Gedenken in de veertigdagentijd

Gedenken

in de veertigdagentijd

STEVE VAN DEVENTER

Het aftellen naar Pasen begint alweer bijna. Zoals joden letterlijk de dagen aftellen tot aan Pesach, zo vullen ook steeds meer christenen de veertig dagen voor Pasen bewust in als een periode van bezinning. Een mooie traditie, of is het meer?

Binnen de evangelische wereld is de veertigdagentijd niet zo’n bekend begrip, maar binnen de bredere christelijke wereld is het een heel bekend gegeven. Voor rooms-katholieken begint deze periode van vasten en bezinnen op Aswoensdag en eindigt ze op Stille Zaterdag, de dag voor Paaszondag. In de gereformeerde gezindte begint deze zogenaamde lijdenstijd op de zevende zondag voor Pasen.

In de evangelische wereld is dat niet zo’n algemeen gebruik, omdat men zich daar minder laat leiden door het kerkelijk jaar en meer gefocust is op de leiding door de Heilige Geest. Maar het mooie is dat Jezus, die bij uitstek werd geleid door de Heilige Geest, wel degelijk de feesten vanuit het oude verbond vierde. Hij ging zelfs naar de tempel tijdens het feest van de Tempelwijding (Chanoeka), een feest dat niet genoemd wordt in de Torah, maar vele eeuwen later is ontstaan.

INSTELLING

De instelling voor deze feesten vind je allereerst in Exodus. Toen het volk Israël door de woestijn trok, gaf God op de berg Sinaï zijn wetten aan het volk. Een van die wetten betrof het vieren van drie feesten: Driemaal per jaar moet u voor Mij een feest vieren (Exodus 23:14). De feesten die in de verzen daarna genoemd worden, zijn het Pesach (Pasen), het Loofhuttenfeest en het oogstfeest (ook wel wekenfeest genoemd).

HET DOEL VAN HET GEDENKEN VANUIT GODS PERSPECTIEF HEEFT ALTIJD TE MAKEN MET JE HART

Het doel van deze feesten was om het volk te helpen te herinneren wie zij zijn, en wie God is, en om met vreugde samen te zijn, te eten en te drinken. Alles in de maaltijden was gericht op het gedenken en vieren van Gods goedheid. In het Joodse leven was er geen catechisatie of zondagsschool, de feesten dienden als levend onderwijs om God te leren kennen en Hem te ontmoeten. De feesten waren en zijn momenten om God te ervaren. Zo dient Pesach als feest van bewustwording van waar ze vandaan komen. Een moment om al het oude op te ruimen en het

verhaal van de bevrijding te vieren. En ook wij mogen Pasen op die manier gedenken en vieren dat onze identiteit verankerd is in het bloed van het Lam, Jezus Christus.

GEDENKEN

Aan het eind van zijn leven geeft Mozes aan het volk weer een aantal instructies hoe ze de toekomst in moeten gaan om te leven in het beloofde land. Denk aan de tocht die de Heer, uw God, u door de woestijn heeft laten maken, veertig jaar lang. Hij wilde u verootmoedigen om u op de proef te stellen, om te ontdekken wat er in uw hart leefde: gehoorzaamheid aan zijn geboden of niet (Deuteronomium 8:2).

HET IS EEN MOMENT VAN REINIGING OM HET OUDE EN DAT WAT VERZUURD IS, WEG TE DOEN

Het doel van het gedenken vanuit Gods perspectief heeft altijd te maken met je hart. Het volk moest de lessen uit het verleden niet vergeten, maar ze bewust meenemen de toekomst in. Wat Mozes tegen het volk zegt, is: onthoud de woorden (de geboden), denk aan de plaatsen en aan wat er gebeurd is, maar nog belangrijker: wat dat gedaan heeft met je hart. Het woord ‘denk’ heeft in het Hebreeuws een hele rijke betekenis. Het betekent gedenken, maar kan ook gebruikt worden om een merkteken te maken. Zoals we teksten arceren zodat het in één oogopslag te vinden en te lezen is. Zo is gedenken een teken oprichten, of actief over gebeurtenissen mediteren. Een ‘mindfulness’ creëren rondom de weg die God gegaan is met jou en jij met God.

Gedenk mij, mijn God, ten goede (Nehemia 13:31). Zo komen we de woorden ‘denk aan’ en ‘gedenken’ op verschillende plaatsen in de Bijbel tegen. We zien dat God actief gaat denken aan personen of aan zijn verbond. Maar we ontdekken ook het omgekeerde, dat mensen God eraan herinneren te denken aan wat Hij beloofd heeft.

• In Genesis 8, nadat de wereld door water overspoeld werd: Maar God dacht aan Noach.

• In Exodus 2, na lange tijd van verblijf en moeite in Egypte begint het volk tot God te roepen:

God hoorde hun jammerkreten en dacht aan het verbond dat Hij met Abraham, Isaak en Jakob had gesloten (Exodus 2:24).

• In de Psalmen herinnert David God aan zijn offers en Gods beloften om daarnaar te handelen.

• In Jesaja herinnert God de wachters op de muren om niet te stoppen: Gun je geen rust, herinner (gedenk) de Heer aan zijn beloften, steeds weer opnieuw (Jesaja 62:6).

• Nehemia doet tot driemaal toe een beroep op

God om alles wat hij voor Gods huis gedaan heeft, te gedenken (Nehemia 13:31).

ZUURDESEM

In de joodse traditie wordt het Paasfeest voorafgegaan door een periode van reiniging. De basis daarvan ligt in deze Bijbeltekst: Die dag moet voortaan een gedenkdag zijn, die je moet vieren als een feest ter ere van de HEER. Dit voorschrift blijft voor altijd van kracht, alle komende generaties moeten die dag vieren. Eet dan zeven dagen lang ongedesemd brood, en verwijder meteen op de eerste dag alle zuurdesem uit jullie huizen (Exodus 12:14,15).

In de joodse huizen vindt in de periode voor Pesach een leuk spel plaats rondom het zoeken naar iets waar nog zuurdesem in kan zitten. Broodkruimels worden met veel tamtam uit huis verwijderd om het begin van het paasfeest in te leiden. Het is een moment van reiniging om

het oude en dat wat verzuurd is, weg te doen. Het uiterlijke (kruimels) staat symbool voor het innerlijke (onreinheid, zonde) en helpt om dat besef te verinnerlijken.

Gedenken heeft namelijk niet alleen de gedachte van terugkijken en onthouden, maar roept ook de vraag op: wat leeft er in mijn hart? Paulus is degene die ons juist wil bepalen bij ons hart. Hij bidt in de Efezebrief om verlichte ogen van ons hart (Efeze 1:18 NBG), en ook dat Christus door het geloof in ons hart woning maakt (Efeze 3:17 NBG). De woorden die gebruikt worden, hebben allemaal te maken met een proces. Jezus gebruikt de oude gewoonten en woorden bij het Pesachfeest, brood en wijn, om Hem te gedenken.

Nog een paar tips voor de veertigdagentijd

1. Gebruik een Bijbelleesrooster: a. Er zijn heel veel Bijbelleestroosters beschikbaar. De NBG brengt jaarlijks een rooster uit met lezingen vanuit het Oude en Nieuwe Testament. b. De Bijbelapp YouVersion heeft ook allerlei verschillende leesroosters.

2. Ga een challenge aan met een

Bijbelkring, met vrienden of gemeenteleden om in de veertigdagentijd samen een rooster te volgen. Zo ga ik zelf met een gemeente de komende veertigdagentijd een zelfgemaakt rooster gebruiken om ons zo voor te bereiden op Pasen.

3. Sommige mensen gaan in die tijd vasten. Dat kan bijvoorbeeld zijn: afzien van suiker, tv of games, alcohol of vlees.

4. De laatste week voor Pasen opruimen: a. Tijd om bewust je keukenkast op te ruimen. b. Tijd om je klerenkast onderhanden te nemen. c. Een hartcheck te doen – waar is verzuring in relaties gekomen? d. Je hart te laten spreken om aan nieuwe doelen te geven. Steve van Deventer is geestelijk werker. Hij verzorgt spreekbeurten, onderwijs en trainingen. Ook is hij werkzaam als coach en begeleider van gemeenten en predikanten binnen kerken en evangelische gemeenten.

ZEVEN WEKEN

Hoe kun je dat gedenken nu handen en voeten geven in onze tijd? De feesten in de Bijbel hebben allemaal een familiekarakter. Ze bevatten momenten voor spel om kinderen erbij te betrekken. Ik geloof dat het heel belangrijk is om de zeven weken voor Pasen te gebruiken om binnen het gezin met spel na te denken en te vieren wat God door de eeuwen beloofd heeft en wat Hij in Christus gedaan heeft voor ons (zie ook de gezinsactiviteit Op weg naar beneden op pagina 12).

In de christelijke traditie zijn er momenten van soberheid en vasten binnengekomen. Men mag die gebruiken. Maar we moeten niet de verwondering verliezen over het feit dat Jezus de vervulling is van de oude belofte dat God zelf zal voorzien in een lam. Dat God zelf redding bewerkt en dat we dat met vreugde mogen aannemen. •