DAGKRANT DONDERDAG 31 AUGUSTUS 2017
‘Buxtehude was Bachs grote idool’
BENJAMIN ALARD SPEELT BACHS CLAVIER-ÜBUNG AFLEVERING 6
FOTO: GERARD KROL
13.00 uur / Lutherse Kerk
EEN KEER GEEN BACH VOOR DE NEDERLANDSE BACHVERENIGING Hoewel je járen kunt teren op Bachs oeuvre, zou je denken dat je als dé Nederlandse Bachvereniging toch enigszins beperkt bent in je repertoirekeuze. Het gezelschap onder leiding van Jos van Veldhoven presenteert dit Festival echter muziek van Bachs grote idool, Dieterich Buxtehude. ‘Zonder Bach geen klassieke muziek’ is een veelgehoorde spreuk onder muziekliefhebbers. Maar waar haalde Johann Sebastian de mosterd? Hij had er in elk geval een wandeltocht van zo’n 400 kilometer voor over om in Lübeck de Abendmusiken – gratis toegankelijke concerten die werden gefinancierd door rijke kooplieden – van de destijds legendarische Dieterich Buxtehude te kunnen bijwonen. Buxtehude werd niet alleen door Bach, maar ook door veel andere tijdgenoten op handen gedragen. En Buxtehude was blijkbaar ook een getalenteerd fondsenwerver, want veel van zijn muziek voor de Abendmusiken is geschreven voor een grote, dus dure, bezetting. Dit grootschalige repertoire staat centraal
in het concert van vanavond. Het koraal
Herzlich lieb hab‘ ich dich, o Herr vormt
de rode draad. Van de eenstemmige melodie komen we via een orgelbewerking en een kleinschalige zeventiende-eeuwse variant uit bij bewerkingen van Bach en Buxtehude. Er klinkt ook muziek die Buxtehude componeerde voor speciale gelegenheden zoals bruiloften. Luthers bekende Vater Unser im Himmelreich vormt de tweede rode draad. Voor al deze stukken geldt dat Buxtehude alles uit de kast trekt om de beeldende tekst te onderstrepen. Let u bijvoorbeeld eens goed op de woorden ‘straf’, ‘zonden’, ‘leed’, ‘troost’, ‘toorn’ en ‘goedheid’. Het was een grote droom van Jos van Veldhoven om dit groot bezette Buxtehude-programma op de planken te brengen, compleet met strijkers, trompetten en pauken. Wie zijn wij om dan niet gewoon gehoor te geven aan die wens? ■● do 31 aug, 20.00 uur TivoliVredenburg, Grote Zaal Nederlandse Bachvereniging / Jos van Veldhoven Dieterich Buxtehude, der Grosse
Duetto III in G BWV 804 (uit: Clavier-Übung III) Partita nr. 5 in G BWV 829 Preambulum Allemande Corrente Sarabande Tempo di Minuetto Passepied Gigue (uit: Clavier-Übung I) Duetto I in e BWV 802 (uit: Clavier-Übung III) Partita nr. 6 in e BWV 830 Toccata Allemande Corrente Sarabande Air Tempo di Gavotta Gigue (uit: Clavier-Übung I)
Capella de la Torre ontrafelt de mythes rondom Luther
HET VERHAAL VAN EEN REVOLUTIONAIRE MONNIK
PLAATPLAATS
deze cd en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel in Festivalcentrum TivoliVredenburg
Camerata Trajectina Een nieuwe Liedt wy heven aen Luther in the Netherlands
Een populaire legende verhaalt dat Martin Luther op 2 juli 1505 na een bezoek aan zijn ouders in een open veld in de buurt van Stotternheim door zwaar onweer werd overvallen. Na een nabije blikseminslag zat de schrik er goed in bij de jonge Luther. Op zijn knieën smeekte hij de heilige Anna (de moeder van Maria) om hem te redden, met de belofte dat hij het klooster in zou gaan… Twee weken later gebeurde dat, en nog eens twee jaar later begon Luther aan zijn studie Theologie. Mythe of realiteit,
met een festival dat zijn thema ontleent aan Luther kan een duik in zijn prille monnikenleven niet uitblijven.
FABULOUS FRINGE Iedere dag tijdens het Festival Oude Muziek presenteren we om 12.30 en/ of 15.30 uur Fabulous Fringe concerten, met een selectie van de beste ensembles uit het gratis toegankelijke fringeprogramma. Met vandaag om 12.30 uur Duo Octavie & Artem en om 15.30 uur Academia de los Afectos. Baroque expats Duo Octavie & Artem 12.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz
Kwartetten van Rossini en Walckiers Academia de los Afectos 15.30 uur / TivoliVredenburg, Hertz
Octavie Dostaler-Lalonde, cello Artem Belogurov, klavecimbel
Pablo Sosa del Rosario, fluit Alejandro Fariña Martín, klarinet Hugo Rodríguez Arteaga, fagot Emmanuel Frankenberg, hoorn
normaal € 19 vriend € 17 Vanmiddag sluit Camerata Trajectina zijn concertserie met vroege protestantse muziek in Nederland af. Dit ensemble staat garant voor intieme zettingen en levendige arrangementen. Als u nog wilt nagenieten van de serie of juist nieuwsgierig bent naar Nederlandse lutherse muziek, mag u deze gloednieuwe cd niet missen! ■●
Luther was een van de velen die zich tot Sint Anna richtte om om bescherming te vragen. Zij was immers de vaste toevlucht voor hulp bij blikseminslagen en mijngasexplosies, en beschermvrouw van de bergbewoners. Met de uitbreiding van het zilvermijnwezen kwam de cultus rond Sint Anna vanaf de veertiende eeuw vooral in Midden-Duitsland tot grote bloei. Artist in residence Capella de la Torre benadert in dit concert naast Luthers eigen jeugd het volledige spectrum van het geestelijke en wereldlijke leven van rond 1500. Ook schetst het ensemble van Katharina Bäuml een beeld van het studentenleven dat Luther vóór zijn intrede in het klooster zou kunnen hebben gehad. Een fanfare opent het concert; verstild gregoriaans vormt de afsluiter. ■● do 31 aug, 22.30 uur TivoliVredenburg, Hertz Capella de la Torre / Katharina Bäuml Help... ik word monnik!
Camerata Trajectina verhaalt over de zestiende-eeuwse wederdopers in Leeuwenbergh
Foto’s: Marieke Wijntjes
Historisch Nieuwsblad presenteert:
NIET EEN EN AL VERDOEMENIS DE ECHTE JOHANNES CALVIJN (1509-1564) Het beeld dat buiten calvinistische kringen van Calvijn bestaat is buitengewoon negatief. Hij was de bedenker van de troosteloze predestinatieleer en een intolerante fanaticus, die zijn volgelingen alle geneugten van het leven ontzegde. Maar wat nu bekend staat als ‘calvinisme’ valt niet zonder meer terug te voeren op Calvijn. antimodern geloof belijden, vergeet dat hij een intellectueel was die voortkwam uit de traditie van het renaissancistische humanisme. Dat humanisme, dat men doorgaans laat beginnen met Petrarca en waarvan scherpzinnige filologen als Lorenzo Valla en Desiderius Erasmus vooraanstaande vertegenwoordigers waren, wilde de wereld verbeteren door middel van goed onderwijs. ■● Auteur: Rob Hartmans
In 2007 werd in Londen een kort ervoor ontdekte brief van Johannes Calvijn geveild. Daarin schreef de beroemde reformator uit Genève over het fenomeen zelfmoord, en volgens de veilingmeester betoonde hij zich ‘ongewoon barmhartig’. Zijn verbazing hierover moet haast wel gebaseerd zijn op een wijdverbreid beeld van de protestantse theoloog waarin een dergelijke invoelende brief blijkbaar slecht past. En inderdaad, het beeld dat buiten calvinistische kringen van Calvijn bestaat is allesbehalve positief. Calvijn zou als bedenker van de predestinatieleer talloze volgelingen in geestelijke nood hebben gebracht. Bovendien was hij een intolerante fanaticus, een hysterische machtswellusteling die in Genève een totalitaire theocratie had gevestigd en iedereen die het waagde hem tegen te spreken de brandstapel op joeg. Calvijn werd in 1509 in het Noord-Franse Noyon geboren als Jean Cauvin, zoon van een ambtenaar uit het bisschoppelijk bestuursapparaat. Zijn grootvader was een eenvoudig handwerksman, maar zijn vader beklom al snel de maatschappelijke ladder, zodat Jean reeds op zijn
twaalfde kapelaan werd. Dit was een zogenoemde sinecure, een baan die een zeker inkomen verschafte, maar waarbij men het werk voor minder geld door een ander liet verrichten. Rond zijn veertiende vertrok Jean naar Parijs, om daar de vier- tot vijfjarige vooropleiding in de letteren te volgen, waarna hij theologie zou gaan studeren. Toen hij aan deze studie zou beginnen, was zijn vader als gevolg van een financieel schandaal in conflict geraakt met de kerkelijke autoriteiten, wat zelfs leidde tot zijn excommunicatie. Hierop besloot vader Cauvin dat zijn zoon rechten moest studeren. Jean werd in Orléans en Bourges opgeleid tot jurist en studeerde bij enkele vooraanstaande humanistische rechtsgeleerden, onder wie Pierre de l’Éstoile en Andrea Alciati. Zoals gebruikelijk latiniseerde hij zijn naam en noemde hij zich voortaan Iohannes Calvinus, wat later weer verfranst werd tot Jean Calvin en nog later vernederlandst tot Johannes Calvijn. Wie Calvijn uitsluitend associeert met obscurantistische orthodox-protestanten die achter Staphorst een inktzwart en
Meer weten? Lees het hele verhaal van Historisch Nieuwsblad op historischnieuwsblad.nl/ festivaloudemuziek of bezoek de Zomerschoollezing van Ernst van den Hemel (9.30 uur / TivoliVredenburg, Cloud Nine) of de concerten van Camerata Trajectina (15.00 uur / Leeuwenbergh) en Gesualdo Consort Amsterdam (17.00 uur / Pieterskerk)
Advertentie
MEER LEZEN? Historisch Nieuwsblad neemt u maandelijks mee naar het verleden. Profiteer nu van een speciaal festival abonnement!
NU 3 NUMMERS VOOR € 15,-
GA NAAR: WWW.HISTORISCHNIEUWSBLAD.NL/OUDEMUZIEK
DE BEZOEKER
De festivalkeuze van...
ROB OVERMAN artistiek directeur Stingray Brava
Woensdag was alweer de zesde festivaldag, en ook Wim van Doorn is al het grootste deel van de week van de partij. Hij begon vrijdag met het openingsconcert en ging naar verschillende fringeconcerten. Vanavond staat – hoe kan het ook anders – Jordi Savall op het programma. Wim: ‘Vorig jaar waren we bij zijn verjaardagsconcert, toen heb ik hem ook nog een keer gehoord in het Concertgebouw en vanavond mogen we weer. Ik hou van het repertoire, maar misschien nog wel meer van de instrumenten die het ensemble gebruikt en de mooie klanken die ze ermee voortbrengen: dat kan niet elke musicus met oude instrumenten als deze.’ Hoewel Wim duidelijk fan is van Savall, geniet hij ook erg van jong talent op het Festival: ‘Ik was net in de Geertekerk bij het ensemble Contactus bestaande uit twee jonge mannen, de een op vedel en de ander op blokfluit. Een fantastisch optreden! Er zitten natuurlijk altijd een paar missers bij, maar ik kan veel fringeconcerten net zo waarderen als die uit het hoofdprogramma.’ Wat dat betreft zit hij bij het concert dat hij zo meteen bezoekt goed: Yana Borisova en Elisabeth Hetherington presenteerden zich eerder deze week in het hoofdprogramma, maar zijn nu ook nog te horen in de Fabulous Fringe. ■●
COLOFON REDACTIE Iris van Korven, Juliëtte Dufornee, Laura van den Boogaard, Susanne Vermeulen VORMGEVING Esther de Bruijn, Rob Bömer © Die Festival Flugschrift is de dagkrant van het Festival Oude Muziek Utrecht 2017 Draag net als het Festival Oude Muziek bij aan een beter milieu: gooi deze krant niet weg, maar neem ‘m mee naar huis of leg ‘m terug in Festivalcentrum TivoliVredenburg. Dank u wel! twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
Capella de la Torre / Katharina Bäuml vr 1 sep, 20.00 uur
150 Psalms vr 1 sep & za 2 sep, 9.30-21.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal
‘De Grande Dame van het riet wordt ze genoemd. Entertainment en oude muziek gaan dus toch samen. Als je dan toch een Lutherfeestje organiseert, mag Katharina Bäuml niet ontbreken. Avontuur, halsbrekende muzikale fantasie en gekke programmering. Een feestelijk Luther-drieluik met haar barokbandje Capella de la Torre. Geheid uitverkocht.’
‘The Tallis Scholars, een van mijn oudste liefdes, én het Nederlands Kamerkoor, een van mijn grote liefdes. Samen in een project zoals alleen tijdens Festival Oude Muziek mogelijk is. 150 psalmen, 150 componisten alles in één weekend. Once in a lifetime. Geen andere afspraken dus.’ ■●
DONDERDAG 31 AUGUSTUS 9.00
9.00
9.00
9.30
Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, Het Gegeven Paard en cd-verkoop Piccola Accademia di Montisi Masterclass klavecimbel met Marco Mencoboni Polman’s Huis
13.00
14.00
Arbor Dianae FRINGE The Sammartini Brothers Universiteitsmuseum, Oranjerie * gratis
STIMU-symposium The seductive power of the musical past / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Club Nine € 20 / € 10
14.00
Alma Barroca FRINGE Sonates van Quantz, Graun, Schaffrath en Janitsch TivoliVredenburg, K.F. Hein Foyer gratis
Zomerschool: Ernst van den Hemel Over calvinistische schuld en zonde / voertaal: Nederlands TivoliVredenburg, Cloud Nine
15.00
15.00 11.00
Stéphanie Paulet & Elisabeth Geiger Het Weense Minoriten-Convent TivoliVredenburg, Grote Zaal € 22 / € 19 / € 10
11.00
11.00
Chloe Prendergast en Anna Jane Lester J.S. Bach, Leclair, Telemann, Guillemain, Aubert K.F. Hein Fonds *
Camerata Trajectina (III) Calvinisten in de Nederlanden Leeuwenbergh € 22 / € 19 / € 10 Academia de los Afectos FAB FRINGE Kwartetten van Rossini en Walckiers TivoliVredenburg, Hertz gratis
15.30
Ars Mirabilis Virtuoze blazers Paushuize *
FRINGE gratis
Duo Tangentially Speaking FRINGE Müller, Albrechtsberger, Mozart, Scheidemann, Buxtehude K.F. Hein Fonds * gratis
16.00
Beiaard: Malgosia Fiebig Verhalen zonder woorden Domtoren, Flora’s Hof
gratis
17.00
Gesualdo Consort Amsterdam / Harry van der Kamp Een liedboek van hervormingsgezinde psalmcomponisten Pieterskerk € 22 / € 19 / € 10
17.00
Academy of Ancient Music / Richard Egarr William Lawes, de iconoclast Geertekerk € 22 / € 19 / € 10
18.30
What’s new? Maggie Urquhart The violone as a continuo instrument in Bach’s music / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Hertz gratis
20.00
Nederlandse Bachvereniging / Jos van Veldhoven Dieterich Buxtehude, der Grosse TivoliVredenburg, Grote Zaal € 38 / € 34 / € 10
22.30
Capella de la Torre / Katharina Bäuml Help… ik word monnik! TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10
* = voor deze concerten dient u vooraf gratis kaarten af te halen in Festivalcentrum TivoliVredenburg (vanaf 9.00 uur op de dag van het betreffende concert)
FRINGE
gratis
Ensemble La Favorita FRINGE Het keizerlijk hof van de Habsburgers rond 1700 Pieterskerk gratis Veritas Ensemble Duitse protestantse Vespers Geertekerk
Musica Nova / Lucien Kandel Fundamenten Willibrordkerk € 22 / € 19 / € 10
15.30
15.30
11.00
Handleiding Oude Muziek met Saskia Törnqvist Utrechts Centrum voor de Kunsten
GEEN KAARTJES VOOR L’ARPEGGIATA?
FRINGE gratis
12.30
Duo Octavie & Artem FAB FRINGE Baroque expats TivoliVredenburg, Hertz gratis
13.00
Benjamin Alard Clavier-Übung / Afl. 6 (klavecimbel) Lutherse Kerk
KIJK EN LUISTER ZONDAGAVOND LIVE MEE IN HERTZ: SCHRIJF U IN VIA OUDEMUZIEK.NL/WEBCAST (NB: de toegang is gratis, maar er zijn een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Winnaars krijgen zaterdag bericht).