DAGKRANT DINSDAG 30 AUGUSTUS 2016
Koning van de Venetiaanse opera
Als een vis in het water
FOTO: REMKE SPIJKERS
Francesco Corti breekt een lans voor Galuppi
Christina Pluhar
L’Arpeggiata’s onvoorwaardelijke liefde voor Cavalli Publiekslieveling L’Arpeggiata heeft wat te vieren. In november 2015 bestond het ensemble van Christina Pluhar vijftien jaar. Het feest werd destijds afgelast, aangezien enkele dagen eerder de terreuraanslagen in Parijs plaatsvonden. De jubileumcd verscheen al wel, en een selectie hiervan hoort u vanavond uitgevoerd met een stel excellente solisten. Het wordt een avond vol drama en tragedie, maar wees gerust: bij Cavalli mag er ook gelachen worden. Francesco Cavalli was zonder twijfel de grootste Italiaanse operavernieuwer van
de zeventiende eeuw. Maar alle ontwikkelingen omtrent de commerciële opera in Venetië zette hij vanzelfsprekend niet in zijn eentje in werking. Cavalli maakte uitgebreid gebruik van de weg die Monteverdi en collega’s voor hem hadden geplaveid. Omdat Cavalli een rijke weduwe had getrouwd, kon hij zonder moeite financiële risico’s nemen. Nieuw was dat Cavalli niet langer opera’s componeerde voor de aristocratie aan het hof, maar voor het gewone publiek in openbare theaters. Het was een echte doorbraak: Cavalli democratiseerde de opera en werd in korte tijd immens populair. Het maakte lees verder op pagina 2
Baldassare Galuppi was in zijn tijd beroemd als klaviervirtuoos. Voor het vurige spel en de elegante stijl waarvoor Galuppi zo geliefd was bent u ook bij de charmante Francesco Corti aan het juiste adres. En tijdens dit kunt u Corti meermaals in actie horen: hij geeft een klavierrecital, treedt op als dirigent van Les Musiciens du Louvre en bundelt de krachten met blokfluitgod Erik Bosgraaf. Hoewel Galuppi’s muziek de laatste jaren al wat onder de schaduw van Vivaldi vandaan komt, is zijn klaviermuziek tot nu toe onderlees verder op pagina 2
uitgelicht EEN CYPRIOTISCHE VESPER Graindelavoix / Björn Schmelzer di 30 aug, 17.00 uur / Domkerk
Vervolg: Francesco Corti breekt een lans voor Galuppi
FOTO: REMKE SPIJKERS
Vervolg: L’Arpeggiata’s onvoorwaardelijke liefde voor Cavalli
belicht gebleven. En dat terwijl zijn sonates worden gekarakteriseerd door een aangename balans tussen virtuositeit en cantabile melodieën. Sterker nog: Galuppi’s sonates zijn vaak verfijnder en gevarieerder dan die van zijn collega’s. Corti breekt in zijn recital vandaag een lans voor de Venetiaan, en ook bij Les Musiciens du Louvre, aanstaande donderdag, staan Galuppi’s concerti op het programma.
FOTO: VIA WEBSITE TANJA OBALSKI
Zaterdag 3 september reist Corti verder terug in de tijd en begeeft hij zich met blokfluitist Erik Bosgraaf in de late zestiende eeuw, waarin de sonate als muzikaal genre het levenslicht zag. Het nieuwe genre, nog zonder vaste vormschema’s, won snel aan populariteit. In dit concert hoort u waarom. »
hem bovendien niet langer financieel afhankelijk van zijn eega: met een succesvolle opera verdiende hij twee- of driemaal het jaarsalaris dat hij gewend was op te strijken als kerkorganist. Het potentieel van het nieuwe genre had Cavalli al vroeg in de gaten.Tragedies vormden meestal zijn uitgangspunt, maar komische elementen speelden daarin een grote rol. Aan de hand van elementen ontleend aan de commedia dell’arte maakte Cavalli verbindingen tussen mythologische of historische thema’s en de actualiteit. Deze formule sloeg aan bij het grote publiek. De librettisten met wie Cavalli voor zijn opera’s samenwerkte waren bovendien belangrijk voor de ontwikkeling van het genre. De meest vruchtbare samenwerking had Cavalli met librettist Giovanni Faustini. Samen maakten ze elf opera’s, waarvan de populairste – La Calisto – vanavond ook aan bod komt. De aan de oorspronkelijke mythe refererende intrige tussen Jupiter, Calisto en Diana verraadt Cavalli’s carnavaleske verlangen naar parodie, travestie en het op zijn kop zetten van de sociale hiërarchie. Het volk smulde er al van in de zeventiende eeuw en met de vier solisten Nuria Rial, Giuseppina Bridelli, Vincenzo Capezzuto en Jakub Józef Orli ski – laatstgenoemde maakt vanavond zijn debuut – wordt er vanavond ongetwijfeld net zo genoten. »
GALUPPI AAN HET KLAVECIMBEL Francesco Corti di 30 aug, 13.00 uur / Lutherse Kerk GALUPPI’S MOTETTEN Les Musiciens du Louvre / Francesco Corti do 1 sep, 17.00 uur / Geertekerk CAVALLI: L’AMORE INNAMORATO L’Arpeggiata / Christina Pluhar di 30 aug, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal
CASTELLO EN BASSANO Francesco Corti & Erik Bosgraaf za 3 sep, 11.00 uur / Geertekerk
@oudemuziek
Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU16 @satosatokokoko: quick rehearsal w @CeruleoEnsemble before flying to Utrecht for @oudemuziek Fringe concert! @marnixvb: Enjoyed @SONSBEEK_2016 yesterday; now looking forward to first #FOMU16 concert this afternoon! @MerlijnKerkhof: Concert van Jaroussky is er een voor de eindejaarslijstjes. Een na beste tot nu toe: het Tsjechische ensemble Cappella Mariana #oudemuziek
Christina Pluhar
@wimdebeiaardier: Donderdagmiddag op de Dom in het Festival Oude Muziek te Utrecht: Albinoni en Gasparini op beiaard
Ian Harrison van Les haulz et les bas
Cinquecento zingt Willaert
‘De toeters van de doge’: Les haulz et les bas in de Willibrordkerk
Een volle Willibrordkerk voor Les haulz et les bas
Foto’s: Marieke Wijntjes
plaatplaats
Bezoeker aan het woord
deze cd en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel in Festivalcentrum TivoliVredenburg
Zonder publiek geen concert en zonder concerten geen festival. De belangrijkste rol in het Festival Oude Muziek is zonder twijfel weggelegd voor de bezoeker. Het Festival beleeft dit jaar zijn 35ste editie, en vele bezoekers zijn er sinds het begin elk jaar trouw bij. Vandaag haalden we kort herinneringen op met Wim Fransen, die samen met Marjorie Werver fanatiek de fringeconcerten bezoekt.
Francesco Cavalli: L’amore innamorato L’Arpeggiata / Christina Pluhar Erato / Warner Classics € 21 normaal € 19 Vriend De Spaanse zangeres Nuria Rial laat in meeslepende aria’s en opzwepende dansen de tijd herleven waarin opera’s van Cavalli groot volksvermaak waren tijdens het carnaval van Venetië. Instrumentale delen, sinfonia’s en ingetogen lamenti van de vroegbarokke Venetiaanse kapelmeester passeren de revue.
Wims liefde voor de oude muziek gaat al ver terug. Als ik hem en Marjorie vraag of ze al vaker het festival hebben bezocht, reageert hij overtuigend: ‘Ik ben er al sinds mijn studententijd bij. Ik speel blokfluit in een amateurensemble en heb oude muziek altijd al gewaardeerd.’ Pioniers als Frans Brüggen en Gustav Leonhardt hebben in de
colofon REDACTIE: Iris van Korven, Juliëtte Dufornee, Susanne Vermeulen VORMGEVING: Esther de Bruijn, Rob Bömer © La Gazzetta Serenissima is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2016 twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
zeventiger jaren veel voor de oude muziek betekend, en daardoor is Wim destijds zeer enthousiast geworden over oude muziek. Hij bezoekt het Festival al sinds het tweede of derde jaar. Van de laatste jaren herinnert hij zich nog een concert van The Scroll Ensemble in Huize Molenaar: ‘Dat was heel theatraal, bijna tegen opera aan. Er kwam goden en declamaties in voor en de stukken waren zo geselecteerd dat er een heel verhaal werd verteld.’ Hoewel Wim goede herinneringen heeft aan concerten in het oude Vredenburg, mag het nieuwe gebouw er volgens hem ook zeker wezen: ‘De muziek klinkt er nog steeds even mooi. We waren ook boven in de Hertz-zaal, daar was de akoestiek ook erg goed. Maar ik moet toegeven dat historische locaties wel in het bijzonder kunnen bijdragen aan het creëren van de juiste sfeer voor de muziek. Huize Molenaar doet bijvoorbeeld heel barok aan, dan is de locatie zeker van toegevoegde waarde op de beleving.’ »
Meer recensies lezen? Als u Vriend van Festival Oude Muziek wordt, ontvangt u vier keer per jaar het Tijdschrift Oude Muziek met interviews, recensies en achtergrondverhalen. Kijk op oudemuziek.nl/vriend voor meer informatie.
de bezoeker
Historiek.net
Carne, vale! In de 15de-eeuwse frottola’s en villotta’s komen veel karakters voor uit de commedia dell’arte. Hun vaak schunnige en satirische sketches representeren universele scènes van verraad, wanhoop en alles overwinnende liefde, scènes die door de eeuwen heen overal ter wereld zijn opgevoerd en nog regelmatig terugkeren bij carnavalsvieringen. Een korte geschiedenis van het carnaval. absoluut eindpunt Vastenavond, de avond vóór Aswoensdag. Tijdens de vastenperiode mocht men geen vlees eten. Het woord carnaval is dan ook zeer waarschijnlijk ontleend aan het Italiaans: ‘carne, vale’ (= vlees, vaarwel) of ‘carne levare’ (= het vlees opruimen). Aanvankelijk werd alleen in Italië carnaval gevierd, maar na de middeleeuwen breidde dit zich steeds verder uit naar andere rooms-katholieke streken in Europa. In de loop van de zestiende eeuw veroorzaakte de Reformatie een scheuring binnen het christendom. In Nederland ontstond een religieuze tweedeling met het protestante noorden en het rooms-katholieke zuiden – een scheiding die zich in de loop van de eeuwen alleen maar verder heeft gemanifesteerd. Of u van boven of onder de rivieren komt – het zegt wellicht iets over uw liefde voor, dan wel afkeer tegen carnaval. «
Ze kunnen niet wachten tot ze naar Cloud Nine mogen: Tessa en Myrte – allebei 6 jaar oud – zijn al helemaal gekleed op het Venetiaanse kinderbal. Als het op dansen aankomt, zijn de twee echt in de zevende hemel. Tessa: ‘We zitten allebei op ballet en moesten laatst optreden – dat was heel erg leuk.’ Nou, laat dat bal maar beginnen dan!
Ook Bas van Weert is met de roltrap onderweg naar de Eventalk in Hertz. Vorig jaar heeft hij de lezingen ook bijgewoond, die toen met muziek werden omgeven door Vox Luminis. Bas: ‘De combinatie van een lezing en muziek spreekt me heel erg aan, en vorig jaar werd ik echt verrast door Vox Luminis. Het concert dat ze woensdagavond met L’Achéron geven, ga ik ook nog bezoeken. Mijn concertkeuze laat ik vaak afhangen van het ensemble. Zo was ik vrijdag ook bij het openingsconcert van Gli Angeli Genève – natuurlijk omdat er mooie muziek op het programma stond, maar ook zeker vanwege het ensemble.’ »
Al van oudsher is februari een maand van feesten. Voor de Romeinen was het de maand van reiniging en boetedoening en voor de Germanen de maand van de vruchtbaarheid. In beide gevallen was dit aanleiding voor grote feesten met daarbij de nodige rituelen, zoals verkleedpartijen, het dragen van maskers, ‘muziek maken’ op potten en pannen en vooral ook bovenmatig eten en drinken. De opkomende christelijke kerk probeerde op alle mogelijke manieren deze heidense tradities de kop in te drukken, enerzijds door ze te verbieden, anderzijds door ze als het ware te verpakken in christelijke feestdagen. In 1091 stelde de rooms-katholieke kerk in het Concilie van Benevento Aswoensdag officieel vast als het begin van de veertig dagen durende vastentijd voor Pasen. De voor deze maand traditionele, uitbundige feesten werden teruggebracht tot de laatste drie dagen vóór die ‘voedselarme’ periode. Er werd carnaval gevierd met als
di 30 aug, 18.30 uur TivoliVredenburg, Hertz EVEN TALK
Eventalk
Silk, sex and masks In de handelsrepubliek Venetië speelden vrouwen, inclusief courtisanes, een cruciale rol, vooral tijdens het carnaval, waarbij hun gemaskerde gezichten anonimiteit en transgressie symboliseerden. Prof. Braidotti onderzoekt hoe maskers ook tegenwoordig een rol spelen bij verschillende protestbewegingen. PROF. ROSI BRAIDOTTI Hoogleraar Vrouwenstudies en oprichtend directeur Centre for the Humanities (UU) Voertaal: Engels
concertladder dinsdag 30 augustus 2016
09.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa en cd-winkel 9.00 STIMU-symposium: Reinventing a usable past Voertaal: Engels TIVOLIVREDENBURG, CLUB NINE
9.30
Zomerschool: Rosi Braidotti Silk, Seks and Masks Voertaal: Engels TIVOLIVREDENBURG, CLOUD NINE €5
10.00 Workshop renaissancedans Met Rachel Farr en The Scroll Ensemble Patrizia Bovi
UTRECHTS CENTRUM VOOR DE KUNSTEN
11.00
Collegium 1704 / Václav Luks Vivaldi: kamerconcerten TIVOLIVREDENBURG, HERTZ € 22 / € 19 / € 10
11.00
Block6 The Hague Josquin, Gombert en Monteverdi door blokfluitconsort
FRINGE
TIVOLIVREDENBURG, GROTE ZAAL GRATIS
13.00 Francesco Corti Galuppi aan het klavecimbel
UNIVERSITEITSMUSEUM * GRATIS
11.00
Ensemble Gran Teatro del Mundo Kameropera’s van Lully, Marais en Campra Queen’s Priest Willaert, Gabrieli en Cavalli voor blokfluiten en trombones
FRINGE
14.00 Ignotae deae Vrouwelijke componisten uit de 17de eeuw
FRINGE
FRINGE
Stadswandeling: Jacob van Eyck Met Thiemo Wind
14.00 Danzi Duo Leraar en leerlingen: Beethoven, Neefe en Ries
FRINGE
MUSEUM CATHARIJNECONVENT * GRATIS
14.45 Stadswandeling: Jacob van Eyck Met Thiemo Wind
BINNENSTAD (VERZAMELEN
BINNENSTAD (VERZAMELEN
JANSKERKHOF) | 14.45 UUR
JANSKERKHOF)
GEERTEKERK A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / €10
AAFAB * GRATIS
SONNENBORGH * GRATIS
12.15
15.00 Micrologus / Patrizia Bovi Carnivalesque
LUTHERSE KERK
PIETERSKERK GRATIS
11.00
12.30 Le Voci delle Grazie Madrigalen van Rossi, Marenzio, Monteverdi e.a.
15.30 ÆroDynamic Liederen uit Petrucci’s Odhecaton PIETERSKERK GRATIS
15.30 Ars Mirabilis Muziek uit Dresden: Zelenka, Heinichen e.a.
FRINGE
ST.-WILLIBRORDKERK GRATIS
15.30 Ceruleo Ensemble Liefdesaria’s van Barbara Strozzi
FRINGE
HET MUZIEKLOKAAL * GRATIS
16.00 Koen Cosaert BEIAARDFESTIVAL Willaert en Galuppi op beiaard
Fabulous Fringe Iedere dag tijdens het Festival Oude Muziek: een gratis lunchconcert in de Grote Zaal van TivoliVredenburg, verzorgd door de meest veelbelovende jonge oudemuziekmusici van dit moment. Met vandaag: werken van Barbara Strozzi, Claudio Monteverdi, Luzzasco Luzzaschi, Lodovico Agostini, Luca Marenzio, Luigi Rossi en Domenico Mazzocchi door Le Voci delle Grazie.
Le Voci delle Grazie Bethany Shepherd, Ilze Grēvele (sopraan), Laura Lopes (mezzosopraan), Mariano Boglioli (klavecimbel), Garance Boizot (viola da gamba), Kit Spencer (barokharp) en Talitha Witmer (theorbe) MADRIGALEN VAN ROSSI, MARENZIO, MONTEVERDI E.A. Le Voci delle Grazie di 30 aug, 12.30 uur / TivoliVredenbrug, Grote Zaal
DOMTOREN, FLORA’S HOF GRATIS
17.00 Graindelavoix / Björn Schmelzer Een Cypriotische vesper DOMKERK A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / €10
17.00 Stefan Temmingh c.s. Vivaldi’s virtuoze blokfluitconcerten TIVOLIVREDENBURG, HERTZ € 22 / € 19 / € 10
18.30 Eventalk: Prof. Rosi Braidotti Voertaal: Engels TIVOLIVREDENBURG, HERTZ GRATIS
19.30 Festivaljournaal AVROTROS / Radio 4 FESTIVALCENTRUM TIVOLIVREDENBURG GRATIS
20.00 L’Arpeggiata / Christina Pluhar Cavalli: L’Amore innamorato TIVOLIVREDENBURG, GROTE ZAAL € 46 / € 38 / € 10
22.30 Gli Angeli Genève / Stephan MacLeod Rosenmüller: cantates voor twee bassen TIVOLIVREDENBURG, HERTZ € 22 / € 19 / € 10