Opzij februari 2013 by Opzij Redactie

Feministisch maandblad nr. 2 februari 2013 41ste jaargang prijs ¤ 5,25

Nieuwe armoede Vrouwelijke ondernemers leven op de rand van een vulkaan Obama’s vrouwen Veel invloed en politiek geslepen

40 jaar

Gelukkig in een ander lichaam Suze werd Spencer Verboden te lijnen (Wat nu?)

‘Ik geef de stemlozen een stem’

Nazmiye Oral En: de dagboeken van drie nieuwe Kamerleden - Vera Bergkamp, Désirée Bonis en Mona Keijzer

blz.

Schrijfster en actrice Nazmiye Oral in acht monologen

blz.

Dagboek van drie nieuwe Kamerleden: ‘Het lijkt hier wel een doolhof’ blz.

Vastberaden, invloedrijk en politiek geslepen: Obama’s vrouwen De verhalen van Opzij blz. 20 Nazmiye Oral geeft mensen die niet gehoord worden een stem blz. 27 Nieuw in de Kamer: Vera Bergkamp, Désirée Bonis en Mona Keijzer blz. 34 Nooit meer lijnen en calorieën tellen blz. 38 De vrouwen rond Obama blz. 44 Zzp’ers zijn de nieuwe armen blz. 50 Waarom een vrouw een man wil worden (en andersom) blz. 57 Michelle de Ruyter bestaat, plus nog duizend andere geschiedsheldinnen blz. 81 Man over vrouwen: Ilja Gort

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

blz.

FEBRUARI

Steeds meer vrouwelijke zzp’ers gaan sappelend door het leven blz.

57 1001 vrouwelijke geschiedenishelden en hun adoptiemoeders blz.

50 Cisca en Spencer: eindelijk senang in het juiste lichaam De wereld van Opzij blz. 7 Nieuws en opinie blz. 12 Vogelvrij in India blz. 18 De Kweekvijver

De columns van Opzij blz. 4 Voorwoord – Margriet van der Linden blz. 11 Cor Vos blz. 14 F-side blz. 43 Claudia de Breij blz. 66 Inez Weski

De boeken & cultuur van Opzij blz. 68 Wie was Pocahontas? blz. 74 Jonge vrouwen kunnen leven van hun dichtkunst

Service etc. van Opzij blz. 16 en 26 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees blz. 83 Colofon FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

voorwoord i

Door haar keus te stoppen met werken was ‘de balans in het gezin hersteld’

een voorvechtster in de geest van Aletta Jacobs, de arts en feministe van de eerste golf. Prachtige kandidaten, in het bijzonder ook jonge vrouwen die hun nek uitsteken, zich inzetten om kleine en grote veranderingen in het leven van andere vrouwen te bewerkstelligen. Tussen alle inzendingen trof ik een brief van een 30-jarige vrouw die schreef dat ze was gestopt met werken om zich fulltime te kunnen wijden aan haar gezin met jonge kinderen (‘Ik ben huisvrouw’). Een keus, zo schreef ze, waarmee de balans in het gezin was hersteld. Vooruitlopend op de kritiek eindigde zij haar pleidooi met de woorden dat voor haar emancipatie – ‘een sterke positie van vrouwen’ – stond voor keuzevrijheid, ongeacht de keus. Maar waar kiezen vrouwen dan voor, wat is dan die ‘sterke positie’? Toch niet de financieel kwetsbare, opgebouwd uit onbetaald werk (huishouden, de eenzijdige zorg voor kinderen)? Ik vind ook niet dat hier een emancipatoire werking van uitgaat, laat staan dat het de grote maatschappelijke en economische vraagstukken waarvoor wij nu staan een stap verder brengt. Waarmee ik terug ben bij de opgeworpen blokkades van een ik-gerichte emancipatie. Ik heb de laatste weken tientallen mails gekregen van vrouwen en mannen die hierover met ons mee willen denken. En: waarom was het toch de vróúw die vond dat zij de balans thuis moest herstellen door te stoppen met werken?

Margriet van der Linden

www.twitter.com/ mrsvanderlinden

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

P.S. Bij de Oeso had Aart-Jan de Geus tot voor kort een hoge positie. Je weet wel, de oudminister die in 2003 zei dat de emancipatie was voltooid. Ik vind dat zó geestig, als het niet zo triest was.

A NNE R EI NK E

Hoofdredacteur Opzij

BEELD

n de decembereditie van Opzij schreef ik een essay over ‘feMEnisme’ ofwel: hoe een ik-gerichte emancipatie een brede vooruitgang blokkeert. In het tv-programma Buitenhof van 23 december mocht ik dit komen toelichten. Aanleiding voor de uitnodiging was een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) over verschillen tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. Daarin stond dat Nederlandse vrouwen meer zouden moeten werken; dat voorkomt op langere termijn een tekort aan arbeidskrachten, maar belangrijker voor vrouwen persoonlijk: ze lopen zo niet het risico in armoede te vervallen. De keuze voor werken in deeltijd, een verkorte loopbaan en een lager inkomen leidt ook nog eens tot een laag pensioen. Om een idee te geven: het gemiddelde pensioen van de Nederlandse vrouw is ongeveer de helft van wat de Nederlandse man krijgt. In weinig Oeso-lidstaten is die kloof zo groot. Breaking news was het bepaald niet. Het rapport bevestigde wat al veel langer bekend is, maar waar kennelijk geen beweging in zit. Mijn punt dat dankzij het feMEnisme de vooruitgang stagneert, sloot daarop aan. De discussie over dit cruciale onderwerp ging uiteraard gepaard met opmerkingen die dat punt helaas bevestigden: mogen vrouwen het alsjeblieft zelf uitmaken, daar was de emancipatie toch goed voor? De krappe deeltijdbaan, de kans op armoede na een scheiding, het magere pensioen? En in breder verband: dat dit alles te maken heeft met een tekort aan vrouwen op beslissingsniveau? Natuurlijk, dat is een eigen keuze! Maar met emancipatie heeft het bar weinig te maken. De verdeeldheid, ik noem het een blokkade, zit diep, zo niet muurvast. Onlangs nam ik plaats in een jury, die uit een dertigtal kanshebbers een shortlist samenstelt en uiteindelijk een winnaar aanwijst van een belangwekkende emancipatieprijs. Die winnaar mag zich een jaar lang ‘Aletta van Nu’ noemen –

Bye Hillary

Van aangeschoten wild tot op het schild gehesen politica. Hillary Clinton, de vrouw die vijf jaar geleden nog gruwelend werd uitgemaakt voor ijskonijn, bevindt zich op het hoogtepunt van haar populariteit. En nu stopt ze. Ze neemt afscheid als minister van buitenlandse zaken, een post waarvoor ze in vijf jaar tijd 112 landen bezocht, waarmee ze de meest bereisde BuZa-minister ooit is. En hoewel verre reizen er voorlopig niet in zitten – Clinton werd eind december geveld door een bloedprop in haar hoofd, waarna de specialisten haar maanden het rustiger aan te doen – houden doorgewinterde Clintonfans hoop op een terugkeer. Maar dan een échte, in 2016, als eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Haar werknemers gaven haar na haar ziekbed in elk geval een staande ovatie. En een footballhelm, een knipoog naar de val die ze maakte door de bloedprop. Ze nam ‘m met brede grijns in ontvangst. En ging toen direct weer aan het werk. Zie ook het artikel Obama’s vrouwen op pagina 38

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

Vogelvrij Stap nooit in een volle bus FGQ@A Â&#x203A; =<9IL8I@ )'(*

DAGBOEKEN

beeld Károly Effenberger

‘Wow, ik ben volksvertegenwoordiger!’ Een nieuw jaar, een nieuw kabinet, en dus ook: nieuwe Kamerleden. Het kabinet-Rutte II telt er liefst 51. Voor Opzij hielden drie van hen een dagboek bij. Over verliezen, winnen, het eerste debat en de weg kwijtraken in de doolhof van het Tweede Kamergebouw.

Désirée Bonis

Vera Bergkamp

‘Als ik de spanning van een live tv-debat aankan, kan ik alles aan’

‘Donderdag 20 september: de beëdiging. Onwennig neem ik plaats op het mij toegewezen blauwe stoeltje’

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

Mona Keijzer

‘Vandaag kan ik voor het eerst sinds weken weer rennen. Een rondje door de polder: onvoorstelbaar fijn’

INTERVIEW

tekst Daphne van Paassen beeld Teska Overbeeke

NAZMIYE ORAL ‘Ik wist: ik moet hier weg, de wereld in’

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

ACHTERGROND

tekst Maaike Schoon beeld Tammo Schuringa

Nooit meer lijnen We weten steeds meer over wat we wel en niet moeten eten, voor zover de onderzoeken elkaar niet tegenspreken dan. Maar toch worden we steeds dikker. Over waarom calorieën tellen slecht is, niet alle koolhydraten de duivel zijn en we nooit meer zouden moeten diëten.

et een artikel in de Volkskrant onder de kop ‘Van volkorenbrood worden we alleen maar dikker’ wist één opportunistische bakker een paar maanden geleden de gemoederen flink te beroeren. Hij had het over dikmakende koolhydraten die in volkorenbrood zouden zitten, over ‘de glykemische index’, over de volkorenmaffia die ons aan het brood zou willen houden. ‘Volkoren is voor varkens. De subtiele aroma’s van tarwe komen alleen in een goed witbrood naar boven. Mooi, crèmewit stokbrood om door de vinaigrette van de salade te halen.’ Zolang we volkorenbrood eten, blijft het buikje. Aldus de bakker, de brave consument met een lunchtrommel vol volkorenroggespeltbonkjes onder de arm in verwarring achterlatend. Die verwarring was exemplarisch. Het artikel raakte aan een aantal moderne voedselangsten: de gedachte dat koolhydraten dik maken, dat de bloedsuikerspiegel enorme invloed heeft op ons overgewicht en dat we zelfs het Voedingscentrum (de ‘volkorenmaffia’) niet meer kunnen vertrouwen. FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

Maar de verwarring ging verder. In een tijd dat het ene wetenschappelijke voedselonderzoek na het andere op nu.nl verschijnt – niet zelden elkaar tegensprekend –, de ene na de andere pseudowetenschappelijke goeroe opstaat met alwéér een nieuwe boodschap, weten wij het ook niet meer; misschien heeft die bakker wel gelijk (dat had hij niet, maar toch). Dit alles terwijl we almaar dikker worden – de teller staat op zes miljoen Nederlanders met overgewicht. Vermoedelijk hetzelfde aantal is eeuwig op dieet en probeert zich al calorieëntellend een weg te banen door de overtollige kilo’s.

aar dat, calorieën bijhouden, is juist deel van het probleem. Volgens Annemarie Mol, winnaar van de Spinozapremie wegens haar baanbrekende werk als ‘antropologe van het lichaam’, is onze relatie met eten gaandeweg verstoord geraakt. Kennis over voedsel en een gezonde maaltijd berustte vroeger bij huisvrouwen, maar werd gezien als ‘niet gewichtig’ – net als de functie van huisvrouw zelf, niet geheel toevallig. Die ‘niet gewichtige kennis’ maakte plaats voor het tellen van calorieën, het lichaam werd een ‘machine’ die ‘brandstof ’ nodig heeft. In ‘De tragiek van de kilocalorie’ schrijft ze: ‘Hoe aansprekend de analogie ook mag zijn, het lichaam is geen verbrandingsmotor die alle mogelijke brandstof op eenzelfde manier verbrandt. Verschillende voedingsstoffen worden door lichamen verwerkt in verschillende biochemische processen. (...) Zo nemen lichamen uit gekookt eten veel meer energie op dan uit datzelfde eten in rauwe toestand.’

ZUMA PRESS/SUNSHINE

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

ACHTERGROND

tekst Maaike Schoon

Vastberaden, invloedrijk en politiek geslepen

OBAMA’S VROUWEN FGQ@A =<9IL8I@

TREND

tekst Larissa Pans beeld Anneke Hymmen

FGQ@A Â&#x203A; =<9IL8I@ )'(*

ARME eigen baas

Ze zijn de nieuwe armen: zelfstandigen die zo weinig werk hebben dat ze nog maar nét (of niet meer) rondkomen. Hun aantal groeit en het zijn vaker vrouwelijke ondernemers die sappelend door het leven gaan. ‘Zzp’ers worden aan alle kanten uitgeknepen en als buffer gebruikt voor de crisis.’

r zijn dagen dat freelance videoeditor Ulrike Mischke (49) nog geen 30 euro op haar rekening heeft staan. Dan moet de hypotheek er nog af en komen er verjaardagen aan. ‘Het gaat tot nu toe steeds nog net op tijd goed. Gek genoeg komt er altijd wel weer een klus en red ik het weer net.’ Mischke is gescheiden en woont met haar drie dochters van 17, 15 en 12 jaar in Haarlem. Sinds 2007 is ze freelancer

FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

â&#x20AC;&#x2DC;Een vrouw in mannenkleren is modieus, een man in vrouwenkleren een viezerikâ&#x20AC;&#x2122;

ACHTERGROND

tekst Anne Elzinga beeld Frank Ruiter

EINDELIJK IN HET

JUISTE LIJF FGQ@A =<9IL8I@ )'(*

INTERVIEWS

tekst Daphne van Paassen, Larissa Pans, Maaike Schoon

VROUWEN uit duizenden In de geschiedenisboeken zie je ze maar weinig, vrouwen. Waarom kennen we geen vrouwelijke Van Gogh, geen Michelle de Ruyter? Omdat mannen de geschiedenis schreven? Reden voor historica Els Kloek om te tonen dat ze er wél zijn. Met behulp van crowdfunding (adopteer een historische vrouw), engelengeduld en doorzettingsvermogen wist ze er honderden te verzamelen in een ruim 1500 pagina’s tellend naslagwerk dat binnenkort uitkomt: 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis. Opzij sprak vier donateurs die ieder een van deze ‘beroemde, beruchte, opmerkelijke, geliefde, slechte, spraakmakende en invloedrijke’ heldinnen hebben geadopteerd. Lees over een betrokken politica, een vergeten schrijfster, een baanbrekende fotografe en een landreddende vechtjas. ‘Ik heb Kenau altijd al een geweldig wijf gevonden.’ FGQ@A =<9IL8I@ )'(*