Feministisch maandblad nr. 3 maart 2014 42ste jaargang prijs ¤ 5,25
wereld nummer Amerika Beyoncés booty-feminisme werkt Scandinavië Filosoof Stine Jensen ‘ Die gelijkheid ontroerde me echt’ Zuid-Korea Eén op de vijf gaat onder het mes voor een westerse look Rusland Gay gezin vlucht voor Poetin Qatar Vrouwen moeten aan het werk, vindt de emir
+geluk
is overschat
Beteken iets voor een ander En ook verhalen uit: Marokko • Afrika • Nederland • Oekraïne • Spanje • Groot-Brittannië • Indonesïe
essay
J. WAtsON / ANP
Elk jaar dansen op 14 februari duizenden vrouwen over de hele wereld (op de foto: in Washington) als protest tegen geweld tegen vrouwen. Het event – One Billion Rising – wordt georganiseerd door The National Organization for Women
16
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
Vrouwen wereldwijd
Op zOek naar de lichtpuntjes
20
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
verenigde staten
Bootylicious feministisch Beyoncé verraste onlangs vriend en vijand met haar ‘feministisch manifest’. Niet echt geloofwaardig, vinden sommige critici. Want hoezo pleit een vrouw die in een string over het podium huppelt nou ineens voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen?
RobeRt GauthieR / hh
tekst sarah sluimer
W
e zien Beyoncé in een geruite houthakkersblouse en een piepklein spijkerbroekje. Haar ogen spuwen vuur en fel kijkt ze de camera in. ‘Bow down, bitches. Bow down,’ zingschreeuwt ze. Dan komt de beroemde Nigeriaanse schrijver en feminist Chimamanda Ngozi Adichie in beeld. ‘We teach girls to shrink themselves, to make themselves smaller,’ begint ze. En vertelt een overtuigend verhaal over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Na haar woorden schuift in witte letters het woord ‘Feminism’ in beeld. Ziehier: de nieuwe clip van Beyoncé bij het nummer ***Flawless. Naast dit statement verscheen op het feministische Amerikaanse platform The Shriver Report onlangs een essay van Beyoncé, getiteld ‘Gender Equality is a Myth!’, waarin ze voor gelijkwaardigheid op de arbeidsmarkt voor mannen en vrouwen pleit en stelt dat een betere toekomst al bij de opvoeding begint: ‘We moeten onze jongetjes de regels van gelijkwaardigheid en respect leren, zodat ze gendergelijkwaardigheid als een natuurlijke manier van leven leren zien. En we moeten onze meisjes leren dat ze zover kunnen komen als voor mensen maar mogelijk is.’ En Beyoncé stond op de cover van Ms. Magazine, het oudste feministische
tijdschrift van Amerika, dat uitdagend kopte: ‘Beyoncé’s Fierce Feminism’. Woedend buitelden feministen over elkaar heen, in Amerika en daarbuiten. Hè, wat krijgen we nou? Hoe kan een vrouw die voor een groot deel leeft van het gegeven dat de hele wereld haar curves blind kan uittekenen nu voor gelijkwaardigheid pleiten? Kan dat wel: je concertreeks de Mrs. Carter Show World Tour noemen (ze is getrouwd met Shawn ‘Jay-Z’ Carter) en tegelijkertijd een nieuw boegbeeld zijn van onafhankelijkheid en kracht voor de vrouwen en meisjes over de hele wereld? Je kontje schudden en tegelijkertijd de barricades op voor vrouwenrechten: dat zorgt voor onrust onder vrouwen. Leert Beyoncé jonge meisjes niet dat het toegestaan is om je lichaam te verkopen in ruil voor succes?
Met je koNtje schuddeN éN de feMiNistische barricades op: dat zorgt voor oNrust
E
n toch is Beyoncé, ook met haar immense collectie strings, een zeer interessant en actueel voorbeeld van een Amerikaanse vorm van powerfeminisme waarin succes en macht belangrijke elementen vormen. Tot voor kort leek Beyoncé het zelf allemaal nog niet zo zeker te weten. Zo vond ze vorig jaar in de Britse Vogue nog dat ‘het woord feminisme wel erg extreem kan zijn’. Inmiddels heeft ze de term als geuzennaam omarmd. En zij niet alleen. Popzangeressen Miley Cyrus en Lily Allen sloten zich bij haar aan. Miley Cyrus door te claimen dat ze een feminist is, omdat ze in haar eigen woorden ‘aanwezig,
21
Gay & moeder in moskou ‘DIt was nIet meer grappIg’ De Russisch-Amerikaanse journalist Masha Gessen woonde in Moskou met haar vriendin en drie kinderen. Dacht ze eerst nog dat het wel los zou lopen met die antihomowetgeving in Rusland, al snel werd duidelijk dat dat niet het geval was. ‘Zouden ze proberen mijn oudste zoon bij me weg te halen?’ tekst masha gessen
D
e eerste keer dat ik hoorde over de wetgeving die ‘homoseksuele propaganda’ wilde verbieden, dacht ik nog dat het grappig was. Curieus. Ik dacht aan de laatste keer dat iemand deze woorden serieus had gebruikt. Ik was toen een kind en mijn vriendin was nog niet eens geboren. Wat ze ook bedoelden toen ze wetten instelden tegen ‘homoseksuele propaganda’ in stadjes zoals Rjazan of Kostromo, het kon toch gewoon niets te maken hebben met de werkelijkheid, mijzelf of het nu. Dat was twee jaar geleden.
E
en vriend schudde me wakker met een Facebookbericht. Hij maakte zich zorgen over welke gevolgen deze nieuwe wet zou hebben voor mij en andere LHBT’ers (Lesbisch, Homo-, Bi- en Transseksueel) die een gezin hebben. Dit was genoeg om mijn voorstellingsvermogen in werking te zetten. Wat ze nou ook precies bedoelden met ‘homoseksuele propaganda’, ik had me er vast ‘schuldig’ aan gemaakt. Ik had twee kinderen en een derde op komst (mijn vriendin was zwanger), dus ik had het waarschijnlijk ook nog eens
30
in de aanwezigheid van minderjarigen gedaan. Dit zou betekenen dat de wetten op mij van toepassing zouden kunnen zijn. Eerst zou ik worden gedaagd en beboet voor administratieve delicten. Vervolgens, het was onvermijdelijk, zouden overheidsinstanties erbij betrokken worden, en misschien zelfs mijn familie uit elkaar halen. Door die gedachtes ging ik de wetgeving lezen, die inmiddels al van kracht was in tien steden en op het punt stond om als wet te worden aangenomen in Sint-Petersburg, de op een na grootste stad in het land. Wat ik las: homoseksuele propaganda werd gedefinieerd als ‘de doelbewuste en nietgecontroleerde verstrekking van informatie, die de gezondheid – geestelijk of lichamelijk – van een minderjarige
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
o. klinov / hh
rusland
Masha Gessen met haar dochter Yael
kan schaden, met inbegrip van de onjuiste indruk dat traditionele en niet-traditionele huwelijksrelaties sociaal gelijkwaardig zijn.’ Rusland kent veel armzalig geschreven wetten en regels die in tegenspraak zijn met de eigen grondwet, maar deze was anders. Net als andere hedendaagse wetten, is deze zo vaag geformuleerd dat hij aanmoedigt tot corruptie en afpersing (de boetes voor ‘homoseksuele propaganda’ zijn ongelooflijk) en bovendien selectieve handhaving onvermijdelijk maakt. Maar hij doet ook iets dat nog nooit eerder in Russische wetgeving is gedaan: hij verankert een tweedeklas staatsburgerschap voor LHBT’ers. Ga maar eens na: deze wet maakt het tot een misdrijf om sociale gelijkwaardigheid te claimen.
S
int-Petersburg nam de wet in maart 2012 aan. Ik vond het niet langer grappig. Ik kreeg zelfs geen lucht meer toen ik op het nieuws zag dat de wet op federaal niveau werd ingediend. Mijn vriendin had net onze baby gekregen en dit betekende, onder andere, dat we onze autootjes moes-
OPZIJ I NR. 03 I 2014
ten verkopen en moesten vervangen door iets dat drie kinderen en ook nog een kinderwagen kon vervoeren. Ik vroeg haar: ‘Gaan we dit proberen, of moeten we gewoon het land verlaten?’ We besloten dat we het maar zouden proberen. We zijn vechters, we geven niet op. Dus nam ik het initiatief tot de rozedriehoekcampagne. Ik werkte mee aan een item voor TV Rain, een onafhankelijke televisiezender en website, en nam een video op waarin ik foto’s van mijn gezin liet zien en uitlegde hoe de nieuwe wet het tot een misdaad maakte om te zeggen dat mijn gezin gelijk was aan andere gezinnen. Ik vertelde over de geschiedenis van de roze driehoek. (Deze werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als het herkenningsteken voor homosek-
MIJN vRIeNdIN eN Ik beslOteN te blIJveN. We ZIJN vechteRs, We geveN NIet OP
31
zuid-korea
Beauty recovery room nr. 02 Leeftijd: 26 Ingreep: armliposuctie en een neuscorrectie
36
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
Voor eeuwig een lach op Je geZicht Zuid-Korea is het land van de plastische chirurgie, met een cultuur geobsedeerd door schoonheid. Voor de felbegeerde ronde ogen en soepele kaaklijn betalen vrouwen een hoge prijs. Fotograaf Ji Yeo bracht het leed in de verkoeverkamer in beeld. tekst claire coumans beeld ji yeo
OPZIJ I NR. 03 I 2014
37
MEEBOUWEN AAN DE TOEKOMST VAN
Qatar
42
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
midden-oosten
D
In de orthodox-islamitische golfstaat Qatar riep de emir de arbeidsparticipatie van vrouwen uit tot speerpunt. De Nederlandse Daniëlle Duttenhofer en Elsbeth Blekkenhorst zagen een gat in de markt en richtten er een headhuntersbureau op voor vrouwen. TEKST SANNE VAN KEMPEN OPZIJ I NR. 03 I 2014
e jonge Sara Ali Al-Maraghi draagt een zwarte hijab. Haar ogen en haar wenkbrauwen zijn zwaar opgemaakt. Ze zegt in een reclameclipje dat ze piping engineer is en dat ze gestudeerd heeft aan de Qatar University. Bij haar werkgever, oliegigant Maersk, zo vertelt ze, ‘voelt ze zich ondersteund in haar carrière en ontwikkeling’. Ze heeft haar plek daar helemaal gevonden. De boodschap is duidelijk: ‘Dat wil jij toch ook?’ Al-Maraghi is een van de vier gezichten van een reclamecampagne van Maersk Oil. En dat is opvallend. Enkele jaren geleden was het nog ondenkbaar dat een vrouw in een commercial te zien was. In het orthodox-islamitische Qatar gaan vrouwen gesluierd over straat, is polygamie legaal, gearrangeerde huwelijken aan de orde van de dag en wegen vrouwelijke getuigenissen in de rechtbank maar half zo zwaar als die van mannen. Vrouwelijke sporters mochten tot 2012 nog niet deelnemen aan de Olympische Spelen. Toch besloot de vorige emir in 2011 dat arbeidsparticipatie van vrouwen een pijler moest worden voor de toekomst, zo blijkt uit de Qatar National Vision 2013. Zo sommeerde hij bijvoorbeeld werkgevers specifiek meer vrouwen aan te trekken. De Britse Victoria Scott, redacteur bij Doha News sinds ze haar man vijf jaar geleden naar Qatar volgde, weet waarom: er werken simpelweg te weinig Qatarezen in hun eigen land. ‘De regering moedigt bedrijven aan meer Qatarese werknemers aan te nemen.’ 94 procent van de beroepsbevolking in Qatar is arbeidsmigrant – denk aan de bouwvakkers van de stadions voor het WK voetbal in 2022, de huishoudelijke hulpen voor de schatrijke Qatarese families en de vele expats. In Qatar studeert 31 procent van de vrouwen. Volgens Scott bleef die poel van slimme maar thuiszittende vrouwen grotendeels onbenut. Daar was de laatste jaren wel al verandering in gekomen. Al in 2011 sprak de overheid de verwachting uit dat in 2016 42 procent van de vrouwen zou werken – wat een groei van 6 procent zou betekenen ver-
43
56
NR. 03 I 2014 I OPZIJ
psychologie
Leven In
het nu Daar verbeter je de wereld niet mee
Gelukkig zijn – dat is ‘what makes us tick’ volgens media, psychologen en politici. Maar onze jacht op geluk maakt ons vooral egocentrisch en passief. Nieuw onderzoek wijst uit dat mensen een diepere bevrediging vinden in het streven naar een betekenisvol leven. En nee, dat is niet altijd alleen maar ‘leuk’. tekst daphne van paassen beeld sr. garcÍa
OPZIJ I NR. 03 I 2014
T
Toen de Amerikaanse ontwerper Candy Chang (25) in 2011 een vriendin, die als een moeder voor haar was, had verloren aan een ernstige leverziekte, hield ze zich na een periode van verdriet en rouw intenser bezig met de vraag wat ze met haar leven wilde. De nabijheid van de dood had haar wakker geschud en een denkproces in gang gezet, haar leven zelfs in zekere zin richting gegeven. En dat wilde ze anderen ook laten ervaren. Ze wilde hen eveneens ‘laten reflecteren op wat het leven betekenis geeft’. In haar woonplaats New Orleans kalkte ze met zwarte schoolbordverf over de graffiti op een leegstaand huis, spoot er met een mal de beginregel op: Before I die, I want to ......... en plaatste er een bakje met krijtjes naast. Wat bedoeld was als een lokaal project, groeide uit tot een wereldwijd kunstproject van meer dan 400 muren in ruim 60 landen (tot en met de stadsbibliotheek van Oss). Voor ze sterven, willen mensen een roman hebben gepubliceerd; het leven van ten minste één kind hebben verbeterd; het land van hun voorouders hebben bezocht; ze willen herinnerd worden. Bijna nergens staat: ‘lekker genieten’ of ‘tevreden zijn’.
57
ZIN IN MEER? NEEM DAN NU EEN ABONNEMENT
Verruim je blik met Opzij