programów nauczania

7. ATRYBUTY ŚWIADCZĄCE O AUTORSKIM PODEJŚCIU DO KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW NAUCZANIA

Autorski program nauczania należy rozumieć jako oryginalny wytwór związany z opisem sposobu przekazywania wiedzy i angażowania uczniów w proces uczenia się. Odwołując się do klasycznych ustaleń z zakresu psychologii kreatywności (patrz na przykład: Amabile, 1983; Amabile, 1997; Fazlagić, 2015; Fazlagić, 2019), należy stwierdzić, że dzieło czy utwór spełnia kryteria kreatywności, jeśli zachodzi w jego obrębie koniunkcja dwóch cech: nowości oraz wartości. Utwór nowy niekoniecznie musi być wartościowy. Utwór wartościowy może pochodzić od innego autora – a więc nie być „autorski”.

Historia dostarcza dowodów na to, że oryginalne, wartościowe pomysły powstają niezależnie od siebie w umysłach większej liczby osób w tym samym czasie, co oznacza, że ewentualne zarzuty nieoryginalności należy rozważać ostrożnie. W celu ograniczenia ryzyka niewykrycia plagiatu (czyli niesłusznego uznania programu za autorski) należałoby zastosować uzupełniające się sposoby weryfikacji autentyczności oraz wartości dzieła:

egzekwowanie od autora przedstawienia sposobu dojścia do rozwiązania (procesu opracowania proponowanego rezultatu) – uwzględniającego etapy rozumowania, elementy krytycznego myślenia, powody kwestionowania status quo itp.;

Bardziej wartościowe jest przetestowane przez autora rozwiązanie, które przynosi niewielki, lecz weryfikowalny efekt, niż abstrakcyjne, luźno osadzone w rzeczywistości szkolnej, niedopracowane rozwiązanie, które nie zostało zweryfikowane, przetestowane ani głęboko przemyślane.

wymaganie od autora, aby opisał aktualny stan jego wiedzy w danej dziedzinie (state-of-the-art) w taki sposób, że jego rozwiązanie jest przedstawione jako wypełnienie luki, dopełnienie istniejącego stanu wiedzy o brakujący element;

Nowa wiedza powstaje zawsze na granicy, „na skraju” wiedzy istniejącej – dlatego niezbędne jest oczekiwanie od autora, aby poznał i krytycznie przeanalizował dokonania innych. Warto tutaj zaznaczyć, że innowacje, w tym autorskie programy, mogą mieć różny charakter. Większość innowacji polega na kombinacji, zmianie konfiguracji elementów już istniejących. Nie powinno się oczekiwać od „autorskiego” programu, że będzie zawierał wyłącznie elementy całkowicie nowatorskie. Nowatorstwo programu często polega na adaptacji rozwiązania powstałego w innym obszarze na potrzeby nauczania. Warto doceniać pomysły przynoszone (importowane) do edukacji z innych obszarów. Jeśli na przykład nauczyciel dostrzeże specyficzny sposób komunikacji lekarza z pacjentem lub pilotów w kokpicie samolotu i rzetelnie opisze możliwość wykorzystania tego rozwiązania, a następnie przetestuje je w edukacji, to niewątpliwie będzie to autorskie rozwiązanie

o potencjalnie wysokiej wartości. Należy zachęcać nauczycieli do poszukiwa

nia rozwiązań poza hermetycznie rozumianym systemem edukacji.

wymaganie od autora, aby nie tylko zaproponował rozwiązanie, lecz także by był autorem i realizatorem fazy testowej lub pilotażowej;

Faza testowa powinna również zostać opisana przez autora. Dzięki temu autor może potwierdzić swe przekonanie o wartości koncepcji oraz udowodnić, że proponowane rozwiązanie stanowi efekt przyrostowych udoskonaleń pomysłu wyjściowego. Istotne jest wymaganie od autorów, aby stali się krytycznymi recenzentami własnej wstępnej koncepcji, i motywowanie ich do udoskonalania pomysłów, zanim przedstawią je na forum.

wykorzystanie do oceny rozwiązania osób trzecich (recenzentów, innych nauczycieli oraz dostarczenie dowodów na pozytywną, zewnętrzną ewaluację rozwiązania).

Ponadto warto zastosować ogólne kryteria oceny kreatywności, zwracając szczególną uwagę na:

oryginalność – statystyczną rzadkość występowania w innych źródłach badanych rozwiązań lub ich elementów cząstkowych (można w tym celu posłużyć się oferowanymi na rynku rozwiązaniami antyplagiatowymi);

giętkość myślenia – wynikającą z tego, w jakim stopniu proponowane rozwiązanie zawiera w sobie nieszablonowe, zadziwiające na pierwszy rzut oka konfiguracje;

elaborację – precyzję opisu, dbałość o szczegóły – cechy te charakteryzują osobę kreatywną, która odczuwa wewnętrzną potrzebę dzielenia się swoim rozwiązaniem z otaczającym światem;

Pasja autora w prezentowaniu swojego dzieła jest dobrym predyktorem jego kreatywności (lecz nie jedynym). Należy zwrócić uwagę na to, czy autor stosuje precyzyjnie, adekwatnie do ich znaczenia terminy naukowe, czy nie epatuje czytelnika określeniami, które są nieprzydatne lub zbędne w opisie zjawiska. W szczególności należy być wyczulonym na posługiwanie się kliszami pojęciowymi oraz niesprawdzonymi lub wręcz nieprawdziwymi założeniami wynikającymi z popularności danego terminu w mediach i popkulturze. Nie oznacza to jednak, że należy promować sztucznie hermetyczny, naukowy język nasycony neologizmami.

abstrakcyjność – występowanie elementów nieoczywistych, zadziwiających odbiorcę, skłaniających do refleksji;

Reakcja psychologiczna odbiorcy jest oficjalnie uznawana za jeden z mierników kreatywności. Dzieła kreatywne z reguły są na początku przyjmowane z niechęcią. I na odwrót: dzieła niebudzące kontrowersji, utrzymujące odbiorcę w strefie komfortu częściej są mało oryginalne i nie powinny być doceniane jako wartościowe.