Fotoreportage
Feministisch maandblad nr. 7/8 juli & augustus 2013 41ste jaargang prijs ¤ 5,65
Het gezicht van huiselijk geweld
40 jaar
Topless activisme Opzij ging mee met Femen
Soloreizen ‘Nu kan ik de wereld aan’
Toon moed, anders houdt het leven op
Essay van Yasmine Allas
Nederlandse moslima’s: ‘Ik ben lesbisch’
+
Interviews met actrice Loes Luca, minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert, Egypte-deskundige Monique Samuel, longarts Wanda de Kanter, econome Marike Stellinga, maffiajager Alessandra Cerreti
Lef
Hoe haar moed Yasmine Allas bijna fataal werd
18
Het topless activisme van Femen
24
in juli & augustus
Stella Bergsma: ‘Mijn teksten zijn niet goor’
61
D e ve r h ale n van Opzij 18 | Hoe een moedige daad Yasmine
Monique Samuel (62), Wanda de
Allas bijna fataal werd
Kanter (68), Marike Stellinga (74)
23 e.v. | Lefbekken, serie
78 | Soloreizen - van gelukkig (alleen
24 | Femen: blote borsten als wapen
op de Chinese Muur!) tot doodsbang
in de mondiale vrouwenstrijd
84 | Maffia-aanklager Alessandra
30 | Dat geschreeuw altijd! Een plei-
Cerreti kan zich geen angst veroor-
dooi tegen de grotebekkencultuur
loven
38 | Taboedoorbrekende fotoserie:
88 | Moslima, lesbisch en dan toch
huiselijk geweld rauw in beeld
uit de kast durven komen
49 | Interviewbijlage: Loes Luca (50),
113 | Ahmed Marcouch over de vrou-
Jeanine Hennis-Plasschaert (56),
wen in zijn leven
Opzij • juli/augustus 2013
2
Jeanine Hennis: ‘Politiek is een gevaarlijk vak’
Soloreizen prikkelt je brein
56
78
‘Vrouwen spelen een sleutelrol in de maffia’
84
De we re l d van O pzi j
36
7 | Nieuws & opinie
D e b o eken & cu ltu u r va n Opzi j
12 | Actueel: Harriet Duurvoort is
98 | Viviane Sassens foto’s over de
trots op haar slavenbloed
dood zijn verre van zwaarmoedig
16 | Koplopers: Jacobine Geel
104 | Twee vrouwen waren in 1889
De co lu mn s van Opzi j
verwikkeld in een race om de wereld
4 | Voorwoord een zomer vol lef
Ser v i ce etc. van Opzij
11 | F-side Suzanne Baart
36, 73, 107 | Aanbiedingen voor
34 | Claudia de Breij
(nieuwe) abonnees
94 | Inez Weski
115 | Colofon en volgende maand
Opzij • juli/augustus 2013
3
Cadeau bij jaarabonnement Opzij
voorwoord l
Geregeld krijg ik reacties van vrouwen die zich afvragen of Opzij nog wel voor hen is. Zij hebben dan kennelijk het idee dat wij schrijven over vrouwen die met twee vingers in de neus een beursgenoteerd bedrijf leiden, tegelijk de hockey-elftallen van hun kinderen naar uitwedstrijden rijden, persoonlijk hun buitenhuis aan een côte inrichten en ook nog menen dat alle vrouwen dat zo moeten doen. En dan zouden ze nu ook nog lef moeten hebben!? Sisters, nee. Bij mijn aantreden vijf jaar geleden heb ik gezegd dat Opzij er voor alle vrouwen moet zijn. Maar ik geloof dat ik niet eerder zo onder de indruk ben geweest als nu van de verhalen die we voor één nummer maakten en optekenden. Kennelijk boort het thema iets in ons aan. Iets dat voor iedereen kan verschillen. Ik wens jullie een zomer vol lef om dingen te bedenken en vooral moed om de stappen te zetten die je graag wilt zetten. Hopelijk dragen wij hieraan een klein steentje bij.
www.twitter.com/ mrsvanderlinden
OPZIJ • JULI/AUGUSTUS 2013
4
Margriet van der Linden Hoofdredacteur Opzij
anne reinke
Lef is voor deze vrouwen eigenlijk een te beperkt woord, zoals dat het ook is voor Yasmine Allas, die voor ons een essay zou maken over het thema en in plaats daarvan een zeer persoonlijk verhaal stuurde waarvan zij naar eigen zeggen ‘het zweet in de handen’ had staan. Lef is het in ieder geval om je als man, schrijvend voor Opzij, te melden bij Femen (de Oekraïense activisten met hun met leuzen bekladde blote borsten) met het verzoek een kijkje te mogen nemen in haar Parijse hoofdkwartier. Femen duikt geregeld op, ook in Nederlandse media, maar niet eerder deed iemand verslag van binnenuit. Lef is het zeker ook wanneer je als Turkse en Marokkaanse moslima’s in Opzij gaat staan en zegt: ‘Ik ben lesbisch.’ Homoseksualiteit binnen de Turkse en Marokkaanse (moslim)gemeenschap wordt doorgaans immers als zeer problematisch ervaren en leidt niet zelden tot uitsluiting of erger, om het netjes te formuleren. Ooit interviewde ik zelf een lesbische Marokkaanse, die na haar comingout onder toeziend oog van haar moeder door haar broer werd afgerost
Lef is het ook om je als man, schrijvend voor Opzij, te melden bij Femen
en daarna alleen nog maar naar een blijf-van-mijnlijfhuis kon vluchten. Schandelijk dat dat in Nederland gebeurt, maar het gebeurt – vaker dan we voor mogelijk houden, en dat zou de volle aandacht van politie en overheden moeten hebben. Lef toonde ook de promovendus die in Saoedi-Arabië onderzoek deed naar huisslavinnen, de EU-ambtenaar die de kinderhandel die achter adoptie schuilgaat aan de kaak stelde en bestrijdt, en de Rwandese die in het geweer kwam tegen de seksuele intimidatie bij de bank waar ze werkte. Van lef getuigt het fotoproject van de Amerikaanse fotograaf Sara Naomi Lewkowicz, die als een vlieg op de muur het dagelijks terugkerende huiselijk geweld van Shane tegen zijn vriendin Maggie registreerde. De foto’s schreeuwen: dit is hoe huiselijk geweld eruitziet. Wij drukten ze af.
beeld
ef is het thema van deze zomereditie van Opzij. Een paar weken geleden liet ik in een interview voor de Volkskrant uit mijn mond nog optekenen dat we tijdens een brainstorm over dit nummer hadden gelachen om onze angsten bij het bedenken van dingen die we nooit zouden durven te doen. We bedachten ridicule zaken als ‘iets met slangen’, ‘werken in een mortuarium’ en ‘een bodyscan’. Potsierlijke varianten op een thema dat beter verdiende. Welke vrouwen met lef gingen we bijvoorbeeld interviewen? Dat werkt altijd goed: je hebt een thema, bedenk de juiste personen. Het duurt altijd even, maar dan ineens vallen de kandidaten als puzzelstukjes in elkaar. Het werden: actrice Loes Luca, publicist Monique Samuel, econoom Marike Stellinga, minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert, longarts Wanda de Kanter en de Italiaanse maffiaaanklager Alessandra Cerreti.
“Yes women, we can”
HH
Er is maar één vrouw machtiger dan zij. Dilma Rousseff (65) steeg dit jaar naar de tweede plek op de Forbes-lijst van 100 machtigste vrouwen ter wereld, en neemt haar positie in achter de eeuwige nummer 1: Angela Merkel. Lef kun je de Braziliaanse bepaald niet ontzeggen. Als lid van een marxistische verzetsgroep tijdens de militaire dictatuur zat ze drie jaar gevangen en werd ze gemarteld. Sinds 2011 is ze Braziliës – eerste vrouwelijke – president en daarmee het hoofd van de zevende grootste economie ter wereld. Brazilianen spreken intussen al van ‘het Dilma-effect’: Rousseff inspireert andere vrouwen ook een hoge positie te veroveren. Meer vrouwen dan ooit stelden zich het afgelopen jaar verkiesbaar als burgemeester of raadslid. Haar emotionele inauguratiespeech, waarin ze zei een voorbeeld te willen zijn voor alle komende vrouwelijke presidenten, heeft daar zeker aan bijgedragen. ‘Ik hoop dat vaders en moeders vandaag hun dochters in de ogen kijken en zeggen: yes, women can.’ Opzij • juli/augustus 2013
7
Essay
tekst Yasmine Allas beeld HH/Jacqueline de Haas
&
Lefgozerij vrouwenmoed
Zelfkennis is de ruggegraat van de vrouw en moed is haar geweten. Voor schrijver Yasmine Allas vormt deze zegswijze van oude Somalische vrouwen haar levensmotto. Hoe een van haar eerste moedige daden haar bijna fataal werd, onthult zij in dit persoonlijke verhaal.
A
demhalen en moed tonen zijn voor mij vanzelf sprekendheden. Doe je het niet dan houdt het leven op. Was ik niet moedig geweest, dan was ik in de meest letterlijke zin van het woord dood geweest. Was ik niet moedig geweest, dan zou ik nu niet de vrouw zijn die ik ben. Ik ben au tonoom, heb een uitgesproken mening, kan die op directe wijze uiten, ben niet bang om te falen, kan om gaan met kritiek en roei graag tegen de stroom in. Ook heb ik me, godzijdank, al op jonge leeftijd aangeleerd om me niet anders of, o help, aardiger voor te doen dan ik ben. ‘Ze lijdt aan kapsones,’ zouden ze in mijn stad zeggen. Ik weet het: steek je kop niet boven het maaiveld uit, doe gewoon – ik hoor het jullie zeggen, maar als ik echt zo was geweest, lieve stadgenoten, dan hadden jullie nooit van mijn aan wezigheid kunnen genieten. Zoals de oude Somalische vrouwen zeggen: zelfkennis is de ruggegraat van de vrouw en moed is haar geweten. Wijze woorden die me mijn leven lang al hebben geïnspireerd. Ik zou ze aan elk jong meisje dat nu aan het begin van haar leven staat als geschenk willen meegeven. Ook zou ik tegen haar willen zeggen: doe je nooit anders voor dan je bent omdat je aardig en lief gevonden wilt worden.
J
a, bijna was ik dood geweest. Op een ochtend werd ik wakker op de bodem van een put. Ik lag in een plas mod der. Eigenlijk begreep ik meteen wat er was gebeurd. Men opzij • juli/augustus 2013
18
had zich van mij willen ontdoen omdat ik de prediker die zich de sjeik noemde, had ontmaskerd. Maar ze hadden zich vergist: de put was drooggevallen en – Allah zij gepre zen – de modder is mijn redding geweest. Ik had het in mijn hoofd gehaald om in al mijn onbevangenheid als 12-jarig meisje de waarheid over de sjeik rond te vertellen. Wat een geit was ik. Het begon op mijn 10de verjaardag. Op die dag besloot mijn lieve moeder dat ik de koranles niet meer op school zou volgen, maar dat les aan huis van een privéleraar me vromer zou maken dan ik tot dan toe was. Om het aanlokkelijk te maken was er met de buurvrouw afgesproken dat haar dochter, die even oud was als ik, ook naar de koranles bij ons thuis mocht. Fahni en ik werden vanwege onze levens lust de Vuurvliegjes genoemd. Opgewekt vertelde mijn moeder ons dat ze sjeik Aziz had ingehuurd. Sjeik Aziz was een door de ouders zeer gerespecteerde maar door de kinderen gevreesde koranleraar. Dat hij met zijn 1.95 meter ver boven alle ouders uit torende, was nog niet het ergste, maar dat er vanaf die grote hoogte altijd tanden geknars klonk als hij was uitgesproken, deed ons huiveren. Het leek erop alsof zijn preken van staal waren dat ach teraf bijgevijld moest worden. Het ging door merg en been, het was erger dan tien te lange nagels die over een school bord raspen. Nadat hij had toegezegd had mijn moeder ogenblikkelijk een kamer voor hem ingericht, een kamer die je eerder aan
opzij • juli/augustus 2013
19
Reportage
ANP/YOAN VALAT
tekst Kleis Jager
Topless Opzij • juli/augustus 2013
24
31 maart 2012: protest voor de Eiffeltoren tegen de shariawetgeving
activisme Opzij • juli/augustus 2013
25
fotoreportage
tekst Maaike Schoon beeld Sara Naomi Lewkowicz
‘
Iedereen kreeg de schuld, behalve de dader Ze wist in beeld te vangen wat geen duizend woorden zo indringend hadden gekund: het drama van huiselijk geweld. Fotograaf Sara Naomi Lewkowicz bleef schieten toen het geweld tussen Shane en Maggie escaleerde. Haar fotoserie doorbrak een taboe.
Opzij • juli/augustus 2013
38
’
Opzij • juli/augustus 2013
39
oes Luca OPZIJ • Juli/augustus 2013
50
interview
tekst Maartje den Breejen beeld Károly Effenberger
‘Eng? Ik schreeuw die angst gewoon van me af ’
OPZIJ • Juli/augustus 2013
51
opzij • juli/augustus 2013
88
Portretten
tekst en beeld Çig˘dem Yüksel
Moslima, lesbisch én uit de kast
‘Mam, pap, ik ben lesbisch.’ Die onthulling zorgt bij Turkse en Marokkaanse Nederlanders voor veel ruzie en onbegrip. Dus leiden lesbische moslima’s vaak een dubbelleven en laten ze al helemaal niet aan de wijde buitenwereld zien wie ze echt zijn. Tug ˘ba, Döne en Souad doen dat wél. Ze strijden voor meer zichtbaarheid, en vertellen hoe het voor hen was om uit de kast te komen.
v
erstoting, geweld, gedwongen ‘medische hulp’ en eerwraak. Dat zijn de consequenties waar allochtone lesbiennes mee geconfronteerd worden wanneer zij besluiten uit de kast te komen. Want voor een behoorlijk deel van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders is homoseksualiteit onacceptabel. Driekwart van hen zou het een probleem vinden als hun kind een relatie krijgt met iemand van hetzelfde geslacht, blijkt uit het onlangs uitgekomen rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau over de acceptatie van homoseksuelen, biseksuelen en transgenders in Nederland. Een hoger opleidingsniveau maakt daarbij geen verschil en de tweede generatie denkt er hetzelfde over als de eerste. Religie speelt een belangrijke rol bij dat gebrek aan acceptatie. Het gevolg: veel Turkse en Marokkaanse lesbiennes houden er een dubbelleven op na. Maar voor sommigen is de maat vol: ze willen zich niet meer verbergen en strijden voor meer zichtbaarheid en tolerantie. Door te laten zien wie ze zijn.
opzij • juli/augustus 2013
89
‘Iedereen weet nu dat ik lesbisch ben, maar niemand praat erover’ Tug˘ba Öztemir (22), student Engelse taal en cultuur aan de UvA. Uit de kast sinds: 2010
‘E
en Nederlands meisje op de middelbare school vertelde me dat ze me leuk vond. Mijn hart lichtte op. Ik was 16 en ik besefte dat liefde tussen twee vrouwen dus óók kon. Ik dacht: misschien is dit wel waar ik naar op zoek ben, vrouwenliefde. Ik kan me mijn eerste zoen met een meisje nog goed herinneren: zacht, heel zacht en zo zoet. Er ging een trilling door me heen. Als ik niets voor vrouwen zou voelen had het me weinig gedaan. Ik had duidelijk iets belangrijks ontdekt; er ging een wereld voor me open. Ik vertelde het aan mijn zusje. We vertelden elkaar altijd alles. “Dat meisje is je aan het brainwashen, geloof haar niet,” was haar reactie. Mijn ouders
Interview
tekst Els Quaegebeur beeld Job Janssen
‘
Longarts Wanda de Kanter
Toen mijn dochter me betrapte, ben ik met roken gestopt
’
Je moet maar lef hebben: zelf het grootste deel van haar leven gerookt, en nu de tabakslobby genadeloos neersabelen. Maar longarts Wanda de Kanter heeft vele dringende redenen. Om er eens eentje te noemen: ‘Als we de opmars van de vrouwelijke roker niet stuiten, zullen er in 2015 meer vrouwen aan longkanker sterven dan aan borstkanker.’
Opzij • juli/augustus 2013
68
Opzij • juli/augustus 2013
69
Lefbekken
{
tekst Laurence de la Porte beeld Frank Ruiter
}
‘In mijn teksten kom ik ervoor uit dat ik geil ben, dat is men niet gewend’
z
e is schrijver en frontvrouw van de band EinsteinBarbie. Met haar dijk van een stem zingt Stella Bergsma gepeperde liedteksten. ‘Ik denk dat het hele leven lef tonen is.
Om jezelf te zijn, te doen wat je wilt en je daarbij niets aan te trekken van andere mensen. Als artiest moet je jezelf kwetsbaar opstellen en krijg je veel kritiek. Naarmate ik bekender word, hoor ik steeds ergere dingen, mijn teksten zouden belachelijk en goor zijn. Ik zing over seks op een manier die men niet gewend is. Seks is niet van vrouwen, maar van mannen, vrouwen nemen een afhankelijke positie in en daar probeer ik met mijn teksten tegenin te gaan. Zo kom ik ervoor uit dat ik ook geil ben, een seksueel wezen. Dat is kennelijk allemaal heel controversieel. Vroeger stond mijn leven in het teken van angst, dus alles wat ik nu doe dat het omgekeerde is, is een overwinning. Op mijn 19de kreeg ik straatvrees, studeren was een te grote overgang. Door steeds een stap verder te gaan, kreeg ik stukje bij beetje de wereld terug. Het precieze moment dat ik besloot niet meer bang te zijn en helemaal voor de muziek te gaan, weet ik niet, het was niet op een dinsdagochtend om 10 uur. Laatst las ik op internet een comment waarin alles stond wat ik maar erg zou kunnen vinden, over mijn uiterlijk en totaal gebrek aan talent. Eerst schrok ik, maar daarna was het een bevrijding. Ja, en?, dacht ik. Ik ben er nog en ik ga gewoon door. Ik heb net als iedereen het recht om te doen wat ik wil.’ Opzij • juli/augustus 2013
73
serie
tekst Larissa Pans beeld Károly Effenberger
Ahmed
Marcouch over vrouwen
Moederloos bracht hij zijn jeugd in een primitief, Marokkaans dorpje door. Het jongetje dat tot zijn 10de nog nooit een Bic-pen had vastgehouden, groeide uit tot een gezaghebbend politicus. Welke vrouwen beïnvloedden PvdA-Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch (44)? Opzij • juli/augustus 2013
113