Capital nr24 nl by Optima Bank nv

DEBAT

Taxshift is niet hetzelfde als vermogensbelasting DOSSIER

De nieuwe regering: een zegen of een vloek? AUTOREPORTAGE

Calfornia dreamin’ met de Bentley Continental GT REPORTAGE

Logies bij de arendsjagers in Mongolië BELGEN MET EEN PLAN

Siham El Kaouakibi. Let's go Urban

JAARGANG VII JI

Capital24 optima magazine

MAART 2015

Paul DUJARDIN

– Cultuurmanager anno 2015 –

“ KUNSTENAARS MAKEN DE WERELD BEVATTELIJK. ”

ÂŠ Foto : Thomas De Bruyne

Puur. Zinnelijk. Intelligent. Meer weten over de fascinatie van bulthaup keukens? Kom kijken en voelen bij uw bulthaup dealer of surf naar www.nl.bulthaup.be

Antwerpen Brugge Brussel Gent Gosselies Hasselt Kortrijk Leuven Luik Sint-Denijs-Westrem Ukkel Woluwe

WOORD VOOR AF

Capital24 Volatiele tijden vragen een stabiel plan De wereld rondom ons evolueert razendsnel. Digitaal is het nieuwe normaal, alles moet sneller, beter, scherper, off- en vooral online. Bedrijven, zelfs gevestigde waarden, worden in hun voortbestaan bedreigd door nieuwe uitdagers die – om het zacht uit te drukken – niet altijd wakker liggen van bestaande reglementeringen. “Stilstaan is achteruit gaan” is een bekend adagio.

elementen voor die strategische keuze. Een nieuw directiecomité, onder de kundige leiding van Danny De Raymaeker, neemt het operationele stuur in handen om deze veranderingen in goede banen te leiden. De planaanpak als basis voor de uitrol van onze 360°-benadering blijft uniek. Competente mensen op alle niveaus omringen de klant met raad en daad. Het is de ambitie om onze toonaangevende rol in de markt van financial planning te behouden en te versterken.

En toch is stilstaan absoluut noodzakelijk. Stilstaan bij uw doelstellingen en wensen op lange termijn. Nadenken over uw financiële noden en over datgene wat u echt gelukkig maakt. De wereld rond u heen kan u niet veranderen, de richting die u geeft aan uw financieel leven bepaalt u echter wél. Maak een plan, uw plan, en hou vast aan de vooropgestelde doelstellingen, door weer en wind. Dat geeft gemoedsrust en zekerheid dat – los van allerlei gebeurtenissen op het macro-economische en politieke schaakbord – uw situatie op orde is gezet. Optima helpt graag bij het ontwerp en de realisatie van dit plan.

Die toonaangevende rol vervullen in de financiële wereld van morgen is niet vanzelfsprekend. Strenge toezichthouders, overvloedige rapportering en verregaande eisen inzake consumentenvoorlichting en – bescherming resulteren in administratieve verplichtingen die bijwijlen een snelle dienstverlening in de weg staan. Een goed evenwicht vinden tussen informatie, bescherming en efficiëntie blijft ons doel met respect voor alle reglementeringen.

“ D E P L A N A A N PA K A L S

Optima heeft zelf ook een plan. 2015 is het jaar waarin we kiezen voor financial planning als core-business. Dit impliceert de af bouw van de onbalance bankactiviteiten (kredieten en spaardeposito’s). De gestegen bankentaksen en de lage rentemarge zijn de belangrijkste

BA SIS VOOR D E U I T R O L VA N ONZ E 36 0°-BE N A DE R I NG B L I J F T U N I E K .”

MET ACHTINGSVOLLE GROET, JEROEN PIQUEUR VOORZITTER VAN DE RA AD VAN BESTUUR OPTIMA BANK

Wij volgen uiteraard alle ontwikkelingen op de voet. Wat wordt het resultaat van de fameuze taxshift? Wie worden de winnaars en wie verliest? Ons debat verderop geeft alvast al enige duiding. Het is duidelijk dat de komende vijf jaar structurele ingrepen een wezenlijke invloed zullen hebben op uw persoonlijke financiële situatie. U leest er meer over in deze Capital.

DE ACTUALITEIT IN CIJFERS

185

8 %

10 %

Optima was afgelopen jaar te gast bij meer dan 185 beroepsen vakverenigingen, ondernemingsclubs en bedrijven. Wil u graag zelf een meeting op maat organiseren? Blader dan gewoon naar pagina 47 voor meer informatie.

De regering verlaagt de taxatie op het opgebouwde kapitaal van 10 procent naar 8 procent voor het pensioensparen. Meer informatie hierover vindt u terug op pagina 38.

Bij de aanleg van een liquidatiereserve is een belasting van 10 procent van het gereserveerde bedrag verschuldigd. Lees er alles over op pagina 34.

[ CAPITAL 24 ]

CONT ENT

JAARGANG JULI VII 2012 MAART 2015

13–19.

20–24.

VAN KAPITAAL BELANG

REIZEN

3 professionals over wat hen drijft. Veilingmeester Carlo Bonte, sopraan Jodie Devos en start-up neoScores.

Logies bij de arendsjagers in Mongolië.

42–46.

48–51.

52–56.

BENTLEY CONTINENTAL GT

BELGEN MET EEN PLAN

EEN KLANT VERTELT

California dreamin’

Sihame El Kaouakibi. Let’s go Urban.

Berggeiten Jan Vanhees en Lut Vivijs.

Deze publicatie werd samengesteld door Optima Bank NV, met maatschappelijke zetel Keizer Karelstraat 75, 9000 Gent. Hoewel Optima Bank NV alle redelijke maatregelen genomen heeft om ervoor te zorgen dat de informatie in deze publicatie juist, duidelijk en niet misleidend is, aanvaarden noch Optima Bank NV, noch de aan haar verbonden vennootschappen, bestuurders of werknemers, enige aansprakelijkheid voor enige directe of indirecte schade die op enigerlei wijze zou kunnen voortvloeien uit het gebruik of het zich beroepen op de in dit document vermelde informatie. Dit document bevat geen beleggingsadvies, noch een aanbod of een verzoek tot de aan- of verkoop van om het even welk financieel product, dienst of advies. Iedere mededeling betreffende de financieel-fiscale actualiteit in ruime zin, is tijdsgebonden en kan dus onderhevig zijn aan wijzigingen zonder verdere notificatie. Gegevens over in het verleden behaalde rendementen, simulaties en prognoses vormen geenszins een garantie noch een indicator voor toekomstige resultaten.

[ CAPITAL 24 ]

CONT ENT

Capital24 NOG I N DIT NUMMER 

04–06. NICE TO KNOW, NICE TO HAVE In de ban van Marsala.

8–12.

26–31.

DEBAT

SPRAAKMAKER

Taxshift is niet hetzelfde als vermogensbelasting.

07. MIJN PLAN

Mathieu Kelchtermans.

47.

Paul Dujardin, cultuurmanager anno 2015.

EVENTS

Fiscale en financiële thema’s uitgelicht.

64. OPINIE

Tomas Van Den Spiegel. Russische Roulette.

COLOFON VERANTWOORDELIJKE VOOR UITGAVE: Danny De Raymaeker, Keizer Karelstraat 75, 9000 Gent. HOOFDREDACTIE: Lara Van Ginderdeuren, Keizer Karelstraat 75, 9000 Gent. ONTWERP EN LAY-OUT: Karakters, Gent. EINDREDACTIE NL: Kiki Feremans. EINDREDACTIE FR: Chantal Samson. REDACTIE-ADRES: Keizer Karelstraat 75, 9000 Gent. WERKTEN VERDER MEE AAN DIT NUMMER: Dieter Bossuyt, Luk Coupé, Charlotte Debaets, Frieda Deceunynck, Isabelle Dewilde, Iris De Feijter, Benny De Grove, Lies De Mol, Charlotte De Schuyter, David De Vleeschauwer, Evelien De Vriese, Valérie Du Pré, Artur Eranosian, Tom Goossens, Peter Goossens, Marc Holthof, Sven Hubrecht, Bart Lenaerts, Debbie Pappyn, Koen Petit, Lieven Van Assche, Pieter Segaert, Thomas Sweertvaegher, Tomas Van den Spiegel, Isabel Van Meirhaeghe, Natalie Vanderstappen, Thomas Vanhaute, Liesje Vanneste, Jo Viaene, Bert Voet.

32–41. DOSSIER

De nieuwe regering: een zegen of een vloek voor uw financieel plan?

COPYRIGHTS: Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit magazine mag op welke wijze dan ook worden overgenomen, noch vermenigvuldigd, zonder uitdrukkelijke toestemming van hoofdredactie en uitgever. COVER: Paul Dujardin door Thomas Sweertvaegher. Si à l’avenir vous désirez recevoir l’édition francophone, veuillez en faire la demande via info@optima.be

[ CAPITAL 24 ]

LIFEST YLE

N I C E T O K N O W, N I C E T O H AV E

In de ban van MARSALA Marsala – genoemd naar de versterkte wijn uit Sicilië – is verkozen tot dé kleur van 2015, en dat zult u gezien hebben. Het bordeauxroodkastanjebruin chambreert niet alleen mooi in een wijnglas. De kleur komt ook tot zijn recht in uw interieur en valt makkelijk te combineren met het zwart, grijs en beige in uw garderobe. In de ban van Marsala: onze gesmaakte selectie. TEKST VALERIE DU PRE

Opvallend subtiel zijn ze, de Edgy-tegels van Kaza Concrete. De collectie omvat twee soorten modulaire tegels in beton, verkrijgbaar in verschillende kleuren. De ene soort heeft een glad oppervlak, de andere beschikt over een driedimensionale asymmetrische structuur. Zo kunt u uw muren volledig of gedeeltelijk decoreren met gepersonaliseerde patronen, zowel binnen als buiten.

[ CAPITAL 24 ]

MI CASA

EDGY COLLEC T ION www.kazaconcrete.com

CATWOMAN

DC COMICS HEROES AND VILL AINS www.montegrappa.com

De Catwoman van Montegrappa: een vulpen om zonder handschoenen aan te pakken. Met details van edelmetaal en geleverd in een luxueuze geschenkdoos. Voor fans van striphelden en liefhebbers van vrouwelijk schoon.

ROLL S - ROYC E GHOST S ERI ES II www.rolls-roycemotorcars.com

GHOST SERIES II De Rolls-Royce Ghost Series II koppelt hoogstandjes in techniek en design aan maximale personalisatie en garandeert chauffeur én passagiers een onvergetelijke rijervaring. Nog maar net gelanceerd en nu al gelauwerd als het toppunt van luxe en dynamiek in autoland.

JAZZY LAMP E T TA L A M P www.delightfull.eu

Jazzlegende Etta Jones leent haar naam aan deze stijlvolle, handgemaakte hanglamp. Het meesterwerk is opgebouwd uit 20 messing bladen die het licht breken en op die manier een heerlijk warme sfeer in de ruimte verspreiden. Een exclusief ontwerp op maat behoort tot de mogelijkheden.

PA N T O N E K E Y B O A R D www.brightkeyapp.com

TRENDY TOUCH

Het Brightkey toetsenbord biedt originele thema’s en ingenieuze features waarmee u in stijl kunt sms’en, tweeten, posten en e-mailen. En nice to know: onlangs werd Marsala toegevoegd aan de kleurenwaaier in de gratis app. Te mooi om te laten liggen – voor iPhone, iPad en iPod touch met iOS8.

[ CAPITAL 24 ]

LIFEST YLE

KLEURRIJKE KEUKEN Massimo Bottura staat al 25 jaar in de keuken van zijn wereldberoemde restaurant Osteria Francescana. Maar de Italiaanse sterrenchef blijft spelen met culinaire tradities. Dit boek bundelt recepten, technieken en inspiratiebronnen, en is een eerbetoon aan de meester die van koken een kunst maakte.

N E V E R T R U S T A S K I N N Y I TA L I A N C H E F www.phaidon.com

MONKEY 47 SLOE GIN In de drankenspeciaalzaak

RODE MONKEY Monkey 47 is een Schwarzwald Dry Gin, gedegusteerd en goedgekeurd vanwege zijn intrigerende smaak en sublieme esthetiek. Nog exclusiever wordt het nu het aapje er een broertje bij heeft: de Monkey 47 Sloe Gin. Een ongefilterde, bitterzoete gin met een dieprode kleur, gemaakt op basis van sleedoornbessen uit het Zwarte Woud. In beperkte hoeveelheden gemaakt, dus het proeven meer dan waard.

HOOFDKLEUR ILLONA HOED www.essentiel.be

MARSALA X VITRA Het ontwerp van de Soft Pad Chair van Charles & Ray Eames dateert uit 1969. Dankzij het buitengewone zitcomfort is deze stoel een favoriet in kantoren, openbare ruimten en woonkamers. De stoelen zijn er nu ook met luxueuze bekleding in Premium leder, in een uitgebreid kleurenpalet met verschillende warme roodbruine kleuren. Of hoe een klassieker ook trendy kan zijn. S O F T PA D C H A I R www.vitra.com

Soft Pad Chair, Charles & Ray Eames, ÂŠ Vitra

[ CAPITAL 24 ]

De hoed was al een hit in 2014, maar ook dit jaar blijft het hoofddeksel scoren. In de nieuwe Spring/ Summer collectie van Essentiel vonden we dit prachtexemplaar. Voor dames met stijl die houden van een statement, weer of geen weer.

MIJN PL AN

M AT H I E U K E L C H T E R M A NS

“NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL IS EEN SLUIPENDE EPIDEMIE” HET IS DE GROOTSTE GROEP CHRONISCH ZIEKE PATIENTEN EN DE DERDE BELANGRIJKSTE DOODSOORZAAK NA HART- EN VAATZIEKTEN EN KANKER. TOCH IS ER VOOR NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL (NAH) NIET ZOVEEL AANDACHT. DAAR PROBEERT ARTS MATHIEU KELCHTERMANS VERANDERING IN TE BRENGEN MET ZIJN VZW VLAAMSE LIGA NAH. TEKST IRIS DE FEIJTER

01.

NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL (NAH), WAT IS DAT PRECIES? “De benaming onderscheidt ons van aangeboren hersenaandoeningen, zoals mentale handicaps. De belangrijkste oorzaken van NAH zijn een ongeval, CO-vergiftiging, hersenbloeding of tumor. Maar ook ziektes als MS, Parkinson en dementie behoren tot NAH.”

02.

veranderen. Bovendien zijn de meeste aandoeningen blijvend. U kunt zich voorstellen dat NAH een gigantische impact heeft op het leven van de patiënten en hun omgeving. Van de ene dag op de andere wordt je actieve leven afgebroken en ben je voor de rest van je leven chronisch ziek. Dat resulteert vaak ook in relationele en financiële problemen en vereen zaming.”

WAT HOUDT HET ZIEKTEBEELD VAN NAH IN? “Dat is heel breed, maar je kunt stellen dat de hardware van de mens beschadigd is, waardoor verschillende functies zijn verstoord. Dat resulteert vaak in meervoudige handicaps. Mensen belanden in een rolstoel, en ook het geheugen of de zintuigen kunnen het laten afweten. Zelfs gedrag kan ernstig

03.

U RICHTTE 12 JAAR GELEDEN DE VLAAMSE LIGA NAH OP. WAT DOEN JULLIE? “Het is vooral een gebruikersorganisatie. Wij zijn het aanspreekpunt voor die

“ VAN DE ENE DAG OP DE ANDERE WORDT JE ACTIEVE LEVEN AFGEBROKEN EN BEN JE VOOR DE REST VAN JE LEVEN CHRONISCH ZIEK.”

[ CAPITAL 24 ]

vele patiënten. Zo steunen wij wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe hulpmiddelen. Sommige patiënten kunnen bijvoorbeeld alleen nog communiceren via digitale hulpmiddelen zoals computers. Maar we hebben ook een jurist in dienst die patiënten helpt met de verzekeringsproblemen bij een bedrijfs- of verkeersongeval. We organiseren ook ontmoetingsdagen om vereenzaming bij patiënten te voorkomen. Voor al die activiteiten zoek ik sponsorgelden bij de overheid, bedrijven en particulieren.”

04.

WAT DOET DE VZW NOG MEER? “In de groep tussen 18 en 65 jaar zijn er in België 20.000 mensen met NAH. Dat is de grootste groep chronische patiënten. Toch is NAH weinig bekend. Daarom proberen we de overheid en de publieke opinie te sensibiliseren voor de aangrijpende problemen van deze groep die steeds groter wordt. Noem het een sluipende epidemie.”

D E B AT

TA X SH I F T

TAXSHIFT IS NIET HETZELFDE ALS VERMOGENSBELASTING Kunnen creatieve fiscale ingrepen ons een weg banen uit de crisis? Koen Schoors, professor economie UGent, Paul Huybrechts, voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggers (VFB) en Jo Viaene, Lid van het Directiecomité van Optima, gaan in debat over de pro’s en contra’s van de veelbesproken taxshift en tekenen de krijtlijnen uit voor een rechtvaardige en efficiënte fiscaliteit. TEKST FRIEDA DECEUNYNCK | FOTO’S BENNY DE GROVE

In debatten over een rechtvaardige fiscaliteit is ‘taxshift’ het nieuwe codewoord. Maar biedt een taxshift ook een uitweg uit de crisis? KOEN SCHOORS: “Als we effectief over een verschuiving van de belasting praten – waarbij de lasten op arbeid worden afgebouwd en verschoven worden naar consumptie, milieu of vermogen – is dat inderdaad zinvol. De terugverdieneffecten van zo’n verschuiving werden al in diverse studies aangetoond, recentelijk nu ook specifiek voor België door het IMF en de OESO. Al te vaak wordt een taxshift echter verengd tot de invoering van een vermogensbelasting. Dat is onvolledig, want ook consumptie en milieu komen in aanmerking voor een taxshift. Als we de cijfers bekijken, bieden belastingen op consumptie de meeste ruimte voor een

belastingverschuiving. Daarna volgen de ecobelastingen en ten derde de vermogensbelastingen.”

tijd om orde op zaken te stellen en het hele systeem grondig te herdenken.”

JO VIAENE: “Helemaal mee eens. Vooral

HEFFING OP VERMOGENS RENDEMENT

via de belasting op consumptie valt er nog heel wat te halen. De uitzonderingen op het normale btw-tarief van 21 procent zijn bijna niet meer te tellen. Als we kijken naar de lasten op vermogen moet de focus liggen op een interne taxshift, dus verschuivingen binnenin de groep vermogensbelastingen. Nu al behoren onze registratierechten tot de hoogste van de wereld. Als we daar nog extra belastingen op vermogen aan gaan toevoegen, riskeert een taxshift al snel uit te monden in een takslift. Maar onze vermogens- en beleggingsfiscaliteit zit ook vol met fiscale koterijen en uitzonderingen. Het is de hoogste

Klopt het dat de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs recentelijk een ingrijpend hervormingsvoorstel lanceerde voor de fiscaliteit van beleggingsinkomsten? PAUL HUYBRECHTS: “We hebben geprobeerd om ons constructief op te stellen tijdens de contacten met de politieke wereld. Een formeel en publiek voorstel van VFB was er niet, maar een variant op het Nederlandse systeem kan, onder strikte voorwaarden, beter zijn dan de fiscale koterijen waar we nu in leven. En beter ook dan een vermogensbelasting, een speculatietaks of een meerwaardebelasting.”

[ CAPITAL 24 ]

Wat bedoelt u met fiscale koterijen? HUYBRECHTS: “Beleggers gaan in ons land gebukt onder een hele resem ontmoedigen de en discriminerende belastingen, zoals de verhoogde beurstaks op kapitalisatie fondsen, de ingewikkelde meerwaarde belasting voor obligatiefondsen en de recen telijk verhoogde beurstaks op aandelen- en obligatietransacties. Maar aan de andere kant zijn er ook heel wat beleggingsvor men nog altijd mogelijkheden om de dans te ontspringen, zoals gestructureerde be leggingen, zero obligaties, tak 21- en tak 23-beleggingen en ga zo maar door. In ruil

voor een afschaffing van al die speciale regelingen hebben we gesuggereerd na te denken over een vermogensrendements heffing die trouwens iets meer zou op brengen dan de vele heffingen vandaag. We zouden daarmee elke speculatie- en meerwaardebelasting vermijden. Boven dien zou een roerend vermogenskadaster overbodig worden omdat de vermogens rendementsbelasting waar wij over na denken door de banken wordt geheven.” Wat verstaat u onder een vermogensrendementsheffing?

[ CAPITAL 24 ]

HUYBRECHTS: “Zoals de naam aangeeft,

gaat het om een belasting op het rende ment van een vermogen. Dat zouden we fictief berekenen op basis van de bruto rente op de 10 jaar OLO’s 1 gedurende de afgelopen 5 jaar. Voor 2015 zou dat fictief rendement uitkomen op 3 procent . Op dat fictief rendement zou een heffing van 25 procent ingehouden worden door de financiële instellingen waarbij het vermogen wordt aangehouden. Na aftrek van de ingehouden roerende voorheffing OLO = lineaire obligatie

D E B AT

de actuele waarde van verzekeringscontracten opgeteld bij de belastbare basis. Onroerende goederen vallen buiten het bestek. En verder sluiten we ook de participaties uit die particulieren aanhouden in allerhande niet-genoteerde vennootschappen via dewelke ze hun activiteiten ontplooien. Dat systeem zou voor de overheid resulteren in een lichte stijging van de belasting op roerende inkomsten.”

en de onroerende voorheffing kunnen dan verdwijnen. Zo’n hervorming zou niet meteen tot een hogere belasting moeten leiden maar wel tot een meer eerlijke verdeling ervan. Nu betalen mensen die toevallig een huis bezitten in een wijk met hoge KI’s veel belastingen, terwijl dure lofts soms amper belast worden.” VIAENE: “Hoe zie je dat precies? Moeten

VIAENE: “Is het wel correct om de actuele waarde van alle verzekeringscontracten mee te belasten als gewone beleggingen? Contracten die als een echte verzekering geconcipieerd zijn en waarbij een risicodekking aanwezig is, zijn immers geen zuivere beleggingen. Bovendien wordt op verzekeringsbeleggingen al verzekeringstaks geheven. Het zou niet eerlijk zijn om de spelregels tijdens de rit te wijzigen. Een vermogensverzekering is helemaal niet vergelijkbaar met een fonds.”

PAUL HUYBRECHTS (VFB):

“DE INTERNATIONALE UITWISSELING VAN BANK GEGEVENS EN REKENINGSALDI ZAL DE KOMENDE JAREN DE NORM WORDEN, NIET ALLEEN BINNEN EUROPA MAAR VOOR ALLE OESO-LANDEN.”

op intresten en dividenden wel te verstaan. Die zouden we wel behouden, net als een beperkte vrijstelling voor een spaarboekje. Voor wie al voldoende roerende voorheffing betaalt, is er dan geen bijkomende rendementsheffing. En dit in ruil voor de afschaffing van een resem bestaande taksen.” VIAENE: “Wat valt er in dit voorstel allemaal onder ‘vermogen’?” HUYBRECHTS: “Behalve alle vormen van

spaar- en effectenrekeningen wordt ook

HUYBRECHTS: “Daarover kan nog gepraat worden. Zolang de basis van ons voorstel maar overeind blijft, namelijk een algemene vermogensrendementsheffing die ingehouden wordt door de financiële instellingen. Het lijkt me logisch dat de overheid daarvoor een beperkte vergoeding uitbetaalt aan de financiële instellingen. Anders zou het werk gedaan moeten worden door ambtenaren. Dat kost ook geld. Het voordeel van inhouding via de financiële instellingen is echter dat er dan geen vermogenskadaster vereist is. Zo kan de financiële privacy behouden worden.”

HERVORMING VAN DE VASTGOED FISCALITEIT SCHOORS: “Wat mij treft in dit voorstel is de uitsluiting van het huizenbezit. Zou het niet beter zijn om, zoals in Nederland, ook jaarlijks een fiscale waarde toe te kennen aan onroerende goederen en ook die bedragen mee te belasten? In ruil daarvoor zouden de registratierechten bij aan- en verkoop verlaagd kunnen worden, of zelfs volledig afgeschaft. En ook de verouderde kadastrale inkomens

[ CAPITAL 24 ]

onroerende inkomsten in dat scenario samen belast worden met roerende beleggingsinkomsten of met het arbeidsinkomen van de bezitter?” SCHOORS: “Op termijn, maar dan spreek ik over een periode van minstens 20 jaar, zouden we moeten komen tot één allesom vattend belastbaar inkomen. Daarin zitten zowel arbeidsinkomsten als inkomsten uit beleggingen en onroerend goed vervat, die allemaal tegen hetzelfde tarief belast worden. Op korte termijn is dat niet haalbaar. Arbeidsinkomsten worden vandaag veel zwaarder belast dan inkomsten uit vermogen. Dat is historisch zo gegroeid. Maar daar bestaat geen enkele goede reden voor. Waarom moet iemand die elke maand 4.000 euro verdient door te werken zwaarder belast worden dan iemand die elke maand 4.000 euro ontvangt uit de verhuur van huizen?” VIAENE: “Omdat vermogen het gevolg is

van arbeid. Het opgebouwde vermogen werd via de inkomstenbelasting eerder al eens belast, op het moment dat het als een arbeidsinkomen werd verdiend. Bovendien werd het vaak al overgedragen tussen generaties met betaling van successierechten.” SCHOORS: “Economisch gezien is dat een fout denkbeeld. Het is niet zo dat kapitaal het gevolg is van arbeid. Je zou dat ook omgekeerd kunnen zien. Geschoolde arbeid wordt immers ook mee gevormd door kapitaal, bijvoorbeeld via scholen en universiteiten. In ons kapitalistisch systeem wordt elke productie gerealiseerd door het samenspel van arbeid en kapitaal.

D E B AT

We hebben ze allebei even hard nodig. Er is dan ook geen enkele reden waarom arbeid zwaarder belast zou moeten worden dan vermogen. De enige reden waarom dat nu wel zo is, is dat kapitaal mobieler is en in het verleden gemakkelijker kon vluchten. Maar dat zal gaandeweg moeilijker worden. Denk maar aan LuxLeaks en SwissLeaks. Mensen die hun kapitaal willen verhuizen, zullen er in toenemende mate rekening mee moeten houden dat ze ook fysiek zullen moeten verhuizen. Wie wil er over 20 jaar op de Kaaimaneilanden wonen als zijn hele familie hier zit? Zeker als arbeidsinkomsten tegen die tijd minder zwaar belast zal worden.”

HUYBRECHTS: “Bovendien stel ik vast dat

voorstanders van meer fiscale herverdeling meestal geen rekening houden met de ongelijke verdeling van de pensioenvorderingen. Voor ambtenaren vertegenwoordigt de actuele waarde van het toekomstig pensioen een flink vermogen. Als we ook dat in rekening brengen, ziet de vermogensongelijkheid er een stuk minder groot uit. In Nederland bijvoorbeeld zit 26 procent van het vermogen geconcentreerd bij 1 procent van de bevolking. Tellen we daar ook de pensioenvorderingen bij, dan zakt dat percentage echter meteen naar 16,5 procent.”

VIAENE: “Inderdaad, België is één van de

SCHOORS: “Klopt, maar zelfs als je de pen sioenvorderingen optelt bij het vermogen, kunnen we er niet omheen dat de ongelijkheid op wereldvlak nog altijd toeneemt. Daar moeten we waakzaam voor blijven. Uit de vorige golf van toenemende ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen is het marxisme ontstaan … Dat wil echter niet zeggen dat we per se hogere belastingtarieven nodig hebben. Financiële ongelijkheid is ook vaak het gevolg van een ongelijke behandeling van inkomens en rijkdom. Diegenen die de beste adviseurs hebben, betalen het minste belasting. De initiatieven die op internationaal vlak worden genomen om het bankgeheim te doorbreken, kunnen helpen om dat tegen gaan. En ook de strijd die de Europese Commissie voert tegen giganten als Google moeten we zien in dat perspectief. De creatie van een gemeenschappelijke Europese belastingbasis voor de vennootschapsbelasting is een stap in de goede richting. Landen moeten ophouden met elkaar te beconcurreren. We kunnen beter een lage vennootschapsbelasting hebben die iedereen betaalt, dan hoge tarieven die land per land verschillen en die enkel betaald worden door kleine bedrijven die zich geen dure adviseurs kunnen permitteren.”

meest herverdelende landen ter wereld. Op dat punt werkt ons belastingsysteem zeer efficiënt. De vermogensongelijkheid is in ons land veel minder scherp dan in de Angelsaksische wereld.”

VIAENE: “Zo’n gemeenschappelijke basis is niet alleen belangrijk voor de vennootschapsbelasting maar ook op sociaal vlak en m.b.t. het bankgeheim. In België heeft

HUYBRECHTS: “Klopt, de trend naar meer

transparantie is onafwendbaar. Via de ontwikkeling van ‘common reporting standards’ zal internationale uitwisseling van bankgegevens en rekeningsaldi zal de komende jaren de norm worden, niet alleen binnen Europa maar voor alle OESO-landen. Met ons voorstel voor een algemene vermogensrendementsheffing lopen we daar al op vooruit.”

HERVERDELENDE BELASTINGEN Voorstanders van een taxshift wijzen ook vaak op de herverdelende effecten die een verschuiving van de lasten op arbeid naar vermogen heeft. Is vermogensongelijkheid een probleem in ons land? HUYBRECHTS: “Zoals Thomas Piketty terecht heeft aangetoond, is de vermogensongelijkheid in de wereld de afgelopen eeuwen fors toegenomen. Ons land doet het op dat punt echter zo slecht nog niet. Uit recente cijfers van Crédit Suisse blijkt dat ons land samen met Japan op vermogensvlak één van de meest gelijke landen is.”

[ CAPITAL 24 ]

er nooit een echt bankgeheim bestaan. Nu zien we dat het ook elders in Europa begint af te brokkelen. Dat is een belangrijke evolutie. Het fiscaal speelveld moet in heel Europa gelijk worden.”

EENMALIGE VERMOGENSHEFFING OF EURO 2.0? En nu de hamvraag: kunnen de voorgestelde fiscale verschuivingen en de creatie van een gemeenschappelijke belastingbasis volstaan om het Europese schuldenprobleem onder controle te krijgen? Of zullen we daarvoor bijkomende inspanningen

JO VIAENE (OPTIMA):

“DE VERMOGENSONGELIJKHEID IS IN ONS LAND VEEL MINDER SCHERP DAN IN DE ANGELSAKSISCHE WERELD.”

D E B AT

HUYBRECHTS: “Dat werd al door diverse studies aangetoond. Maar er bestaan ook nog andere manieren om met een propere lei te herbeginnen. Bijvoorbeeld door een deel van de schuld monetair uit te wissen. Nu de ECB massaal overheidsobligaties aan het opkopen is, wordt dat een denkbare piste, al blijft het een radicaal idee. Kijk, door het opkopen van overheidspapier zal er op termijn voor pakweg 2.000 à 3.000 miljard euro aan publieke schuld in de grote vergeetput van de ECB terecht komen. Wat als de ECB nog een stapje verder gaat en die schuld zou kwijtschelden aan de nationale overheden? Zo kan een pak overheidsschuld met één pennentrek gewist worden en kunnen we opnieuw starten. Met de euro 2.0, zeg maar. Dat zou een uniek experiment zijn in de wereldgeschiedenis.” SCHOORS: “Het financieel geheugen is

“ALS WE DE CIJFERS BEKIJKEN, BIEDEN BELASTINGEN OP CONSUMPTIE DE MEESTE RUIMTE VOOR EEN BELASTING VERSCHUIVING. DAARNA VOLGEN DE ECOBELASTINGEN EN TEN DERDE DE VERMOGENS BELASTINGEN.”

blijkbaar kort. Na de oorlog werd via de zogenaamde Gutt-operatie op een gelijkaardige manier komaf gemaakt met de oorlogsschulden. In dat geval zat de schuld niet alleen in handen van de Nationale Bank maar werden ook de burgers getroffen. Technisch gezien is dat een van de gemakkelijkste ingrepen om door te voeren. Het grote probleem is echter dat het alleen efficiënt is als er op voorhand met geen woord over wordt gerept. Anders gaat iedereen op de vlucht en krijg je meteen grote chaos, zoals in Griekenland. Alleen al het feit dat we er hier nu over praten, maakt de kans op zo’n ingreep minimaal.”

moeten leveren? Het IMF suggereerde onlangs dat een eenmalige heffing van 10 procent op alle roerende vermogens een oplossing zou kunnen zijn. Daarmee kunnen de schulden van de Europese overheden in één ruk teruggebracht worden tot het niveau van voor de financiële crisis. Goed idee of niet? VIAENE: “Wiskundig zal dat voorstel wel kloppen. Maar politiek en praktisch gezien lijkt me dat onhaalbaar.”

Toch maar een eenmalige vermogens heffing dan? SCHOORS: “Niet noodzakelijk, er zijn nog wel wat andere manieren om overtollig geld terug uit het systeem te halen. De buikriem aanhalen zodat al die schulden op termijn netjes kunnen terugbetaald worden, is er één van. Dat is de strategie die de Europese Unie op dit moment voorschrijft maar die steeds meer onder druk komt te staan. Onderzoek toont aan dat de fiscale zuinigheid in landen met grote private schulden al te vaak tot een

KOEN SCHOORS (UGENT):

[ CAPITAL 24 ]

depressie leidt. Het is beter eerst de private schulden af te bouwen en pas daarna de begroting te saneren, naar voorbeeld van de Verenigde Staten. Inflatie creëren is eveneens een mogelijkheid, maar die piste is op dit moment weinig realistisch. Ten slotte is er ook nog de weg van de financiële repressie. Dat is de weg die de ECB lijkt te volgen.” VIAENE: “Daar zitten we nu middenin. De

spaarder in vastrentende producten wordt al jaren niet meer vergoed.” SCHOORS: “Inderdaad. Door de ECB te verplichten om maximaal overheidsschuld te absorberen, wordt de nominale rente steeds verder naar beneden gedrukt. Banken die geld parkeren bij de ECB kijken vandaag al aan tegen een nega tieve rente van -0,40 procent. Met andere woorden: ze krijgen geen rente op hun deposito’s maar moeten daar 0,40 procent interest op betalen. En ook in een aantal nationale staten, zoals Denemarken en Zwitserland, zien we vandaag al negatieve rentevoeten op overheidspapier. Op die manier betalen spaarders en beleggers een impliciete vermogensheffing. Hun spaargeld, dat ze via spaartegoeden en obligaties ter beschikking stellen van de economie, brengt amper nog iets op. Zo wordt de reconversie georganiseerd die Europa momenteel broodnodig heeft.”

Staat er een limiet op negatieve rentevoeten? SCHOORS: “Dat weet niemand. Tot voor kort dachten we dat de nominale rente niet onder de 0 procent kon zakken, maar van die illusie zijn we nu verlost. Waarom zou de rente dan niet tot -5 procent kunnen dalen? Dat komt neer op een onontw ijkbare vermogensbelasting. Misschien moeten we al die rare dingen die vroeger onmogelijk leken maar beter serieus beginnen nemen. Eén ding is zeker: met alleen bezuinigen zullen we er niet komen. De overheden zullen ook andere scenario’s moeten bedenken. En het ziet ernaar uit dat ze daar zeer creatief in zullen zijn.”

VA N K A P I TA A L B E L A N G

3 PROFESSIONA L S OV ER H U N DR I V E

VAN

KAPITAAL

BELANG

Foto: D. Gaul

JODIE DEVOS

CARLO BONTE

NEOSCORES

Veilingmeester Carlo Bonte, sopraan Jodie Devos en start-up neoScores over wat hen drijft. Wat voor hen van kapitaal belang is en waaraan ze hun succes toeschrijven. Tenslotte is geld niet alles waar het om draait. TEKST IRIS DE FEIJTER | FOTO’S ARTUR ERANOSIAN

[ CAPITAL 24 ]

VA N K A P I TA A L B E L A N G

VEILINGMEESTER

CARLO BONTE “Klanten, vrienden en medewerkers vragen me dikwijls waar ik mijn drive haal. Mijn energie werkt aanstekelijk, zeggen ze. Maar als je je werk graag doet, komt de drive vanzelf. In vijf jaar tijd heb ik een klein, regionaal veilinghuisje in Brugge kunnen ombouwen tot de topper van West-Vlaanderen. Vorig jaar hamerden we voor net geen 4 miljoen euro loten. 35 procent van de westerse kunst en antiek verkopen we in het buitenland. En 8 op de 10 Chinese stukken gaat naar internationale klanten. Van Hongkong tot Brazilië.”

“ EEN VEILING IS FOLKLORE EN PSYCHOLOGIE, GEKOPPELD AAN GELD EN SPANNING.”

“De voorbije jaren werd mijn veilinghuis vooral bekend dankzij succesvolle veilingen van Chinese kunst en antiek. De Chinezen kopen massaal hun patrimonium terug, dat hier sinds midden vorige eeuw in westerse collecties terecht kwam. Nu probeer ik de omgekeerde trend in te zetten: de Chinezen warm maken om westerse kunst te kopen. Daarvoor ga ik the extra mile.”

energie. “Ik studeerde management in Cambridge, Angers en Utrecht. Vanaf mijn 24ste werkte ik mee in het verhuisbedrijf van mijn vader. Elke ochtend passeerde er van alles door mijn handen: porselein, antiek, tapijten, schilderijen. Het was een snelcursus voor iemand zonder diploma kunstgeschiedenis. In het buitenland deed ik andere praktijkervaring op: bij Christie’s in Londen en bij Partridge Fine Art, een gereputeerde antiekzaak op New Bond Street. Meneer Partidge zag dat ik goed kon verkopen aan klanten als Donald Trump, Mohamed Al-Fayed en Valentino. Zijn woorden vergeet ik nooit: ‘Carlo Bonte, that name sounds like a brand.’ In Brugge heb ik dat ‘merk’ kunnen uitbouwen met mijn eigen veilinghuis. De zaal bespelen en stukken verkopen per opbod: dát is mijn roeping. Een veiling noem ik een happening. Het is folklore en psychologie, gekoppeld aan geld en spanning. In die cocktail schuilt voor mij de magie.” “Ik ben nu 36 jaar. Ik heb bewezen dat je niet in Brussel of Antwerpen moet zitten om succesvolle veilingen te doen. Geef me een schuur in Ieper en ik haal nog goeie resultaten. Na vijf jaar kan ik zeggen dat de groeipijnen weg zijn. Ik ben klaar voor de volgende fase in mijn businessplan: een direct verkoopkanaal op mijn website. Daarop staat een selectie kunst en antiek, voor mensen die niet kunnen wachten tot de volgende veiling. Concurrentie met antiekhandelaars is dat niet. En ik wil ook niet de Christie’s van België worden. Laat ons realistisch zijn. Maar wel ambitieus blijven.”

[ CAPITAL 24 ]

Carlo Bonte kwam een paar jaar geleden aan het roer van het familiebedrijf – verhuisbedrijf annex veilinghuis – en bouwde het veilinghuis uit tot een internationale speler. Met zijn Chinese antiekveilingen kraakte hij verschillende records.

VA N K A P I TA A L B E L A N G

SOPRAAN

JODIE DEVOS “HOU VAN ELKE NOOT. MAAK VAN ELKE NOOT DE MOOISTE DIE ER BESTAAT. DAT IS DE BESTE RAAD DIE IK OOIT KREEG VAN MIJN DOCENTEN.”

“Vorig jaar in mei was ik tweede laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd voor zang. De prijs heeft gigantisch veel deuren geopend. Mijn agenda zat het hele jaar vol. En intussen krijgt 2016 ook stilaan al vorm. Maar het belangrijkste gevolg van de wedstrijd is dat ik een internationale agent heb. Aan het begin van een carrière is het voor klassieke zangers erg moeilijk om zo iemand te vinden. Na de wedstrijd heeft mijn agent me persoonlijk benaderd om samen te werken. Hij kan mijn carrière helpen internationaal uit te bouwen.” “Hou van elke noot. Maak van elke noot de mooiste die er bestaat. Dat is de beste raad die ik ooit kreeg van mijn docenten. Muziek kun je pas goed interpreteren, als je zangtechniek ver genoeg gevorderd is. Techniek is voor een zanger het allerbelangrijkste, tot op het moment dat die uiteindelijk onbelangrijk wordt. Zolang techniek je in de weg staat, kun je niet vrijuit emoties interpreteren.”

techniek. “Muziek vertolken is het liefste wat ik doe. Me volledig in een rol inleven, een compleet universum creëren rond een personage: die theatraliteit ligt me enorm. Uiteraard is het een uitdaging om 400 jaar oude muziek naar de 21ste eeuw te vertolken. De context is anders, maar de gevoelens zijn nog steeds dezelfde. Liefde blijft liefde, verdriet blijft verdriet, rouw blijft rouw. Het is niet de bedoeling dat ik de werken zing zoals ze vroeger vertolkt werden. Maar ik wil wel perfect weten wát ik zing. Ik verdiep me altijd goed in de historische context van een bepaald werk. En urenlang maak ik vertalingen van de teksten.”

Jodie Devos werd in 2014 tweede laureaat op de Koningin Elisabethwedstrijd voor zang. De Waalse sopraan won ook de publieksprijs van Musiq’3. Ze zingt zowel opera’s als solorecitals in binnenen buitenland.

“In Parijs werk ik mee aan een productie in de Académie de l’Opéra Comique. Geschiedenis kleeft hier aan de muren. Maurice Ravel creëerde er zijn ‘L’enfant et les Sortilèges’, Francis Poulenc zijn ‘Les Mamelles de Tirésias’ en Jules Massenet zijn ‘Manon’, meesterwerken van de Opéra Comique, een minder bekend Frans operagenre. Ik vind het mijn verantwoordelijkheid om vergeten muziek op te nemen in mijn repertoire. Dat houdt een risico in, omdat het publiek graag de bekende aria’s en opera’s wil horen. Maar een beetje tegengas kan geen kwaad. Vroeger had klassieke muziek nog een sociale functie, op feesten, bals of historische gebeurtenissen. Nu maakt het zelfs bijna geen deel meer uit van de opvoeding of samenleving. Ik wil me daartegen verzetten met alles wat ik kan. Als ik op een concert voor honderd man vier mensen heb overtuigd tot de klassieke muziek, dan is mijn avond geslaagd.”

[ CAPITAL 24 ]

Foto: D. Gaul

VA N K A P I TA A L B E L A N G

START-UP

NEOSCORES “neoScores zal de muziekwereld veranderen. Net zoals iTunes en Spotify. De juiste partituren vinden is nu een hele zoektocht. Bovendien raakt bladmuziek gemakkelijk verloren of beschadigd. En als je een 60-koppig orkest dag in dag uit nieuwe partituren moet geven, verlies je een hoop tijd met kopiëren en uitdelen. Om nog te zwijgen over de papierverspilling. Voor al die problemen is neoScores dé oplossing. Met neoScores kun je digitale partituren ook bewerken: aantekeningen maken, arceren, stukken eruit halen of herhalen. Bovendien deel je die aantekeningen gemakkelijk met collega-muzikanten”, aldus Bart Van der Roost, die samen met Jonas Coomans en Bob Hamblok in juli 2013 neoScores oprichtte. Met succes. In november werden ze verkozen tot de tweede beste start-up ter wereld. neoScores fungeert als een marktplaats waar muzikanten bladmuziek kunnen kopen van uitgeverijen en hen daar via neoScores voor betalen.

“ WIJ GAAN DE MUZIEKWERELD VERANDEREN.”

veelbelovend. “Wij zijn alle drie muzikant van opleiding en het idee voor neoScores ontstond uit pure frustratie. In onze multimediale wereld is de meest uiteenlopende muziek altijd overal en onmiddellijk opvraagbaar. Hoe kan het nu dat partituren – toch de essentie van muziek – daarin niet volgen?”, pleit Jonas Coomans. Zijn vennoot Bob Hamblok vult aan: “neoScores ontstond eigenlijk tussen pot en pint op café. Omdat ik voor het conservatorium IT studeerde, had ik de nodige technische achtergrond voor ons idee. In 2008 hadden we een eerste versie. Daarmee trokken we naar uitgevers, maar niemand had interesse. Dat was nog in het pre-iPad tijdperk. Toen in 2010 tablets hun intrede maakten, kwam de interesse wel op gang.” Bart Van der Roost: “Ik was in die tijd production leader bij de Brussels Philharmonic, het orkest waar Jonas nog altijd solist is. In 2012 wilde onze directeur experimenteren met het paperless orchestra. In drie maanden tijd hebben we dat gefikst, een ongelooflijke krachttoer. Toen dacht ik: als het ons lukt met een oud instituut dat oude muziek speelt, dan moet al de rest ook lukken. Ik zegde mijn job op en ging voluit voor neoScores. Nu, anderhalf jaar later, hebben we geen ontwikkelingsproblemen meer, alleen groeiproblemen. We groeien zo hard nu dat we klaar zijn voor extern kapitaal. Mensen suggereren dat we daarvoor naar Amerika moeten, maar wij blijven liever in Europa. Hier wonen onze klanten en gebruikers en West-Europa heeft een rijke culturele traditie. Voor ons is België een fantastisch land om te ondernemen. We vinden hier in België de juiste profielen voor ons bedrijf: witte raven die zowel gebeten zijn door muziek als door IT.”

[ CAPITAL 24 ]

In juli 2013 startten Bart Van der Roost, Jonas Coomans en Bob Hamblok samen neoScores op: een bibliotheek voor digitale muziekpartituren. Momenteel zoeken ze extern kapitaal om hun groei te versnellen.

R E P O R TA G E

REIZEN

LOGIES BIJ DE ARENDSJAGERS IN MONGOLIE

Bestaat de Far West ook buiten de States? Tuurlijk, trek naar Bayan-Ölgii in het verre westen van Mongolië. Hier geen cowboys, maar wel nomadische arendsjagers. En voorlopig kunnen ze hun traditioneel bestaan nog in stand houden. TEKST DEBBIE PAPPYN | FOTO’S DAVID DE VLEESCHAUWER

‘

Welcome to Bayan-Ölgii’, zegt Canat van Blue Wolf Travel, onze gastheer en organisator van het Altai Kazakh Eagle Festival, de reden waarom we naar deze verre uithoek in Mongolië afreisden. ‘This is a strong country, for and with strong people’, grijnst hij, wanneer hij naar de dorre, maar indrukwekkende en lichtjes besneeuwde bergen in de verte wijst. Zo’n 75 kilometer verder ligt de Russische grens. Canat heeft gelijk. De doorsnee Mongolië-toerist komt nooit zover. Die zal nooit 2,5 uur in het vliegtuig zitten om vanuit de hoofdstad Ulaanbaatar tot aan de grens met Rusland en Kazachstan te reizen. Bayan-Ölgii is stoffig, in de winter heb je vijf lagen dons nodig om de koude te trotseren en de mensen zijn er apart, anders dan in de rest van Mongolië. Dit eigenaardig stadje heeft 100.000 inwoners die in een mix van winter-gers (vilten tenten) en huizen wonen, gevangen tussen een decor van wonderlijk gevormde en gekleurde bergen. Sinds de Sovjettijd is er weinig veranderd. De infrastructuur bleef min of meer dezelfde: de functionele stijl, de pleinen en communistische gebouwen. Roze, afbladerende overheidsgebouwen en standbeelden die doen denken aan Noord-Korea. Plus de moskee natuurlijk, want een groot deel van de Mongoolse Kazakken is moslim en niet boeddhistisch, zoals in de rest van Mongolië. De inwoners zijn Kazak en dat is duidelijk. Zeg je ‘baithla’ (dank je) in het Mongools, dan krijg je snel te horen dat het hier ‘rakhmet’ is.

COUCHSURFEN BIJ EEN ARENDSJAGER De reden voor onze trip is niet het stadje BayanÖlgii. Het zijn de arendsjagers, de eagle hunters of de Berkutchi in de lokale taal. Er zijn meer dan honderd arendsjagers (en getrainde arenden) in de Sagsai-regio. Waar straks het festival zal plaatsvinden, is niet meer dan een gehucht, een zogenaamde sum, op anderhalf uur 4x4’en van Bayan-Ölgii. De jagers wonen verspreid over de vallei in eenvoudige huisjes of in goed geïsoleerde gers. In elk van die huizen woont een berkut met zijn familie. Meestal worden de gouden arenden heel jong uit het nest gehaald om ze te trainen. Ethisch verantwoord of niet? Deze trotse Kazakken vinden het in

zomaar. Eerst kochten we een GoPro camera, en checkten we bij experts van de Denver Zoo Foundation in Mongolië of we de vogel niet zouden hinderen. Geen probleem, zeiden ze, als we enkele regels in acht zouden nemen. Dan kwam het ontwerp: een flexibel harnas voor de arend waar de camera op gemonteerd kon worden. Licht, aanpasbaar en sterk. Een lokale naaister maakte het harnas op maat. Klaar voor Operation Eagle. Wanneer we Oral uitleggen wat we met zijn arend willen doen, verwachten we eerst wat protest, maar de jager vindt het oké. We trekken naar een mooie plek. Voorzichtig bevestigen we het harnas met camera aan Orals rustige en gemoedelijke arend. Ergens boven op een berg, met de zon die zachtjes ondergaat, zit de arend te wachten. Beneden staat zijn baasje, ver weg. Oral roept hem, zoals hij dat straks op het festival zal doen. De arend luistert, kijkt en vertrekt. Hij vliegt met een snelheid van ongeveer 200 kilometer per uur over de vlakte met zijn baas in het vizier. Onze camera houdt goed stand, filmt hoe de vogel rondom zich kijkt en in rechte lijn naar Oral zoeft. Hij landt op de grond, niet ver van de jager die in zijn taal zijn vogel toeroept. Enkele tellen later zit hij op de arm van Oral. Take 1. Niet slecht! Op de top van de berg staan we allemaal in extase te kijken. Zou het gelukt zijn? Als we ’s avonds het filmpje aan de complete familie nomaden tonen, zitten ze in extase en met trots te kijken. Oral zag nog nooit hoe zijn vogel zijn schitterend land vanuit de lucht observeert.

elk geval al eeuwen lang heel normaal. Een gouden arend in ‘gevangenschap’ leeft ongeveer veertig jaar. De jager wordt gewoon oud met zijn vogel. De eerste arendsfamilie die we bezoeken is die van Mana. Een jager op leeftijd die de fakkel overdraagt aan zijn twee zonen. De arend van Mana zit in de inkomhal, op zijn gemak, goed beschermd tegen de koele ochtendlucht. Mana werd beroemd, toen een tiental jaar geleden een andere fotograaf hier een schitterend plaatje schoot van de jager op zijn paard met zijn vogel. Toevallig is die fotograaf nu terug, om te kijken hoe het met de jagers en hun vogels gesteld is. Volgens hem gaat het een stuk

beter met Mana. Reizigers kunnen bij Mana en sommige andere arendsjagers logeren, mits ze een kleine vergoeding betalen die bijdraagt tot een beter leven. Wij zijn hier ter voorbereiding van het Altai Kazakh Eagle Festival, waar de zonen van Mana zullen dingen om hun eigen eer en die van hun gouden arenden.

OPERATION GOLDEN EAGLECAM Arendsjagers oefenen veel, zeker in aanloop van het arendsfestival. We trekken er op uit met Oral, 78 jaar oud, en zijn vierjarige arend. We speelden al langer met het idee om een kleine camera op de rug van de arend te monteren. Maar dat doe je niet

[ CAPITAL 24 ]

“EEN GOUDEN AREND IN ‘GEVANGENSCHAP’ LEEFT ONGEVEER VEERTIG JAAR. EEN JAGER WORDT DUS GEWOON OUD MET ZIJN VOGEL.”

R E P O R TA G E

EEN BONTEN MUTS OP EEN ARENDSFESTIVAL De meeste reizigers kennen het Nadaamfestival dat in juli plaatsvindt en dat vooral rond Ulaanbaatar voor een toeristische opstoot zorgt. Kleinschalige festivals, zoals dit Altai Kazakh Eagle Festival, zijn minder populair. Volgens de organisator Canat zullen ongeveer 100 buitenlanders en bijna 1.000 locals naar de Sagsai-vallei afzakken. Als de vijftig arendsjagers op een rijtje komen afrijden, met op de achtergrond de besneeuwde bergen van het Altai-gebergte, staan er natuurlijk toeristen met camera’s klaar. Dit is een perfect festival voor (amateur)fotografen. De jagers zijn fotogeniek, trots en cameravriendelijk.

TROUWE BEESTEN De Berkutchi, de Kazakse arendsjagers, dragen meestal jassen uit vos, konijn of marmot. We merken het al snel: hoe extravaganter de jas, hoe meer de jager gerespecteerd wordt. Soms spot je ook het bont van een wolf. Want een sterke arend kan ook grotere dieren vangen. De Berkutchi jagen trouwens altijd met vrouwtjes. Er wordt beweerd dat de sterkste arenden die zijn die zelf gevangen worden, niet de jonge dieren die uit het nest genomen worden. Volgens Bolat, de zoon van Oral, zijn die arenden meer zoals huisdieren. Ze zijn rustiger, vriendelijker en tammer. De echte jagers, dat zijn

De omvang van dit soort festivals blijft voorlopig beperkt. Je voelt je hier geen indringer of wandelend dollarbriefje omdat je buitenlander bent. Er staan wel kraampjes met souvenirs, maar niemand is pushy en alles verloopt gemoedelijk. Alle spotlights zijn op de jagers gericht, die vandaag een paar testen afleggen: de vogel vanaf de berg tot in de vlakte laten vliegen en landen op de arm, een kamelenrace, oefeningen met het paard om dingen laag bij de grond op te rapen en een iets minder diervriendelijke test met een dode geit.

“DE AREND LUISTERT, KIJKT EN VERTREKT. HIJ VLIEGT MET EEN SNELHEID VAN ONGEVEER 200 KILOMETER PER UUR OVER DE VLAKTE MET ZIJN BAAS IN HET VIZIER.”

De wind raast pijnlijk snel en intens koud over de vlakte en doet de vers gevallen sneeuw opwaaien. De jagers verpinken niet, goed ingepakt in vos- en wolfsvellen. Wij, verpakt in laagjes Gore-Tex en hightech donsvestjes, bibberen en huiveren. Een toerist maakt de ongelukkige beslissing om een lokale muts uit dierenvel te kopen. Tijdens een van de oefeningen denkt een arend dat de muts een lekker diertje is. De vogel stevent recht op de toerist af. Hilariteit alom, de Kazakken lachen, de toeristen staan perplex.

[ CAPITAL 24 ]

vogels die in het wild opgroeiden. Die arenden kunnen met gemak een wolf aan. En er wordt verteld dat ze zelfs sneeuwluipaarden de baas kunnen. De Berkutchi hebben drie dingen nodig in het leven: een snel paard, een trouwe hond om het huis te bewaken en een arend. En dit is al eeuwen zo, de traditie wordt al 6.000 jaar van vader op zoon doorgegeven, hoewel het nomadisch leven en het jagen nu stilletjes aan verdwijnen. Veel jonge nomaden trekken naar de stad, smartphone in de bonten jaszak. De vaardigheden worden zo niet meer doorgegeven. Wanneer we na het festival in het schemerdonker naar het huis van Oral rijden, zien we een

R E P O R TA G E

konijn over de steppe huppelen. Bolat stopt en Noks, zijn jonge zoon, haalt zijn geweer boven. Zelfs al woont de volgende generatie in de stad, het jagers- of Berkutchi-bloed zal niet zo snel verdwijnen. Daarvoor zijn ze hier in de Far West van Mongolië veel te trots.

“JE VOELT JE HIER GEEN INDRINGER OF WANDELEND DOLLARBRIEFJE OMDAT JE BUITENLANDER BENT.”

GOED OM TE WETEN Je zou enkel en alleen voor de landing en takeoff naar Bayan-Ölgii vliegen, zeker op een wolkeloze dag (en volgens de statistieken zijn er in Mongolië 220 dagen ‘zon-dagen’ per jaar). Vanuit het vliegtuig besef je hoe extreem bergachtig deze streek is. De hoogste piek van Mongolië, de Khuiten Uul (4.374 meter), ligt hier niet veraf, vlakbij de grens met China. Deze streek is perfect voor allerlei outdooractiviteiten, in zomer en winter. Nomadic Journeys, de lokale operator met wie wij samenwerkten, organiseert met het WWF speciale sneeuw luipaard-trektochten.

Van plan om ook naar hier te reizen? Neem dan genoeg tijd. Het is bijna drie uur vliegen vanaf Ulaanbaatar, of meer dan 70 uur met de bus. Wij kozen voor het eerste en vlogen met EZNIS (spreek uit easy-ness), een van de jongste vliegtuigmaatschappijen in het land, die Ulaanbaatar met de verste uithoeken van Mongolië verbindt. Online boeken of inchecken, vluchten beheren, zelfs dat is mogelijk in afgelegen Mongolië. Als het moet, landen ze zelfs op steppe of gras. De piloten, een mengeling van Zwitsers, Grieken tot Australiërs, zijn de extreme condities hier gewend.

PRAKTISCHE INFO Wij reisden naar Mongolië met de Belgische touroperator Continents Insolites. Zij werken samen met het plaatselijke Nomadic Journeys, dat het arendsfestival in interessante pakketten aanbiedt. Reken op ongeveer 350 euro voor drie dagen tijdens het festival per persoon, zonder binnenlandse vluchten. Continents Insolites stelt bovendien mooie rondreizen in Mongolië samen, zelfs in combinatie met China. www.continents-insolites.com Naar het ‘arend in vlucht’ filmpje kijken? http://one.classetouriste.be/day/3641

In Mongolië betaalt u met de Tugrik, 1 euro is ongeveer 2.330 Tugrik. Op veel plaatsen in de hoofdstad kunt u geld uit de muur halen en de grotere hotels en winkels of restaurants aanvaarden betaalkaarten. Ook de Amerikaanse dollar wordt vaak gebruikt. De beste reisperiode is tussen mei en oktober. Juli en augustus zijn het hoogseizoen, met als hoogtepunt het Nadaamfestival in juli. Wij vinden de mooiste periode september, wanneer Mongolië zich klaarmaakt voor een lange winter en het arendsfestival plaatsvindt.

Voor Mongolië hebt u een visum nodig, dat u in een kleine week via het consulaat in België kunt krijgen voor ongeveer 30 euro. Via de speciale visadienst VLS gaat het sneller en vlotter en hoeft u geen twee keer naar Brussel te rijden. www.vlservices.be

Mongolië is een zeer veilig land. U hoeft geen speciale gezondheidsmaatregelen te nemen. De standaardinentingen voor verre en exotische landen zijn wel van toepassing.

Wijzelf vlogen in twee uur naar Ulaanbaatar vanuit Beijing met Air China. Tickets kunnen vanaf ongeveer 289 euro, heen en terug, taksen inbegrepen. www.airchina.com. Etihad Airways vliegt verschillende keren per week vanuit Brussel naar Beijing vanaf 598 euro, heen en terug, taksen inbegrepen. www.etihad.com. Met Turkish Airlines gaat het vanuit Brussel via Istanbul naar Ulaanbaatar, prijzen vanaf 750 euro, taksen inbegrepen. www.turkishairlines.com

Het beste hotel om comfortabel in Ulaanbaatar te overnachten is Kempinski Khan Palace. De service is uitstekend, het ontbijt is ronduit wauw en de Japanse restaurants en de pizza’s in het hotel zijn overheerlijk. Prijzen vanaf ongeveer 130 euro per nacht voor een dubbele kamer. www.kempinski.com/en/ulaanbaatar/hotel-khan-palace http://bluewolftravel.com/altai-eagle-festival-2013

[ CAPITAL 24 ]

RUBRIEK

[ CAPITAL 24 ]

SPRA AKMAKER

PA U L D U J A R D I N C U LT U U R M A N A G E R A N N O 2 0 15

IDENTIKIT GEBOORTEDAG: 30 juni 1963 BURGERLIJKE STAAT: Getrouwd, vier kinderen Studeerde kunstgeschiedenis en archeologie aan de VUB en bedrijfswetenschappen aan het VLEKHO in Brussel 1987 - 1992: organisator van Ars Musica, het festival voor hedendaagse muziek 1992 - 2001: directeur van de Filharmonische Vereniging van Brussel 2002 - heden: directeur-generaal van Bozar

“EUROPA IS NOG ALTIJD EEN VOORBEELD” Paul Dujardin (51) is het prototype van de hedendaagse cultuurmanager. In 2002 schudde hij het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten uit de coma en maakte er een internationaal succes van: 1.200 culturele activiteiten, 1,3 miljoen bezoekers per jaar, 340 medewerkers en meer dan 30 miljoen euro omzet. “Kunstenaars maken de wereld bevattelijk.” TEKST BERT VOET FOTO’S THOMAS SWEERTVAEGHER

[ CAPITAL 24 ]

SPR A AKMAK ER

ujardin pakt een tafel vast en snelt door het prachtige gebouw dat Victor Horta in 1928 aan de Kunstberg neerzette – acht verdiepingen en zowat 30.000 m². Met een stoel in de hand hollen we achter hem aan, op zoek naar een geschikte hoek om te praten. De hyperactieve intellectueel loopt rap, denkt rap, spreekt rap. Springt van land naar land en van tijdvak naar tijdvak, legt bliksemsnel verbanden. Dujardin is multidisciplinair ingesteld. En rabiaat tegen lineair denken. Alles interesseert hem en hij vertoeft in de hoogste culturele, politieke en zakelijke kringen. Is adviseur of bestuurder in tientallen platformen, binnen en buiten de culturele wereld. Hij koestert het Europese project en is voorzitter van het culturele comité van New Narrative for Europe, een initiatief van het Europees Parlement dat een nieuwe visie voor Europa moet ontwikkelen, gesteund op de grondbeginselen van cultuur en wetenschap. Maar net zo goed houdt hij van bomen en is hij voorzitter van de vereniging voor dendrologen. Lang geleden kocht hij samen met zijn ex-vrouw in Gooik een landgoed van 5 hectare, waar hij een grote boomgaard heeft. En koeien. En schapen. De en-mens bij uitstek leeft nu in een nieuw samengesteld gezin met acht kinderen. “Ik ben de jongste van tien, maar mocht altijd met mijn broers en zussen mee. Gisteren was ik in Louvain-la-Neuve voor een doctoraatsuitreiking. Ik herinnerde me hoe ik er als twaalfjarige, toen het in volle opbouw was, voor het eerst kwam. Mee met mijn twee zussen, die er voor school naar het theater moesten. Toen zag ik – ik vergeet het nooit – ‘En attendant Godot’ van Beckett. Dat blijft dé referentie. En met mijn ouders ging ik op zondagnamiddag naar de opera. Om te slapen. Maar ik ging mee.”

UTOPIE ‘Elitair en redelijk onuitstaanbaar.’ Zo typeerde een medewerker hem. Vooral dat eerste komt aan. “Dat is een onwaarheid. Kunst ís zeer elitair, ja. Maar het is net mijn streven om niet populistisch te worden en kunst toegankelijk en populair te maken bij een brede laag van de bevolking. Het Lichtfestival in Gent is door zijn complexiteit voor mij ook kunst. En daar komen meer dan 600.000 mensen naartoe. Ik ken de Gentse burgervader Daniel Termont niet, maar heb wel affiniteit met hem. Burgemeesters zijn de presidenten van morgen, en steden de laboratoria van de democratie.” “Bozar is ook zoiets. Een soort labyrint dat voor iedereen open is – een stad in de stad. Twintig, dertig procent van onze activiteiten is vrij toegankelijk. Dat het voor sommigen nog altijd een elitaire tempel lijkt, is louter perceptie. Wie ons een beetje volgt ziet de multi culturaliteit, de interculturaliteit, de democratisering: in tien jaar zijn we van 300.000 naar 1,3 miljoen bezoekers gegaan. Maar oké, ik ontmoet ook dagelijks mensen die Bozar niet kennen. Dat is natuurlijk een spijtige zaak. Het blijft een uitdaging.” Toen Dujardin in 2002 het roer overnam was het PSK een parastatale die fors verlies leed, een ouderwetse, doodse burcht. “De ziel was eruit”, zegt hij. “Ik keek naar de origines van het PSK, een gigantisch huis, gebouwd vanuit een grote utopie in 1928, toen iedereen op zijn gat zat, ook de banken. Het was een initiatief van burgers: een aantal Belgische families waren solidair genoeg om er 350 miljoen euro voor samen te brengen. Het was een soort Marshallplan avant la lettre om via cultuur te leren samenleven. ‘Nooit meer oorlog’ was echt een visionair principe, want het idee van oorlog was toen iets permanent. Dat zijn we vergeten. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen werd gebouwd ter voorbereiding van een volgende oorlog: de Rubenswerken moesten er beschermd worden.”

[ CAPITAL 24 ]

SPR A AKMAK ER

“Onder impuls van Herman Van Rompuy was het PSK in 1999 een nv van publiek recht met sociale doeleinden geworden, en met de vijfde staatshervorming onder paars kwamen we onder de voogdij van de eerste minister. Sindsdien zijn we geen bipolair Vlaams-Waals ding meer. We zijn een cultuurbedrijf dat in de kosmopolitische stad bruggen bouwt tussen al de gemeenschappen. We hebben autonomie van beheer. Daardoor kunnen we zelf het tijden ruimteaspect beheren en hoefden we voor onze renovaties geen jaren dicht te gaan, zoals het KMSK in Antwerpen. Wij hebben stukje bij beetje gerenoveerd. En verbeteringen aangebracht in de inhoud, de teams, het beleid, de financiering,...” Anders dan de meeste cultuurcentra op het Europese vasteland hangt Bozar niet louter af van overheidssteun. De indrukwekkende groei kwam er zonder structurele overheidsfinanciering voor het artistieke project – een unicum in het Europese culturele landschap. De vaste federale subsidie vertegenwoordigt 44 procent van de totale inkomsten en dient voor het onderhoud van het gebouw en zowat de helft van de personeelskosten. In 2013 haalde Bozar ook bijna 5 miljoen euro uit de ticketverkoop, goed voor 36 procent van de eigen inkomsten. 4,5 miljoen kwam van sponsoring en schenkingen van privépersonen of bedrijven en andere organisaties – zonder privésponsors zouden de tickets algauw het dubbele kosten, meent Dujardin. Verhuur van de prestigieuze zalen brengt 16 procent van de eigen inkomsten op. De projectgebonden overheidssteun van Belgische en buitenlandse overheden bedraagt zowat 2 miljoen euro per jaar. Tot slot investeren ook de partners van Bozar jaarlijks 10 tot 15 miljoen euro om samen culturele evenementen te organiseren. “Mijn eerste mandaat was: de crisis bij Bozar; het tweede, vanaf 2008: de crisis in de wereld”, zegt Dujardin. “Die heb ik aangepakt door veel meer samen te werken – 250 samenwerkingen per jaar, bijvoorbeeld coproducties met Festival van Vlaanderen. De recente Rubenstentoonstelling was een project met een verzekeringswaarde van uiteindelijk ruim 600 miljoen. Samen met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en de Royal Academy of Arts in Londen heeft ons dat een kwart van de oorspronkelijke prijs gekost. Vroeger had een klassieke directeur een budget. Nu moet ik rond de tafel zitten en compromissen sluiten.” Maar zijn werk was niet af, vond hij, en dus forceerde hij vorig jaar een derde mandaat. “Om te consolideren. Wij hebben geen collectie, maar zijn een Gesamtkunstwerk. Bozar is geen museum, wel een interdisciplinair huis met twee ambities: het kunstenplatform met de beste kwaliteit zijn voor tentoonstellingen, concerten, podiumkunsten, literatuur, festivals, film, enzovoort. Maar ook: debatteren over beleid. Daarom nodigen we Thomas Piketty uit, Daniel Cohn-Bendit en Guy Verhofstadt, of Herman Van Rompuy, Javier Solana, Philippe Maystadt en Emma Bonino.”

SUBSIDIE “Na de recente besparingsronde verlies ik wel meer dan een miljoen van de federale dotatie, plus andere subsidietjes. Dus moeten we nog meer uitkijken. En onze argumentatie beter voorbereiden. Niet louter zeggen: minder geld is de apocalyps. Dat is absurd. Maar als de overheid blijft snijden, rijst er wel een probleem. In Griekenland zijn ze zeer ver gegaan. Dat heeft gevolgen.” Of onderwijs, wetenschap, medische zorg of armoedebestrijding niet meer aanspraak moeten kunnen op overheidsgeld dan cultuur? “We zouden nooit Anne Teresa De Keersmaeker, Jan Fabre, Wim Vandekeybus en andere grote Vlaamse kunstenaars hebben, als zij dertig jaar [ CAPITAL 24 ]

“ NATUURLIJK GAAN WIJ DE WERELD NIET REDDEN. MAAR WE KUNNEN WEL DE COMPLEXITEIT ERVAN BEVATTELIJK MAKEN.”

SPR A AKMAK ER

“NA DE RECENTE BESPARINGSRONDE VERLIES IK WEL MEER DAN EEN MILJOEN VAN DE FEDERALE DOTATIE, PLUS ANDERE SUBSIDIETJES.”

geleden, bij het begin van een nieuwe dynamiek van Vlaanderen, niets in hun rugzakje hadden gekregen”, zegt hij. Maar cultuur is om veel dieper liggende redenen essentieel. “Macroeconomie en politiek hebben heel veel te maken met cultuur. Ik hoor dat de regering meer zal investeren in veiligheid. Dat dat belangrijk is voor de burger. Dan zeg ik: investeer óók in de culturele diversiteit om dat onveiligheidsgevoel weg te werken. Winston Churchill weigerde destijds te snijden in onderwijs en cultuur ten voordele van de oorlogsmachine. Zijn minister van Defensie had er niets van begrepen, zei hij. Je kon wel oorlog voeren om de vrijheden te behouden, maar als je in een democratie ook onderwijs en cultuur zou hypothekeren en je eigen waarden zou verloochenen, je eigen maatschappelijk model zou destabiliseren, dan was de missie van die oorlog ook verloren. Natuurlijk moet je een veilig gevoel creëren. Maar ook blijven investeren in de fundamenten: onderwijs, wetenschap, cultuur.” “Kan cultuur de wereld redden?, vroeg intendant Eric Antonis tijdens Antwerpen 93. Ik denk van wel. Natuurlijk gaan wij de wereld niet rédden. Maar we kunnen wel de complexiteit ervan bevattelijk maken. Ik studeerde in de relatief duidelijke, bipolaire wereld van de jaren 80, met het – toen nog veel beperktere – Westen en het communisme. Je had het einde van de Koude Oorlog, en China was nog China. Vandaag leven mijn kinderen met enorm veel opportuniteiten. Maar het puur ideologische is weggevallen, er is een soort religieuze clash op wereldniveau, en de complexiteit maakt dat we politiek analfabeet zijn geworden – politiek naar de oud-Griekse betekenis, waar burgers voor het eerst tot een compromis kwamen over samenleven in een maatschappij. Daarin kunnen kunstenaars zeer sterk participeren.” “Complexe problemen – zoals migratie, de veroudering van Europa, sociale cohesie of terrorisme – kunnen zeer snel populisme genereren: mensen weten niet hoe te reageren en dus zijn ze incoherent, of tegen. Welnu, onlangs bekeek ik op de European Film Awards in Riga dertig geselecteerde films. Dan zeg ik: wow! In ons publiek ondersteund, gesubsidieerd Europa kunnen intellectuelen en kunstenaars al die abstracte problematieken die besproken worden in het Europees Parlement en waarvan mensen niks begrijpen, vertalen in kunst. En natuurlijk is het ene medium toegankelijker dan het andere.”

ZWARTE LIJST “In België heeft een klein miljoen mensen een moslimachtergrond. Die diversiteit moeten we meenemen. Soms zie ik theatervoorstellingen waar er een fantastisch podium wordt gegeven aan zo’n gemeenschap, maar in de zaal zit het vol Davidsfondsringbaarden. We spreken al lang over de Afro-Amerikanen, maar nooit over de Afro-Europeanen. Voor ons event Afropeans hebben we met mensen van al die gemeenschappen gewerkt en naar hen geluisterd. Dat project werd hún project.” “We gaan ze ook halen in scholen. Misschien komen ze maar één keer in hun leven, maar dat kan al genoeg zijn om een verschil te maken. Het zijn kleine zaadjes. We doen Balkan Trafik, Sufi Nights, het Suikerfeest met de Turkse gemeenschap – ik heb het al meegemaakt dat ik me niet realiseer dat ik diezelfde avond ook met de Armeense gemeenschap feest. Je moet natuurlijk beseffen dat er ook heel wat muren zijn.” “Ik denk altijd: zolang cultuur nog aanwezig is, is er een toekomst met een betere democratie. Net zo goed in Palestina, Pyongyang als Teheran. Het is onvoorstelbaar hoe in Teheran de underground leeft, 35 jaar na de revolutie. Hoe kunstenaars de taal hebben gevonden om zonder provocatie over thema’s zoals de positie van de vrouw te spreken. En niet alleen in de

[ CAPITAL 24 ]

SPR A AKMAK ER

underground, maar ook in de officiële cinema’s. Zo subtiel, dat de censuur niets kan doen! Ik heb het drama in Pyongyang gezien: 25 miljoen mensen leven in Noord-Korea in een openluchtgevangenis. Maar ik zag ook dat de mens in de meest onmogelijke omstandigheden nog altijd de kracht heeft om te overleven. Dat fascineert me nog het meest.” Dujardin had het beter dan zijn ouders, vindt hij zelf. En de wereld waarin zijn kinderen opgroeien? Is de Bozar-man optimistisch? “Ik heb geen glazen bol, maar ik leef niet vanuit een angstgevoel. Wij bekijken dat als Europeanen. Wat wij zouden willen over één of twee generaties is anders dan wat de wereld wil. Neem Afrika. Wij hebben het gevoel dat dat een drama is. Maar ik heb een adoptiezoon van 22 uit Ethiopië, die hier voor ingenieur studeert en ga er geregeld naartoe. Als je daar bent... die steden zijn ongelooflijk! Wij hebben een soort neurose over Europa – hoe slecht het wel gaat. Maar de mensen die ik ontmoet buiten Europa zijn zeer positief over ons. Anders zouden ze niet willen migreren. We moeten beseffen dat we nog altijd een voorbeeld zijn. En dat Afrika geen verloren continent is. Dat daar gigantische opportuniteiten liggen.” “Optimistisch, dus. Als mensen hun verantwoordelijkheid nemen – en ik ga ervan uit dat ze dat willen. Wat Tuymans exclusiviteit noemt. Niet in de zin van uitsluiten, wel: excelleren. Het sublieme van Europa nieuw leven inblazen. Iets uitzonderlijks maken zoals de brug van Millau. Onze kinderen mogen weten dat ze niet alleen moeten uitgaan, maar ook moeten studeren. Ik wil niet conservatief zijn, het is gewoon een kwestie van verantwoordelijkheidsgevoel. Als dat terugkeert, gaat alles verder vooruit.”

[ CAPITAL 24 ]

“ WE MOETEN BESEFFEN DAT WE NOG ALTIJD EEN VOORBEELD ZIJN. EN DAT AFRIKA GEEN VERLOREN CONTINENT IS.”

DOSSIER

DE NIEUWE REGERING:

EEN ZEGEN OF EEN VLOEK VOOR UW FINANCIEEL PLAN? De discussies omtrent fiscaliteit en pensioenen laaiden zelden zo hoog op als na de vorming van de nieuwe federale en Vlaamse regering. Termen zoals taxshift, woonbonus, vermogenswinstbelasting en verhoging van de pensioenleeftijd, haalden regelmatig de voorpagina’s van de kranten. Maar wat betekent dat nu voor uw financieel toekomstplan? Optima-specialisten stelden een overzicht samen van de genomen maatregelen. We zochten uit of de kracht van verandering werkelijk plaatsgevonden heeft, of het slechts bleef bij wat gemorrel in de marge. TEKST DIETER BOSSUYT, EXPERT TAX & ESTATE PLANNING – CONSULTING SERVICES, SVEN HUBRECHT, EXPERT INHERITANCE TAX PLANNING, NATALIE VANDERSTAPPEN, TAX ADVISOR , TOM GOOSSENS, TAX ADVISOR XAVIER PIQUEUR, SENIOR TAX ADVISOR EN EVELINE DE VRIESE, TAX ADVISOR FOTO’S LIEVEN VAN ASSCHE

MEER LOON NAAR WERKEN VOOR WIE Z’N WERKELIJKE KOSTEN NIET BEWIJST Hoe het was Iedereen die werkt heeft het recht om z’n werkelijke beroepskosten te bewijzen. Die worden dan bij de berekening van de personenbelasting in mindering gebracht van de belastbare inkomsten. Dus: hoe hoger de beroepskosten, hoe lager de belasting. Werknemers, bedrijfsleiders, vrije beroepen en meewerkende echtgenoten kunnen er ook voor kiezen om de werke-

lijk gemaakte kosten niet stuk voor stuk te bewijzen. Ze hebben dan recht op een forfaitair bedrag aan beroepskosten. De hoogte van dat forfait hangt af van het belastbaar inkomen van de belastingplichtige.

Wat verandert er? Onder het motto “wie werkt moet beloond worden”, heeft de federale regering beslist om vanaf 1 januari 2015 de inkomensschijven en percentages die bij de berekening van het forfait worden gehanteerd, te wijzigen. De aanpassing, die enkel geldt voor werknemers, zou er toe moeten leiden dat de werknemer die kiest

[ CAPITAL 24 ]

voor het kostenforfait, netto meer in het loonzakje overhoudt. Om budgettaire redenen vindt de verhoging van het kostenforfait in twee fases plaats. In 2015 wordt de helft van het beoogde voordeel toegekend, terwijl vanaf 2016 de maatregel ten volle speelt. Wij namen alvast de proef op de som, en berekenden de impact van de maatregel voor een werknemer met een belastbaar inkomen (dus na aftrek van de RSZbijdragen) van 35.000 euro. Om tot een correcte vergelijking te komen, hielden we steeds rekening met de indexatie coëfficiënt voor het inkomstenjaar 2014.

DOSSIER

Goed of slecht nieuws? De cijfers spreken voor zich: het extra fiscaal voordeel voor de werknemer uit ons voorbeeld die kiest voor het kostenforfait, loopt op tot 155,24 euro over 2015 en zelfs 323,99 euro over 2016. Daarmee lijkt de maatregel van de regering zijn doel te bereiken, al herhalen we graag dat hij enkel geldt voor werknemers en dus niet voor ondernemers en uitoefenaars van een vrij beroep.

FISCALE UITGAVEN WORDEN NIET GEINDEXEERD: EEN VERDOKEN BELASTINGVERHOGING? Er valt echter ook minder goed nieuws te rapen. Verschillende bedragen voor belastingverminderingen worden voor de aanslagjaren 2015 tot 2018 niet geïndexeerd en blijven behouden op het niveau voor het aanslagjaar 2014 (inkomstenjaar 2013). Het gaat hierbij onder meer om volgende, vaak gebruikte belastingverminderingen: •

de vermindering voor pensioenen en vervangingsinkomsten • de vrijgestelde eerste schijf van inkomsten uit spaardeposito’s • de fiscale korf voor de belasting vermindering voor het langetermijn sparen • de belastingvermindering voor pensioensparen • de belastingvermindering voor giften.

REALISME ZEGEVIERT OP DE MONSTERBOETE VAN 309 PROCENT Eén van de onderwerpen die de voorbije jaren tot heel wat controverse hebben geleid, is zonder twijfel de ‘monster boete’, ofwel de bijzondere aanslag van

INKOMSTENJAAR

2014

2015

2016

Belastbaar inkomen

€ 35.000,00

€ 3.062,37

€ 3.383,29

€ 3.732,12

Verschil met 2014

€ 320,92

€ 669,75

Extra belastingvoordeel (*)

€ 155,24

€ 323,99

Forfaitaire beroepskosten

(*) berekend tegen een marginaal tarief van 45 procent + 7,5 procent gemeentebelasting

309 procent in de vennootschapsbelasting op niet-verantwoorde voordelen die een vennootschap aan haar personeel of bedrijfs-leiding geeft. Kreeg u een vergoeding (zoals een loon) en voordelen van alle aard die door een vennootschap werden toegekend, maar die niet op een fiscale fiche werden vermeld (en aldus werden bestempeld als ‘geheime commissielonen’), dan dreigden die tot eind 2014 belast te worden tegen een monstertarief van liefst 309 procent. Eenzelfde sanctie gold ingeval van verdoken meerwinsten (zwarte omzet).

‘Humanisering’ Het verhaal van de monsterboetes was de voorbije jaren steeds gehuld in een waas van onduidelijkheid voor de belastingplichtige. Een wetswijziging en enkele administratieve beslissingen, waarin de fiscale administratie herhaaldelijk haar standpunt leek te wijzigen, maakten het er niet beter op.

Maar kijk, de aanslag wordt nu fors ‘gehumaniseerd’. Het tarief wordt immers verlaagd tot 103 procent wanneer de verkrijger van de vergoedingen of voordelen een natuurlijk persoon is, en tot 51,5 procent wanneer de verkrijger een rechtspersoon is. Op die manier vergoedt de aanslag enkel nog het verlies aan belastinginkomsten voor de schatkist. Het tariefverschil tussen natuurlijke en rechtspersonen valt te verklaren doordat ze allebei aan een ander belastingregime onderworpen zijn. Een vennootschap wordt immers gunstiger belast dan een natuurlijk persoon, zodat het verlies aan belastingen dat moet worden gecompenseerd, ook een stuk lager ligt.

Afwijkingen Er zijn 2 wettelijke afwijkingen. Vooreerst wordt de bijzondere aanslag niet toegepast wanneer het bedrag spontaan wordt aangegeven door de genieter in zijn eigen belastingaangifte. Daarnaast wordt zij evenmin toegepast wanneer de verkrijger

“EEN VENNOOTSCHAP WORDT GUNSTIGER BELAST DAN EEN NATUURLIJK PERSOON, ZODAT HET VERLIES AAN BELASTINGEN DAT MOET WORDEN GECOMPENSEERD, OOK EEN STUK LAGER LIGT.”

[ CAPITAL 24 ]

DOSSIER

uiterlijk binnen de 2 jaar en 6 maanden, te rekenen vanaf 1 januari van het aanslagjaar waarin de kosten of voordelen worden toegekend, geïdentificeerd wordt. Na die identificatie kan de fiscus de belasting bij de verkrijger nog vestigen. Bovendien blijven in beide uitzonderingen de betaalde bedragen zelfs aftrekbaar als beroepskosten. Als de bijzondere aanslag toch wordt toegepast, vormen in principe zowel de bijzondere aanslag als het geheim commissieloon zelf, aftrekbare beroepskosten. Dit is echter minder eenvoudig dan het lijkt. De minister van financiën heeft immers reeds verklaard dat wanneer de identiteit van de begunstigde niet kan worden achterhaald (bv. bij in het zwart uitbetaalde lonen), het geheim commissieloon niet aftrekbaar is. Mocht dit wel het geval zijn, dan zou het verschil in fiscale behandeling tussen een wit en een zwart loon nauwelijks verschillen, wat uiteraard niet de bedoeling kan zijn.

Spontaan Ook voor verdoken meerwinsten bedraagt het tarief nu 103 procent. Worden zij echter spontaan terug opgenomen in de boekhouding, dan blijft de sanctie beperkt tot 51,5 procent. Hoe dan ook kunnen de meerwinsten zelf niet meer als beroepskosten worden aangemerkt, dit in tegenstelling tot onder het oude regime.

Concluderend kunnen we stellen dat het monster van Loch Ness van de bewuste ‘309 procent’ nu definitief van de baan lijkt. De nieuwe aanpak is in ieder geval meer pragmatisch en schept meer duidelijkheid voor de belastingplichtige.

DE LIQUIDATIERESERVE: EEN NIEUW BEGRIP OM UW VOORDEEL MEE TE DOEN!

liquidatiereserve is weliswaar een belasting van 10 procent van het gereserveerde bedrag verschuldigd, maar daar staat tegenover dat bij latere vereffening van de vennootschap de aandeelhouders niet meer belast worden op de uitgekeerde liquidatiereserve. De heffing van 10 procent bij aanleg van de reserve maakt met andere woorden onmiddellijk de eindheffing uit.

De verhoging van de roerende voorheffing op de liquidatiebonus van 10 naar 25 procent, zorgde vorig jaar voor een storm van protest onder zelfstandigen. Niet onbegrijpelijk, want voor veel ondernemers is de vennootschap niet meer of minder dan hun spaarpot voor later. De reacties waren zo hevig dat vennootschappen op grote schaal werden vereffend om de inwerkingtreding van de belastingverhoging (op 1 oktober 2014) voor te zijn. De regering voerde daarom enkele overgangsmaatregelen in. Maar met de liquidatiereserve zorgt ze nu ook op lange termijn voor een fiscaal interessante manier om de drastisch verhoogde liquidatietaks verteerbaar te maken. Ook wanneer de vennootschap (nog) niet vereffend wordt.

Het aanleggen van een liquidatiereserve verloopt in de praktijk vrij eenvoudig. In tegenstelling tot de toepassing van de alom bekende tijdelijke overgangsmaatregel van de regering Di Rupo (de zgn. ‘interne liquidatie’), gaat het immers niet om een kapitaalverhoging, zodat u geen notaris of bedrijfsrevisor hoeft in te schakelen. De algemene vergadering dient enkel jaarlijks te beslissen of zij de winst van het boekjaar (deels of volledig) wenst onder te brengen in de nieuwe liquidatiereserve. Het is belangrijk om aan te stippen dat enkel de winst van het boekjaar zelf kan worden toegewezen aan de liquidatiereserve. Overgedragen of gereserveerde winsten uit voorgaande jaren komen dus niet in aanmerking. Belangrijk is verder dat de nieuwe maatregel enkel openstaat voor kmo-vennootschappen.

Hoe werkt het precies?

Moet ik zolang wachten?

Vennootschappen kunnen voortaan jaarlijks hun winst (na vennootschapsbelasting) deels of volledig toewijzen aan een liquidatiereserve. Bij de aanleg van zo’n

Wie niet kan wachten tot de vereffening van de vennootschap en de aangelegde liquidatiereserve dus vroegtijdig uitkeert onder de vorm van een dividend, betaalt daarvoor een fiscale prijs: bij een uitkering ervan binnen de 5 jaar na het aanleggen, is een roerende voorheffing verschuldigd van 15 procent (waardoor de belastingdruk in totaal 25 procent bedraagt: 10+15); bij een uitkering ervan ná 5 jaar, is een roerende voorheffing verschuldigd van 5 procent (waardoor de belastingdruk in totaal 15 procent bedraagt: 10+5). Die roerende voorheffing van 5 procent is nog altijd meer dan bij een vereffening (0 procent), maar wel een mooie besparing tegenover de voorhef-

“VENNOOTSCHAPPEN KUNNEN VOORTAAN JAARLIJKS HUN WINST (NA VENNOOTSCHAPSBELASTING) DEELS OF VOLLEDIG TOEWIJZEN AAN EEN LIQUIDATIERESERVE.”

[ CAPITAL 24 ]

DOSSIER

fing van 25 procent op een normaal dividend! De termijn van 5 jaar wordt berekend vanaf het einde van het boekjaar waarin de liquidatiereserve is aangelegd. Een voorbeeld maakt veel duidelijk: een kmo-vennootschap, die haar boekhouding voert per kalenderjaar, realiseert voor het inkomstenjaar 2014 (aanslagjaar 2015), na de ‘normale’ vennootschapsbelasting, een winst van 2.000 euro. De algemene vergadering beslist in juni 2015 hiervan 1.000 euro toe te wijzen aan een liquidatiereserve. Dus is er een afzonderlijke belasting van 100 euro (10 procent van het gereserveerde bedrag) verschuldigd. Technisch gezien betreft deze 100 euro een afzonderlijke aanslag in de vennootschapsbelasting, ten laste van de vennootschap (en dus niet van de aandeelhouders). Het is dan ook de volledige 1.000 euro die onder de liquidatiereserve wordt opgenomen, en bv. niet 900 euro. Bij latere vereffening van de vennootschap kan de liquidatiereserve van 1.000 euro belastingvrij worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Een eerdere dividenduitkering is ook mogelijk, maar dan is een roerende voorheffing van 15 procent verschuldigd als de uitkering vóór 1 januari 2020 (31/12/2014 + 5 jaar) plaatsvindt. Pas vanaf 1 januari 2020 bedraagt de roerende voorheffing dan 5 procent.

Onze visie Het hoeft geen betoog dat de liquidatie reserve fiscaal interessant kan zijn voor heel wat vennootschappen. Toch maken we ook twee kanttekeningen: 1. Vermits de heffing van 10 procent bij aanleg van de liquidatiereserve on middellijk verschuldigd is, zal de vennootschap niet meer over dit geld kunnen beschikken en zal zij hier geen rendement meer op behalen. Ook het eigen vermogen van de vennootschap daalt met eenzelfde bedrag, met

“DE MAATREGEL TREEDT IN WERKING VANAF HET AANSLAGJAAR 2015. DE WINST VAN HET BOEKJAAR DAT AFGESLOTEN WERD OP 31 DECEMBER 2014 KOMT DUS MOGELIJK AL IN AANMERKING OM OVERGEBOEKT TE WORDEN NAAR EEN LIQUIDATIERESERVE.”

onder meer een negatieve impact op de notionele intrestaftrek tot gevolg! 2. Het invoeren van de liquidatiereserve komt naast de bestaande gunstmaatregel waarbij aandelen uit gegeven door kmo-vennoot schappen vanaf 1 juli 2013 onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor een roerende voorheffing van 15 procent bij dividenduitkeringen (de zgn. VVPRbis regeling). Deze beide op het eerste zicht vrij gelijkaardige gunstmaatregelen in gedachte, wordt het uitzetten van een weldoordachte en fiscaal optimale dividendpolitiek voor de kleine kmo’er zo waar een heus karwei. U goed laten bijstaan is dan ook de boodschap! Met dat laatste wacht u best niet te lang. De maatregel treedt immers al in werking vanaf het aanslagjaar 2015. De winst van het boekjaar dat afgesloten werd op 31 december 2014 komt dus mogelijk al in aanmerking om overgeboekt te worden naar een liquidatiereserve.

[ CAPITAL 24 ]

HERVORMING VAN HET ERFRECHT: WETSVOORSTEL WIL TEGEMOET KOMEN AAN DE NODEN VAN ONZE HUIDIGE SAMENLEVING Om het erfrecht aan te passen aan de moderne maatschappij met meer diversiteit in familiale situaties, denk maar aan mensen met een nieuwe partner of stiefkinderen die men begunstigen, dringt een modernisering zich op. Tijdens de vorige legislatuur werden reeds een aantal kleinere hervormingen doorgevoerd, onder meer op het vlak van erfonwaardigheid, de erfenissprong en schenkingen via levensverzekeringen. Maar het wetsvoorstel dat op 3 december 2014 in de Kamer werd ingediend, gaat een stuk verder. Het is gemaakt om tegemoet te komen aan de hedendaagse behoeften, maatschappelijke evoluties en nieuwe samenlevingsvormen. Dit wetsvoorstel herneemt een voorstel dat in de vorige legislatuur al werd ingediend in de Senaat maar nog niet werd omgezet in wetgeving. In wat volgt zoomen we in op een aantal voorstellen die op tafel liggen.

Discriminatie van de langstlevende echtgenoot wordt weggewerkt Hoe is het vandaag? Als de overleden echtgenoot geen kinderen nalaat, maar wel gehuwd is, bevat de actuele regel in een gedifferentieerd erfrecht. Dat wil zeggen dat de omvang bepaald wordt door het huwelijksstelsel van de overleden echtgenoot. Was hij of zij gehuwd onder een gemeenschapsstelsel, dan erft de langstlevende echtgenoot zowel de volle eigendom van het aandeel van de overleden echtgenoot in de gemeenschap, als het vruchtgebruik van diens eigen goederen. Was hij of zij gehuwd onder een stelsel van scheiding van goederen, dan erft de langstlevende enkel

DOSSIER

lijn (ouders, grootouders) en de langst levende echtgenoot.

“WIJ HOPEN IN IEDER GEVAL DAT DE GEPLANDE HERVORMING TIJDENS DEZE LEGISLATUUR ZAL WORDEN GECONCRETISEERD, OMDAT EEN AANPASSING VAN HET ERFRECHT AAN DE MAATSCHAPPIJ ANNO 2015 ZEKER GEEN OVERBODIGE LUXE IS.”

het vruchtgebruik op het vermogen van de erflater. Een voorbeeld maakt veel duidelijk: kopen echtgenoten, zonder kinderen, die gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel tijdens het huwelijk bijvoorbeeld samen de gezinswoning, dan zal bij het overlijden van één echtgenoot de andere echtgenoot de volle eigendom verkrijgen over deze gezinswoning. Indien de echtgenoten daarentegen gehuwd waren onder scheiding van goederen en de gezins woning aankochten in onverdeeldheid, zal de langstlevende zijn helft in volle eigendom behouden en het vruchtgebruik erven over de andere helft (dus de helft van de eerstoverleden echtgenoot). De blote eigendom van de helft van de woning wordt in dit geval door de bloedverwanten van de overleden echtgenoot geërfd. Voor een gezin zonder kinderen maakt het dus een enorm verschil uit of men al dan niet gehuwd is met ‘gemeenschap van goederen’.

Wat is het nieuwe voorstel? Deze discriminatie wenst men weg te werken. Het relevante criterium voor het bepalen van de omvang van het erfrecht moet volgens het nieuwe wetsvoorstel niet zijn of er een gemeenschap is. Het relevante criterium hoort te zijn dat er aanwinsten (gezinsvermogen opgebouwd tijdens het huwelijk) zijn. Er wordt dan ook voorgesteld om te bepalen dat bij een overlijden zonder kinderen de aan-

De reserve van de ouders wordt afgeschaft Indien men overlijdt zonder afstammelingen na te laten heeft elke ouder een reserve van ¼. Deze reserve zou worden afgeschaft. Wel wordt de regel uitgebreid dat ouders een onderhoudsvordering krijgen ten laste van de nalatenschap voor het geval dat nodig zou zijn.

winsten in volle eigendom toekomen aan de langstlevende en de niet- De reserve van de kinderen wordt aan w insten (voorhuwelijkse goederen afgezwakt en familievermogen verkregen via Een belangrijke wijziging is dat ouders schenking of erfenis) slechts in vrucht voortaan meer vrijheid krijgen wie ze gebruik. Toegepast op het voorbeeld van begunstigen. Daartoe wordt het beschikhier boven zou dit betekenen dat de baar deel voor de kinderen beperkt. Het gezinswoning ook in geval van schei vrij beschikbaar deel (waarover de overding van goederen zou toekomen aan de ledene bijvoorbeeld via testament kan langst levende echtgenoot. beschikken in het voordeel van wie hij wenst zonder dat dit kan worden aangevochten) zou steeds 50 procent bedragen. Een enig kind zou dan (zoals nu) een reRegel behouden voor langstlevende serve hebben van 1/2. Indien er twee kinwettelijk samenwonende deren zijn zouden ze elk een reserve hebDe vandaag geldende regel dat de langst- ben van 1/4 (thans is dit 1/3); indien er levende wettelijk samenwonende partner 3 kinderen zijn een reserve van elk 1/6 het vruchtgebruik erft over gezinswoning (thans 1/4); als er vier kinderen zijn elk en huisraad (tenzij anders bepaald), een reserve van 1/8 (i.p.v. elk 3/16). wordt behouden. Dit erfrecht zal echter enkel nog gelden indien er sprake is van Indien de begunstigde geen erfgerechtigde een koppel met een intieme relatie. is (niet-familielid), zou nog steeds inkorBovendien worden enkele verduidelijkin- ting in natura mogelijk zijn (het kortwiegen aangebracht, onder meer inzake het ken van de schenking aan een derde voor zover die de reserves aantast van bvb de begrip gezinswoning in deze context. kinderen als reservataire erfgenamen) teneinde (een deel van) de goederen in de familie te houden. Indien de begunstigde De reserve: het deel dat bepaalde reeds een erfgerechtigde is, zou inkorting erfgenamen nooit kan ontnomen nog slechts mogelijk zijn in waarde. Het worden argument dat de goederen in de familie Er zijn in het actuele erfrecht drie catego- moeten blijven gaat dan immers niet op. rieën erfgenamen die over een beschermd minimumerfdeel (reserve) van de nala- De reserve van de langstlevende tenschap beschikken: de bloedverwanten echtgenoot wordt aangepast in nederdalende lijn (kinderen, kleinkin- De reserve van de langstlevende echt deren), de bloedverwanten in opgaande genote bestaat vandaag uit een concrete

[ CAPITAL 24 ]

DOSSIER

reserve (het levenslang vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad) en een abstracte reserve (het levenslang vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap). De concrete reserve blijft onverminderd behouden. Deze reserve dient er immers voor om de langstlevende echtgeno(o)t(e) het recht te verlenen in zijn of haar vertrouwde kader te blijven wonen na het overlijden van de eerststervende. De abstracte reserve wenst men evenwel te wijzigen. Vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap heeft immers als nadeel dat er wederom geen onderscheid gemaakt wordt naargelang de samenstelling van de nalatenschap, met andere woorden tussen het eigen vermogen van de twee partijen enerzijds, en wat de twee partners tijdens het huwelijk samen opbouwden anderzijds (aanwinsten). Concreet wenst men opnieuw een onderscheid te maken tussen aanwinsten en eigen goederen: de langstlevende zou minstens recht hebben op het vruchtgebruik van het aandeel van de overledene in de aanwinsten. Het eigen vermogen van de erflater kan aan bloedverwanten worden gelegateerd, zonder dat dit vermogen met een levenslang vruchtgebruik ten voordele van de langstlevende wordt bezwaard.

Zorgenkinderen: een voorstel in het belang van het kind De ouders van zorgenkinderen1 zouden volgens het nieuwe voorstel meer mogelijkheden moeten krijgen om een aan gepaste structuur op te zetten voor het beheer van het vermogen van hun kind. Het wetsvoorstel stelt dat ouders het erfdeel van dit kind met een ‘last’, een soort beperking, mogen bezwaren, voor zover deze last ertoe gericht is het kind tegen ondoordacht beheer van zijn eigen erfdeel te beschermen. Deze last kan er onder meer in bestaan zijn erfdeel tot het vruchtgebruik te beperken, voor zover de waarde daarvan met deze van het erfdeel in volle eigendom overeenstemt. De last kan er ook in bestaan dat de waarde van het erfdeel op termijn, in schijven, of onder vorm van een lijfrente wordt toegekend. Daarnaast moet deze ‘last’ gepaard gaan met de aanwijzing, via testament, van een persoon die na het overlijden van de beschikker aan de vrederechter een rechterlijke beschermingsmaatregel zal vragen. De aan te stellen bewindvoerder kan dan waken over de goede uitvoering van de opgelegde lasten in het belang van het kind. 1 Zorgenkinderen zijn kinderen van wie kan worden gevreesd dat zij na hun meerderjarigheid niet in staat zullen zijn om hun persoonlijke of patrimoniale belangen zelf en zelfstandig adequaat te behartigen, wegens fysieke, psychische of sociale functiebeperkingen, of een combinatie daarvan.

“EEN BELANGRIJKE WIJZIGING IS DAT OUDERS VOORTAAN MEER VRIJHEID KRIJGEN WIE ZE BEGUNSTIGEN.”

expliciet toelaten dat er familiepacten ten bijzondere titel gesloten worden. Daarnaast wordt ook één erfovereenkomst uitdrukkelijk toegelaten en wettelijk geregeld. Vader of moeder (dan wel beiden samen) zouden via notariële akte een erfovereenkomst kunnen sluiten met (sommige van) hun (al dan niet gemeenschappelijke) kinderen. Zo zou men een bestaand evenwicht kunnen vastleggen en worden geschillen hieromtrent in de toekomst vermeden, bijvoorbeeld door af te spreken welke waarde gegeven wordt aan schenkingen die reeds werden gedaan of wie nog wat moet krijgen om het evenwicht te bereiken. Een overeenkomst over de gehele nalatenschap of een evenredig deel ervan blijft evenwel verboden.

Naar een erfrecht anno 2015? De huidige wetgeving inzake erfrecht is sterk verouderd. Er is dan ook een sterke maatschappelijke vraag naar de modernisering hiervan. Door de (her)indiening van het hier besproken wetsvoorstel wil men de minister van Justitie opjagen. Wij hopen in ieder geval dat de geplande hervorming tijdens deze legislatuur zal worden geconcretiseerd, omdat een aanpassing van het erfrecht aan de maatschappij anno 2015 zeker geen over bodige luxe is. Wellicht is niet de volledige inhoud van het voorstel morgen al in een wet gegoten: over bepaalde punten zullen wellicht nog de nodige debatten gevoerd worden.

Erfovereenkomsten worden toegestaan

HET PENSIOENLANDSCHAP GRONDIG HERTEKEND

Onder het huidig geldende recht is het verboden om overeenkomsten te sluiten over een toekomstige nalatenschap. Onder invloed van rechtspraak is dit verbod weliswaar al wat afgezwakt, maar in het voorstel dat nu op tafel ligt, wil men

Weinig onderwerpen zijn zo gevoelig in elk debat als de toekomst van ons pensioen. Wanneer mogen we met pensioen? Hoe hoog, of hoe laag, is ons pensioen? En hoe zit het fiscaal? We zoomen even in op de hervormingen die reeds in 2015

[ CAPITAL 24 ]

DOSSIER

van kracht zullen zijn. En we blikken vooruit op het heuse zevengangendiner dat ons nog te wachten staat aan pensioenhervormingen.

Bevriezing fiscale plafonds

Onbeperkt bijverdienen vanaf 65 Een andere maatregel die reeds vanaf dit jaar zal gelden, is de versoepeling van de toegelaten arbeid na uw pensioen. Tot voor 2015 kon u onbeperkt bijverdienen vanaf uw 65ste, indien u minstens 42 loopbaanjaren kon voorleggen. Een mission impossible voor zij die een iets langer studietraject doorlopen hebben, denk bijvoorbeeld aan een arts. Kon u deze voorwaarde niet vervullen, dan moest u zich aan bepaalde grenzen houden, of u verloor (deels) uw pensioen.

Het menu oogt erg ambitieus, maar wat we effectief op ons bord gaan krijgen, en hoe dit zal smaken, is nog niet geheel duidelijk.

Pensioenleeftijd

Zoals hiervoor reeds werd vermeld, heeft Het ingrediënt dat in de nieuwsberichten de regering beslist om enkele fiscale afhet meest naar voren is gekomen, is de trek- en vrijstellingsplafonds te bevriewettelijke pensioenleeftijd. Deze wenst zen. Ook het pensioensparen en lange men, in navolging van de buurlanden, termijnsparen ontsnapt niet aan deze tegen 2025 op te trekken naar 66 jaar, en verdoken belastingverhoging. De komennaar 67 jaar tegen 2030. Op vandaag wordt de jaren zal u telkens een maximale deze wettelijke pensioenleeftijd echter zelbijdrage van 940 euro voor het pensioenden gehaald, en zwaait men veel vroeger sparen, en 2.260 euro voor het lange- De regering Michel werkt deze “discrimi- af. In België eindigt de professionele looptermijnsparen fiscaal in mindering kun- natie” nu weg. Vanaf 2015 zal u onbe- baan immers gemiddeld rond 59 jaar. perkt kunnen bijverdienen vanaf het De verstrenging van de regelgeving rond nen brengen. bereiken van de leeftijd van 65 jaar. het vervroegd pensioen zal bijgevolg een Indien u 45 loopbaanjaren kan voorleg- veel grotere impact hebben dan de wetteLagere kapitaalbelasting pensioen gen, kan het zelfs vroeger. lijke pensioenleeftijd. Tegen 2019 zal men sparen Ondanks deze bevriezing van het maximaal aftrekbaar bedrag, wenst men de opbouw van een eigen pensioenpotje “HET MENU OOGT ERG AMBITIEUS, MAAR WAT verder te stimuleren. Hiertoe verlaagt de WE EFFECTIEF OP ONS BORD GAAN KRIJGEN, regering de taxatie op het opgebouwde EN HOE MEN DIT ZAL SMAKEN, IS NOG NIET GEHEEL kapitaal van 10 procent naar 8 procent. Dit verlaagd tarief zal wel enkel gelden DUIDELIJK.” voor het pensioensparen, en dus niet voor het lange termijnsparen. In principe wordt deze eindtaxatie ingehouden op de 60ste verjaardag van de betrokkene. Om de staatskas nu reeds te spijzen, zal men de komende 5 jaar telkens 1 procent “anticipatief” inhouden. Hiervoor heeft men de mosterd gehaald bij de regering Di Rupo, die een soort gelijk trucje heeft toegepast. Op de 60ste verjaardag volgt dan in principe de ultieme afrekening.

Voldoet u niet aan deze voorwaarden, dan blijft u gebonden aan bepaalde cumu latiegrenzen. Indien deze grenzen over schreden worden, wordt het pensioen ver houdingsgewijs verminderd. Stel dat u nog niet onbeperkt mag bijverdienen en u over schrijdt de toegelaten grens met 30 procent, dan zal voor dat jaar ook uw pensioen met 30 procent verminderd worden!

En op langere termijn? Stel, u doet reeds meerdere jaren aan pensioensparen, en wenst uw pensioenkapitaal op uw 65ste op te vragen. De komende 5 jaar houdt men telkens 1 procent in op het pensioenspaarpotje wat u tot eind 2014 heeft opgebouwd. Op uw 60ste volgt er een afrekening. Vervolgens verkrijgt u op uw 65ste het kapitaal op uw rekening, zonder verdere taxatie.

Deze eerste concrete maatregelen van 2015 zijn echter slechts twee amuses voorafgaand aan een heel zevengangendiner. Dat is logisch, want het regeer akkoord omvat een drastische hervorming van ons pensioensysteem zoals we dat vandaag kennen. Die hervorming moet tegen 2030 voltooid zijn. Het rapport van de Pensioencommissie 2020-2040, dient hierbij als grootste inspiratiebron.

[ CAPITAL 24 ]

pas vanaf 63 jaar met vervroegd pensioen kunnen gaan, mits men dan 42 jaar gewerkt heeft. Zoals steeds wordt er voorzien in overgangsperiodes en uitzonderingen voor zeer lange loopbanen.

Pensioenberekening Ook de pensioenberekening zou worden hervormd. De omschakeling naar een puntensysteem werd hierbij naar voren geschoven. Gedurende de carrière bouwt men punten op, die bij pensionering worden vermenigvuldigd met de waarde van een punt. Deze waarde is een variabele die kan variëren in de tijd, en is ook afhankelijk van het stelsel waarin men werkte: ambtenaar, zelfstandige of werknemer. Toch is het ook de bedoeling om de verschillen tussen die drie stelsels weg te

DOSSIER

werken, of althans in de mate van het mogelijke te harmoniseren. Hierbij zouden uiteraard enkele heilige huisjes moeten sneuvelen, zoals bijvoorbeeld het automatisch meenemen van de studiejaren in de pensioenberekening voor ambtenaren. Verder worden er nieuwe concepten onderzocht, zoals bijvoorbeeld een deeltijds pensioen, en tracht men het pensioen systeem aan te passen aan nieuwe gezinsdimensies en samenlevingsvormen. Modernisering, betaalbaarheid en flexibiliteit zijn hierbij sleutelwoorden.

Aanvullend pensioen Deze flexibiliteit wenst men ook voor uw aanvullend pensioen door te trekken. Werknemers kunnen, via inhoudingen op het loon, een bijkomend aanvullend pensioen opbouwen. Zelfstandigen die werken zonder vennootschap zouden dezelfde mogelijkheden krijgen om een aanvullend pensioen te verwerven, als zelfstandigen met een vennootschap.

BEURSTAKS VOOR BELEGGERS Belegt u in aandelen of beleggingsfondsen? Zet u dan schrap, want de taks op beursverrichtingen voor die producten kent andermaal een verhoging. De beurstaks wordt u aangerekend wanneer u beleggingsproducten aankoopt of verkoopt en wordt berekend als een percentage van de prijs. Bij aan- en verkoop van aandelen was men tot nu toe een beurstaks verschuldigd van 0,25 procent met een maximum van 740 euro. Sinds 1 januari 2015 bedraagt de beurstaks 0,27 procent en het plafond wordt eveneens opgetrokken tot 800 euro.

Om dit alles binnen de perken te houden, zal ook de zogenaamde 80 procentgrens gemoderniseerd worden. Deze 80 procentgrens regelt de aftrekbaarheid van pen sioenpremies in de vennootschap. Doel is om de aanvullende pensioenopbouw te evalueren over de gehele carrière. Ook de vorige regering wenste dit concept aan te pakken, al is een grondige hervorming tot op heden dode letter gebleven.

Ook voor beleggingsfondsen neemt de beurstaks toe. Voortaan zal bij een verkoop van een ‘kapitaliserend fonds’ (dit zijn fondsen die hun winsten herinvesteren en waar dus alleen een meerwaarde kan worden geboekt) een beurstaks verschuldigd zijn van 1,32 procent met een maximale overstap – of uitstaptaks van 2.000 euro. In 2012 verhoogde de beurstaks tot tweemaal toe. Een eerste keer van 0,50 procent naar 0,65 procent en een tweede keer van 0,65 procent naar 1 procent. Deze werd nu nogmaals verhoogd tot 1,32 procent. Dit betekent dat de beurstaks op dit type verrichtingen de afgelopen jaren met 264 procent toenam.

Bent u het overzicht kwijt? (Hopelijk) geen nood. Uw volledige pensioenopbouw, zowel wettelijk als aanvullend, wordt stelselmatig ondergebracht in een databank. Deze databank moet de transparantie voor u, én de fiscus, vergroten.

Op fondsen die wel hun opbrengsten uitkeren, zogenaamde distributiefondsen, werd reeds een beurstaks geheven van 0,09 procent, behalve voor nietbeursgenoteerde distributiefondsen. Dit bleef ongewijzigd.

“UW VOLLEDIGE PENSIOENOPBOUW, ZOWEL WETTELIJK ALS AANVULLEND, WORDT STELSELMATIG ONDERGEBRACHT IN EEN DATABANK. DEZE DATABANK MOET DE TRANSPARANTIE VOOR U, EN DE FISCUS, VERGROTEN.”

[ CAPITAL 24 ]

Voor wie belegt in obligaties en kasbons verandert er evenmin iets. De beurstaks bij het verhandelen van obligaties op de secundaire markt, blijft ongewijzigd en bedraagt 0,09 procent. Het plafond blijft 650 euro. Koopt u aandelen of obligaties op het ogenblik dat ze uitgegeven worden, dan betaalt u geen beurstaks.

INTRESTEN OP SPAARREKENINGEN Intresten op spaarrekeningen blijven principieel onderhevig aan een roerende voorheffing van 15 procent. Op dit vlak wijzigt er niets. Binnen bepaalde grenzen genieten intresten op gereglementeerde spaarrekeningen een vrijstelling. Begin 2014 werd traditioneel de grens geïndexeerd tot 1.900 euro. Echter eind 2014 kondigde de regering Michel al een index terugsprong aan naar het niveau van 2013. Bovendien wordt het bedrag bevroren tot 2017. Concreet betekent dit een vrijstelling van roerende voorheffing tot 1.880,00 euro aan intresten op spaarrekeningen. Ontvangt u meer, dan betaalt u hierop 15 procent roerende voorheffing. Merk op dat deze vrijstelling niet geldt per bank, maar per persoon. De praktijk leert ons dat dit wel eens wordt ‘vergeten’.

DOORKIJKBELASTING VOOR BUITENLANDSE STRUCTUREN Een van de veelbesproken maatregelen in het regeerakkoord is de doorkijkbelas ting, bijgenaamd de kaaimantaks. Hiermee zouden inkomsten van trusts en andere juridische constructies in het buitenland worden belast. De regering Michel borduurt hiermee verder op de ambitie om tegoeden van Belgische rijksinwoners die ondergebracht zijn in buitenlandse structuren, in kaart te brengen en eventueel te belasten. Volgend op de aangifteplicht sinds 2014 van juridische constructies in het buitenland

DOSSIER

(waarvan men oprichter, begunstigde of potentieel begunstigde is) wordt nu gewerkt aan deze zogenaamde doorkijk belasting die dergelijke structuren viseert.

De regeling moet toelaten om belastingen te heffen in de gevallen waar door een juridische constructie een normale belastingheffing niet mogelijk is.

Tot op heden is er nog geen wet goed gekeurd, waardoor er onduidelijkheid heerst over de inhoud van het belastingstelsel en de effectieve inwerkingtreding van de kaaimantaks. Hoewel dit dus nog niet verder werd toegelicht, vermoeden we dat het hier gaat over:

Buitenlandse levensverzekeringen, beleg gings fondsen en Nederlandse BV’s of Luxemburgse Soparfi’s worden niet gevi seerd. Dit zijn immers structuren die ofwel aan normale belastingregimes onderworpen zijn ofwel geen voordeliger statuut genieten dan vergelijkbare structuren in ons land (er is geen fiscaal voordeel van een Luxemburgse levensverzekering ten opzichte van de Belgische variant).

• allerlei

trustsystemen waarbij vermogens onder de macht van een beheerder worden gebracht om ze te besturen ten behoeve van een begunstigde of voor een bepaald doel • niet of laag belaste buitenlandse entiteiten met of zonder rechtspersoonlijkheid die zijn opgelijst bij KB van 19 maart 2014 (69 vehikels worden in deze lijst opgenomen). Pas op: het betreft hier entiteiten die duidelijk een fiscaal gunstregime genieten (in vergelijking met België). De doorkijkbelasting kan van toepassing zijn op de oprichter en/of de derde begunstigde die een voordeel of een uitkering ontvangen vanuit dergelijke vehikels. De belasting hierop zou 25 procent zijn. De constructies die worden geviseerd zijn in hoofdzaak vehikels die zich buiten de EU bevinden (vandaar de naam “kaaimanbelasting” naar de Kaai man eilanden), met uitzondering van de Luxemburgse Société de Gestion de Patrimoine Familial (de SPF). Ook een aantal structuren uit Liechtenstein, Zwitserland en Monaco worden geviseerd. Voor alle duidelijkheid: deze constructies zijn niet verboden, maar ze worden transparant gemaakt (via de aangifte) en hun opbrengsten worden mogelijk belast (via de doorkijkbelasting). De concrete modaliteiten moeten nog verder worden uitgewerkt.

“VAST STAAT IMMERS DAT ER ZOWEL IN HET REGEER AKKOORD ALS IN DE BELEIDS NOTA VAN DE MINISTER VAN FINANCIEN, SPRAKE IS VAN EEN VERSCHUIVING VAN DE LASTEN OP ARBEID NAAR VERMOGEN, CONSUMPTIE EN MILIEU.”

VERMOGENS(WINST)BELASTING OF MEERWAARDEBELASTING? Een ander ‘hot topic’ in de debatten van de jongste maanden is de vermogens (winst)belasting. Het is voorlopig echter nog koffiedik kijken of een vermogenswinstbelasting of een meerwaardebelasting het levenslicht zal zien. Sommigen suggereren dat de deur nog op een kier staat, in het kader van de beoogde “tax shift”. Vast staat immers dat er zowel in het regeerakkoord als in de beleidsnota van de minister van Financiën, sprake is van een verschuiving van de lasten op arbeid naar vermogen, consumptie en milieu. We vrezen echter dat een even tuele vermogenswinstbelasting eerder een symboolmaatregel zou zijn. Kapitaal is immers zeer mobiel in een interna tionale context. Dat laatste valt af te leiden uit voorbeelden uit het niet zo verre buitenland. Bij onze zuiderburen werd de rijkentaks met groot tromgeroffel aangekondigd. Het was dé symboolmaatregel in de Franse presidentscampagne van François Hollande. De grootverdieners moesten hun steentje bijdragen, om het land uit de economische crisis te helpen. De rijkentaks die in maart 2013 een feit werd, werd echter rond de jaarwisseling alweer discreet ten grave gedragen. Men kan zich de vraag stellen of een dergelijke symboolmaatregel het beoogde doel bereikt. Bovendien kent ons land reeds een hoge belastingdruk, ook voor vermogen.

UW ONROEREND VERMOGEN Als gevolg van de zesde staatshervorming zijn sinds 1 januari 2014 de gewesten bevoegd voor de ‘eigen woning’. Het overige vastgoed blijft een federale materie. Dit alles heeft zo zijn gevolgen voor de woningfiscaliteit, die er bepaald niet eenvoudiger op wordt …

[ CAPITAL 24 ]

DOSSIER

De eigen woning: gewestelijke materie De gewesten zijn nu bevoegd voor de fiscale behandeling van uitgaven voor het verwerven of behouden van een ‘eigen woning’. Dit impliceert dat de gewesten dit een eigen fiscale invulling kunnen geven. Een overzicht …

de hoofdstad vestigen. Voorlopig blijven de basiskorf en de verhogingen ongewijzigd. Bovendien is het tarief van 45 procent nu al het hoogste van de drie gewesten. De Brusselse regering geeft zichzelf de tijd tot 2017 om dit definitief te hervormen.

“LOUTER VANUIT FISCAAL OOGPUNT KAN U DUS BETER EEN RENOVATIE VAN UW TWEEDE VERBLIJF OF EEN BELEGGING IN VASTGOED BELENEN, DAN EEN RENOVATIE AAN DE EIGEN WONING.”

De gewone intrestaftrek

Vlaanderen De contouren van de Vlaamse woonbonus voor leningen afgesloten vanaf 1 januari 2015 zijn stilaan bekend. De basiskorf verlaagt van 2.280 tot 1.520 euro. De verhogingen van 760 euro de eerste 10 jaar en 80 euro voor minstens drie kinderen ten laste blijven ongewijzigd. Merk op dat ook deze grensbedragen niet langer jaarlijks geïndexeerd zullen worden. De belastingvermindering wordt ten slotte berekend tegen een eenvormig tarief van 40 procent. Tevens wenst Vlaanderen van de gelegenheid gebruik te maken om de registratierechten te vereenvoudigen. Men overweegt het afschaffen van enkele voordeelstelsels om tot een lager algemeen tarief te komen. Voorlopig is nog niets concreet.

Wallonië Het tarief van de Waalse woonbonus is sinds 1 januari 2015 gedaald naar 40 procent. Verder zou er voorlopig weinig wijzigen in Wallonië. De basiskorf van 2.290 euro (voor inkomstenjaar 2015) en de verhogingen blijven aldus van toepassing. Waarschijnlijk volgt tegen 2017 een definitieve hervorming.

Brussel Volgens de laatste berichten wenst de Brusselse regering de vastgoedinvesteerder in Brussel meer te laten betalen. Zo bestaat het plan om de onroerende voorheffing in Brussel te verhogen. Daarentegen wenst Brussel door een combinatie van lagere registratierechten en een hervormde Brusselse woonbonus meer gezinnen aan te trekken die zich in

Principe: Neutraliseren onroerend inkomen Intresten van leningen die aangegaan zijn om een woning te kopen, bouwen of verbouwen, kan u in aftrek brengen van uw belastbare onroerende inkomsten. U kan hierdoor uw onroerend inkomen neutraliseren. In tegenstelling tot de andere belastingverminderingen zoals de woonbonus of het langetermijnsparen, hoeft de lening aan weinig voorwaarden te voldoen. We schetsen dit met een voorbeeld: U heeft, naast uw eigen woning, een tweede verblijf aan de kust. Aan de hand van het kadastraal inkomen (1.000 euro) wordt het belastbaar inkomen op dit tweede verblijf berekend op 2.380 euro 2. U plant een renovatie van de woonkamer van de eigen woning en leent hiervoor 20.000 euro op 5 jaar. De intresten die u betaalt voor de renovatie zijn aftrekbaar van de 2.380 euro onroerende inkomsten. Het saldo wordt belast tegen de progressieve tarieven tot 50 procent.

Is dit eenvoudig principe gewijzigd sedert 2015? De eigen woning is nu een gewestelijke bevoegdheid. Het tweede verblijf blijft een federale bevoegdheid. Dit heeft tot gevolg dat intresten van leningen voor de renovatie van de eigen woning niet langer af trekbaar zijn van uw onroerend inkomen uit het tweede verblijf. Indien de lening werd afgesloten vóór 2015 zal u, in het kader van een over

[ CAPITAL 24 ]

gangsmaatregel, wel kunnen genieten van een gewestelijke belastingvermindering tegen het marginale tarief (Dit is het tarief van de hoogste schijf met een minimum van 30 procent). Is de lening voor de renovatie op de eigen woning afgesloten vanaf 1 januari 2015, dan zal u in Wallonië en Brussel hiervoor geen belastingvermindering meer krijgen. Deze intresten leveren met andere woorden geen fiscaal voordeel meer op. In Vlaanderen zal u daarentegen wel nog een belastingvermindering van 40 procent genieten voor intresten van leningen afgesloten vanaf 1 januari 2015 op de eigen woning die niet in aanmerking komen voor de woonbonus. Echter: het belastingvoordeel kan lager zijn dan de federale gewone intrestaftrek. Federaal is er immers een belastingvoordeel tegen het marginaal tarief. Louter vanuit fiscaal oogpunt kan u dus beter een renovatie van uw tweede verblijf of een belegging in vastgoed belenen, dan een renovatie aan de eigen woning.

= € 1.000 X 1,7 (indexatiecoëfficiënt) X 1,4

AUTO

BE N T L E Y CON T I N E N TA L GT

California

dreamin’

De Californische Highway 1 is de hemel op aarde voor iedere stuurman die een beetje benzine door de aderen heeft pompen. Combineer die met een Bentley Continental GT. Het resultaat? Een goddelijk duo, voor een hemelse roadtrip. TEKST BART LENAERTS | FOTO’S LIES DE MOL

[ CAPITAL 24 ]

at zal je altijd zien. Het regent. Geen miezerig neerslagje, dat flets tegen de huid pakt. Neen, er gutst zoveel water uit de lucht dat Noah een ark zou gaan bouwen. En dat in Death Valley, dat ene plekje op aarde dat God ooit verpachtte aan de duivel. Hier is de bodem altijd droger dan beschuit, de lucht heter dan een straaljager-uitlaat. Behalve vandaag. Dus moet deze Sodom en Gomorra-achtige zondvloed wel voor het nabijgelegen Las Vegas zijn bedoeld, alsof God alles schoon wil blazen met Zijn nieuwste hogedrukreiniger.

Dit is Amerika, land dat verzuipt in legal liabilities. Dus maakt de lokale politie duidelijk dat automobilisten alleen verder mogen rijden op eigen risico. Niet iedereen is zoals wij onderweg met een Bentley Continental GT. Samen met een enkele SUV of pick-uptruck ploegt de nuffige Brit zich wél onverstoorbaar door de onmetelijke plassen, langs de wassende rivieren die over het wegdek kringelen en over de kloeke stenen die ze in hun vaart meesleuren. Geen Aston, Ferrari of Lamborghini doet het hem na. Death Valley is één van die plekken voor een ultiem to-do lijstje. De ambiance is zo bruut en de schoon-

heid zo verpletterend dat zelfs Amerikaanse brulboeien er stil van worden. Ondanks de desolate woestenij zijn de wegen er bovendien verrassend uitdagend. En dat voor een land dat zijn asfalt graag heeft zoals zijn gedachtegangen: eindeloos rechtdoor. De Bentley wordt er helemaal blij van. Hij vreet moeiteloos kilometers en laat geen bocht ongebruikt om zijn andere talenten boven te toveren. Hoewel de loeizware kolos bijna 2,5 ton weegt, stuurt hij kwieker dan een konijn in het bos. Tegelijk houdt hij de onherbergzame omgeving buiten de cockpit, alsof het slechts een 3D-film is die alleen voor jou wordt afgespeeld, met het gaspedaal als fast forward knop.

AUTO

In de periferie rond Death Valley stranden ondernemende reizigers graag in compleet uitgestorven dorpjes, ooit uit de grond gestampt door golddiggers, en nadien even genadeloos weer verlaten toen de goudaders droog bleken of simpelweg nooit hadden bestaan. De verweerde nederzettingen zijn niet altijd even vlot bereikbaar, al heeft de vierwielaangedreven Bentley er geen enkele moeite mee. Er valt veel schoonheid te rapen voor liefhebbers van industriële archeologie of voor wie die roestkleur minstens even mooi vindt als het goud zelf. De Bentley kijkt het gemoedelijk aan. Hij weet wat het is om het goudhaantje te zijn.

KASSUCCES Bentley was slechts een schaduw van zichzelf toen het eind vorige eeuw werd overgenomen door de VW-groep. Slechts een paar honderd wereldvreemde auto’s bouwde de in het spoor van RollsRoyce hinkende Bentley toen jaarlijks. En het businessmodel leek nog het meest op dat van Royal Doulton-servies of van andere stoffige handeltjes die alleen in Groot-Brittannië kunnen overleven: de aristocratie koopt het, omdat ze dat nu eenmaal al

“TEGELIJK HOUDT DE BENTLEY DE ONHERBERGZAME OMGEVING BUITEN DE COCKPIT, ALSOF HET SLECHTS EEN 3D-FILM IS DIE ALLEEN VOOR JOU WORDT AFGESPEELD, MET HET GASPEDAAL ALS FAST FORWARD KNOP.”

decennia lang doet. Helaas verarmde de Engelse plattelandsadel tegen schrikbarend tempo, terwijl auto’s in zulke kleine oplages nog amper leefbaar waren. Er moest iets gebeuren. En snel ook. Gelukkig werkt bij de VW-groep een Vlaming vol talent en goede wil: Dirk Van Braeckel. Hij tekende een auto die vanaf zijn lancering net zo’n iconische status verwierf als de Porsche 911. Wat meteen verklaart waarom de tweede generatie die nu in de showroom staat, zo dicht bij zijn voorganger bleef. Sommigen vinden het teleurstellend, dat deze nieuweling zich zo weinig onderscheidt. Al hoor je bij de klanten van het eerste uur niemand klagen. Waarom de Bentley zo’n kassucces werd? Omdat hij er onthutsend fraai uitzag, maar vooral omdat hij de eerste sportwagen was die verbluffende prestaties combineerde met een hoogstaand interieur, een toegankelijke levensvisie en topkwaliteit in techniek en afwerking. Hij mist wellicht karakter, vergeleken met het heetste uit Italië. Al is de deugdelijke Brit zoveel makkelijker in de dagelijkse omgang dan een Latijnse furie. Bovendien kun je er echt overal mee komen aanzetten. Letterlijk zelfs.

ALLEMANSVRIEND South Lake Tahoe, dat tegen het gelijknamige Tahoe-meer aanschurkt, bestaat uit twee delen. In het Californische deel komen fijne luitjes heerlijke zomerdagen doorbrengen, verkwikkende bergwandelingen maken of om de adrenaline uit het gestreste lijf te skiën. Het oostelijke deel van het stadje ademt een heel andere sfeer. Pal doorheen het stadscentrum loopt de grens met Nevada, en die hoek verzuipt in morsige casino’s, drankenhandels en liederlijke huizen van ontucht. De Bentley kijkt het graag aan. Hij is overal thuis en wordt nergens op haat of na-ijver getrakteerd. Dat is omdat zijn tweespalt diep zit ingebakken in zijn hele ziel en zaligheid. Hij is net zo ideaal om fluitend langs het meer te kabbelen, als poeierhard door de bergen te jagen of broodnuchter een tiental sixpacks Budweiser te scoren. Opnieuw: geen enkele auto doet het hem na. In San Francisco wordt pas echt duidelijk waarom de Conti GT zo’n succesnummer is. Zelfs in de meest progressieve der Amerikaanse grootsteden wordt deze allemansvriend door iedereen doodgeknuffeld. Omdat hij stijlvol in het leven staat zonder preuts te zijn, omdat hij barst van zelfvertrouwen zonder te moeten choqueren, omdat hij alles kan, maar dat niet continu hoeft uit te schreeuwen, omdat hij als geen ander het goede leven symboliseert. Als de Bentley Continental GT niet had bestaan, had Silicon Valley hem wel uitgevonden. Mark Zuckerberg heeft er geen. Die rijdt met een Golfje. Jonathan Ive, hoofddesigner van Apple en God op aarde, wél. Zo’n auto is de Bentley. Al is hij soms een beetje Englishman in New York, hij komt net

“ZIJN ER SPANNENDER PLEKKEN OP AARDE DAN CALIFORNIE EN NEVADA? WELLICHT WEL. MAAR NIET EEN REGIO IS ZO DIVERS, TOEGANKELIJK, SPRANKELEND EN ZO EENVOUDIG TE SMAKEN.”

stout genoeg uit de hoek om te bekoren. En hij krijgt overal en altijd complimenten: van de white trash in San Francisco’s drugsdoorrookte wijken over Afro-Amerikanen die krom lopen van de blingbling tot rastafari wereldverbeteraars, die dolletjes worden van zijn groene inslag. San Francisco, waar veggieburgers en biologisch bier de talk of the town zijn, is niet alleen gek van zijn frisfruitig jasje, maar ook van de slimme cilinderuitschakeling. Als de auto er tegen de typische heuvels omhoog jaagt, klinkt hij nog altijd als een hongerige beer in het bos. Maar als je met het andere verkeer over de snelweg suft, schakelt hij zichzelf automatisch in standje ‘gierig’ en blazen slechts vier cilinders de loftrompet. En daar merk je overigens niets van, tenzij aan de pomp. Sowieso

[ CAPITAL 24 ]

heeft deze nieuwste GT niet langer alleen de unieke, maar gulzige W12 biturbo onder de motorkap. Hij buldert nu eveneens rond met een van halfbroer Audi geleende vierliter V8. En die levert weliswaar iets minder kracht, maar amper minder koppel. Hij komt daarmee nog altijd ontstellend snel van zijn plek, al scheelt het een serieuze slok op de borrel.

HIGHWAY 1 Uiteraard is de Bentley vooral in zijn hum als hij kilometers mag malen. Dat kan op de wereldberoemde Highway 1 tussen San Francisco en Los Angeles, al is diezelfde highway naar het noorden minstens zo spannend. Het feestje begint in stijl met de Golden Gate Bridge, die voortdurend pootje baadt in de mist en door een dertigkoppige schildersploeg permanent in roestwerend international orange

“OMDAT DE BENTLEY STIJLVOL IN HET LEVEN STAAT ZONDER PREUTS TE ZIJN, OMDAT HIJ BARST VAN ZELFVERTROUWEN ZONDER TE MOETEN CHOQUEREN, OMDAT HIJ ALLES KAN, MAAR DAT NIET CONTINU HOEFT UIT TE SCHREEUWEN.”

wordt gelakt. Om lekker te sturen, moet je daar niet wezen. Maar het blijft uniek. Terwijl de monumentale brug wegkwijnt in de achteruitkijkspiegel, golf je via de 101 Redwood Highway Bodega Bay binnen, een vissersdorpje dat populair is bij city slickers die het even hebben gehad met San Francisco. Eén blik in de lucht, meer had Alfred Hitchcock destijds niet nodig om inspiratie te tanken voor zijn bloedstollende film The Birds. Verderop passeert deze all American Highway voorbij Fort Ross en enkele kleinere natuurparken, vooraleer hij Gualala binnenrolt. En dat spreek je niet toevallig uit als walhalla. Het lijkt alsof God zelf deze vermakelijke wegen drapeerde doorheen de beestenversie van te land, ter zee en in de lucht. Terwijl pelikanen even talrijk overvliegen als duiven in Antwerpen, duiken voortdurend zeehondjes op uit de zeespiegel en luieren zeeolifanten in de branding. De Bentley is geen auto om de Stelvio te attaqueren. Maar op dit glooiend parcours is hij prima in

[ CAPITAL 24 ]

zijn sas. Zoals het een goed geklede Amerikaan past, steekt hij zijn overgewicht prima weg op deze wegen. Het is een gezapige baas, die je niet te hard in de bocht moet jagen, zodat je er wel knoerthard uit kunt knallen, voluit profiterend van zijn sublieme tractie, huizenhoge koppel en vlotte achtbak. De barokke landschappen worden nog dikker aangezet door het woeste klimaat en de mist die voortdurend vanuit de oceaan aan de bergen knabbelt. Zo schurk je de hele tijd tegen de rotswand aan, behoedzaam voor het grote niets aan de andere kant. Elke misstap is fataal, vooral omdat Amerikanen wél waarschuwingsborden zetten als de vloer wordt gedweild bij McDonald’s, maar geen heil zien in simpele vangrails. Zijn er spannender plekken op aarde dan Californië en Nevada? Wellicht wel. Maar niet één regio is zo divers, toegankelijk, sprankelend en zo eenvoudig te smaken. Vooral met een Bentley onder de gefortuneerde kont.

ROUPBT R IM I EAK

EVENTS

FISCALE EN FINANCIELE THEMA’S UITGELICHT Optima was afgelopen jaar te gast bij meer dan 185 beroepsen vakverenigingen, ondernemingsclubs en bedrijven. Specialisten in persoonlijke financiële en fiscale planning brachten op een duidelijke manier de meest actuele informatie rond complexe thema’s. Of het nu ging over inkomen, vermogen, pensioen of nalatenschap, de gastspreker ging naar de kern van de zaak en bracht inzicht via concrete praktijkvoorbeelden. Tijdens deze interactieve seminaries kregen de deelnemers een helder antwoord op hun vragen en problemen.

Wilt u voor uw leden of klanten ook een leerrijk en stijlvol event organiseren, met thema’s die hen aanbelangen? Optima zorgt voor ervaren sprekers, en voor een organisatie die tot in de puntjes verzorgd is. Neem contact op met onze marketingafdeling op 0800 / 97 536 of via www.optima.be/nl/event

[ CAPITAL 24 ]

BELGEN MET EEN PL AN

SI H A M E EL K AOUA K I BI

Van vrolijke danslerares in een achter standsbuurt tot succesvolle zakenvrouw met een voet tussen de deur bij politici en bedrijven: Let’s go Urban-oprichtster Sihame El Kaouakibi legde al een indrukwekkend parcours af. En dit is nog maar het begin. TEKST IRIS DE FEIJTER | FOTO’S THOMAS VANHAUTE

LET’S GO SIHAME [ CAPITAL 24 ]

e heeft een succesvolle vzw, een adresboek om van achterover te vallen, een goedlopend eigen bedrijf, een bestsellerboek én de bijhorende bomvolle agenda met lezingen, consultancy en bestuursraden: Sihame El Kaouakibi (28) speelt het allemaal klaar. Deze ambitieuze Antwerpse kent u waarschijnlijk van Let's go Urban: haar vzw die jongeren via artistieke workshops laat werken aan hun persoonlijke ontwikkeling. In 2012 kreeg Let's go Urban de Vlaamse Cultuurprijs. “In 2008 studeerde ik af als onderwijzeres, maar mijn dromen reikten verder dan voor de klas staan. Ik wilde iets doen met de vele uitdagingen die ik zag in Antwerpen. De stedelijke bevolking verjongt. Eén op de drie Antwerpenaren is jonger dan 30. Verder is er de culturele diversiteit – in Antwerpen huizen 170 etnieën – en de toenemende verarming. Er wordt te weinig gedaan om de gapende kloof tussen arm en rijk en tussen autochtoon en allochtoon te dichten. Ik kan dat de politici en het middenveld verwijten, maar ik begin liever bij mezelf. Dus startte ik meteen na mijn afstuderen Let's go Urban. Een hele uitdaging, want ik had helemaal geen netwerk in Antwerpen. Maar ik had wel goesting. Ik wilde mijn droom realiseren. Dus ben ik er gewoon aan begonnen. Die spirit wil ik ook meegeven aan de jongeren met wie ik nu werk.” Vanaf het eerste moment waren jongeren het focuspunt van Let's go Urban. “Zij zijn de toekomst. Zij worden de nieuwe leiders, leerkrachten, mediamakers en werkgevers. Door in jongeren te investeren, kun je gigantische winst boeken”, vertelt El Kaouakibi, die Let's go Urban begon als dansschool. Als grote dansfanaat gaf ze aanvankelijk zelf de workshops. Later werden ook muziek, film en sport toegevoegd aan het programma. Al die workshops zijn vooral een middel om te werken aan persoonlijke ontwikkeling. “In het onderwijs ligt de klemtoon te veel op kennis. Natuurlijk is dat belangrijk, maar engagement, discipline en respect zijn dat evengoed. Alle jongeren zouden de schoolbanken moeten verlaten als sterke individuen, die weten wat ze willen en die verantwoordelijk kunnen zijn voor hun keuzes. Maar ook als jongeren die nog durven te dromen, die ambitieus zijn en die leiders worden. Leiders van hun eigen leven. Daar draait het om bij ons.”

BELIEVE In de afgelopen jaren wist Let's go Urban al honderden jongeren te bereiken. Dat zijn zowel Vlamingen als jongeren met allochtone achtergrond, uit alle lagen van de bevolking. Zeven dagen per week kunnen ze terecht bij Let's go Urban, dat elke week 30 workshops programmeert, begeleid door 50 freelance coaches. El Kaouakibi: “Veel jongeren worstelen met hun identiteit en hun positie in de maatschappij. Er is veel armoede en 28 procent verlaat de school zonder diploma. Wij pushen de jongeren om bijvoorbeeld via de middenjury toch dat papiertje te halen. Of we helpen hen aan een betere en betaalbaardere woning door te co-housen. We begeleiden bij de zoektocht naar een job, zodat ze geen leefloon meer nodig hebben. Of we doen budgetbeheer. Voor iedereen die het nodig heeft, stellen we een individueel traject op.”

BELGEN MET EEN PL AN

“Maar ook de workshops zelf zijn een goed middel voor individuele ontplooiing. Daar komt van alles bij kijken: discipline, time management om er keer op keer op tijd te staan, respect, samenwerken en ga zo maar door. Centraal bij Let's go Urban staat passie. We willen jongeren laten schitteren door hun kwaliteiten bloot te leggen. Wij zeggen tegen hen: we gaan met jou werken, omdat we in jou geloven als persoon. Over die aanpak schreef ik het boek #Believe, dat verscheen bij Lannoo.”

Voor de financiering van Let's go Urban klopt El Kaouakibi amper aan bij de overheid. “We hebben niet veel subsidies. Alleen van Stad Antwerpen en de Vlaamse overheid krijgen we wat steun. De rest van onze middelen komt uit de privésector. Die bedrijven doen dat uit social responsability. Maar ook omdat wij hen kunnen helpen met de nodige knowhow over hun toekomstige werk nemers. Binnen afzienbare tijd stroomt deze nieuwe generatie de bedrijven binnen. Bij Let's go Urban proberen we jongeren daarvoor klaar te stomen. Onze slogan is dan ook: We invest today in the people of tomorrow.”

FINANCIERING “Door in te spelen op passie breng je ook een veel positiever verhaal, dan wanneer je focust op diversiteit. En die mix van culturen volgt automatisch zodra je jongeren aanspreekt op wat ze graag doen.” Maar Let's go Urban is veel meer dan een sociaal project. Het is ook een artistiek project. Er zit veel talent waar cultuurhuizen graag mee samenwerken. Zo maakte Let's go Urban al grote producties samen met The Night of the Proms, de Vlaamse Opera, de Filharmonie en de Zomer van Antwerpen.

“Maar ook de werkplek moet klaar zijn. Werkgevers zullen dus ook moeten investeren in knowhow over die stadsjongeren. Diversiteit bijvoorbeeld is in veel sectoren en niveaus momenteel afwezig. Over tien jaar zal dat helemaal anders zijn. Ook de attitude van jongeren tegenover een vaste baan verandert. Het zelfstandigenstatuut wint aan populariteit, omdat het hen vrijheid geeft. Lang niet iedereen wil op een payroll staan. Bedrijven moeten ernstig beginnen nadenken hoe ze daarmee om zullen gaan.” Onder meer Vanbreda Verzekeringen, Cargill en Red Bull steunen Let's go Urban. Sinds kort is er ook Vrienden van Let's go Urban, een fonds dat extern werd opgericht door drie believers: econoom Geert Noels, ondernemer Mark Leysen en voormalig topambtenaar Ingrid Pelssers. Dankzij de erkenning van de Koning Boudewijnstichting zijn giften aan het fonds fiscaal aftrekbaar.

COMFORTZONE Sihame El Kaouakibi is geboren en getogen in Boom. Al verraadt haar naam haar Marokkaanse roots, een achtergrond waar ze erg trots op is. ‘Mijn ouders kwamen 45 jaar geleden naar België. Ze lieten alles achter voor een land met een vreemde taal en een andere cultuur. Ze stapten echt uit hun comfortzone, wat wij vaak niet durven. Daar heb ik veel respect voor. We zijn thuis met zeven en mijn vader heeft altijd heel hard gewerkt om ons een betere toekomst te geven. Toen ik vorige maand mijn universitair diploma kreeg, waren mijn ouders trots en geëmotioneerd. Dat hadden ze 45 jaar geleden nooit kunnen dromen’, aldus El Kaouakibi. “Zelfs na vijftig jaar migratie worstelen bedrijven, media en de overheid nog altijd enorm met het thema. Al zitten we wel op een scharniermoment. Ik ben daar ook deel van, omdat ik de problemen van beide kanten ken. Ik weet hoe een Vlaming mij ziet, maar ik weet ook hoe iemand met andere roots mij zal percipiëren. Er is nog altijd een wij-zij gevoel. Dat is niet slecht. Iedereen mag trots zijn op zichzelf en zijn achtergrond. Maar het mag geen wij versus zij

“ IK WILDE MIJN DROOM REALISEREN. DUS BEN IK ER GEWOON AAN BEGONNEN. DIE SPIRIT WIL IK OOK MEEGEVEN AAN DE JONGEREN MET WIE IK NU WERK.”

BELGEN MET EEN PL AN

“ DOOR IN JONGEREN TE INVESTEREN, KUN JE GIGANTISCHE WINST BOEKEN.”

worden. We hebben veel meer gemeen dan dat we verschillen. Wat uiteindelijk echt telt zijn onze waarden en die overstijgen alle religies. Het gaat om respect, integriteit, kijken naar de volgende generaties en keuzes maken zonder over lijken te moeten gaan. Kortom: goed burgerschap.”

Ik vind dat de politiek meer uit handen moet geven en meer moet steunen op zijn ondernemers. Als partner kunnen wij veel sneller een verschil maken.”

NIEUWE PASSIE Naast de vzw Let's go Urban runt El Kaouakibi ook nog haar eigen bedrijf A Woman’s View. ‘Ik zeg altijd: zorg voor een plan B in je leven. En bouw dat alternatief al op, terwijl je nog zekerheid hebt. Op safe spelen is nooit verkeerd. Bovendien werd ik te veel geassocieerd met Let's go Urban. Dat is een belangrijk stuk van mij. Maar ik ben ook iemand die corporate denkt, die als onderneemster vooruit wil en die paden wil betreden die ze nog nooit heeft kunnen betreden. Dus was een eigen onderneming voor mij een logische stap.’

TE TRAAG Sinds enkele maanden heeft Sihame El Kaouakibi een zitje in de raad van bestuur van de VRT. Daarnaast is ze ook voorzitter van de Antwerpse Adviescommissie Cultuur en voorzitter van De Schoolbrug, een vzw die de brug slaat tussen scholen, ouders en jongeren. Open VLD bezorgde El Kaouakibi het bestuursmandaat bij de VRT, al bekent ze door deze benoeming geen kleur. “Met media en diversiteit ben ik intensief bezig. België is daar een slechte leerling, zeker in vergelijking met onze buurlanden. Wat je op tv en radio ziet en hoort is totaal geen afspiegeling van onze maatschappij. Diversiteit is nagenoeg afwezig. Om daar verandering in te brengen werk ik al een tijdje aan een tvreeks en een talkshow. Ook bij Let's go Urban hebben we een media-opleiding.”

“Bij Let's go Urban gaat het ook steeds meer over ondernemerschap. Dus wilde ik zelf ook dat statuut: een eigen vennootschap, mensen tewerkstellen en alles runnen zonder subsidies of externe steun. Practice what you preach.” Met A Woman’s View geeft El Kaouakibi onder meer consultancy en lezingen. Maar ze bedenkt ook originele out-of-the-boxconcepten voor projecten die op een of andere manier te maken hebben met jongeren en die een sociaal of maatschappelijk kantje hebben. Zo werkt ze nu aan een nieuwe vorm van rekruteren die veel spontaner is en meer op maat van de nieuwe generatie, dan het klassieke sollicitatiegesprek. “A Woman’s View is ook een uiting van mijn persoonlijke ontwikkeling in de afgelopen vijf jaar. Het heeft meer maturiteit dan Let's go Urban. Vroeger was dans mijn passie. Vandaag is dat ondernemen.” Meer info: www.sihame-el-kaouakibi.com en www.letsgourban.be

“Gwendolyn Rutten en Sven Gatz weten dat ik daarmee bezig ben. Dus lag het voor de hand mij voor te dragen. Dat ik geen partijkaart heb, geeft niet. Ik ben ook niet van plan om die te kopen. In het verleden ben ik door verschillende partijen gevraagd om in te politiek te stappen. Maar ik heb altijd nee gezegd. Ik heb veel contact met politici. Maar ik doe liever aan politiek in de rol van sociaal ondernemer dan als politica. Hun tempo is me te laag. De vertragende wetten, regels, decreten en commissies zouden me mateloos frustreren.

[ CAPITAL 24 ]

E E N K L A N T V E R T E LT

B E R G G E I T E N J A N VA N H E E S E N L U T V I V I J S

PROFIEL: WIE Jan Vanhees (58) en Lut Vivijs (58)

WAT Namaste Mountainguides, berggidsenbureau

WAAR Bonheiden, Antwerpen

DE ZEKERING VAN EEN KLIMMER Jan Vanhees en Lutgarde Vivijs maakten van bergsport hun leven, én hun beroep. Optima adviseerde hen hoe ze ook tijdens hun pensioen nog veel kunnen reizen en klimmen. TEKST PIETER SEGAERT FOTO’S THOMAS VANHAUTE

et huis van Jan Vanhees en Lut Vivijs in het bosrijke Bonheiden straalt rust en eenvoud uit. In de keuken hangen teksten van de dalai lama, in de woonkamer een kaart van het Mont Blancmassief. Buiten breekt een winterzonnetje door. Terwijl de koffie pruttelt, rondt Jan Vanhees een telefoon af met een Nieuw-Zeelandse klant, en dan komt hij mee aan tafel.

eerste koppel wereldwijd dat de top van een +8000 meter heeft bereikt. Achteraf werden we ontvangen bij de koning.” Zijn jullie in Nepal op het idee gekomen om een eigen berggidsenbureau te beginnen? JAN VANHEES: “Namaste hebben we pas in 1991 opgericht. Lut werkte in het onderwijs, en ik had samen met een studiegenoot een buitensportbedrijf. Scholen en bedrijven konden bij ons skiën, klimmen, kajakken, grotten verkennen … Maar ik werd het beu om steeds weer heen en weer te rijden naar de Ardennen.”

Klopt het dat jullie als eerste Belgen een +8000 meter berg hebben beklommen? JAN VANHEES: “Dat was in 1982, op de Dhaulagiri 1 in Nepal, na maandenlang voorbereiden. Lut was de allereerste vrouw op die top, en wij samen het

[ CAPITAL 24 ]

E E N K L A N T V E R T E LT

Jullie zagen een alternatief als berggids, om bergsporten te begeleiden? LUT VIVIJS: “Het eerste berggidsenbureau in België, dat was ons idee. Zo wilden we bergsport toegankelijk maken voor het grote publiek, voor alle leeftijden. Bergsport hoeft niet extreem te zijn. Bergsport begint waar bergwandelen eindigt, en kan heel gevarieerd zijn. Je hebt alpinisme uiteraard, maar ook skiën buiten piste, rotsklimmen, canyoning, ijswatervalklimmen … Ruim 80 procent van onze programma’s werken we op maat van de klant uit.” Eerst had u nog een diploma berggids nodig? JAN VANHEES: “Zonder dat diploma mag je inderdaad geen mensen begeleiden in de bergen. Toch niet in Europa. Vijf jaar lang heb ik me voorbereid op het berggidsenexamen in Chamonix, in de Franse Alpen. Slechts 10 procent van de deelnemers is er in één keer door. Toen ik mijn diploma had, in 1991, zijn we ons bureau begonnen. Sindsdien zitten we de helft van het jaar in de bergen. Lut helpt

bij de logistiek, het berggidsen doe ik zelf met enkele collega-berggidsen. Daarnaast geef ik halftijds les in buitensport aan de KU Leuven.” Hoe zijn jullie bij Optima terecht gekomen? JAN VANHEES: “We hebben altijd hard gewerkt, maar ook sober geleefd. Wat we over hadden, ging naar reizen, een goed doel of de spaarrekening. We zijn nooit echt met geld bezig geweest. Maar toen we vijftig werden, begonnen we vragen te stellen over ons pensioen. Kunnen we onze huidige levensstandaard behouden als we stoppen met werken? En wat moeten we daar nu voor doen? Daar hadden we zelf de antwoorden niet op. Je kunt niet van alle markten thuis zijn. En als de financiële wereld je terrein niet is, doe je het best een beroep op experts.” LUT VIVIJS: “Zodra je vijftig wordt, krijg je als vanzelf uitnodigingen voor infoavonden en voordrachten van banken en andere financiële instellingen. Daar zijn we een paar keer naar toe geweest. Geleidelijk aan geraakten we gemotiveerd om ook

“ NA ONZE BEKLIMMING VAN DE DHAULAGIRI WERDEN WE ONTVANGEN BIJ DE KONING.”

echt iets te doen. Het verhaal van Optima sprak ons aan. In 2010 kwam een eerste keer een adviseur van Optima bij ons langs. Twee uur lang was hij bezig onze mogelijkheden uit te leggen, maar zonder opdringerig te zijn.” Waarom hebben jullie niet voor een traditionele bank gekozen? JAN VANHEES: “De belangen van een traditionele bank lopen niet gelijk met de onze. De bank volgde onze persoonlijke situatie te weinig op. Twee keer hebben we op aanraden van een bank aandelen gekocht en er geld aan verloren. We kregen geen advies om opnieuw te verkopen. Je vindt misschien wel tips in de financiële pers, maar daar begrijpen we weinig van. De houding van de bank staat haaks op hoe we zelf ons bedrijf leiden. Wij stellen altijd de behoeften van onze klanten voorop. In de bergen passen wij bijvoorbeeld geregeld het programma aan, als we merken dat de klant daar nood aan heeft. Diezelfde filosofie vinden we terug bij Optima.” Wat kon Optima voor jullie doen? JAN VANHEES: “Eerst zorgde Optima voor een grondige audit. Een adviseur ging alles na, dingen waar we zelf nooit bij stil hadden gestaan. Hij vroeg bijvoorbeeld of we een testament hadden, of hoe ons huwelijkscontract was opgesteld. Daarna legde de adviseur de consequenties van onze huidige situatie uit. Hij rekende bijvoorbeeld ons toekomstig pensioen uit. Vervolgens gaf hij een idee van alternatieven om te beleggen.” Welk advies hebben jullie van Optima gekregen? LUT VIVIJS: “Op advies van Optima kozen we voor beleggingen die meer opbrengen dan een spaarboekje. We kregen voorstellen die aansloten op onze wens: beleggen met beperkt risico. Nog altijd

[ CAPITAL 24 ]

E E N K L A N T V E R T E LT

“ DE BELANGEN VAN EEN TRADITIONELE BANK LOPEN NIET GELIJK MET DE ONZE.”

zijn onze job en ons leven belangrijker dan constant achter centen aanlopen. We hebben gespreid over verschillende formules, en genieten mee van minder bekende mogelijkheden in de Belgische fiscaliteit. Zo beheren we ons spaarpotje nu duidelijk beter dan vroeger.” Minder bekende fiscale mogelijkheden? JAN VANHEES: “Als ‘brave spaarders’ dachten wij niet onmiddellijk aan geld lenen. Maar dat bleek bij bepaalde aankopen fiscaal interessanter dan alles zomaar te betalen uit onze spaarpot. Dat had dan weer consequenties op contracten als langetermijnsparen, omdat de premies in dezelfde fiscale korf vallen als de woonbonus. Je moet het allemaal maar weten. Mijn VAPZ, mijn pensioensparen en de andere tak21-verzekeringen die we al hadden,

waar nauwelijks risico aan verbonden is, hebben we laten staan. Liever rust en zekerheid, dan stress door het onderste uit de kan te willen halen.” Mevrouw Vivijs, sinds september bent u met pensioen. Was dat ook op advies van Optima? LUT VIVIJS: “Tot enkele maanden geleden werkte ik in het onderwijs. Een job die ik met hart en ziel gedaan heb. Als directeur sportkadervorming stond ik aan het hoofd van de bergsportopleidingen voor vrijwilligers in Vlaanderen. In die functie was ik zelfs de baas van Jan (lacht). Ik behoor tot een van de laatste generaties die op haar 58ste gebruik kon maken van een gunstige uitstapregeling in het onderwijs. Zo kon ik op een hoogtepunt stoppen. Mijn inkomen is nu wel wat minder, maar dankzij de analyse van Optima was ik zeker dat het kon.”

[ CAPITAL 24 ]

Is er ten slotte ook nagedacht over een successieplanning? JAN VANHEES: “We hebben geen kinderen. Dus moeten we geen geld overhouden. Wegens de risico’s die ik loop als berggids, had ik al langer een goede ongevallenverzekering. In overleg met Optima hebben we de successie beter geregeld als een van ons twee zou overlijden. Om te analyseren wat we gaan nalaten en aan wie, voel ik me nog niet oud genoeg. De laatste zal wel beslissen. Ondertussen willen we nog zoveel mogelijk naar de bergen.” Meer over Namaste Berggidsenbureau op www.namaste-mountainguides.com

E E N K L A N T V E R T E LT

Optima

CHARLOTTE DE SCHUYTER SENIOR TAX ADVISOR

expertise

ORGANISEER EEN CHECK-UP VOOR UW PLAN ! Optima begeleidde u in het verleden als klant bij het beheer van uw vermogen, maar mogelijk wijzigde inmiddels uw gezinssituatie, uw wensen of uw doelstellingen. Aarzel daarom niet om contact op te nemen met uw planner, om samen uw financieel plan bij te werken.

rapporten en grafieken. Dankzij deze vermogensanalyse kunnen we nog verfijnder nagaan tijdens welke periodes van uw leven u zult sparen (bijvoorbeeld wanneer de kinderen het ouderlijke huis hebben verlaten) en in welke mate u uw reserves zult moeten aanspreken (in veel gevallen van zodra u stopt met werken). De som van deze periodes bepaalt welk vermogen u moet aanhouden om tot aan het einde van uw dagen uw levensstandaard te handhaven.

De wereld van de financial planning wordt complexer. Het wettelijke, fiscale en financiële landschap wijzigt voortdurend. Ondertussen bieden ook meerdere spelers in de markt diensten voor financiële planning aan. Optima, pionier op het vlak van financiële planning in België, is zijn unieke concept al die tijd blijven verfijnen. Als antwoord op de voortdurende wetswijzigingen investeert Optima in haar menselijk kapitaal en steunt ze op professionals met diverse competenties die u binnen meerdere domeinen kunnen adviseren. U hebt het inmiddels begrepen: Optima blijft evolueren en wil u hier van laten meegenieten.

Maar eens dat bedrag bepaald is, is het van belang om uw vermogen goed te beheren. Het is essentieel dat u dit structureert in financiële oplossingen die een lange termijn rendement beogen dat competitief is binnen de markt. En uiteraard houdt uw persoonlijk plan niet enkel rekening met uw vermogens gegevens, maar ook met uw persoonlijke doelstellingen. De aankoop van een tweede verblijf, de wens om uw kinderen financieel te helpen of het verlangen om vóór de wettelijke pensioenleeftijd te stoppen met werken … het zijn maar enkele van de aspecten waarmee we rekening houden bij het opstellen van uw plan.

Eerst werken we de talrijke gegevens bij die noodzakelijk zijn voor de update van uw financieel plan. Voldoet uw successieplan nog aan uw wensen? Is het nood zakelijk uw vennootschap aan te houden? Over welke buffer dient u te beschikken voor een gerust gemoed? Dergelijke vragen staan centraal bij de check-up van uw plan: een document boordevol stappen die worden gestructureerd rond de gekende vier pijlers, namelijk uw inkomen, uw vermogen, uw pensioen en uw nalatenschap.

Optima verbindt zich tot een begeleiding op lange termijn, waardoor uw plan voortdurend kan worden bijgestuurd en het bijgevolg op elk moment aansluit bij uw persoonlijke situatie. Optima waakt over uw beleggingen en begeleidt u tijdens deze opvolgingsfase.

Tevens zette Optima zijn jarenlange knowhow in om een state of the art softwarepakket te ontwikkelen die uniek is in de markt en exclusief voor u bestemd. Het betreft een financieel-economisch accurate raming van de financiële inkomsten en uitgaven in de loop van uw leven, weergegeven in bevattelijke en overzichtelijke

En omdat elke klant uniek is, hebben we bij Optima evenveel plannen als er klanten zijn. Aarzel daarom niet en vraag nu een check-up van uw plan!

[ CAPITAL 24 ]

VRIJE TIJD

E X PERTS SELECTEREN

de betere des dingen levens GASTRONOMIE

REIZEN

C U LT U U R

De Belg lijkt op veel te besparen, maar allerminst op ontspanning. Daarom vroeg Capital drie experts van het goede leven naar hun ultieme lentetips. Ontdek welke wonderen er klaar liggen om door u ontdekt te worden. Tenslotte is een goed gevoel – en laat het over gastronomie, reizen of cultuur gaan – ook geld waard!

gastronomie T I P S VA N P E T E R G O O S S E N S , H O F VA N C L E V E

 www.lepaindesebastien.be

LE PA IN DE SEBASTIEN – BRUGGE

Het brood van Sébastien Hij gebruikt geen standaardbloem, maar maakt een eigen mengsel, zonder toevoegingen of compromissen. Hij schuift elk brood met de hand in en uit de oven. En hij verkoopt liever maar drie soorten koffiekoeken, dan een uitgebreid assortiment aan te bieden dat aan kwaliteit moet inboeten. Bruggeling Sébastien Caillau is een Artisan Boulanger in hart en nieren. Zijn Brugse winkel krijgt nu een Gents broertje, die minstens een jaar zal openblijven. Want, aldus de ambitieuze bakker, hoe groter de afzetmarkt, hoe meer kwaliteit ik kan leveren.

 www.martinberasategui.com

M A RTIN BER ASATEGUI – L ASA RTE-ORI A

Een reis naar de pure essentie van smaak

K A ASMEESTERS OUDENA A RDE

De Bask Martin Berasategui verfijnde als jonge chef zijn kunnen in Frankrijk, en keerde eind jaren 80 naar zijn geboortestreek terug om het restaurant van zijn ouders over te nemen. Zelf vindt hij koken niet echt moeilijk: ‘Je moet alleen maar weten hoe je van wat je hebt het beste kunt maken – en hoe je dat dan nog kunt verbeteren.’ Het degustatiemenu in dit driesterrenrestaurant bestaat uit een mix van nieuwe en oude gerechten, eentje zelfs nog uit 1995: een delicate millefeuille met gerookte paling, foie gras, appel en lente-ui.

[ CAPITAL 24 ]

VRIJE TIJD

 www.dorchestercollection.com/fr/paris/hotel-plaza-athenee-paris

PL A Z A ATHENEE – PA RIJS

Vernieuwd en (bijna) vegetarisch In zijn vernieuwde restaurant in het Parijse vijfsterrenhotel Plaza Athénée serveert de Franse topchef Alain Ducasse vanaf nu nog nauwelijks vlees. De nadruk ligt op biologische producten, granen, lokaal gekweekte groenten en vis. Een radicale ommezwaai? Helemaal niet, vindt de topchef. Hij ziet het als een voortzetting van de keuken die hij 25 jaar geleden opzette: gezonder, natuurlijker en met meer respect voor onze planeet.

UBERFA HRT RESTAUR A NT – ROTTACH-EGERN

L’ECL A IR DE GENIE – PA RIJS

Duitse klasse Het voelt als een overwinning in de Champions League, de wereldbeker én de Olympische Spelen, aldus de Beierse chef Christian Jürgens, toen hij in de Michelingids van 2014 een derde ster kreeg. Hoe maakt iemand van zijn restaurant het beste van Duitsland? Jürgens heeft een eigen expressieve stijl ontwikkeld, die zijn ideeën, zijn gevoel voor contrasten en combinaties en zijn vanzelfsprekende culinaire vakmanschap tot een vorm van perfectie verheft. En dat alles in een stijlvol decor, met een perfect professioneel team achter en rond zich.

Een eclair met wasabi Vergeet de macarons en cupcakes, de nieuwe rage in patisserieland is de eclair. En dat hebben we voor een groot deel te danken aan de Franse banketbakker Christophe Adam. Na een carrière in toprestaurants, is hij vandaag consultant, auteur van kookboeken en eigenaar van ‘L’éclair de Génie’ in Parijs, een conceptstore gewijd aan zijn liefde voor de eclair. U vindt er originele en creatieve eclairs in alle smaken en kleuren. Of wat dacht u een eclair met zalm en wasabi?

 www.seehotel-ueberfahrt.com/de

 www.christopheadam.com

[ CAPITAL 24 ]

reizen T I P S VA N D E B B I E PA P P Y N, R E I S J O U R N A L I S T E

meer tips op twitter via @classetouriste

 www.mukulresort.com

NIC A R AGUA

Slapen in boomsuites in Nicaragua Langs de Emerald Coast van Nicaragua ging zopas Mukul Lodge open. Slapen doet u in speciale Bohios, luxeboomhutten die op 10 meter hoogte in het groen boven Playa Manzanillo werden opgetrokken. Het zicht over de Pacific is spectaculair, vanaf deze 60 vierkante meter Bohios met een glazen wand en een terras met privé plunge-pool. Mukul Resort is eigendom van Carlos Pellas, deze vijfde generatie Nicaraguaanse ondernemer maakte zijn fortuin met suiker, rum en bankieren en gebruikt zijn kennis uit (M)BA’s aan Stanford om van dit resort een succes te maken. In de toekomst komt er ook een fraaie 18-holes golf, door David Maclay Kidd ontworpen, een beachclub en een spa met individuele suites waar u een hele dag kunt relaxen. In de buurt zijn er spectaculaire surfstranden en Mukul heeft een eigen boot voor een vistochtje of een sunsetcruise. Vanaf ongeveer 420 euro per nacht, voor twee, met ontbijt.

[ CAPITAL 24 ]

VRIJE TIJD

QATA R A IRWAYS

JA PA N

 www.qatarairways.com

 www.zaborin.com

Hotsprings en diepe sneeuw in Japan Weinig sneeuw in de Europese Alpen, des te meer in de rustige bergen van Japan. Boek een ticket naar Tokyo en ga op de latten staan in de regio Nagano op 2,5 uur sporen van de hoofdstad. Of nog beter, trek naar Hokkaido, voor meer sneeuw, hogere bergen en op en top Japans (après-) skiplezier. Nieuw voor maart 2015 is Zaborin, verborgen in het stille woud van Hanazono op een boogscheut van het skigebied Niseko. Dit is een ryokan met 15 villa’s, perfect voor wie naast skiën ook wil uitrusten in een stil en winters landschap. Elke villa heeft zijn eigen hotspring, zowel binnen als buiten, met helend, thermisch water uit een bron die op 1 kilometer diepte ligt. Prijzen nog niet bekend.

Barhoppen op grote hoogte “It's all in the detail”, beweert Qatar Airways wanneer ze het over hun splinternieuwe A380 hebben. De first en business classes zijn geüpgraded met nog meer plaats, high tech snufjes, high style stoffen, luxueuze materialen tot zelfs een amenity kit van Giorgio Armani. De grootste troef is de ruime bar waar u als premium gast kunt loungen in de lederen zetels die zich rond de bar vlijen. Er worden drankjes gemaakt door de getrainde stewards of stewardessen, er staan hartige en zoete hapjes op de elegante toog en het is de ideale plek om met gelijkgezinden een babbeltje te maken op grote hoogte. De A380 vliegt momenteel vanuit Parijs of London naar Doha en op verschilleden andere, wereldwijde bestemmingen van Qatar Airways.

 www.asteriaexpeditions.be/poolexpedities/antarctica-2016

A NTA RCTIC A

Met Dansercoer naar Antarctica Trek met het Vlaamse Asteria Expeditions en de kleinzoon van ontdekkingsreiziger Adrien de Gerlache naar Antarctica. Onder Nederlandstalige begeleiding gaat deze 14-daagse poolexpeditie aan boord van de comfortabele en kleinschalige MV Sea Spirit met maximaal 112 andere gasten naar het Witte Continent. Ook Dixie Dansercoer is aan boord, samen met Jozef Verlinden (biograaf van Adrien de Gerlache), Yan Verschueren (voorzitter WWF Vlaanderen) en Annick Desmet (zaakvoerder Asteria Expeditions). Via ontelbare Zodiac landingen, wandelingen aan land, lezingen en workshops en close encounters met pinguïns, walvissen en zeeluipaarden, ontdekt u Antarctica op een actieve manier. Prijzen vanaf 8.990 euro voor de cruise, vluchten naar Ushuaïa plus hotelovernachtingen en transfers inbegrepen.

[ CAPITAL 24 ]

cultuur T I P S VA N M A R C H O LT H O F, C U LT U U R J O U R N A L I S T

 www.markknopfler.com

M A RK K NOPFLER A ND BA ND

Sultan of Swing Goed nieuws voor de fans van gitarist Mark Knopfler: op zijn nieuwe tournee doet hij ook het Antwerpse Sportpaleis aan. Knopfler behoort tot de grootste gitaristen aller tijden, voor zijn band Dire Straits schreef hij hits als ‘Money For Nothing’, ‘Sultans of Swing’, ‘Romeo and Juliet’ en ‘Walk of Life’. Met ‘Tracker’ is Knopfler al aan zijn negende soloalbum toe. Hij speelt op vrijdag 5 juni in het Sportpaleis met de zevenkoppige band waarmee hij al bijna twee decennia lang samenwerkt.

MONS 2015

Vincent, Paul, Joris en de anderen Bergen is dit jaar Europese culturele hoofdstad. Dat wordt gevierd met gebouwen van beroemde architecten als Santiago Calatrava en Daniel Libeskind, maar ook met een plejade aan tentoonstellingen. Vincent Van Gogh ontdekte zijn schildersroeping in de Borinage, dichter Paul Verlaine schreef zijn mooiste gedichten in de gevangenis in Bergen na het neerschieten van zijn vriend Rimbaud, en Sint-Joris en de draak (de 'doudou') zijn al eeuwenlang de symbolen van de stad.  www.mons2015.eu

[ CAPITAL 24 ]

VRIJE TIJD

 www.festivalwatou.be

WATOU

Festival Watou Tijdens de twaalfde editie van het Internationaal Gregoriaans Festival Van Watou brengen 450 frisse, jonge en overwegend professioneel gevormde stemmen eeuwenoude muziek en teksten opnieuw grandioos tot leven. Een fascinerend evenement van woensdag 13 tot en met zondag 17 mei, met deelname van 31 schola’s en topensembles uit alle hoeken van de wereld. Het volledige festivalprogramma vindt u terug op www.festivalwatou.be.

HET RIJK VA N DE SULTA N

Ottomaanse cultuur in Bozar Op 29 mei 1453 veroverden de Ottomaanse Turken Constantinopel. Het werd het begin van een ware fascinatie van het Westen voor de Ottomaanse cultuur. Kunstenaars uit alle hoeken van Europa staken de Bosporus over, de handel tierde welig en de culturele uitwisseling bereikte een hoogtepunt. De tentoonstelling focust op de invloed van de islamitische wereld op het renaissancedenken. Met werken van Bellini, Carpaccio, Dürer, Titiaan en anderen.

L A JUI V E

 www.vlaamseopera.be

Een vergeten opera ‘La Juive’ is een weinig bekende 19de-eeuwse 'Grand Opéra' van de Franse componist Fromental Halévy. Hij heeft nochtans een bijzonder actueel thema: een ontwrichte samenleving die haar heil zoekt in toenemend extremisme. ‘La Juive’ kende een groot succes in de eerste helft van de 19de eeuw, maar verdween van de bühne tijdens de naziperiode. Het werk blijft een sleutelmoment uit de operageschiedenis. In De Vlaamse Opera: vanaf 14 april in Gent, vanaf 29 april in Antwerpen.

 www.bozar.be

[ CAPITAL 24 ]

OPINIE

T O M A S VA X XNXDXEXNX S P I E G E L

RUSSISCHE ROULETTE

In januari verloren we Junior Malanda, een van Belgiës grootste voetbaltalenten, in een auto-onge val. Het wedstrijdje ‘kop in het zand steken’ dat daarna volgde was ongezien. Volgens zijn manager, iemand van wie je toch verwacht dat hij zou instaan voor begelei ding, werd Malanda ‘het slacht offer van foute vrienden’. De man bedoelde het waarschijnlijk niet helemaal zo. Maar het bewijst wél dat begeleiding van voetballers door makelaars of zaakwaar nemers, noem ze hoe je wilt, vaak niet verder gaat dan ondersteuning bij de onderhandelingen rond trans fers of contracten.

geld ter beschikking, die hun inschatting van de waarde van geld vervormt. Een jonge voetballer ziet onmiddellijk de geneugten van dat geld, niet de valkuilen. Snelle wagens zijn een vast onderdeel geworden van hun leefwereld. En die Russische roulette kan vroeg of laat tragisch aflopen.

“EEN JONGE VOETBALLER ZIET ONMIDDELLIJK DE GENEUGTEN VAN DAT GELD, NIET DE VALKUILEN.” TOMAS VAN DEN SPIEGEL OPTIMA ATHLETE SUPPORT

Ook aan de kant van de clubs bleef het verdacht stil. De opvoedingsrol die zij moeten spelen laat al jaren te wensen over. Jonge topvoetballers komen razendsnel in een volwassen wereld terecht, en daar zijn ze nog niet klaar voor. Ze missen een stuk van hun jeugd, en een psychosociale en intellectuele ontwikkeling die ze zonder gedegen begeleiding misschien nooit meer inhalen. Bovendien krijgen de betere spelers plots een hoop

Uit een studie van de Universiteit Antwerpen in samenwerking met Optima, bleek dat één op de vier profvoetballers kampt met financiële problemen. Eén op de twee sport onverzekerd en laat zijn carrière, geld en gezondheid onbeschermd. De 360°-omkadering die een voetballer nodig heeft wordt vandaag jammer genoeg maar deels ingevuld. Medisch en coachend personeel? Geen probleem. Maar financiële bege leiding? Die is steevast ondervertegenwoordigd. Clubs en makelaars moeten hun klanten bewust maken van de noodzaak aan professioneel financieel advies en hen daarover informeren. Dat kan jonge, beloftevolle spelers redden van catastrofes. Financiële catastrofes, en misschien ook wel andere.

[ CAPITAL 24 ]

Het is niet omdat u zich een ruimtereis kan veroorloven, dat het u gelukkig zal maken.

Plan uw ďŹ nancieel geluk Hebt u al nagedacht over uw financiĂŤle toekomst ? Daar begint u beter nu mee dan later. Onze experts helpen u met het opstellen van een evenwichtig financieel plan met aandacht voor uw inkomen, vermogen, pensioen en nalatenschap. Maak nu een afspraak met uw Optima-expert via www.optima.be.

Vraag geen advies, maar eis een plan.

100 % Trèves : 100 % work-life balance & 100 % mobiliteit Residentie 100% Trèves is gelegen in de Trierstraat 100, tussen de Wet- en de Belliardstraat. De ideale ligging dus voor zij die in de nabijheid van hun werk wensen te wonen, en in het bijzonder voor zij die tewerkgesteld zijn bij één van de vele Europese instanties in de buurt. Maar liefst drie groene longen die onze hoofdstad rijk is, bevinden zich op een boogscheut van de residentie, namelijk het Meeûsplein, het Frère Orban plein en het Leopoldpark. Daarnaast zijn ook het Koninklijk Paleis en Park op wandelafstand gelegen. De uitstekende verbinding met het transportnetwerk is tevens het vermelden waard. Niet alleen de belangrijkste verkeerassen zijn vlot toegankelijk, maar ook het openbaar vervoer, het Centraal Station en de luchthaven liggen op een zucht van residentie Trèves. De kwaliteitsarchitectuur laat niets te wensen over. Modern, een hoog afwerkingsniveau, kwaliteitsmaterialen, een laag energieverbruik ... De appartementen worden 100% afgewerkt en instapklaar opgeleverd.

Ontdek het project op www.oge.be of www.100treves.be

Europe within walking distance