Avrupa Tarihi 14921789
Ortaçağ’ın Mirası
1
Geç Ortaçağ’da Avrupa toplumunu dönüştüren krizler serisi
• Kara Ölüm (Veba) (1347/8) • Yüzyıl Savaşları (13371453) • Avignon Papalığı (13091377) ve Katolik Bölünmesi (1377 1415)
2
Kara Ölüm
Rahip veba kurbanlarını kutsuyor, 1360-1375
3
Veba / Kara Ölüm (1347/8) • Vebanın Asya’dan Avrupa’ya gelen gemilerdeki farelerle taşındığı tezi • Aşırı kalabalık şehirler ve evler hastalığın kısa sürede salgına dönüşmesini sağladı • Şehirlerdeki kirlilik • İnsanların bağışıklık sistemlerinin zayıflığı • Düşük hijyen belirleyici rol oynadı 4
Hastalığın Rotası
5
Avrupa Nüfusunun 1/3’ü Öldü! • •
• • • • •
Bazı şehirlerde, örneğin Floransa, nüfusun yarısı öldü. Kentlerdeki ekonomi durma seviyesine geldi. (Kırsal kesim nispeten seyrek yerleşimden dolayı salgından daha az etkilendi.) 14. yy.ın başından beri güçlü bir ivme yakalamış ekonomik yükseliş yeniden düşüşe geçti. Bazı bölgelerde iş gücü yokluğundan dolayı ücretler aşırı arttı. Çiftçilik Üzerindeki Etkileri: Batı Avrupa’nın büyük kısmında serflik sona erdi. Doğu’da 19. yy.a kadar devam etti. İngiltere ve Fransa’da çiftçi isyanları arttı. (Asıl sebep 100 Yıl Savaşları dolayısıyla arttırılan vergi yükü) 6
• Büyük Britanya'da tarlaların çitlenmesi ilk olarak arazi sahiplerinin daha az çiftçi eliyle daha iyi tarımsal üretim elde etmeleri için yapıldı; büyük oranda hayvan sürülerinden korunma amaçlı • Din adamlarının en iyileri öldü (Hastalara yardım etmeye çalışırken hastalanarak) • Hastalığın yayılmasından Yahudiler sorumlu tutuldu. • Avrupa’da eski antisemitizm canlandı. • Edebiyat ve sanat pesimizme döndü. • Nüfus 16. yy.ın ortalarında ancak vebadan önceki seviyesine ulaştı. (200 yıllık kayıp) 7
İnsan Kemikleri
Veba Kurbanlarının Kazılmış Toplu Mezarı Martigues, Fransa
8
Şehirlerdeki Toplu Mezarlar
9
Kemik Kilisesi, Kutna Hora, Çek Cumhuriyeti
10
Kemik Kilisesi
11
Nüfus & Tarım • 14. yy.’ın ortasına kadar artan nüfusla birlikte buğday talebi ve fiyatları düzenli arttı. • Nüfusun üçte birinin ölmesiyle talep ve fiyat düştü. > TARIM KRİZİ • Ancak iş gücü yokluğu sebebiyle maaşlar ve maliyetler arttı. • Çiftçiler topraklarını terk etmeye başladı. > TAHRİBAT • Doğu’daki topraklar boşalırken, batıda ticaret ve madenler yüzünden nüfus yoğunlaştı. • Karabuğday, keten, şerbetçiotu, haşhaş, meyve, şarap ve hardal gibi karlı yeni ürünler üretilmeye başlandı. Balık, et ve süt ürünleri yetiştiriciliği rağbet kazandı. (Tereyağ) • Gelirlerini artırmak için, köylü nüfusunun büyük bir kısmı yan işlerde çalışmaya başladı. Ulaşım hizmetleri, odun ustalığı, değirmencilik ve demircilik, oymacılık, dokumacılık vs. > EV ÜRETİMİ: ERKEN KAPİTALİZM 12
Yüzyıl Savaşları (13371453) • İsim çok doğru olmayabilir! • İngiliz Kralları her zaman Fransa tahtında hak iddia ederler! • • • •
•
Sebep: İngiltere kralları Manş Denizi’nin karşı kıyısındaki Fransız tarafında hak iddiası İngiltere Kralı III. Edward, Fransa Kralı IV. Philipp’in torunu Savaş aralıklarla Fransa ve Çukur Ülkeleri’nde cereyan etti. 1415’deki büyük muharebede İngiltere savaşı kazandı ve Paris tehlikeye düştü, ancak Fransız ordusu toparlanarak kayıplarını telafi etti. Her iki devlete de ulus bilinci kazandırması açısından önemli!
13
SavaĹ&#x;tan Geriye Kalan Jeanne d'Arc
16
Jeanne d'Arc • •
• • •
İngilizlere karşı ülkesini savunmasıyla ün kazanan Fransız Katolik Azizesi Azizlerin sesini duyduğunu iddia eden Fransız köylü kızı kralı askerlerle birlikte olmasına izin vermeye ikna etti. 1429'da Fransız Ordusunu Orléans’da savaşın çok kritik bir noktasından zafere taşıdı. Sonuç olarak Fransız varis tacı giydi ve devlet güçlendi. Joan daha sonra İngilizler tarafından yakalandı ve 1431’de yakıldı. 17
Sonuç • •
• •
•
Birleşik Krallık Fransa’dan çekildi. (küçük Calais bölgesi hariç) Savaş mücadelesi İngiltere ve Fransa’da devlet yapısının modernleşmesini tetikledi. (“Yeni Monarklar”) Çiftçi İsyanları Sebepler: Yüzyıl Savaşları için arttırılan vergi yükü altında ezilen alt sınıflar, aristokrasiye karşı düşmanlık ve köylülük arasında yüksek beklentiler. İsyanlar vebanın ardından şiddetlendi. 18
İngiliz Köylü İsyanı (1381) • En büyük isyan, 100.000 kadar insan katıldı. • Fransa'da Jacquerie Ayaklanması (1358) • Fransız köylüler hak elde etmede İngiliz köylüleri kadar başarılı değil • Sonuç: • İsyanlar tabi ki bastırıldı. • Ancak İngiltere’de serfliğin kaldırılmasının ilk aşamaları olarak önemli (1550) 19
Katolik Kilisesi'nde Kriz Arka Plan •Batı ve Orta Avrupa toplumuna, Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından beri Katolik Kilisesi hakim oldu. •Bir çok bölgede dini otoriteler laik otoritelerden daha güçlüydü. •Papalar, genellikle tüm Avrupa'daki en güçlü siyasi figürlerdi. •Ortaçağ, Katolik Kilisesi altındaki dini birliktelikle 20 karakterize edildi.
Kilisenin Erken Dönem Eleştirmenleri Padovalı Marsilius (1342): İtalyan Filozof
•«Barışın Savunucusu» adlı eserinde Papalığı şiddetle eleştirdi. •Güçler ayrılığını savundu. •Kilise’nin devlete bağlı olması gerektiği, •Kilisenin meslek dışı papaz ve papazdan daha üstün rahipler tarafından yönetilmesi gerektiğine inanıyordu.
John Wyclif (1384): İngiliz Filozof
•Kilisenin sadece Kutsal Yazıları takip etmesi gerektiğine inanıyordu. •Bu görüş, Martin Luther’in 16. yüzyılın başlarındaki reformuna ön ayak oldu. •İncil'in İngilizce çevirisini yaptı. •Ruhban sınıfının ayrıcalıklarını eleştirdi. •Daha sonraki takipçilerine Lollards adı verildi. 21
Jan Hus (1415): Çek Reformcu • • • •
Wyclif’den etkilendi, fikirleri çok benzer İncil tek otorite olmalı Kendi dilinde ibadet Bohemya’da Habsburg Devleti’ne karşı milliyetçi bir hareket başlattı (günümüz Çek Cumhuriyeti) • Konstanz Konsili tarafından yakalandı ve «sapkın» ve siyasi görüşleri yüzünden yakıldı. • Hussitler Savaşı (14191436): Hus’un öldürülmesinin üzerine, takipçileri koyu Katolik Habsburglara karşı büyük isyanlar başlattılar.
22
Avignon Papalığı (13091377)
• Papalık ile Fransa Kralı IV. Philipp arasındaki mücadele sonucunda Papa seçilen V. Clemens Papalığı Fransa’ya taşıdı. • Takip eden 7 Papa Avignon’da ikamet etti. • Bu durum Papalığın prestijine zarar verdi (özellikle İngiltere ve Almanya'da); çünkü Papaların Fransız krallarının etkisi ve otoritesi altında kaldığına inanılıyordu. • Bu durumdan Roma’nın ekonomisi de büyük zarar gördü. 23
Avignon Papalık Sarayı, Fransa
24
Büyük Bölünme - Batı Bölünmesi (1377-1417) • 1377’de Papalık Roma’ya döndü, ama biri Roma'da diğeri Fransa'da olmak üzere, ikisi de diğerini tanımayan iki Papanın seçilmesiyle daha fazla çatışma yaşandı. • İngiltere ve Roma, Roma'daki Papayı desteklerken Fransa ve Kastilya bölgesi Fransız Papayı destekledi. • Bu durum kilisenin prestijine daha da zarar verdi. 25
Konstanz Konsili Bölünmenin Sona Ermesi • Papa’dan daha güçlü olacak bir kardinal konseyi oluşturularak kilise reform edilmeye çalışıldı. • Piza’da (1409) toplanan Konsil, her iki Papa’nın çekilmesini öngörerek yeni bir Papa seçti. Ancak diğer Papalar da görevden çekilmeyince 3 Papa oldu! • Konstanz Konsili’nde (141418) bütün Papaların ayrılması ve yeni bir Papa’nın seçilmesi (V. Martin) ile bölünme sona erdi. • Bu bölünme döneminde kilise çok zarar gördü. • Boşluktan Jan Hus büyük popülerlik kazandı.
27
İstanbul’un Fethi (1453) • • • • • •
Bizans İmparatorluğu güneydoğu Avrupa’da bin yıldan beri egemen güç olmuştur. Batı Roma’nın yıkılmasından sonra uzun süre ayakta kalarak Batı’nın Doğu cephesi oldu. Bizans İmparatorluğu'nda Rum Ortodoks Kilisesi (veya Doğu Ortodoks Kilisesi) egemen idi. 1453, Osmanlı İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu'nun başkenti ve son kalesi olan Konstantinopolis'i aldı. Birçok kişi Türk yönetiminden Batı Avrupa’ya kaçtı. Osmanlı İmparatorluğu, Balkanları kontrol altına alarak ve Macaristan ve Avusturya'nın kapılarına dayandı ve Orta Avrupa için büyük bir tehdit oldu. 28
İstanbul’un Fethi
29
Skolastisizm: Thomas Aquinas (1224-1274)
• Skolastisizm, ortaçağ felsefesinin temel taşı oldu • Aquinas, Hıristiyan doktrini desteklemek için mantığı kullanarak inancı ve sebepi uzlaştırmaya çalıştı. • «İnanmak için anlamak gerekli!» • Aristoteles'in bilimsel fikirlerini Hristiyanlıkla bağdaştırmaya çalıştı. (İbn Rüşd aracılığıyla) • Skolastisizm yüzyıllar boyunca Katolik felsefesine hükmetti. • 14., 15. ve 16. yüzyıllarda Rönesans hümanistleri tarafından şiddetle eleştirildi. • 19. yy.da öğretisi Hıristiyan teolojisinin temeli olarak kabul edildi.
30