DAGKRANT MAANDAG 29 AUGUSTUS 2016
Een muzikaal monodrama
FOTO: MARIEKE WIJNTJES
Tussen conservatief en vooruitstrevend
Het hoofd van Holofernes
Václav Luks gaat voor grote muzikale contrasten Na hun indrukwekkende debuut in 2012 werd het Tsjechische Collegium 1704 in 2014 artist in residence tijdens het Festival Oude Muziek. Nu, nog eens twee jaar later, maken Václav Luks en de zijnen een bijzonder uitstapje: ditmaal niets van hun favoriet Jan Dismas Zelenka, maar een origineel Venetiaans programma met grote muzikale contrasten. Zo opmerkelijk is de overstap van de Boheems en Duits georiënteerde programma’s naar een volledig Venetiaans programma ook weer niet. Luks: ‘Het lijken twee totaal verschillende werelden, maar cultu-
reel gezien waren La Serenissima en Dresden niet zo ver van elkaar verwijderd: Venetiaans repertoire was geliefd aan het hof en werd regelmatig uitgevoerd.’ Maar dat er met een programma rondom Giovanni Legrenzi en Benedetto Marcello vanavond grote muzikale contrasten komen bovendrijven, staat buiten kijf. Hoewel de twee elkaar nooit hebben gekend (toen Legrenzi in 1690 overleed was Marcello nog geen 4 jaar oud), zag Luks genoeg aanleiding ze samen te brengen in dit programma. Collegium 1704 barst sowieso van de ambitie en kwam nog nooit zonder uitdaging naar het Festival. Luks: ‘Monteverdi en Vivaldi staan bij ons lees verder op pagina 2
In het epische gedicht Judita van de Kroatische renaissancedichter Marko Marulić klinkt geen woord Italiaans. Toch vormt het verhaal over Judith van Bethulia de rode draad in het concert van Dialogos. Oprichter van het ensemble Katarina Livljanić is zelf afkomstig uit Kroatië, maar voelde zich de eerste keer dat ze in Venetië was meteen helemaal thuis. Volgens Livljani hebben Kroatië en Venetië elkaar op grote schaal cultureel beïnvloed: ‘Venetië was, zeker in de zestiende eeuw, een stad van vele nationaliteiten en vele culturen. Dat had vanzelfsprekend zijn weerslag op de architectuur, de muziek, de schilderkunst en de literatuur.’ lees verder op pagina 2
uitgelicht CANTATES VAN LEGRENZI EN ROVETTA Alex Potter c.s. ma 29 aug, 17.00 uur / Geertekerk
Vervolg: Václav Luks gaat voor grote muzikale contrasten
FOTO: VIA WEBSITE TANJA OBALSKI
regelmatig op de lessenaars, maar ik wilde nu juist componisten kiezen die werkzaam waren in Venetië in de periode tussen deze twee Italiaanse meesters in. De periode rond 1700 illustreert een overgang waarbij Legrenzi nog de oude Venetiaanse School representeert, terwijl Marcello zijn muzikale idioom op een experimentele manier aan het verkennen is.’ Dat Marcello’s muziek zo anders klinkt heeft alles te maken met afkomst en opleiding. Marcello was geen beroepsmusicus,
Vervolg: Het hoofd van Holofernes
maar behoorde tot de Venetiaanse adel en kon zich als amateurcomponist veel meer artistieke vrijheden veroorloven dan zijn professionele collega’s. Omdat hij zijn brood niet hoefde te verdienen met zijn composities hoefde hij ook geen rekening te houden met de smaak van het publiek en kon hij zich volledig op nieuwe muzikale ontwikkelingen storten. En hij was niet alleen vernieuwend, hij zette zich vooral ook af tegen de muzikale uitvoeringspraktijk van zijn tijd. Met name de zogenaamd modieuze versieringen waren volgens Marcello smakeloos. Zo distantieerde hij zich expliciet van de zang- en compositiestijl van zijn collega’s, maar verwerkte hij – bijna zoals het postmoderne beeldende kunstenaars betaamde – citaten van diezelfde collega’s in zijn psalmen. En zo blijkt maar weer – alle nieuwe muziek is oude muziek, en andersom. Dat zal Collegium 1704 u vanavond op spectaculaire wijze laten horen. En wie het ensemble dit Festival liever in een intiemere setting hoort en ziet, kan ook zijn hart ophalen: dinsdagochtend speelt Collegium 1704 in Hertz Vivaldi’s kamerconcerten. » LEGRENZI EN MARCELLO Collegium 1704 / Václav Luks ma 29 aug, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal VIVALDI: KAMERCONCERTEN Collegium 1704 / Václav Luks di 31 aug, 11.00 uur / TivoliVredenburg, Hertz
Katarina Livljani
Van culturele uitwisseling mag dan sprake zijn geweest, maar een Kroatisch programma op een Italiaans festival lijkt wat vergezocht. Niets is minder waar, aangezien het gedicht van Maruli over de Bijbelse Judith van Bethulië het levenslicht zag in Venetië. De strijdlustige weduwe verhindert door het onthoofden van veldheer Holofernes de overname van haar thuisstad. Dat spectaculaire beeld – Judith met het hoofd van Holofernes in haar hand – was een geliefd onderwerp voor dichters en kunstenaars (waaronder Artemisia Gentileschi, zie p.5). Livljani maakte een theatrale voorstelling aan de hand van het gedicht van Maruli en koos muziek uit oude bronnen en oraal overgeleverde tradities. Daarbij wordt gebruik gemaakt van traditionele, Kroatische instrumenten. » JUDITH VAN BETHULIA Dialogos / Katarina Livljanić ma 29 aug, 22.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz
@oudemuziek
Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU16 @batavus93 Magnifieke muziek van Corelli, Muffat en Lully bij het Festival @oudemuziek Utrecht
Collegium 1704
FOTO: PETRA HAJSKÁ
@Marianneka Flitsconcerten voor Festival @oudemuziek Hier ‘We’ne band’ met jongeren van hele wereld in gondel op Oudegracht. @GiulioQuirici Looking forward to an intense week at @oudemuziek with @RadioAntiqua @mdlgrenoble @ScrollEnsemble!
VenetiÍ letterlijk in Utrecht! We’N Band voeren, al spelend, rond in een gondel
Foto: Marieke Wijntjes
plaatplaats
De festivalkeuze van...
Floris Kortie
deze cd en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel in Festivalcentrum TivoliVredenburg
FOTO: WIM BOS
Jan Dismas Zelenka: Missa Divi Xaverii & Litaniae de Sancto Xaverio Collegium 1704 / Václav Luks Accent € 19 normaal € 17 Vriend
Hij is medepresentator van het televisieprogramma Podium Witteman en een van de programmeurs van festival Wonderfeel. Dit zijn de festivalfavorieten van Floris Kortie. di 30 aug, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal L’ARPEGGIATA – L’AMORE INNAMORATO
‘L’Arpeggiata maakt muziek op een manier die me erg aanspreekt: het gaat niet alleen om technische perfectie, maar om de intentie. Niet verzorgd, maar bezield. En wat een vrijheid komt daar dan bij kijken!’
colofon REDACTIE: Iris van Korven, Juliëtte Dufornee, Susanne Vermeulen VORMGEVING: Esther de Bruijn, Rob Bömer © La Gazzetta Serenissima is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2016 twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
di 30 aug, 17.00 uur / TivoliVredenburg, Hertz STEFAN TEMMINGH C.S. – VIVALDI’S VIRTUOZE BLOKFLUITCONCERTEN
‘Ik ben groot fan van Vivaldi: zulke levenslustige, energieke en swingende muziek. En toch ook een soort Godfather van het soloconcert. Hij schreef er honderden. Die viool- en celloconcerten zijn het bekendst, maar laatst hoorde ik op de radio een blokfluitconcert van hem en dacht: “potdorie, dat klinkt lekker!” Aanrader dus, dit concert van Stefan Temmingh en consorten.’ di 30 aug, 17.00 uur / Domkerk GRAINDELAVOIX – EEN CYPRIOTISCHE VESPER
‘Tegelijkertijd met Stefan Temmingh geeft Graindelavoix een concert, dus ik zal mezelf moeten opsplitsen. Graindelavoix zong een tijdje terug bij Podium Witteman. Ik zat op het puntje van mijn stoel. Niet alleen klonk het geweldig, het zag er ook allesbehalve stoffig uit. Deze mannen laten in elk geval niets heel van welk vooroordeel over oude muziek dan ook. Dat alleen al is genoeg reden om dit concert mee te gaan maken.’ «
Collegium 1704 pakt feestelijk uit met vocale muziek van Zelenka – misschien nog in uw geheugen dankzij de magistrale uitvoering tijdens de opening van het Festival Oude Muziek 2014. Dit is de eerste opname van de Missa Divi Xaverii, en meteen het meest prominente werk van Zelenka’s hand. Meer recensies lezen? Als u Vriend van Festival Oude Muziek wordt, ontvangt u vier keer per jaar het Tijdschrift Oude Muziek met interviews, recensies en achtergrondverhalen. Kijk op oudemuziek.nl/vriend voor meer informatie.
de bezoeker
Historiek.net
Artemisia Gentileschi – Feministe avant la lettre
Filip Hruba en zijn moeder Dagmar Hruba uit het Tsjechische Berno zijn door hun Nederlandse vriendin Meta Oskam uitgenodigd om samen het Festival te bezoeken. Ze hebben elkaar lange tijd geleden ontmoet tijdens een vakantie op Kreta. Meta bezoekt het Festival al sinds 1982, terwijl Dagmar en Filip er voor het eerst zijn. Nu staan ze voor de Lutherse Kerk, waar ze zo het klavierrecital van David van Bouwel bijwonen. Filip: ‘Ik kijk hier erg naar uit, vooral omdat ik zelf ook klavecimbel en orgel speel. Dit is het vierde concert dat we bezoeken, na The Windsor Consort, Philippe Jaroussky en Europa Galante. Helaas kunnen we alleen dit weekend blijven, maar volgend jaar komen we zeker terug!’
Mick en Mariette uit Zeist zitten nog even een broodje te eten in Bartholomeus Gasthuis voordat het fringeconcert van Ensemble Il bell’humore. Speelt het repertoire vaak een rol in hun keuze? Mariette: ‘Nee, het gaat eigenlijk nooit zo. We vinden het festival, ondanks zijn omvang, superknus en intiem, dus voor ons maakt het niet uit waar we naartoe gaan. Het festival weet klassieke muziek zo heel toegankelijk te maken. En de fringeconcerten geven je goed de mogelijkheid om de stad te verkennen: gisteren waren we bij het Stadsklooster en hebben we lekker rondgeslenterd in Lombok.’ «
Zelfportret van Artemisia Gentileschi, ca. 1615
Onder impuls van de contrareformatie werd in de zestiende eeuw ook in de verschillende kunsten een antwoord geformuleerd op de reformatietheorieën van de protestanten. Een nieuwe kunststijl, die de dogma’s van de rooms-katholieke kerk in de verf moest zetten, zag het licht: de barok. In een bijna volslagen mannelijke schilderswereld trad in die tijd één vrouw op de voorgrond: Artemisia Gentileschi. Artemisia’s schildertalent kwam al op zeer jonge leeftijd bovendrijven. Ze ging in de leer bij een bevriende gildebroeder van haar vader, Agostino Tassi, maar die vergreep zich binnen de kortste keren aan Artemisia. Om haar eer te redden zorgde haar vader vlug voor een huwelijk. Pietro Stiattesi werd de uitverkorene en het paar vestigde zich in Florence. Daar maakte Artemisia kennis met Galileo Galilei en begon ze te werken voor de machtige familie de Medici, waarna ze in 1616 als eerste vrouw toegelaten tot de Accademia dell’Arte del Designo. Naast historisch geïnformeerde verhalen vormden in de thematiek van Artemisia’s schilderijen voornamelijk Bijbelse vertellingen terugkerende elementen. Het meest tot de verbeelding sprekende werk is ongetwijfeld Judith onthoofdt Holofernes.
Volgens het verhaal slaagt Judith, een vrome weduwe, er samen met haar dienstmaagd in om hun door de troepen van Holofernes belegerde dorp Bethulië te redden. Via een list dringen zij het vijandelijk tentenkamp binnen, voeren Holofernes dronken en onthoofden hem in zijn slaap. In haar compositie koos Gentileschi voor een zeer realistische en huiveringwekkende weergave van het verhaal. Tegelijkertijd is overduidelijk de invloed merkbaar van Caravaggio, de meester van het ‘chiaroscuro’. Op het schilderij vormen de figuren bijna een perfecte driehoek. Links de dienstmaagd die een tegenstribbelende Holofernes onbewogen in bedwang houdt terwijl rechts Judith bijna emotieloos de dronken krijgsman met een mes koelbloedig onthoofdt. Zoals vaker het geval is bij vrouwelijke kunstenaars werd het talent van Artemisia Gentileschi pas eeuwen later naar juiste waarde ingeschat. Onder impuls van de vrouwenbewegingen die begin 20ste eeuw ijverden voor gelijke rechten werd zij door het kwaad dat haar werd aangedaan als een icoon beschouwd,als een feministe avant la lettre. «
ma 29 aug, 18.30 uur TivoliVredenburg, Hertz EVEN TALK
Eventalk
Schoonheid in Der Tod in Venedig Onverwacht raakt de gelauwerde schrijver Gustav von Aschenbach volledig in de ban van de mooie jongen Tadzio. Waarom is Venetië de locatie per eccellenza voor dit verhaal van Thomas Mann? En hoe kan het dat deze novella, gepubliceerd in 1912, nooit echt tot een schandaal is verheven? Schoonheid biedt een antwoord. DR. CATHELEIN AAFTINK Hoogleraar Literatuur (UU) Voertaal: Nederlands
concertladder maandag 29 augustus 2016
09.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa en cd-winkel 9.30 Zomerschool: Olivier Lexa (II) Venice today: problems, solutions Voertaal: Engels TIVOLIVREDENBURG, CLUB NINE € 5
10.00 Workshop renaissancedans Met Rachel Farr en The Scroll Ensemble UTRECHTS CENTRUM VOOR DE KUNSTEN
11.00
Capriccio Stravagante / Skip Sempé Sonata’s, canzona’s, balli
11.00
Bob van der Linde BEIAARDFESTIVAL Beiaardfringe: Bach en Vivaldi
11.00
Ensemble Steles Vivaldi, Veracini, Tartini
11.00
The Musical Garden FRINGE Pianotrio’s van Haydn en Beethoven
TIVOLIVREDENBURG, HERTZ € 22 / € 19 / €10
DOMTOREN, FLORA’S HOF GRATIS FRINGE
Les haulz et les bas 15.30 Taylor Consort Dandrieu en Couperin
STADSSCHOUWBURG GRATIS
Ensemble Melisse Hotteterre, Guillemain, Marais
FRINGE
JACOBIKERK GRATIS
11.00
Elisa La Marca Venetiaanse luitmuziek van Spinacino tot Da Milano
JACOBIKERK GRATIS
LUTHERSE KERK A € 18 / € 16 / € 10
STADHUIS * GRATIS
11.00
13.00 Rinaldo Alessandrini De Gabrieli’s aan het klavier
FRINGE
KUNSTUITLEEN * GRATIS
12.30 Concerto Ripiglino Rossi, Gabrieli, Biber TIVOLIVREDENBURG, GROTE ZAAL GRATIS
B € 16 / € 14 / € 10
14.00 Elisa La Marca Venetiaanse luitmuziek van Spinacino tot Da Milano
FRINGE
SONNENBORGH * GRATIS
15.00 Les haulz et les bas Zorzi Trombetta en de toeters van de doge ST.-WILLIBRORDKERK A € 22 / € 19 / €10 C € 16 / € 13 / € 10
15.30 Shirley & Hwang Italiaanse cellosonates van Vivaldi, Geminiani e.a.
FRINGE
KUUB * GRATIS
15.30 Sofya Gandilyan De Weense klaviersalon: Mozart, Kozeluch, Wölfl en Danzi
FRINGE
RASA GRATIS
15.30 Duo Octavie & Artem Cellosonates van Gabrielli, Geminiani, e.a.
FRINGE
MIRLITON THEATER * GRATIS
17.00 Alex Potter c.s. Cantates van Legrenzi en Rovetta
Fabulous Fringe Iedere dag tijdens het Festival Oude Muziek: een gratis lunchconcert in de Grote Zaal van TivoliVredenburg, verzorgd door de meest veelbelovende jonge oudemuziekmusici van dit moment. Met vandaag: werken van Salamone Rossi, Giovanni Gabrieli, Juan Cabanilles, John Jenkins, Antonio Bertali, Johann Schmelzer en Heinrich Ignaz Franz Biber door Concerto Ripiglino.
Concerto Ripiglino Natalie Carducci (viool), Coline Ormond (viool en viola da braccio), Ryosuke Sakamoto (viola da gamba), Shuko Sugama (violone) en Yuka Niitsuma (orgel)
GEERTEKERK A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / €10
17.00 Cinquecento Willaert Eccelentissimo Adriano PIETERSKERK
18.30 Eventalk: Cathelein Aaftink (UU) Voertaal: Nederlands TIVOLIVREDENBURG, HERTZ GRATIS
19.30 Festivaljournaal AVROTROS / Radio 4 FESTIVALCENTRUM TIVOLIVREDENBURG GRATIS
ROSSI, GABRIELI, BIBER Concerto Ripiglino ma 29 aug, 12.30 uur TivoliVredenbrug, Grote Zaal
20.00 Collegium 1704 / Václav Luks Legrenzi en Marcello TIVOLIVREDENBURG, GROTE ZAAL € 36 / € 16 / € 10
22.30 Dialogos / Katarina Livljanić Judith van Betulia TIVOLIVREDENBURG, HERTZ € 22 / € 19 / € 10