DAGKRANT MAANDAG 28 AUGUSTUS 2017
Romeinse meerkorigheid in tijden van contrareformatie
BENJAMIN ALARD SPEELT BACHS CLAVIER-ÜBUNG AFLEVERING 3
FOTO: FOPPE SCHUT
13.00 uur / Lutherse Kerk m.m.v. sopraan Gerlinde Sämann
LE CONCERT SPIRITUEL: VEEL MUSICI, VEEL POWER! Als Hervé Niquet met zijn ensemble Le Concert Sprituel naar Utrecht komt, dan weet je dat er iets bijzonders staat te gebeuren. Niquet is niet vies van groots opgezette concerten met veel ruimtelijke effecten en experimenteert graag met onbekende muziek, vaak in ongebruikelijke bezettingen. Het resultaat is zonder meer overweldigend. En we kunnen ons geluk niet op, want het Romeinse meerkorenfestijn dat hij in petto heeft, wordt dit Festival maar liefst twee keer ten gehore gebracht: een keer in reguliere concertsetting en een keer tijdens Pieces of Tomorrow, waarin hij met repertoire van Benevolo een nieuw publiek zal enthousiasmeren voor oude muziek. Centraal in het concertprogramma van Le Concert Spirituel staat Benevolo’s zestienstemmige Missa Si Deus pro nobis. Welke bezetting brengt Niquet mee? ‘Ik zou natuurlijk vier koren kunnen meenemen, want Benevolo verdeelt zijn zestien partijen over vier vierstemmige koren. Maar in Rome was het lang niet ongebruikelijk om zo’n bezetting verder op te splitsen: van vier koren maak ik
er acht, die elk bestaan uit vier zangers en die instrumentaal worden begeleid door continuospelers en consorten van dulcianen en trombones.’ Is dat geen gekkenwerk voor een dirigent? Niquet: ‘Deze achtkorigheid werkt het best als de koren zo ver mogelijk uit elkaar staan, anders wordt het een klankenbrij. Maar geluid doet er altijd even over om zich te verplaatsen, dus je oren zijn op zo’n moment niet echt een betrouwbaar instrument als je moet zorgen dat iedereen op het juiste moment inzet. Voor het dirigeren van dit soort muziek gebruik ik dus vooral mijn ogen.’ Het zijn projecten waar Niquet zijn hand niet voor omdraait. De kracht van de muziek zit ‘m volgens hem in dat massale, dat theatrale van zo’n grote bezetting, die echt door de hele ruimte van de concertzaal staat opgesteld. Wees voorbereid op een spectaculaire luisterervaring: veel musici, veel power! ■● ma 28 aug, 20.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal Le Concert Spirituel / Hervé Niquet Benevolo: Romeinse meerkorigheid in tijden van contrareformatie
Dies sind die heilgen zehn Geboth BWV 678 Canto fermo in Canone a 2 Clav. et Pedal Dies sind die heilgen zehn Geboth BWV 679 manualiter Wir gläuben All an einen Gott BWV 680 in Organo pleno con Pedale Fugetta super: Wir gläuben all an einen Gott BWV 681 Vater unser im Himmelreich BWV 682 Canto fermo in Canone a 2 Clav. et Pedal Vater unser im Himmelreich BWV 683 alio modo manualiter Christ unser Herr zum Jordam kam BWV 684 a 2 Clav. e Canto fermo in Pedal Christ unser Herr zum Jordam kam BWV 685 alio modo manualiter Aus tiefer Not schrei ich zu dir BWV 686 à 6 in Organo pleno Von Pedale doppio Aus tiefer Not schrei ich zu dir BWV 687 à 4. alio modo manualiter Jesus Christus unser Heyland, der Von uns Gottes wandt BWV 688 a 2 Clav. e Canto fermo in Pedal Fuga super: Jesus Christus unser Heyland BWV 689 à 4. manualiter (uit: Catechismus Choräle, Clavier-Übung III)
PLAATPLAATS
Van Fabulous Fringe naar eigen festivalconcert
deze cd en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel in Festivalcentrum TivoliVredenburg
DUO SERENISSIMA IS KLAAR VOOR DE GROTE ZALEN
FOTO: XXXXX
Vorig jaar traden ze nog op in de Fabulous Fringe, maar dit jaar is er plek voor hen ingeruimd op het hoofdpodium: de Canadese sopraan Elisabeth Hetherington en de Nederlandse luitist David Mackor zijn klaar voor hun concert met religieuze airs de cour. Twee rijzende sterren aan het firmament van de oude muziek verenigden zich als Duo Serenissima.
Het Festival Oude Muziek heeft talentontwikkeling hoog in het vaandel staan: de fringe met profcoaches en de diverse masterclasses bijvoorbeeld, bieden jong talent toegang tot de professionele concertpraktijk én de mogelijkheid om hun oudemuziekidolen in levende
lijve te horen. Elisabeth Hetherington: ‘Toen ik net in Nederland was bezocht ik het Festival en was zo onder de indruk van de grootte en reikwijdte van dit oudemuziekfeest. Er treden zoveel verschillende ensembles op, uit heel Europa En daarbuiten. Ik ontdekte toen ook dat jonge musici in de fringe
FABULOUS FRINGE Iedere dag tijdens het Festival Oude Muziek presenteren we om 12.30 en/ of 15.30 uur de Fabulous Fringe-concerten, met een selectie van de beste ensembles uit het gratis toegankelijke fringeprogramma. Met vandaag om 12.30 uur Lux Musicae London. Lawes, Playford, Byrd & Bull Lux Musicae London 12.30 uur / Stadsklooster Roberta Diamond, sopraan Daniel Thomson, tenor
Sophie Creaner, Mirjam-Luise Muenzel, blokfluit Harry Buckoke, viola da gamba Toby Carr, luit en theorbe Aileen Herny, harp
Vox Luminis cd-box: Réforme & Contre-Réforme normaal € 45 Vriend € 40 Als u nu al geen genoeg kunt krijgen van de muziek die tijdens dit Festival klinkt, is deze cd-box absoluut een aanrader! Deze bloemlezing van de mooiste lutherse en contrareformatorische muziek is samengesteld uit bestaande opnames én nieuwe opnames van Vox Luminis. Eén box met 8 cd’s en een interessante toelichting van Jérôme Lejeune in het Nederlands. ■●
konden spelen. Het is een stuk minder eng om in de fringe te beginnen, en daarmee is dit de perfecte manier voor jonge mensen om te wennen aan de concertwereld. Ik was echt wel een beetje starstruck door al die grootheden die hier rondlopen.’ Het repertoire dat Hetherington en Mackor brengen lijkt op het eerste gezicht wat elitair: geestelijke airs de cour, liederen die in intieme kring aan het Franse hof werden gezongen. Maar het is juist heel toegankelijke muziek, vindt Hetherington: ‘Je moet deze muziek zien als de popsongs van die tijd, waarop een religieuze tekst is geschreven. De bekende melodieën moesten de muziek juist toegankelijk maken. De originele teksten waren soms heel schunnig.’ Mackor begeleidt op luit maar neemt ook de gitaar ter hand: ‘Vooral die stukken met gitaar blijven echt in je hoofd zitten. Het zijn kleine parels.’ De ultieme geheimtip voor de maandagmorgen! ■● TivoliVredenburg, Hertz Duo Serenissima Geestelijke airs de cour
x
Cappella Mariana in een uitverkochte Nicolaïkerk
x x
Benjamin Alard tijdens zijn tweede in de reeks van zeven concerten met Bachs Clavier-Übung
Foto’s: Marieke Wijntjes
Historisch Nieuwsblad presenteert:
DE CONTRAREFORMATIE TERUG NAAR HET ZUIVERE GELOOF Terwijl het protestantisme zich in de zestiende eeuw als een olievlek verspreidde, verkeerde de Rooms-Katholieke Kerk in een diepe identiteitscrisis. Hervorming was noodzakelijk, want het kerkelijk systeem was door en door corrupt. Tijdens het Concilie van Trente werd de nieuwe koers vastgelegd. De Rooms-Katholieke Kerk herrees als een feniks uit zijn as. ware geloof te verkondigen. Maar het duidelijkst bleek de katholieke herleving in de kunst. De verheerlijking van het menselijk lichaam van de renaissance maakte plaats voor gecensureerde christelijke taferelen. Discrete verflaagjes bedekten de blote borsten van Maria en de edele delen van de kleine Christus. Kunstenaars leefden zich, vaak onder de patronage van de Kerk, uit op de talrijke traditionele thema’s uit de christelijke iconografie. Het katholieke equivalent van bezinning bleek de extase van de barok. ■● Auteur: Annemarie Lavèn Concilie van Trente
Zelden duurde een concilie zo lang. Zelden werden theologische discussies zo hevig gevoerd en zelden stond er zo veel op het spel. Het Concilie van Trente (1545-1563) vormt een mijlpaal in het hervormingsproces van de Rooms-Katholieke Kerk. Delegaties van bisschoppen, kardinalen en abten kwamen van heinde en verre om in het Italiaanse Trente te debatteren over de koers van het ware geloof.
Paus en keizer
Het waren zorgelijke tijden. Wereldlijke heersers bemoeiden zich met geloofszaken en van kerkelijk gezag was weinig over. De corruptie en het morele verval van de geestelijkheid waren alom zichtbaar. Vooral de levendige handel in klerikale ambten was velen een doorn in
het oog. Tegelijkertijd greep het protestantisme met een schrikbarende snelheid om zich heen. De Katholieke Kerk kon niet langer lijdzaam toekijken, een sterke ingreep was nodig. Trente was niet het begin van de contrareformatie, of, zoals de katholieken prefereren, de katholieke reformatie. De zoektocht naar een zuivere invulling van het geloof was al lang begonnen voordat Luther zijn stellingen poneerde. Maar Trente was wel de katalysator. Na al die lange jaren van onderhandelen was er eindelijk een mandaat om de touwen strak aan trekken en de autoriteit van de Kerk te herstellen. In de tweede helft van de zestiende eeuw groeide de pauselijke zetel uit tot een geavanceerd bureaucratisch regime, vanwaar het kerkelijke bestuursapparaat werd bestierd. Opstandige kardinalen werden getemd en de vrijheid van bisschoppen werd aan banden gelegd. Het klerikale huwelijk was definitief van de baan, de morele waarden werden hersteld. De pastorale zorg voor de gelovigen moest weer op de eerste plaats komen te staan. Het vernieuwde katholieke elan was al snel zichtbaar. Missionarissen van nieuw opgerichte ordes als de jezuïeten en de kapucijnen trokken de wereld in om het
Meer weten? Lees het hele verhaal van Historisch Nieuwsblad op historischnieuwsblad.nl/ festivaloudemuziek of bezoek vanavond het concert van het Franse ensemble Le Concert Spirituel (20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal)
Advertentie
MEER LEZEN? Historisch Nieuwsblad neemt u maandelijks mee naar het verleden. Profiteer nu van een speciaal festival abonnement!
NU 3 NUMMERS VOOR € 15,-
GA NAAR: WWW.HISTORISCHNIEUWSBLAD.NL/OUDEMUZIEK
Marisja en Marjolein zijn nog een beetje beduusd als we ze na afloop van de voorstelling Musica Fugit spreken. Wat vonden ze ervan? Marisja: ‘Heel erg bijzonder. We wisten wel dat het over vluchten en vluchtelingen ging en interactief was, maar dit hadden we echt niet verwacht. Vanaf het moment dat we dachten dat we bij het interactieve gedeelte waren aanbeland, gebeurde er nog zóveel meer. Het was heel verwarrend, je idee van vertrouwen wordt op de proef gesteld, je wordt echt op jezelf teruggeworpen. Marjolein: ‘Voor mij was het een heel indringende ervaring. Je wordt echt uit je comfortzone gehaald. Je wordt ineens ook heel volgzaam en voelt je afhankelijk van anderen.’ Vonden ze het moeilijk om zich over te geven? Marjolein: ‘Eerst is het nog een soort spel, en op een gegeven moment wordt je er zelf onderdeel van. Dat gaat heel geleidelijk. In het begin was ik nog aan het bedenken hoe je alles wat er gebeurt kunt duiden, maar op een gegeven moment was ik daar helemaal niet meer mee bezig en onderging ik het gewoon.’ Marisja: ‘Het is een voorstelling die je absoluut aan het denken zet. We wilden eigenlijk meteen naar huis hierna, maar we gaan nu zeker nog een terrasje pakken en even goed napraten samen.’ ■●
COLOFON REDACTIE Iris van Korven, Juliëtte Dufornee, Laura van den Boogaard, Susanne Vermeulen VORMGEVING Esther de Bruijn © Die Festival Flugschrift is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2017 Draag net als het Festival Oude Muziek bij aan een beter milieu: gooi deze krant niet weg, maar neem ‘m mee naar huis of leg ‘m terug in Festivalcentrum TivoliVredenburg. Dank u wel! twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
De festivalkeuze van...
LAVINIA MEIJER harpiste
Hespèrion XXI & La Capella Reial de Catalunya / Jordi Savall Ode aan Heinrich Isaac wo 30 aug, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal
‘Mijn interesse gaat tijdens het Festival vooral uit naar de programma’s waarin de muziek een sterk beeld vormt van de tijdsgeest waarin deze ontstond en hoe deze door de eeuwen heen een extra betekenis en lading heeft gekregen. Jordi Savall belichaamt voor mij die tijdloosheid, hij weet barokmuziek op zo’n levende en gepassioneerde manier neer te zetten, dat je het gevoel krijgt dat wij via die muziek echt een tijdreis kunnen maken.’
150 Psalms vr 1 en za 2 sep, 9.30-21.30 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal
FOTO:XXXXXXXX
DE BEZOEKER
‘Welke afkomst en geloofsovertuiging men ook heeft, psalmen zijn liederen die vele mensen keer op keer raken. Misschien is het de associatie met het verbinden, van het hoge met het lage, het verre met het dichtbij zijnde. Zo leggen ook moderne componisten als Nico Muhly en Bryce Dessner zich toe op de psalmen en laten zij hiermee zien en horen dat ze ons ook in deze tijd raken.’ ■●
MAANDAG 28 AUGUSTUS 9.00
Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, Het Gegeven Paard en cd-verkoop
12.30
13.00
Lux Musicae London FAB FRINGE Lawes, Playford, Byrd & Bull Stadsklooster gratis Benjamin Alard Clavier-Übung / Afl. 3 (orgel) TivoliVredenburg, Grote Zaal € 18 / € 16 / € 10
9.30
Zomerschool: Andrew Pettegree (II) Martin Luther: a reformation in print / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Club Nine € 5
14.00
Sugie-Frankenberg Duo FRINGE J.S. Bach & Telemann Stadsschouwburg, Hekmanfoyer gratis
15.00 10.00
Workshop renaissancedans (I) met Rachel Farr en The Scroll Ensemble Utrechts Centrum voor de Kunsten
Alamire / David Skinner Thomas Tallis Pieterskerk € 22 / € 19 / € 10
15.30
15.30
Ensemble Terra Baixa FRINGE De Italiaanse baslijn in de barok Stadhuis *gratis
11.00
Kate Allsop & Punto Bawono FRINGE Senfl, Schmelzer, Falkenhagen & J.S. Bach Aafab *gratis
Dialogos / Katarina Livljanić Ketterse engelen: pre-reformatie in Bosnië TivoliVredenburg, Hertz
Advertentie
gratis
11.00
Le Concert Spirituel / Hervé Niquet Benevolo: Romeinse meerkorigheid TivoliVredenburg, Grote Zaal
* = voor deze concerten dient u vooraf gratis kaarten af te halen in Festivalcentrum TivoliVredenburg (vanaf 9.00 uur op de dag van het betreffende concert)
Cantoría FRINGE iLa Bomba! Liederen uit de vroege zestiende eeuw Winkel van Sinkel, Balzaal *gratis
Beiaard: Vincent Hensen Luther, Sweelinck, Bach Domtoren, Flora’s Hof
20.00
22.30
14.00
11.00
gratis
Handleiding Oude Muziek met Saskia Törnqvist Utrechts Centrum voor de Kunsten € 115 / € 105
Piccola Accademia di Montisi Masterclass klavecimbel met Pierre Hantaï TivoliVredenburg, Cloud Nine € 12
Duo Serenissima Geestelijke airs de cour TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
What’s new? Yana Borisova Learning from the enemy / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Hertz
13.00
9.00
11.00
18.30
L’Hyrondelle Telemann, Rameau, Marais e.a. KuuB
FRINGE
The Scroll Ensemble Improvisaties op An Wasserflussen Babylon Aafab
FRINGE
*gratis
*gratis
15.30
Zsombor Toth-Vajna FRINGE De invloed van Monteverdi op de klaviermuziek Universiteitsmuseum, Oranjerie *gratis
17.00
graindelavoix / Björn Schmelzer Engelse decadentie en een Portugese ketter Domkerk € 22 / € 19 / € 10