Dagkrant vrijdag 4 september 2015
Niet doorsnee Engels
foto: Aleksandra Renska
Skip Sempé wil groot-groter-grootst
Collegium Musicum Den Haag Skip Sempé
Het gouden tijdperk van de oude muziek Stilzitten zal een hele opgave zijn tijdens het concert van Skip Sempé en zijn Capriccio Stravagante Renaissance Orchestra vanavond in de Grote Zaal van TivoliVredenburg. Ze komen naar Utrecht met aanstekelijke dansmuziek uit de overgangsperiode tussen de zestiende en de zeventiende eeuw, het gouden tijdperk van de oude muziek: King-sized consorts. Bij uitvoeringen van Sempé gaat het vooral om vrijheid, expressie, dramatiek. Van een concert van Skip Sempé krijg je altijd een goed humeur, zelfs al staat er treurige muziek op het programma.
Tijdens het concert van vanavond is het echter feest en horen we dansen van Engelse componisten als Anthony Holborne en William Brade en de Duitse componist... lees verder op pagina 2
Pepermuntjes Klavecimbels Tenoren Masterclasses Concertlocaties Festivalkranten
9 2 3 4 2 3 5 2 9 3 5 6 5 0 0
Les Basses Réunies
Het fenomeen Hume op lyra-viool Les Basses Réunies, het ensemble van cellist en gambist Bruno Cocset, brengt het publiek in Hertz vandaag om 11.00 uur in aanraking met één van de merkwaardigste muzikale fenomenen van de zeventiende eeuw: Tobias Hume. Op het programma staat muziek voor de lyra-viol, het neefje van de basgamba en volgens Hume absoluut superieur aan de luit. De eerder uitgebrachte cd van Cocset en zijn kameraden is adembenemend mooi en laat horen dat Hume beslist geen doorsnee componist was. ‘Hume was geen professionele musicus: hij was soldaat in het Engelse leger’, vertelt Cocset. ‘Zelf schreef hij dat hij door het leven was gehard, alleen uit zijn muziek bleek zijn ‘zachte’ kant. We weten niet wie hem gamba heeft leren spelen... lees verder op pagina 2
Vervolg: Skip Sempé wil groot-groter-grootst
Vervolg: Het fenomeen Hume op lyra-viool
Capriccio Stravagante Renaissance Orchestra
...en muziektheoreticus Michael Praetorius. ‘Wat heel bijzonder is aan dit repertoire is de enorme en langdurige aantrekkingskracht van die dansen’, zegt Sempé, die op het Festival Oude Muziek in 2010 met Capriccio Stravagante als artist in residence actief was.’ Deze dansen ontstonden allemaal aan het begin van de renaissance, maar zijn daarna nog eeuwenlang gespeeld en verspreid over heel Europa: van Sicilië tot Zweden en van Engeland tot Hongarije.’ Zijn concert wordt niet voor niets betiteld als ‘King-sized consorts’: het gaat van groot-groter-grootst. ‘Even tellen… er staan vanavond 25 musici op het podium van TivoliVredenburg’, zegt Sempé. ‘Voor renaissancebegrippen is dat een gigantisch orkest. De musici bespelen alle gangbare instrumenten uit de zestiende en zeventiende eeuw: virginaal, klavecimbel, luiten, fluiten, cornetto’s, harpen, gamba’s, violen,
percussie, ze zijn er allemaal. Maar ze spelen nooit alle 25 tegelijk. Ze vormen voortdurend wisselende consorts: elke dans heeft een andere mix van instrumenten.’ Die grote bezetting bedacht Sempé niet zelf, maar destilleerde hij uit beschrijvingen van dit soort orkesten in onder meer het muziektheoretische traktaat Syntagma musicum van Praetorius. ‘In deze muziek ben ik thuis, al vanaf het allereerste keer dat ik ermee in aanraking kwam’, vertelt Sempé. Sindsdien is zijn groep musici alleen maar beter geworden. ‘We houden niet van steriele interpretaties: de losheid en de spontaniteit moet in de uitvoeringen doorklinken.’« King-sized consorts Capriccio Stravagante Renaissance Orchestra / Skip Sempé vr 4 sep / 20.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal
Oude Muziek Markt 2015
Festivalcentrum TivoliVredenburg Vrijdag 4 september: 12.00 - 18.00 Zaterdag 5 september: 10.00 - 18.00 Zondag 6 september: 10.00 - 17.00 Gratis toegang
remke spijkers
Ruim 50 muziek-instrumentenbouwers, bladmuziekuitgevers en cd-producenten staan klaar met advies of voor een demonstratie van hun instrumenten. Dé kans voor professionals en amateurs om historische strijk-, tokkel-, toets,- en blaasinstrumenten zelf uit te proberen en te vergelijken.
...maar als je ervan uitgaat dat hij zijn muziek in de eerste plaats componeerde om zelf te spelen, moet hij een ware virtuoos geweest zijn. Misschien was hij zelfs wel autodidact. Hij componeert soms dingen die je bij andere componisten absoluut niet tegenkomt.’ Hume komt dus niet voort uit de Engelse tradities aan het hof, waarin generaties componisten hun kennis en muzikale ideeën doorgaven. ‘Hume trekt zich eigenlijk niets aan van regels. Dat zie je bijvoorbeeld aan zijn variaties op bekende melodieën: hij permitteert zich daarbij veel vrijheid. Er zit veel humor in zijn muziek, maar zijn toon kan ook uitgesproken neerslachtig zijn. Hij zoekt de extremen, veel meer dan zijn tijdgenoten dat deden. Hij hoefde immers geen opdrachtgever te plezieren. Hume moet ook zelf een persoon van extreme gemoedstoestanden zijn geweest; dat kun je tenminste uit zijn muziek afleiden. Zijn uitspraak dat muziek zijn enige zachte kant laat zien, vind ik heel treffend. Een componist zegt dat natuurlijk nooit van zichzelf, maar Hume moet als soldaat veel ellende om zich heen hebben gezien. Daar word je hard en cynisch van. Het is jammer dat we relatief weinig van zijn leven weten.’ De drie strijkers van Les Basses Réunies bespelen tijdens dit concert niet de gewone gamba, maar de lyra-viol. ‘Een typisch Engels instrument,’ legt Cocset uit. ‘En als je het over dat instrument hebt, heb je het ook meteen over het repertoire dat erbij hoort. Het is te vergelijken met de viola bastarda in Italië, een instrument waar ik me ook intensief mee bezig houd. De lyraviol wordt gestemd als een akkoord, in de toonsoort van het stuk dat je speelt. De kam is wat platter dan die van de gamba: daardoor kun je meerdere snaren tegelijk aanstrijken en dus zowel melodie als begeleiding spelen. Ook is de lyra-viol daarom geschikt als begeleidingsinstrument bij liederen. We gebruiken nauwgezette reconstructies van Engelse instrumenten met een rijke klank.’« Humes liefde voor de lyra-viol Les Basses Réunies / Bruno Cocset vr 4 sep / 11.00 uur TivoliVredenburg, Hertz
The Tallis Scholars o.l.v. Peter Philips
Bojan Cicic en Maude Gratton
The Tallis Scholars
Bojan Cicic en Maude Gratton
Foto’s: Marieke Wijntjes
plaatplaats
Verzot op Thomas Tomkins
Klaveciniste Cerasi vertolkt virginalist
deze cd en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel tegenover de roltrappen in de centrale hal
In dit ‘Engelse’ Festival Oude Muziek nemen we met een speciale concertserie de bijzondere polyfone klavierwerken van de zogenoemde virginalisten onder de loep. Klaveciniste Carole Cerasi laat ons vanmiddag in de Lutherse Kerk horen waarom ze verliefd werd op de muziek van virginalist Thomas Tomkins, en waarom het publiek dat ook moet zijn. ‘We kennen enkele vroege klavierwerken van Tomkins, die alleen in handschrift zijn overgeleverd’, vertelt Cerasi. ‘Het merendeel van zijn klaviermuziek componeerde Tomkins pas op zeer hoge leeftijd. Hij werd vierentachtig en overleed in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Hij bleef echter altijd de Elizabethaanse stijl trouw, terwijl de muziek om hem heen sterk aan het veranderen was. Door de purificatie van Cromwell en het verbod op kerkmuziek waren componisten aangewezen op andere genres. Tomkins was 50 jaar lang organist en koormeester van de kathedraal in Worcester, maar daaraan maakte de burgeroorlog in 1646 abrupt een einde. Tomkins richtte zich hierdoor op het klavecimbel en keerde in zijn laatste levensjaren terug naar de muziek van zijn jeugd. In zijn beste stukken, zoals de zelden uitgevoerde Ground in d, kan Tomkins zich makkelijk meten met Byrd of Bull, componisten van een vorige generatie.’
colofon Redactie: Jules van der Leeuw (hoofdredactie), Juliette Dufornee, Susanne Vermeulen, Nicolien van der Veer M.m.v.: Yuri Visser (Historiek.net) Vormgeving: Esther de Bruijn, Rob Bömer © The Boughton Times is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2015
twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
Hume: Harke, Harke! Les Basses Réunies 0000197ALPHA € 19 normaal € 17 Vriend Carole Cerasi
Al sinds haar studietijd is Cerasi verzot op Tomkins. ‘Tijdens een workshop in Antwerpen bij Kenneth Gilbert studeerden we stukken van Tomkins, Frescobaldi en Philips. Ik werd gelijk verliefd op deze muziek, die ik totaal niet kende. Ik besloot vrij snel dat deze muziek mijn wereld zou worden. Bij een stuk van Tomkins kun je zeggen: “Ach, het is wel aardige muziek”, maar als je de muziek echt goed bestudeert, jezelf vertrouwd maakt met de stijl en de componist, dan merk je dat er veel meer in zit dan in menig andere pavane of gaillarde. Het vergt een bepaald soort concentratie die heel anders is dan bij bijvoorbeeld een sonate van Brahms. Er zijn pianisten die prachtig zeventiende-eeuwse muziek kunnen spelen, maar hun uitvoeringen hebben meestal weinig te maken met de taal van die muziek. En daarin ben ik nou juist zo geïnteresseerd. Om een taal te spreken, heb je kennis nodig over de grammatica, over de gevoelswaarde van woorden. En dat geldt voor muziek natuurlijk ook. Die kennis staat in dienst van de manier waarop je de muziek op het publiek overbrengt. Je moet niet alleen willen laten horen waarom jij er zo van houdt, maar vooral waarom het publiek ervan zou moeten houden.’ « Virginalisten: Thomas Tomkins Carole Cerasi vr 4 sep / 13.00 uur Lutherse Kerk
Tobias Hume (ca. 1569-1645) moet een merkwaardig en kleurrijk heerschap zijn geweest. Als officier in het leger kon hij naar eigen zeggen enkel in de muziek zijn enige zachte kant kwijt. De muziek die we van hem hebben is in ieder geval zeer origineel van toon. Op deze cd horen we stukken voor viola da gamba, een instrument dat Hume zelf hartstochtelijk bespeelde. Bij Les Basses Réunies met gambist Guido Balestracci als gast straalt het muziekplezier ervan af, zoals altijd bij dit ensemble. Alle kwaliteiten en grillen van Hume – hij kon ook uiterst somber en gedeprimeerd uit de hoek komen – krijgen optimaal gestalte. Een aanrader. « Meer recensies lezen? Wordt Vriend van het Festival Oude Muziek! Lees meer op www.oudemuziek.nl/vrienden
aanwinsten Tim Grant werd geboren in Engeland, maar woont inmiddels 28 jaar in Nederland. Hij heeft liefst vier cd’s in zijn hand. ‘Om de collectie aan te vullen’, vertelt hij triomfantelijk. ‘Ik heb muziek uitgezocht van Schütz, Scarlatti en Dowland. Van Dowland had ik nog niets in mijn collectie. Helaas heb ik geen kaartjes kunnen krijgen voor het concert Dowland in Holland. Die verbinding tussen Nederland en Dowland lijkt me een heel geslaagd idee!’ «
de bezoeker
Historiek.net Het klokkenspel: immaterieel cultureel erfgoed
‘
Zonder geschiedenis weten we niet wie we zijn. Daarom brengt Historiek.net u dagelijks een relevant verhaal uit de geschiedenis dat goed past bij het concertprogramma van de dag. Zo werpen we een vluchtige blik in de wereld waarin de oude muziek is ontstaan. Vandaag: het klokkenspel als immaterieel erfgoed.
De hele dag van Teun Lingeman (67) uit Amsterdam staat in het teken van oude muziek: hij volgt de Handleiding met Saskia Coolen. ‘De dag begon met een dansvoorstelling. Daarna een concert met barokmuziek in de Geertekerk en vanavond naar TivoliVredenburg. Het is een beetje veel, maar geweldig interessant!’
Nederland heeft sinds twee jaar een lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed. Immaterieel erfgoed is levend erfgoed en het beschermen ervan vraagt volgens de overheid een geheel andere aanpak dan het beschermen van monumenten en archiefstukken. De Utrechtse Domtoren heeft een befaamde beiaard met wel 50 klokken. Die worden regelmatig op zaterdagochtend bespeeld door stadsbeiaardier Malcosia Fiebig. Ook wordt de beiaard bij een aantal bijzondere gelegenheden bespeeld, zoals de Dies Natalis (jaardag) van de Universiteit Utrecht, eindexamens van de beiaardschool te Amersfoort en – last but not least – tijdens het Festival Oude Muziek Utrect. «
marieke wijntjes
Titia Putberg (55) uit Groningen komt voor 6 dagen Festival naar Utrecht. ‘Het leuke is: ik ken een aantal musici. Van alle concerten heb ik tot op heden het meest genoten van het Scorpio Collectief en Simen Van Mechelen. Die muziek van Byrd, dat waren stuk voor stuk kleine pareltjes.’
Het bespelen van een klokkenspel, beiaard of carillon werd eind vorig jaar toegevoegd aan de lijst van immaterieel cultureel erfgoed. De zogenaamde beiaardcultuur werd door de Nederlandse KlokkenspelVereniging (NKV) voorgedragen.
Floris (43) uit Amsterdam is met een vriendin naar het concert van Collegium Musicum Den Haag in de Geertekerk gekomen. ‘Sinds mijn studententijd ben ik al liefhebber van klassieke muziek. Het concert van vandaag met muziek van Handel, Hellendaal en De Fesch vond ik toegankelijk, maar erg interessant en goed uitgevoerd.’ «
der. Nog ieder jaar worden er nieuwe beiaardiers opgeleid aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort (deel van de HKU), de enige conservatoriumopleiding tot beroepsbeiaardier ter wereld.
Een beiaard is een met een klavier bespeelbaar muziekinstrument, dat vaak bestaat uit meerdere series klokken. Het instrument ontstond in de Lage Landen in de zestiende eeuw. Beroemde klokkengieters waren de gebroeders Hemony, die onder andere de beiaard van de Utrechtse Domtoren vervaardigden. Volgens de NKV is Nederland met 186 handbespeelde beiaarden wereldrecordhou-
vr 4 sep, 18.30 uur TivoliVredenburg, Hertz
Eventalk Draagt muziek bij tot goed burgerschap? In de Griekse stadstaten was muziek een onmisbare factor in het gezamenlijke leven van de burgers. Welke ideeën zaten daarachter en waarom zagen politiek filosofen muziek als de basis van goed burgerschap? En wat hebben deze ideeën nu nog te zeggen voor ons leven als burgers? Prof. Josine blok Hoogleraar oude geschiedenis aan de Universiteit Utrecht Voertaal: Nederlands
concertladder vrijdag 4 september 2015
Wordt Vriend van de oude muziek!
Al voor € 40 per jaar bent u Vriend. Als Vriend houdt u oude muziek voor uzelf en de volgende generaties levend, maar u geniet ook van een aantal privileges. Kijk voor meer informatie op oudemuziek.nl/ vrienden
09.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa en cd-verkoop
09.00 Piccola Accademia di Montisi Masterclass klavecimbel met Bob van Asperen. Voertaal: Engels Paushuize € 12 passepartout 3 dagen € 30
09.30 Zomerschool: Peter Holman From Parsons to Purcell: English Consorts. Voertaal: Engels TivoliVredenburg, Cloud Nine € 5
11.00 Les Basses Réunies / Bruno Cocset Humes liefde voor de lyra-viol TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
11.00 Les Bergers La nuit et du soleil
Fringe
Winkel van Sinkel * gratis
11.00 Ensemble Oriana Op reis met John Dowland
Fringe
Hoog Catherijne, Mirliton Theater * gratis
11.00 Paper Kite Rosenmüller, Krieger e.a.
Fringe
Sonnenborgh * gratis
12.00 Oude Muziek Markt TivoliVredenburg gratis
12.30 Fons Harmonicus Sacra Fantasia TivoliVredenburg, Grote Zaal gratis
13.00 Carole Cerasi Virginalisten: Thomas Tomkins
13.00 Handleiding Oude Muziek / Saskia Coolen inclusief concertkaarten, diner en programmaboek DIVERSE LOCATIES € 105 / € 90
14.00 Barocco Tout Paris Dance
Fringe
Zuylenspiegel * gratis
15.00 Anne Azéma & Shira Kammen The Mon in the Mone St.-Willibrordkerk € 22 / € 19 / € 10
15.00 Het Laboratorium: de kunst van het kiezen Met Lidewij van der Voort en Kris Verhelst
Lutherse Kerk A € 18 / € 16 / € 10
Utrechts Centrum voor de Kunsten, 0.25
B € 16 / € 14 / € 10
€ 16 / € 14 / € 10
15.30 Duo Chelys Both Alike
Fringe
Winkel van Sinkel gratis
15.30 Les Bergers La nuit et du soleil
Fringe
Hoog Catherijne, Mirliton Theater. * gratis
15.30 Ars Mirabilis Veracini, Durante e.a.
Fringe
RASA. gratis
16.00 Malgosia Fiebig Beiaardfestival Tomkins, Gibbons, Clarke op beiaard Domtoren, Flora’s Hof gratis
17.00 Doulce Mémoire / Denis Raisin Dadre Een mis voor de vrede Pieterskerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10
(Ab) Fab Fringe
17.00 Vox Luminis / Lionel Meunier & Mezzaluna / Peter Van Heyghen The Triumphs of Oriana Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10
Gedurende het hele Festival Oude Muziek is de Grote Zaal van TivoliVredenburg om 12.30 uur hét podium voor de meest veelbelovende jonge muziekensembles. Dagelijks laten zij tijdens het gratis toegankelijke lunchconcert zien en horen wat ze waard zijn. Sinds 2013 bestaat Fons Harmonicus uit Asuka Sumi (viool), Maximiliano Segura Sánchez (cello) en Panos
Iliopoulos (klavecimbel). Vorig jaar maakte het ensemble indruk en ontvingen ze de Fringe Publieksprijs tijdens het Festival Oude Muziek. Vandaag trakteren ze ons op composities van Frescobaldi, Bödddecker, Muffat en Bach.
18.30 Eventalk Spreker: Prof. Josine Blok Voertaal: Engels TivoliVredenburg, Hertz gratis
20.00 Capriccio Stravagante Renaissance Orchestra / Skip Sempé King-sized consorts TivoliVredenburg, Grote Zaal
Sacra Fantasia Fons Harmonicus vr 4 sep / 12.30 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal
€ 36 / € 32 / € 10
22.30 Barokksolistene / Bjarte Eike Purcell in the pub TivoliVredenburg * GRATIS = gratis Kaarten afhalen in festivalcentrum