DAGKRANT WOENSDAG 29 AUGUSTUS 2018
Collegium 1704 brengt concertante uitvoering van Rameau’s zwanenzang
François Couperin Pièces de clavecin III François Couperin is dan wel geen Bourgondiër, maar dit jaar wel precies 350 jaar geleden geboren. Alle reden voor een feestje. Couperin is vandaag vooral bekend om zijn klaviermuziek: enkele van de schitterendste bladzijden uit de 18de-eeuwse klavecimbelliteratuur hebben we aan hem te danken.
NEDERLANDSE PREMIÈRE VAN RAMEAU’S OPERA LES BORÉADES Een sluier van mysterie hangt er om de compositie en de voorbereidingen voor de première van Rameau’s zwanenzang. De componist was al bijna tachtig toen hij er in 1763 de opdracht voor kreeg. In menig naslagwerk valt te lezen dat het stuk destijds wel werd ingestudeerd, maar om onduidelijke redenen nooit opgevoerd. Het Tsjechische ensemble Collegium 1704 brengt onder leiding van Václav Luks vanavond de Nederlandse première van Les Boréades. In de opera staat de vernietiging van de gevestigde sociale conventies centraal. Koningin Alphis is verliefd op Abaris, die van lage afkomst is. Alphis is echter bereid om voor de liefde haar troon op te geven. De nimf Orithie bejubelt de vrijheid: ‘Vrijheid is het grootste goed’
– een verbazend vroegtijdige anticipatie op de idealen van de Franse Revolutie. Met Les Boréades vervolmaakte Rameau het genre van de Franse tragédie lyrique. Hoewel hij de opera een jaar voor zijn dood componeerde, is de orkestratie verbazingwekkend levendig, inventief en kleurrijk. Rameau gebruikte moderne instrumenten die nog maar net hun plekje in het orkest hadden gevonden, zoals de klarinet. Ongewoon is de virtuoze rol voor de hoorn. ‘Zijn instrumentatiekunst is ongeëvenaard,’ zegt Václav Luks. ‘Er loopt van Rameau een rechtstreekse lijn naar Franse componisten als Berlioz, Ravel en Messiaen. Bovendien trekt hij ongelooflijke bogen. Rameau levert een ononderbroken muziekstroom.’ Met deze opera brengt voormalig artist in residence Collegium 1704 een internationaal top-event naar Utrecht. ■●
Met zijn derde klavecimbelboek vond Couperin zijn eigen, unieke stem. Couperin componeert geen suites meer, maar ordres, waarbij een sterke sfeertekening voor karakter en samenhang zorgt. Deze legendarische publicatie bevat enkele van de merkwaardigste werken uit het barokke klavierrepertoire: precies waar de Franse klavecinist Bertrand Cuiller graag zijn tanden in zet. ■● wo 29 aug, 13.00 uur Lutherse Kerk Bertrand Cuiller Couperins Troisième livre: een nieuwe weg oudemuziek.nl/couperinlivres
Nous remercions bien vivement Alain Villain pour la mise à disposition gracieuse de l’ensemble du matériel des Boréades dont il est l’editeur (© Alain Villain 1982, 1998, 2001, Paris) ainsi que pour la libre reproduction, en surtitrage, du livret des Boréades qu’il a publié en 1982. (© Alain Villain, Paris, 1982 (Sources BnF, Paris Rés. Vmb Ms4 / Vm2 398)).
di 28 aug, 20.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal Ensemble Correspondances / Sebastien Daucé Le concert royal de la nuit oudemuziek.nl/ ensemblecorrespondances
Sollazzo Ensemble: rijzende ster in de wereld van de oude muziek
DE BOURGONDISCHE KEUKEN
DE BLINDE VEDELSPELERS VAN HET BOURGONDISCHE HOF
Het Sollazzo Ensemble heeft de afgelopen jaren een bliksemcarrière gemaakt. Ze bestaan sinds 2014, werden al snel geselecteerd voor het prestigieuze project EEEmerging en wonnen in 2015 verschillende prijzen in de York Early Music International Young Artists Competition. In dit Festival geven ze twee concerten. Afgelopen maandag brachten ze al een programma met het recent ontdekte Leuvens Liedboek en vandaag spelen en zingen ze muziek rond twee generaties Bourgondische vedelaars. Ferrandes en Cordoval hadden allebei een succesvolle carrière en waren decennialang in dienst van het Bourgondische hof. De zonen van Ferrandes, Johannes en Carolus, werden in deze context opgeleid. Beiden erfden de blindheid van hun
Anna Danilevskaia
vader maar ook het muzikale talent. Zij werden de beroemdste vedelspelers van hun generatie. Hun muzikale pad kruiste met componisten met een voorliefde voor experiment, zoals Alexander Agricola en Johannes Tinctoris, die vermoedelijk werken voor hen componeerden. Agricola’s meesterlijke Cecus non judicat de coloribus (‘Blinden kunnen geen kleur beoordelen’) is in het Cancionero de Segovia opgedragen aan de broers. Dankzij deze werken zijn we getuige van het ontstaan van een nieuwe soort musicus: de solist. ■●
Gevogelte, dat was het favoriete voedsel van de adel in de vijftiende eeuw, en dan liefst vederwild. Die voorkeur was onderdeel van de opvattingen over de schepping. De mensen waren door God ingedeeld in rangen en standen, net zoals de natuur een orde kende. De eenvoudigen, boeren vooral, moesten eenvoudige kost eten, en dan vooral plantaardig. De hoge standen voedden zich met vlees en vis, en liefst gevogelte. De plaats waar iets groeide of leefde, weerspiegelde namelijk ook de orde: knollen in de grond (dichter bij de hel), vogels halverwege de hemel en dus dichter bij God en de engelen. De opvattingen omtrent gezondheid sloten daarbij aan; edellieden zouden ziek worden van grof voedsel als wortels, maar boeren evenzeer van nobel wildbraad! Dus onderhoud uw conditie en bereid eens een Bourgondische coq au vin. ■● Recept coq au vin: onnokleyn.nl/recept-coq-au-vin-2017
wo 29 aug, 11.00 uur TivoliVredenburg, Hertz Sollazzo Ensemble / Anna Danilevskaia De blinde vedelspelers van het Bourgondische hof oudemuziek.nl/sollazzo
FABULOUS FRINGE Iedere dag tijdens het Festival Oude Muziek presenteren we om 12.30 en/ of 15.30 uur de Fabulous Fringe. Dit zijn concerten met de beste ensembles uit het gratis toegankelijke fringeprogramma. Vandaag spelen de drie musici van Penrose Paradox suites en sonates van componisten van het Europese vasteland die in Engeland een succesvolle carrière hadden.
© ELAM ROTEM
Jehan Ferrandes en Jehan de Cordoval: dat we de namen nog kennen van deze twee blinde vedelspelers, die vanuit Catalonië naar het Bourgondische hof waren gemigreerd, is vooral te danken aan de indruk die hun muziek maakte op de beroemde hofcomponisten Dufay en Binchois. In Le champion des dames (ca. 1440) staat hun ontmoeting opgetekend. De vedelspelers waren kennelijk zo muzikaal begaafd dat Binchois en Dufay zich schaamden voor hun eigen werk.
Onno Kleyn
wo 29 aug, 12.30 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal Penrose Paradox Lea Sobbe blokfluit Sonia Navot viola da gamba Sergio Flores klavecimbel Europa in Engeland: Locke, Finger, Händel
Wat er allemaal komt kijken bij een Bourgondisch banket kunt u zelf ervaren tijdens de voorstelling van Doulce Mémoire op 1 september. Onno Kleyn is de ceremoniemeester. za 1 sep, 20.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal Doulce Mémoire / Denis Raisin Dadre Een renaissance-banket in scène gezet
Vox Luminis zingt Josquin in de Jacobikerk
Ensemble Correspondances repeteert voor het Concert royal de la nuit
Foto’s: Marieke Wijntjes
Capriccio Stravagante brengt pastiche rond Couperins Concert dans le goût théâtral
COUPERINS ILLUSTERE MUZIEKTHEATER ‘EXPRESSIE IS BELANGRIJKER DAN AL HET ANDERE’ ‘Onze eerste zorg bij dit project was de organisatie van de instrumentale klankkleuren. Naar mijn idee is expressie zoveel belangrijker dan al het andere. We zullen nooit weten hoe de muziek in die tijd precies werd voorbereid of hoe ze klonk. Er zijn natuurlijk conventies die we niet kunnen negeren, maar het idee dat we vandaag van het barokorkest hebben is heel simplistisch: neem tien of twaalf instrumentalisten en een klavecimbel en dan krijg je een mooie barokklank! Maar dat idee is gebaseerd op het orkest dat Bach gebruikte. De orkesten die in Versailles en in Madrid, Rome, Londen, Wenen of Hamburg werden ingezet, waren veel groter.’
Skip Sempé
Wie François Couperin zegt, zal in de eerste plaats denken aan zijn poëtische en intieme Pièces de clavecin. Maar de huiscomponist van Lodewijk XIV hield ook van theater en ballet. Skip Sempé brengt met zijn Capriccio Stravagante in kamermuziekbezetting een versie van Couperins Concert dans le goût théâtral met airs en dansmuziek, gemodelleerd naar korte barokopera’s. ‘Couperin was ook in zijn eigen tijd vooral bekend om de intimiteit van zijn composities,’ vertelt Skip Sempé. ‘Hij was een man met een ‘geheime tuin’, een voorloper van de grote klassieke componisten. Toch was Couperin ook echt een man van de barok: hij had een actief sociaal leven en was in zijn instrumentale werken heel goed in staat om expressie en dramatiek over te brengen. Ik wil deze theatrale kant naar voren halen. Met een proloog, een paar divertissementen en een afsluiting herscheppen we een wereld die recht doet aan Monsieur François Couperin en zijn ‘illustere muziektheater’.’
‘Ongeveer vijftien jaar geleden kwam de musicoloog Peter Holman met de fascinerende stelling dat Couperins Concert dans le goût théâtral origineel een acte de ballet moet zijn geweest in vier of vijf delen, waarvan er enkele verloren zijn. Zo kwamen wij op het idee om er dan ook een echte pastiche van te maken. We brachten het Concert dans le goût théâtral samen met zijn complete airs de cour (Airs sérieux et à boire) en maakten zo een licht ‘divertissement’ in de geest van de zeventiende eeuw en gemodelleerd naar de korte opera’s van Charpentier en Rameau.’
Capriccio Stravagante
‘Tegenwoordig zie je vaak dat bij barokuitvoeringen in het theater, in de concertzaal en bij opnames prioriteit wordt gegeven aan de zangers, ten koste van de instrumenten – of vice versa. Alsof het de bedoeling is om niet alle elementen uit de partituur naar voren te halen. Alles wat ik doe verdedigt en illustreert het onderliggende principe om álle elementen uit de partituur te accentueren. Ik ben fanatiek geïnteresseerd in een rijke vocale en instrumentale klank.’ ■● wo 29 aug, 17.00 uur TivoliVredenburg, Hertz Capriccio Stravagante / Skip Sempé Couperin: Concert dans le goût théâtral
HET INTERNATIONAAL VAN WASSENAER CONCOURS PRESENTEERT: TRÈS ANIMÉ Het Poolse Ensemble Très Animé is een van de deelnemers van het Internationaal Van Wassenaer Concours, dat morgen van start gaat. Martyna Jankowska is de celliste van Très Animé: ‘Als groep zoeken we voortdurend naar nieuwe inspiratie via een brede variëteit aan muzikale avonturen. Het Concours biedt ons een geweldige kans om nieuwe ideeën op te doen.’
Curator in residence
© MARIANNA OKLEJAK
Graindelavoix / Björn Schmelzer Dit jaar heeft het Festival Oude Muziek een artist in residence die ook als curator een stuk van het festival voor zijn rekening neemt. Vijf dagen lang krijgen Björn Schmelzer en zijn Graindelavoix de Janskerk tot hun beschikking als werk- en experimenteerruimte. ■● wo 29 aug / Janskerk 10.00-laat Expositie De geplooide tijd (gratis)
Het Festival Oude Muziek is dit jaar voor de derde keer gastheer van het concours. Deze gerenommeerde wedstrijd voor oudemuziekensembles speelt zich af in twee spannende rondes. De toegang is gratis, dus loop vooral eens binnen. ■● Internationaal Van Wassenaer Concours / TivoliVredenburg, Hertz Halve finale do 30 aug, 10.00-18.45 Finale za 1 sep, 10.00-16.30 GRATIS TOEGANG!
oudemuziek.nl/ivwc
COLOFON REDACTIE Susanne Vermeulen VORMGEVING Esther de Bruijn © Le Canard des Ducs is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2018 Draag net als het Festival Oude Muziek bij aan een beter milieu: gooi deze krant niet weg, maar neem hem mee naar huis of leg hem terug in Festivalcentrum TivoliVredenburg. Bedankt! Le Canard des Ducs bestaat ook digitaal! Meld u aan via oudemuziek.nl/festivalkrant facebook.com/oudemuziek twitter.com/oudemuziek instagram/utrecht_early_music_festival youtube.com/FestivalOudeMuziek
11.00-13.00 Huizinga Hours (gratis) 15.00 Dufay: Een Bourgondiër in Italië 20.00 Inleiding op Outlandish (gratis) 21.00-23.00 Filmvertoning: Outlandish (gratis) Programma: oudemuziek.nl/graindelavoix Livestream Huizinga Hours: facebook.com/oudemuziek
FRINGECONCERTEN IN HET MUZIEKLOKAAL De Fringe biedt jonge musici een podium in het grootste oudemuziekfestival ter wereld. De fringeconcerten vinden vaak plaats op bijzondere locaties, zoals Het Muzieklokaal: het eerste klassieke proeflokaal van Nederland. Het Muzieklokaal ligt aan de Bemuurde Weerd. Je kunt er lunchen, borrelen en dineren terwijl er klassieke muziek wordt gespeeld: wekelijks zijn er concerten. Zowel het eten en drinken als de musici komen vaak uit de directe omgeving. Het Muzieklokaal kon in 2015 worden opgericht na een succesvolle crowdfundingactie. ■● Vanwege de beperkte capaciteit van Het Muzieklokaal is het noodzakelijk om voorafgaand aan het fringeconcert gratis kaarten op te halen in TivoliVredenburg.
@OUDEMUZIEK Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU18
@metronomerec Missing @Oudemuziek this year the best #earlymusic #festival on the planet @pverhagen01 @KatharinaBaeuml So much enjoyed your concert at @oudemuziek
Fringeconcerten in Het Muzieklokaal wo 29 aug, 14.00 uur La Léon do 30 aug, 14.00 uur Anders Muskens
@COostenrijk @oudemuziek gistermiddag enorm genoten van the Tallis Scholars in de Jacobi kerk. Dit is een TOP ensemble!!!
• CO • N C ERTLA D D ER
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 9.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa (tot 20.00), Informatiebalie, cd-verkoop (tot 20.00) en Het Gegeven Paard
17.00 Capriccio Stravagante / Skip Sempé Couperin: Concert dans le goût théâtral TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
9.30 STIMU-symposium Rameau in context and performance / Voertaal: Engels TivoliVredenburg, Club Nine € 20 / € 10 / passepartout € 30 / € 15 9.30
Zomerschool: Dr. Petra van Langen Neorenaissance: Josquin in de 19de eeuw / Voertaal: Nederlands TivoliVredenburg, Cloud Nine € 5
10.00 Workshop renaissancedans (III) Met Rachel Farr en Ensemble Aubaine Voertaal: Nederlands Utrechts Centrum voor de Kunsten 10.00 De geplooide tijd tot Een Warburg atlas laat voor oude muziek Janskerk
EXPOSITIE
curator in residence
gratis
11.00 Huizinga Hours TALKSHOW tot Met Frits van Oostrom, 13.00 Björn Schmelzer en Lukas Henning Voertaal: Engels curator in Janskerk gratis residence 11.00 Ensemble La Favorita FRINGE La festa teatrale: Caldara, Conti, Heinichen, Reutter en Fux Gasthuis Leeuwenbergh gratis 11.00 Sollazzo Ensemble / Anna Danilevskaia De blinde vedelspelers van het Bourgondische hof TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 12.30 Penrose Paradox FABULOUS FRINGE Europa in Engeland: Locke, Finger, Händel e.a. gratis TivoliVredenburg, Grote Zaal 13.00 Bertrand Cuiller Couperins Troisième Livre: een nieuwe weg Lutherse Kerk € 18 / € 16 / € 10
18.30 What’s new? Dr. Rebecca Harris-Warrick Dance at the Académie royale de musique / Voertaal: Engels TivoliVredenburg, Hertz gratis 13.00 Handleiding Oude Muziek Met Frank de Munnik Voertaal: Nederlands Utrechts Centrum voor de Kunsten € 115 / € 105 13.00 Janskerk gesloten tot wegens besloten repetitie 14.30 curator in residence
14.00 La Léon FRINGE La superbe: Couperin, Forqueray en Rameau Het Muzieklokaal *gratis 14.00 Giroflásticos Haydn: pianotrio’s Universiteitsmuseum, Oude Hortus
FRINGE
*gratis
15.00 Graindelavoix / Björn Schmelzer Dufay: een Bourgondiër in Italië curator in Janskerk residence 15.30 Sequelam Temporis FRINGE Monoloog en dialoog: Bach en Matteis Het Huis, Koepelzaal *gratis 15.30 Dichos Diabolos FRINGE Muziek en de Pest: Cima, Fontana, Gibbons, Schmelzer e.a. Gasthuis Leeuwenbergh gratis 16.00 Frans Haagen Franse barok op beiaard Domtoren (luisterplaats: Flora’s Hof)
gratis
17.00 Weser-Renaissance Bremen / Manfred Cordes Josquins Missa Ave maris stella Jacobikerk € 22 / € 19 / € 10
20.00 Collegium 1704 & Collegium Vocale 1704 / Václav Luks Jean-Philippe Rameau: Les Boréades TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10 20.00 Björn Schmelzer: inleiding op Outlandish curator in residence Met slotborrel residentie Janskerk
gratis
21.00 Graindelavoix / Björn Schmelzer Filmvertoning: Outlandish curator in Janskerk gratis residence
Advertentie Advertentie