Feministisch maandblad nr. 9 september 2013 40ste jaargang prijs ¤ 2,95
N U S L EC
H TS
95
2
40 jaar
MARGRIET VAN DER LINDEN NEEMT AFSCHEID:
‘FEMINISME IS MEER DAN OOIT NODIG’
TREND Nomadisch werken: eeuwig op vakantie en toch geld verdienen
RELATIES Hoe internet ons idee van liefde verandert
WETENSCHAP Cardiologen behandelen vrouwen nog te veel als kleine mannen
‘HÉ LEKKER DING!’ DE OPLAAIENDE REVOLTE TEGEN ALLEDAAGS SEKSISME
AP
Liefde in tijden van internet
Houd kantoor vanuit je rugzak en leef als een koning
48
56
‘Mijn oma was een dominante vrouw’
81
in SEPTEMBER
D e ve r h ale n van Opzij 15 | Dossier seksisme
61 | Koplopers Faïza Dadi
36 | Afscheidsinterview met Margriet
62 | Nieuw: Vrouwen in de weten-
van der Linden
schap: cardioloog Angela Maas
44 | Wees toch niet zo bang voor het
81 | Cornald Maas over de vrouwen
f-woord
in zijn leven
48 | Hoe verandert internetdating ons idee van de liefde?
D e we re ld van Opzij
52 | Interview met Herna Verhagen,
7 | Nieuws & opinie
CEO PostNL
11 | Discussie: internetblokkade voor
56 | Digitale nomaden: met je laptop
porno, goed idee?
in de rugzak de wereld in OPZIJ - SEPTEMBER 2013
2
Laura Bates: ‘Ik was het zat, dat: hé, sexy ding!’
Aardig bedoeld seksisme is nog veel erger
20
16
Margriet van der Linden: ‘Opzij heeft nieuw elan’
4 | Voorwoord Afscheid in een zomer
14, 42, 74, 79, 80 | Aanbiedingen
die zinderde van actie
voor (nieuwe) abonnees
11 | F-side Renée Römkens
83 | Colofon en volgende maand
MAKE-UP
Ser v i ce etc. van Opzij
41 | Inez Weski
De bo e ke n & cu l tuur van O pz ij 66 | De nieuwe cd van Eefje de Visser
Gratis naar de voorpremière van ‘Gloria’? Zie blz.
79
is als een roadmovie 70 | 100 jaar Schoevers
OPZIJ - SEPTEMBER 2013
3
C OV E R B E E L D
35 | Claudia de Breij
K Á ROLY EF F EN B ERG ER
HAAR
&
De co lu mn s van Opzi j
JA N F U I T E
36
Machtige vrouwen event 2013
14 oktober Stadsschouwburg Amsterdam
Een avond vol inspirerende talks
Bestel nu je kaarten www.ssba.nl/opzij Abonnees â‚Ź 24,50 / Niet-abonnees â‚Ź 34,50
Seksisme
‘Zo, die mogen er zijn!’ Op straat, op kantoor, maar ook in de speelgoedwinkel: alledaags seksisme is overal. En vaak verpakt als een lekker compliment. Waarom zou je je daar nou boos over maken? Lees in het nieuwe katern Dossier waarom dat tóch een goed idee is.
16
VRIENDELIJK SEKSISME GEVAARLIJKER EN HET SUST ONS IN SLAAP
20
26
OPVOEDING HELP! MIJN ZOON IS EEN SEKSIST
INTERVIEW LAURA BATES, OPRICHTER VAN EVERYDAY SEXISM.COM
OPZIJ • SEPTEMBER 2013
15
30
EGYPTE WAAROM DE SEKSUELE INTIMIDATIE TOENEEMT
dossier
tekst Daphne van Paassen
Kan iets seksistisch zijn als het heel, heel aardig bedoeld is? Reken maar. Vrouwen zijn tegenwoordig misschien zelfs wel slechter af dan Joan Holloway en Peggy Olson die in de tvserie Mad Men moesten dealen met neerbuigende bazen en knedende handen op hun billen, zeggen wetenschappers. Welwillend seksisme maakt onzeker en sust ons in slaap.
Niks lekker kontje Opzij • september 2013
16
M et een zucht van verlichting konden we de afgelopen jaren constateren dat we daar toch maar mooi vanaf waren: seksisme in zijn puurste vorm. Zwelgend in verbijstering (en genietend van het weergaloos vormgegeven drama) keken we seizoenen lang naar hoe secretaresse Joan Holloway in de serie Mad Men schaamteloos the eye kreeg van haar rokende en whisky drinkende mannelijke collega’s, iedere keer als ze heupwiegend in haar figure hugging, rode jurk een vergaderruimte binnenkwam. Hoe mannelijke collega’s haar voorstelden met een klant naar bed te gaan om een order binnen te halen. Hoe de slecht geklede, ambitieuze ‘lelijke eend’ Peggy Olson gekoeioneerd werd, terwijl de stylish huisvrouw Betty Draper als een ontoerekeningsvatbaar kind werd weggezet. Nee, dan waren wij een halve eeuw later toch echt een stuk beter af. Toch zetten wetenschappers daar de laatste tijd hun vraagtekens bij. Openlijk seksisme, ook wel vijandig seksisme genoemd, komt niet meer op zo’n grote schaal voor als in de jaren vijftig (al maken reclames zoals die voor Suitsupply – man in pak keurt vrouw onder haar rokje – er ongegeneerd gebruik van om aandacht te genereren). Daarvoor in de plaats lijkt echter een mierzoete en veel meer verborgen variant te zijn gekomen die minstens zo schadelijk is. Schadelijker misschien zelfs.
‘J
HH/Cineliz/AllPix
arenlang hebben we seksisme gezien als een vijandige houding tegenover vrouwen, gebaseerd op negatieve vooroordelen over hen,’ zegt Katherine Stroebe, sociaal psycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen, die onderzoek doet naar onderscheid dat gemaakt wordt op basis van sekse, huidskleur en komaf. ‘Maar in navolging van het onderzoek naar discriminatie is die zienswijze langzaam bijgesteld. Openlijk seksisme en discriminatie zijn allang bij wet verboden, waardoor vooral de subtielere vormen zijn blijven bestaan.’ Het zijn wolven
Opzij • september 2013
17
dossier
tekst Maaike Schoon beeld Alex Lake
Toen de Britse Laura Bates voor de zoveelste keer ‘Moet je die tieten zien!’ naar haar hoofd kreeg, had ze er ineens genoeg van. Ze begon de website everydaysexism.com die wereldwijd een succes werd en in Nederland navolging kreeg met seksisme.tumblr.com. Alledaags seksisme is overal en algemeen geaccepteerd, bewijzen de sites. Maar niet voor lang meer.
A
ls ze niet drie keer in één week lastig was gevallen, had Everyday Sexism oprichter Laura Bates (26) er vermoedelijk nooit verder bij stilgestaan. Dan was het seksueel getinte gejoel vanuit openstaande autoraampjes, die ene avond vorig jaar toen ze van haar werk naar huis liep, gewoon hinderlijk geweest. Of die ene man in de bus die, een paar dagen later, aan haar begon te zitten, terwijl ze met haar moeder aan de telefoon hing, gewoon een viezerik. En dan waren de werklui die, een dag erop, hardop haar boezem bespraken toen ze langsliep (‘Look at the tits on that!’) gewoon vervelende werklui. ‘Maar wat me trof, die week, was dat het me dus pas opviel omdát het drie keer gebeurde. Dat ik er toen pas bij stilstond hoe normaal we veel dingen vinden, als maatschappij. Zoals in die bus: werkelijk niemand zei of deed wat. Sociaal gezien was het blijkbaar geaccepteerd. Toen ik dat besprak met andere vrouwen in mijn omgeving, hadden ze allemaal zulke verhalen. En niet van jaren geleden, maar van gisteren, van diezelfde dag nog.’
De succesvolle revolte tegen
D
e Britse Bates richtte een site op, The Everyday Sexism Project, en riep vrouwen op hun ervaringen met seksisme – alledaags of anderszins – te delen. Meer met het idee een discussie in kleine kring los te maken dan een enorme beweging op poten te zetten. Maar dat was wél wat er gebeurde: ruim een jaar later staan er zo’n 30.000 ervaringen op de site en heeft het project 60.000 volgers op Twitter en Facebook samen. De site is niet alleen actief in Groot-Brittannië, maar ook in vijftien andere landen. De ervaringen die vrouwen delen, variëren van wat je algemeen geaccepteerd seksisme zou kunnen noemen (‘Vreemde mannen vragen mij vaak te glimlachen als ik op straat loop. Die-
‘hé,sexy opzij • september 2013
20
’ ding!
Laura Bates
dossier
tekst Anne Elzinga
Hoe geen
wordt mijn zoon seksist?
Heb je je zoons nog zo braaf poppen gegeven om mee te spelen, en je dochter riddertjes, blijken de kinderen tóch gewoon ‘typisch’ jongens- en meisjesdrag te vertonen. Sterker nog: nu de jongetjes puber zijn geworden, vliegen de seksistische opmerkingen bij Anne Elzinga thuis over tafel. Is de sekseneutrale opvoeding gedoemd te mislukken?
D
íé bergen vind ik nou wél leuk! Het is de eerste enthousiaste opmerking uit de mond van mijn bijna 16-jarige zoon sinds we hem hebben meegenomen op een hikingtocht. Niet de Italiaanse Dolomieten verleiden hem tot deze uitspraak, maar de bijna blote cup D van een leeftijdsgenote. Op dat moment dringt de keiharde waarheid definitief tot mij door. Mijn ooit zo hoopvol begonnen sekseneutrale, non-seksistische opvoeding heeft niet het gewenste resultaat opgeleverd. Mijn zoon is een seksist (en zijn kleine broertje die verlekkerd meekijkt ook).
devol toedekte nadat ze keihard met elkaar hadden... tsja, gebabbeld. Had ik het proefschrift van de Amerikaanse June Statham, doctor in de filosofie van de sociologie en de psychologie van het opvoeden, over non traditional sex role socialisation gelezen, dan had ik in 1984 (!) al kunnen weten dat niet-seksistisch opvoeden niet simpelweg een kwestie is van het juiste speelgoed kopen, de juiste kleertjes aantrekken en de juiste opvattingen verkondigen. Dan was de klap misschien minder hard aangekomen toen recentelijk ronkende koppen in de media verschenen van het type ‘Seksistisch kind? Schuld van de moeder!’ Dat bleek uit een onderzoek van de Baskische universiteit onder bijna 1500 11- tot 17-jarigen en hun ouders naar het verband tussen opvoedstijl en seksistisch gedachtengoed van het nageslacht. Moeders spelen daarin een grotere rol dan vaders. Hoe zij opvoeden, raakt zowel hun zonen als hun dochters terwijl vaders hoegenaamd geen invloed hebben op de sekserolopvattingen van hun meiden (wel op die van hun zonen, maar dan weer minder dan de moeder). Eerdere onderzoeken hadden al aangetoond dat de zaadjes van seksisme thuis worden geplant.
Z
ie je wel? Mijn fout, denk ik terwijl ik Mortal Kombat weer in het dvd-hoesje stop. En ik heb nog wel zo braaf steeds alle stereotypen ter discussie gesteld en mijn kinderen gewezen op verantwoorde alternatieven. Omdat ik dringend behoefte heb aan een gesprek met een mededader
I
k had het jaren geleden al moeten zien aankomen, toen zelfs de in wanhoop aangeschafte hippe jongetjespop geen greintje moedergevoel aan mijn jongens ontlokte. Terwijl daarentegen hun oudere zusje haar riddertjes steevast lief-
opzij • september 2013
26
opzij • september 2013
27
opzij • september 2013
36
interview
tekst Maartje den Breejen beeld Károly Effenberger
Margriet van der Linden neemt afscheid
‘Ik
wil mijn
eigen pad volgen’
Liefde in tijden van
internet
achtergrond
tekst Maaike Schoon beeld Margo Vlamings
Internetdaten wordt steeds populairder: op internet is de poule aan potentiële kandidaten enorm en we denken (ten onrechte) dat we de ware op rationele gronden kunnen selecteren. Hoe verandert internet ons idee van de liefde? En kunnen we eigenlijk wel kiezen uit die overvloed van mogelijke matches?
O
ch, wat een fijn, mediageniek onderzoek was het. ‘Internethuwelijk is hechter’, kopten ettelijke wetenschapssites en kranten deze zomer. Internetstellen zouden minder vaak scheiden dan huis-tuin-en-keukenstellen en ook nog eens aangeven gelukkiger te zijn. Toegegeven, de verschillen waren miniem, maar toch, het verschil was er, en bovendien: een en ander werd gepubliceerd in een gerenommeerd tijdschrift, door vooraanstaande onderzoekers van onder meer de universiteit van Chicago. Dat vakbroeders vervolgens twijfelden aan de conclusies van het onderzoek kwam met name doordat het gefinancierd bleek door de grootste online datingsite van Amerika: eHarmony (hoewel weer anderen het voor de onderzoekers opnamen). Wat bleef was het prikkelende idee dat écht goede relaties niet in de kroeg ontstaan, maar door neutrale selectie vooraf, online. En over één ding was men het in elk geval eens: het aantal relaties dat via internet tot stand komt, neemt in rap tempo toe.
H
oeveel relaties er nou precies via internet ontstaan, is niet helemaal duidelijk (zie kader ‘Hoe wijdverbreid is internetliefde?’), maar schattingen zijn er wel. In Nederland gaat het om een op de vijf relaties, vermoedt relatie
therapeut en filosoof Sjaak Vane, die met zijn scriptie ‘Liefde in digitale tijden’ de Leo Polak Scriptieprijs 2012 won. Dat het bericht over internetdaten überhaupt zoveel aandacht weet te genereren, zegt volgens hem iets over de manier waarop we anno 2013 naar liefde plegen te kijken: als iets dat niet langer ongrijpbaar is of afhankelijk van zaken als ‘het lot’ of ‘het hart’, maar wat je kunt deduceren en analyseren. Iets dat je eigenlijk het beste kunt regelen via de wetenschap. Immers, talloze datingsites laten zich voorstaan op hun wetenschappelijk onderbouwde tests, binden wetenschappers aan zich (zoals eerdergenoemde eHarmony) of maken reclame met hun ‘huisdokter’. Parship profileert zich bijvoorbeeld met een oudere, allang gepensioneerde dr. Hugo Schmale, die de psychologische test van Parship een geloofwaardig cachet moet geven – en dat terwijl de test zo dun is dat je twee mensen, zoals hoogleraar en psycholoog Roos Vonk het een tijd geleden verwoordde, ‘nog beter aan de hand van hun schoenmaat zou kunnen koppelen’. Vane: ‘Internetdating leeft eigenlijk bij het geloof in de rationele keuze. Ik hoorde eens een jonge vrouw zeggen dat uiterlijk geen enkele rol mocht spelen. Puur op de inhoud moest er gekozen worden. Dat is een heel christelijke denkwijze, die de geest als het ware boven het lichaam stelt. Maar het een is niet belangrijker dan het ander; het lichaam kiest uiteindelijk óók.’ Volgens Vane worden twee verschillende denkwijzen op die manier met elkaar vermengd: het moderne geloof in de wetenschap (middels een ‘objectieve’ methode naar een neutraal resultaat) en de romantische overtuiging dat er één echte ware voor je rondloopt. Vane: ‘Het woord match impliceert dat ook: iemand die voor 100 procent een match is, die helemaal met jou overeenkomt. Maar zo’n persoon bestaat natuurlijk niet. Mensen beginnen niet iets met elkaar omdat ze zoveel gemeen hebben. Ja, misschien een paar Opzij • september 2013
49
Diana Vermeij
Opzij • september 2013
56
Trend
tekst Lisette Wouters
Kantoor houden vanuit je
rugzak Nooit meer terugkomen van vakantie, maar ge woon altijd blijven reizen. Het is de nieuwe werk revolutie: je baan opzeg gen, alle bezittingen de deur uitdoen en de wereld rondtrekken met je laptop. Diana Vermeij, Yamile Yemoonyah en Heleen Heezen zijn reizende ondernemers en pioniers van een nieuw tijdperk: dat van de d igitale nomaden.
Opzij • september 2013
57