festival oudemuziek utrecht maandag 1 september 2014
Wiennerisches Diarium Oorspronkelijke Weense krant, v00r het Weense publiek, sinds 8 augustus 1703
Het hoogtepunt van de residentie van Collegium 1704
De Nieuwe Wereld in oude muziek
Pret en een goed gestemd orgel Kun je verschil horen tussen de muziek van zestiende-eeuws Europa en die van zijn toenmalige koloniën? En wie beïnvloedde eigenlijk wie? Het ensemble Seconda Pratica zette enkele honderden bezoekers aan het denken met het programma van hun Fabulous Fringe-concert. De Europeanen veroverden de Nieuwe Wereld niet alleen met schepen en kogels, maar ook met taal en muziek. De vele culturele uitwisselingen leverden een mengelmoes op van instrumenten, ritmes en klanken. De jonge musici van Seconda Pratica, die uit alle windstreken komen, leefden zich er flink op uit en bewezen met een kleurrijk programma dat hun uitverkiezing tot Fabulous Fringe-ensemble terecht is. Het concert zondagmiddag in de Grote Zaal van TivoliVredenburg voerde langs Zuid-Amerikaanse volksdansen en stichtelijke muziek, langs klein gezongen Peruaanse liederen en zwierige fantasieën van Duitse barokcomponisten. Ondertussen werd de trip gelardeerd met korte gedichten, door de verschillende musici gereciteerd, van onbekende Vlaamse meesters, Portugese wereldreizigers en teleurgestelde Japanse dichters (in de originele taal, maar gelukkig met Engelse vertaling). Dit zijn musici die plezier hebben in hun werk. Van de charmante inleiding (‘dropjes en kauwgom smaken beter ná een concert’) tot het ritmische eindstuk van dit
Oratorium voor de martelaar van het biechtgeheim Oversized kloosters, eindeloze paleizen maar ook een diplomatiek en militair spel waar je u tegen zegt. Bij de naam ‘Habsburg’ borrelt er meteen een heel scala aan superlatieven op. Direct in dit straatje past het avondconcert, wanneer Václav Luks en zijn Collegium 1704 de hedendaagse wereldpremière verzorgen van het oratorium San Giovanni Nepomuceno van Antonio Caldara.
Seconda Pratica
middagconcert. De voluptueuze sopraan, die een dubbelgangster zou kunnen zijn van zangeres Caro Emerald, zong met jaloersmakend gemak en een frisse twinkeling in haar ogen. Bij enkele passages zongen de violiste, de bassiste en de klavecinist gewoon mee. Wat een pret en eenheid uit ademde deze groep uit, als een goed gestemd orgel. «
Concerten Violen Festivalkranten Leporello’s Leffe Blond Bierviltjes
5 3 0 1 8 0 3 1 0 0
4 2 0 0 6 0
9 8 0 0 1 0
Artist in residence Collegium 1704 staat vaker op de planken tijden dit Festival Oude Muziek, maar misschien is het concert van deze avond wel het hoogtepunt van de residentie. Luks: ‘De muziek is natuurlijk fantastisch. Caldara laat zijn noten zeer nauw aansluiten bij dit dramatische verhaal over de Boheemse heilige Johannes Nepomucenus (San Giovanni). Caldara legde in zijn briljante oratorium het accent op universele hartstochten: jaloezie, angst en liefde, het is allemaal te horen.’ Caldara schreef San Giovanni in 1726 voor de aartsbisschop van Salzburg, die zich sterk maakte voor de canonisering van de martelaar Johannes Nepomucenus. En met succes, de heiligverklaring volgde in 1729. Zoals wel vaker gaat met heiligen kwam ook Nepomucenus vrij gruwelijk aan zijn einde en is zijn verhaal zeker een oratorium lees verder op pagina 2
Van pop tot harp, van smartlap tot elektronisch, van oude muziek tot blues: zeg je ‘Utrecht’, dan zeg je ‘muziek’. En dat wordt alleen maar meer sinds deze zomer het nieuwe stadsicoon TivoliVredenburg is geopend, reden voor de gemeente om 2014 te bestempelen tot jaar van de muziek. De opening van TivoliVredenburg op 21 juni was de perfecte aanleiding om het uitgebreide muziekaanbod van Utrecht samen te brengen in één project: Utrecht Muziekjaar 2014. Niet alleen is er een website gelanceerd waar het totale aanbod aan muziek is gebundeld: www.utrechtmuziek.nl. Maar er is meer. Utrecht Muziek lanceert, samen met podia en festivals in de stad, een nieuw initiatief: Residenties in Utrecht. Hotshots uit de wereld van muziek, film, schrijvende en beeldende kunst komen speciaal naar Utrecht om hun visie en ervaring met de stad te delen. Met workshops, masterclasses en optredens haken de aansprekende,
vaak internationale artiesten aan bij lokale podia, festivals en kunstvakopleidingen. Hun ingevlogen visie, kennis en ervaring tilt jong talent naar een hoger plan en zet aan tot nieuwe ideeën. De gasten van de Residenties in Utrecht brengen ontmoeting, inspiratie en verdieping naar de stad.
Ook het Festival Oude Muziek sluit dankbaar aan bij deze Residentie: de optredens, lezingen en masterclasses van The Juilliard School of Music worden meegenomen in dit programma. «
Klaviertijger
CALDARA: SAN GIOVANNI NEPOMUCENO Collegium 1704 / Václav Luks ma 1 sep, 20.00 uur / TivoliVredenburg, Grote Zaal
@oudemuziek
Laat ons weten wat u van het Festival Oude Muziek vindt en praat mee met #FOMU14 Contrapunctus @ContrapunctusUK So excited about our debut @oudemuziek Festival Utrecht today. Sold out before the publicity brochure was printed! foto: Jonas Niederstadt
Naam: Catalina Vicens Geboren: 1983, Santiago de Chile, Chili Woonplaats: Bazel, Zwitserland Studie: Conservatorium in Philadelphia, Freiburg, Bazel en momenteel PhD-kandidaat in Leiden Persoonlijk motto: Wees authentiek, wees jezelf Muzikaal voorbeeld: Componist Guillaume de Machaut (1300-1377) en Jazzzangeres Esperanza Spalding (1984) Rituelen voor het spelen? Dansen (inclusief bijbehorend dwangmatig springen)! Trots op: De uitnodiging om in 2015 te komen spelen op het oudste nog bespeelbare
waard. ‘De jaloerse koning Wenceslaus van Bohemen probeerde zijn priester Johannes, de biechtvader van de koningin, te dwingen hem alles wat zij hem in vertrouwen had verteld te verraden. Hij verdacht haar namelijk van ontrouw. Toen Johannes dat weigerde, liet Wenceslaus hem folteren en doden. Zijn lichaam werd stiekem van een brug gegooid, maar het kwam weer bovendrijven, omkranst met sterren.’ Deze Boheemse Johannes was dankzij de uitgave van zijn hagiografie door de geleerde JezuïetBohuslav Balbín al sinds 1671 enorm populair in Midden-Europa. De martelaar van het biechtgeheim groeide tot ver buiten Bohemen uit tot een echte volksheilige. Deze populariteit liet ook zijn sporen na in de kunst, en dit oratorium past daarom ook perfect in het Habsburgse Festivalthema. «
foto: Hasan El Dunia
Utrecht: Stad vol muziek
Vervolg: Oratorium voor de martelaar
klavecimbel ter wereld (uit ca. 15201530) in het National Music Museum, South Dakota (USA). KONINGINNEN VAN BOHEMEN Catalina Vicens ma 1 sep 13.00 uur / Lutherse Kerk
Thea Derks @tdrks In train to Utrecht, looking forward to masterclass @JuilliardSchool & talk with Robert Mealy. Tomorrow 7.30-8 pm on @ NPORadio4 @oudemuziek Marnix Segers @MarnixSegers Toch even gezegd: wat een geweldig concert @oudemuziek Huelgas Ensemble en magnifieke bijdrage @tsteenbrink http://www.radio4.nl/live Jakob van Wielink @JakobvanWielink Ik verlang naar vanavond: Huelgas Ensemble live vanuit @TiVre_Utrecht
Het publiek wacht op de aanvang van het gratis lunchconcert in de Grote Zaal van TivoliVredenburg. Foto: Susanne Vermeulen
Thea Derks monteert de radioreportages in het productiekantoor. En de workshopruimte is ingericht als tijdelijke bioscoop. Foto’s: JuliÍtte Dufornee
Een volle St.-Willibrordkerk luistert ademloos naar Leones. Foto: Susanne Vermeulen
Locatie Utrecht De Lutherse Kerk
plaatplaats
deze cd’s en andere artikelen zijn verkrijgbaar in de cd-winkel naast de Festivalkassa op Plein 6
La belle danse Capriccio Stravagante, Les 24 Violons, Skip Sempé, Collegium Vocale Gent, Judith van Wanroij Paradizo, #10 € 19 normaal, € 17 vriend
D
e Hamburgerstraat nummer 9: als je door de straat wandelt of rijdt zal je oog er al snel op vallen, maar laat je niet misleiden door de bedrieglijke façade. Het zal velen verbazen dat er achter deze statige, maar ‘gewone’ gevel een kerk schuilgaat. Hoewel de Lutherse gemeente halverwege de achttiende eeuw gedoogd werd en de gelovigen zich niet meer in schuilkerken hoefden te verbergen, werd waarschijnlijk toch bewust gekozen voor een voorgevel die niet typerend is voor een kerk.
colofon Redactie: Juliëtte Dufornee (hoofdredactie), Nicolien van der Veer, Jules van der Leeuw RECENSIE: Jules van der Leeuw EINDREDACTIE: Susanne Vermeulen Vormgeving: Esther de Bruijn, Rob Bömer © Wiennerisches Diarium is de dagkrant van het Festival Oude Muziek 2014 Festival Oude Muziek is ook te volgen via: twitter.com/oudemuziek facebook.com/oudemuziek youtube.com/FestivalOudeMuziek
Van oorsprong heeft het gebouw een Rooms-katholieke achtergrond: pas in 1742, toen de Lutherse gemeenschap aan het stadsbestuur vroeg of ze de vijftiendeeeuwse kapel van het voormalige katholieke Ursulaklooster (ook wel Abraham Doleklooster genoemd, naar de stichter) mochten betrekken, kreeg het gebouw na een verbouwing het ingetogen uiterlijk. Wel kreeg de Lutherse gemeente een verbod op het luiden van klokken: alleen protestantse kerken mochten dit. Gezichtsbedrog In de ingetogen kerk valt je oog direct op het orgel met de zwaan (symbool voor Luther) en twee engelen, en op de fraaie preekstoel en het uit 1724 daterende uurwerk. Het opschrift van de klok luidt ‘waakt en bidt’. Denkt u achter het orgel blauwe gordijnen te zien? Laat u niet foppen door dit achttiende-eeuwse voorbeeld van trompe-l’oeil (gezichtsbedrog). Slechts weinig van zulke geschilderde achtergronden zijn bewaard gebleven, maar de schildering in deze sinds 1967 tot Rijksmonument gekroonde kerk gelukkig wel. « KONINGINNEN VAN BOHEMEN Klaviertijgers: Catalina Vicens ma 1 sep, 13.00 uur / Lutherse Kerk
De combinatie van Capriccio Stravagante en Franse barok is een match made in heaven. In deze opname heeft artistiek leider Skip Sempé een programma samengesteld rond de begrafenis van Rameau, met onder andere het imponerende Requiem van Jean Gilles. Met het krachtige Collegium Vocale Gent en een stralende Judith van Wanroij een absolute aanwinst voor uw cd-collectie!
Georg Muffat, Missa in labore requies Ars Antiqua Austria , St. Florianer Sängerknaben, Gunnar Letzbor Pan Classics / PC10301 € 19 normaal, € 17 vriend Het imposante openingsconcert van het Festival Oude Muziek 2013 zal nog bij menig bezoeker naklinken, in positieve en misschien ook negatieve zin. Gunar Letzbor kiest nooit voor een doorsnee aanpak en dat zorgt soms voor een aantal wankele momenten. De pure energie die Oostenrijkse dirigent in het ensemble brengt, gaat echter nooit verloren. Alleen al daarom is dit een monumentale opname. «
de bezoeker
De Weense Kunstkammer in Utrecht
Charlotte met Clara en Simon (beiden 9 jaar) genieten na het fringeconcert van
Seconda Pratica nog even na. ‘Wat een heerlijk inspirerend concert was dit’, zegt ze. ‘Het was aan de ene kant vertrouwd, maar tegelijkertijd exotisch en verrassend.’ Haar koorvrienden op de tweede rij vallen haar bij. ‘Ze speelden met zoveel gemak en op zo’n natuurlijke manier, het plezier spatte er vanaf.’ Het concert legde verbanden tussen de Europese muziek en de invloeden uit de Zuid-Amerikaanse Nieuwe Wereld. Charlotte: ‘Je hoorde er veel verschillende landen in terug, je krijgt begrip voor de muzikale invloeden van al die nationaliteiten. Zo zijn er weer wat vooroordelen geslecht.’
‘Dit fringeconcert was echt een verrassing’, zegt Ingmar (45). ‘We hebben ons kort ingelezen op internet, maar we zijn verbaasd door deze veelkleurige muziek. Ik vraag me af: wie had er nu muzikale invloed op wie? De Europeanen op de koloniën of andersom? Misschien wel allebei…’. ‘Of we nog meer concerten gaan bezoeken, dat weet ik niet’, zegt Anna (33). ‘Dat hangt een beetje af van de tijd en de portemonnee’, vult Ingmar haar aan. ‘Deze gratis fringeconcerten zijn gelukkig erg laagdrempelig en vrijblijvend. Ook al zijn we nog niet uitgesproken fans van oude muziek, op deze manier kunnen we toch makkelijk met dit genre kennismaken.’ «
De Habsburgers staan bekend om hun uitmuntende smaak, niet alleen in de muziek maar op alle artistieke vlakken. Het kan dan ook geen verrassing zijn dat deze dynastie niet alleen een magnetische aantrekkingskracht had op vele musici die naar hun hoven trokken, maar op kunstenaars uit alle disciplines. De magnifieke kunstcollectie van de Habsburgers is verzameld in de Kunstkammer van het Kunsthistorisches Museum in Wenen. En precies deze collectie komt naar Utrecht. Maar misschien niet zoals u in eerste instantie verwacht.
periode ontstaat. Capriccio Stravagante (Skip Sempé) en Profeti della Quinta (Elam Rotem) laten te midden van deze projecties tweemaal muziek klinken voor de ‘Praagse’ keizer Rudolf II. «
De Kunstkammercollectie is van onschatbare waarde: de verzameling edelsmeedkunst, siervoorwerpen, meubilair, muziekautomaten en exotische rariteiten van onder anderen de Habsburgse keizers Ferdinand II en Rudolf II zijn onvergelijkbaar met wat dan ook. Elk van deze stukken getuigt van de goede smaak van de keizers: vergeleken met de soms wat schreeuwerige collecties van andere dynastieën spreekt uit deze verzameling niet alleen een beheerst zelfbewustzijn maar ook speelsheid en humor. Het is onmogelijk om de originele stukken over te brengen naar Utrecht, maar toch is een aantal topstukken te bewonderen in Cloud Nine. Dankzij de virtuele installatie kan het Festivalpubliek de grandeur van de Habsburgse keizers bewonderen, waardoor een compleet nieuw referentiekader ten opzichte van de muziek uit dezelfde
Elke dag van 18.00-19.30 uur, €25*. Festivalcentrum TivoliVredenburg
DE KUNSTKAMMER iedere dag vanaf 10.00 uur / Festivalcentrum TivoliVredenburg MUZIEK IN DE KUNSTKAMMER Capriccio Stravagante / Skip Sempé & Profeti della Quinta / Elam Rotem ma 1 sep 22.30 uur & di 2 sep, 15.00 uur / TivoliVredenburg, Cloud Nine
Tagesmenu à Wien Cuisine Kalfsschnitzel | stroganoffsaus | romige Gewürztraminer zuurkool | spätzle | geroosterde tomaatjes Traditionele strudel | gebakken paddenstoelen | knolselderij | Alpen kaas | tomatensalsa | posteleinsla Tongrolletje | gevuld met gamba’s | spinazie | Gewürztraminer zuurkool | kartoffel kuche| geroosterde tomaatjes Verschillende soorten rauwkost | bijpassende dressings
* Inclusief hoofdgerecht, een drankje en een kopje koffie toe.
concertladder
herinneringen aan het FOMU
maandag 1 september 2014
9.30 Zomerschool: Paulus Rainer Kunstkammer Wien / voertaal: Engels TivoliVredenburg, Bovenfoyer Grote Zaal € 5 10.00 Festivalcentrum TivoliVredenburg Festivalkassa, cd-verkoop, live streaming, fringeconcerten en meer! 10.00 Kunstkammer In coproductie met Kunsthistorisches Museum, Wenen TivoliVredenburg, Cloud Nine GRATIS 11.00 Juilliard415 Chamber Ensemble Kamermuziek voor Leopold I TivoliVredenburg, Hertz € 22 / € 19 / € 10 11.00 Jungeun Kim BEIAARDFESTIVAL Domtoren, Flora’s Hof GRATIS 11.00 Veldman & Pérez FRINGE Tenderness and passion in Bach op traverso en klavecimbel KuuB GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 11.00 Corde Sonore FRINGE Noordelijke barokmuziek en haar invloeden: Roman, Pepusch, Händel e.a. De Witte Lelie GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 11.00 Fons Harmonicus FRINGE Vioolvirtuositeit in de zeventiende eeuw: Palestrina, Rognoni, Schmelzer e.a. Sonneborgh GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 12.30 Alexandra Nepomnyashchaya FABULOUS FRINGE Kerll, J.S. Bach, Muffat op klavecimbel TivoliVredenburg, Grote Zaal GRATIS 13.00 Klaviertijgers: Catalina Vicens Koninginnen van Bohemen Lutherse Kerk A € 18 / € 16 / € 10 B € 16 / € 14 / € 10 13.30 Rondleiding TivoliVredenburg UITVERKOCHT 14.00 Guadalupe López Íñiguez FRINGE De Wohltemperierte violoncello piccolo: J.S. Bach Universiteitsmuseum, Orangerie GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 14.00 Ensemble Trença FRINGE Landi, Paolo, Andrea y Lorenzo da Firenze TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS
De Waldesnacht van Jan Van den Bossche Schola Gregoriana Pragensis
15.00 Schola Gregoriana Pragensis / David Eben Maiestas Dei: middeleeuwse polyfonie uit Tsjechië St.-Catharinakerk € 22 / € 19 / € 10 15.30 Amsterdam Corelli Collective FRINGE Corelli, Händel, Muffat TivoliVredenburg, Hertz GRATIS 15.30 Los Temperamentos FRINGE Het Galjoen 1600 Nicolaïkerk GRATIS 15.30 Jonatan Alvardo FRINGE Etienne Mouline’s Spanish airs Sonnenborgh GRATIS kaarten afhalen bij Festivalkassa 16.30 Film: Sissi (1955) TivoliVredenburg, Workshopruimte €5 17.00 Cinquecento Jean Guyot de Châtelet & Philippe Schoendorff Pieterskerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 17.00 Ars Antiqua Austria / Gunar Letzbor Musica Austriaca Geertekerk A € 22 / € 19 / € 10 B € 19 / € 16 / € 10 18.00 Wien Cuisine TivoliVredenburg, Festivalcentrum € 25 19.30-20.00 Festivaljournaal AVROTROS / Radio 4 TivoliVredenburg, Plein 5 GRATIS 20.00 Collegium 1704 / Václav Luks Caldara: San Giovanni Nepomuceno TivoliVredenburg, Grote Zaal € 36 / € 32 / € 10 22.30 Capriccio Stravagante / Skip Sempé & Profeti della Quinta / Elam Rotem Muziek in de Kunstkammer TivoliVredenburg, Cloud Nine € 22 / € 19 / € 10
Jan Van den Bossche, directeur van De Nederlandse Bachvereniging, kent het Festival Oude Muziek van binnen en van buiten. Hij begon in 2000 als artistiek medewerker bij de Organisatie Oude Muziek, werd in 2002 programmeur, in 2003 artistiek directeur en van 2004 tot en met de Festivaleditie van 2009 diende hij als algemeen directeur. ‘Een van mijn mooiste Festivalherinneringen is de openingsavond van de editie 2002, onder de titel ‘Waldesnacht’ brachten het Nederlands Kamerkoor onder leiding van Marcus Creed, tenor Christoph Genz en fortepianist Kristian Bezuidenhout een heerlijke Schubertiade in de grote zaal van wat toen nog Muziekcentrum Vredenburg heette.’ ‘Die zaal, een van de mooiste theaterzalen van Nederland, was voor de gelegenheid met de bescheiden festivalmiddelen omgetoverd tot een romantisch woud (inclusief een grote ballon als maan). Carel Alphenaar had het geheel geregisseerd en er was een Duitse acteur die gedichten van onder andere Goethe voordroeg. Er was ook nog een gitarist die op een historische gitaar stukken van Fernando Sor speelde terwijl het Nederlands Kamerkoor van positie veranderde, maar door het gestommel van de koorzangers was hij doorgaans niet te horen. Ik geloof dat dat gezien de kwaliteit van zijn spel niet geheel ongunstig was.’ ‘Het Festival Oude Muziek openen met negentiende-eeuws repertoire was hoe dan ook een revolutionaire daad. Na de eerste noten van het prachtige hoornkwartet waarmee Schuberts Nachtgesang im Walde begint, had een van de trouwe festivalbezoekers de zaal verlaten en was naar de kassa gerend om het geld voor zijn kaartje terug te vragen. ‘Ik heb het een kans gegeven, maar dit is helemaal niks.’ Als jonge programmeur reken je zoiets al gauw tot je wapenfeiten.’ «