Feministisch maandblad nr. 6 juni 2014 42ste jaargang prijs € 5,25
VA dossi D E er RS Papa’s hebben het pas écht druk Ambitie krijg je van je pa
‘ Ik ben op Kreta ook bereikbaar, hoor’ Tips om je werk los te laten Diagnose kanker Hoe ga je om met de angst Interview Isabella Rossellini
Wat we kunnen leren van Mrs.
Les 1: Vind jezelf opnieuw uit
16
blz.
Papa’s hebben het óók superdruk, maar ze klagen er niet over
22
blz.
Vaders voorbeeld doet volgen: zijn ambities en ideeën hebben grote invloed
32
blz.
Wees vooral niet te bescheiden. En nog meer wijze lessen van Hillary Clinton
46 blz.
‘Toen onze vrolijke Tess kanker kreeg, sloeg de angst toe’ 2
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
28 blz.
in
JUNI
Dossier: Vaders
blz. 15 Papa is minstens net zo druk als mama blz. 22 Vader heeft grote invloed op carrière dochter blz. 28 Wel zorgplicht, weinig rechten voor vaders
Waarom hebben vaders zo weinig rechten?
Verhalen van Opzij blz. 32 blz. 40 blz. 44 blz. 46 blz. 52 blz. 58 blz. 81
40
blz.
24/7 bereikbaar is helemaal niet zo erg
De wereld van Opzij blz. 7 blz. 9
52 blz.
Isabella Rossellini zit in de groene porno
OPZIJ I 2014 I NR. 06
Waar zijn de vrouwelijke dirigenten? Hartverscheurend boek van een klinisch psycholoog Christine Otten schrijft over liefde die niet mag bestaan Lekker hoor, dat nieuwe album van Kelis
De columns van Opzij blz. 4 Voorwoord blz. 39 Nazmiye Oral blz. 57 Linda Duits COVERBEELD MATT ROURKE / REPORTERS
blz.
Syrische stadsvluchtelingen in beeld
Nieuws & opinie Sitalsing kraakt het zoveelste slappe SER-advies
Boeken & cultuur van Opzij blz. 66 blz. 71 blz. 72 blz. 76
58
Wat Hillary Clinton ons leert Eeuwig bereikbaar, maar toch je hoofd leeg Wetenschap: bekeerlingen niet verblind door liefde Kanker & omgaan met doodsangst Interview met Isabella Rossellini Beeldreportage: Syrische vluchtelingen in Amman Huub Stapel over vrouwen
Service etc. van Opzij
blz. 31, 79 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees blz. 83 Colofon & volgende maand PS
De vet gedrukte onderwerpen staan aangekondigd op de cover
3
‘DE DAG MET MIJN ZOON ZIE IK GEWOON ALS VRIJE TIJD’ Drukke papa’s klagen niet
16
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
dossier vaders
17
dossier vaders
Candy Dulfer
‘ Ik was verslaafd geraakt aan aandacht, daar begon het mee. Elke keer als mijn vader moest optreden, mocht ik wel een keertje het podium op lopen.’ [hifi] 22
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
NET ZO AMBITIEUS ALS HIJ
Linda de Mol, Annemarie van Gaal, Neelie Kroes, Janine Jansen, Mariëlle Tweebeeke – succesvolle vrouwen zeggen opvallend vaak dat hun vader een groot voorbeeld is. En inderdaad: vaders diploma, zijn manier van opvoeden en opvattingen over hoe vrouwen zich moeten gedragen, hebben grote invloed op dochters. Al zou dat binnenkort wel eens kunnen veranderen. TEK ST DAPHNE VAN PA A SSEN
P. POST / HH
H
OPZIJ I 2014 I NR. 06
aar moeder is zangeres, haar broers spelen ook nog eens professioneel cello en klavecimbel, maar als topviolist Janine Jansen in De Wereld Draait Door wordt gevraagd hoe ze zich het roemruchte vioolconcert in D van Bach eigen heeft gemaakt, verwijst Janine naar haar vader, de bekende organist Jan Jansen. ‘Ik heb vroeger natuurlijk veel van mijn vader geleerd. Nog voor ik viool speelde, ging ik als klein meisje al met mijn vader mee naar de kerken waar hij orgel- en koorwerken van Bach speelde.’ Mariëlle Tweebeeke, Nieuwsuur-presentator, antwoordt als haar in Intermediair wordt gevraagd wat haar gevormd heeft: ‘Ik weet nog dat mijn vader thuiskwam met verhalen over afspraken in hotellobby’s waar hem mooie banen in het buitenland werden aangeboden. De eerste beelden die je over werk vormt, komen van je ouders. Mijn vader was directeur van Bosch Siemens Nederland en het idee van
23
40
werk
ZO IS ER NIKS MIS MET
ALTIJD BEREIKBAAR Zijn we ooit nog weleens echt vrij, nu we dankzij onze smartphone zelfs op vakantie onze werkmail checken en met collega’s whatsappen? En hoe erg is het eigenlijk dat we 24/7 bereikbaar zijn? Gelukkig zijn er genoeg manieren om toch je hoofd leeg te krijgen. TEK S T DA PHNE VA N PA A SSEN BEELD MOKER ONT WERP
T
Bij haar vorige werkgever heeft ze weleens gefaket dat ze in de bergen slecht bereik had toen ze tijdens haar vakantie voor de zoveelste keer door een collega werd gebeld. En dan hing ze gewoon op – ‘Ik had er echt geen zin in.’ Nu zou Chantal van Denken (43), buying manager bij kledingconcern WE, dat niet meer doen. Ze vindt haar werk daarvoor te leuk. ‘Ik check tijdens de vakantie om de twee, drie dagen mijn mail. Dat geeft me gewoon een prettig gevoel, en het hoort er ook een beetje bij, vind ik.’ Of ze op deze manier wel echt los komt van haar werk – toch een belangrijk doel van vakantie - weet ze eigenlijk niet. ‘Nee,’ zegt ze na enig nadenken, dat komt ze eigenlijk nooit. ‘Ik ben altijd wel met mijn werk bezig. Maar ik houd van mijn baan, dus dan maakt het niet zoveel uit.’
OPZIJ I 2014 I NR. 06
ablets en smartphones hebben de afgelopen jaren ons werk op een gigantische manier veranderd: doordat we ons kantoor in onze broekzak of handtas continu lekker met ons meezeulen, zijn we flexibeler geworden, productiever en lossen we en passant nog even het fileprobleem op (wie thuis werkt doet niet aan woon-werkverkeer, immers). We kunnen thuis geconcentreerd aan iets werken om pas daarna naar de zaak te komen en het is mogelijk om tijdens verloren kwartiertjes in de trein, wachtend op een afspraak of op het schoolplein gauw nog even wat mails weg werken. En hier en daar wat brandjes blussen op een vrije dag, kan nu zonder dat het thuisfront het merkt. Bijkomend voordeel: wie kinderen heeft, kan eens wat eerder naar huis om een kind van de crèche of school te halen om vervolgens ’s avonds nog een uurtje of wat thuis te werken. Dolgelukkig zijn we dus met onze slimme apparatuur en Sabine Geurts, hoogleraar Arbeid, stress en herstel aan de Radboud Universiteit Nijmegen, snapt ook heus dat ze het werkende leven vergemakkelijkt hebben. ‘Zeker als het gaat om het combineren
41
profiel
IMAGESELECT
DE LESSEN VAN
32
HILLA
ARY
33
De media hebben haar allang uitgeroepen tot de enige geloofwaardige presidentskandidaat van 2016, al heeft ze nog niet besloten mee te dingen. Haar macht en populariteit zijn namelijk groter dan ooit. Dat mag gerust verrassend heten voor een vrouw die werd bedrogen, zwart gemaakt en in 2008 een gevoelige nederlaag leed in de voorverkiezingen. Hoe doet ze dat?
AGES GETTY IM
TEK ST M A AIKE SCHOON
et was de zoveelste verslaggever die De Vraag stelde, de vraag die haar al miljoenen keren was gesteld: in persoon, in tijdschriften, campagnes, op Twitter. Een vraag die ze heel behendig wist te ontwijken door te wijzen op hoe moe ze was, dat ze wilde leren tuinieren of dat ze nu eindelijk eens tijd had om tv-series te kijken. Dat Hillary Clinton opeens iets zei dat zowaar léék op een antwoord, was derhalve wereldnieuws. Ja, zei ze begin april tegen een wat anonieme verslaggever op een weinig glamoureuze marketingconferentie in San Fransisco. Ja, ze dacht erover om zich, misschien, kandidaat te stellen voor de race om het presidentschap in 2016. Maar omdat Clinton nu eenmaal Clinton is, zei ze niet wanneer ze de beslissing ging nemen. Eind 2014, waarschijnlijk.
C
linton moest van ver komen met haar opmerking dat ze ‘erover nadenkt’. Kort na het debacle van 2008, de race tegen Barack Obama, zei ze zich niet nog eens kandidaat te stellen. Het was aan anderen, vond ze, om eens hun best te gaan doen. Destijds was Clinton de gebutste verliezer. De eerste vrouw die het probeerde, maar kansloos was tegenover de charismatische Obama. Anno 2014 lijkt echter de halve wereld, of in elk geval de Democratische Partij te roepen om haar kandidatuur. En dat voor een vrouw die al decennia in de schijnwerpers staat, bejubeld en verguisd is, en blijkbaar nog steeds relevant is. Hoe doet ze dat eigenlijk? Hoe word je, in potentie, de machtigste vrouw van de wereld? Ofwel: wat zijn de lessen van Hillary Clinton?
34
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
IMAGESELECT
hillary clinton
Met dochter Chelsea in 2008
H
1. VIND JEZELF OPNIEUW UIT
et verlies van de campagne in 2008 om het kandidaatschap voor de presidentsverkiezingen laat Clinton – en haar team – beschadigd achter. Voor de zoveelste keer is zij ‘unlikable’ gebleken, hard en onbenaderbaar ten opzichte van de charismatische Barack Obama. En dus staat ze niet bepaald te trappelen als haar voormalig rivaal haar vraagt zijn minister van Buitenlandse Zaken te worden. Ze staat aanvankelijk niet bepaald te trappelen en wil liever terug naar haar zetel in de Senaat, maar uiteindelijk zegt ze toch toe. Het blijkt een gouden zet: van verliezer wordt ze plots de politica die in staat is over haar eigen schaduw heen te stappen, in plaats van hard blijkt ze ruimhartig. Zoals een vriendin het verwoordt in de Amerikaanse Elle. ‘Als ze terug was gegaan naar de Senaat zou ze altijd de vrouw zijn gebleven die president wilde worden, maar verloor. Ze was dat stigma nooit kwijtgeraakt.’ Clinton is als minister voor het eerst ‘her own woman’, het feit dat ze ooit first lady was, lijkt puur bijzaak. In Op reis met Hillary Clinton beschrijft BBC-journalist Kim Ghattas hoe Clinton als minister de taak heeft het aangetaste imago van de Verenigde Staten in de rest van de wereld na acht jaar Bush op te vijzelen, maar en passant haar eigen imago een nieuwe lading geeft. Een relaxt ogende minister die onvermoeibaar veel reist – ze legt het grootste aantal kilometers af en bezoekt de meeste landen ooit; die een waanzinnige dossierkennis heeft en haar tegenstanders in discussies altijd serieus neemt, ook als die niet naar haar antwoord luisteren, zoals tijdens een bijeenkomst in Pakistan waar een zwaar anti-Amerika sentiment heerst. In de publieke
OPZIJ I 2014 I NR. 06
opinie verandert Clinton van kille verliezer in een humoristisch en succesvolle diplomaat. Deze maand verschijnt Clintons eigen boek Hard Choices, over die turbulente tijd als minister van Buitenlandse Zaken. Haar nogal gecompliceerde band met de pers herstelde ze door consequent een roedel journalisten, onder wie Ghattas, mee te nemen op haar reizen, zodat er in de VS direct melding wordt gemaakt als Clinton succes heeft in het buitenland. New York Magazine ziet in Hillary’s geschiedenis een bijkans Bijbelse transformatie. Het ministerschap is niet zomaar een baan, nee, het is ‘een reinigingsritueel, het trekt een lijn tussen het heden en haar vele verledens als first lady, als campagneverliezer…’ De Hillary die vier jaar later, in 2012, aangeeft niet verder te willen als minister, is dan ook een totaal andere vrouw dan de ietwat aarzelende die aan het ambt begon. En al helemaal een andere vrouw dan de bedrogen echtgenote van midden jaren negentig. Ze is, inderdaad, getransformeerd van verliezer naar een goedlachse, succesvolle topvrouw, compleet met eigen internet meme ‘Texts from Hillary’.
2. WEES VROUWELIJK (MAAR NIET BESCHEIDEN!)
L
ange tijd trapt Clinton in dezelfde val als duizenden andere vrouwen: ze is ijverig, werkt hard en weet veel, maar werkt vooral náást heel machtige mannen, haar feministische idealen ten spijt. Een veelzeggende anekdote van Robert Reich (oud-minister van Sociale Zaken onder Bill Clinton) gaat over de tijd dat hij samen met Hillary Rodham en Bill
35
psychologie
OMGAAN MET ANGSTIGE SPOOKGEDACHTES Ze surfen urenlang langs patiëntenfora op zoek naar informatie of hebben steeds visioenen van de crematie van hun kind: angst is een van de meest onderschatte bijverschijnselen van kanker. Toch kun je leren met die angst om te gaan. TEK ST M AR JANNE TEUNISSEN BEELD LINELLE DEUNK
Anne-Marie Blink is zangeres, dirigent
en sinds tien jaar kankerpatiënt. ‘Ik ben zelf nooit echt bang geweest. Ik had na de diagnose eerder het gevoel dat ik een berg rijstepap moest opeten, terwijl ik absoluut niet van rijstepap hou. Maar ik kreeg wel te maken met angst van mijn omgeving. Mensen die me ineens heel voorzichtig benader den. Ik geloof dat degene met kanker bepalend is voor hoe er met je om wordt gegaan; ik ben altijd heel eerlijk en duidelijk geweest. Daarna was de weg vrij voor mijn vrienden en familie om ook te zeggen dat ze bang waren om mij kwijt te raken.’
W
ie de diagnose kanker krijgt, of hoort dat een geliefde of kind er aan lijdt, heeft het idee dat er een doodsvonnis wordt geveld. Want hoe wel kanker steeds meer een chronische ziekte aan het worden is, blijft kanker nog altijd doodsoorzaak nummer 1. Bij jonge vrouwen tot 44 jaar is borstkan ker zelfs de meest voorkomende na tuurlijke doodsoorzaak. Angstklachten zijn dan ook de meest voorkomende
46
psychologische problemen bij mensen met kanker of mensen die kanker heb ben gehad. Ook familieleden van men sen met kanker kunnen ontzettend bang zijn. Toch is er weinig aandacht voor die angst, merkte onderzoeker Goedele van Edom, doctor in de Godgeleerdheid en vrijwillig wetenschappelijk medewerk ster aan de Katholieke Universiteit Leuven. Als pastor werkt ze bij het Imeldaziekenhuis in het Belgische Bonheiden, waar ze mensen met kan ker begeleidt. In haar onlangs versche nen boek Bang voor Kanker doet ze onderzoek naar kankerpatiënten en hun angst voor de dood. Volgens Van Edom is onze samenleving niet meer ingesteld op de dood. ‘We zijn er niet meer mee bezig en wat je niet kent, wordt nog beangstigender.’ Doordat het een taboeonderwerp is, kunnen patiënten of hun familieleden er ook niet makkelijk over praten met hun omgeving. Ze willen anderen er niet teveel mee belasten. Tegelijkertijd trekken kennissen, vrienden en soms zelfs ook familieleden zich terug omdat ze niet goed weten hoe ze zich moeten gedragen, wat ze moeten zeggen of doen. Zelfs hulpverleners hebben tijdens hun opleiding nauwelijks geleerd hoe ze moeten omgaan met doodsangst, con stateert Van Edom. ‘Het gevolg is dat mensen in alle eenzaamheid die angst
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
‘Tess bleef vrolijk, danste rond in de gangen van het ziekenhuis in haar prinsessenjurk’
S TA DSV LU CHTE LI N G E N Veel Syrische vluchtelingen gaan niet naar vluchtelingenkampen, maar trekken naar grote steden in de regio. In Amman, Jordanië, proberen zij een bestaan op te bouwen. BEELD BART KOETSIER
‘E
tekst mensje melchior
en boom van een vent, vader van elf kinderen, ontving mij heel gastvrij. In Syrië was hij tele commedewerker, tot hij op een slechte dag van straat werd geplukt en meegenomen voor verhoor. Hij werd twee maanden vastgehouden en ge marteld. Ze hingen hem onderstebo ven; zijn rugwervels en knieën zijn volledig ontwricht geraakt. Vreemd om te zien dat zelfs een man met het li chaam van een reus kapot kan worden gemaakt.’ Fotograaf Bart Koetsier is geraakt door de verhalen van de Syrische vluchte lingen die hij ontmoette in Amman. Koetsier ging naar de stad om in beeld te brengen hoe vluchtelingen zich daar redden. Een groot deel van de Syrische vluchtelingen komt namelijk niet in een vluchtelingenkamp terecht, maar trekt naar grote steden in de regio. Daar is het leven minder uitzichtloos en kunnen ze op zoek naar werk en onderdak. Deze stadsvluchtelingen zijn een zwa re belasting voor de stad waar ze naar toe trekken. Door hun massale komst
58
(in Amman wonen volgens de UNHCR op dit moment ruim 150.000 geregi streerde Syrische vluchtelingen) stij gen de huizen- en voedselprijzen. Te gelijkertijd zijn ze bereid voor minder geld te werken dan de lokale bevolking. Huisvesting is een van de grootste pro blemen. Koetsier: ‘Ik ging mee met een lokaal team dat voor de Franse hulp organisatie PU-AMI werkt. Deze men sen leven meestal aan de randen van de stad. De vluchtelingen die ik ont moette, wonen met meerdere families in kleine, slecht onderhouden en veel te dure woningen. Ze krijgen soms steun van hulporganisaties. De man nelijke familieleden die niet vermoord, verminkt of gemarteld zijn en nog kun nen werken, besteden het grootste deel van wat ze verdienen aan huisvesting.’
Sara met haar twee zoons, Choukri (op de voorgrond) en Mohammed. Sara woont samen met haar zus, vader, moeder en drie kinderen. Zowel de man van Sara als die van haar zus zijn vermoord.
NR. 06 I 2014 I OPZIJ
buitenland
OPZIJ I 2014 I NR. 06
59