Feministisch maandblad nr. 7/8 juli/augustus 2014 42ste jaargang prijs € 5,65
Zo geef je je zelfvertrouwen een boost
BOORDEVOL
INTERVIEWS 1%Clubs Anna Chojnacka Marianne Vos Hiske Versprille Marlene Dumas Sigrid Kaag Van loonslaaf naar werknomade in 5 stappen Exclusieve voorpublicatie uit de nieuwe Caitlin Moran
‘Natuurlijk ben ik een aandachtsjunk. En een feminist’
vegan, yoga of suikervrij: challenges werken
14 blz.
20 blz.
Bluf je een weg naar de top
De challenges-hype: maakt een jaar leven als holbewoner gelukkig?
32 blz.
40 blz.
Ontsnappen aan Boko Haram en 8 andere moedige verhalen
Werken vanaf een tropisch eiland: Esther Jacobs helpt je naar de zon
56 blz.
intelravgieew bij
62 blz.
Heleen van Royen is nietsontziend zichzelf
1%Clubs Anna Chojnacka verandert de wereld
76 blz.
80 blz.
Sigrid Kaag wil Syrië een beetje veiliger maken 2
Hiske Versprille: ‘Johannes van Dam opvolgen is doodeng’ NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
26 blz.
in
JULI & AUGUSTUS
Verhalen van Opzij blz. 14 blz. 20 blz. 26 blz. 32 blz. 40 blz. 44 blz. 50
Relaxt én traditioneel: het huiselijke leven op het platteland
44 blz.
Zelfvertrouwen valt te trainen 100 dagen afzien - de belofte van een uitdaging Kinderopvang is nog altijd omstreden op het platteland Portretten van 9 dappere vrouwen Stappenplan: zo word je werknomade De vrouwen slaan terug in Egypte Voorpublicatie uit de nieuwe Caitlin Moran
Interviews van Opzij blz. 56 blz. 62 blz. 68 blz. 76 blz. 80 blz. 86 blz. 90
Egyptische vrouwen vechten tegen de seksistische gewoontes in hun land
68
Marlene Dumas: ‘Het gaat niet om perfectie in de kunst’
90 blz.
Marianne Vos heeft haar vrouwentour voor elkaar OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
COVERBEELD: NO CANDY • HAAR & MAKE-UP: ELLEN VAN EXTER • STYLING: FRANCES LEVÖLEGER, TUINBROEK PRIVÉBEZIT
blz.
Heleen van Royen: ‘Ik ben geen merk’ Anna Chojnacka is changemaker pur sang Marlene Dumas over haar overzichtstentoonstelling Sigrid Kaag: ‘Deze tragedie moeten we oplossen’ Hiske Versprille heeft Johannes van Dam opgevolgd Regisseur Sharmeen Obaid-Chinoy maakt het verschil Wielrenner Marianne Vos is bijna obsessief gefocust
De wereld van Opzij blz. 7 blz. 9
Nieuws & opinie Sitalsing over Thomas Piketty
Boeken & cultuur van Opzij
blz. 94 Interview met de makers van The Legacy blz. 96 Anna Enquists Kwartet laat de kracht van muziek zien blz. 102 Borders toont het schrijnende lot van vluchtelingen
De columns van Opzij
blz. 4 Voorwoord blz. 31 Kristien Hemmerechts blz. 49 Hadjar Benmiloud
Service etc. van Opzij
38 blz.
blz. 38, 75, 85 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees blz. 107 Colofon & volgende maand 3
14
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
werk
HEB 'T Bluffen – mannen doen het met verve, vrouwen vinden het gênant. Toch zou een beetje meer zelfvertrouwen de loopbanen van vrouwen een boost geven. Gelukkig valt het te trainen. ‘Neem risico, durf op je bek te gaan.’ TEK ST DAPHNE VAN PA A SSEN BEELD CL AUDIE DE CLEEN
OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
Z
e studeerde in Oxford, was correspondent voor de BBC in verschillende landen en is inmiddels anchor van BBC World News America. Toch denkt Katty Kay nog regelmatig dat ze die positie vooral te danken heeft aan haar Britse accent. Right. Toen ze dat tijdens een dinertje aan collega Claire Shipman vertelde, moest die daar hartelijk om lachen, al gaf ze vrijwel onmiddellijk toe dat ze zelf eigenlijk ook vaak het gevoel had dat het toeval was dat ze bij ABC News zat en dat ze zich als het op vakbekwaamheid aan kwam de mindere voelde van haar mannelijke collega’s. Mmm. Eigenlijk hoorden ze dat vaker, bedachten de twee vrouwen. Veel van de topvrouwen die ze voor hun werk aan tafel kregen, leken minder zelfvertrouwen te hebben dan hun manne-
15
100
DAGEN N E I Z AF We doen massaal aan challenges: we dagen onszelf uit ons leven tien, dertig of honderd dagen lang over een heel andere boeg te gooien. Maar werken ze, de uitdagingen om jezelf te verbeteren en gezonder, gelukkiger of bewuster te worden? En waarom beginnen we eraan? TEKST MEREL BLOM BEELD WOUT JAN BALHUIZEN
20
What about Wilma: 1 jaar als holbewoner leven in Amsterdam Marianne van Dijk (31), uit Amsterdam ijn moeder schrok wel even, maar mijn omgeving is dit soort dingen eigenlijk wel van me gewend. Ik hou van ludieke acties en at bovendien al langer volgens het paleodieet. Dat is gebaseerd op het voedingspatroon dat jagers en verzamelaars hadden: vlees, vis, groente, noten en eieren en geen granen, peulvruchten, zuivel en suiker. Ik ging me daar zoveel beter van voelen: meer energie, betere huid, geen namiddagdip meer. Het maakte me nieuwsgierig naar wat er nog meer mogelijk was. Eigenlijk is het allemaal heel snel gegaan: ik ben gaan crowdfunden en heb het project ‘What about Wilma’ gestart. Ik eet, slaap, beweeg en doe een jaar lang zoveel mogelijk zoals mensen dat 40.000 jaar geleden deden. Dus: op blote voeten lopen, geen wc-papier gebruiken, koud douchen, niet scheren, zelf eetbare planten zoeken in de stad. Ik probeer zoveel mogelijk uit en benader steeds experts als paleo-antropologen, om het veilig en leuk te houden. Het is wel een achtbaan: elke dag is bijzonder en nieuw. Ik heb ervoor gekozen dit in de stad te doen omdat ik wil laten zien dat je niet in een oerwoud hoeft te gaan zitten om op deze manier te leven. Ik sta echt met één been in het hier en één been in het toen. Na dit jaar blijf ik veel dingen waarschijnlijk wel doen, maar dan wat minder streng. Het zou zonde zijn als ik door zou slaan. Ik doe dit omdat ik het belangrijk vind dat mensen vragen stellen bij de dingen die ze vanzelfsprekend vinden en om te laten zien hoeveel andere opties er zijn.’
‘M
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
psychologie
‘IK LOOP OP BLOTE VOETEN, GEBRUIK GEEN WC-PAPIER EN DOUCHE KOUD’
OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
21
HANDLEIDING VOOR DE
WERELDZWERVER
40
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
maatschappij
Esther Jacobs (44, bekend van Coins for Care) werd - omdat ze zoveel op reis was - uit haar woning gezet. Na de eerste frustratie, werd ze overtuigd wereldburger. ‘Ik ben de afgelopen tien jaar nooit langer dan zes weken op dezelfde plek geweest. Ik zwerf vrij en licht over de wereld.’ Een stappenplan, voor wie dat ook wil. TEKST ESTHER JACOBS EEFPHOTOGRAPHY.COM
BEELD BOMBOLAND
M
ijn voeten bungelen in het zwembad terwijl ik dit schrijf; de schaduw van een citroenboom beschermt me tegen de felle lentezon. De rust hangt als een aangename, warme deken om mijn schouders. Als ik opkijk van mijn laptop, zie ik de glooiende groene heuvels van het binnenland van Mallorca, met hier en daar een oud huisje of een windmolen. Ik ben hier niet op vakantie. Ik wóón hier. En over twee weken woon ik een tijdje op Curaçao. En dan weer even in Amsterdam. Ik ben een wereldburger.
‘D Het leven is elders stukken goedkoper dan in Nederland, waardoor je minder geld hoeft te verdienen OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
it moet een vergissing zijn,’ dacht ik toen de Gemeente Amstelveen eind 2012 mijn paspoort niet wilde verlengen. Maar het bleek nog veel erger: ze schreven me zelfs uit de gemeentelijke basisadministratie omdat ik minder dan vier maanden per jaar in mijn eigen koophuis overnachtte. ‘U bent een pionier, waar onze huidige regelgeving nog niet op is afgestemd…,’ zei de woordvoerder. Ik ging tegen het plafond van frustratie, maar het haalde niets uit. ‘Regels zijn regels,’ werd keer op keer herhaald. Ik werd uit mijn huis gezet, terwijl de burgemeester van
dezelfde gemeente me negen jaar eerder nog had benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Zo makkelijk ga je dus van hero naar zero. Ik was altijd al reislustig, en als zzp’er vrij om te gaan en staan waar ik wilde. Nadat ik de inzamelactie Coins for Care had opgezet (waarbij we 16 miljoen voor goede doelen ophaalden), werd ik vaak gevraagd voor lezingen en workshops in binnen- en buitenland. Dat de gemeente mag controleren hoe vaak je in je eigen huis slaapt, daar had ik nog nooit gehoord. Maar verzet tegen het systeem bleek zinloos. Ik werd geregistreerd als ‘vertrokken naar het buitenland met bestemming onbekend’. Ineens was ik een ‘zwerver’ zonder officiële woon- of verblijfplaats. Zonder adres werd ook mijn bedrijf uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel. Hoewel ik lezingen geef en boeken schrijf over de ‘no excuses mentaliteit’ en anderen help om problemen als een kans te zien, duurde het toch een paar maanden voordat ik zelf de knop om kon zetten en toch de positieve kant ervan zag; de gemeente Amstelveen had me een cadeau gegeven, een kans om iets gewaagds te doen. Iets wat ik misschien onbewust altijd al wilde: me overal uitschrijven en vrij en licht over de wereld zwerven.
I
n de jaren dertig zou ik een bohemian zijn geweest. In de jaren vijftig beat. En in de seventies hippie. Nu ben ik een digitale nomade. Mobiele burgers zoals ik werken waar en wanneer ze willen, zonder wekker of saai kantoor, op mooie plekken, met leuke mensen en met de hulp van slimme apps. Naast een onstuitbare drang naar vrijheid, avontuur en zelfontplooiing is een belangrijke drijfveer dat reizend leven in bepaalde werelddelen een stuk goedkoper is dan in Nederland, waardoor ik minder hoeft te verdienen. Ik kan het iedereen aanraden. Hieronder, speciaal voor Opzij, een stappenplan – gebaseerd op mijn Handboek voor wereldburgers, dat deze zomer uitkomt.
41
VAN ROYEN 56
Rauw, schaamteloos en kwetsbaar
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
profiel
CHOJNACK A
interview
‘Op mijn 10de wist ik: ik word een changemaker’
62
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
63
DUMA S
interview
M arlene
‘Iemand die gevaar loopt door wat ze maakt, die is pas moedig’
OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
69
VOS ‘Ik wilde laten zien dat ik geen fietsende machine ben’ 90
NR. 7/8 I 2014 I OPZIJ
interview
Haar liefde voor de Tour de France kreeg ze van kleins af aan mee: in zomervakanties trok de familie Vos mee met de tourkaravaan. Tel daarbij op dat Marianne Vos het vrouwenwielrennen wil laten zíén, en zo was het plan voor de vrouwentour geboren. ‘Pas très pratique,’ vond de baas van de Tour de France aanvankelijk, maar deze topwielrenner kreeg het toch voor elkaar. TEKST MA AIKE SCHOON BEELD ROMY VROLIJK
OPZIJ I 2014 I NR. 7/8
N
ee, vijf jaar geleden had ze het waarschijnlijk niet aangedurfd, de Tourdirectie zo op het matje roepen. Want al was het misschien niet helemaal de bedoeling (‘ik wilde niet terechtwijzen, maar gewoon laten zien hoeveel animo er is voor het vrouwenwielrennen’), daar leek het toch wel een beetje op. Samen met haar fietscollega’s Emma Pooley, Kathryn Bertine en Chrissie Wellington zette meervoudig wereldkampioen Marianne Vos een actie op poten om een Tour voor vrouwen van de grond te krijgen. Er kwam een open brief in verschillende media en een online handtekeningenactie - die al snel honderdduizend keer ondertekend werd. Tourbaas Christian Prudhomme reageerde aanvankelijk verbeten: binnen de enorme organisatie die de Tour jaarlijks al met zich meebrengt, was er echt geen mogelijkheid tot een versie voor vrouwen. ‘Pas très pratique,’ deelde hij mee. En daar konden ze het mee doen. Niet dus, want vorige maand werd bekend dat er wel degelijk een Tour voor vrouwen komt. Of, nou ja: een etappe, nog vóór de slotetappe op de ChampsÉlysées. Honderden vrouwen denderen deze zomer voor de binnenkomst van de mannen over de kasseien van de Franse hoofdstad. De winnaars krijgen de prijzen niet uitgereikt door kortgerokte rondemissen, maar door mannen. Belangrijk detail: de rondeprijs à 22.500 euro is net zoveel als bij de heren. Een overwinning, al met al, voor het vrouwenwielrennen. En, natuurlijk, voor Marianne Vos. Die de Marraine de la Tour (de beschermvrouwe van het vrouwenwielrennen) wordt.
Jullie zochten heel bewust de media op met jullie actie, in plaats van iets achter de schermen te regelen. Best gewaagd. ‘Ja. Maar juist met zo’n handtekeningenactie konden we laten zien dat er wel degelijk enorm veel animo is voor het vrouwenwielrennen. Vanuit het publiek, bij sponsoren. Het feit dat de petitie heel snel honderdduizend keer ondertekend werd, maakte dat wel duidelijk.’ Maar bij de Tour waren ze er niet direct van gecharmeerd? ‘Nee. Christian Prudhomme was heel stellig: het gebeurt niet. Toch begreep ik dat wel. Wij riepen om een Tour voor vrouwen toen de reguliere Tour volop bezig was. Het is een gigantische organisatie, logistiek, door heel Frankrijk. Het viel ’m rauw op zijn dak. Maar meteen na de Tour lag daar de uitnodiging: kom met ons praten. De tourorganisatie A.S.O had inmiddels ook wel door dat steeds meer vrouwen gaan fietsen, dat dat ook voor hen interessant was. En Prudhomme mocht dan stellig zijn, het is inmiddels wel voor elkaar. En ja, het zal helpen dat er interesse was vanuit sponsoren. Ik mag hopen dat ze bij de A.S.O niet gedacht hebben: ach, we geven die vrouwen ook een wedstrijdje. Ik hoop dat het echt een meerwaarde heeft.’
H
et was geen persoonlijke frustratie van Marianne Vos, dat er geen Tour voor vrouwen was - echt niet, bezweert ze. Er zijn meer dan genoeg mooie wedstrijden te rijden voor vrouwen - en over interesse in de sport hebben ze, vooral sinds de Olympische Spelen in Londen van 2012, ook niet echt meer te klagen. Maar toch. Ze wilde het vrouwenwielrennen vooral laten zien. En er is geen mooier platform dan de Champs-Élysées. ‘Als klein meisje ging ik elk jaar met mijn ouders en broer tien dagen, of twee weken, naar Frankrijk, naar de Tour. Dat was onze hele zomervakantie. We waren onderdeel van de karavaan - trokken van camping naar camping. ’s Ochtends parkeerden
91