Advocate Liesbeth Zegveld:
Feministisch maandblad nr. 3 maart 2013 41ste jaargang prijs ¤ 5,25
‘Ik huiver bij de vermenging van Oranje met Zorreguieta’ 40 jaar
Renate Dorresteins writer’s block ‘De zelfmoord van mijn zusje hield me tegen’ 8 jaar en nu al anorexia Zo voorkom je eetproblemen bij meisjes
Culi-terreur
Wie niet kan koken is sneu Sheryl Sandberg
Facebook dankt zijn winst aan een vrouw
Zorgen voor je ouders? Wie heeft daar nog tijd voor!
AP
En:
20
blz.
Schrijfster Renate Dorrestein: ‘Als ik aan schrijven dacht, moest ik kotsen’
42
blz.
Borderline: lastig gedrag vanuit een diepe angst voor afwijzing blz.
36
Wie niet kan koken, zucht onder de terreur van de culisnob De verhalen van Opzij blz. 20 Renate Dorrestein, na dertig jaar succes een enorm writer’s block blz. 28 Zorgen voor je moeder? Waar haal je de tijd vandaan! blz. 34 Hoge universitaire posten vaak in onderonsjes toebedeeld blz. 36 Culisnobs: zelfs hun huisdier krijgt biologisch voer blz. 42 De chaotische binnenwereld van borderliners blz. 46 Liesbeth Zegveld, Nederlands meest idealistische advocate blz. 54 Zo voorkom je eetproblemen bij jonge meisjes blz. 60 Sheryl Sandberg, Facebooks ‘tweede man’ blz. 81 Mike Boddé over vrouwen: OPZIJ • maart 2013
4
blz.
46
MAART
Advocate Liesbeth Zegveld: ‘Ik ben niet van het halve werk’ blz.
54 ‘Mama, ik ben te dik’ – 8 jaar en nu al anorexia blz.
67 Cultuur: 13 pagina’s boeken, films, theater, muziek en beeldende kunst De wereld van Opzij blz. 7 Nieuws en opinie blz. 12 Actueel: De andere Syrische revolutie blz. 18 De Kweekvijver
De columns van Opzij blz. 3 Voorwoord – Margriet van der Linden blz. 11 Cor Vos blz. 16 F-side blz. 41 Claudia de Breij blz. 65 Inez Weski
De boeken & cultuur van Opzij blz. 68 Godinnen in een nieuwe outfit blz. 74 Eindelijk vertaald: de ultieme Virginia Woolf
Service etc. van Opzij blz. 17, 33, 64 en 77 Aanbiedingen voor (nieuwe) abonnees blz. 83 Colofon OPZIJ • maart 2013
5
beeld
anne r einke
voorwoord i s koningin Beatrix feministisch? Die vraag werd mij na de aangekondigde abdicatie een paar keer gesteld. Opvallend hoe een historische gebeurtenis als alleen al die aankondiging aanzet tot gedachten over de vorstin. Is ze feministisch? Voorvechtster van emancipatie? Emancipatie trof haar van de weeromstuit. Op een dag zou zij het staatshoofd zijn, zonder dat zij daar zelf iets over te zeggen had. Aan de wijze waarop zij die functie heeft vervuld, zou ik haast afleiden dat zij ook geëmancipeerd is. Zakelijk, modern, ze runde de ‘BV Nederland’ als ‘een CEO’, zei Bernard Wientjes in Opzij bij haar uitverkiezing tot machtigste vrouw van Nederland in 2010. Ze is/was sterk, ferm, krachtig. Kwalificaties die hand in hand gingen met zelfbewust, maar ook met kil, afstandelijk – zoals zo vaak in discussies over mannelijk en vrouwelijk leiderschap. Je zou gerust mogen concluderen: een krachtige, zelfbewuste leider hebben we graag, we associëren die met mannelijk leiderschap: betrouwbaarheid en onwrikbaarheid. Maar zodra een vrouw in die functie deze eigenschappen uitstraalt, volgt onherroepelijk de toevoeging: kil, afstandelijk, weinig empathie. Pas toen zij in haar directe kring werd getroffen door persoonlijk leed en drama – de dood van Claus, het ski-ongeluk van haar zoon Friso – ja, pas tóén zagen we haar ‘menselijke’, haar ‘empathische’ kant, beweerden prominenten. Alsof ze lang daarvóór al geen echtgenote en moeder was. Vanaf dat moment vlogen de populariteitscijfers omhoog. Top, die koningin! Zo sterk én kwetsbaar. Van de CEO was ze vrouw geworden. Maar andersom werkt het net zo, met dat mannelijk en vrouwelijk leiderschap. Op de avond van de aankondiging meesmuilden dezelfden over de vraag ‘of Willem-Alexander er klaar voor was’. Hoe krachtig hij zich zou ontwikkelen, nou dat moesten ‘we’ allemaal nog maar zien. De empathie en menselijkheid die bij zijn moeder zo node werden gemist, waren bij hem wél duidelijk aanwezig, zei men, maar nu kon er geen lofzang op deze waar-
Top, die koningin! Zo sterk, en kwetsbaar tegelijk
www.twitter.com/ mrsvanderlinden
OPZIJ • maart 2013
3
den af. Men maakte zich zorgen: zou hij wel een ferme, krachtige (lees: mannelijke) invulling geven aan zijn toekomstige taak? Je staat bij Minerva tot aan je enkels in de bierpulp, zoals alle studenten doen, en je bent voor eeuwig Prins Pils. Je wordt uitgenodigd een olympische medaille te vieren en host een moppie mee, zoals de rest van je hysterische volk zich massaal in het oranje hijst als jij jarig bent of als het balletje gaat rollen – en het is allemaal weer niet goed. Of zoals werd gezegd: gelukkig hebben ‘we’ prinses Máxima, die hem, deze niet al te intelligente Pilsmans, duidelijk een zet in de goede richting heeft gegeven. De koningin gaf aan dat zij de weg vrijmaakt voor een nieuwe generatie. Dat vond ik een van de verstandigste opmerkingen uit haar to-the-point toespraak. De deskundigen vonden deze trouwens ook ‘zakelijk, zoals ze dat gedurende haar regeerperiode is geweest’, maar zagen in de laatste zinnen tot hun grote vreugde ook ‘enige ontroering’, godbetert. Het was een krachtig statement van een vrouw die aan het einde van haar werk niet tot de conclusie was gekomen dat ze oud en op was maar dat het tijd was voor een nieuwe generatie. Een geëmancipeerde generatie, mogen we voorzichtig stellen: Pilsmans loopt met de BabyBjörn op de buik, Máxima zet zich openlijk in voor de verbetering van de positie van (migranten)vrouwen. Maar was Beatrix nou feministisch? Het eerlijke antwoord is: geen idee. Ik weet alleen dat ze op 10 oktober 1985 bij koninklijk besluit haar handtekening zette onder de instelling van de Joke Smit-prijs; dichter bij het woord feminisme is ze niet geweest. The proof of the pudding is in the eating. Een interview met Opzij, majesteit? Genoeg gespreks onderwerpen.
Margriet van der Linden Hoofdredacteur Opzij
Landgenotes, we hebben een nieuwe Dichter des Vaderlands! Winnaar van de Woutertje Pieterse Prijs, de Taalunie Toneelschrijfprijs, de Awater Poëzieprijs, de Anna Blamanprijs, De VSB Publieksprijs, genomineerd voor de AKO Literatuurprijs: Anne Vegter, schrijfster van gedichten, proza, kinderboeken, erotica en toneelteksten. Ze werd tot dit ambt verzocht om haar ‘open blik en indringend taalgebruik’. Een taal die niet altijd gemakkelijk te begrijpen zou zijn. Ontoegankelijk; een taal die niet de Beng! Kledderrr! Kleng!-mening zoekt. Niet met ‘Tongen die spugen op gebed’, niet met ‘stenen uit de straat’ politiek wil bedrijven. Die de open blik zoekt: ‘kijkt verward, merkt op… Het lacht en lijdt maar in gelijke mate.’ Die open blik, die begeert de vrijheid van denken in poëzie als gebed, want ‘Gebed laat de liefde vrij.’ Vier jaar lang zal Vegter met educatieve projecten en manifestaties door het hele land jong en oud in dit tomeloze gebed mee willen slepen. De meningsvrije vrijheid tegemoet. Vurige ziel. Verbeelding aan de macht. Dat verheugt ons. De nieuwe Ambassadrice voor de Poëzie! Leve!
hh
Dichteres des vaderlands OPZIJ - MAART 2013
7
xxxxxxxxx
Interview XXXX
tekst Daphne van Paassen beeld Frank Ruiter
Renate Dorrestein
Ik voel me als na een heftige relatiecrisis
OPZIJ - maart 2013
21
36
TREND
tekst Maartje den Breejen beeld Sophie Eekman
Pochen met je ochtendmuesli Ze schermen met speciaalzaakjes, willen precies weten waar hun eten vandaan komt en geven zelfs hun huisdieren biologisch voer. Voor culisnobs is koken een manier om zich te onderscheiden – én om te laten zien hoe dolce hun vita wel niet is. Opzij-redacteur Maartje den Breejen is een culisnob, en vraagt zich af hoe zij en haar kennissen zo zijn geworden. ‘In de midlifecrisis nemen we geen minnaar, maar een Le Creuset-pan.’
I
k sta op een veertigersfeestje van journalisten en tv-makers op een boot in het centrum van Amsterdam. Twee mannen serveren hachee en linzensoep, waardoor het gesprek op eten komt, op sumac om precies te zijn, een ingrediënt dat voorkomt in de gerechten van kookboekenschrijver en culigod Yotam Ottolenghi. Twee mensen grijpen tegelijk naar hun iPhone om op te zoeken wat het precies is. ‘Het gaat hier om de vermalen besjes van de pruikenboom, aka azijnboom of fluweelboom. Groeit van Italië tot Libanon en hoe hoger die in de bergen staat, hoe lekkerder de besjes schijnen te zijn.’ OPZIJ - MAART 2013
37
‘Albert Heijn heeft het niet.’ ‘Je moet naar de Turk.’ ‘Ik weet het niet. Ik kook niet,’ zegt Marte (36). ‘Jij kookt niet?! Wat eet je dan? Je bent toch vegetariër?’ ‘Gewoon salades, iets kant-en-klaars. Niets bijzonders.’ Stilte. ‘Jee, het is alsof ik opbiecht dat ik analfabeet ben.’ Wat maakt dat van ons, vragen we ons af. Culisnobs? We realiseren ons dat we allemaal dezelfde trends volgen. We hebben een abonnement op de Krat, een Amsterdams bedrijfje dat lokale
Als tijgers
OPZIJ - maart 2013
42
Achtergrond
tekst Ditty Eimers beeld Károly Effenberger
in een kooi De chaotische binnenwereld van borderliners
Ze kunnen niet goed overweg met hun emoties, zijn impulsief, hebben een negatief zelfbeeld en kunnen hun eigen en andermans gedachten en gevoelens maar moeilijk begrijpen. Lastig en zelfdestructief gedrag is het gevolg. Drie vrouwen over hoe ze hebben leren leven met borderline.
I
ets heel kleins kan haar stemming van het ene op het andere moment doen omslaan: een boze blik van een volslagen onbekende op de roltrap bij V&D, of een lichte verandering in de stem van een vriendin, met wie ze net nog gezellig aan de telefoon zat. ‘Dan komt die boosheid weer op: waar heb ik dat aan verdiend? En de angst: Wat heb ik verkeerd gedaan? Moet je mij soms niet meer?’ Op haar 23ste deed Viola van Rijnsoever (34) een suïcidepoging. ‘Ik vond het leven gewoon te moeilijk.’ Borderline, luidde de diagnose in het herstellingsoord waar ze werd opgenomen. Een vrouw die extreem lastig was, had dezelfde diagnose. Als zij het heeft, heb ik het in ieder geval niet, dacht ze. Op internet vond ze alleen maar verhalen over vrouwen die zichzelf sneden of het leven van hun omgeving onmogelijk maakten. Zelf had ze een andere manier om de tsunami aan emoties in haar hoofd te stoppen: ze ging heel veel eten. Als ze zich eenzaam voelde, gaf ze zichzelf toestemming om over te geven. Was ze boos op zichzelf dan mocht dat juist pertinent niet. ‘Zo strafte ik mezelf.
OPZIJ - maart 2013
43
interview
tekst Maaike Schoon beeld Teska Overbeeke
liesbeth zegveld ‘ Ik ben niet van half werk. Met niks’ opzij - maart 2013
46
opzij - maart 2013
47
Achtergrond
tekst Anne Elzinga beeld Sophie Eekman
dik Mama, ik ben te
Dat er een obesitasepidemie dreigt onder kinderen, wisten we al. Maar nu lijkt ook het aantal jonge meisjes met anorexia schrikbarend toe te nemen – 8-jarigen in de eetstoornissenkliniek zijn geen uitzondering. Waar komt die toename vandaan? En hoe weet je of je kind in de gevarenzone zit? Negen vragen over anorexia, lijnen en gezond eten bij jonge meiden.
1
Worden anorexiapatiënten echt steeds jonger? Kinder- en jeugdpsychiater Anne marie van Elburg signaleert dat ze zich in ieder geval vaker bij een kliniek melden. Als iemand het kan weten, is zij het wel: ze werkt in een van de twee Nederlandse eetstoornissencentra die gespecialiseerd zijn in jongeren. Van de 150 kinderen die binnenkomen in haar eetstoornissenkliniek, is zo’n 40 procent 13 jaar of jonger. En meisjes van 8 jaar die vanwege anorexia worden opgenomen, zijn allang geen uitzondering meer. Acht jaar is extreem jong, maar eerder onderzoek onder huisartsen wees ook al uit dat tussen de jaren tachtig en
negentig het aantal nieuwe gevallen van anorexia onder jonge meisjes (van 15 tot 19 jaar) bijna was verdubbeld. Of deze trend zich doorzet, is niet bekend: er zijn geen nieuwe cijfers. De vraag is natuurlijk of er meer kinderen zijn met anorexia of dat de eetstoornis eerder wordt opgemerkt. Vroeger bleef anorexia langer verborgen, nu zijn ouders, docenten en hulpverleners alerter. Er is meer bekendheid over de ziekte en wat je niet weet, google je. Volgens psychologe Elske van den Berg, die in ‘haar’ centrum voor eetstoornissen Novarum ook steeds vaker jonge mensen ziet, zijn er in totaal niet méér anorexiapatiënten – het totale aantal blijft al jaren ongeveer gelijk –
opzij - maart 2013
55
serie
tekst Renate van der Zee beeld Károly Effenberger
Mike
Boddé over vrouwen
Als jongeman had hij meer met vrouwen, want die konden eindeloos naar gevoelige verhalen luisteren. Pas later leerde hij genieten van bierworst, voetbal en mannenpraat. Welke vrouwen beïnvloedden cabaretier Mike Boddé (45), die nu toert met de voorstelling Vrij met Hadewych en Mike? Opzij - maart 2013
81