DAGKRANT VRIJDAG 24 AUGUSTUS 2018
Festival Oude Muziek Utrecht 2018 van start
Een Bourgondisch alfabet in drie concerten
MUZIEK VOOR DE BOURGONDISCHE HERTOGEN
HET BOURGONDISCHE LEVEN Op feestelijke wijze gaat vandaag het Festival Oude Muziek Utrecht 2018 van start. Het thema dit jaar is Het Bourgondische Leven. Als dat u meteen doet denken aan weelde en overvloed, dan heeft u gelijk: dit wordt een festival met grootse polyfonie, opera en dans. Maar dit Festival maakt ook een serieuzer statement met zijn focus op de tot nu toe onderbelichte veertiende en vijftiende eeuw. Dit is de periode van de Bourgondische hertogen, van Filips de Stoute tot en met Filips de Goede. Hun kunstminnende hof vormt de bakermat van de Frans-Vlaamse polyfonie die Europawijd toonaangevend werd. De muziek die aan hun hof ontstond, klinkt tegenwoordig echter zelden. Dit Festival zet dat recht: nu eens niet de grote namen van de zestiende eeuw, maar tot nu toe onbeminde vijftiende-eeuwers als Nicolas Grenon en Johannes Tapissier.
Nederlandse première van Rameau’s opera Les Boréades, komende woensdag. Ook ruimen we plek in voor François Couperin: hij is dan wel geen Bourgondiër, maar werd wel precies 350 jaar geleden geboren. Alle reden voor een feestje. Dit jaar heeft het Festival een echte curator in residence: Björn Schmelzer krijgt met zijn ensemble Graindelavoix vijf dagen lang de Janskerk als experimenteertuin. Een onvergetelijk project met concerten, lezingen en een fascinerende tentoonstelling. ■●
Het andere grote accent van dit Festival ligt in de achttiende eeuw bij de briljante Jean-Philippe Rameau, de beroemdste telg van Dijon. Een hoogtepunt wordt de
Heeft u moeite om te kiezen uit al dit moois? Probeer dan de Concertwijzer op onze website: oudemuziek.nl/concertwijzer
Het Festival Oude Muziek 2018 krijgt een ware concertmarathon als prelude. Op vrijdagmiddag zingt het Huelgas Ensemble onder leiding van Paul Van Nevel in drie concerten een heel alfabet aan componisten die in dienst waren van het Bourgondische hof. Van verfijnde chansons tot innige Marialiederen en weelderige misdelen: dit wordt een muzikale triptiek met polyfonie van het allerhoogste niveau. En er valt veel te ontdekken: namen als Jacobus Vide en Nicolas Grenon doen immers niet bij iedereen een belletje rinkelen. De Bourgondische hertogen wisten de beste componisten en musici te strikken voor hun hof en in de veertiende en vijftiende eeuw ontwikkelde hun hofkapel zich tot een van de voornaamste van Europa. Lees verder op pag. 2
Festivalprelude: Een Bourgondisch alfabet in drie concerten Huelgas Ensemble / Paul Van Nevel Jacobikerk vr 24 aug / 13.00 Van Anonymus tot Incertus vr 24 aug / 15.00 Van Josquin tot Quadris vr 24 aug / 17.00 Van De la Rue tot Zonder naam oudemuziek.nl/huelgasensemble
Vervolg: Muziek voor de Bourgondische hertogen
De onbekende vijftiende eeuw De muziekkapel van de Bourgondiërs was het auditieve uithangbord van de luxe en rijkdom die zij wilden uitstralen. Hertog Filips de Stoute institutionaliseerde de muziekkapel en benoemde Jehan Tapissier tot kapelmeester. Gaandeweg ontwikkelde de Bourgondische muziekkapel zich tot een toonaangevend muzikaal centrum, dat evolueerde van zo’n veertien zangers onder Karel de Stoute tot een chapelle chantres et chappellains die aan het begin van de zestiende eeuw was
MUZIEK VOOR DE BOURGONDISCHE HERTOGEN
Onno Kleyn
VR 24 AUG 13.00 / Huelgas Ensemble 15.00 / Huelgas Ensemble 17.00 / Huelgas Ensemble 20.00 / Openingsconcert ZA 25 AUG 15.00 / Cantica Symphonia 15.00 / Ordo Virtutum 22.30 & 24.00 Graindelavoix ZO 26 AUG 15.00 / Pluto-Ensemble 15.00 / Ordo Virtutum 22.30 / Huelgas Ensemble MA 27 AUG 9.30 / Zomerschool: David Burn 15.00 / Sollazzo Ensemble 20.00 / Orlando Consort 22.30 / Diabolus in Musica DI 28 AUG 15.00 / Servir Antico 21.00 / Graindelavoix WO 29 AUG
uitgegroeid tot drieëndertig leden. De meerstemmige muziek ontwikkelde zich in deze periode van een laatmiddeleeuwse, ritmisch complexe mathematische kunst tot de transparante, op imitaties en canontechnieken gebaseerde evenwichtige polyfonie waarvan Filips de Schone zo kon genieten. De muziek voor de Bourgondische hertogen vormt het hart van dit Festival Oude Muziek. Dagelijks klinkt een staalkaart van de polyfone muziek die werd uitgevoerd in de schoot van de Bourgondische hofkapel. Tapissier, Grenon, Fontaine, Lebrun: een eeuw aan compleet vergeten repertoire komt prominent voor het voetlicht te staan. Juist deze muziek vormt de bakermat van de bekendere polyfonie uit de zestiende eeuw. Bourgondië is de plek waar het allemaal tot bloei kwam. ■●
DE BOURGONDISCHE KEUKEN
11.00 / Sollazzo Ensemble 15.00 / Graindelavoix 24.00 / Graindelavoix DO 30 AUG 11.00 / Doulce Mémoire 15.00 / Tasto Solo VR 31 AUG 15.00 / ClubMediéval 22.30 / Tasto Solo ZA 1 SEP 15.00 / Ensemble Leones 20.00 / Doulce Mémoire ZO 2 SEP 11.00 / Caffagni & Erdas 15.00 / Les haulz et les bas
Uitgenodigd aan een vijftiende-eeuwse tafel? Bereid je dan maar voor op eten met je handen. Nou ja, je vingers, ‘avec les doigts’. Vorken waren nog niet in beeld en als je iets moest snijden, nam je je eigen dolk; ook de dames hadden een fraai exemplaar in een schede aan hun ceintuur hangen. Dat eten met de handen doet veel mensen denken dat een middeleeuwse maaltijd een liederlijke bende was. Nee. Er heerste een strenge etiquette. Erasmus schreef er in 1530 een opvoedend boek over, De civilitate morum puerilium, oftewel Goede manieren voor jongens. ‘Het is boerachtig afgeknabbeld brood weer in soep te dopen,’ vermaant hij. Eten uit de keel halen en weer op tafel leggen is uit den boze, net als het leeg vegen van een schaal met de vingers of de duim. ■●
Wat er allemaal komt kijken bij een Bourgondisch banket kunt u zelf ervaren tijdens de voorstelling van Doulce Mémoire op 1 september. Onno Kleyn is de ceremoniemeester. za 1 sep, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal Doulce Mémoire / Denis Raisin Dadre Een renaissance-banket in scène gezet
Openingsconcert Festival Oude Muziek - Het Bourgondische Leven
DE BLIJDE INTREDE - LOCATIES
DOMKERK
LUTHERSE KERK
CATHARINA KATHEDRAAL
KYTOPIA
NICOLAÏKERK
Locaties concerten: Domkerk, Lutherse kerk, Kytopia, Catharina kathedraal, Nicolaïkerk Plaats tafels en banken
Uniek openingsconcert op vrijdag 24 augustus
DE BLIJDE INTREDE Op unieke wijze laat het Festival Oude Muziek de Utrechtse binnenstad weten dat het is begonnen. Zoals de Bourgondische hertogen dat deden in de renaissance, maakt het Festival met groot spektakel zijn blijde intrede in Utrecht.
Meer muziek!
BEIAARDFESTIVAL OUDE MUZIEK Utrecht viert deze week de oude muziek. De historische beiaard van de Domtoren zorgt voor een gouden rand: dankzij het achtste Beiaardfestival baadt de hele stad in festivalsfeer. Jonge talenten en internationaal gerenommeerde beiaardiers verkennen het Bourgondische repertoire en de Franse barok. Begeleid door beiaardmuziek wandelt u van concert naar concert, en voor wie liever de tijd even stil zet om met aandacht te luisteren, is Flora’s Hof, op de hoek van het Domplein en de Servetstraat, de ideale luisterplek. Stadsbeiaardier Malgosia Fiebig is opnieuw curator van deze reeks op de Domtoren. ■●
Malgosia Fiebig
vr 24 aug, 19.20 uur Malgosia Fiebig za 25 aug, 11.00 uur Malgosia Fiebig
La Confrérie des Chevaliers du Tastevin tijdens de Saint-Vincent Tournante
De festivalthema’s laten van zich horen in een weelderige programma-parade langs de Langenieuwstraat. Er zijn vier concertmomenten: een klapper van formaat is de wereldpremière van een nieuw gereconstrueerd motet van Jean-Philippe Rameau door publiekslieveling Vox Luminis. Cantica Symphonia nodigt uit tot polyfone fijnproeverij met vijftiende-eeuws werk van Antoine Busnoys. Graindelavoix, curator in residence, bezing middeleeuwse broederschappen en een toets Couperin maakt dit vierluik compleet. Tussen deze miniconcerten door wandelt het publiek onder muzikale begeleiding naar de volgende concertlocatie. De regie van de avond is in handen van Thomas Hoeft. ■● oudemuziek.nl/openingsconcert
Domkerk: Vox Luminis Jean-Philippe Rameau: grands motets Lutherse Kerk: Bob van Asperen / Kytopia: Paolo Zanzu Klavecimbelmuziek van François Couperin Catharinakathedraal: Cantica Symphonia Missa L’homme armé van Antoine Busnoys Nicolaïkerk: Graindelavoix Confreries / broederschappen Muzikale processie: Jeugdkoor Zangschool Utrecht Bikavar Balkanorkest Fanfare Van Het Vuur Hiddo van Os Entertainment
zo 26 aug, 16.00 uur Arie Abbenes ma 27 aug, 11.00 uur Tommy van Doorn di 28 aug, 16.00 uur Malgosia Fiebig wo 29 aug, 16.00 uur Frans Haagen do 30 aug, 16.00 uur Ayako van der Poorten & Jasper Depraetere vr 31 aug, 16.00 uur Koen Van Assche za 1 sep, 11.00 uur Malgosia Fiebig zo 2 sep, 16.00 uur Janno den Engelsman
Geschiedenis Magazine presenteert:
VORSTEN OP BEZOEK BIJ HUN ONDERDANEN DE BLIJDE INTREDES IN DE 15DE EN 16DE EEUW
Blijde inkomst van François, hertog van Anjou (1556-1584) in Antwerpen, met de erepoort op de St. Jansbrug, 19 februari 1582. Amsterdam, Rijksmuseum.
De term ‘Blijde Inkomst’ verwijst oorspronkelijk naar een privilege dat Brabant op 3 januari 1356 kreeg van zijn hertogelijk paar. In de vijftiende eeuw kreeg de term ‘Blijde Inkomst’ een tweede betekenis: het werd tevens de aanduiding voor de eerste keer dat een vorst een bepaalde stad aandeed. De vorst en een vertegenwoordiging uit de stedelijke gemeenschap zworen bij deze gelegenheid een wederzijdse eed van trouw. En in deze betekenis van ‘heuglijke intocht’ was de Blijde Inkomst, of Blijde Intrede, niet beperkt tot het hertogdom Brabant. De term werd gebruikt in alle
COLOFON REDACTIE Susanne Vermeulen VORMGEVING Esther de Bruijn © Le Canard des Ducs is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2018 Draag net als het Festival Oude Muziek bij aan een beter milieu: gooi deze krant niet weg, maar neem hem mee naar huis of leg hem terug in Festivalcentrum TivoliVredenburg. Bedankt! Le Canard des Ducs bestaat ook digitaal! Meld u aan via oudemuziek.nl/festivalkrant facebook.com/oudemuziek twitter.com/oudemuziek instagram/utrecht_early_music_festival youtube.com/FestivalOudeMuziek
vorstendommen die in de loop van de 15de en 16de eeuw in het bezit van de Bourgondische en later Habsburgse dynastie waren gekomen.
route door de stad. Klokgelui en trompetgeschal moesten bijdragen aan een feestelijke stemming. De bevolking liep massaal uit om de vorst te aanschouwen.
Hoe verliepen deze Blijde Intredes nu in de praktijk? Doorgaans wachtte een delegatie van stedelijke en geestelijke hoogwaardigheidsbekleders de vorst buiten de stadspoorten op. Zij overhandigden hem de sleutels van de stad. De vorst legde vervolgens in een processie het traject af van de stadspoort tot aan de kerk waar hij de mis bijwoonde. Vervolgens vertrok men naar het stadhuis waar het stadsbestuur en de vorst elkaar wederzijdse trouw beloofden. Als de vorst niet direct doorreisde naar een volgende stad was er nog tijd voor een feestelijk banket op het stadhuis.
Een wezenlijk onderdeel van de Blijde Intrede was het overhandigen van geschenken. Op verschillende miniaturen staat dat moment vereeuwigd. Er bestaat bijvoorbeeld een afbeelding van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen die, op zijn witte paard gezeten, begin 13de eeuw door de Gentenaren zilverwerk krijgt aangeboden terwijl zijn drie hovelingen worden getrakteerd op kannen wijn. Karel V kreeg bij zijn Blijde Intrede in 1515 in Leuven, ’s-Hertogenbosch, Middelburg en Bergen (Henegouwen) zilveren bekers en schenkkannen aangeboden. Alle steden hadden zorgvuldig het stadswapen in het zilverwerk laten graveren. Op deze manier werd de vorst ook in de toekomst nog herinnerd aan de generositeit en welvaart van de stad ten tijde van de intrede. ■●
In de Nederlanden kon de vorst niet zomaar zijn wil aan de steden opleggen. Hij moest terdege rekening houden met hun belangen en wensen. De inwoners van de steden financierden via de belastingen namelijk het leeuwendeel van zijn begroting. De steden waren aan de andere kant ook gebaat bij een positieve houding van de vorst. Zij deden daarom hun uiterste best bij de ontvangst van een nieuwe landsheer. De stadspoort en de straten werden rijkelijk versierd met laken, de wollen stoffen die in de steden van de Nederlanden geproduceerd werden. Honderden toortsen verlichtten de
Mario Damen
Dit stuk is een fragment van het artikel Vorsten op bezoek bij hun onderdanen, De Blijde Intredes in de 15de en 16de eeuw, dat oorspronkelijk verscheen in Geschiedenis Magazine, nummer 2013-7. Het volledige artikel leest u hier: oudemuziek.nl/geschiedenismagazine
• CO • N C ERTLA D D ER
Festivaldirecteur Xavier Vandamme tipt:
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 9.30 Zomerschool: Dr. Graham Sadler The turbulent career of Jean-Philippe Rameau / Voertaal: Engels TivoliVredenburg, Cloud Nine € 5 20.00 Vox Luminis / Lionel Meunier Rameau’s grands motets TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10 22.30 Graindelavoix / Björn Schmelzer Bourgondische klaagzangen Janskerk € 22 / € 19 / € 10
ZONDAG 26 AUGUSTUS 13.00 Ursula Dütschler Maître Balbastre Lutherse Kerk € 18 / € 16 / € 10 17.00 Officium Ensemble Josquins Missa Pange lingua Domkerk € 22 / € 19 / € 10 22.30 Huelgas Ensemble / Paul Van Nevel Het landschap van de polyfonisten (met nagesprek) Janskerk € 22 / € 19 / € 10
MAANDAG 27 AUGUSTUS 13.00 Aurélien Delage Couperins Premier livre: magistrale mix Lutherse Kerk € 18 / € 16 / € 10 20.00 Orlando Consort Filmconcert: La Passion de Jeanne d’Arc (Carl Dreyer, 1928) TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10 22.30 Diabolus in Musica / Antoine Guerber Requiem: Ockeghem en De la Rue Pieterskerk € 22 / € 19 / € 10
DINSDAG 28 AUGUSTUS 13.00 Carole Cerasi Couperins Deuxième Livre: een stap in het onbekende Lutherse Kerk € 18 / € 16 / € 10 20.00 Ensemble Correspondances / Sébastien Daucé Le concert royal de la nuit: de koning danst TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10
17.00 João Paixão& Laila Cathleen Neuman m.m.v. Van Swieten Society / Mark Tatlow Rousseau’s melodrama Pygmalion / Frans gesproken TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 13.00 Bertrand Cuiller Couperins Troisième Livre: een nieuwe weg Lutherse Kerk € 18 / € 16 / € 10
17.00 Il Suonar Parlante / Vittorio Ghielmi Rameau, violoniste? Geertekerk € 22 / € 19 / € 10
11.00 Doulce Mémoire / Denis Raisin-Dadre Alle goeds: instrumentale variaties op De tous biens playne Gasthuis Leeuwenbergh € 22 / € 19 / € 10 20.00 Jean-Luc Ho m.m.v. Les Meslanges Couperins orgelmis pour les paroisses Tuindorpkerk € 38 / € 34 / € 10
17.00 Les Inventions / Patrick Ayrton Barokke delicatessen uit Dijon: Bourgeois, Cappus, Bousset TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 24.00 Ryosuke Sakamoto Late night met luit TivoliVredenburg,Hertz € 18 / € 16 / € 10
20.00 Doulce Mémoire / Denis Raisin Dadre Een renaissance-banket in scène gezet TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10
11.00 Claudia Caffagni & Paola Erdas, Alles voor de liefde: leven en werk van Christine de Pisan Gasthuis Leeuwenbergh € 22 / € 19 / € 10
DONDERDAG 30 AUGUSTUS
11.00 Benjamin Alard Rameau organiste: het verloren oeuvre Tuindorpkerk € 18 / € 16 / € 10
17.00 Ensemble Lucidarium / Avery Gosfield La dolce vista – de wereld van Dufay Geertekerk € 22 / € 19 / € 10
ZONDAG 2 SEPTEMBER
20.00 Collegium 1704 & Collegium Vocale 1704 / Václav Luks Jean-Philippe Rameau: Les Boréades TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10
VRIJDAG 31 AUGUSTUS
1 SEPTEMBER
22.30 Cappella Mariana / Vojtěch Semerád Richaforts requiem Pieterskerk € 22 / € 19 / € 10
17.00 Weser-Renaissance Bremen / Manfred Cordes Josquins Missa Ave maris stella Jacobikerk € 22 / € 19 / € 10
17.00 Cappella Pratensis / Stratton Bull Josquin Desprez: het imitatiespel Jacobikerk € 22 / € 19 / € 10
ZATERDAG
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
20.00 Capriccio Stravagante & Capella Cracoviensis / Skip Sempé Adieu, Monsieur Rameau (slotconcert) TivoliVredenburg, Grote Zaal 6,2x11-NEWSPAPER.pdf 1 09/07/18 € 38 / € 34 / € 10 Advertentie
12:56