MARGOT JANSE van serveerster tot topchef DE FABEL van de lipglossmoslima
SINGLE LIFE HOE OVERLEEF JE TUSSEN DE GEZINNEN? NR .4 • 2 0 1 5 • 4 3s te JA A RGA NG • € 5,75
FE MINISTISCH MAAN D B LAD
Presentator Sofie van den Enk
‘Ik voelde me verraden door het moederschap’
O4 Inhoud
OPZIJ I NR. 4 I 2015
82
70
28
16
SAMENLEVING
WERK
PERSOONLIJK
06
Uitgelicht Jong geleerd...
50
09
Say what? Kom maar op met de duct tape
16 Interview Sofie van den Enk ‘Ik vond het doodeng om me zo
10
De wereld in elf nieuwtjes
13 De maand van Marli Huijer, Denker des Vaderlands
22
Doorgeprikt De fabel van de lipglossmoslima 46 De baan gaat eraan
Zorgen voor een ander gaat voor werk
28
DOSSIER SINGLES Single life
Hoe houden singles zich staande tussen de hoekstenen der samenleving? Schrikbeeld: alleen en hulpbehoevend
42 ‘Meid, je bent gewoon te kritisch’
De meest gehate opmerking op de snijtafel
uit te spreken en me te profileren als moeder’
52 Onze man is een vrouw
68 Altijd de verstandige
59 Personal Finance
74 Wat jij me leerde
60
76
Ambassadeurs in het Midden-Oosten Vrouw leert van man en andersom
36 Hokken in een hofje
The Elevator Pitch
Businessplan zoekt investeerder
V akvrouw
Hoe Margot Janse opklom van serveerster naar topchef
60
Het oudstedochtereffect onder de loep Twee generaties over de lessen uit het leven
Rollenspel
Vergeet niet wie je bent op sociale media. ‘Ik zat een beetje mee te mopperen op Twitter, maar ja, ik ben ook hoogleraar’
81 Hoe word je creatiever? En nog meer nuttige ideeën voor een beter leven
82 Man over vrouw: Teun van de Keuken
‘Mijn dochters voeden me nu op’
05 OPZIJ I NR. 4 I 2015
52
15
CULTUUR & MEDIA
COLUMNS
SERVICE
84 Debby Petter speelt solo over haar
03
Irene de Bel
15
Sheila Sitalsing
41,97 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees
27
Hasna el Maroudi
49
Asha ten Broeke
67
Sofie van den Enk
moeder: ‘Juist nu moet haar verhaal verteld’
90
Selah Sue
Het soulmeisje met het suikerspinhaar is terug
94
COVERBEELD NO CANDY HAAR & MAKE-UP MONIQUE BRINKHORST @ EE AGENCY VOOR ESTEE LAUDER EN MOROCCANOIL
Inspector Gadget
Slimme bh detecteert borstkanker
98 Colofon 98 Volgende maand
68 74
‘ Je kunt alles leren, als je maar kijkt en let op wat je verbindt in plaats van wat je scheidt’ 52
16
TEKST MAAIKE SCHOON BEELD NO CANDY
Interview
OPZIJ I NR. 4 I 2015
‘ Alles is geoorloofd bij het waarmaken van ambities’
Van den Enk Kolven in de jungle, amper drie maanden na de geboorte van haar dochter. Presentator Sofie van den Enk zoekt geregeld de grenzen van haar eigen kunnen op. Als nieuwe Opzij-columnist kan ze haar mening ventileren. ‘Op de vraag: hoe doe jij dat nou, een carrière en het moederschap? wil ik het antwoord horen. Want ik weet het niet.’
k
22
TEKST DAPHNE VAN PAASSEN BEELD HENK VAN DER LEEDEN/HH
Nieuws
D
e lipglossmoslima is niet meer uit het straatbeeld weg te denken, met haar stijlvolle make-up, haar lange, maar hippe kleding, gracieuze hakken en een grote zonnebril op de felgekleurde hoofddoek. In alles straalt ze uit dat ze deelneemt aan het mondaine leven én tegelijkertijd moslima is. Volgens Naema Tahir, die onlangs Gesluierde vrijheid publiceerde, is de moslima met hoofddoek dan ook geen zielig, onderdrukt hoopje mens, maar een zelfbewuste en geëmancipeerde vrouw. Juist vanwege haar sluier. ‘Veel moslima’s zien hun hoofddoek als verlengstuk van hun vrijheid,’ zegt de jurist telefonisch, terwijl ze op weg is naar een lezing. ‘De doek geeft ze de vrijheid om het huis uit te gaan, te studeren en te werken. De sluier vergroot hun actieradius, mobiliteit en kansen en brengt ze in contact met andere mensen, moslims en niet-moslims.’ Met hoofddoek kunnen ze zich redelijk vrij bewegen in het seculiere Nederlandse sociale leven, zonder van hun familie te vervreemden, of erger, met hen te moeten breken. De moderne moslima streeft namelijk naar een emancipatie die te verenigen valt met haar religieuze en culturele achtergrond. Door de sluier laat ze de buitenwereld zien dat ze een goede moslim is, dat ze te vertrouwen valt en dat ze
OPZIJ I NR. 4 I 2015
EEN SCHULDIG LAPJE STOF? De hoofddoek is de beste voorspeller voor moslimfundamentalisme, blijkt uit nieuw, grootschalig onderzoek. Ook verklaart de sluier waarom moslima’s minder vaak werk hebben.
afstand houdt tot mannen, ook al gaat ze met ze om. Geen speld tussen te krijgen, zou je zeggen. De verhalen van vrouwen die Tahir aan het woord laat over hun levens tussen twee totaal verschillende culturen, laten ruimte voor slechts één conclusie: de hoofddoek is juist een middel om te emanciperen. Daarmee leek een groot deel van de Nederlanders het de laatste tijd ook wel eens. De sluier leidde het afgelopen jaar nauwelijks tot heftige discussie. Zelfs de PVV, de partij van Geert Wilders die een paar jaar geleden nog een kopvoddentaks voorstelde, schrapte onlangs het verbod op hoofddoeken uit zijn regionale partijprogramma’s. Eind goed al goed. Ware het niet dat de cijfers uit nieuw onderzoek iets heel anders uitwijzen. Daaruit blijkt dat de hoofddoek helemaal niet tot meer emancipatie leidt; het is zelfs de beste voorspeller voor fundamentalistische opvattingen. Dat komt naar voren uit een analyse van hoogleraar sociologie Ruud Koopmans, van het Berlijnse Centrum voor Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek WZB. Voor Opzij analyseerde hij de data uit zijn grootschalige onderzoek onder negenduizend moslims van Turkse en Marokkaanse komaf en onder autochtonen in: België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk en Zweden.
De afgebeelde persoon komt niet in dit artikel voor
Mannen en vrouwen gaan te vrij met elkaar om Christenen: 43% • Fundamentalistische moslims: 77% (m/v) Niet-fundamentalisten: 69% (m) 63% (v)
Getrouwde vrouwen moeten buitenshuis een hoofddoek dragen Niet-fundamentalistische moslims: 21% (m/v) Fundamentalisten: 68% (m) en 61% (v)
23 OPZIJ I NR. 4 I 2015
28
TEKST DAPHNE VAN PAASSEN & MARLEEN LEUSSINK BEELD CSA PLASTOCK
Onderzoek
OPZIJ I NR. 4 I 2015
Het aantal singles neemt toe, maar Nederland verandert nauwelijks mee. Reden voor Opzij om single vrouwen te vragen: hoe geef je je leven vorm in een wereld die is ingericht op stellen?
29 OPZIJ I NR. 4 I 2015
36
TEKST MAARTJE DUIN BEELD MARK HORN
Reportage
VRIENDEN DIENSTEN
OPZIJ I NR. 4 I 2015
Vlnr: Kathelijn van den Hurk (33, single, office manager bij een financieel consultant), Laurine van de Wiel (40, single, marketing adviseur bij culturele instelling) en Marjolein Pleune (38, gescheiden, marketingmanager bij een boekenketen)
Behoeftig oud worden is voor veel alleenstaanden een schrikbeeld. Van de overheid is steeds minder hulp te verwachten, dus wie gaat later hun billen wassen? Steeds meer vriendengroepen grijpen terug op het aloude vrijstershofje. Dat heet anno 2015 anders: de minizorg-coöperatie.
T
ijd: de toekomst, de eerste helft van de eenentwintigste eeuw. Een wit landhuis in een lommerrijke omgeving in het midden van Nederland met perfect gemanicuurd gazon, een jonge tuinman met een gebeeldhouwd lichaam, een huis-aanhuis-service die ’s ochtends TenaLady en medicijnen bezorgt. Hier wonen vier bejaarde dames in goede harmonie. Hun mannen verdwenen uit hun leven door ziekte, dood of scheiding. En dus besloten de vriendinnen: wij zorgen voor elkaar. Dit is niet de echte wereld, het is een film, en een karikaturale bovendien. Maar als toekomstfantasie sluit Linda de Mols Gooische Vrouwen 2 goed aan bij de tijdgeest. ‘Als ik de Staatsloterij zou winnen,
zou ik investeren in woonruimte waar mijn vrienden en familie bij elkaar kunnen wonen,’ zegt Laurine van de Wiel (40). Met haar vriendinnen Marjolein Pleune (38) en Kathelijn van den Hurk (33) bespreekt ze de film bij een glas wijn. ‘Liefst een hoeve, zo’n carré. Met elk een eigen voordeur, zodat je elkaar ook een tijdje kunt ontlopen.’ ‘Als iemand een been breekt, zit je dicht bij elkaar,’ vult Marjolein aan. Geliefden zijn welkom, maar de basis blijft met vrienden. ‘Mijn huidige leven, geprojecteerd naar mijn 85ste,’ zegt Laurine, ‘dat lijkt me ideaal.’ Een ‘urban family’ noemen ze hun Amsterdamse vriendengroep, bestaande uit twee stellen en zeven single vrouwen. Ze whatsappen dagelijks, eten vaak samen en gaan samen op vakantie – laatst nog een
De laatste keer dat ik ziek was… ‘… had ik een hersenontsteking en werd ik geholpen door vriendinnen. Eenmaal beter had ik wel sterk het gevoel: ik moet iets terugdoen.’ (Kathelijn)
‘… hing een vriendin een banaan en een flesje jus aan de deur. Maar ik voelde me bezwaard.’ (Laurine)
‘Ik ben nooit ziek.’ (Marjolein)
37 OPZIJ I NR. 4 I 2015
52 Profiel
TEKST MAAIKE SCHOON BEELD WOUT JAN BALHUIZEN
‘ ONZE MAN’ IS EEN VROUW
Op de Nederlandse ambassades in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika bevolken vrouwen steeds vaker de hoogste rang. En dat biedt voordelen. ‘Wij spreken honderd procent van de bevolking, niet slechts de helft.’
Z
elf beginnen ze ietwat ongemakkelijk te lachen, als de vraag komt of het nou moeilijk is een vrouw te zijn in hun positie. En vooruit, voor deze keer willen ze het best nog eens benadrukken: nee, aan het werken als vrouwelijk ambassadeur in Noord-Afrika of het Midden-Oosten kleeft geen enkel nadeel. Zo hebben ze toegang tot 100 procent van de bevolking, zoals ze het formuleren, omdat ze zowel bij mannen aanschuiven als bij vrouwen. Bij de mannen, omdat hun functie van ambassadeur alle sekseverschillen overstijgt. Bij de vrouwen omdat ze, nou ja, óók vrouw zijn. Bovendien val je op in die zee van grijze pakken en dat helpt, óók in het behartigen van de belangen van zo’n klein land als Nederland. Sinds een paar jaar benoemt ons land relatief meer vrouwelijke diplomaten in
het Midden-Oosten en Noord-Afrika dan in Europa. Heeft te maken met beleid, zo stelde secretaris-generaal (en voormalig Machtigste Vrouw) Renée Jones Bos in de Volkskrant. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil het goede voorbeeld geven, met 30 procent ambassadrices op topposities in 2017. Qua topvrouwen thuis lukt dat vrij aardig, maar voor 30 procent ambassadeurs moet het ministerie nog even aan de bak. Op dit moment ligt het aantal vrouwen in den vreemde net onder de 25 procent. Naar het buitenland vertrekken doen ze overigens vaak mét echtgenoot en kind. Yvette van Eechoud woont bijvoorbeeld in Qatar met man en tienerzoon. Suzanne Blankharts man reisde haar achterna naar Sudan en dat was niet de eerste keer: hij werkt nog steeds regelmatig in Egypte, het land waar ze eerder gestationeerd was. Wat dat betreft is er het één en ander ver-
OPZIJ I NR. 4 I 2015
Nederland heeft 131 ambassadeurs en consul-generaals. Daarvan zijn er 32 vrouw. Dat is iets meer dan 24 procent.
Maria Neeltje Witteman werd in 1961 benoemd als permanent vertegenwoordiger bij de Raad van Europa. Zij was daarmee de eerste vrouwelijke Nederlandse ambassadeur.
53 OPZIJ I NR. 4 I 2015
60 Vakvrouw TEKST DAPHNE VAN PAASSEN BEELD JAN KEES STEENMAN
Topchefkok Margot Janse
‘ Ik wil niet kopiëren, ik wil mijn eigen handtekening zetten’
1987 Janse volgt het eerste jaar van de toneelschool in Maastricht, maar werd na een jaar te jong bevonden.
1989 Ze vertrekt met haar vriend op de bonnefooi naar Zimbabwe, waar ze werkt als serveerster en fotograaf.
61 OPZIJ I NR. 4 I 2015
Een diploma heeft ze niet, maar niemand betwist haar culinaire autoriteit. De Nederlandse Margot Janse is een sterrenkok van het zeldzame soort. Toen ze haar baan als serveerster verloor, dacht ze: het is nu of nooit. Nu is haar restaurant The Tasting Room in Zuid-Afrika één van de honderd beste van de wereld. ‘Hé, papa!’ roept topkok Margot Janse (45) terwijl ze met wijd open gespreide armen en een brede grijns op de chef van RIJKS, het nieuwe restaurant van het Rijksmuseum in Amsterdam, toestapt. Hij is net vader geworden en Janse, die hier als eerste gastchef kookt, neemt alle tijd om hem uit te horen. Ondertussen staan negen mannelijke koks om haar heen Afrikaanse vetkoeken te frituren, gevogelte uit te benen en een pasta te bereiden van buchu (een Zuid-Afrikaans kruid) waarin straks de risotto van gort, spelt en gierst zal garen. De sfeer in de keuken is opvallend relaxt, bijna joviaal. Niks autoritair geblaf. Janse gelooft heilig in de positieve opbouwende sfeer waarin ze zelf het vak heeft geleerd. De stemming is ook goed omdat de mannen het een eer vinden om met haar te werken, vertelt een van hen later. Ze is niet alleen sterrenkok in de buitencategorie van de zeldzame 3 procent vrouwen, die op dit niveau kookt, ze staat ook bekend als een non-conformistische creatief. Iemand die zich laat inspireren door inheemse specerijen en verhalen, en
door de Westkaapse keuken. Hetgeen direct blijkt als ze beschrijft hoe een nieuw gerecht ontstaat: soms met een idee, vertelt ze, soms met een ingrediënt of een verhaal. Want haar gerechten zijn nooit zomaar een gerecht. ‘Dan krijgen we bijvoorbeeld hele mooie eendjes binnen en denk ik: wat zullen we daar eens mee doen? We hebben een koeling waarin we het vlees zelf laten rijpen zodat we kunnen onderzoeken wanneer het op zijn lekkerst is. Bij drie weken waren de eenden bijna boter, zo zacht en vet. Ik dacht: we pakken ze in een korst van zout in, waarin ze als in een “Dutch oven” kunnen garen.’
76
TEKST DAPHNE VAN PAASSEN BEELD NICK DOLDING/GETTY
Psychologie
OPZIJ I NR. 4 I 2015
UITJE ROL GESCHOTEN Ontslagen vanwege een domme tweet – het gebeurde vorig jaar ruim driehonderd keer. Dat komt doordat mensen op sociale media beppen alsof ze in de beslotenheid van hun huiskamer zitten. En dan zijn ineens hun verschillende rollen in het gedrang. ‘Ik zat gewoon een beetje mee te mopperen op Twitter, maar ja, ik ben natuurlijk ook hoogleraar.’
en kassière bij Albert Heijn meldde zich ziek, maar op Facebook zei ze dat ze lekker ging shoppen. Een beveiliger op de Rotterdamse tram liet zich online ongebreideld racistisch uit over ebola-slachtoffers in Afrika. Een projectleider bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid twitterde afgelopen augustus: ‘ISIS heeft niets met Islam te maken. Is vooropgezet plan van zionisten die bewust Islam willen zwart maken.’ Ze konden alle drie na deze uitingen op sociale media direct hun biezen pakken. Ook nadat de laatste op Twitter zei: ‘Tweet over ISIS heb ik zojuist verwijderd. Realiseer mij de politieke gevoeligheid in relatie tot mijn werk. Dit was nimmer mijn bedoeling.’ Het mocht niet baten. Minister Opstelten besloot: ‘Zij komt niet meer terug in deze functie. Nooit.’ Volgens arbeidsrechtadvocaten nemen ontslagzaken waarin sociale media een beslissende rol spelen, structureel toe. Neem juridisch dienstverlener DAS: die behandelde in 2014 alleen al driehonderd zaken waarbij uitlatingen op sociale media een van de redenen vormden om een werknemer te ontslaan. Hoe kunnen mensen zo stom zijn? Hoe kan een hoogopgeleide projectleider, die zich bezighoudt met
77 OPZIJ I NR. 4 I 2015