Twitterkoningin
Feministisch maandblad nr. 4 april 2013 41ste jaargang prijs ¤ 5,25
Hoe @woukevanscherrenburg zichzelf opnieuw uitvond
40 jaar
Spijkers & Spijkers
‘We zijn feministische modeontwerpers, hè Truus?’ Weekendwielrenners
Vrouwen ontdekken het fietsen
Special
Heilige mama’s
Met: lanterfantende vaders, stiefmoederexamens en moedermythes Of was het een mislukte vrijpartij?
2 op de 5 vrouwen zijn ooit a angerand
AP
Vrouwen ontdekken massaal het wielrennen
42
Kinderen en werk moeilijk te combineren? Welnee
34
in APRIL
Spijkers en Spijkers: topmodevrouwen
16
D e ve r h ale n van Opzij 16 | Spijkers en Spijkers: al ruim 10
de ongekende populariteit van
jaar aan de Nederlandse modetop
wielrennen
24 | Waarom gaat het toch altijd
48 | Wouke van Scherrenburg heeft
over werkende moeders?
zichzelf opnieuw uitgevonden
28 | Larissa, (stief)moeder van zes,
56 | We praten nog steeds niet over
over haar stiefmoederexamens
het schemergebied van seksuele
34 | Werkende moeders zijn niet
incidenten
gestrest: moedermythes ontkracht
60 | ‘Ik blijf woedend, dat beloof ik’
40 | Cor Vos neemt afscheid. ‘Alles
pledges na verkrachtingen in India
fiftyfifty is zo makkelijk nog niet’
81 | Man over vrouwen: Oscar van
42 | Dames dichten het gat:
den Boogaard
Opzij - april 2013
4
Stiefmoederen is examen na examen doen
Wouke van Scherrenburg, machtiger dan ooit
28
48
Wéér gaat het over de werkende moeder
24
De we re l d van O pzi j 7 | Nieuws en opinie
D e b o eken & cu ltu u r va n Opzi j
12 | Voilà: 40 uitgesproken vrouwen
66 | Om niet te missen: Movies that
voor het praatprogramma
Matter Festival
15 | De Kweekvijver
72 | Boeken: Ook libelles lijden aan
De co lu mn s van Opzi j
obesitas
3 | Voorwoord Aanranding is geen
Ser v i ce etc. van Opzij
aanstellerij. Nooit
54 en 75 | Aanbiedingen voor
14 | F-side Ing Yoe Tan
(nieuwe) abonnees
47 | Claudia de Breij
83 | Colofon en volgende maand
Nu cadeau bij een halfjaarabonnement
64 | Inez Weski
Opzij - april 2013
5
54
voorwoord t
beeld
anne r einke
aboes: ik heb er niet zoveel mee. Sommige zaken, ook de allerergste, kun je nu eenmaal beter benoemen omdat dat de weg naar genezing en oplossing biedt. Ik had bijvoorbeeld kunnen zwijgen over mijn homoseksualiteit en misschien hadden mensen in mijn omgeving dat een beter idee gevonden, voor henzelf, maar wat had het gedaan met míjn leven? Ik had zo’n vermoeden, dus koos ik toch maar de heilzamere weg van vertellen. Op de redactie ontspon zich een discussie over verkrachting en aanranding. Daar ging het in de media de laatste weken wel vaker over. En meteen belandden we in de taboes. Eerst was daar de werkreis van Kamerlid Myrthe Hilkens, die naar aanleiding van het mislukte prostitutiebeleid op de Wallen aankondigde naar Zweden te gaan om de voors en tegens van het beleid aldaar (de prostituant wordt bestraft) nader te onderzoeken. De rapen waren onder (veelal) mannelijke columnisten gaar. Wat was dit voor een jarenvijftigbetutteling, wie dacht ze wel dat ze was, een beetje aan ons liberale beleid zitten met haar truttenvingers? Geen woord over de uitwassen van die mensenhandel in ons land: meerdaagse verkrachtingen, in veel gevallen acht tot tien keer per dag. Dáár moeten we discussie over voeren, niet over het onderzoek van een Kamerlid dat daar iets aan wil doen. In het vervolg op die discussie, en ook naar aanleiding van de verhalen die we tot nu toe publiceerden over de verkrachting met dood tot gevolg van een jonge vrouw in India, kregen we het over de ‘reguliere’ verkrachtingen in Nederland. Journalist Asha ten Broeke had geschreven over haar ervaring. Sylvia Witteman reageerde daarop door te stellen dat die ervaring (een jongen die tegen Ten Broekes zin zijn hand in haar onderbroek stopte en zijn vingers bij haar naar binnen duwde) niet te vergelijken was met wat de Indiase vrouw was overkomen. Waarop Ten Broeke te kennen gaf dat die reactie haar had geëmotioneerd.
Waarom houden we ons groot als het om aanranding gaat?
Is er een rangorde in leed dat mensen wordt aangedaan? Wat aan de buitenkant niet zo erg lijkt, kan in werkelijkheid grote schade aanrichten. Dat is nu eenmaal wat een verkrachting of aanranding doet: eerst is er de lichamelijke misdaad, met een vaak veel grotere emotionele puinhoop tot gevolg. We spraken er openhartig over. Onze redactie blijkt een representatie te zijn van wat de cijfers ons vertellen: bijna de helft van de redactie, en dus van het aantal vrouwen in Nederland, is ooit aangerand. Stuk voor stuk had dat bij de redacteuren schade aangericht. De lastige en angstige tijd die volgde, problemen op het werk (als het een collega of hogergeplaatste betrof) en schade door spijt en frustratie omdat er destijds te weinig of niets met de aanval was gedaan. Ook door henzelf niet. Waarom spreken we daar zo weinig over? Juist wij, vrouwen onder elkaar? Waarom houden we ons groot en vinden we dat we ons niet moeten aanstellen of dat een ander dat niet moet doen? Houden we het taboe zo zelf in stand? Ik was twee weken geleden in New York voor de VN-vrouwenvergadering, die dit jaar als thema had: het wereldwijd uitbannen van geweld tegen vrouwen en meisjes. Een prima thema. Dat niet alleen van toepassing is op het extreme geweld tegen vrouwen in Congo, Zuid-Amerika en India. Die vormen halen soms het nieuws, die andere vormen van geweld niet, terwijl die het vaakst voorkomen. We moeten daarover praten. Juist wij, vrouwen, omdát het ons het vaakst en bijna allemaal overkomt. Is dat moeilijk? Ja. Had ik dat ooit wel moeten doen? JA! En nog even voor de duidelijkheid: het tegen de zin binnendringen van een lichaam is verkrachting. Of het nou met een penis, een hand, een tong of een stok is. Het mag niet. Zo simpel is het.
www.twitter.com/ mrsvanderlinden
OPZIJ • april 2013
3
Margriet van der Linden Hoofdredacteur Opzij
DE WERELD VAN OPZIJ
&
Maatschappij
Cultuur | actueel |
Voilà,
40 VROUWEN MET EEN SLIMME MENING
Er moeten meer vrouwen op televisie, en nu echt, als het aan NPO-baas Shula Rijxman ligt. Het is een probleem met vele lagen – ‘redacteuren zoeken niet goed genoeg,’ zegt de een; ‘vrouwen willen niet,’ aldus de ander. We zullen er vast niet een, twee, drie uit zijn. Maar het excuus ‘ze zijn er niet’ moet in de prullenbak. Opzij presenteert alvast 40 opiniemakers, bekend en onbekend, jong en oud, beginnend en gearriveerd. Maar allemaal vrouw. Zodat Marike Stellinga, Petra Stienen en Femke Halsema óók eens een dag vrij kunnen nemen. D O O R L AU R E N C E D E L A P O RT E E N M A A I K E SC H O O N
Noem een heikel onderwerp en Asha ten Broeke (30) schopt er een heilig huisje over omver. Journalist Ten Broeke is ‘sceptisch over bijna alles’. Speerpunten: man/vrouw, eten, seks en wetenschap.
F. KALKMAN
DWDD en Pauw & Witteman
De vrouwelijke Prem Radhakishuns en Joost Zwagermannen
Directeur en oprichter van het IDFA: Ally Derks (54) (Opzij Top100: nr 2, Cultuur). Voor al uw documentaireduiding. Omdat altijd Joris Luyendijk ook zo saai wordt: antropoloog Roanne van Voorst (30) schreef het geprezen Jullie zijn anders als ons, over jong en allochtoon Nederland. Is vast in staat om – net als Luyendijk – ook op andere dingen het antropologisch licht te laten schijnen. Geen onbekende bij Pauw & Witteman, but where has she gone? Graag politicoloog en Egyptedeskundige Monique Samuel (23) weer wat vaker als duider, lieve redacteuren (m/v). Gaat het weer eens verschrikkelijk mis met ‘de jeugd van tegenwoordig?’
OPZIJ - APRIL 2013
12
Sociaal wetenschapper Linda Duits (36) ‘killt’ als geen ander ‘hypes’ in de media. Specialist in meisjescultuur. Directeur masterprogramma Filmstudies en Filmarchief van de Rijksuniversiteit Groningen Annie van den Oever (55), voor het broodnodig perspectief op film. Tevens letterkundige. Marthe van der Wolf (27), correspondent in Ethiopië, publiceert in The Guardian en op Voice of America. Niet bang, niet verlegen, en met een uitgesproken mening. Ook over Zwarte Piet. Oud-Kamerlid en oud-journalist, dus praten kan ze: Guikje Roethof (56) is sinds 2011 algemeen secretaris bij de Amsterdamse Kunstraad. Voor als het vernieuwde Rijks straks ein-de-lijk opengaat. Altijd goed voor verontwaardiging/bijval op sociale media: publicist Hassnae Bouazza (39). Meest recente werk: het boek Arabieren kijken. Uitgesproken twitterfenomeen met een mening over bijna alles: journalist Lamyae Aharouay (22). Niet te benauwd een bijdrage te leveren aan het multicultidebat.
& Spijkers
‘We zijn gewoon béter met zijn tweeën’
Spijkers
interview
tekst Maaike Schoon beeld Kรกroly Effenberger
OPZIJ - April 2013
17
m
Als het over vrouwen en werk gaat, hebben we het altijd automatisch over moeders. En als het over moeders gaat, denken we aan de vergrotende trap van moe (want wat hebben ze het zwaar), aan matig presterende parttime collegaatjes, laisser faire-opvoeding, en heel soms ook aan vaders. En bij sommige vaders horen stiefmoeders. Dat zijn boze stiefmoeders, natuurlijk. Maar moeders voldoen allang niet meer aan al die clichĂŠbeelden. Tijd voor frisse ideeĂŤn.
e o e s dr
Blz. 24 Hou nou toch eens op over die werkende moeder!
Blz. 34 Vier moedermythes ontkracht
Blz. 28 Stiefmoederen: wordt het slagen of zakken?
Blz. 40 Alles fiftyfifty is zo makkelijk nog niet
Opzij - april 2013
23
essay
tekst Margriet van der Linden beeld Tammo Schuringa
V
Hou nou toch eens op over die werkende moeder! Waarom gaan alle discussies over werkende vrouwen in Nederland toch altijd over werkende moeders? Hoofd redacteur Margriet van der Linden ergert zich aan onze hardnekkige moedercul tuur die teruggaat tot de Tweede Wereld oorlog. Juist de economische crisis kan ons nu helpen die traditionele rolverdeling af te zweren, maar de geschiedenis dreigt zich te herhalen.
Opzij - april 2013
24
orig jaar was ik dagvoorzitter van een congres voor ambitieuze, veelal jonge, vrouwelijke juristen. Er was een mooi, inspirerend programma opgesteld en we trapten de dag af met een paneldiscussie tussen vier topvrouwen. Aan tafel zaten een managing-partner van een groot advocatenkantoor, een leidinggevende van de juridische tak van een multinational, de directeur van een organisatie die bedrijven helpt met diversiteit op topposities en de oud-deken van de Nederlandse Orde van Advocaten. Voor de koffiepauze vroeg ik de tweehonderd aanwezigen in de zaal op papier een vraag te formuleren voor het panel. Toen ik de papiertjes na de pauze terugkreeg, had ik mooi de gelegenheid te zien wat de meest prangende vragen waren. Eén woord kwam heel vaak voor: ‘schuldig’. In de zin van: ‘Voelen jullie je nooit schuldig tegenover je gezin, de kinderen?’ Het was de zoveelste bijeenkomst waarbij werk in combinatie met vrouwen onlosmakelijk werd gekoppeld aan het moederschap.
T
opvrouwen en werkende vrouwen zijn in Nederland – in debatten, op symposia, op radio en tv en de sociale media – niet zozeer werkende vrouwen; ze zijn werkende moeders en worden binnen de kortste keren in die vele discussies als zodanig op hun eierstokken aangesproken. Een paar edities geleden schreef ik in mijn voorwoord over een uitzending van Buitenhof waar ik mocht plaatsnemen naar aanleiding van een r apport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), over verschillen tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. In het rapport stond dat Nederlandse vrouwen meer zouden moeten werken, omdat er op de langere termijn een tekort op de arbeidsmarkt komt, maar belangrijker nog omdat vrouwen dan niet het risico lopen in armoede te vervallen. Voor de duidelijkheid: ongeveer drie miljoen vrouwen in Nederland lopen dit risico. In de meeste gevallen veroorzaakt door de keuze voor een financieel niet toereikende deeltijdbaan. Met het OESO-rapport in de hand ging het in die uitzending over het hoe en waarom van die massaal gekozen deeltijdbaan. Ik weet het onder andere aan de bekende moederschapscultuur en de Nederlandse calvinistische inslag waardoor moeders zich zo snel schuldig voelen. Een deeltijdbaan combineert makkelijk, en zo kunnen vrouwen zonder een al te groot rotgevoel werken én moederen. Onzin, luidde het oordeel op Twitter. Femke Halsema kreeg zelfs persoonlijk de kriebels toen ze me dit had horen zeggen. De twitteraars reageerden ook op het essay dat ik eerder schreef voor het 40-jarig jubileumnummer van Opzij, over de ik-gerichte emancipatie; ook daar hadden we het in de uitzending over gehad. Niet alleen Twitter stond op z’n kop. Even later stroomde mijn mailbox ook vol met tips en persoonlijke verhalen – bijvoorbeeld over de alom gekoesterde keuzevrijheid die Nederlandse vrouwen hebben, de vrijheid om voor een parttime baan te kiezen naast hun moederschap. Ik had duidelijk een gevoelige snaar geraakt.
OPZIJ - APRIL 2013
42
Trend
tekst Maaike Schoon beeld Frank Ruiter
Dames dichten het gat Eindelijk ontdekken vrouwen het wielrennen
Racefietsen zijn een rage. En heus niet alleen onder de stadse hipsters die ’m verkiezen boven een opoe-exemplaar: vrouwen hebben het wielrennen als sport ontdekt. Niet zo gek. Je krijgt er geen krakende knieÍn van, zoals bij hardlopen, en het vermindert depressie en stress net zo goed. En dat allemaal zonder doping.
I
n de stad zie je ze plots overal: meisjes met hoge knotjes, strakke broeken en Vans-gympen op een racefiets. Het soort racefiets waar je voorheen alleen mannen op zag rijden, mannen met hoge knotjes, strakke broeken en Vans-gympen. Vaak zonder remmen (zogenoemde fixies), soms met, maar altijd met dunne bandjes en een retroframe dat doet vermoeden dat de betreffende fiets ergens uit een Achterhoekse schuur is opgediept, heel nonchalant, liefst voor weinig geld gekocht van een lieve hobbyist die geen idee had dat zijn oude liefde in de Randstad veel meer waard is dan de paar tientjes die hij ervoor kreeg. De gewoonte om in de stad niet op een gewone stadsfiets (saai!) maar op een racefiets rond te karren, komt overgewaaid uit Hipster Central: de wijk Williamsburg, Brooklyn, New York. Al in 2007 signaleerde The New York Times daar
OPZIJ - APRIL 2013
43
Portret
De queen bee journali tekst Eva Hoeke beeld Linelle Deunk
van de
Opzij - april 2013
48
stiek
Opzij - april 2013
49
‘ Ik blijf woedend Dat beloof ik’ De gruwelijke verkrachtingszaak van een jonge studente in New Delhi roept felle reacties op bij de Indiase bevolking. Kunstenaar Jasmeen Patheja bekritiseert de oppervlakkige maatregelen van de overheid en wil met haar beweging Blank Noise de wortels van het probleem aanpakken: ‘Roze vrouwenriksja’s zullen niet veranderen hoe mannen ons behandelen.’
OPZIJ - APRIL 2013
60
achtergrond
tekst Sarah Meuleman beeld Jeffry Ruigendijk
OPZIJ - APRIL 2013
61
serie
tekst Renate van der Zee beeld Károly Effenberger
Oscar
van den Boogaard over vrouwen
Zijn jeugd met een moeder die aan de drank verslaafd was, noemt hij een goede, maar harde leerschool. Van zijn vriendin Sylvia Kristel leerde hij niemand te veroordelen. Maar vrouwen die alleen uit zijn op ‘publiek’ beschouwt hij als een risico. Welke vrouwen beïnvloedden schrijver Oscar van den Boogaard, van wie onlangs de roman De tedere onverschilligen uitkwam?
Opzij - april 2013
81