτυακών έργων για παιδιά στις ΗΠΑ, επέλεξαν ως καλύτερο για παιδιά προσχολικής ηλικίας το έργο του Ευγένιου Τριβιζά το οποίο συναγωνίστηκαν το «Story Central» της Disney και το «My Little Poney» των Digital Playdates, διεκδικώντας τον τίτλο του κορυφαίου παιδικού ηλεκτρονικού βιβλίου της χρονιάς. Πρόκειται για μια μεγάλη επιτυχία αν αναλογιστεί κανείς τα χιλιάδες ηλεκτρονικά βιβλία για παιδιά που κυκλοφορούν στην παγκόσμια αγορά. Την καλλιτεχνική επιμέλεια, εικονογράφηση και σκηνοθεσία υπογράφει ο βραβευμένος σκηνοθέτης, animator και ισόβιο μέλος της Ακαδημίας Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών, Παναγιώτης Ράππας, και τη διεύθυνση παραγωγής o βετεράνος παραγωγός ταινιών κινουμένων σχεδίων στην Αμερική Hal Waite, συνεργάτες και οι δύο για χρόνια του Steven Spielberg.

Πρόκειται για μια απολαυστική ιστορία με θέμα τη στοργή και τη δημιουργικότητα από τον κοσμαγάπητο εθνικό μας παραμυθά, που αυτή τη φορά μας ταξιδεύει σε έναν πολύχρωμο γαλαξία με δάση από ηλιοτρόπια και ζούγκλες με πορτοκαλί ιπποπόταμους, έναν κόσμο όπου ό,τι κι αν φανταστείς μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Εκεί, ο μικρός αλλά θαυμαστός Πλανήτης των Χρωμάτων που έχει ζωγραφίσει ένας καλλιτέχνης για τη μικρή του κόρη, απειλείται από πανούργους εχθρούς, αποφασισμένους να τον αφανίσουν με βόμβες γομολάστιχας και άλλα ύπουλα υπερόπλα. Συνεχείς διαδραστικές εκπλήξεις και ένα hit τραγούδι, που δημιουργήθηκε αποκλειστικά για το διαδραστικό αυτό παραμύθι, κάνουν την ανάγνωσή του μια αξέχαστη εμπειρία. Το «Kοτσάνι του Πετροκέρασου» είναι μια ακόμα διεθνής παραγωγή της εταιρίας Ever After Tales (www.everaftertales. com), με έδρα το Λος Άντζελες, σε μια πολλά υποσχόμενη συνεργασία Ελλήνων καλλιτεχνών και Αμερικανών παραγωγών του Χόλιγουντ με τεράστια εμπειρία σε ταινίες για παιδιά. Το ηλεκτρονικό βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά κυκλοφορεί στα ελληνικά, αγγλικά και ισπανικά. Στην ελληνική εκδοχή τη συναρπαστική ιστορία ζωντανεύει η φωνή της γνωστής ηθοποιού Όλιας Λαζαρίδου.

News

Ο Ai Weiwei κλείνει την έκθεση του στη Δανία μετά τις δημεύσεις στους πρόσφυγες

Ο Κινέζος εικαστικός Ai Weiwei αποφάσισε να κλείσει την έκθεση του στην Κοπεγχάγη, διαμαρτυρόμενος για το νέο νόμο που επιτρέπει στις αρχές της Δανίας να προχωρούν σε δήμευση προσωπικών ειδών αξίας από τους πρόσφυγες.

«Ο Ai Weiwei αποφάσισε να κλείσει την έκθεσή του, Ruptures στο ίδρυμα Faurschou στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Η απόφαση έρχεται μετά την έγκριση από το Κοινοβούλιο της Δανίας της πρότασης νόμου που επιτρέπει την κατάσχεση πολύτιμων αντικειμένων και την καθυστέρηση της επανένωσης οικογενειών για αιτούντες άσυλο», αναφέρει ανάρτηση στον επίσημο λογαριασμό του καλλιτέχνη στο Instagram και το Facebook. Η έκθεση άνοιξε τις πύλες της τον Μάρτιο του 2015 και επρόκειτο να τελειώσει στα μέσα Απριλίου του 2016. Η ευαισθησία του καλλιτέχνη στην προσφυγική κρίση είναι γνωστή. Ο Weiwei βρίσκεται στη Λέσβο, γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ για τους πρόσφυγες. Ο ιδιοκτήτης της γκαλερί όπου φιλοξενείται η έκθεση είπε στη Guardian: «όταν ξύπνησα σήμερα δεν περίμενα να λάβω αυτό το τηλεφώνημα, αλλά δεν με εκπλήσσει η αντίδραση του Ai. Μου τηλεφώνησε από μία παραλία της Λέσβου, όπου εργάζεται, γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ για τους πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή». Ο Faurschou , ιδιοκτήτης της γκαλερί, είπε ότι ο Ai Weiwei «έχει φωνή και τη χρησιμοποιεί». Διάσημος, ακτιβιστής, υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Αi θεωρείται στην Κίνα ο πιο σημαντικός εικαστικός καλλιτέχνης σύγχρονης τέχνης. Είναι ένας από εκείνους που σχεδίασαν τη "Φωλιά του Πουλιού", το στάδιο στο οποίο διεξήχθησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου, έργα του έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, αλλά η τέχνη του έχει πολλές φορές «ενοχλήσει» την κυβέρνηση της Κίνας. Το 2011 φυλακίστηκε επί 81 ημέρες επειδή υπερασπίστηκε τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μετά την κράτηση, τέθηκε σε κατ 'οίκον περιορισμό, ενώ του αφαιρέθηκε το διαβατήριο. Ήταν το μόνο έγγραφο που του επιστράφηκε -τον περασμένο Ιούλιο- δίνοντάς του ξανά τη δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό.

[ 20 ]

●

News

Adele on tour

Μετά τη δημοσίευση του τρίτου άλμπουμ της "25" με το οποίο γνωρίζει τεράστια αναγνώριση και εμπορική επιτυχία, η Adele ανακοίνωσε πως θα ξεκινήσει μια τετράμηνη περιοδεία που θα αποτελείται από 36 συναυλίες σε όλη την Ευρώπη ξεκινώντας από τα τέλη Φεβρουαρίου 2016. Κάνοντας την αρχή στο Bellfast, της Βόρειας Ιρλανδίας, η τραγουδίστρια θα ταξιδέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι τα τέλη Μαρτίου, πριν περάσει στη Σκανδιναβία και σε πιο νότια μέρη στην πορεία της μέχρι το καλοκαίρι. Η τελική συναυλία έχει οριστεί για τις 16 Ιουνίου στο Antwerp, στο Βέλγιο.

[ 22 ]

●

H Miley Cyrus συναντάει το Woody Allen

διόλου τυχαία

★★★

Στο πρώτο τηλεοπτικό σίριαλ στην καριέρα του 80χρονου σκηνοθέτη. Πάντα οι «κουλτουριάρηδες» δημιουργοί και οι «σοφιστικέ» καλλιτέχνες έχουν την ανεξήγητη μανία να «ξεπλένουν» συναδέλφους τους ευρείας αποδοχής, λαϊκής κατανάλωσης και (συχνά) μέτριου ή ανύπαρκτου ταλέντου. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και το έχουμε ζήσει πολλάκις και στην Ελλάδα, από το Χατζιδάκι με το Φλωρινιώτη ως το Θεοδωράκη με το Ρέμο, τον Πάριο κι άλλους πιο απίστευτους. Αλλά και ο Miles Davis με τη Cyndi Lauper και πιο πρόσφατα οι Flaming Lips με τη Miley Cyrus. Ο κατάλογος είναι μακρύς και απολύτως ανεξήγητος διότι όλες αυτές οι συνεργασίες (που είναι δεκάδες) είναι αλήθεια πως δεν έχουν αποδώσει ούτε μια σταγόνα αξιόλογου καλλιτεχνικού έργου. Ο χρόνος και η ίδια η τέχνη απέδειξαν πως ήταν άσκοπες και αχρείαστες. Τώρα ήρθε η σειρά του Woody Allen (να άλλος ένας που έχει κάνει αρκετές τέτοιες «αμαρτίες») να συνεργαστεί με τη Miley Cyrus και να την κάνει από «Χάνα Μοντάνα» ηθοποιό απαιτήσεων (;). Βέβαια η γνωστή τραγουδίστρια ξεκίνησε ως ηθοποιός (λέμε τώρα) και μετά ήρθε το τραγούδι αλλά, και στα δύο το περιορισμένο ταλέντο είναι φανερό, όμως ο Woody Allen εδώ και καιρό δε στέκεται σε τέτοιες λεπτομέρειες κι έτσι η Miley Cyrus θα πρωταγωνιστήσει σε μία τηλεοπτική σειρά που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης (την πρώτη στη ζωή του) για το κανάλι της Amazon. Ο ίδιος λέει πως αισθάνεται τρομοκρατημένος, γιατί δεν έχει ξανακάνει τηλεόραση αλλά θέλει να δοκιμάσει. Η άλλη του επιλογή πάντως φαίνεται πολύ καλύτερη καθώς στη σειρά θα συμμετέχει και η σεναριογράφος-ηθοποιός Elaine May. Τα γυρίσματα θα ξεκινήσουν σύντομα, θα γυριστούν έξι ημίωρα επεισόδια και η υπόθεση της σειράς θα διαδραματίζεται στη δεκαετία του '60.

News Από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της χριστιανικής θρησκείας, που εσφαλμένα κατά πολλούς ταυτίζεται με την αμαρτωλή πόρνη του Ευαγγελίου η οποία μετανόησε και ακολούθησε το Λόγο του Θεού, η Μαρία Μαγδαληνή θα αποτελέσει το κεντρικό θέμα της νέας ταινίας που ετοιμάζουν οι επιτυχημένοι παραγωγοί του οσκαρικού δράματος εποχής «Ο λόγος του βασιλιά».

Ταινία για τη Μαρία Μαγδαληνή ετοιμάζουν οι παραγωγοί του «Λόγου του βασιλιά» «Η Μαρία Μαγδαληνή υπήρξε μία μοναδική, δυναμική γυναίκα στην εποχή της, που πίστεψε στον Ιησού, τον ακολούθησε, τον είδε να σταυρώνεται και να ανασταίνεται. Η ιστορία της πιστεύουμε ότι θα δώσει την ευκαιρία στο κοινό να βιώσει τα ανθρώπινα πάθη, την πίστη και την αφοσίωση που έθεσαν σε τροχιά τη σύγχρονη ιστορία», δήλωσαν οι Iain Canning και Emily Sherman της See-Saw Films, που θα εργαστούν με τη Universal για τη δημιουργία του φιλμ, τη σκηνοθεσία του οποίου θα αναλάβει ο Garth Davis. Ο τίτλος προς το παρόν παραμένει άγνωστος, όπως επίσης και το ποια ηθοποιός θα αναλάβει να ενσαρκώσει τη Μαρία Μαγδαληνή. Στο παρελθόν έχουμε δει στο ρόλο αυτό τόσο τη Joanna Dunham στο «The Greatest Story Ever Told» του 1965, όσο και τη Barbara Hershey στο «The Last Temptation of Christ» του Martin Scorsese, αλλά και τη Monica Bellucci στο «The Passion of the Christ» του Mel Gibson.

[ 24 ]

●

Αυτόματοι πωλητές

News

[ 26 ]

●

ιστο ριών Αντί να χαζεύουμε το κινητό μας τις ώρες της αναμονής στη στάση του λεωφορείου διαβάζουμε μια ιστορία από το μηχάνημα των διηγημάτων. Έχεις λίγο χρόνο περιμένοντας ένα ραντεβού ή περιμένοντας το επόμενο λεωφορείο. Σκρολάρεις άσκοπα στο κινητό σου. Μια μικρή start up στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας έχει μια άλλη πρόταση και αυτή είναι αυτόματοι πωλητές, που όμως δεν βγάζουν σοκολάτες και αναψυκτικά αλλά εκτυπώνουν μικρές ιστορίες για διάβασμα. Η ιδέα είναι του συνιδρυτή της εταιρίας Short Edition, Christophe Sibieude, ο οποίος αναρωτήθηκε κάποια στιγμή αν υπάρχει κάποιος πιο δημιουργικός τρόπος να περάσεις τον κατά τα άλλα νεκρό χρόνο αναμονής στη στάση. Οκτώ αυτόματοι πωλητές ιστοριών έχουν ήδη τοποθετηθεί στη Grenoble, ο καθένας από τους οποίους έχει τρία κουμπιά, ανάλογα με το χρόνο που έχει κανείς στη διάθεσή του: 1, 3 ή 5 λεπτά. Οι ιστορίες εκτυπώνονται αυτόματα σε ένα μακρόστενο χαρτί που μοιάζει με απόδειξη. Έτσι μπορεί να διαβαστεί ή να φυλαχτεί εύκολα, ή ακόμα και να πεταχτεί τελικά. Οι τυχαίες ιστορίες γράφονται από την κοινότητα του Short Edition και περιλαμβάνουν επίσης ποιήματα ή άλλα είδη πειραματικής λογοτεχνίας.

Τα βιβλία Ένα νέο εγχείρημα ενσωματώνει εισιτήρια συγκοινωνίας μέσα σε βιβλία, προκειμένου να ενθαρρύνει το διάβασμα -και έχει αποτελέσματα.

εισιτήρια

Οι άνθρωποι που ζουν στη Βραζιλία διαβάζουν κατά μέσο όρο μόνο δύο βιβλία το χρόνο. Για την προώθηση της ανάγνωσης, ο μεγαλύτερος εκδότης της Βραζιλίας, L & PM Editores, δημιούργησε μια συλλογή από μικρά χαρτόδετα βιβλία τσέπης που λειτουργούν επίσης ως εισιτήρια του μετρό και στοχεύουν στην ενθάρρυνση του αναγνωστικού κοινού. Με λίγα λόγια, αντί να χαζεύουμε στα κινητά, ας διαβάσουμε. Η L & PM συνεργάστηκε με την Agência Africa, για να δημιουργήσει τα Βιβλία εισιτηρίων. Τα Ticket Books είναι ουσιαστικά μια συλλογή από δέκα βιβλία που περιέχουν όμως και κάρτες για το μετρό μέσα στα εξώφυλλά τους. Κάθε βιβλίο περιέχει δέκα δωρεάν διαδρομές. Όταν αυτές εξαντληθούν, οι χρήστες μπορούν να επαναφορτίσουν τα βιβλία μέσω της ιστοσελίδας των Βιβλίων εισιτηρίων και να τα χρησιμοποιήσουν ξανά, ή να τα κάνουν δώρο σε ένα φίλο που θα ήθελαν να τον ενθαρρύνουν να διαβάζει περισσότερο. Το εγχείρημα ήταν τόσο πετυχημένο που η L & PM επεκτείνει το πρόγραμμα και σε άλλες πόλεις της Βραζιλίας. Η συλλογή βιβλίων-εισιτηρίων περιέχει ποικίλα αναγνώσματα: από τον Hamlet του Shakespeare, μέχρι ιστορίες του Sherlock Holmes και από την Agatha Christie μέχρι κόμικς του Snoopy και του πορτοκαλί γάτου Garfield. Θέλουμε κι εμείς!

News

Berlinale: σε ντοκιμαντέρ για τους πρόσφυγες η φετινή Χρυσή Άρκτος

Το ντοκιμαντέρ ιταλικής παραγωγής Fire at Sea (Fuocoammare) του Tzianfranko Rosi που πραγματεύεται το δράμα των προσφύγων στη Λαμπεντούζα της Ιταλίας απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Το ντοκιμαντέρ περιγράφει την καθημερινότητα των κατοίκων του νησιού, αλλά και των χιλιάδων προσφύγων που φτάνουν εκεί κυνηγώντας το όνειρο της Ευρώπης. «Ελπίζω ότι αυτή η ταινία θα μπορέσει να συμβάλει προκειμένου να γίνει κατανοητό ότι δεν είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να πεθαίνουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την πατρίδα μας» δήλωσε ο Rosi αφού παρέλαβε το βραβείο του, το οποίο αφιέρωσε στους ανθρώπους της Λαμπεντούζα. «Αυτή τη στιγμή όλες μου οι σκέψεις βρίσκονται σε εκείνους τους ανθρώπους που δεν κατάφεραν ποτέ να φθάσουν στη Λαμπεντούζα» προσέθεσε ο σκηνοθέτης, που είχε τιμηθεί με τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία για το ντοκιμαντέρ του Sacro GRA. Το μεγάλο βραβείο της επιτροπής έλαβε η ταινία Death in Serajevo και ο σκηνοθέτης Danis Tanovic.

[ 28 ]

●

H δανέζα ηθοποιός Trine Dyrholm τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο καλύτερης ηθοποιού για τον ρόλο της στην ταινία Kollektivet. Η Αργυρή Άρκτος καλύτερης σκηνοθεσίας απονεμήθηκε στη Γαλλίδα Mia Chansen Lab για την ταινία "Το Μέλλον" (L’ Avenir).

H Αργυρή Άρκτος καλύτερου ηθοποιού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου απονεμήθηκε στον τυνήσιο Μatz Μastoira για την ερμηνεία του στην ταινία Hédi, την πρώτη ταινία αραβικής παραγωγής που συμμετείχε στο διαγωνιστικό μέρος της Berlinale τα τελευταία 20 χρόνια. Ο Μastoira απένειμε φόρο τιμής «στο λαό της Τυνησίας» και στους «μάρτυρες της επανάστασης» του 2010- 2011 στην Τυνησία, μόλις παρέλαβε το βραβείο του. Το βραβείο σεναρίου απέσπασε ο Πολωνός Τomas Vasilefski για την ταινία "United states of Love". Το βραβείο «Alfred Bauer» απονεμήθηκε στο οκτάωρο εθνικοαπελευθερωτικό λυρικό έπος "A Lullaby to the Sorrowful Mystery" από τις Φιλιππίνες.

Θέμα

Παγκόσμια ημέρα

θεά τρου Για το θέατρο, για τη διαχρονική πορεία του, για την αναμφισβήτητη επίδρασή του στην εξελικτική διαδρομή του ανθρώπου έχουν γραφτεί πολλά. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα θεάτρου, ψάχνοντας ένα κείμενο σχετικά με αυτό ανακάλυψα ένα παλιό πρόγραμμα του «σύγχρονου ελληνικού θεάτρου» του Στέφανου Ληναίου και της Έλλης Φωτίου της περιόδου 1982-83. Στην εισαγωγή υπάρχει ένα μικρό, περιεκτικό κείμενο σχετικά με το θέατρο και τους ανθρώπους που κινούνται γύρω απ' αυτό. Μια πραγματεία έστω περιληπτική. [ 30 ]

●

• Ο ουσιαστικότερος λόγος ύπαρξης του θεάτρου είναι να βοηθάει τον άνθρωπο να σκέφτεται και όχι να χωνεύει, να γελάει και όχι να γαργαλιέται, να σαρκάζει και όχι να χασμουριέται, να κινείται και όχι να αναπαύεται, να διαλέγει και όχι να υποτάσσεται, να γίνεται τολμηρότερος, σωστότερος, καλύτερος…

• Ηθοποιός δε σημαίνει το φρούτο μιας εποχής αλλά το απόσταγμά της. Ηθοποιός δε σημαίνει «η γοητεία της προσωπικότητας», αλλά υποδούλωση της προσωπικότητας στις επιταγές του ρόλου. Γνώση της ζωής, εμπειρία, ωριμότητα, ήθος, πλατειά εγκυκλοπαίδεια μαζί με τεχνική κατάρτιση και συνεχή αυτοέλεγχο, είναι οι στοιχειακές προϋποθέσεις, οι απαραίτητες για τον ηθοποιό…

• Ο συγγραφέας δεν είναι δούλος του θιασάρχη, ούτε ο εξυπνάκιας της παρέας, ούτε ο απλός φωτογράφος της ζωής. Ο θεατρικός συγγραφέας είναι ποιητής, είναι προφήτης, είναι το χέρι που μπήγει το νυστέρι βαθειά στην πληγή, είτε δράμα γράφει είτε κωμωδία…

• Ο θεατής, το μεγάλο θεατρικό κοινό, είναι άλλοτε το μεγάλο θύμα κι άλλοτε ο μεγάλος θύτης του θεάτρου. Ο θεατής που ζητάει από το θέατρο πολλά και βρίσκει λίγα δεν ξαναπάει στο θέατρο. Ο θεατής που ζητάει λίγα και ικανοποιείται και με τα λιγότερα... είναι το είδος θεατή που βοηθά στην καταστροφή του θεάτρου…

• Το κράτος, η εξουσία, βλέπει το θέατρο ή σαν πολυτέλεια ή σαν κόκκινο πανί…ίσως γιατί η εξουσία υπηρετεί τη σκοπιμότητα ενώ το σωστό θέατρο υπηρετεί την αλήθεια… «ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ» 1970-1980

Enke

Συνέντευξη

[ 32 ]

●

Ο Enke Fezollari αναμφισβήτητα αποτελεί μια πολύ ιδιαίτερη φυσιογνωμία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Νέος σχετικά ηλικιακά, αλλά με ήδη βαρύ «χαρτοφυλάκιο» καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Με εμπνεύσεις στις σκηνοθετικές του αντιλήψεις που αν μη τι άλλο συζητιούνται πολύ και κατά τεκμήριο θετικά. Εξάλλου το όνομα του Enke «παίζει» στην καλλιτεχνική «πιάτσα» δυνατά και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Είναι αλήθεια δύσκολο να συναντηθείς με τον Enke αυτή την περίοδο, μια και στην κυριολεξία μοιράζει το χρόνο του σκηνοθετώντας την Αλεξάνδρα Παλαιολόγου στο σχεδόν κλασικό πια «Επάγγελμα Πόρνη» της Λιλής Ζωγράφου και το εμβληματικό «Που΄ναι η μάνα σου μωρή» που βασίζεται στη συγκλονιστική αυτοβιογραφία της Δήμητρας Πέτρουλα. Και συγχρόνως βέβαια ετοιμάζει τα επόμενα βήματά του. Πάντα προσεκτικά είναι αλήθεια... Θεωρώ λοιπόν ευτύχημα τη συνάντηση μου με τον Enke και τη συνέντευξη που ακολουθεί. Κατ' ουσία είναι μια συζήτηση, δεν πρόκειται για συμβατική συνέντευξη. Εκτιμώ ότι οι αναγνώστες του ΑΥΛΑΙΑ μάλλον στέκονται αδιάφοροι στις προκάτ συνεντεύξεις, στα ίδια και τα ίδια. Ίσως κάτι διαφορετικό λοιπόν... Εκμυστηρεύσεις και καταθέσεις ψυχής. Σκέψεις, σχέδια, εμπειρίες, αποφάσεις «ατάκτως ερριμμένα».

Ξεκινώντας αυτή την κουβέντα Enke, νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο να μας πεις λίγα λόγια για το ξεκίνημα, την αφετηρία του ταξιδιού σου στο χώρο του θεάτρου, της τηλεόρασης, του κινηματογράφου. Το ταξίδι, τις πιο ενδιαφέρουσες στάσεις ίσως... Αποφοίτησα το 2005 από το Κρατικό Θέατρο Βόρειας Ελλάδας. Θα έλεγα ήμουν τυχερός διότι έδωσα εξετάσεις και πέρασα ανάμεσα σε 300 μαθητές. Πέρασα στη σχολή και είχα την τύχη να έχω καθηγητές πολύ σημαντικούς ανθρώπους του θεάτρου και να μυηθώ από αυτούς στα δύσκολα μονοπάτια αυτής της τέχνης. Τυχερός που συνάντησα στη σχολή τον Ανδρέα Βουτσινά, το Σίμο Κόκκαλα, την Αναστασία Εμφανίζου και άλλους που φυσικά διαδραμάτισαν μεγάλο ρόλο στην ενηλικίωση και εκπαίδευση μου. Από τα μικράτα μου στην Αλβανία όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια ήθελα να γίνω χορευτής κλασικού μπαλέτου...η μητέρα μου που προφανώς από ένστικτο κατάλαβε ότι είχα κλίση στα καλλιτεχνικά με έβαλε σε σχολή μπαλέτου. Η κατάρρευση όμως του καθεστώτος και η οικονομική κατάρρευση τσάκισαν και συνέτριψαν το όνειρο σε χρόνο "ντετέ" θα έλεγα, σε μια αργκό φράση. Οπότε από τη μια το μικρόβιο κατά κάποιο τρόπο το κουβαλούσα. Αποφοίτησα λοιπόν και επέστρεψα μετά τις σπουδές στην Αθήνα όπου έμενα πριν και άρχισα να ασχολούμαι με εργαστήρια υποκριτικής και να παρακολουθώ μαθήματα υποκριτικής και τραγουδιού. Οι πρώτες συνεργασίες ήρθαν στο χορό συμμετέχοντας σε χοροθεατρικές παραστάσεις. Σύντομα η μεγάλη μου συνεργασία ήταν με το Σωτήρη Χατζάκη ο όποιος τύχαινε να είναι και δάσκαλος μου στη σχολή, με πήρε στο έργο του Αριστοφάνη "Θεσμοφοριάζουσες" σε μουσική Σταμάτη Κραουνάκη, ως μέλος του χορού. Θα έλεγα ότι ήταν μεγάλο δώρο να πατάς ως νέος ηθοποιός τα χώματα της Επιδαύρου, ...μαγεία. Συνεργάστηκα ξανά με το Εθνικό Θέατρο στη Παιδική Σκηνή, με το Θέατρο του Νέου Κόσμου, Εξαρχείων, Από Μηχανής, Τεχνόπολις, Εθνικό, Χώρα. Συνεργάστηκα με σπουδαίους σκηνοθέτες ως ηθοποιός όπως είναι: η Ρούλα Πατεράκη, ο Σωτήρης Χατζάκης, ο Νίκος Μαστοράκης, η Κατερίνα Μπερδέκα, η Ελένη Αγγελοπούλου και άλλοι. Σταθμός για μένα ήταν ο Ρίτσος, ένας μονόλογος από την "Τέταρτη διάσταση" τον οποίο ερμήνευσα στα αλβανικά κάτω από τις σκηνοθετικές μπαγκέτες της Ελένης Αγγελοπούλου. Φυσικά όλες οι συνεργασίες μόνο μου έδωσαν, ακόμα και οι δυσκολίες με έκαναν πιο δυνατό θα έλεγα, έμαθα τι να απορρίπτω και τι να κρατάω μέσα και έξω μου. Το 2009 σκηνοθετώ για πρώτη φορά μια performance για τους μετανάστες με τη Σωτηρία Λεονάρδου η όποια ήταν μια από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές μου.Από το 2011 στρέφομαι στη σκηνοθεσία και κάνω την πρώτη μου ολοκληρωμένη δουλειά: "Παρέλαση της Λούλας Αναγνωστάκη στο Θέατρο του Νέου Κόσμου με τη Βασιλική Τρουφάκου και το Μάνο Καρατζογιάννη. Έτσι συνέχισα να σκηνοθετώ και στο διάβα μου ήρθαν έργα και συνεργάτες που χωρίς αυτούς δε θα κατάφερνα τίποτα. Σημαντικές συνεργασίες για μένα ήταν όλες. Θα σταθώ στην "Αγγέλα" του Σεβαστίκογλου, στο Σάκη Σερέφα, στο Κρατικό, όπου ο Χατζάκης με κάλεσε και μου έδωσε τη δυνατότητα να σκηνοθετήσω δυο σημαντικά έργα, και να επιστρέψω στο Κ.Θ.Β.Ε. Μεγάλη στιγμή για μένα, γιατί εκεί συνάντησα σπουδαίους ανθρώπους. Στη συνέχεια σκηνοθέτησα τον "ερωτευμένο Μπέργκμαν" με πρωταγωνιστή το Δάνη Κατρανίδη, τον "Πλατόνοφ" του Τσέχωφ (στο Cartel), την "Αληθινή απολογία του Σωκράτη" του Κώστα Βάρναλη, σε μουσική Σταμάτη Κραουνάκη, τη "Μπερνάρντα Άλμπα", πέρυσι τον "Άμλετ" στην Αλβανία (Εθνική Πειραματική Σκηνή Αλβανίας), το "Επάγγελμα Πόρνη" της Λιλής Ζωγράφου με την Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, και φέτος συνεργάζομαι με τη Βέρα

Κρούσκα και τη Σοφία Αδαμίδου στο «Που 'ναι η μάνα σου μωρή» της Δήμητρας Πέτρουλα..., και άλλα πολλά που δυστυχώς δεν μπορώ να γράψω. Ζεις στην Ελλάδα της πολύπλευρης κρίσης. Κρίση οικονομική, κρίση πολιτική, κρίση πολιτιστική. Κρίση αξιών. Πόσο αυτό το περιβάλλον μπορεί να εμπνεύσει έναν καλλιτέχνη, ένα δημιουργό, ώστε να βρει πρόσφορο έδαφος για να δημιουργήσει. Πως το βιώνεις εσύ όλο αυτό; Είμαστε όλοι υπέρμαχοι των ιδεών και των αξιών μας. Είμαστε η γενιά που, μην ξεχνάμε, βγήκε στο τέλος των επιχορηγήσεων. Το κράτος δεν μας βοήθησε ποτέ. Η γενιά μου απασχολείται και σε άλλες δουλειές για να συντηρηθεί. Τώρα πολύ περισσότερο από κάθε άλλη εποχή παλεύουμε σαν Δον Κιχώτες κόντρα σε υπαρκτούς και φανταστικούς ανεμόμυλους και απέναντι σε ιδρυματοποιημένα ιδρύματα. Αγωνιζόμαστε με τον ιδρώτα μας και το κεφάλι ψηλά. Ώρες ώρες σκέπτομαι, στέκομαι και λέω τι κάνω; Μας επηρεάζει η πραγματικότητα, η προσφυγική κρίση, η ανεργία, τα μνημόνια, η πολιτική αστάθεια και η υποκρισία των πολιτικών. Χθες το βράδυ μια ελληνίδα μητέρα με το παιδί της έψαχνε στα σκουπίδια, αυτό με τσάκισε, έβαλα τα κλάματα, ήθελα να ουρλιάξω. Καθημερινά άνθρωποι χάνουν τα κεκτημένα τους. Από την άλλη λες θα συνεχίσω το έργο μου, να σταθώ, να δώσω ελπίδα, να αλλάξω τον κόσμο και συνεχίζεις... Με ποια κριτήρια αποφασίζεις συνήθως να ξεκινήσεις μια σκηνοθετική δουλειά. Ποια είναι τα αδιαπραγμάτευτα στάνταρ σου, πως ορίζεις τις συνισταμένες των συνεργασιών σου; Καταρχήν το έργο: με ενδιαφέρουν τα κλασικά κείμενα και η ελληνική δραματουργία. Ξεκινώ επίσης από τους συνεργάτες και τα πρόσωπα. Ένα κριτήριο είναι τα βιώματα μου και το τι θέλω να πω, για ποια ιδανικά και αξίες να μιλήσω, για την επικαιρότητα και φυσικά τα έργα να αφορούν το σήμερα. Βέβαια η παραγωγή πρέπει να πληροί κάποια στάνταρ αν και σ' αυτό έχουμε γίνει κατσαρίδες, "με τα ελάχιστα στον ουρανό του τίποτα" που λέει η Ρουκ. Αστειεύομαι, σαφώς πρέπει να ζούμε από αυτό που κάνουμε, πάντα όμως προκύπτουν δυσκολίες, υπάρχουν αδιέξοδα... Όπως όταν έρχονται οι λογαριασμοί μου, όταν έργα και συνεργασίες που ονειρεύομαι δεν πραγματοποιούνται λόγω οικονομικών συνθηκών, όταν κάνεις προτάσεις σε οργανισμούς δημοσίου και δεν σου απαντάνε σε ό,τι αφορά τις όποιες προτάσεις σου. Πάντα αξιοποιώ τα βιώματά μου και την κουλτούρα από τις πατρίδες μου, την Ελλάδα και την Αλβανία. Αφήνω χώρο στο συγγραφέα και το έργο του και εγώ με τους συνεργάτες μου τραβάμε το γολγοθά της παράστασης.

Συνέντευξη

Enke

Ποια είναι τα πρότυπά σου, τα σκηνοθετικά στο παγκόσμιο θέατρο; Υπάρχουν Έλληνες σκηνοθέτες των οποίων τη δουλειά παρακολουθείς με ενδιαφέρον. Ποια παράσταση που παρακολούθησες πρόσφατα σε ενθουσίασε; Θαυμάζω το Nekrošius, έχω παρακολουθήσει γερμανικό Θέατρο, μου αρέσει πολύ ο Kastorf, ο Richter. Κυρίως παρακολουθώ χοροθέατρο και θαυμάζω τον Alain Platel, τον Οstermagier, φυσικά όχι όλα τα έργα του, τους Rimini Protokoll κ.α. Στην Ελλάδα θαυμάζω τις δουλειές του Τερζόπουλου, της Πατεράκη, του Παπαβασιλείου. Πρόσφατα είδα την «Magda Goebbels» σε σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου και με συνεπήρε.

Eπίσης εκτιμώ τον Καραθάνο και τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο.

[ 34 ]

●

Ποιους ηθοποιούς θα ήθελες να σκηνοθετήσεις αλήθεια, ποιο έργο αποτελεί για σένα καλλιτεχνικό απωθημένο; Θεωρώ ότι στην Ελλάδα έχουμε εξαιρετικούς ηθοποιούς, δεν θα ήθελα να αναφέρω ονόματα γιατί πραγματικά ο κατάλογος είναι μακρύς... θα σας πω κάτι τρελό θα ήθελα να σκηνοθετήσω τη Jessica Lange στο θέατρο, χεχεχεχε... Να κάνω τραγωδία στην Επίδαυρο, αυτό είναι το απωθημένο μου...

Τι είναι αυτό που σε ενθουσιάζει, σε απογειώνει στη δουλειά σου, τι είναι αυτό που σε πιέζει και σε στεναχωρεί σ' αυτή. Η μαγεία της διαδικασίας της πρόβας, η ανάγνωση και η έρευνα για το συγγραφέα, την εποχή και το έργο του, η μεταμόρφωση των ηθοποιών μου, το χτίσιμο και η πρεμιέρα, οι αντιδράσεις του κοινού και η αποδοχή του έργου με ενθουσιάζουν. Βέβαια οι τέχνες ακόμα και σε περιόδους κρίσης και μεγάλης φτώχειας συνεχίζουν την πορεία τους. Η μεγαλύτερη κρίση που βιώνουμε είναι αυτή των αξιών, των ιδεών και των ηρώων που δεν υφίστανται πια ανάμεσά μας. Υπάρχει μια συρρίκνωση στον τομέα του θεάτρου. Από τη μια έχουμε τρεις μεγάλους οργανισμούς και από την άλλη ένα μεγάλο αριθμό κολεκτίβας και ομάδων που παλεύουν μόνες τους. Υφίσταται μια ψαλίδα που έχει πια μεγαλώσει με αποτέλεσμα τα πράγματα να γίνονται πια με μεγάλες θυσίες. Όλα τα παραπάνω με απογοητεύουν. Φυσικά πάντα ελπίζω και δεν το βάζω ποτέ κάτω. Η τέχνη πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με όσα συμβαίνουν στην κοινωνία. Είτε ένα βήμα πριν, είτε συμπορευόμενη, ανακαλύπτοντας πτυχές και θέτοντας προβληματισμούς και διλήμματα για το χτες, το σήμερα και το αύριο. Βέβαια τις απαντήσεις τις δίνει ο καθένας μας φεύγοντας από το θέατρο. Αλλά σαφώς η τέχνη μάς κάνει «χερουβείμ» για μία, δύο ώρες όσο διαρκεί η θεατρική επικοινωνία. Μας μεταμορφώνει σε ένθεα πλάσματα. Μας μαγεύει και μας κάνει πάλι παιδιά που ανακαλύπτουμε τα πράγματα, όπως τότε που ήμασταν μικρά και βάζαμε τα χέρια στη φωτιά ή χαμογελούσαμε κοιτώντας με τα αγγελικά μάτια της καθαρής μας ψυχής.

News

Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

Θεσ σαλο νίκης Το 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης "Εικόνες του 21ου Αιώνα" θα πραγματοποιηθεί από τις 11 έως τις 20 Μαρτίου 2016.

[ 36 ]

●

Το φεστιβάλ έχει στόχο να πληροφορήσει, να ευαισθητοποιήσει και να ενεργοποιήσει το κοινό σε κρίσιμα θέματα που απαιτούν την κριτική στάση και την ενεργή συμμετοχή του. Αυτό θα το πετύχει μέσα από ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει ταινίες τεκμηρίωσης από όλο τον κόσμο, αφιερώματα καθώς και παράλληλες δράσεις: ανοιχτές συζητήσεις, ομιλίες, masterclasses. Σημαντική θέση στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ έχουν τα ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής. Ο βασικός κορμός του προγράμματος του Φεστιβάλ αποτελείται από τις ακόλουθες ενότητες: Μικρές αφηγήσεις, Πορτρέτα, Κοινωνία, Τέχνες, Καταγραφή της μνήμης, Περιβάλλον, Ανθρώπινα δικαιώματα, Όψεις του κόσμου, Μουσική. Επίσης, δυναμικό παρών και φέτος δίνει η Αγορά ντοκιμαντέρ / Doc market στο 18ο ΦΝΘ το οποίο λειτουργεί ως τόπος γόνιμης συνάντησης δημιουργών και επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου (αγοραστές, διανομείς, sales agents). www.filmfestival.gr

Θέμα

8 Μάρτη-παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας :δε γιορτάζουμε,

τιμούμε και θυμόμαστε Καλύτερα να είσαι λιοντάρι για μια μέρα, παρά πρόβατο για όλη σου τη ζωή !

Ο δρόμος για τις γυναίκες και την καθιέρωση των δικαιωμάτων τους είναι ασφαλώς μακρύς, όπως ήταν άλλωστε ο δρόμος από την «κουζίνα στο Διάστημα». Σε κάθε περίπτωση, η 8η Μαρτίου -Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας- είναι μία ημέρα υπενθύμισης της προόδου αυτής, καθώς επίσης και των αναρίθμητων παραδειγμάτων κουράγιου και θάρρους που στέλνουν καθημερινά απλές γυναίκες στις χώρες τους. Αφορμή για να γράψω αυτό το κείμενο, παρ' όλο που καμία σχέση δεν έχω με το σπορ, στάθηκαν κάποια ραδιοφωνικά σχόλια που άκουσα το πρωί στο ραδιόφωνο από γυναίκα δημοσιογράφο, που κατά τ' άλλα εκτιμώ για το επίπεδο και τη μαχητικότητά της. Ούτε λίγο ούτε πολύ η συγκεκριμένη κυρία αρνήθηκε να δεχτεί χρόνια πολλά συναδέλφου της για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Και αν έλεγε δε γιορτάζουμε αλλά τιμούμε, θα συμφωνούσα απόλυτα.

[ 38 ]

●

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, έχει έντεχνα διαστρεβλωθεί και παραποιηθεί κυρίως από τα ΜΜΕ η ιστορία του Γυναικείου Κινήματος, σε βαθμό που οι νέες κοπέλες έχουν μεσάνυχτα για τους γυναικείους αγώνες και οι νέοι άντρες "αγρό αγοράζουν", οι πιο πολλοί τουλάχιστον.

Θα επιχειρήσω μια όσο γίνεται πιο σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Γυναικείου Κινήματος, σαν έναν ελάχιστο φόρο τιμής σ' αυτές που τόσα υπέφεραν και τόσο αγωνίστηκαν για να μπορούμε σήμερα εμείς, ακόμα κι από δω να μιλάμε ελεύθερα, ακόμα κι αν έχουμε πολύ δρόμο μπροστά. Ό,τι όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι, επιστήμονες, διανοητές, ποιητές, καλλιτέχνες και κυρίως οι "Άγιοι Πατέρες" διακατέχονταν από έναν απίστευτο μισογυνισμό, το ξέρουμε όλοι.

Καφαντάρη 7, Καλαμαρία

Θέμα Οι κληρικοί της Μεσαιωνικής Γαλλίας ταύτιζαν τη γυναίκα με το σατανά. Την εποχή της Αναγέννησης η υπόσταση της γυναίκας ήταν ακόμα σε αμφισβήτηση. Τον καιρό των ζυμώσεων της Επανάστασης στη Γαλλία άρχισαν να αναπτύσσονται κάποια φεμινιστικά ρεύματα, από την Olympe de Gouges και τον Condorcet που το 1788 ζητούσε πολιτικά δικαιώματα για τις γυναίκες. Έτσι η Συντακτική Συνέλευση συνέταξε το 1791 τη διακήρυξη των δικαιωμάτων της γυναίκας και πολίτη, απ' όπου το περίφημο άρθρο 10: "Η γυναίκα έχει δικαίωμα ν' ανεβαίνει στο ικρίωμα, πρέπει λοιπόν να έχει το δικαίωμα ν' ανεβαίνει και στο βήμα". Και είναι αλήθεια πως η Olympe de Gouges εξασφάλισε για τον εαυτό της μόνο το πρώτο δικαίωμα και πέθανε το 1793 στις 3 του Νοέμβρη στη γκιλοτίνα. Στην Αγγλία η κατάσταση ήταν παρόμοια. Το 1857 η Barbara Lei Smith έστειλε μια επιστολή στους Times με τίτλο"λευκές σκλάβες" και περιγράφει τη φοβερή εκμετάλλευση των γυναικών που δούλευαν σαν γκουβερνάντες. Σύμφωνα με μια απογραφή του 1841 υπήρχαν 100.000 μοδίστρες που δούλευαν 15 ώρες την ημέρα και σε περίοδο μεγάλης δουλειάς και όλη τη νύχτα. Τα νηματουργεία ήταν μια κόλαση. Οι έγκυες γεννούσαν στα εργοστάσια την ώρα της δουλειάς και πολλές απ' αυτές απέβαλαν. Στα ανθρακωρυχεία της Σκωτίας και της Ουαλλίας, καθώς και στα ορυχεία χαλκού της Κορνουάλης δούλευαν χιλιάδες νέες, κυρίως κοπέλες, με μεροκάματα πολύ μικρότερα από εκείνα των αντρών. Στη Γερμανία η ίδια κατάσταση. Στη ζωή της γυναίκας κυριαρχούν τα τρία κάπα: kinder, kuche, kirche...που σημαίνει παιδιά, κουζίνα, εκκλησία.

[ 40 ]

●

Θέμα Στη Ρωσία την ίδια εποχή η κατάσταση της γυναίκας ήταν αξιοθρήνητη όπως την παρουσιάζουν συγγραφείς σαν τον Gorky και τον Anton Chekhov. Ο μέσος όρος ζωής των γυναικών το 1913 ήταν τα 33 χρόνια. Η τεράστια πλειοψηφία των γυναικών ήταν αναλφάβητη. Μετά την Επανάσταση του Οκτώβρη και από την πίεση των γυναικείων σωματείων δημιουργήθηκαν οι πρώτοι νόμοι που παραχωρούσαν δικαιώματα και σημαντικά προνόμια στις γυναίκες. Στην Κίνα ίδια και χειρότερα. Τις έβαζαν να περπατούν με δεμένα πόδια και νόμιζαν ότι αυτό ήταν στοιχείο ομορφιάς, ενώ ήταν η απόλυτη υποταγή. Στην Αμερική το 1854 η Βουλή της Νέας Υόρκης εναντιώθηκε στη γυναικεία ψήφο με την παρακάτω απόφαση:"Αν οι γυναίκες ψηφίζουν το ίδιο κόμμα με τον άντρα τους, δε χρειάζεται να ψηφίσουν. Αν όχι, διασπάται η οικογένεια, οπότε ας μην ψηφίσουν. Αν είναι ανύπαντρες είναι φοβερά άτυχες, ας ξαναπροσπαθήσουν". Στην Ελλάδα το φεμινιστικό κίνημα ξεκίνησε με την Αιμιλία Κτενά και την Καλλιρόη Κεχαγιά. Το 1897 η Καλλιρόη Παρρέν, δημοσιογράφος από το Ρέθυμνο της Κρήτης, άρχισε έντονη κοινωνική δράση, δημοσιεύοντας άρθρα για την εκπαίδευση και τη χειραφέτηση της γυναίκας. Τελικά δικαίωμα ψήφου στις Eλληνίδες δόθηκε το 1952 με το Νόμο 2151/52. Η τελευταία Ευρωπαία που πήρε δικαίωμα ψήφου είναι η Ελβετίδα, μόλις το 1971. Άργησαν όμως πολύ τα δικαιώματα των Eλληνίδων. Το 1982 πήρε η αγρότισσα σύνταξη και άρχισε να συμμετέχει και να ψηφίζει στους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Ψηφίστηκε το νέο οικογενειακό δίκαιο που καθιέρωσε την ισότητα στην οικογένεια. Το 1984 ψηφίστηκε νόμος που ορίζει αυτεπάγγελτη δίωξη για το έγκλημα του βιασμού. Το 1986 ψηφίστηκε ο νόμος που νομιμοποιεί την άμβλωση. Παρ' όλα αυτά τα τελευταία χρόνια μια νεοσυντηρική επίθεση που ξεκινά από την Αμερική του Μπους και καταλήγει στην εκκλησία, με αντιεπιστημονικές θεωρίες για τα δικαιώματα του εμβρύου και το σλόγκαν "η έκτρωση είναι φόνος", χτυπά τα κεκτημένα μας. Στις 25 του Απρίλη του 2004, 1.000.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στην Ουάσιγκτον, για το δικαίωμα στην έκτρωση και τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης και ισοτιμίας είναι ένα ζήτημα που δεν εξαντλείται στο μικρό αυτό κείμενο. Θα μπορούσα να γράφω ώρες παραθέτοντας στοιχεία ανατριχιαστικά. Σήμερα μόλις ανακοινώθηκε επίσημα ότι πρώτη αιτία θανάτου γυναικών στον πλανήτη είναι η βία. Και μάλιστα μέσα στην οικογένεια!

[ 42 ]

●

Μερικά στατιστικά στοιχεία από τις εκθέσεις του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μιλούν από μόνα τους: • 1.000.000.000 γυναικών έχει ξυλοκοπηθεί και έχει αναγκαστεί να κάνει σεξ χωρίς τη θέλησή του κατά τη διάρκεια της ζωής του.

• Μία στις πέντε γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού κατά τη διάρκεια της ζωής της.

• Στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ το 2016, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων γυναικών έπεσε θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης.

• Περισσότερα από 135.000.000 γυναίκες και κορίτσια, με απίστευτα πρωτόγονες μεθόδους, εντελώς ανθυγιεινές, έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή για να μην απολαμβάνουν το σεξ, όπως περιγράφει ο πρώην Υπουργός Πολιτισμού και Παιδείας της Γαλλίας, Zak Lang, στο βιβλίο του "Αύριο οι Γυναίκες". Στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στη Σουηδία και στον Καναδά ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων είναι παράνομος και κρίνεται από κακουργιοδικείο. Ο εκτελεστής της επέμβασης, αλλά και οι γονείς, τιμωρούνται με φυλάκιση. Έτσι λοιπόν σήμερα πράγματι δε γιορτάζουμε. Είναι όμως ημέρα μνήμης η 8η του Μάρτη για τους αγώνες των γυναικών όλου του κόσμου. Η 8η του Μάρτη καθιερώθηκε ως "Διεθνής Ημέρα των εργαζόμενων Γυναικών" το 1910 με πρωτοβουλία της Γερμανίδας σοσιαλίστριας επαναστάτριας Clara Zetkin,που έκανε την πρόταση στο Παγκόσμιο Συνέδριο Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη. Στις 8 Μάρτη του 1857 είχε πνιγεί στο αίμα η εξέγερση που είχαν κάνει οι εργάτριες στον ιματισμό. Αλλά και το 1910 οι υφαντουργίνες στη Νέα Υόρκη έκαναν απεργία που είχε ονομαστεί "η εξέγερση των 20.000". Και στη Ρωσία στις 8 του Μάρτη του 1917, 200.000 εργάτριες υφαντουργίας ξεκίνησαν την επανάσταση στην Πετρούπολη. Θα τελειώσω με τα λόγια του Trotsky: "Αν θέλουμε να αλλάξουμε τις συνθήκες της ζωής, πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια των Γυναικών" και του Máo: "Η γυναίκα είναι το άλλο μισό του ουρανού". Και όχι...δεν είμαι αριστερή, δεν εξυπηρετώ καμιά σκοπιμότητα και κανένα σκοτεινό συμφέρον...είμαι απλά μια γυναίκα σαν όλες μας, που πονάω και αγαπώ όλες τις γυναίκες του πλανήτη και συμπάσχω μαζί τους. Αλλά τιμώ και δεν ξεχνώ τις μπροστάρισσες... Μια φίλη σας...

Aφιέρωμα

[ 44 ]

●

lohraW ydnΑ

Αndy Warhol

Ο βασιλιάς της pop art

Κανένας άλλος καλλιτέχνης στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα δεν ήταν τόσο διάσημος και παρεξηγημένος όσο ο Andy Warhol. Ταυτόχρονα ήταν ο πιο προσιτός, αινιγματικός, ευθύς, απατηλός, απλοϊκός, και ο πιο άγρια ειρωνικός καλλιτέχνης της εποχής του, ο οποίος 20 χρόνια μετά το θάνατό του παραμένει εξαιρετικά σύγχρονος. Κατανοώντας, όσο κανένας άλλος πριν ή μετά, τη λειτουργία της δόξας σε μία μαζική κοινωνία, μας ανάγκασε να αντιμετωπίσουμε το φαντασιακό επαναπροσδιορισμό του κόσμου μέσα στον οποίον ζούμε. Προσωπικότητα πολυσχιδής, ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της ποπ αρτ άρχισε να ασχολείται με το σχέδιο ήδη από τον πρώτο καιρό που σπούδαζε τέχνη στο γενέθλιο τόπο του, το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Andrew Warhola . Ο Warhol γεννήθηκε το 1928 από γονείς μετανάστες προερχόμενους από την Ανατολική Ευρώπη. Ο Andy ήταν ένα «εύθραυστο» και μοναχικό παιδί. Η μητέρα του στάθηκε δίπλα του φροντίζοντάς τον στις δύσκολες αρρώστιες που πέρασε, προστατεύοντάς τον ακόμα από τα πειράγματα των συνομηλίκων του μια και δεν συμμετείχε στα παιχνίδια και τα σπορ. Τα παιδικά του χρόνια συνέπεσαν με τη μεγάλη οικονομική κρίση της δεκαετίας του '30, γεγονός που τον ανάγκασε να αποκωδικοποιήσει από μικρή ηλικία το πως λειτουργούσε ο κόσμος προκειμένου να επιβιώσει. Τα αποτελέσματα αυτής της γνώσης μπορούμε να αναγνωρίσουμε στην τέχνη του, προϊόν μιας τέτοιας βιωματικής σπουδής. Ζωγράφος, σκηνοθέτης, συγγραφέας, εκδότης, μουσικός παραγωγός, ηθοποιός και μοντέλο ήταν ένας από τους ιδρυτές της ποπ αρτ και ο μεγαλύτερος από τους ποπ καλλιτέχνες. Μεγαλώνοντας σπούδασε τέχνη στο Carnegie Institute of Technology και δεν δυσκολεύτηκε μετά την αποφοίτησή του το 1949 να βρει δουλειά ως σκιτσογράφος σε περιοδικά μόδας όπως το «Glamour» και το «Harper's Bazaar». Στα τέλη της δεκαετίας του '40 συνειδητοποίησε τις ομοφυλοφιλικές του τάσεις. Δεν είναι τυχαίο που η δουλειά του εκείνη την περίοδο χαρακτηρίζεται από μια έκφραση σεξουαλικής και καλλιτεχνικής αφύπνισης. Αργότερα μεγεθύνει κομμάτια από κόμικς, καθώς και άλλα στοιχεία της ποπ κουλτούρας από εφημερίδες και διαφημίσεις περιοδικών και τα μετατρέπει σε πίνακες όπως η «Coca Cola» και το «Τηλέφωνο» (1960), τα «Κουτιά από σούπα Cambell's» (1960-'62). Εκείνη την περίοδο υιοθετεί και την τεχνική της μεταξοτυπίας με εικόνες κατευθείαν επάνω στον καμβά, χρησιμοποιώντας ως θέμα εμπορικές στάμπες και άλλες φωτογραφίες. Συνεχίζει με τη φρενήρη δραστηριότητά του στο περίφημο «Εργοστάσιο» στο κεντρικό Μανχάταν όπου δημιουργεί μαζί με τους «οπαδούς» του μεγάλων διαστάσεων πίνακες, γλυπτά και ταινίες. Τότε η ηθοποιός Βάλερι Σολάνας, μια «ασταθής ψυχολογικά προσωπικότητα», θα τον πυροβολήσει τραυματίζοντάς τον σοβαρά. Τα σχέδια που έκανε τη δεκαετία του 1950, έχοντας εγκατασταθεί πλέον στη Νέα Υόρκη, προκάλεσαν το ενδιαφέρον της αγοράς τέχνης, παρά το γεγονός ότι εκτίθονταν συνήθως σε μικρές γκαλερί, κάνοντας το Warhol ευκατάστατο εμπορικό καλλιτέχνη. Με το σχέδιο ασχολήθηκε ξανά το 1972, παρουσιάζοντας τη γνωστή σειρά με τον κινέζο πρόεδρο Mao Zedong, ωστόσο ως το 1987, χρονιά του αιφνίδιου θανάτου του, τα σκίτσα του έμελλε να αποτελέσουν μια από τις λιγότερο γνωστές και λιγότερο επιτυχημένες εμπορικά πτυχές του έργου του. Ίσως επειδή ο ίδιος απέφευγε επιμελώς να τα πουλήσει, κρατώντας τα στην προσωπική του συλλογή, υπήρξε μεταξύ άλλων μανιώδης συλλέκτης ως μέρος μιας περισσότερο προσωπικής έκφρασης στην οποία επιδιδόταν με επιμονή ως το τέλος της ζωής του αδιαφορώντας για την εμπορικότητά της. Ο Warhol εφηύρε την εικόνα του εαυτού του, «πλάσμα της φαντασίας» όπως αυτοχαρακτηριζόταν, ένα έξυπνο «κατασκεύασμα» που περιφερόταν από ντισκοτέκ σε κινηματογραφικές λέσχες, επιδείξεις μόδας, γκαλερί και εκδηλώσεις των ΜΜΕ.

Aφιέρωμα Δυστυχώς την ευφυή κοσμικότητα, την από φύση μισανθρωπία και το δημιουργικό φλερτ του "πονηρού" Warhol με την ελαφρότητα, οι στρατιές από κοσμικές ρέπλικες που ακολούθησαν κατάφεραν να μετατρέψουν σε εκατομμύρια φτηνές πόζες ματαιοδοξίας, που προκαλούν ναυτία. Ακολουθούν οι αυτοπροσωπογραφίες του, τα πορτρέτα κατά παραγγελία, η εμμονή του με το θάνατο με έργα που έχουν ως θέμα τους αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, η παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών και βίντεο (με το μοναδικό φιλμ «Empire» στο οποίο κινηματογραφούσε με μία σταθερή κάμερα το Empire State Building για οκτώ ώρες). Eπιστρέφει στη ζωγραφική με πίνακες που αναπαριστούν νεκροκεφαλές και με τα πορτρέτα του Κινέζου προέδρου Mao Zedong με την ευκαιρία της επίσκεψης του προέδρου Νixon στην Κίνα. Συνεχίζει το έργο του στο περιοδικό «Interview», όπου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80 παρουσίαζε μια σειρά από έργα χρησιμοποιώντας εικόνες από όπλα, μαχαίρια, σταυρούς και το σύμβολο του δολαρίου.

Mε τη σειρά αυτή ο Warhol πέρασε από τη λαϊκή σημειολογία σε αντικείμενα σύμβολα. Με την πλατινένια περούκα και τις εκκεντρικότητες, ο Αndy Warhol προκαλούσε τα όρια μεταξύ τού τι είναι αληθινό στην τέχνη και τι αντίγραφο. Έγινε ο ίδιος το έργο τέχνης του, φροντίζοντας να ενημερώνεται για όλους, να βρίσκεται στα σωστά πάρτι, να ζωγραφίζει τα πορτρέτα των «σωστών» διάσημων και πλούσιων ανθρώπων, να βρίσκεται στην κορυφή της επικαιρότητας, ανοίγοντας την εποχή των δημόσιων σχέσεων που πλέον διανύουμε. Κυνικός και λαμπερός ο Αndy Warhol, ο καλλιτέχνης που άλλαξε την πορεία της τέχνης του 20ού αιώνα «καθιερώνοντας» για τον καθένα το δικαίωμα σε δεκαπέντε λεπτά διασημότητας, παραμένει επίκαιρος είκοσι χρόνια μετά το θάνατό του. Ο γιος φτωχών Τσέχων μεταναστών από το Πίτσμπουργκ που κατάφερε να γίνει το ίνδαλμα της γενιάς του αμερικανικού ονείρου, διατύπωσε βροντερά με τέχνη και δημόσιες σχέσεις πως όλα είναι δυνατά, αρκεί να ρισκάρεις. Κατάφερε καίριο πλήγμα στην ιεροποίηση της μοναδικότητας του έργου τέχνης. Από την επιρροή του - εν γένει στην πορεία της τέχνης που πήρε το δρόμο του καθημερινού, του λαμπερού, του καταναλωτικού, του επικοινωνιακού - δεν ξέφυγαν ούτε οι εκπρόσωποι της ελληνικής εικαστικής σκηνής. «Αν το σκεφτείς καλά, τα πολυκαταστήματα είναι ένα είδος μουσείου» έλεγε ο ίδιος. «Η ζωγραφική είναι δύσκολη. Θα ήθελα να είμαι μηχανή». Μετέτρεψε το σπίτι του σε εργοστάσιο - έτσι το έλεγαν. Αντί να ζωγραφίζει, έπαιρνε έτοιμες φωτογραφίες, ετικέτες λαϊκών καταναλωτικών αγαθών όπως η σούπα Campell, η Coca - Cola, τα πορτρέτα των δημοφιλών σταρ όπως η Merlin, ο Elvis, η Jackie και οι drag queens αδιακρίτως, φωτογραφίες ατυχημάτων και βίαιων συγκρούσεων σε διαδηλώσεις από τις εφημερίδες ταμπλόιντ και τις τύπωνε με την τεχνική της έγχρωμης μεταξοτυπίας σε καμβά, χρησιμοποιώντας μια στρατιά από βοηθούς, φίλους και άσχετους που συνέρρεαν στο εργοστάσιό του. Ακόμα και την υπογραφή του βαριόταν να βάλει.

H συνάντηση των Velvet Underground με τον Αndy Warhol ήταν καθοριστική καθώς απογείωσε τη φήμη τους. Ο "Πάπας" της Pop υπήρξε ο μάνατζερ τους, διοργάνωσε τις περιοδείες τους σε όλη την Αμερική και τον Καναδά αποσπώντας εντυπωσιακές κριτικές. Ο Warhol ήταν αυτός που επέμενε να γίνει μέλος του γκρουπ η Γερμανίδα Nico, πρώην μοντέλο. Η αντίρρηση του Lou Reed και των υπολοίπων καταγράφηκε στο άλμπουμ "The Velvet Underground and Nico" το 1967. Ο Reed και ο Cale έπαιζαν σκόπιμα πάνω στη φωνή της Nico ή χαμήλωναν την ένταση του μικροφώνου της την ώρα που τραγουδούσε. Τελικά μάλωσαν, αλλά το γκρουπ έγραψε ιστορία. Ο Warhol κατέρριψε για πάντα την έννοια της μοναδικότητας του έργου τέχνης. "Αν ένας πίνακας με τη Merilin είναι ωραίος, γιατί όχι 10 πίνακες με τη Merilin; Γιατί όχι 50 πίνακες με τη Merilin;" δήλωνε εκείνη την εποχή. Αλήθεια, γιατί όχι;

[ 46 ]

●

Μέχρι τότε η τέχνη ήταν ακαδημαϊκή, ενώ ο Warhol την κατέβασε στο δρόμο. Ήταν ένας αναγεννησιακός καλλιτέχνης που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που βλέπαμε και την καθημερινότητα και την τέχνη, κάνοντας την καθημερινότητα - ένα κουτί σούπας - τέχνη. Το πιο γνωστό από τα πνευματώδη αποφθέγματά του ήταν «Στο μέλλον όλοι θα είναι διάσημοι για 15 δευτερόλεπτα», το οποίο προς το τέλος της ζωής του είχε ανασκευάσει στο «Σε 15 δευτερόλεπτα όλοι θα είναι διάσημοι». Ήταν ένας μάγος της ανατροπής, ένα ευφυές μυαλό αποφασισμένο να βλέπει την πραγματικότητα ανάποδα. Πέθανε το 1987, (έπειτα από εγχείρηση χοληδόχου κύστεως), αφήνοντας πέρα από ένα ξεχωριστό έργο μια αίσθηση ελευθερίας στην τέχνη και κυρίως μια νέα εικόνα του καλλιτέχνη που μπορεί να είναι ταυτόχρονα κυνικός, ευαίσθητος, πειθαρχημένος, εφευρετικός, πνευματώδης και τσαρλατάνος. Ο Andy Warhol αναδεικνύεται πρωταγωνιστής και μετά το θάνατό του στις δημοπρασίες έργων σύγχρονης τέχνης. Τελευταία ένα πορτρέτο του Mao έκανε νέο ρεκόρ τιμής (17,36 εκατ. δολάρια), πολύ κοντά στο ρεκόρ που κατέχει από το 1998 το πορτοκαλί πορτρέτο της Merilin (17,3 εκατ. δολάρια). Για να αντιληφθούμε την άνοδο των τιμών, η Κόκκινη Merilin δημοπρατήθηκε το 1989 έναντι 4 εκατ. δολαρίων, ενώ η Mustard Race Riot - διαδήλωση από τον αγώνα για πολιτικά δικαιώματα - έπιασε το 2004, 15 εκατ. δολάρια. Νίκος Θεοδωράκης

David Βowie

Aφιέρωμα

[ 48 ]

●

Ο Ντέιβιντ Μπάουι ή Μπόουι David Bowie, πραγματικό όνομα Ντέιβιντ Ρόμπερτ Τζόουνς, David Robert Jones (8 Ιανουαρίου 1947 - 10 Ιανουαρίου 2016). Βρετανός μουσικός και παραγωγός της ροκ.

Γεννημένος το 1947 στο βόρειο Λονδίνο, o μικρός David Robert Jones δεν αργεί να φανερώσει τις καλλιτεχνικές του αρετές, τόσο φωνητικές όσο και χορευτικές. Συνεχίζει στο Bromley Technical High School όπου σπουδάζει τέχνη, μουσική και σχέδιο. Όταν γνωρίζει τη μοντέρνα τζαζ -και κυρίως τη μουσική των Mingus και Coltrane- παθιάζεται και ξεκινά μαθήματα σαξόφωνου. Στα 15 του αρχίζει να παίζει με γκρουπ, αλλάζει συχνά συγκροτήματα, κάνει περιστασιακές δουλειές, αλλά τίποτε παραπάνω. Και είναι η γνωριμία του με το χορευτή Lindsay Kemp που του δείχνει το δρόμο που θα ακολουθήσει. «Η καθημερινή του ζωή ήταν ό,τι πιο θεατρικό έχω δει ποτέ». Δίπλα του γνωρίζει από το avantgarde θέατρο μέχρι τη commedia dell’ arte.

Ο πατέρας του δούλευε σε γραφείο δημοσίων σχέσεων και ο David αρχικά σπούδασε σε σχολή καλών τεχνών, την οποία εγκατέλειψε σύντομα για να ασχοληθεί με τη διαφήμιση. Παράλληλα, την ίδια περίοδο, έφτιαξε διάφορα συγκροτήματα, όπως οι Conrads, The Hooker Brothers, The Riot Squad, The Hype, Davie Jones with The King Bees, με τους οποίους κυκλοφόρησε τα πρώτα του τραγούδια το 1964 με τίτλους Liza Jane και Louie Louie Go Home, The Manish Boys, στους οποίους έπαιζε κιθάρα και ο Jimmy Page και οι David Jones and The Lower Third. Η επιτυχία του συγκροτήματος των Monkees το 1967, στους οποίους συμμετείχε ο Αμερικανός συνονόματος του David Jones, τον οδήγησε στο να αλλάξει όνομα και να χρησιμοποιήσει το David Bowie and The Buzz.

Aφιέρωμα Μαζί με το όνομα των Tin Machine, που χρησιμοποίησε αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο Bowie έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 10 συγκροτήματα, συχνά με διαφορετικά ονόματα... Το 1969, επιτέλους, κάνει μια σημαντική επιτυχία. Το «Space oddity» δεν είναι ένα απλό hit της στιγμής που μπήκε στο βρετανικό Top 5, αλλά θα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια των 70s και κατ’ επέκταση της ροκ μουσικής. Κι ενώ ψάχνει ακόμη το προσωπικό του στίγμα, μπαίνει στη ζωή του η Κύπρια Angela Barnett, με την οποία παντρεύεται μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η Angie γνώρισε τον Bowie σε μια συναυλία το 1968 και τον παντρεύτηκε σε ηλικία μόλις 19 ετών. Εκείνη τον επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό. Μαζί απέκτησαν ένα γιό το σκηνοθέτη σήμερα Duncan Jones. Mετά την επιστροφή του από την πρώτη του περιοδεία στις ΗΠΑ κυκλοφορεί το άλμπουμ "The Man Who Sold The World" και κάνει τις πρώτες σκέψεις για τη δημιουργία ενός χαρακτήρα που «θα δείχνει σαν να κατέβηκε από τον Άρη». Κάπως έτσι, δύο χρόνια αργότερα, παρουσιάζει στο κοινό τον Ziggy Stardust, μια εκθαμβωτική ανδρόγυνη φιγούρα, που έμελλε να αλλάξει για πάντα τις live εμφανίσεις, αφού εισάγει το στοιχείο της τέχνης. Το άλμπουμ "The Rise and Fall of Ziggy Stardust" τον εκτοξεύει. Προκλητικός, σαγηνευτικός, θεατρικός, αποπλανεί τα πλήθη που συρρέουν να τον δουν στις περιοδείες του, τόσο στην Αγγλία όσο και στη δεύτερη περιοδεία του στις ΗΠΑ.. «Εκτός σκηνής είμαι ρομπότ. Στη σκηνή νιώθω συναισθήματα. Προφανώς για αυτό προτιμώ να ντύνομαι ως Ziggy, παρά ως David» δηλώνει. Με τον καιρό -και τη χρήση ναρκωτικών- η ανδρόγυνη φιγούρα του Ziggy τον στοιχειώνει, αφού δεν μπορεί να ξεχωρίσει τον Ziggy από τον David στην καθημερινότητά του. «Ο χαρακτήρας του Ziggy δεν με άφηνε μόνο για χρόνια (...) Η προσωπικότητά μου είχε επηρεαστεί. Είχε γίνει πολύ επικίνδυνο. Είχα πραγματικά αμφιβολίες για τη ψυχική μου υγεία» δηλώνει αργότερα. Κι ενώ το στιλ του Ziggy εμπνέει τους οπαδούς του new wave κινήματος χρόνια αργότερα και η μουσική του επηρεάζει πολλούς δημιουργούς, αυτός, κόντρα στο νόμο των πωλήσεων, αντί να συνεχίσει να κινείται στις δικές του επιτυχημένες μουσικές φόρμες, ψάχνει το νέο του ήχο. Το 1976 πάει στην Ελβετία και στη συνέχεια στο Βερολίνο και πειραματίζεται με την ηλεκτρονική γερμανική μουσική μαζί με τον Brian Eno. Μένει μαζί με τον Iggy Pop. Το 1977 το ενδέκατο άλμπουμ του κυκλοφορεί με τον τίτλο "Low" επηρεασμένο απο μουσικούς σαν τους Kraftwerk. Ο μεγάλος συνθέτης Philip Glass το χαρακτηρίζει ως μουσική μιας ιδιοφυίας. Ακολουθεί το δωδέκατο με τίτλο "Heroes" με το ομώνυμο σίγκλ και το 1979 το δέκατο τρίτο το "Lodger" που κλείνει την τριλογία του Βερολίνου όπως ονομάστηκαν τα άλμπουμ κατά την παραμονή του εκεί. Την ίδια χρονιά ο γάμος του με την Angela κλονίζεται και το 1980 χωρίζουν οριστικά. Νέα χρονιά, νέα δεκαετία και απο super star γίνεται mega star. Το 1980 με το δέκατο τέταρτο άλμπουμ με τίτλο "Scary monsters (and super creeps)"και με τη μεγάλη επιτυχία του Ashes to Ashes ο Bowie δείχνει βαθιά επηρεασμένος από το κίνημα των New Romantic. Παίζει σε ταινίες όπως το The Man Who Fell the Earth, το The Hunger και ακολουθούν ακόμη πιο ποιοτικές όπως "Ο Τελευταίος Πειρασμός", η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη από τον Martin Scorsese, όπου ο Bowie ερμηνεύει το ρόλο του Πόντιου Πιλάτου. (Τελευταία του κινηματογραφική εμφάνιση ήταν στην ταινία The Prestige, όπου ενσαρκώνει τον κορυφαίο επιστήμονα Nicolas Tesla). To 1982 κάνει μια σούπερ επιτυχία με το κομμάτι Cat people (putting out fire) από την ομώνυμη ταινία. Το 1983 έρχεται το υπέρ-επιτυχημένο πλατινένιο άλμπουμ "Let's Dance" με τα πασίγνωστα single που περιείχαν το ομώνυμο αλλά και τα "Modern Love" και "China girl" που είχαν γράψει με τον Iggy Pop. Το 1984 το "Tonight" κυκλοφορεί και το Blue Jean γίνεται επιτυχία.

[ 50 ]

●

Το 1985 συμμετέχει στο Live Aid και το 1986 παίζει στις ταινίες Absolute begginers με σχετική επιτυχία, και στο Labyrinth του δημιουργού του Muppet Show Jim Henson. Το 1987 κυκλοφορεί το "Never let me down" ταυτόχρονα με την περιοδεία Glass spider tour. Το 1989 φτιάχνει μια ροκ μπάντα τους Tin Machine με το ομώνυμο single. Είχαν κάποια σχετική επιτυχία. Το 1990 γνωρίζει την Iman, μοντέλο από τη Σομαλία και οι Tin Machine βγάζουν το 1991 το "Tin Machine 2" με πολύ χλιαρή αποδοχή κοινού και κριτικών. Στο εξώφυλλο απεικονίζονται οι ελληνικοί Κούροι. Το συγκρότημα διαλύεται λόγω προσωπικών διαφωνιών. Το 1992 παίρνει μέρος στη μεγάλη συναυλία αφιέρωμα στον Freddie Mercury των Queen και λίγο μετά παντρεύεται την αγαπημένη του Iman στην Ελβετία, και αποκτούν μια κόρη, την Alexandria Zahra Jones. Την 1 Ιουλίου του 1996, κατακαλόκαιρο είχε έρθει ο David Bowie στην Αθήνα στο "Απόστολος Νικολαΐδης", το γήπεδο του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο. H περιοδεία ήταν για το άλμπουμ Outside που είχε κυκλοφορήσει τότε. Μαζί με τον Bowie, την ίδια μέρα, στη σκηνή ανέβηκαν οι Omega Vibes, Elvis Costello & the Attractions και ο Lou Reed. Όλα αυτά συνέβησαν στο πλαίσιο του Rockin’ Athens Festival. Ο άνθρωπος που είχε καταφέρει να φέρει τον Bowie στην Ελλάδα ήταν ο Νίκος Σαχπασίδης, γνωστός διοργανωτής συναυλιών, ο οποίος έχει φύγει από τη ζωή. Δεξί του χέρι, τότε, η Μαίρη Τηλεμάχου, γενική διευθύντρια σήμερα της Half Note Production, μας έβαλε στην καλύτερη θέση... Βέβαια πονεμένη ιστορία της όλης υπόθεσης ήταν ότι το γραφείο μπήκε μέσα, δεν έβγαλε τα έξοδα του, κάτι που στοίχισε αρκετά στη ζωή του Σαχπασίδη. Από τη συναυλία δε θυμάμαι και πάρα πολλά. Θυμάμαι ότι έκανε πολύ ζέστη. Ότι δεν μου άρεσε ο Elvis Costello και ο Lou Reed έπαιξε περίπου μισή ώρα, ευτυχώς μας είπε το Walk on the wild side. Ο Bowie ξεκίνησε με το Look Back in Anger, κομμάτι από το Lodger. Θυμάμαι ότι όταν έπαιξε το Hallo Spaceboy σκαρφάλωσε στον πίσω δεξιά πυλώνα της σκηνής και με το Alexander McQueen κοστούμι του (ειδικά σχεδιασμένο για την περιοδεία του Outiside) χαιρετούσε τον κόσμο. Το Under Pressure δημιούργησε ένα σχετικό πανικό στο πλήθος ενώ έκλεισε με το Heroes .«Δεν ήταν εύκολη υπόθεση να κλείσεις συναυλία του David Bowie. Το προσπαθούσαμε πολλούς μήνες. Πήγαμε στο Λονδίνο και κάναμε διάφορες συναντήσεις με τους συνεργάτες του μέχρι να πάρουμε το τελικό ΟΚ. Έμεινε μόνο δύο ημέρες γιατί βρισκόταν σε περιοδεία. Ήταν απαιτητικός αλλά εξαιρετικά ευγενικός. Είχε ζητήσει να υπάρχει μεγάλη ασφάλεια, έναν φυσικοθεραπευτή καθώς και γυμναστήριο και πισίνα στο ξενοδοχείο όπου θα διέμενε. Επίσης είχε απαγορεύσει τις τηλεοπτικές κάμερες». Κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης διαμονής του στη χώρα μας, ο διάσημος καλλιτέχνης είχε την ευκαιρία να κάνει κάποιες μικρές εξορμήσεις: «Τον πήγαμε στην Ακρόπολη, με αυτοκίνητο, και πραγματικά εντυπωσιάστηκε, ένιωσε δέος. Επίσης πήγαμε για φαγητό στον Πειραιά, στο Μικρολίμανο. Ήταν φανατικός χορτοφάγος. Δεν άγγιζε τίποτα που να έχει σχέση με κρέας», λέει σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Έθνος» η Μαίρη Τηλεμάχου. Οι μεταφυσικοί προβληματισμοί του δεν τον άφησαν στιγμή να μείνει στάσιμος. «Για όλα υπάρχει ένας λόγος, για την ύπαρξή μου εδώ στη γη υπάρχει μια εύλογη εξήγηση», έλεγε συνεχώς στις συνεντεύξεις του. Η αδημονία του αυτή τον οδήγησε από τη μια μουσική περιπέτεια στην άλλη, φτιάχνοντας τραγούδια που έμειναν ανεξίτηλα στο χρόνο. Από τα πρώτα του βήματα έδειξε την ιδιομορφία του, ξεχωρίζοντας από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες της γενιάς του. Η αλλόκοτη και απόκοσμη όψη του, ο τρόπος με τον οποίο ντυνόταν επί σκηνής, δημιούργησαν το ανατρεπτικό ανδρόγυνο στιλ, τον τρόπο με τον οποίο ζούσε στην καθημερινότητά του.

Aφιέρωμα

Δεν έκρυψε ποτέ τις αμφιφυλοφιλικές του προτιμήσεις και ήταν ένα βαθιά σαγηνευτικό ον, που εξέπεμπε έντονο ερωτισμό. Μετά τον πρώτο του γάμο, από τον οποίο απέκτησε ένα γιο, ο μεγάλος του έρωτας υπήρξε η δεύτερη σύζυγός του, το διεθνούς φήμης μοντέλο Iman, με την οποία απέκτησε μια κόρη κι έμειναν μαζί ως την τελευταία του στιγμή. Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, ο David Bowie εξομολογήθηκε: «Προσπαθώ να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου, να μένω πιστός στις ιδέες μου, να παρουσιάζω ένα τραγούδι διαφορετικό από τους άλλους, να πειραματίζομαι. Έθεσα στόχους στη ζωή μου και ως επί το πλείστον τους πέτυχα, παρ’ όλες τις αντιξοότητες. Κάνοντας έναν απολογισμό, βλέπω ότι δεν τα κατάφερα κι άσχημα. Όμως όσο μεγαλώνω οι ερωτήσεις μου περιορίζονται πολύ, μα αυτή που με ενδιαφέρει ουσιαστικά είναι η εξής: Τι κάνω με τον χρόνο που μου απομένει… Όμως η απάντηση είναι μάλλον προφανής: μουσική και πάλι μουσική». Ήταν εκείνος που εισήγαγε το show στις Live εμφανισεις . Ήταν Τέχνη. Αυτά που αργότερα είδαμε να κάνουν η Madonna, η Kiss, o Prince, η Lady Gaga είχαν όλα μια κοινή αφετηρία και αναφορά: τον David Bowie.

[ 52 ]

●

Η τελευταία δημόσια εμφάνιση του David Bowie πραγματοποιήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου, όταν παραβρέθηκε στην πρεμιέρα της off Broadway παράστασής του, Lazarus. Ήταν λίγο πιο λεπτός από ό, τι συνήθως και λίγο πιο χλωμός. Αφού παρακολούθησε την παράσταση αποχώρησε διακριτικά, μπαίνοντας στο αυτοκίνητο που τον περίμενε με τη μηχανή αναμμένη. Μερικές από τις συνεργασίες του έμειναν στην ιστορία. Η συνεργασία - ορόσημο για τον Ziggy Stardust ήταν εκείνη με τον παραγωγό Tony Visconti που έβαλε την υπογραφή του στο κύκνειο άσμα του Bowie, το Blackstar. Ο Visconti ανέλαβε τις κονσόλες των ηχογραφήσεων για 12 άλμπουμ του Βρετανού θρύλου. Στην ιστορία έμειναν οι συνεργασίες του Bowie με τον Lou Reed. Κομμάτια των Velvet Underground συνήθιζε άλλωστε να ερμηνεύει ζωντανά στις περιοδείες του μέχρι τις αρχές του 2000, ενώ ο Bowie έκανε δεύτερα φωνητικά στο σπουδαίο "Satellite Of Love" του Reed. Φωνητικά έκανε επίσης και στο "Walk On The Wild Side". Με τον Brian Eno o Bowie κυκλοφόρησε τα "Low", "Heroes" και "Lodger", υπό την καθοδήγηση φυσικά του Visconti. Το "Heroes" βγήκε από αυτές τις συνεργασίες, το ομορφότερο κομμάτι του Βρετανού.

Οι συνεργασίες του με τον Iggy Pop ξεπέρασαν το καλλιτεχνικό φάσμα, οι δυο τους έμεναν μαζί για πολλά χρόνια στο Βερολίνο όπου και έδιναν συναυλίες. Έγραψαν μαζί το "Lust For Life" αλλά και το "China Girl". Σε ό,τι αφορά την ηχογράφηση του "Fame", ο Bowie συνεργάστηκε με τον John Lennon . Στη Νέα Υόρκη ο Bowie γνωρίστηκε με τον Klaus Nomi ο οποίος τον οδήγησε σε πιο avantgarde πειραματισμούς. Φυσικά, μία από τις συνεργασίες ζωής του Bowie ήταν εκείνη με τον Mick Jagger. Η σχέση τους έμεινε αινιγματική με πολλούς μύθους να την περιβάλει. Η διασκευή του "Dancing in the street" των Martha and the Vandellas είναι ένα διαμάντι που έκανε μεγαλύτερη επιτυχία από την πρωτότυπη εκτέλεση. Τέλος, το Under Pressure είναι το τραγουδι στο οποίο συναντήθηκε το μεγαλείο δύο θρύλων. Ο David Bowie υπέγραψε μαζί με τον Freddie Mercury ένα από τα σπουδαιότερα κομμάτια όλων των εποχών. Τον Ιανουάριο του 2015, ο θρύλος της art rock μαζί με το κουαρτέτο του McCaslin, τους Boards of Canada και τους Death Trips ηχογραφούν το 25ο άλμπουμ του τραγουδιστή με τίτλο Blackstar, το οποίο κυκλοφόρησε τη μέρα που γιόρταζε τα γενέθλιά του, στις 8 Ιανουαρίου 2016.

Το τελευταίο και το πιο εκκεντρικό άλμπουμ του Βρετανού δημιουργού είναι εμπνευσμένο από τη διάθεσή του να αφήσει μεταφορικά και κυριολεκτικά το παρελθόν πίσω του, αντικρίζοντας κατάματα το μέλλον του, αγνοώντας όποιον δεν το κατανοεί. Το Blackstar είναι ένα ειλικρινές, συγκινητικό και μυστηριακό άλμπουμ, που γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη του στα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά μέσα. Το ζητούμενο του δημιουργού είναι άλλωστε ένα: η αναμέτρηση με το μοιραίο, το αναπόφευκτο όλα τα άλλα δείχνουν και είναι ασήμαντα. Το κύκνειο άσμα του αντικομφορμιστή καλλιτέχνη περιέχει επτά τραγούδια και αποτελεί το αποχαιρετιστήριο δώρο του Bowie στους θαυμαστές του, όπως αποκάλυψε ο παραγωγός του, ο Tony Visconti. Δεκαοκτώ μήνες πριν ο Bowie είχε διαγνωσθεί με καρκίνο του ήπατος αλλά δεν θέλησε ποτέ να δημοσιοποιήσει το πρόβλημα της υγείας του. Συνέχισε να δουλεύει με το ίδιο πάθος μέχρι τέλους, παρόλο που η ασθένειά του τον ταλαιπωρούσε πολύ. Πέθανε στις 10 Ιανουαρίου, στα 69 του χρόνια, δυο ημέρες μετά τα γενέθλιά του και την κυκλοφορία του Blackstar, στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Δύο μέρες μετά την επίσημη κυκλοφορία του τελευταίου άλμπουμ του, ο David Bowie - όπως ήθελε να προφέρεται το όνομά του - πέθανε “ήσυχος, περιστοιχισμένος από την οικογένειά του”, σε ηλικία 69 ετών. Το θάνατό του επιβεβαίωσε ο γιος του, σκηνοθέτης Duncan Jones. “Ο David Bowie πέθανε μετά από μια γενναία, 18μηνη μάχη με τον καρκίνο”, δήλωσε. “Και παρ’ όλο που πολλοί από εσάς μοιράζεστε την απώλειά μας, σας ζητώ να σεβαστείτε την οικογένειά μας αυτή την ώρα του πένθους…” Στυλοβάτες στα απίθανα κατορθώματά του ήταν μια σειρά από καταπληκτικούς παραγωγούς (Ken Scott, Harry Masslin, Tony Visconti, Nile Rodgers, Brian Eno), ενώ πάντοτε ήταν πλαισιωμένος από εξαιρετικούς κιθαρίστες (Mick Ronson, Carlos Alomar, Robert Fripp, Stevie Ray Vaughan, Peter Frampton). Πέρα από τα δικά του L.P. , έκανε την παραγωγή σε άλμπουμ ορόσημα, όπως το "Transformer" (1972) του Lou Reed και το "Raw Power" (1973) των Stooges ή το "Lust For Life" (1977) του Iggy Pop, ενώ έγραψε κι έκανε την παραγωγή στον glitter ύμνο "All The Young Dudes" των Mott The Hoople.

Έχει συνεργαστεί με τους πάντες, καθώς όλοι ήθελαν λίγη από την απαστράπτουσα λάμψη του. Από τους Queen, τον John Lennon και τον Mick Jagger, μέχρι τον Luther Vandross, τους Placebo και τους Arcade Fire. Παράλληλα έκανε αρκετά πετυχημένα περάσματα από τη μεγάλη οθόνη, ενώ αξιόλογη είναι κι η δραστηριότητά του στα εικαστικά. Η συνεισφορά του στην εξέλιξη της μόδας και του design είναι επίσης αδιαπραγμάτευτη. Έχει μια πλούσια δισκογραφία (25 solo studio άλμπουμ). Πριν από λίγες μέρες ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Bill de Blasio ανακοίνωσε ότι η 20η Ιανουαρίου δεν θα είναι πλέον για την πόλη μία κοινή ημέρα, όπως όλες οι άλλες. Γιατί οι αρχές της πόλης αποφάσισαν να αφιερώσουν τη συγκεκριμένη ημερομηνία στη μνήμη του πιο αγαπημένου «διαστημανθρώπου» που πέρασε ποτέ από τη μουσική, ονομάζοντας την "Ημέρα David Bowie". Σύμφωνα με πληροφορίες η είδηση θα ανακοινωθεί και επίσημα στην τελευταία παράσταση του μιούζικαλ Lazarus που παίζεται αυτή τη στιγμή στο Broadway και στο οποίο ο Bowie είχε συμμετάσχει ως εμπνευστής και συμπαραγωγός. Ο διάσημος μουσικός έζησε στη Νέα Υόρκη για πάνω από 20 χρόνια και είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι δεν θα μπορούσε πια να φανταστεί τον εαυτό του να ζει οπουδήποτε αλλού. Η Νέα Υόρκη όμως δεν είναι η μοναδική πόλη που χάρισε τον Bowie την δική του, ξεχωριστή μέρα: είχε προηγηθεί το Σικάγο, το 2014, που είχε ονομάσει την 23η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα David Bowie. Ήταν ένας πολυτάλαντος καλλιτέχνης και μία θρυλική προσωπικότητα της Rock. Έγραψε μερικά από τα καλύτερα κομμάτια του είδους και συνεργάστηκε με τους καλύτερους. Ήταν ένας χαμαιλέων και δίδαξε σε γενιές μουσικών τη δύναμη της θεατρικής παρουσίας επί σκηνής. Από τον Ziggy Stardust στο “Space Oddity” του 1969, μέχρι το συγκλονιστικό “Lazarus”, από το φετινό “Blackstar”, o Bowie, όπως χαρακτηριστικά γράφουν οι New York Times, τραγουδούσε πάντα από την θέση του outsider: ο εξωγήϊνος, ο ανδρόγυνος, ο αντικοινωνικός, ο αστροναύτης από μακριά. Νίκος Θεοδωράκης

Aφιέρωμα

Ένας δι-Άσιμος τραγουδοποιός,

ένα ...ρόδο με τ’ αγκάθια του! [ 54 ]

●

«Ονομάζομαι Νικόλας Άσιμος. Ουχί Νίκος ουδέ Νικόλαος. Νικόλας και το “Άσιμος” με γιώτα. Ουχί Ασίμος, ουδεμίαν σχέσιν έχω με τον Ισαάκ Ασίμοφ. Τώρα θα μου πεις, γιατί το “Άσιμος” με γιώτα. Γιατί όταν λέμε “ο τάδε είναι άσημος τραγουδιστής…”, η λέξη “άσημος” παίζει το ρόλο επιθετικού προσδιορισμού στη λέξη “τραγουδιστής” και γράφεται με ήτα. Ενώ το “Άσιμος” είναι όνομα ή καλύτερα επώνυμο και ουχί ο επιθετικός προσδιορισμός του εαυτού μου».

Όπως έχει ειπωθεί χαρακτηριστικά, ο Νικόλας Άσιμος ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος αγκάθια! Όσο ζόρικο κι αν υπήρξε το πέρασμά του από τούτο τον κόσμο, όσο άνισο κι αν ήταν το καλλιτεχνικό του έργο, όσα τέλος πάντων «αγκάθια» είχε με τις ανθρώπινες σχέσεις του, οι περισσότερες απόψεις συντείνουν στο ό,τι αυτός ο τραγουδοποιός, αυτός ο δημιουργός εν τέλει, είχε συνομιλήσει με τη μεγάλη έμπνευση!

Υπήρξε ο ορισμός του αυτόνομου καλλιτέχνη, μένοντας πάντοτε έξω από κάθε είδους κυκλώματα. Διαφοροποιήθηκε από τη ροκ σκηνή της εποχής του και διεκδίκησε τον όρο «τέχνη και αισθητική» όσο κανένας άλλος. Δραματοποιώντας τον τρόπο ζωής του, έκανε τέχνη την ίδια του τη ζωή. Κατάφερε να διαμορφώσει ένα νέο «αιρετικό» λόγο και αμφισβήτησε κριτικά τα κοινωνικά κινήματα. Ήταν αναρχικός από άποψη και στάση ζωής, ωστόσο εναντιώθηκε στην αφέλεια των αναρχικών κινημάτων.

Aφιέρωμα «Δύσκολος γρίφος…» Όπως γράφει και ο δημοσιογράφος-ερευνητής Γιώργος Αλλαμανής «Ο χύμα πολιτικός του ακτιβισμός, οι μπροσούρες του, τα σκίτσα του, τα πεζά του, οι θεατρικές του απόπειρες, οι ελάχιστες παραστάσεις του που απαθανατίστηκαν, το άρωμα ζωής που ανέδιδε στις καλές και τις μίζερες στιγμές του, παραμένουν terra incognita. Ο Νικόλαος Δημητρίου Ασημόπουλος έγινε δύσκολος γρίφος για εκείνους που κουβαλούν ένα τακτοποιημένο μυαλό και μπερδεύουν το βασιλιά με τον αυθάδη γελωτοποιό που φόρεσε την κορώνα. Χαοτικές αποστάσεις χωρίζουν όσους απλώς σιγοτραγουδάνε το “Μπαγάσα” ή το “Βενσερέμος” ακούγοντας ραδιόφωνο, με όσους τον έφτυναν αδίστακτα ενώ ζούσε, αλλά και με τους άλλους, τους λίγους, που τον έκαναν σημαία τους - κάποιες φορές με προφανή ιδιοτέλεια. Όσο περνά ο καιρός, η εικόνα του Άσιμου ταλαντεύεται επικίνδυνα ανάμεσα στην ιδιοφυία και τη φαιδρότητα…». Ο Νικόλας Άσιμος μάλλον δεν απασχόλησε τόσο πολύ το κοινό, τις εταιρίες και τον Τύπο, όσο βρισκόταν στη ζωή. Αμέσως μετά το θάνατό του, οι προβολείς της δημοσιότητας άρχισαν να ρίχνουν «άπλετο φως στο έργο του» και οι δισκογραφικές εταιρίες άρπαξαν την ευκαιρία κι άρχισαν σταδιακά να εκδίδουν ό,τι είχε και δεν είχε. Φέτος συμπληρώνονται 28 χρόνια από το θάνατό του (17 Μαρτίου 1988), με τον τρόπο που εκείνος διάλεξε να φύγει, αφήνοντας πίσω του ένα μύθο γύρω από τη ζωή, το έργο του και τη συνολική δράση του. Η όποια απομυθοποίησή του επιχειρήθηκε ή επιχειρείται κατά καιρούς, μάλλον φέρνει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το «φαινόμενο» Νικόλας Άσιμος απασχόλησε και φαίνεται να απασχολεί ακόμα, τόσο τους ερευνητές όσο και τους μουσικόφιλους, ιδιαιτέρως δε τους νέους που ανακαλύπτουν τη φυσιογνωμία του και τα τραγούδια του. Από τα περίπου 120 ή κατ’ άλλους 150 τραγούδια του, μπορεί να ακούγονται σήμερα ελάχιστα στα ραδιόφωνα, ωστόσο είναι γενικά παραδεκτή η μεγάλη αξία τουλάχιστον 15-20 από αυτά. Τραγούδια έτσι κι αλλιώς που έπαψαν ουσιαστικά να αποτελούν «πειρατικό είδος» και έχουν φωλιάσει στη συνείδηση και τη φωνή πολλών. Τραγούδια -διόλου άσημα- που είναι βέβαιο ότι θα μείνουν και για την μεγάλη τους αξία, αλλά φυσικά και για να τον θυμίζουν!

"Δεν υπάρχει σύμπαν, υπάρχουν μόνο στιγμές. Συμπαντικές στιγμές. Αν φτάσεις στην ακινησία μπορείς παντού να ταξιδέψεις".

[ 56 ]

●

Τους «έμπαινε στα ρουθούνια» Ο Νικόλας Άσιμος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στις 20 Αυγούστου 1949 από γονείς Κοζανίτες. Μέχρι τα 18 του χρόνια έζησε στην Κοζάνη. Ο ανήσυχος χαρακτήρας του φάνηκε από μικρή ηλικία. Είχε μεγάλη αντίληψη, περιέργεια και ήταν ιδιαίτερα φιλομαθής. Αρέσκονταν να διαβάζει εξωσχολικά βιβλία και στο σχολείο ήταν από τους πρώτους με ελάχιστη μελέτη. «Από μικρός ήταν ζωηρός, αμφισβητούσε, έψαχνε τη ζωή», θυμάται ο αδερφός του Δημήτρης Ασημόπουλος. Ενώ στο δημοτικό σχολείο κρατούσε τη σημαία, στο γυμνάσιο δεν τα ήθελε αυτά και καθησύχαζε τους γονείς του που αγωνιούσαν καθώς τον έβλεπαν να μη διαβάζει. «Εγώ τα ξέρω», έλεγε, «δεν παν να χτυπιούνται, εγώ θα γράψω στα γραπτά». Από τη μεριά τους οι καθηγητές του ήταν διχασμένοι. Και τον συμπαθούσαν και δεν τον ανέχονταν μιας και τους «έμπαινε στα ρουθούνια». Έφηβο, τον απασχόλησε το σχολικό θέατρο, ενώ η πρώτη του σοβαρή εξωσχολική δραστηριότητα ήταν ο αθλητισμός. Ασχολήθηκε με το άλμα εις ύψος, όπου και διακρίθηκε, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση στους μαθητικούς αγώνες σχολείων της Μακεδονίας (1965). Ταυτόχρονα είχε αρχίσει και το ποδόσφαιρο σαν τερματοφύλακας και μάλιστα είχε δεχτεί πρόταση από ποδοσφαιρική ομάδα της Κοζάνης. Πρόωρη ωριμότητα! Έγραφε στίχους και ποιήματα από την πρώτη γυμνασίου, με διάφορες αφορμές π.χ. σχολείο, κοινωνική ζωή, πόλη, έρωτας. Οι καθηγητές του είχαν γνωματεύσει πρόωρη ωριμότητα. Πολλές εκδηλώσεις εντός αλλά και εκτός σχολείου, γίνονταν με δικές του πρωτοβουλίες. Τα σχολικά βιβλία τα διάβαζε ολόκληρα και έκτοτε δεν τα ξαναδιάβαζε. Τελείωσε το Λύκειο και αν και προερχόμενος από το Πρακτικό, επέλεξε θεωρητικές επιστήμες. Για φροντιστήριο ούτε λόγος, έμαθε μόνος του, την τελευταία στιγμή τα Λατινικά και πέρασε στο Νεοελληνικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1967). Μέχρι τότε δεν είχε εκδηλώσει καμία έφεση προς τη μουσική. Πέρα από τη Φιλολογία, σκέφτονταν να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία. Είχε στείλει ένα άρθρο σε εφημερίδα της Θεσσαλονίκης, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το ψευδώνυμο «Άσιμος», το οποίο και καθιέρωσε σαν φοιτητής. Θέλησε να ξαναδημιουργήσει το Φοιτητικό Θέατρο με δική του αίθουσα στο πανεπιστήμιο (υπόγειο Φιλοσοφικής Σχολής). Ανέβασαν 4-5 έργα: Αριστοφάνη, Μένανδρο, («Φοιτητικός Θίασος»: «Επιτρέποντες», 1971) και Μολιέρο στο τότε Στρατιωτικό Θέατρο. Η πρώτη κιθάρα Ταυτόχρονα αγόρασε και την πρώτη του κιθάρα -ήταν αυτοδίδακτος μουσικός- την κουβαλούσε πάντα μαζί του και έπαιζε στις ταβέρνες με τις παρέες του αρχικά και αργότερα σε μικρές μπουάτ. Παράλληλα άρχισαν οι πρώτες του εμφανίσεις στο αναψυκτήριο του Λευκού Πύργου και μετά στο «Apple». Ανυπότακτος καθώς ήταν, αγνοούσε όλες τις προειδοποιήσεις της λογοκρισίας για τα τραγούδια του και τα λεγόμενά του, έρχονταν αντιμέτωπος με τις «αρχές», τη Χούντα, με αποτέλεσμα να τον συλλάβουν και να τον κρατήσουν στην Ασφάλεια. Όταν τον άφησαν, η ταυτότητά του είχε χαθεί. Δεν έβγαλε άλλη παρά μόνο 18 χρόνια αργότερα -ενάμιση χρόνο πριν το θάνατό του- καταφέρνοντας να του εκδώσουν μία ταυτότητα στο όνομα «Νικόλας Άσιμος», με τη διευκρίνιση στο σημείο του θρησκεύματος: Άνευ θρησκεύματος! Το 1973, χωρίς πτυχίο, κατέβηκε στην Αθήνα για μια καλύτερη «τύχη». Αρχικά ασχολήθηκε με το θέατρο συμμετέχοντας στο έργο «Τσιρκολάνοι» του Γιώργη Χριστοφιλάκη στο Θέατρο «Στοά» και κατόπιν άρχισε την καλλιτεχνική του «καριέρα» στην πρωτεύουσα.

Aφιέρωμα

"ÓÞìåñá óõíäÝïõí ôá óêáôÜ ôçò ðïëõêáôïéêßáò ìå íÝá óýíäåóç. Åêåß ðïõ Ýëåãá íá çóõ÷Üóù. ÊõñéáêÞ êáé áðü ôï ðñùß äïõëåýïõíå ôá êïìðñåóÝñ áêñéâþò ìðñïóôÜ óôï ðáñåèïýñé ìïõ. Óå ëßãï ç ìðü÷á èá éóïðåäþóåé ôá ðÜíôá.. ÁëëÜ åãþ ôï îÝñù. Ôï ðíåýìá äåí Ý÷åé üóöñçóç. Ãé’ áõôü èá êÜôóù íá óõíå÷ßóù ôï âéâëßï ôþñá.. Äå èá ìå êáôáóôåßëëïõí ïýôå ôá óêáôÜ ôïõò, ïýôå ôá êïìðñåóÝñ ôïõò". Συνεργασίες - μπουάτ - εμφανίσεις Εμφανίσθηκε σε μπουάτ στην Πλάκα. («5η Εποχή», «11η Εντολή», «Χνάρι», «Μουσικό Θέατρο Φτώχειας», «Σούσουρο»), σε συνεργασία με τραγουδιστές, ηθοποιούς, συνθέτες, παρουσιάζοντας ένα πρόγραμμα με μουσική, κείμενα, σκετς και ντοκουμέντα κόντρα στο κατεστημένο. Επρόκειτο για ένα είδος μικτού θεάματος που περιελάμβανε και συνομιλία με τους θαμώνες, σε μια εκδοχή του Μπρεχτικού θεάτρου. Συνεργάστηκε με επώνυμους και ανώνυμους τραγουδοποιούς και τραγουδιστές όπως οι Γκαϊφύλιας, Τζαβέλας, Ζουγανέλης, Λήδα, Σπύρος, Ζωγράφος, Μπουλάς, Χάρβας, Αδριανός, Τόλης, Τραντάλης, Πανυπέρης, Φινίκης, Μουζακίτης, Σπυρόπουλος κ.α. Με το σχήμα «Για ένα πολιτικό καφενείο», έδινε παραστάσεις στον πεζόδρομο της Μνησικλέους για «να συμβάλουμε έμπρακτα κι εμείς οι καλλιτέχνες στην ανατροπή των καταπιεστών του λαού μας», όπως έλεγε χαρακτηριστικά. Δημιούργησε την «Exarchia Square Band» και συμμετείχε σε συναυλίες, εκδηλώσεις κοινωνικοπολιτικές, μουσικοθεατρικά σχήματα, θέατρο του δρόμου (Βουκουρεστίου). Συνεργάστηκε με πολλά σχήματα και καλλιτέχνες, ενώ αρκετά χρόνια ήταν κοντά με την Κατερίνα Γώγου.

[ 58 ]

●

Οι «παράνομες κασέτες» Το 1974 εξέδωσε από τη «ΛΥΡΑ - ZODIAC», το πρώτο του 45άρι («Ρωμιός» - «Μηχανισμός»). Παράλληλα άρχισε την έκδοση «παράνομων» κασετών με τα τραγούδια του (τα ηχογραφούσε μόνος σε στούντιο φίλων) και τις διακινούσε ο ίδιος στα Προπύλαια, στο Πολυτεχνείο, στα Εξάρχεια, στο Μοναστηράκι, στο Λυκαβηττό, στο χώρο των συναυλιών του... Πρώτη του κασέτα ήταν η «Παράνομη κασέτα Νο000001» (κασέτα με το βαρέλι που για να βγει το σπάει). Ακολούθησαν οι παράνομες κασέτες 000002, 000003 και 000004 με τους τίτλους: «Είμαι παλιάνθρωπος», «Γιατί φοράς κλουβί» και «Klaste eleftheros». Το επόμενο τρίο κασετών, δηλαδή οι κασέτες 000005, 000006 και 000007, ονομάστηκαν: «Ο Σάλιαγκας», «Η Ζαβολιά» και «Πάλι στην ξεφτίλα» αντίστοιχα. Οι δύο τελευταίες ήταν η 000008, «Το Φανάρι του Διογένη» και η 000009, «Ο Ξαναπές». Οι κασέτες αυτές περιέχουν τις πρώτες ηχογραφήσεις των αντίστοιχων δίσκων. Όλα του τα χρόνια στην Αθήνα, έμενε στα Εξάρχεια. Αρχικά στην οδό Βαλτετσίου και αργότερα, ως το θάνατό του, σε ένα ψιλικατζίδικο που είχε ανοίξει το 1983 στην Καλλιδρομίου. Το είχε ονομάσει «Χώρος Προετοιμασίας» και ήταν μαγαζί και σπίτι.

Ήταν το πιθάρι του σύγχρονου Διογένη. Εκεί έγραφε, συνέθετε τα τραγούδια του, πουλούσε βιβλία, παιχνιδάκια για τα παιδιά, πρόχειρα κοσμήματα κατασκευής γνωστών του, κασέτες δικές του κυρίως, φωτιστικά, πήλινα, κάρτες παλιές κ.α. Γύριζε με ένα ποδήλατο στο οποίο είχε δέσει ένα καφάσι για τη μεταφορά της «δουλειάς» του και των ειδών του μαγαζιού του. Σύχναζε στο «Παρασκήνιο», το «Καλλιδρόμιο», το «Τσαφ», το «Νταντά», τη «Ράμπα». Το 1976, από την «παράνομη» σχέση του με τη Λίλιαν Χαριτάκη γεννήθηκε η κόρη του, η Λίλιαν-Κυριακή. Ήταν αντίθετος με τους θεσμούς της σημερινής κοινωνίας (γάμος, παιδεία, θητεία στο στρατό, εμπορικά κυκλώματα κ.λ.π.). Το 1977, φυλακίσθηκε για δύο μήνες μαζί με άλλους πέντε εκδότες - συγγραφείς, με την επίσημη κατηγορία «εξέχουσες προσωπικότητες που επηρεάζουν αρνητικά το κοινωνικό σύνολο». Πήρε οριστικά απολυτήριο από το στρατό (1978 - ’79), λόγω «ψυχο... συνδρόμου». Απολυτήριο σχιζοειδούς ψυχώσεως: «Ψυχωσική συνδρομή σχιζοφρενικού τύπου» ή κατά τον ίδιο: «Σχιζοφρενοβλαβίωση». «Αναζητώντας Κροκανθρώπους» Το 1980-81 έγραψε το βιβλίο «Αναζητώντας Κροκανθρώπους», το οποίο και κυκλοφόρησε σε ελάχιστα αντίτυπα (έκδοση «Ανέκδοτο»). Το Νοέμβριο 1982, κυκλοφόρησε ο πρώτος μεγάλος δίσκος του «Ο Ξαναπές», από τη ΜΙΝΟS, με 10 τραγούδια (στα τέσσερα συμμετέχουν οι Β. Παπακωνσταντίνου και Χ. Αλεξίου). Το 1987, ο Παπακωνσταντίνου ερμήνευσε 5 τραγούδια του στο δίσκο «Χαιρετίσματα». Την ίδια χρονιά οδηγήθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού με την κατηγορία του βιασμού, κάτι που δεν τεκμηριώθηκε ποτέ. Αποφυλακίστηκε με χρηματική εγγύηση, αλλά δεν κατάφερε να ξεπεράσει τη μεγάλη του πίκρα γι’ αυτή την αβάσιμη κατηγορία. Από τότε άρχισε ο ψυχολογικός του κατήφορος. Κάποια στιγμή οδηγήθηκε βίαια και νοσηλεύτηκε για λίγες ημέρες στο «ΔΑΦΝΙ». «Είμαι πάντα πρόθυμος να δεχτώ μαθήματα, είμαι ανοιχτός να δεχτώ μηνύματα, είμαι πάντα έτοιμος να δεχτώ χτυπήματα, είμαι αυτό που ήμουν πάντα, εγώ γεννήθηκα στο κυπαρίσσι».

«Θα αυτοκτονήσω όρθιος»! Τον τελευταίο χρόνο είχε αρχίσει να σκέφτεται σοβαρά την αυτοκτονία και το έλεγε σε όλους του φίλους του. Του λέγανε: «Εσύ, ρε Νικόλα, θα αυτοκτονήσεις; Ένας μαχητής της ζωής;». Η απάντησή του ήταν: «Επειδή είμαι μαχητής θα αυτοκτονήσω όρθιος»! Είχε κλειστεί για μέρες στο καμαράκι του, στο πίσω μέρος του μαγαζιού και κάθε μέρα άφηνε κι ένα σημείωμα στο τζάμι: «Θα περιμένω άλλη μια μέρα». Προσπάθησε να κρεμαστεί τρεις φορές, αλλά την πρώτη έσπασε το σχοινί και τη δεύτερη η καρέκλα. Την τρίτη, 17 Μαρτίου 1988 βρέθηκε κρεμασμένος, έχοντας αφήσει κι ένα σημείωμα στον ιδιοκτήτη του μαγαζιού, αυτοσαρκαζόμενος για την «ανικανότητά» του να αυτοκτονήσει: «Συγγνώμη, ρε Νίκο, που δε σου άδειασα νωρίτερα τη γωνιά, αλλά ως και ο θάνατος δε με ήθελε». Ήταν η τελευταία του «Βόλτα». Ένιωθε από παντού την πίεση να τον συνθλίβει. Οδυνηρή μοναξιά και απόλυτο χάσμα στην επαφή και συνεννόηση με τους ανθρώπους. «Κάποτε, θυμάμαι, μίλαγα ακόμη με τους ανθρώπους. Τώρα πια δεν εξηγώ. Το έχω σταματήσει». Μετά το θάνατό του, κυκλοφόρησαν τρεις ακόμα δίσκοι: «Το φανάρι του Διογένη» (MINOS - 1989), με τη συμμετοχή της Σωτηρίας Λεονάρδου, το «Γιουσουρούμ. Στο φαλιμέντο του κόσμου» (MBI - 1992), με τη συμμετοχή του Β. Παπακωνσταντίνου και το διπλό άλμπουμ «Βιομηχανία του πεζοδρομίου» MINOS - 2002). Υπήρξε με τρόπο… ζόρικο! Από τότε, ολοένα και περισσότεροι -κυρίως νέοι- ανακαλύπτουν τα τραγούδια αυτού του κολασμένου για αλήθεια και ζωή ανθρώπου. «Ενός ιδιότυπου δραματουργού που εξιδανίκευσε τελετουργικά το θάνατό του με τραγικό και σαρκαστικό τρόπο. Μιας φιγούρας που δε χωρούσε πουθενά και ζούσε για να ανατρέπει τα μη ανατρέψιμα. “Ο άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ”, ή τουλάχιστον, υπήρξε με έναν κάποιο τρόπο… Ίσως, τον πλέον ζόρικο». Κηδεύτηκε στο νεκροταφείο της Καλλιθέας και στην πλάκα χαράχτηκαν τα στιχάκια του «Μπαγάσα». Πέντε χρόνια αργότερα, τα οστά του μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο της Κοζάνης. «Όταν πλακώσει ο θάνατος, αρχίζει η καταγραφή της ζωής. Το καλό με μένα, αλλά και το ζόρι, είναι ότι ξέρω συνειδητά το θάνατό μου και μαζί με την καταγραφή της πεθαμένης ζωής, μπορώ να καταγράψω και το θάνατό μου». Δανιήλ Παπαδανιήλ

...τα λόγια μοναχά μας απομείναν στην πράξη μας χαλάνε οι θεσμοί...

Παρουσίαση

Σε μια μεγάλη εκδήλωση με πολλούς συμμετέχοντες, παρουσιάστηκε στη μουσική σκηνή «Πριγκηπέσσα» της Θεσσαλονίκης ο δίσκος του μουσικολόγου και διδάκτορα του πανεπιστημίου του Leeds της Αγγλίας, Νίκου Ορδουλίδη «Η εποχή του ρεμπέτικου», που κυκλοφόρησε το περασμένο καλοκαίρι.

«Η εποχή του ρεμπέτικου» στη Θεσσαλονίκη Οι 11 φωνές του «λαϊκού πιάνου»

του Νίκου Ορδουλίδη [ 60 ]

●

Καρφίτσα δεν έπεφτε στην εκδήλωση για την παρουσίαση του δίσκου του μουσικολόγου και διδάκτορα του πανεπιστημίου του Leeds της Αγγλίας Νίκου Ορδουλίδη «Το λαϊκό πιάνο - Η εποχή του ρεμπέτικου» που πραγματοποιήθηκε στη μουσική σκηνή «Πριγκηπέσσα». Με τον Νίκο Ορδουλίδη είχαμε συζητήσει πριν από λίγες ημέρες για τη συγκεκριμένη εκδήλωση.

Σουμελά 41 & Κομνηνών, T. 2310 487336

Παρουσίαση

Για τον Ορδουλίδη και το έργο του μίλησαν η Μαρία Ζουμπούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου και ο Γιώργος Κοκκώνης, Επίκουρος Καθηγητής στο ίδιο ΤΕΙ. Ακολούθησε συναυλία με έντεκα τραγουδιστές από διαφορετικούς μουσικούς χώρους, αλλά και διαφορετικές ηλικίες, από φοιτητές του Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου, μέχρι τον καταξιωμένο Ανδρέα Καρακότα και τον 70χρονο, αλλά ακμαιότατο Χρήστο Μαστέλο. Ο Νίκος Ορδουλίδης έπαιξε σε πιάνο που μεταφέρθηκε στην «Πριγκηπέσσα», αποκλειστικά για τη χθεσινή εκδήλωση, από το εργαστήρι χειροποίητου πιάνου του Πάνου Ιωαννίδη. Τραγούδησαν λοιπόν (με τη σειρά που εμφανίσθηκαν) οι Στεφανία Γατσάκου, Εύα Μισοκέφαλου, Γιάννης Διονυσίου, Παναγιώτης Τσίρος, Αλίκη Κελεμουρίδου, Κική Σαββίδου, Παναγιώτης Τουρνάς, Ιφιγένεια Ιωάννου, Αλέκος Κιζιρίδης, Ανδρέας Καρακότας και ο Χρήστος Μαστέλος. Η Στεφανία Γατσάκου και ο Παναγιώτης Τουρνάς είναι φοιτητές του Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου, ενώ ο Γιάννης Διονυσίου και η Εύα Μισοκέφαλου φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Μια αδιαθεσία της τελευταίας στιγμής κράτησε εκτός εκδήλωσης την Εύη Σιαμαντά, που θα εκπροσωπούσε το «jazz» ρεπερτόριο.

[ 62 ]

●

Εκτός από τις εμπνευσμένες διασκευές του Νίκου Ορδουλίδη σε κομμάτια που κάλυψαν μια περίοδο από το παραδοσιακό τραγούδι μέχρι την ελληνική rock μουσική, μεγάλη αίσθηση - και έκπληξη θα έλεγα - προκάλεσαν οι ερμηνείες όλων των νεότερων ερμηνευτών, τους περισσότερους από τους οποίους άκουσα για πρώτη φορά. Θα είναι «ευχής έργον» το συγκεκριμένο πρόγραμμα (ίσως με κάποιες μικρές προσθαφαιρέσεις), με την ίδια ερμηνευτική ομάδα, να βρει το δρόμο για το studio και τη δισκογραφία. Αξίζει να κάνουμε ειδική μνεία στην εκτέλεση του τραγουδιού «Θεσσαλονίκη» του Θάνου Μικρούτσικου και του Νίκου Καββαδία με την προσθήκη κάποιων στίχων που δεν είχαν μελοποιηθεί από το Μικρούτσικο. Η εκδήλωση έκλεισε «πανηγυρικά», με το Δημήτρη Μυστακίδη να ανεβάζει στη σκηνή σχεδόν με το ζόρι - το Γιώργο Πεντζίκη (παλιά μουσική «καραβάνα» της πόλης και παραγωγό του δίσκου του Νίκου Ορδουλίδη), κι εκείνος να παίζει πιάνο και να τραγουδά ένα αυτοσχέδιο, αυτοβιογραφικό ζεϊμπέκικο. Θα πρέπει να επισημάνουμε ένα από τα θετικά στοιχεία της βραδιάς, που ήταν η σχετική ησυχία που επικρατούσε στο χώρο, κάτι που δεν συνηθίζεται σε παρόμοιες εκδηλώσεις. www.ogdoo.gr

Παρουσίαση

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης Στεφανία Γατσάκου 1) Από ξένο τόπο (Παραδοσιακό) 2) Παίξε Χρήστο το μπουζούκι (Βασίλης Τσιτσάνης) Εύα Μισοκέφαλου 3) Βάλε με στην αγκαλιά σου (Βαγγέλης Παπάζογλου) 4) Φόρα τα μαύρα φόρα τα (Κώστας Καρίπης - Γιώργος Πετροπουλέας) 5) Ο τρελός τσιγγάνος (Βασίλης Τσιτσάνης - Χαράλαμπος Βασιλειάδης) Γιάννης Διονυσίου 6) Το παιδί του δρόμου (Βαγγέλης Παπάζογλου) 7) Εγώ θέλω πριγκηπέσσα (Παναγιώτης Τούντας) 8) Ούζο χασίς (Μίνως Μάτσας ) Παναγιώτης Τσίρος 9) Για την Ελένη (Μάνος Χατζιδάκις) 10) Θεσσαλονίκη (Θάνος Μικρούτσικος - Νίκος Καββαδίας) 11) Τα λόγια και τα χρόνια (Γιάννης Μαρκόπουλος - Μάνος Ελευθερίου) Αλίκη Κελεμουρίδου 12) Να δεις που κάποτε θα μας πούνε και μαλάκες (Γιάννης Μηλιώκας) 13) Τα ήσυχα βράδια (Λάκης Παπαδόπουλος - Μαριανίνα Κριεζή) 14) Δε θέλω (Γιώργος Παπαποστόλου - Γιώργος Παρώδης / ΜΠΛΕ) Κική Σαββίδου 15) Ταχεία (Τάκης Σούκας - Νίκος Μπακογιάννης) 16) Το τσιγάρο το κομμένο (Αντώνης Βαρδής - Μάνος Τσιλιμίδης) 17) Μακριά μου να φύγεις (Πάνος Γαβαλάς - Κώστας Βίρβος)

[ 64 ]

●

Παναγιώτης Τουρνάς 18) Μια γαλάζια περιστέρα (Παραδοσιακό) 19) Ο Γιάνναρος (Παραδοσιακό) 20) Κυρ Κωστάκη έλα κοντά (Παραδοσιακό) Ιφιγένεια Ιωάννου 21) Η καρδιά σου θα γίνει χρυσή (Βασίλης Τσιτσάνης) 22) Καλογριά (Βαγγέλης Παπάζογλου) 23) Γι’ αυτό φουμάρω κοκαΐνη (Παναγιώτης Τούντας) Αλέκος Κιζιρίδης 24) Κάπου νυχτώνει (Σταύρος Κουγιουμτζής) 25) Είναι ο καημός μου ένα πουλί (Μίκης Θεοδωράκης - Ερρίκος Θαλασσινός) 26) Παράπονο (Μίκης Θεοδωράκης - Δημήτρης Χριστοδούλου) Ανδρέας Καρακότας 27) Πάει ο καιρός (Μάνος Χατζιδάκις - Νίκος Γκάτσος) 28) Παραπονεμένα λόγια (Γιάννης Μαρκόπουλος - Μάνος Ελευθερίου) 29) Ήσουν καλός κι ήσουν γλυκός (Μίκης Θεοδωράκης - Γιάννης Ρίτσος) Χρήστος Μαστέλος 30) Τα μάνταλα (Βασίλης Τσιτσάνης) 31) Του κόσμου τον περίγελο (Άκης Πάνου) 32) Με σκότωσε γιατί την αγαπούσα (Χρήστος Νικολόπουλος - Λευτέρης Παπαδόπουλος)

NEGRΟPONTE

ΟΙΝΟΜΑΓΕΙΡΕΙΟΝ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΩΝ ΕΔΕΣΜΑΤΩΝ Αιγύπτου 24 ή Κατούνη 21, Λαδάδικα - Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 523.571

Νίκος Ξυλούρης

Aφιέρωμα

[ 66 ]

●

Ο αρχάγγελος της Κρήτης

Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1936 στα Ανώγεια της Κρήτης. Ήταν 5 χρονών όταν οι κατακτητές Γερμανοί καίνε το χωριό του και μεταφέρουν τους κατοίκους του, πρόσφυγες στο Μυλοπόταμο. Επιστρέφουν στ΄Ανώγεια μετά την απελευθέρωση. Από πολύ μικρός δείχνει την κλίση του στο τραγούδι και στη λύρα. Στα δώδεκα ο πατέρας του τού αγοράζει την πρώτη του λύρα για να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σ΄ έναν από τους πλέον περιζήτητους σε γάμους, βαφτίσια και λοιπές κοινωνικές εκδηλώσεις, οργανοπαίχτες και τραγουδιστές της περιοχής του. Σε ηλικία 17 χρόνων κατεβαίνει για πρώτη φορά να δουλέψει στο Ηράκλειο, στο κέντρο "Κάστρο". Όπως λέει αργότερα σε αφηγήσεις του, εκεί αρχικά τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα.

"... Εις τα ορεινά χωριά της Κρήτης δεν ημπορούσε να εισχωρήσει αυτό που εισχώρησε στις πόλεις. Εκεί χόρευαν ταγκά, βαλς, ρούμπες, σάμπες και είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τα μαθαίνουμε αυτά τα τραγούδια, να τα παίζουμε στα πανηγύρια και στους γάμους, για να μπορούμε να ζήσουμε και ΄μεις, να βγάλουμε τα έξοδα μας και να τους κάνουμε σιγά-σιγά ν΄ αλλάξουνε και να αγαπήσουνε την κρητική μουσική". Στα τέλη του 1958 πραγματοποιεί την πρώτη του ηχογράφηση για δίσκο. Είναι το τραγούδι " Κρητικοπούλα μου" ("Μια μαυροφόρα όταν περνά"). Λίγους μήνες πιο πριν είχε παντρευτεί την Ουρανία Μελαμπιανάκη, κόρη ευκατάστατης οικογένειας του Ηρακλείου. Μένουν στο Ηράκλειο και οι οικονομικές δυσκολίες στην αρχή είναι μεγάλες. Το 1960 γεννιέται το πρώτο τους παιδί, ο Γιώργος, και 6 χρόνια μετά το δεύτερο, η Ρηνιώ. Την επιτυχία του πρώτου εκείνου τραγουδιού ακολουθούν αρκετές ακόμα ηχογραφήσεις σε μικρά δισκάκια. Το 1966 βγαίνοντας για πρώτη φορά από την Ελλάδα, συμμετέχει σ΄ ένα φολκλορικό φεστιβάλ στο Σαν-Ρέμο και παίρνει το πρώτο βραβείο. Το 1967 ανοίγει στο Ηράκλειο το πρώτο κρητικό κέντρο τον "Ερωτόκριτο". Το Φεβρουάριο του 1969 ηχογραφεί την "Ανυφαντού", ένα τραγούδι που κυριολεκτικά "σπάει τα ταμεία" μέσα στην παραδοσιακή δισκογραφία της εποχής.

Τον Απρίλη εκείνης της χρονιάς πηγαίνει για πρώτη φορά στην Αθήνα για εμφανίσεις, στο κέντρο "Κονάκι" και το Σεπτέμβριο εγκαθίσταται μόνιμα στην πρωτεύουσα. Ο σκηνοθέτης Ερρίκος Θαλασσινός, με τον οποίο γνωρίζονται στο "Κονάκι", μιλάει γι΄ αυτόν στο συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Ήδη όμως από το 1965 οι δυνατότητες του αλλά και ο χαρακτήρας του έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον του διευθυντή -τότε- της δισκογραφικής εταιρίας COLUMBIA, του Τάκη Λαμπρόπουλου. Μετά και την επιτυχία της "Ανυφαντούς", το καλοκαίρι του 1970 ο Λαμπρόπουλος κατεβαίνει μαζί του στ΄ Ανώγεια, γίνονται κουμπάροι και ξεκινούν μια συνεργασία σε νέα πλαίσια. Πέρα από τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης η φωνή του Ξυλούρη θα περάσει στη σύγχρονη "έντεχνη" δημιουργία επώνυμων συνθετών. Μέσα από αυτές τις επιλογές, πρόκειται η γνήσια κρητική έκφραση και το παραδοσιακό τραγούδι της Κρήτης να αποκτήσουν μια πανελλήνια εμβέλεια, μια δυναμική που ποτέ δεν είχαν στο παρελθόν, όσο μεγάλοι κι αν ήταν οι καλλιτέχνες, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες που την υπηρέτησαν. Με τον Γιάννη Μαρκόπουλο συνεργάζονται για πρώτη φορά στο "Χρονικό", μια ενότητα τραγουδιών που θέτει σε νέα βάση τη σχέση της παράδοσης με το παρόν. Έξι μήνες μετά κυκλοφορεί ο δίσκος-αναφορά στα "Ριζίτικα" της Κρήτης.

Aφιέρωμα

Τον Μάιο του 1971 ξεκινούν κοινές εμφανίσεις στη μπουάτ "Λήδρα" στην Πλάκα. Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας η φωνή του Ξυλούρη, είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης. "Πότε θα κάνει ξαστεριά" ,"Αγρίμια κι αγριμάκια μου"...Ακολουθούν δυο ακόμα κύκλοι τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου, η "Ιθαγένεια" και ο "Στρατής ο θαλασσινός" αλλά και συνεργασίες με το Σταύρο Ξαρχάκο ("Διόνυσε καλοκαίρι μας", "Συλλογή"), το Χριστόδουλο Χάλαρη ("Τροπικός της παρθένου", "Ακολουθία") και το Χρήστο Λεοντή ("Καπνισμένο τσουκάλι"). Το καλοκαίρι του 1973 κρατά τον καθοριστικό ρόλο τραγουδιστή στη θρυλική παράσταση που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο "Αθήναιον" με αντικείμενο την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας στα νεότερα χρόνια. Είναι "Το μεγάλο μας τσίρκο".

[ 68 ]

●

Μέσα από τις αναφορές και τα τραγούδια του βρίσκει τρόπο έκφρασης το τεταμένο πολιτικό κλίμα που οδηγεί στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Είναι από τις ελάχιστες επώνυμες παρουσίες στο χώρο που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από τις εφημερίδες εκείνων των ημερών. "Ο Νίκος Ξυλούρης ήταν στο Πολυτεχνείο γράφουν οι εφημερίδες, μετατρέποντας τον τραγουδιστή σε "Κόκκινο πανί" της δικτατορικής κυβέρνησης. Από τη "Λήδρα" στην "Αρχόντισσα", μετά στην "Αποσπερίδα". Ξανά στη "Λήδρα", μετά στο "Κύτταρο" και στο "Θεμέλιο". Είναι οι έξι σταθμοί του στις μπουάτ μέχρι το 1979. Τα μεταπολιτευτικά χρόνια τραγουδά κάποια τραγούδια του Χρήστου Λεοντή, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Μαρκόπουλου. Παράλληλα ηχογραφεί τα "Αντιπολεμικά" τραγούδια του Λίνου Κόκοτου και του Δημήτρη Χριστοδούλου και κάποια ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη μελοποιημένα από τον Ηλία Ανδριόπουλο.

Επανέρχεται όμως και στα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, ενώ λέει και κάποια λαϊκά τραγούδια του Στέλιου Βαμβακάρη. Με τον "Αργαλειό", το "Φιλεντέμ", τον "Πραματευτή" αλλά και το "Μεσοπέλαγα αρμενίζω" ακούγεται ξανά έντονα η φωνή του. Ύστερα από ταλαιπωρία ενός χρόνου με την επάρατη νόσο, φεύγει για πάντα στις 8 Φεβρουαρίου του 1980.

36 χρόνια έχουν περάσει από τον άδικο χαμό του θρυλικού Κρητικού τραγουδιστή και λυράρη Νίκου Ξυλούρη. Είναι αμφίβολο εάν οποιοδήποτε άλλο άτομο σ' ολόκληρη την ιστορία της Κρητικής μουσικής άσκησε ποτέ τόσο μεγάλη επίδραση στην αναπτυξιακή πορεία αυτής της πανάρχαιας μουσικής παράδοσης. Και σήμερα ακόμη, ιδιαίτερα στην Κρήτη, οι νέοι θυμούνται τα τραγούδια του και τα τραγουδάνε, αν και δεν τον είδαν ποτέ ούτε και τον άκουσαν να τραγουδά ζωντανά. Πρόκειται για σπάνιο φαινόμενο στο σύγχρονο κόσμο, όπου τα τραγούδια τού σήμερα συνήθως ξεχνιούνται παντελώς σ' ένα χρόνο το πολύ. Οι παλιότεροι, βεβαίως, τον θυμούνται πολύ καλά και ο Ξυλούρης παραμένει μια έντονη παρουσία σχεδόν μυθικής υπόστασης χαραγμένη στη μνήμη τους. Μερικοί τον θυμούνται στα μέσα της δεκαετίας του 60 ως ένα νεαρό τραγουδιστή και λυράρη που τραβούσε πλήθη πρωτοφανών διαστάσεων στο σινεμά " Όαση" (το Κηποθέατρο Νίκος Καζαντζάκης) του Ηρακλείου, όπου έδινε συχνά συναυλίες. Άλλοι τον θυμούνται ως ερμηνευτή σύγχρονων Ελληνικών τραγουδιών, του οποίου οι ερμηνείες έργων σημαντικών τραγουδοποιών της εποχής παραμένουν μοναδικές ακόμη και σήμερα. Άλλοι θυμούνται τον Ξυλούρη ως σύμβολο του επαναστατικού πνεύματος των αρχών της δεκαετίας του 70, όταν η ιστορική ερμηνεία του ριζίτικου "Πότε θα κάνει ξαστεριά" κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου εξέφρασε το λαϊκό αίσθημα της εποχής. Στις αναμνήσεις όλων των ανθρώπων διαφόρων ηλικιών και κοινωνικών τάξεων που θυμούνται το Νίκο Ξυλούρη με χίλιους τρόπους, υπάρχει ένα σημαντικότατο κοινό στοιχείο: όλοι τους τον θυμούνται σαν κάτι πολύ παραπάνω από απλώς ένα θαυμάσιο τραγουδιστή και λυράρη.

36 χρόνια μετά το θάνατο του μοναδικού αυτού καλλιτέχνη, η αναζήτηση της επίδρασής του στη μουσική της Κρήτης και της Ελλάδας γενικότερα είναι ενδιαφέρουσα και κατά κάποιο τρόπο αποκαλυπτική. Ο Ξυλούρης έλεγε ότι όταν ήταν νεαρός, και κατέβαινε στο Ηράκλειο από τα Ανώγεια -αν τύχαινε να έχει μαζί του τη λύρα του - απέφευγε τις κεντρικές οδούς και προτιμούσε τα στενά για να μην τον κοροϊδέψουν που έπαιζε τη λύρα, όργανο "άξεστων" χωρικών. Εκείνη την εποχή οι κάτοικοι του αστικού κέντρου του Ηρακλείου ήθελαν να κάνουν τους "Ευρωπαίους" και τους "μοντέρνους". Που να ήξεραν ότι κάποια στιγμή θα πήγαιναν κατά χιλιάδες ν' ακούσουν το Νίκο Ξυλούρη με τη λύρα του να τραγουδάει τον "Ερωτόκριτο", το "Ανυφάντου" ή τα αγαπημένα του ριζίτικα, αποκαθιστώντας τα στη θέση σεβασμού και τιμής που ξεκάθαρα τους άξιζε. O Νίκος Ξυλούρης άλλαξε εντελώς τα δεδομένα, κυρίως με τις ξεχωριστές του ερμηνείες των ριζίτικων της δυτικής Κρήτης. Οι ηχογραφήσεις αυτές, ενορχηστρωμένες από το Γιάννη Μαρκόπουλο, έκαναν μεγάλη εντύπωση σε όσους τις άκουσαν, και έγιναν αιτία ο Ξυλούρης να κερδίσει το περιζήτητο βραβείο "Charles Cros" της Γαλλίας, χώρα όπου η κρητική μουσική σίγουρα έκανε το ντεμπούτο της. Η τιμή αυτή αναφέρθηκε ελάχιστα στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι μια τέτοια επιβράβευση ενός άγνωστου μουσικού ιδιώματος από τη δυτική Κρήτη, που αγνοούσαν οι περισσότεροι Έλληνες, ήταν γεγονός απίστευτης σημασίας. Αποτελούσε επίσης επιβεβαίωση των μοναδικών φωνητικών και ερμηνευτικών χαρισμάτων του ίδιου του Ξυλούρη. Από αυτό το σημείο και πέρα, ο Ξυλούρης έγινε ο πλέον περιζήτητος τραγουδιστής για σχεδόν όλους τους συνθέτες της εποχής. Η χαρακτηριστική χροιά της φωνής του, μαζί με τη διαχρονική και αρχέτυπη εκφραστική υφή της, έδινε νέες διαστάσεις σε ό,τι και να τραγουδούσε. Το έργο ενός τραγουδοποιού που καλούνταν να συνθέσει ένα τραγούδι για το Νίκο Ξυλούρη, συνεπώς ήταν τρομερά δύσκολο. Ίσως γι' αυτόν το λόγο τα καλύτερα έργα των συνθετών αυτών, ήταν εκείνα που έγραψαν με τον ήχο της φωνής του στα αυτιά τους.

Aφιέρωμα Ο Νίκος Ξυλούρης ήταν αναμφισβήτητα ένα από τα σπάνια άτομα με τη μυστηριώδη ικανότητα να ξαναγεννήσει όσα τραγουδούσε χωρίς να επαναλαμβάνει ούτε τους άλλους αλλά ούτε και τον ίδιο του τον εαυτό. Άλλη όψη του έργου του Νίκου Ξυλούρη που αξίζει ν' αναφερθεί είναι το έργο του ως συνθέτη. Ο ίδιος έγραψε πολλά τραγούδια τα οποία σήμερα θεωρούνται μέρος του βασικού ρεπερτορίου κάθε κρητικού γλεντιού. Ίσως μάλιστα το μέρος του ρεπερτορίου του που δικαιώθηκε περισσότερο από το χρόνο είναι εκείνο που αποτελείται από τα δικά του τραγούδια κι όχι μόνο από τις μοναδικές ερμηνείες του των κλασικών κρητικών έργων. Ήταν ο καλύτερος "πρεσβευτής" της κρητικής μουσικής στον υπόλοιπο κόσμο, αντιπροσωπεύοντάς την με την αξιοπρέπεια και το ήθος που αρμόζουν σε μια παράδοση. Είναι μέγιστης σημασίας για το μέλλον της κρητικής μουσικής η νέα γενιά τραγουδιστών και λυράρηδων ν' ακολουθήσει το παράδειγμα του Νίκου Ξυλούρη και να μη μιμηθεί απλώς τον τρόπο που έπαιζε ή που τραγουδούσε. Αυτό έκανε κι ο ίδιος ο Ξυλούρης σε σχέση με την παλιότερη γενιά λυράρηδων. Άκουσε πολύ προσεκτικά όλους τους μεγάλους λυράρηδες και αφομοίωσε την ουσία της μουσικής τους χωρίς ν' αντιγράψει ποτέ τα όσα έκαναν. Όταν η ουσία αυτή είχε γίνει μέρος του ίδιου του του εαυτού, μπόρεσε να τη χρησιμοποιήσει με το δικό του μοναδικό και δημιουργικό τρόπο. Ουσιαστικά αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται και ωριμάζουν όλες οι μεγάλες παραδόσεις, δια μέσου αξιόλογων ανθρώπων όπως ο Νίκος Ξυλούρης. "...ο Νίκος Ξυλούρης, όσο κι αν φαίνεται αστείο, έβγαλε για πρώτη φορά δίσκο με ...πολιτικό μέσο. Οι εταιρίες εκείνη την εποχή ήταν δύο. Στη μία ήταν ο ένας σπουδαίος λυράρης και στην άλλη ο άλλος. Αφού έκανε πολλές προσπάθειες χωρίς αποτέλεσμα, χρειάστηκε να επέμβει πολιτικός παράγοντας και να εγγυηθεί ότι "αν δεν πουλήσει ο δίσκος του, θα τα πληρώσω εγώ". Στις 21 Νοεμβρίου 1958 ηχογραφήθηκαν η "Κρητικοπούλα" και το "Δεν κλαίνε οι δυνατές καρδιές" σε δίσκο 78 στροφών. Ο δίσκος είχε μεγάλη επιτυχία και από τότε άρχισε και η άνοδος του Νίκου Ξυλούρη σε μια εποχή που τα Κρητικά δεν τα έπαιρναν και πολύ στα σοβαρά. Εκείνη την εποχή οι λυράρηδες ήταν μόνο για τα πανηγύρια, τα γλέντια και τους γάμους στα χωριά. Έπαιζε ο ένας στο ένα καφενείο και ο άλλος στο απέναντι.

[ 70 ]

●

Είχανε κάτι μικρά μεγάφωνα και τα έβαζε ο ένας καφετζής απέναντι από τον άλλο για να δουν ποιός θα επικρατήσει. Την εποχή εκείνη υπήρχαν δύο ομάδες. Οι "Μουντακικοί" και οι "Σκορδαλικοί" και ο Νίκος Ξυλούρης ήταν ανάμεσα, έχοντας το πλεονέκτημα ότι με τη φωνή που είχε μπορούσε να πει και άλλα πράγματα, εκτός από τα Κρητικά, όπως βαλς, "Άσπρες κορδέλες τα κορίτσια φοράνε", "Του Μπελαμή το ουζερί" και "Νάτανε το '21". Σχεδόν δύο χρόνια μετά τον πρώτο εκείνο δίσκο των 78 στροφών ηχογράφησε στη "Fidelity" μια σειρά από τραγούδια σε δίσκους 45 στροφών πλέον. Στη συνέχεια ήρθαν οι ηχογραφήσεις στη "Music Box" εκ των οποίων μερικά από αυτά ηχογραφήθηκαν από τον Φεβρουάριο '64 μέχρι τον Ιούλιο '64 που ο Νίκος Ξυλούρης βρισκόταν στην Αθήνα (μέχρι τότε έμενε στο Ηράκλειο) με το άρρωστο παιδί του και ηχογραφούσε για να πάρει κάποια χρήματα, που τα είχε ανάγκη, με 90 λεπτά το κομμάτι! Από το 1964 έως το 1967 ηχογραφεί στη "Music Box", ενώ σιγά-σιγά τα πράγματα στην Κρήτη άρχισαν να γίνονται καλύτερα. Υπήρχε μήνας που μπορεί να ήταν δύο τα πανηγύρια αλλά τύχαινε και ένας γάμος, ένα πανηγύρι, ένα γλέντι. Το 1967 άνοιξε και το πρώτο Κρητικό κέντρο στο Ηράκλειο, ο "Ερωτόκριτος". Το '68 με '69 δούλεψε στα "Ζαμάνια" και παράλληλα τα καλοκαίρια στην " Όαση" που είχε 2000 καθίσματα και ο κόσμος καθότανε μέχρι στα καφάσια της μπίρας, για ν'ακούσει το Νίκο Ξυλούρη. Στη συνέχεια ήρθε στην Αθήνα, στη "Λήδρα" με μεροκάματο 800 δρχ. Πληρώνουν - λέει- λιγότερο τους καλλιτέχνες γιατί θέλουν να κάνουν "κίνημα" για να επιβάλλουν αυτή τη μουσική. Το κίνημακίνημα, αλλά ο ιδιοκτήτης και ο συνέταιρος παίρνανε κανονικά λεφτά από τον κόσμο.. 96 δρχ. κάνει το ποτό εκεί, 96 και στις άλλες μπουάτ.. Ο Νίκος Ξυλούρης με τη φωνή του, με τα τραγούδια του και με τον κόσμο που έρχεται γι'αυτόν, πληρώνεται με 8 ποτά! Εκείνη την εποχή σταμάτησε να δουλεύει στα Κρητικά. "Δεν ήτανε σωστό" λέει. "Τώρα πιέζομαι, αλλά αύριο...". Πίστευε σ'ένα καλύτερο αύριο. Δεν έβαζε κακό στο νου του, ούτε ήθελε να λέει για κανέναν..."

Aποσπάσματα από συζήτηση της κας ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΞΥΛΟΥΡΗ (σύζυγος του Νίκου) με το Γιώργο Τσάμπρα

Για τον αρχάγγελο της Κρήτης Ο μύθος του παλικαριού με τη στεντόρεια και την αισθαντική φωνή, την καθαρή ματιά, δεν έπαψε ούτε στιγμή να φουντώνει και να θεριεύει στην καρδιά και στη συνείδηση του κόσμου, κι ας έχουν περάσει 36 χρόνια από τότε που «έφυγε». Με τα τραγούδια του, συντρόφεψε το λαό μας στις αναζητήσεις και τους αγώνες του. Ο Νίκος Ξυλούρης, ο Κρητικός λυράρης και τραγουδιστής, ο καλλιτέχνης και αγωνιστής, σφράγισε με τη φωνή του κάποιες από τις πιο δυνατές στιγμές του ελληνικού τραγουδιού. Τραγούδια, που εμπνεύστηκαν και ενέπνευσαν την αντιδικτατορική πάλη και έγιναν σύμβολα αντίστασης κατά της χούντας. Με τη δυναμική του παρουσία εμψύχωσε τους «ελεύθερους πολιορκημένους» φοιτητές του Πολυτεχνείου, ενώ αντιμετώπισε τους διωγμούς της χούντας. Τραγουδά κι εμψυχώνει τους φοιτητές, μένει μαζί τους, μοιράζεται το πρόχειρο φαγητό τους. Οι συναυλίες, οι δίσκοι του, οι ραδιοφωνικές και οι τηλεοπτικές εκπομπές του απαγορεύονται.

O Νίκος Ξυλούρης έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 44 χρόνων.

O σπουδαίος αυτός άνθρωπος και ερμηνευτής είχε ριζώσει βαθιά στις καρδιές του κόσμου. H ξεχωριστή φωνή του, που φιλοξενούσε στα πατήματα και στις αναπνοές της τα αρώματα της ποίησης του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου - τα μεγάλα τραγούδια του, οι αγώνες του για τη δημοκρατία τον είχαν, ήδη, καταξιώσει στο Πάνθεον των αξέχαστων. Ποτέ άλλοτε καλλιτέχνης, που συνέδεσε το όνομά του με την παραδοσιακή μουσική, δεν κατάφερε να ξεφύγει από τα στενά δεσμά του είδους και να γνωρίσει την πανελλαδική αποδοχή. Ο Νίκος Ξυλούρης, χάρη στο ταλέντο και στον οίστρο του, έκανε αγαπητό το κρητικό ιδίωμα από το Ηράκλειο μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Ποτέ άλλοτε τραγουδιστής δεν πέρασε από το δημοτικό τραγούδι στο λόγιο, όχι μόνο χωρίς απώλειες, αλλά, αντίθετα, με δάφνες γενικής αναγνώρισης, συμπάθειας και δικαίωσης. Μέσα σε μια δεκαετία, κάλυψε τεράστια ποσότητα έργου υψηλής ποιότητας και καθολικής παραδοχής. Τραγούδησε Μαρκόπουλο, Ξαρχάκο, Χάλαρη, Λεοντή, Κόκκοτο, Ανδριόπουλο, Ανδρεόπουλο, Γκάτσο, Γεωργουσόπουλο, Σεφέρη, Σολωμό, Κινδύνη, Ρίτσο, Φέρρη κ.ά.

Κυριολεκτικά, δέσποσε τη δεκαετία του '70, σηκώνοντας στις πλάτες του το προοδευτικό τραγούδι τα χρόνια της δικτατορίας και στις αρχές της μεταπολίτευσης. Άλλο ένα τολμηρό εγχείρημά του αυτή την εποχή ήταν η συνεργασία του με το θίασο ΚαρέζηΚαζάκου. Σε κείμενο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, το «Μεγάλο μας Τσίρκο» ανεβαίνει το καλοκαίρι του 1973 στη θεατρική σκηνή και η κοσμοσυρροή έξω από το θέατρο «Αθήναιον» έχει ως αποτέλεσμα να εξαντλούνται για πολλούς μήνες τα εισιτήρια. Επρόκειτο για μια αναδρομή στην ιστορία της Ελλάδας από την Τουρκοκρατία, τον Όθωνα και τους υπόλοιπους κυβερνήτες της ανεξάρτητης Ελλάδας ως την καταστροφή της Μικράς Ασίας, τον πόλεμο του ’40 και το -τότεσήμερα... Ο Ξυλούρης τραγουδούσε για όλα αυτά με έμμεση αναφορά στην παρούσα κατάσταση κι ο κόσμος ξεσηκωνόταν. Για το συγκεκριμένο έργο η Τζένη Καρέζη φυλακίστηκε τρεις μήνες. Όταν ήρθαν οι μέρες που οι φοιτητές κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο με περίσσια δύναμη και πείσμα, ο Νίκος ήταν εκεί. Ήταν 15 Νοεμβρίου κι εκείνος βρισκόταν με τον Ξαρχάκο απέναντι από το Πολυτεχνείο και γράφανε τα τραγούδια του «Τσίρκου». Ο Νίκος δεν μπόρεσε να μη σμίξει με τους φοιτητές… Επί τρεις ημέρες έμπαινε μέσα, έπιανε το μικρόφωνο και τραγουδούσε μαζί τους όλα εκείνα τα τραγούδια που ήταν απαγορευμένα από το καθεστώς: «Πότε θα κάνει ξαστεριά, πότε θα φλεβαρίσει…», «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί, τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί…». Και στη μεταπολιτευτική περίοδο, ο Ξυλούρης θα εκδηλώσει έντονη καλλιτεχνική και πολιτικοκοινωνική δραστηριότητα. Στο «Καπνισμένο Τσουκάλι» του Χρήστου Λεοντή, σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, είναι συγκλονιστικός όταν τραγουδά: «Αυτά τα κόκκινα σημάδια στους τοίχους, μπορεί να 'ναι κι από αίμα. Όλο το κόκκινο στις μέρες μας είναι αίμα».

H «Μπαλάντα του κυρ Μένιου» θα ξεχωρίσει με το δυνατό και προφητικό της μήνυμα. Ο Νίκος Ξυλούρης είναι μια φιγούρα ανθρωπιάς, μεγαλοσύνης και ψυχής αληθινής, που πάλλεται ανέπαφη, δεκαετίες μετά το τελευταίο «αντίο».

Aφιέρωμα

Άνθρωπος ανιδιοτελής, περήφανος και με σπάνιο ήθος, στάθηκε πάντοτε πάνω από μικρότητες και συμβιβασμούς. Στα δύσκολα χρόνια Είναι βράδυ και ο Νίκος Ξυλούρης τραγουδά σε ένα κεντράκι, το «Κατώι». Μια παρέα νέων ανθρώπων τον καλεί στο τραπέζι της και τον κερνάει ένα κρασάκι. «Στην υγειά σας παιδιά, κι ό,τι ποθείτε», τους λέει. «Δημοκρατία θέλουμε, Νίκο», του απαντάνε. Κι εκείνος, παρόλο που θα έμπαινε σε μπελάδες, σηκώνεται και τους αφιερώνει ένα τραγούδι: «Πότε θα κάνει ξαστεριά, πότε θα φλεβαρίσει…». Ο Ξυλούρης ή Ψαρόνικος, όπως τον έλεγαν, είχε το χάρισμα με την υπέροχη φωνή του και την καταπληκτική του ερμηνεία να μιλά κατευθείαν στις ψυχές των ανθρώπων. Πόσες φορές είχε τραγουδήσει τον έρωτα, τη ξενιτιά, τον πόνο και το θάνατο και πόσες καντάδες είχε κάνει κάτω από τα μπαλκόνια των κοριτσιών για χάρη των φίλων του, όταν ζούσε ακόμα στην Κρήτη…. Σε κάθε περίσταση ο Ψαρόνικος εμφύτευε και το κατάλληλο συναίσθημα.

[ 72 ]

●

Έτσι, τις δύσκολες ώρες της δικτατορίας δεν θα μπορούσε παρά να αφήσει το δικό του στίγμα, κάτι που αντιλήφθηκε σύντομα η εξουσία, με αποτέλεσμα να λογοκριθούν τα τραγούδια του και να μπει λουκέτο στο κέντρο που τραγουδούσε, τη «Λήδρα», στην Πλάκα. Δεν τον ένοιαζε όμως. Του έφτανε που μπόρεσε να βοηθήσει με κάποιον τρόπο. Γιατί ο Νίκος αγαπούσε πολύ τους νέους. Στα πρόσωπά τους έβλεπε έναν καλύτερο, πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο κόσμο. Σε κάθε εκδήλωση ή γιορτή που τον καλούσαν φοιτητές από την Κρήτη ή αλλού, εκείνος πήγαινε με χαρά, χωρίς να πληρώνεται. Και αξιοσημείωτο ακόμα είναι πως πολλούς φτωχούς φοιτητές από την Κρήτη ο Ξυλούρης τους ενίσχυε οικονομικά. Στις 8 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 36 χρόνια από τον άδικο χαμό του «αρχάγγελου της Κρήτης», ο οποίος άφησε πλούσια κληρονομιά στους Κρητικούς, τους Έλληνες και όλο τον κόσμο. Τα τραγούδια του, που είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον ελληνισμό και τη λεβεντιά, εγγυώνται ότι το όνομά του δεν θα σβήσει ποτέ.

Συνέντευξη

Χρήστος Τούβε Τι σε ωθεί στο γράψιμο; Στο γράψιμο με ωθεί η ίδια η ζωή. Τα καθημερινά ερεθίσματα, στα οποία δεν μπορώ να μείνω αμέτοχος. Η έμπνευση καθοδηγείται, από το βάθος που θέλεις να βλέπεις τα πράγματα και τις καταστάσεις. Όσο ψάχνεις πιο βαθιά, τόσο οδηγείσαι σε πιο ουσιώδη νοήματα. Η κάθε ιστορία έχει τη δική της ιστορία, που θέλεις να γράψεις γι’ αυτήν. Ποιά είναι η πιο δυνατή σου ανάμνηση στο γράψιμο του βιβλίου σου; Η πιο δυνατή ανάμνηση μου μέσα από το βιβλίο είναι η τελευταία στιγμή του μικρού παιδιού με τον αγαπημένο του παππού, που ενώ έχει καταλάβει ότι έχει πεθάνει, συνεχίζει να του διαβάζει γιατί δεν θέλει να τον αποδεσμεύσει από τη ζωή του. Πιστεύει ότι με αυτόν τον τρόπο θα μείνει στο πλευρό του για πάντα. Πώς αποφάσισες να εκδόσεις και μάλιστα μόνος σου σε μια τέτοια εποχή το βιβλίο σου; Η πραγματική αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε μας δίνει δύναμη να μη λογαριάζουμε εποχές και δυσκολίες. Από τη στιγμή που η ζωή έχει αγριέψει επικίνδυνα, δεν σου μένουν και πολλές επιλογές. Ή κυνηγάς τα όνειρά σου, τους στόχους σου, με νύχια και με δόντια ή αποσύρεσαι και τα βάζεις με όλους και με όλα ψάχνοντας δικαιολογίες, για τη στάσιμη μοίρα σου. Οι εποχές πάντα δύσκολες ήταν. Τίποτα δεν μας χαρίζεται. Η απόφαση που πήρα να ξεκινήσω μοναχικά το ταξίδι μου, χωρίς εκδοτικό οίκο, με βοήθησε να κατανοήσω καλύτερα τις δυνατότητές μου, τα πιστεύω μου και το κυριότερο την αντοχή της ψυχής μου. Τι πιστεύεις λείπει από τον Έλληνα αναγνώστη; Από τον Έλληνα λείπει η όρεξη γι’ ανάγνωση και μάθηση. Αν το σκεφτεί κανείς σφαιρικά, το βρίσκω απολύτως λογικό. Αν η ζωή σου έχει πάρει άλλη τροπή από αυτή που λογάριαζες, εσύ θα είχες όρεξη για διάβασμα και μάθηση; Η απάντηση είναι απλή. Κανείς μας δεν θα είχε. Όμως στα δύσκολα σου, ένα καλό βιβλίο μπορεί να σου δώσει απαντήσεις και να σε οδηγήσει σε μονοπάτια που αγνοούσες.

[ 74 ]

●

Και σε τί υπερέχει; Υπερέχει στην αντίληψη. Μία λέξη που λίγοι λαοί την κατέχουν. Κατά την άποψη σου μόλις κάποιος ολοκληρώσει το βιβλίο σου τί συναισθήματα θα βιώσει; Μόλις τ’ ολοκληρώσει, θα κατανοήσει ότι είναι ένα εγχειρίδιο ζωής με πολλά στοιχεία ψυχολογίας. Θα βρει αντιμέτωπο τον εαυτό του πολλές φορές και θα ζοριστεί, γιατί θα πρέπει να βρει απαντήσεις και λύσεις. Όταν αναγνωρίζεις τα πρωτογενή συναισθήματά σου, πρέπει να τα κατευνάσεις και να τα δρομολογήσεις. Της ζωής τα παράξενα παιχνίδια σου δείχνουν πως η ζωή έχει άλλη αξία, αν γνωρίσεις τον άνθρωπο που κατοικεί μέσα σου.

Aφιέρωμα

Ο άνθρωπος με το γαρύφαλο

Νίκος Μπελογιάννης

×áñÜìáôá ÊõñéáêÞò 30 Ìáñôßïõ 1952 ìéá ìáêÜâñéá áõôïêéíçôïðïìðÞ îåêéíÜ áð' ôéò öõëáêÝò ÊáëëéèÝáò óôçí ÁèÞíá êáé äéáó÷ßæïíôáò ôï êÝíôñï ôçò êáôáëÞãåé óôï Ãïõäß. Óôéò 4 ç þñá, ôÝóóåñåéò ôñáãéêÝò öõóéïãíùìßåò êáôåâáßíïõí áðü ôçí êëïýâá ðïõ ôïõò ìåôÝöåñå êáé êáôåõèýíïíôáé öñïõñïýìåíïé óôï ãíùóôü ÷þñï ôùí åêôåëÝóåùí ðïõ Ý÷åé ðéá öùôéóôåß. Áêüìç åßíáé íý÷ôá êé áõôïß äåí ðñüêåéôáé íá îáíáäïýí ôï öùò ôçò ìÝñáò. Ï âáóéëéêüò åðßôñïðïò áíáãéãíþóêåé ôçí êáôáäéêáóôéêÞ óå èÜíáôï áðüöáóç, êáé ôïõò áíáêïéíþíåé ôçí áðüññéøç ôùí áéôÞóåþí ôïõò ãéá áðïíïìÞ ÷Üñéôïò. Óå ëßãï áêïýãåôáé ôï ðáñÜããåëìá «ðõñ», ç ïìïâñïíôßá, êáé óôç óõíÝ÷åéá äþäåêá âïëÝò ðåñéóôñüöïõ, ïé ÷áñéóôéêÝò. Ïé Íßêïò ÌðåëïãéÜííçò, ÄçìÞôñçò ÌðÜôóçò, Çëßáò ÁñãõñéÜäçò, Í. Êáëïýìåíïò, êåßôïíôáé íåêñïß.

[ 76 ]

●

Ôï ìßóïò Ý÷åé íéêÞóåé. Ç áðüðåéñá ãéá «åéñÞíåõóç», óõìöéëßùóç, åêäçìïêñáôéóìü ôïõ ðïëéôéêïý âßïõ ôçò ÅëëÜäáò áíåóôÜëç ãéá ôïõëÜ÷éóôïí 22 áêüìç ÷ñüíéá. Ïé õðåýèõíïé ðïëëïß. Áäéáëëáîßá, óõìöÝñïíôá, îÝíïò ðáñÜãïíôáò, Ýëëåéøç ðïëéôéêÞò ùñéìüôçôáò. Ëßãïõò ìÞíåò ðñéí, óôéò åêëïãÝò ôçò 9çò Óåðôåìâñßïõ 1951, ðñþôç ìåí äýíáìç áíáäåéêíýåôáé ìå 36,5% ï íåïóõóôáèåßò «Åëëçíéêüò Óõíáãåñìüò» õðü ôçí çãåóßá ôïõ óôñáôÜñ÷ç ÁëåîÜíäñïõ ÐáðÜãïõ, áëëÜ êáíÝíá êüììá äå ó÷çìáôßæåé áðüëõôç êïéíïâïõëåõôéêÞ ðëåéïøçößá, åíþ ïé äýï êýñéïé êïììáôéêïß ó÷çìáôéóìïß ôïõ ÊÝíôñïõ, ç Å.Ð.Å.Ê ôïõ óôñáôçãïý ÍéêïëÜïõ ÐëáóôÞñá êáé ôï «Êüììá ÖéëåëåõèÝñùí» ìå çãÝôç ôï ÓïöïêëÞ ÂåíéæÝëï êáé ðïóïóôÜ 23,50% êáé 19% áíôßóôïé÷á, ìå óõíäõáóìÝíåò ôéò äõíÜìåéò ôïõò ìðïñïýí íá ó÷çìáôßóïõí êõâÝñíçóç.

ÓõíïëéêÜ ôï åêëïãéêü áðïôÝëåóìá äéáìïñöþíåôáé ùò åîÞò: ÄåîéÜ (Óõíáãåñìüò êáé Ëáúêü êüììá) 43% ðåñßðïõ, ÊÝíôñï (Å.Ð.Å.Ê, Öéëåëåýèåñïé, Ã. ÐáðáíäñÝïõ ðïõ êáôÝâçêå áõôüíïìá) 44,5%, ÁñéóôåñÜ (Å.Ä.Á.) 10,50%. Ó÷çìáôßæåôáé êõâÝñíçóç Å.Ð.Å.Ê.- ÖéëåëåõèÝñùí ìå ðñùèõðïõñãü ôï Íéêüëáï ÐëáóôÞñá, ìéá áð' ôéò âáóéêÝò åîáããåëßåò ôïõ ïðïßïõ, ôüóï ðñïåêëïãéêÜ üóï êáé ðñïãñáììáôéêÜ ùò ðñùèõðïõñãïý, åßíáé ç «ÅéñÞíåõóç», ç åêôüíùóç ôïõ åìöõëéïðïëåìéêïý êëßìáôïò, ç ëÞèç óôï äé÷áóôéêü ðáñåëèüí, ç óõìöéëßùóç. Ïé óêïôåéíïß ìç÷áíéóìïß üìùò Ý÷ïõí Üëëç Üðïøç, Üëëá óõìöÝñïíôá, äå èÝëïõí ôçí ÅëëÜäá íá ãßíåé ìéá óýã÷ñïíç ãéá ôçí åðï÷Þ äçìïêñáôéêÞ ÷þñá, áëëÜ ôçí ðñïôéìïýí øõ÷ñïðïëåìéêü ðñïðýñãéï. Áð' ôçí Üëëç, áñ÷ßæïõí Þäç áðü ôüôå íá åìöáíßæïíôáé ôá öáéíüìåíá äéÜóôáóçò áðüøåùí óôïõò êüëðïõò ôçò ÁñéóôåñÜò, êáé ìÜëéóôá ôçò çãåóßáò ôïõ ðáñÜíïìïõ Ê.Ê.Å. êáé ôçò íüìéìçò êïéíïâïõëåõôéêÞò áñéóôåñÜò ðïõ åêöñÜæåôáé áðü ôçí Å.Ä.Á. Ç çãåóßá ôïõ Ê.Ê.Å. õðü ôïí «åðáããåëìáôßá» êïììáôéêü çãÝôç Íßêï Æá÷áñéÜäç, ðáñÜ ôá ôñáãéêÜ óöÜëìáôÜ ôçò, ðïõ óõíÞñãçóáí óôïí åìöýëéï óðáñáãìü (áðï÷Þ áðü ôéò åêëïãÝò ôïõ 1946, Ýíôáîç óôïõò êüëðïõò ôïõ «Äçìïêñáôéêïý Óôñáôïý» óëáâéæüíôùí áõôïíïìéóôþí ôçò ïñãÜíùóçò Ó.Í.Ï.Ö., ðïõ áíáìößâïëá åß÷áí ðñïäïôéêÞ áíèåëëçíéêÞ Üðïøç êáé äñÜóç, êáé ðïõ Ýäùóå ôï Ýíáõóìá óôçí Üêñá ÄåîéÜ íá êáôçãïñåß óõëëÞâäçí ôçí ÁñéóôåñÜ ãéá áíèåëëçíéóìü êáé ðñïäïóßá, åíþ áðü ôéò ôÜîåéò ôçò áêñïäåîéÜò ðñïÞëèáí óõíôñéðôéêÜ ïé óõíåñãÜôåò ôùí êáôáêôçôþí, åììïíÞ óôçí ðáñÜëïãç êáé åê ðñïïéìßïõ êáôáäéêáóìÝíç óå áðïôõ÷ßá Ýíïðëç åîÝãåñóç) óõíÝ÷éóå ôçí ßäéá êïíôüöèáëìç ôáêôéêÞ ìå óõíèÞìáôá üðùò «ôá üðëá ðáñÜ ðüäáò», êáé Ýóôçíå êáé åðÜíäñùíå êáé íÝïõò ðáñÜíïìïõò êïììáôéêïýò ìç÷áíéóìïýò, óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ôá Ýêôáêôá äéáñêÞ óôñáôïäéêåßá êáôáäßêáæáí ðïëý åýêïëá óå èÜíáôï, âáñéÝò êáèåßñîåéò, êáé åîïñßåò, ðïëßôåò ìç åãíùóìÝíùí äåîéþí öñïíçìÜôùí (ìç åèíéêüöñïíåò ôïõò ÷áñáêôÞñéæå ôüôå ôï êáèåóôþò) ìå âÜóç êáé ìüíï êáôáããåëßåò ÷áöéÝäùí ãéá ðáñáâÜóåéò ôïõ ãíùóôïý Á.Í.509. ¸ôóé, êáëïêáßñé ôïõ 1950 åéóÝñ÷åôáé óôçí ÅëëÜäá ðáñÜíïìá ôï ìÝëïò ôçò êåíôñéêÞò åðéôñïðÞò ôïõ Ê.Ê.Å. Íßêïò ÌðåëïãéÜííçò, ãéá íá áíáëÜâåé ôçí áíáóõãêñüôçóç êáé çãåóßá ôïõ ðáñÜíïìïõ êïììáôéêïý ìç÷áíéóìïý óôçí ÁèÞíá. Ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1950 óõëëáìâÜíåôáé áðü ôçí ÁóöÜëåéá ìáæß ìå Üëëá óôåëÝ÷ç ôïõ Ê.Ê.Å., êáé äéêÜæåôáé ìáæß ìå Üëëïõò 93 êáôçãïñïõìÝíïõò ãéá ðáñÜâáóç ôïõ Á.Í.509, ðñïóðÜèåéá äçëáäÞ áíáóõãêñïôÞóåùò ôïõ Ê.Ê.Å. óôï Ýêôáêôï óôñáôïäéêåßï Áèçíþí. Äþäåêá êáôáäéêÜæïíôáé óå èÜíáôï, ìåôáîý ôùí ïðïßùí ï Íßêïò ÌðåëïãéÜííçò êáé ç ãõíáßêá ôïõ ¸ëëç Éùáííßäïõ. Ç ðñùôïôõðßá óôç äßêç åßíáé ôï áßôçìá ôïõ Âáóéëéêïý Åðéôñüðïõ íá áóêçèåß äßùîç åíáíôßïí êÜðïéùí êáôçãïñïõìÝíùí ãéá êáôáóêïðåßá, êáô' åöáñìïãÞí ôïõ Á.Í.375/1936, åíüò íüìïõ ìåôáîéêïý ðïõ ðñïÝâëåðå ðïéíÞ èáíÜôïõ ãéá áäéêÞìáôá êáôáóêïðåßáò êáé óå ðåñßïäï åéñÞíçò, êáé áñìïäéüôçôá ôùí óôñáôïäéêåßùí áêüìç êáé ãéá ðïëßôåò óôçí ðåñßðôùóç ðáñáâÜóåùò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ íüìïõ. Ôï ðáñÜäïîï åßíáé ðùò ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1950 åß÷å Þäç êõñùèåß ï íÝïò Ðïéíéêüò Êþäéêáò (áêüìç éó÷ýùí), ðïõ êáôÞñãçóå åéäéêïýò ðïéíéêïýò íüìïõò êáé åôÝèç åí éó÷ýé áðü 1/1/1951. Ôåëåõôáßá üìùò ìÝñá ôïõ 1950, øçößóèçêå ï íüìïò 1612, ìå ôïí ïðïßï ðñïóåôÝèç óôïí Ðïéíéêü Êþäéêá, äéÜôáîç ðïõ ðñïÝâëåðå ôç äéáôÞñçóç åê ðáñáëëÞëïõ êáé ôïõ Á.Í. 375/36 (¢ñèñï 471 åäÜöéï 6 Ð.Ê.). ÅëëçíéêÞ ðñùôïôõðßá íá éó÷ýïõí äýï äéáöïñåôéêÝò äéáôÜîåéò ãéá ôï ßäéï áäßêçìá, êáèþò âÜóåé ôïõ Ðïéíéêïý Êþäéêïò ç êáôáóêïðåßá óå êáéñü åéñÞíçò ôéìùñåßôáé ìå öõëÜêéóç Þ êÜèåéñîç, êáé ìüíï óå êáéñü ðïëÝìïõ ìå èÜíáôï (Üñèñï 148 Ð.Ê.). Ëßãåò ìÝñåò ìåôÜ ôçí ðñþôç êáôáäßêç ôïõ ÌðåëïãéÜííç óå èÜíáôï, áíáêïéíþíåôáé áðü ôçí áóöÜëåéá ç åîÜñèñùóç êïììáôéêïý ìç÷áíéóìïý ôïõ Ê.Ê.Å. ìå áóõñìÜôïõò, ìå ôïõò ïðïßïõò åðéêïéíùíïýóáí

ìå ôçí çãåóßá ôïõ êüììáôïò óôï åîùôåñéêü, åíþ áìÝóùò ìåôÜ ôçí Ýíáñîç ôçò ðñþôçò äßêçò ÌðåëïãéÜííç åß÷å Þäç áíáêïéíùèåß ç óýëëçøç ôïõ äéêçãüñïõ êáé ïéêïíïìïëüãïõ ÄçìÞôñç ÌðÜôóç, óõããñáöÝùò ôïõ ðïëý êáëïý âéâëßïõ «Ç âáñéÜ âéïìç÷áíßá óôçí ÅëëÜäá» êáé äéåõèõíôÞ ôïõ ðåñéïäéêïý «Áíôáßïò». Ïé áñ÷Ýò áíáêïéíþíïõí üôé áðü ôçí çìÝñá óýëëçøçò ôïõ ÌðÜôóç åß÷áí äéáêïðåß ïé åêðïìðÝò áóõñìÜôïõ ðïõ âñÝèçêå áñãüôåñá óå êÜðïéá âßëá ôùí Áèçíþí ãéá éêáíü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ôá ðåñéóôáôéêÜ óõíäõÜæïíôáé, äéåíåñãïýíôáé êé Üëëåò óõëëÞøåéò (Çëßáò ÁñãõñéÜäçò ê.ë.ð.) êáé îåêéíÜ íÝá äßêç óôéò 15 Öåâñïõáñßïõ 1952 ìå 29 óõíïëéêÜ êáôçãïñïõìÝíïõò, êáé êåíôñéêüôåñá ðñüóùðá ôïõò ÌðåëïãéÜííç êáé ÌðÜôóç. Ï ÌðåëïãéÜííçò åßíáé 37 åôþí, ïìïñöÜíôñáò óõíÞèùò ÷áìïãåëáóôüò êáé óôï äéêáóôÞñéï, óõíÞèùò åëáöñÜ áîýñéóôïò, éäéáßôåñá «åðéêïéíùíéáêüò», êáé ï öùôïãñáöéêüò öáêüò äéÜêåéôáé öéëéêÜ áðÝíáíôß ôïõ. Ìéá öùôïãñáößá ôïõ óôç äßêç, ç ðåñßöçìç ìå ôï ãáñýöáëëï, êÜíåé ôï ãýñï ôïõ êüóìïõ, óêéôóÜñåôáé áðü ôïí ÐÜìðëï ÐéêÜóóï, ï ÌðåëïãéÜííçò óõìâïëïðïéåßôáé. Ïé êáôáäßêåò ðïõ áíáêïéíþíïíôáé, ôçí 1ç Ìáñôßïõ 1952 ãéá ðáñÜâáóç Á.Í. 375/36 åßíáé äéò åéò èÜíáôï ãéá ÌðåëïãéÜííç, ÁñãõñéÜäç, åéò èÜíáôï ãéá ÌðÜôóç, Êáëïýìåíï, Éùáííßäïõ, ÔïõëéÜôï, ÌðéóìðéÜíï, óõíïëéêÜ 8 åéò èÜíáôï. ÔÝóóåñåéò êáôáäéêÜæïíôáé óå éóüâéá, ïêôþ óå âáñéÝò êáèåßñîåéò, äýï óå öõëÜêéóç, åíþ åðôÜ áðáëëÜóóïíôáé. Ç êõâÝñíçóç åßíáé áíôßèåôç ìå ôçí åêôÝëåóç ôùí èáíáôéêþí ðïéíþí, âñßóêåôáé üìùò óå äéåëêõóôßíäá. Èá åðéèõìïýóå ôç ìç áíáêïßíùóç èáíáôéêþí ðïéíþí. Ìüíïò áñìüäéïò èåóìéêüò öïñÝáò ãéá íá ìåôáôñÝøåé ôéò ðïéíÝò åßíáé ï Âáóéëåýò ôç åéóçãÞóåé ôïõ Óõìâïõëßïõ ×áñßôùí, ôï ïðïßï üìùò óôç óõíåäñßáóÞ ôïõ ôçò 28çò Öåâñïõáñßïõ 1952 áðïññßðôåé ôéò áéôÞóåéò ÷Üñéôïò ôùí ÌðåëïãéÜííç, ÌðÜôóç, Êáëïýìåíïõ, ÁñãõñéÜäç. Ôï èÝìá Ý÷åé Þäç áðïêôÞóåé äéåèíåßò äéáóôÜóåéò. ¼ëï ôï ÌÜñôéï áð' üëï ôïí êüóìï áðåõèýíïíôáé åêêëÞóåéò ðñïò ôï âáóéëéÜ êáé ôçí êõâÝñíçóç, ãéá íá ìáôáéùèïýí ïé åêôåëÝóåéò, áðü ðïëéôéêïýò, êëçñéêïýò, êáëëéôÝ÷íåò, ìåãÜëïõ êýñïõò, üðùò Íôå Ãêùë, Áñáãêüí, Óáñôñ, Êïêôþ, ÅëõÜñ, ×Üïõáñíô Öáóô, ÔóÜñëé ÔóÜðëéí ê.Ü. Óôéò ìåãÜëåò åõñùðáúêÝò ðñùôåýïõóåò, Ðáñßóé, Ëïíäßíï, Ñþìç ïñãáíþíïíôáé äéáäçëþóåéò êáé åðéäßäïíôáé øçößóìáôá óôéò åêåß åëëçíéêÝò ðñåóâåßåò. Ôñéáêüóéïé Éôáëïß ãåñïõóéáóôÝò åðéäßäïõí õðüìíçìá óôïí áíôéðñüåäñï ôçò êõâÝñíçóçò Ó. ÂåíéæÝëï óôç Ñþìç, ðåñß ìáôáéþóåùò ôùí åêôåëÝóåùí. ÃÜëëïé êáé ¢ããëïé äéáíïïýìåíïé õðïãñÜöïõí áíÜëïãåò äéáêçñýîåéò. Ôï óêßôóï ôïõ ÐéêÜóóï êÜíåé ôï ãýñï ôïõ êüóìïõ óå ÷éëéÜäåò áíôßãñáöá. Áêüìç êáé éåñÜñ÷åò ôçò Ïñèüäïîçò Åêêëçóßáò ðáñåìâáßíïõí, üðùò ï ìçôñïðïëßôçò Íáõðáêôßáò êáé Åõñõôáíßáò ×ñéóôüöïñïò, êáé ï ðáôñéÜñ÷çò Áëåîáíäñåßáò åðßóçò ×ñéóôüöïñïò ðïõ áðåõèýíåé ôçëåãñÜöçìá ðñïò ôïí áñ÷éåðßóêïðï Áèçíþí æçôþíôáò ôïõ íá åðÝìâåé ðñïò ìáôáßùóç ôùí åêôåëÝóåùí. Óôçí ÅëëÜäá, öõóéêÜ ç ÁñéóôåñÜ ìå ôïí ôýðï ôçò êáé ôïõò âïõëåõôÝò ôçò, áðåõèýíåé åêêëÞóåéò, åíþ óôï åóùôåñéêü ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïðÝäïõ îåóðÜ êñßóç, êáèþò óå ìåñßäá âïõëåõôþí ôçò Å.Ð.Å.Ê. êõñßùò åðéêñáôåß ç ôÜóç íá èÝóåé ç êõâÝñíçóç óôïí âáóéëÝá ðïëéôéêü æÞôçìá, ðáñáéôÞóåùò ôçò êõâåñíÞóåùò åÜí ãßíïõí ïé åêôåëÝóåéò, ìå ðñùôïóôáôïýíôåò ïíüìáôá üðùò ï Õðïõñãüò Óõíôïíéóìïý Ãåþñãéïò ÊáñôÜëçò, Ýíáò áäÜìáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÐïëéôéêÞò Éóôïñßáò, ðïõ äõóôõ÷þò áðåâßùóå íåþôáôïò, êáé ï ËïõêÞò Áêñßôáò, óôõëïâÜôçò ôçò åêðáéäåõôéêÞò ìåôáññýèìéóçò ôïõ 196465 óôçí êõâÝñíçóç Ã. ÐáðáíäñÝïõ. Ï ðñùèõðïõñãüò Íéêüëáïò ÐëáóôÞñáò, Ýíáò áíáìöéóâÞôçôá Ýíôéìïò, óõíåðÞò êáé áôáëÜíôåõôïò ðïëéôéêüò, äõóôõ÷þò áóèåíåß âáñéÜ åêåßíåò ôéò ìÝñåò.

ÓôÝëíåé ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ ôïí Õðïõñãü Äéêáéïóýíçò Ä. Ðáðáóðýñïõ óôïí âáóéëÝá Ðáýëï, ï ïðïßïò ôïõ áðåõèýíåé ôüóï êõâåñíçôéêÞ åéóÞãçóç üóï êáé ðñïóùðéêÞ Ýêêëçóç ôïõ áóèåíïýò ðñùèõðïõñãïý ãéá ìåôáôñïðÞ ôùí èáíáôéêþí ðïéíþí óå éóüâéá äåóìÜ, êáèþò ìåôÜ ôçí åéóÞãçóç ôïõ Óõìâïõëßïõ ×áñßôùí, ìüíï ï âáóéëåýò ìðïñåß íá ìåôáôñÝøåé ôéò ðïéíÝò èåóìéêÜ. Ï Ðáýëïò üìùò äÝ÷èçêå ôçí åéóÞãçóç ôïõ Óõìâïõëßïõ ×áñßôùí, êáèþò êáé åäþ Þôáí ôï óöÜëìá ôïõ ÐëáóôÞñá ç êõâÝñíçóç äåí óõíüäåõóå ôçí åéóÞãçóç ôçò êõâÝñíçóçò ãéá ìåôáôñïðÞ ôùí ðïéíþí, ðÝñáí ôçò ðñïóùðéêÞò åêêëÞóåùò ôïõ ÐëáóôÞñá, ìå Ýãåñóç ðïëéôéêïý æçôÞìáôïò. Áõôü Ýãéíå, êáèþò ìåñßäá ôçò êõâåñíçôéêÞò ðáñáôÜîåùò õðü ôïí ÓïöïêëÞ ÂåíéæÝëï óõìöùíïýóå óôéò åêôåëÝóåéò. Âåâáßùò ðïëéôéêü óõìöÝñïí ôïõ ÊÝíôñïõ Þôáí íá ìç áíáëÜâåé ôçí åõèýíç ôùí åêôåëÝóåùí, åí áíÜãêç íá ðÝóåé Þ ðáñáéôçèåß ç êõâÝñíçóç, åììÝíïíôáò óôç óõìöéëéùôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÐëáóôÞñá, êáé ôñáâþíôáò äéá÷ùñéóôéêÞ ãñáììÞ ìå ôç ÄåîéÜ. ÌåôÜ ôçí èëéâåñÞ 30ç Ìáñôßïõ 1952 äçìéïõñãïýíôáé ôñéãìïß óôçí êõâÝñíçóç, ï ÊáñôÜëçò ðáñáéôåßôáé, êáé îåóðÜ êñßóç óôïõò êüëðïõò ôïõ êõâåñíçôéêïý óôñáôïðÝäïõ, áëëÜ êáé ôïõ êïììáôéêïý ìç÷áíéóìïý ôçò Å.Ð.Å.Ê. Ç ðñïóðÜèåéá óõìöéëßùóçò Ý÷åé áðïôý÷åé. Ïé óêïôåéíïß êýêëïé Ý÷ïõí êáôáãÜãåé ðåñéöáíÞ íßêç åéò âÜñïò ôçò åîïìÜëõíóçò êáé ôïõ åêäçìïêñáôéóìïý ôçò ÷þñáò. Åäþ ðñÝðåé íá óôáèïýìå ëßãï êáé óôçí ôñáãéêÞ öéãïýñá ôïõ ÄçìÞôñç ÌðÜôóç, ðïõ üðùò áðïäåß÷èçêå, ðáñáöõÜò ôïõ êüììáôïò Þôáí, áó÷ïëïýìåíïò áðïêëåéóôéêÜ ìå ÷ñçìáôïïéêïíïìéêÜ èÝìáôá ôïõ ðáñÜíïìïõ ìç÷áíéóìïý. Êáèþò üìùò Þôáí ãüíïò êáé ãáìâñüò áñéóôïêñáôéêþí ïéêïãåíåéþí, êéíïýìåíïò óôïõò êïóìéêïýò êýêëïõò ôùí Áèçíþí, Þôáí ôï ôÝëåéï áðïäéïðïìðáßï èýìá, ôï ðáñÜäåéãìá ðñïò áðïöõãÞí ðïõ Ýèåôáí ôï êáèåóôþò êáé ôï óýóôçìá, üôé äçëáäÞ äå èá äéóôÜóïõìå áêüìç êáé äéêïýò ìáò íá åêôåëÝóïõìå, áí õðåñâïýí ôá åóêáììÝíá ðïõ êÜèå óôéãìÞ èÝôïõìå. Ôá ôñáãéêÜ óöÜëìáôá êáé ðáñáëÞøåéò ôçò êõâÝñíçóçò, áêïëïýèçóå ç äßêçí ìïíïìá÷ßáò áðïäï÷Þ ôïõ ÐëáóôÞñá óôçí ðñüêëçóç ÐáðÜãïõ ãéá åêëïãÝò ôï öèéíüðùñï ôïõ 1952, êáé ìÜëéóôá ìå óýóôçìá ðëåéïøçöéêü, êé áõôü åßíáé ôï äåýôåñï ôñáãéêü óöÜëìá ôïõ

[ 78 ]

●

ÐëáóôÞñá, ï ïðïßïò Þ÷èç óôçí áðüöáóç õéïèåôÞóåùò ôïõ ðëåéïøçöéêïý óõóôÞìáôïò ðáñÜ ôçí áíôßèåôç ìå åììïíÞ Üðïøç ÓïöïêëÞ ÂåíéæÝëïõ, ðåéóèåßò áðü äéÜöïñïõò êáëïèåëçôÝò, ðéóôåýïíôáò üôé èá îáíáêåñäßóåé ðáíçãõñéêÜ áõôÞ ôç öïñÜ. Ôéò åêëïãÝò üìùò êÝñäéóå ðáíçãõñéêÜ ï ÐáðÜãïò ìå ôïí Óõíáãåñìü áðïóðþíôáò ìå ôï ðëåéïøçöéêü óýóôçìá ðïóïóôü 49,5% 240 áð' ôéò 300 âïõëåõôéêÝò Ýäñåò. Óðïõäáßï áñíçôéêü ñüëï óôç íßêç ôïõ Óõíáãåñìïý Ýðáéîå ç çãåóßá ôïõ Ê.Ê.Å. êáé ôçò Å.Ä.Á. (ìå êÜðïéåò öùôåéíÝò åîáéñÝóåéò ðñïåîÜñ÷ïíôïò ôïõ ðÜíôá óþöñïíïò áåßìíçóôïõ Çëßá Çëéïý) ðïõ êáôÝâáóå óõíäõáóìïýò óå üëåò ôéò åêëïãéêÝò ðåñéöÝñåéåò ôçò ÷þñáò, áðïäõíáìþíïíôáò ôï üðïéï áíôéðáðáãéêü ñåýìá, ìå áðïôÝëåóìá íá óáñþóåé ï Óõíáãåñìüò óå üëåò ôéò ìåãÜëåò åêëïãéêÝò ðåñéöÝñåéåò, áðïóðþíôáò üëåò ôéò Ýäñåò, êáé áöÞíïíôáò åêôüò ÂïõëÞò üëç ôçí çãåóßá ôïõ ÊÝíôñïõ êáé ôïí ÐëáóôÞñá, åíþ öõóéêÜ êáé ç Å.Ä.Á. äåí åéóÞëèå êáí óôç âïõëÞ. ¹ôáí ôüôå ðïõ êõñéÜñ÷çóå ôï ãíùóôü, çëßèéï, æá÷áñéáäéêÞò Ýìðíåõóçò óýíèçìá «ôé ÐëáóôÞñáò ôé ÐáðÜãïò üëïé ïé óêýëïé ìéá ãåíéÜ», êáèþò êáé ôï «ìáýñï óôïõò ìáýñïõò ÐëáóôÞñá êáé ÐáðÜãï» óôïõò êüëðïõò ôçò ÁñéóôåñÜò, êáé óôéò ðñïåêëïãéêÝò óõãêåíôñþóåéò ôçò Å.Ä.Á. Êáé öõóéêÜ ïé åîïñßåò, öõëáêßóåéò, îåñïíÞóéá óõíå÷ßóèçêáí, ï ðáñáêñáôéêüò ìç÷áíéóìüò äéïãêþèçêå, ç äñÜóç ôïõ Ýãéíå áíåîÝëåãêôç ìå áðïêïñýöùìá ôç äïëïöïíßá ôïõ Ãñçãüñç ËáìðñÜêç óôç Èåóóáëïíßêç ôï 1963. ¸íá åëÜ÷éóôï öùôåéíü äéÜëåéììá áíáêïýöéóçò Ýñ÷åôáé ìå ôç äçìïêñáôéêÞ êõâÝñíçóç Ãåùñãßïõ ÐáðáíäñÝïõ ôï 1964, üôáí óôïõò êüëðïõò ôçò Å.Ä.Á. êõñéáñ÷ïýí ðéï öùôéóìÝíåò ôÜóåéò. Åßíáé üìùò ðïëý áñãÜ. Ç áðïóôáóßá ôïõ 1965, êáé ç åöôÜ÷ñïíç äéêôáôïñßá ðïõ áêïëïýèçóå èá ñßîïõí ôçí õðüèåóç Äçìïêñáôßá îáíÜ ðßóù ìÝ÷ñé ôï 1974 êáé ìå áíôßôéìï ôñáãéêÞ åèíéêÞ áðþëåéá, ôçí êáôï÷Þ ìÝñïõò ôçò Êýðñïõ, æùôéêïý ôìÞìáôïò ôïõ ìåßæïíïò Åëëçíéóìïý. ÁëëÜ ãéáôß ç ôüóç åììïíÞ ôùí êáèåóôùôéêþí êýêëùí ãéá ôéò åêôåëÝóåéò. Êáô' áñ÷Þí ãéáôß ôéò ÷ñåþèçêå ðïëéôéêÜ êõâÝñíçóÞ ôïõ ÊÝíôñïõ ôïõ áíôéðÜëïõ äçëáäÞ ðïëéôéêïý äÝïõò, êáé ìÜëéóôá ìå ðñùèõðïõñãü ôïí ðëÝïí öéëïëáúêü êáé ëáüöéëï áð´ôéò çãåôéêÝò öõóéïãíùìßåò ôçò ðáñÜôáîçò, ôïí ðéï

ñéæïóðáóôéêü, ôïí «âáóéëïöÜãï» óôñáôçãü ÐëáóôÞñá, ðïõ ç çãåóßá ôïõ Þôáí ç ðéï åíäåäåéãìÝíç áðü áõôÝò ôïõ Ó. ÂåíéæÝëïõ êáé ôïõ Ã. ÐáðáíäñÝïõ, ãéá óõíåííüçóç êáé óõíåñãáóßá ìå ôçí ìç êïììïõíéóôéêÞ áñéóôåñÜ. ¸ôóé åðéôåý÷èçêå ìéá ôñéðëÞ ðüëùóç, åéò âÜñïò ôçò ìåßæïíïò âåíéæåëïãåíïýò äçìïêñáôéêÞò ðáñáôÜîåùò ðïõ Ýöôáóå ùò ôç óõññßêíùóç ôçò ðñïóùñéíÜ, üôáí óôéò åêëïãÝò ôïõ 1958 âïýëéáîå ðïëéôéêÜ. Êáô' áõôüí ôïí ôñüðï äéáôçñÞèçêå óôçí åîïõóßá ãéá ìéá ðëÞñç äåêáåôßá áêüìç ç åõíïïýìåíç ðáñÜôáîç ôùí êáèåóôùôéêþí ðáñáãüíôùí, ç ÄåîéÜ, êáé ìÜëéóôá åíéáßá êáé áäéÜóðáóôç. Ç õðüèåóç êáôáäßêçò êáé åêôÝëåóçò ôïõ ÌðåëïãéÜííç êáé ôùí óõíôñüöùí ôïõ, üðùò ðñïåëÝ÷èç, áðÝêôçóå ôåñÜóôéá äéåèíÞ äéÜóôáóç. Ï ßäéïò Ýãéíå óýìâïëï ôçò ÁñéóôåñÜò, ü÷é ìüíï ôçò åëëçíéêÞò, áëëÜ êáé ôçò äéåèíïýò. ¸íá ÷ùñéü óôçí Ïõããáñßá ðÞñå ô' üíïìÜ ôïõ. Ï ßäéïò Ýìåéíå óôçí Éóôïñßá óáí Ýíáò óõíåðÞò óôçí éäåïëïãßá ôïõ áãùíéóôÞò, ìéá ãíÞóéá çãåôéêÞ öõóéïãíùìßá, Ýíá èýìá

ôùí óýã÷ñïíþí ôïõ ðáèþí. Êáé ðÜíôùò, áó÷Ýôùò ðïëéôéêþí öñïíçìÜôùí ôïõ êáèåíüò, ïýôå ï ÌðåëïãéÜííçò, ïýôå ïé ìáæß ôïõ åêôåëåóèÝíôåò êáé ëïéðïß êáôáäéêáóèÝíôåò Þóáí êáôÜóêïðïé, üðùò êáôçãïñÞèçêáí. Ðñþôç ýëç ãéá ôïí ìýëï ôçò Éóôïñßáò Þóáí, èýìáôá åíüò áõôáñ÷éêïý êáèåóôþôïò, êáé ìéáò áõôéóôéêÞò äéêÞò ôïõò êïììáôéêÞò çãåóßáò, õðïêåéìÝíùí áìöïôÝñùí åí ðïëëïßò óå ó÷Ýóç åîÜñôçóçò, áðü ôïõò äõôéêü êáé áíáôïëéêü îÝíïõò ðáñÜãïíôåò áíôßóôïé÷á. ÔÝôïéåò èëéâåñÝò åðåôåßïõò ôçò 30 Ìáñôßïõ 1952, êáëü åßíáé íá ôéò èõìüìáóôå, íçöÜëéá, íá ôéò áíáëýïõìå éóôïñéêÜ êáé ðïëéôéêÜ, êáé ôá ðáèÞìáôá íá ìáò ãßíïíôáé ìáèÞìáôá. ×ñçóéìüôáôïò ìðïýóïõëÜò ìïõ ãé' áõôü ôï êåßìåíï åßíáé ôï êëáóóéêü ðéá Ýñãï ôïõ Óðýñïõ ËéíáñäÜôïõ «Áðü ôïí åìöýëéï óôç ÷ïýíôá», ôüìïò Á´, 1949-1952 (åêäüóåéò ÐáðáæÞóç). Íßêïò ÓêïõìðïõñäÞò

• Έπιπλα γραφείου • Διαχωριστικά χώρου • Μεταλλικά έπιπλα • Εξοπλισμός Εκπαιδευτηρίων • Ξενοδοχειακός εξοπλισμός • Εξοπλισμός αμφιθεάτρων ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 15 χλμ. Θεσ/νίκης-Βέροιας, 570 11 T 2310 722 486, 2310 722963, F 2310 722 529 E info@katmetal.gr | www.katmetal.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Δωδεκανήσου 21, 546 26 Τ 2310 520399, F 2310 520499, E dodekanisou@katmetal.gr ΑΘΗΝΑ Λ. Κηφισίας 87,151 24, Μαρούσι Τ 210 6106884, 2106106882, F 210 6106883 E info@katmetal.gr | www.katmetal.gr

[ 80 ]

●