Feministisch maandblad nr. 12 december 2013 42ste jaargang prijs ¤ 5,25
Exclusief interview
Op tv durft ‘Ab Fab’
Jennifer Saunders alles...
‘ In het echt ben ik ziekelijk beleefd’
Dossier werk & relatie
goede baan slecht voor de liefde? + Het beste recept tegen familieruzies met Kerst
maatschappij
Single moeders zijn altijd de sjaak
interview
Lionel Shriver is het seksisme in de literaire wereld beu
Jongemannen in verwarring
Kleinschalige thuiszorg wint op alle fronten
28
54
Werkende vrouw in Afghanistan terug bij af
60
december
D oss i er va n Opzij: Re laties
An de re ve r h ale n van Opzij
18 | De kruisbestuiving van een succesvolle
42 | Brave moslimadochter kiest eindelijk
loopbaan en een ondersteunende partner
voor zichzelf
22 | Alleenstaande moeders worden weer met
46 | Interview met Jennifer Saunders
de nek aangekeken
52 | Vrouwen in de wetenschap: seksuoloog
28 | Het kwetsbare bouwwerk van de
Ellen Laan
mannelijkheid vertoont scheuren
54 | Trend: de opkomst van de thuiszorg-zzp’er
34 | 13 feiten over relaties
59 | Koplopers Anne Janssens
36 | Altijd ruzie in de familie met Kerst
60 | Door vertrek westerse troepen ziet Afghaanse vrouw haar vrijheid in rook opgaan 81 | Bram Bakker over vrouwen
OPZIJ • DECEMBER 2013
2
Jennifer Saunders: ‘Ik zal nooit een scène schoppen’
Single moeders zitten in het verdomhoekje
22
46
Lees & discussieer mee in de Opzij Boekenclub
COVERBEELD HOLLANDSE HOOGTE
70
De we re l d van Opzi j
D e boe ke n & cu ltu u r van Opzij
7 | Nieuws & opinie
66 | Lionel Shriver over seksisme in
12 | Linda Duits: tienermeisjes zijn geen ontaarde
de schrijverswereld
breezersletjes
76 | De interessantste films van het IDFA
De co lu mn s van Opzi j
Ser v ice etc . van Opzij
4 | Voorwoord Het belang van een ondersteu-
6, 73, 79 | Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees
nende geliefde
83 | Colofon en volgende maand
13 | F-side Tineke van der Kraan 39 | Claudia de Breij 64 | Inez Weski
OPZIJ • DECEMBER 2013
3
OPZIJ • DECEMBER 2013
18
DOSSIER ACHTERGROND
tekst Maaike Schoon beeld Sr. García
zkt maatje
Alfavrouw
Leuk, dat economische succes van vrouwen, maar goed voor je relatie is het niet. Mannen raken geïntimideerd door succesvolle vrouwen die hun eigen geld meebrengen. Of toch niet? Opzij zocht uit waarom succes in je werk wel degelijk ook goed kan zijn voor je relatie. En hoe je relatie weer zorgt dat je goed kan zijn in je werk.
D
aar staat ze, aan de rand van een zwembad op Ibiza. De foto toont een vrouw met zongebruinde be nen, jaloersmakend afgetraind lijf en een riedel bestsellers op haar naam. In het bijbehorende interview vertelt au teur Saskia Noort over de bevreem dende werking van succes, hoe ze nooit went aan het hebben van veel geld en hoe het succes een wissel trok op haar huwelijk. Dat liep stuk naarmate haar ster rees. De man die zij eerder nog steunde in zijn succesvolle carrière, trok op zijn beurt niet dat zij ‘vaak weg was, of te gestresst’. Noort: ‘Ik voelde me niet gesteund in wat ik deed.’
had of juist faalde. Daarna volgde een test die hun zelfbeeld bepaalde. In alle vijf experimenten (waarvan twee in Nederland) bleek het zelfbeeld van de mannen een stuk minder hoog als ze dachten aan een situatie waarin hun partner succes had; ze betrokken het succes van hun partner op zichzelf – en dan niet op een goede manier. Bij de vrouwen was dat anders: als zij dachten aan het slagen van hun part ner waren ze over het algemeen geno men tevredener met hun relatie. Dat klinkt natuurlijk ontzettend nobel, ware het niet dat het past in wat de onderzoekers in hun conclusie mee geven: vrouwen mógen baden in de glorie van hun partner. Als hun vent slaagt, straalt dat ook op hen af. Maar andersom geldt dat bepaald niet. In datzelfde licht verklaart onderzoe ker Christin Munsch van de prestigi euze Cornell University de uitkomsten van haar onderzoek. Munsch stelt daarin – na analyse van al bestaande gegevens – dat getrouwde mannen die financieel afhankelijk zijn van hun vrouwen, eerder vreemdgaan (in te
H
eeft een man succes, dan staat er met een beetje mazzel ‘een sterke vrouw’ – of ander cliché – achter, maar heeft een vrouw succes, dan doet dat onverbiddelijk iets met het zelf beeld van de man. Tenminste, dat on dervonden onderzoekers van onder meer de universiteit van Virginia deze zomer. Ze vroegen in een serie experi menten proefpersonen een situatie op te schrijven waarin hun partner succes
OPZIJ • DECEMBER 2013
19
‘Stellen die de huishoudelijke taken delen, hebben meer seks’
MIREILLE VAN IJPEREN (41) voedt Juliëtte (14) en Xavier (12) sinds tien jaar alleen op. Op zijn verzoek hebben de kinderen geen contact meer met haar ex-man. Mireille heeft een eigen bedrijf in grafische vormgeving.
OPZIJ • DECEMBER 2013
22
dossier reportage
tekst Anne Elzinga beeld Linelle Deunk
Single moeders zijn altijd de sjaak
OPZIJ • DECEMBER 2013
28
dossier Analyse
tekst Sarah Sluimer beeld Teska Overbeeke
WANkelende
jongens
OPZIJ • DECEMBER 2013
46
INTERVIEW
tekst Femke van Wiggen beeld Camera Press / HH
Jennifer Saunders ‘Ik zal nooit een scène schoppen’
Het schrijven van haar memoires was niet bepaald haar grote wens, maar de uitgever bood zo lekker veel geld. Toen ze ook nog ontdekte dat ze zich kon beperken tot de grappige dingen uit haar leven, was de beslissing snel genomen. Nu is daar Bonkers, over haar tijd bij The Comic Strip, over het geklooi aan sketches met Dawn French en over Ab Fab. Jennifer Saunders: ‘Ik wil geen verdriet, maar lichtheid.’
achtergrond
tekst & beeld Sahar Jahish
OPZIJ • DECEMBER 2013
60
Het leek de goede kant op te gaan voor vrouwen in Afghanistan nadat de taliban waren verdreven, maar met het vertrek van de internationale troepenmacht zijn zij weer terug bij af. Geweld en bedreigingen zijn aan de orde van de dag en het zwalkende beleid van president Karzai schept alleen maar verwarring over hun rechten en plichten. Hoe vrouwen opbloeiden, onderdoken, overeind krabbelden en nu nog maar ĂŠĂŠn uitweg zien: vluchten.
Afghaanse vrouwen zien hun vrijheid in rook opgaan
HH
Vrouwen zijn lezers. En vrouwen bevolken ook voor 80% de leesclubs in Nederland. Zelfs in jachtige tijden blijft het boek en de mogelijkheid dit in (digitale) clubs te bespreken, lokken. Opzij, vrouwenblad par excellence, introduceert haar eigen boekenclub.
OPZIJ • DECEMBER 2013
70
opzij.nl/boekenclub door femke van wiggen
j
ohanna, Tillie, Willemien, Annabel, Martha, Leonie en Barbara: het zijn zomaar zeven vriendinnen die een hechte leesclub vormen. Na jarenlang regelmatig discussiëren over interessante boeken – nou ja, het ene meer dan het andere – besluiten ze in de geest van Moby Dick een cruise te gaan maken in de Schotse wateren. Leider van de cruise zal hun favoriete auteur Gideon de Wit zijn. Vervolgens gaat het helemaal mis in Renate Dorresteins zedenschets De leesclub (2010), zoals het een Dorrestein betaamt. De Wit overleeft de trip niet, en de vrouwen staan voor het gerecht. Maar eigenlijk doet de plot er weinig toe. Centraal in De leesclub staat namelijk de dynamiek tussen de zeven vriendinnen en hun liefde voor literatuur. Want Dorrestein schreef dit boek ook, zei ze meermaals in interviews, als eerbetoon aan al die leesclubvrouwen die ze al 25 jaar lang in zaaltjes door het hele land sprak. Die liefde voor literatuur zie je, ondanks ons jachtige leven, steeds meer om je heen. Alleen Nederland telt al drie- tot vijfduizend boekenclubs, waarvan overigens 80 procent volledig uit vrouwen bestaat. Tel de vrienden eens die regelmatig deze of gene avond ‘heilig’ verklaren, omdat ze willen praten
over het pessimistisch realisme in John Williams’ Stoner of weer eens willen nagaan waarom Flauberts Madame Bovary nog altijd actueel is. Naast de ‘ouderwetse’ clubs, waarbij vrienden, kennissen of collega’s samenkomen om een gelezen roman te bespreken, komen er steeds vaker ook digitale clubs, geïnitieerd door boekenliefhebbers, universiteiten, uitgevers, literaire podia – en tijdschriften. Wie wil, kan aanhaken en leest (moderne) klassiekers, Nobelprijs winnaars, Pulitzer Prizewinnaars, Orange Prizewinnaars, of simpelweg het oeuvre van een vrouw, zoals de Hannah Arendt Leesclub van journalisten Persis Bekkering en Simone van Saarloos. Bij Opzij geloven we heilig in de kracht (en macht) van een goed boek. Omdat we onze lezers met nog meer klem willen wijzen op boeken (romans én non-fictie) die wij, om uiteenlopende maar moverende redenen, de moeite waard vinden, is er vanaf nu ook een Opzij Boekenclub. En die is ook leuk voor niet-Opzij-lezers, maar dit terzijde.
Bij Opzij geloven we heilig in de kracht (en macht) van een goed boek
Wat gaan we doen? Zesmaal per jaar kiezen we een titel uit die aan onze kwaliteitseisen voldoet. We kondigen dit nieuwe Opzij-Boekenclubboek tijdig aan in onze boekenbijlage. Die introductie voorzien we van leestips: let op
boek 1
Lees mee: De keizerin, Jung Chang eizerin-weduwe Cixi was misschien ooit de machtigste vrouw in China, maar voordat ik De keizerin van Jung Chang onder ogen kreeg, had ik niet van haar gehoord. Cixi leidde 47 jaar lang onofficieel de Manchu Qing Dynasty, van 1861 tot aan haar dood in 1908. Cixi werd niet met een gouden lepel in haar mond geboren. Ze werd al jong een van keizer Xianfengs concubines. Als hij sterft, grijpt ze de macht. Chang brak in 1992 internationaal door met haar debuut Wilde zwanen. Het is het autobiografische verhaal van Chang zelf, haar moeder en haar grootmoeder: drie generaties vrouwen die opgroeiden in het China van de twintigste eeuw. Wat Wilde zwanen zo’n buitengewoon sterk boek maakt, is dat Chang op overtuigende wijze de
personage X, welke rol speelt de stad Y in deze roman, met welk idee is de auteur aan dit boek begonnen? Vervolgens publiceren we in de weken daarna op onze site (www.opzij.nl/ boekenclub) een recensie van het bewuste boek. Ons eerste boek is De keizerin van Jung Chang, de Chinese auteur die doorbrak met Wilde zwanen (zie kader voor meer informatie). Op deze biografie kun je als lezer straks ook online reageren, of met andere lezers in discussie gaan. De sterkste reacties zullen we meenemen in de boekenbijlage van de volgende Opzij. Verder zullen we zo veel mogelijk bijzondere acties op touw zetten rond het Boekenclubboek: commentaar van de auteur zelf, een interview, een chatsessie. En dan even praktisch: de titel in kwestie zal via onze site (www.opzij. nl/boekenclub) te koop zijn. Ook is het in de toekomst mogelijk een abonnement-plus (een abonnement inclusief de Opzij-Boekenclubboeken) te nemen, of je huidige normale abonnement uit te breiden tot een abonnement-plus. Zo. En dan gaan we nu lezen in Jung Chang, en ons laten verheffen. We hopen jullie snel terug te zien op onze site, ‘een ervaring rijker’ – om met Oprah te spreken, koningin in het Rijk der Boekenclubs.
Discussieer mee in de Opz ij Boek enclub
verhalen van deze drie vrouwen vertelt, maar hen ook gebruikt om de turbulente geschiedenis van haar geboorteland vast te leggen, in dit geval het China van de culturele Revolutie, van Mao en de Grote Sprong Voorwaarts. Datzelfde doet ze in De keizerin: aan de hand van Cixi’s verhaal toont Chang hoe Cixi het China van de negentiende eeuw weet om te vormen tot een moderne mogendheid. Hoe ze dat doet, welke offers ze daarvoor moet brengen en welke streken ze ervoor uithaalt, kun je lezen in De keizerin.
K
De keizerin is met € 3 korting en zonder verzendkosten speciaal voor Opzij-lezers verkrijgbaar via opzij.nl/boekenclub OPZIJ • DECEMBER 2013
71
serie
tekst Daphne van Paassen beeld Károly Effenberger
Bram
Bakker over vrouwen
Het enfant terrible van de psychiatrie zou nooit een affaire met een patiënt kunnen hebben: hij houdt van sterke vrouwen tegen wie hij op kan kijken. Welke vrouwen beïnvloedden Nederlands bekendste psychiater Bram Bakker (50), die onlangs het boek Blijf beter! publiceerde?
OPZIJ • DECEMBER 2013
81