Globo 55: Duurzaam & doodsimpel: consumeren kan anders

KWARTAALBLAD VAN OXFAM-SOLIDARITEIT - SEPTEMBER 2016 - NUMMER 55

Met je klas (bijna)

NAAR BOLIVIA? > Zie pagina 16

Dossier

DUURZAAM & DOODSIMPEL:

CONSUMEREN KAN ANDERS EU marchandeert met migratie

Maïs en pompoen in Guatemala

De Europese Unie gaat landen die migratie stoppen belonen met... ontwikkelingshulp.

Oxfam-partner CEIBA gaat voor moderne toepassing van oude technieken in Huehuetenango.

> Pagina 3

> Pagina's 12-13

coverstory Dit tomatenplantje gaat zometeen de grond in, in één van de camellones in Bolivia. Dat is een techniek om het land vruchtbaar te houden, ook tijdens periodes van droogte. Deze families in Bolivia doen moeite doen om duurzaam te produceren, en ze zijn niet de enigen.

INHOUD 3

blikvangers

6

DE VRA AG

Check het dossier vanaf pagina 7. © Mark Chilvers/OXFAM

Voorwoord

7

> Ontwikkelingshulp inhouden om migratie te stoppen: hoe ver wil de Europese Unie gaan? > Anders Tafelen is vertrokken: de eerste gasten gaan aan tafel bij een twintigtal chef-koks > Wat heeft Oxfam in 2015 gedaan? Samen zorgen we voor verandering.

Wat kan je met marketing doen voor Burkinese boerinnen?

dossier DUURZAAM & DOODSIMPEL: CONSUMEREN KAN ANDERS

Vlees en vis

E

nkele weken geleden zat ik alleen in mijn auto, in de Raffelgemstraat in Aalst.

Het regent dat het giet. Ik mijmer over onrecht in het Midden-Oosten en over huishoudelijke akkefietjes. Ik wacht, op beter weer en ook op een betere wereld. En vooral: op vlees.

Ik kan vlees moeilijk laten. Ik weet het nochtans wel: om een biefstuk op mijn bord te krijgen, worden kilo’s CO2 uitgestoten en honderden liters drinkbaar water verbruikt. Voor vlees wordt op massale schaal soja gekweekt, als veevoer, en daarvoor worden duizenden hectares woud ontbost en wordt kleine boeren hun land afgepakt. Overconsumptie van vlees is onderdeel van een defect wereldvoedselsysteem, dat 982 miljoen mensen elke avond met honger naar bed stuurt.

Dus ik doe mee aan minder vlees. Ik eet liever af en toe een stukje vlees dan elke dag, en dan mag het écht goed vlees zijn. Daarvoor zorgt Veeakker: zij verkopen vlees met een visie. Kwaliteitsvlees van dieren die in goede omstandigheden opgroeien, en zonder overmatig gebruik van antibiotica. Maar ook: dicht bij huis gekweekt, met alternatief veevoer en met een minimale ecologische impact.

Dat is het vlees waarvoor ik een keer of twee per jaar met plezier naar de Raffelgemstraat in Aalst rij, wanneer mijn diepvries uitgeput is, om er aan te schuiven bij het Veeakker-kraam. Voor een kilootje of 12 malse, sappige stukken.

Wat er bij Veeakker over de toonbank gaat, is een goed voorbeeld van de duurzame alternatieven die we in dit Globo-dossier (zie pagina 7 en verder) in de verf zetten.

Want we moeten de meeste producten die we eten en verbruiken niet radicaal bannen. Minder en anders, dat wel. Een kilo rundvlees is even on-duurzaam als drie uur autorijden terwijl je thuis alle lichten laat branden. Maar diezelfde kilo rundvlees van bioteelt, dat betekent 40% minder CO2-uitstoot en 85% procent minder energieverbruik. Food for thought.

Minder en ander vlees dus. Of seizoensproducten eten, lokale producten kopen uit de korte keten, minder afval produceren en zelf ook eens aan de slag gaan in de moestuin. En fair trade kiezen voor wat je niet lokaal kan kopen. Allemaal manieren om bewuster om te gaan met je eigen consumptie en hoe die bijdraagt aan een wereld zonder armoede. Want bewust eten en drinken is niet alleen goed voor je gezondheid en voor de lokale economie: het helpt kleine boeren en hun gezin in arme landen.

Daar doen we het voor bij Oxfam. Je leest er alles over in het dossier van deze Globo.

Smakelijk!

Stefaan Declercq Algemeen secretaris Oxfam-Solidariteit

• De transitie: bouwen aan de maatschappij van morgen • Anders kweken dan anders • Kan je kiezen zonder te verliezen?

• Agro-ecologie: eten waar je je goed bij voelt • Zij weten wat ze consumeren

12

zuidgeluid

14

vrijwilliger in de kijker

15

tweedehands

16

1,2,3,actie

Kleine boeren in Guatemala slaan de handen in elkaar: ze willen terug controle over hun grond en het eten op hun bord. En daarvoor gebruiken ze de technieken van hun voorouders, met respect voor de natuurlijke cyclus.

Annelies is voor de eerste keer Oxfam-vrijwilliger op de Gentse Feesten: “Ik voel me bijzonder betrokken bij de extreme ongelijkheid in de wereld.”

Hop, terug naar school! In de Oxfam-tweedehandswinkels vind je goedkope en degelijke spullen.

Hoe helpt een zak kleding of een computer om iets te doen aan armoede? Dat ontdek je op de achterflap.

Globo

Driemaandelijks tijdschrift nr. 55 • Derde kwartaal 2016 Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel • België Tel.: +32 (0)2 501 67 00 • Fax: +32 (0)2 511 89 19 • www.oxfamsol.be Je uitschrijven of gratis abonneren op Globo? Mail naar globo@oxfamsol.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Stefaan Declercq • REDACTIE EN EINDREDACTIE: Esther Favre-Félix, Wouter Fransen, Nicolas Ginocchio, Julien Lepeer, Mieke Vandenbussche, Lieve Van den Bulck, Aurélie Vanoverschelde • COÖRDINATIE: Lieve Van den Bulck • Werkten mee: Leïla Bodeux, Catherine De Bock, Audrey Demaury, Coralie Vos, Stéphane Parmentier, François-Olivier Devaux • Opmaak: José Mangano • Fotografie: Tineke D’haese Art. 4 Wet 8.12.92 – Min. Besluit 18. 03. 93. Oxfam-Solidariteit vzw, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel, beheert een geautomatiseerd adressenbestand voor de relatie met haar donors en sympathisanten. Uw gegevens komen daarin terecht. U heeft het recht uw gegevens op te vragen en te laten wijzigen. Richt uw schriftelijke aanvraag aan: Oxfam Schenkersbestand, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel. Oxfam-Solidariteit is geregistreerd onder nummer 000500836 bij het Rijksregister van de Commissie voor de Bescherming van de private levenssfeer. De opinies en commentaren van personen en partnerorganisaties in dit tijdschrift weerspiegelen niet noodzakelijk de standpunten van Oxfam-Solidariteit.

Niets uit deze Globo mag overgenomen of gekopieerd worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.

Deze Globo wordt gedrukt op gerecycleerd papier, Cyclus Print 90 gr.

2

globo • SEPTEMBER 2016

Tekst: Esther Favre-Félix, Julien Lepeer, Aurélie Vanoverschelde

Ontwikkelingshulp als middel om migranten weg te houden?

In 2015 stonden een miljoen migranten voor de poorten van Europa.

De prioriteit van de Europese Unie is duidelijk: voorkomen dat dit opnieuw gebeurt in 2016.

Koste wat het kost?

E

GRENZEN SLUITEN De Europese Unie (EU) ziet migranten als een bedreiging die moet worden ingeperkt. Daarvoor heeft de EU in mei de grenzen op de Balkanroute gesloten jaar, met ernstige humanitaire problemen tot gevolg. De EU is ook massaal migranten beginnen terugsturen naar Turkije, nadat daarover in maart een controversieel akkoord werd gesloten. Turkije en Europa zijn overeengekomen dat alle migranten die Griekenland binnenkomen vanuit Turkije, worden teruggestuurd naar Turkije. Ook mensen die asiel zoeken.

© Pablo Tosco/OXFAM

r zijn meer dan 60 miljoen vluchtelingen en ontheemden in de wereld, verdreven door oorlog en geweld. Miljoenen anderen zijn op de vlucht voor armoede en klimaatverandering. Een kleine minderheid slaagt erin om de grenzen van Europa te bereiken. Wat ze nodig hebben: eten, een dak boven hun hoofd en bovenal menselijke opvang. Maar bij aankomst in Europa vinden ze mensonwaardige, geïmproviseerde kampen, gesloten grenzen en wanhoop. De oorzaak: een voorbijgestreefd migratiebeleid.

Ontwikkelingshulp moet in de eerste plaats armoede bestrijden, en dus beantwoorden aan de meest dringende noden. Niet aan de politieke strategie en belangen van de Europese Unie.

SAMENWERKEN = EU-HULP KRIJGEN De Europese Commissie stelde in juni een nieuw kader voor haar migratiebeleid voor. Dat beleid steunt op partnerschappen tussen de EU en herkomst- of transitlanden, zoals Mali, Senegal, Ethiopië en Libanon. De Europese Unie sluit met elk van

Geblokkeerd in Griekenland

Door het akkoord tussen de EU en Turkije (zie hierboven) zitten meer dan 50.000 mensen vast in Griekenland, in geïmproviseerde vluchtelingenkampen en -centra. Op Lesbos, bijvoorbeeld. Oxfam is er actief, en de 21-jarige Faramaz verblijft er met

zijn moeder, vader en broer. Het gezin komt uit Afghanistan en heeft al een tijd in Iran gewoond, aan de rand van de maatschappij. Ze hopen dat ze naar de rest van hun familie in Duitsland kunnen gaan. “We hebben ons hele hebben en houden verkocht om de mensensmokkelaars te betalen.

We hebben twee dagen lang door de sneeuw gestapt, tot in Turkije. Daarna gingen we in 20 dagen te voet naar de kust. In het kamp probeer ik me bezig te houden en een handje te helpen.

Drie dagen per week werk ik er als kapper. Ik hoop dat we naar Duitsland kunnen gaan en onze familie opnieuw kunnen zien.”

deze landen een partnerschap af. Dat bevat afspraken over stimulerende en ontradende maatregelen, waardoor de landen beter gaan samenwerken met de EU om de migratiestromen onder controle te houden. Bijvoorbeeld door hun grenzen te versterken.

Voor landen die goed samenwerken met de EU, wordt de ontwikkelingshulp vanuit Europa verhoogd. Landen die niet willen meewerken aan Fort Europa zien hun ontwikkelingshulp verlagen. De EU kondigt zelfs aan dat ze de manier waarop ze aan ontwikkelingssamenwerking doet, en voor welk bedrag, grondig wil herzien.

VERONTRUSTEND Ontwikkelingshulp is in de eerste plaats bedoeld om armoede te bestrijden. Maar de EU zet ontwikkelingshulp nu dus in als troefkaart voor onderhandelingen.

De mate waarin dit soort hulp verleend wordt, moet afhangen van de behoeften van een land. Niet van politieke strategieën en EU-belangen.

In het nieuwe EU-kader komen hoofdzakelijk herkomst- en transitlanden in aanmerking voor ontwikkelingshulp. En dat gaat

ten koste van andere landen, die minder te maken krijgen met vluchtelingenstromen naar de EU. Bovendien is het geld dat de EU geeft eerder bedoeld om migratie te stoppen dan om de levensomstandigheden van mensen op lange termijn te verbeteren.

Even verontrustend in het nieuwe EU-migratiekader is de situatie van de mensenrechten in een aantal van de landen waarmee partnerschappen worden gesloten. Gaat de EU migranten terugsturen naar landen waar de mensenrechten geschonden worden? Wil Europa samenwerken met landen op de zwarte lijst voor mensenrechtenschendingen, zoals Soedan, om koste wat het kost migranten tegen te houden?

Het Europese migratiebeleid moet dringend herzien en hervormd worden. Maar die hervormingen moeten in de eerste plaats gebeuren met het oog op hulpverlening aan de mensen die dat het meest nodig hebben (ongeacht hun afkomst).

Europa moet iedereen die aan onze grenzen arriveert behandelen op een menselijke, individuele manier, in overeenstemming met de mensenrechten en met het internationaal recht.

1.321.560

19 september

20 september

Aantal asielaanvragen in de EU-landen in 2015 (vooral uit Syrië, Afghanistan en Irak)

VN-top over vluchtelingen en migranten voor een menselijker en beter gecoördineerd beleid

Parallelle vluchtelingentop, georganiseerd door Barack Obama, om overheden concrete engagementen te doen nemen.

SEPTEMBER 2016 • globo

3

Aanschuiven bij Anders Tafelen Een twintigtal chef-koks kregen hun eerste gasten over de vloer voor een eerste keer Anders Tafelen.

O

pgetogen gastheren en voldane tafelgenoten: de reacties aan de eerste Oxfam-gastentafels zijn enthousiast. Drie vrouwelijke chef-koks uit Herstal hebben samen eind juni een duivels Belgisch etentje georganiseerd, met een knipoog naar het EK voetbal dat toen aan de gang was.

EEN OVEN MET KUREN

Negen volwassenen en twee kinderen hebben schoven mee hun voeten onder tafel in Herstal. De chef-koks verwelkomden hun hongerige bende in de keuken van de Oxfam-winkel. Ondanks een paar technische probleempjes, zoals een oven met kuren en geen warm water voor de afwas, maakte het organiserende trio er een geslaagde avond van.

NOG EEN KEER? De ingrediënten voor een geslaagde gastentafel? Gezelligheid en een goed humeur. “We zouden het onmiddellijk opnieuw doen. Het was een leuke avond en iedereen ging voldaan naar huis”, vertelt chef-kok Minou enthousiast.

De Anders Tafelen-gastentafel in Herstal werd duidelijk geapprecieerd: een aantal deelnemers wil op zijn beurt een zaaltje beschikbaar stellen om nog eens zo’n etentje ten voordele van Oxfam te organiseren. Minou besluit: “Het was een leuke avond én we hebben kunnen bijdragen aan een Oxfam-project, want het ingezamelde geld gaat naar een mini-melkerij in Burkina Faso.”

Ook aanschuiven bij Anders Tafelen?

Schrijf je vandaag nog in: www.oxfamsol.be/anderstafelen

Textielarbeidsters verlaten de fabriek in Phnom Penh, Cambodja.

Aziatische vrouwen dragen veel bij aan de economische groei.

Groei in Azië, maar is die rechtvaardig?

De laatste decennia heeft Azië een sterke groei gekend. Maar ook de ongelijkheid neemt toe, vooral tussen mannen en vrouwen.

A

ziatische vrouwen dragen veel bij aan de economie, maar ze halen er zelf weinig voordeel uit. Ze verdienen tussen 70 en 90% van wat mannen verdienen en krijgen helaas nog altijd de slechtst betaalde en meest precaire jobs. Zo werkt 75% onder hen in de informele economie. Of in fabrieken die synoniem staan voor lange werkdagen, seksuele intimidatie en ontoereikende veiligheidsnormen. “Er was brand uitgebroken in de fabriek”, vertelt Ei Yin Lu uit Birma. “Ze riepen dat we de schakelaar moesten uitschakelen, maar we wisten niet hoe. We

De ingrediënten voor een geslaagde Anders Tafelen-avond?

Gezelligheid, een lekkere maaltijd en een goed humeur.

hebben nooit ook maar enig veiligheidsvoorschrift gekregen.”

Vrouwen kijken in Azië ook aan tegen tradities, waardoor ze vaak worden uitgesloten van vakbondsoverleg. Ze nemen 70% van het onbetaalde werk op zich: koken, huishouden, de kinderen verzorgen, water halen... Dit werk kost hen tijd en beperkt de levenskeuzes van deze vrouwen.

Sommige landen, zoals Cambodja, zetten zich in tegen genderdiscriminatie bij sollicitaties.

Andere landen, zoals de Filipijnen, verklaren openlijk dat voor gelijk werk een gelijk loon hoort. Maar er blijft een grote kloof tussen beloftes en realiteit. Een eerste goede stap zou zijn om een gepast minimumloon in te voeren voor iedereen. Als dan ook een rechtvaardig belastingstelsel opgezet wordt, kunnen overheden ook openbare diensten zoals kinderopvang of toegang tot water financieren.

Het huishouden kost vrouwen letterlijk tijd.

Coöperatie is een werkwoord, ook voor koffieboeren Samenwerken met 6.000 andere koffieboeren in een coöperatie: dat is niet altijd makkelijk. OxfamWereldwinkels geeft daarom vorming aan koffieboeren in Congo.

O

xfam-Wereldwinkels geeft geregeld vorming aan koffieboeren in de Kivu-regio, Democratische Republiek Congo. En dan belandt heeft volgende vraagstuk op tafel. Stel je voor: elke

4

globo • SEPTEMBER 2016

koffieboer weet welke voordelen een fiets hem zou opleveren, maar bijna niemand kan zich een fiets veroorloven. Wat doe je dan? Samenleggen met andere boeren en die fiets delen, natuurlijk. Of niet? Zal iedereen even goed zorg dragen voor de fiets? En zal ik de fiets wel kunnen gebruiken wanneer ik die nodig heb?

IEDEREEN EEN FIETS

Het verhaal van de fiets is een perfecte metafoor: samenwerken in een coöperatie is niet altijd makkelijk. Als

de boeren niet genoeg vertrouwen hebben om samen met 5 andere boeren te investeren in een fiets, welke slaagkansen heeft een coöperatie van 6.000 boeren dan? Als je collectief wil denken, dan moet je vertrouwen hebben en bereid zijn om continu te werken aan samenwerken.

Oxfam-Wereldwinkels heeft op dat vlak al jarenlange, internationale ervaring.

We helpen boeren in het Zuiden om onderling vertrouwen op te bouwen.

Want Oxfam-Wereldwinkels maakt coöperatieve mechanismen sterker, en

dat is een resolute keuze. Als boeren zich verenigen, dan staan ze sterker om hun grondstof te verkopen en eerlijke contracten af te sluiten.

VAN CONGO NAAR NEPAL

Oxfam-Wereldwinkels geeft in ontwikkelingslanden vormingen over coöperaties. Een Oxfam-medewerker mocht daar in Nepal uitleg over gaan geven bij UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties. Met succes, want UNDP wil dat Oxfam-werk inpassen in hun programma’s.

Palestijnse gemeenschap in twee verdeeld

Verkiezingen in Congo In november zijn er nieuwe presidentsverkiezingen in Congo.

Belgische organisaties volgen de verkiezingen van dichtbij, ook tijdens de Vredesweek.

Gaza, de Westelijke Jordaanoever, OostJeruzalem: zijn het enclaves of een leefbare staat op lange termijn?

10 jaar geleden werd Joseph Kabila de eerste democratisch verkozen president van Congo. De Congolese bevolking was in zekere mate hoopvol gestemd. Vijf jaar later bevestigden nieuwe, ditmaal zeer controversiële verkiezingen, Kabila in zijn machtspositie. De hoop ruimde plaats voor teleurstelling.

GEBROKEN FAMILIES

Wie zich wil verplaatsen tussen de Gazastrook en de Westelijke Jordaan-

Einas Nofal droomt van een professionele carrière als atlete. Niet eenvoudig als je de Gazastrook niet uit mag, natuurlijk. oever, krijgt alleen toestemming om dringende medische redenen of uitzonderlijke familiale omstandigheden (een huwelijk of overlijden). Sommige arbeidskrachten mogen ook door, op goed geluk. Voor families die gescheiden zijn tussen de Westelijke Jordaanoever en Gaza is een herenigingsproces zo goed als onmogelijk.

FABRIEKEN GESLOTEN En de gevolgen voor de handel? De Israëlische maatregelen beperken het transport van goederen tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Daardoor draait de Palestijnse economie op twee snelheden.

Door de Israëlische blokkade is 90% van de fabrieken in de Gazastrook gesloten. De Gazastrook heeft daardoor het hoogste werkloosheidscijfer ter wereld, en de economische ontwikkeling

© Anas Al Baba/OXFAM

I

n een ander land zou Einas Nofal, een jonge Palestijnse atlete van 15 jaar (foto) uit Gaza, misschien beschouwd worden als een mogelijke kandidate voor de Olympische Spelen.

“Ik heb potentieel, ik zou een professionele hardloopster kunnen worden. Ik zou kunnen meedoen aan regionale en internationale wedstrijden . Ik ben al eens uitgenodigd voor een wedstrijd buiten Gaza, maar de Israëlische overheid wou mij geen toelating geven.”

De blokkade van Gaza is maar één van de beperkingen die Israël sinds de jaren 90 oplegt aan de bezette Palestijnse gebieden. De Palestijnse gemeenschap is opgedeeld in stukken: er zijn beperkingen in het verkeer van personen en goederen tussen de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. Er is de scheidingsmuur rond de Westelijke Jordaanoever. Er zijn ontelbare checkpoints die de verplaatsingen binnen de Westelijke Jordaanoever of naar OostJeruzalem beperken.

De Israëlische regering probeert die maatregelen te rechtvaardigen door te zeggen dat ze de veiligheid garanderen. Maar veel van de beperkingen hebben een onevenredige impact op het leven van de Palestijnen en zijn schendingen van het internationaal humanitair recht.

in Gaza ligt stil. 80% van de Palestijnen in Gaza is afhankelijk van humanitaire hulp om te overleven.

Maar noodhulp op korte termijn is voor de Palestijnen in de Gazastrook geen oplossing. De landen die de Gazastrook financieel steunen, moeten investeren in projecten om de Gazastrook duurzaam te ontwikkelen, en in programma’s voor economische, sociale, politieke en culturele uitwisseling tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever.

Die donorlanden moeten daarnaast ook en vooral een politiek pleidooi houden om een einde te maken aan de Israëlische scheidingspolitiek. Zij kunnen en moeten druk uitoefenen op de Israëlische regering om de blokkade op te heffen, want dat is de enige mogelijke optie om de leefbaarheid van een toekomstige Palestijnse staat te garanderen.

EEN NIEUWE BLADZIJDE De volgende verkiezingen moeten dit najaar plaatsvinden, op 27 november. Maar er wordt gevreesd dat de stembusgang wordt uitgesteld en dat Kabila langer aan de macht zal blijven. Congolese jongeren staan nochtans klaar om een nieuwe bladzijde te schrijven in de geschiedenis van het land. Pax Christi Vlaanderen en Broederlijk Delen staan klaar om die progressieve bewegingen te steunen, met de steun van Oxfam.

JOUW KEUZE TELT Tijdens de Vredesweek, die loopt van 21 september tot 2 oktober, roepen deze Belgische organisaties alle Belgen op om ook hun stem te laten horen. Je kan je solidair tonen via sociale media of een taartenverkoop organiseren om geld in te zamelen. Wil jij de democratie in de DR Congo een duwtje in de rug geven? www.vredesweek.be

Dit heb jij allemaal mogelijk gemaakt in 2015 Voor de slachtoffers van de aardbeving in Nepal en voor het klimaat hebben we het verschil gemaakt in 2015.

Het nieuwe jaarrapport voor 2015 van Oxfam-Solidariteit is uit. Je vindt er een overzicht van de inkomsten en de uitgaven van Oxfam-Solidariteit en concrete info over wat we het afgelopen jaar samen verwezenlijkt hebben.

Samen kunnen we het verschil maken.

Met dank aan jouw gift, jouw steun, jouw inzet als vrijwilliger of jouw handtekening onder een petitie.

Meer info: oxfamsol.be > publicaties > Oxfam&Partners

IN MALI WERDEN

8 drinkwaterpunten 750

hersteld, zodat meer dan gezinnen weer toegang hebben tot drinkbaar water.

55.000

MENSEN hebben elke maand een gift gedaan om Oxfamprojecten wereldwijd te steunen.

DANKZIJ DE GIFTEN VAN

5.562 gulle gevers kon

noodhulp geboden worden aan Nepal.

8.461 E-MAILS verstuurden we samen naar de federale regering om maatregelen te eisen tegen de klimaatverandering.

1.836 vrijwilligers staken de handen uit de mouwen in de Oxfam-

tweedehandswinkels en op specifieke evenementen zoals festivals of Oxfam Trailwalker.

SEPTEMBER 2016 • globo

5

DE VRAAG

Wat kan je met marketing doen voor Burkinese boerinnen?

Europese melk = mooier

Een label voor lokale melk

In Burkina Faso kopen veel mensen Europees, geïmporteerd melkpoeder, want dat is goedkoop. Zo krijgen plaatselijke

Een melkverpakking met het Fairefaso-label van Oxfam-partner UMPL-B? Dat betekent dat de melk gemaakt is door Burkinese melkboeren en -boerinnen, en dat die lang vers en lekker blijft. Want in het warme klimaat komt het erop aan om melk snel te verwerken. Het Fairefaso-label maakt de melkverpakking ook mooier en aantrekkelijker.

melkboeren en -boerinnen hun verse melk niet verkocht. En geen verkoop is geen inkomen. De Europese melk is ook veel aantrekkelijker verpakt dan de Burkinese.

Proeven op de melkbeurs Burkinese melk is ook lekker en blijft lang goed. Oxfam-partner

© Kiran Doherty/Oxfam

UMPL-B helpt mini-melkerijen om melkdrinkers in Burkina Faso daarvan te overtuigen. Met een jaarlijkse melkbeurs in Ouagadougou bijvoorbeeld, waar klanten melk, yoghurt en andere verse producten kunnen proeven.

Zo kunnen de melkboerinnen de concurrentie aangaan met het Europese melkpoeder.

Zit jij met een brandende vraag over wat Oxfam doet?

6

globo • SEPTEMBER 2016

Blijf er niet mee zitten: stel je vraag via GLOBO, Vier-Windenstraat 60, 1080 Brussel of stuur een mailtje naar globo@oxfamsol.be Je vraag kan ingekort of niet opgenomen worden bij plaatsgebrek.

Een goede maaltijd? Die begint met respect voor het voedsel zelf, voor het milieu, voor de grond én vooral voor de mensen die ons eten voortbrengen.

Dossier

Duurzaam & doodsimpel: CONSUMEREN KAN ANDERS Wist je dat je echt niet verplicht bent om mee te doen aan ons klassieke voedselsysteem? Dat je in elke fase van dat systeem alternatieven kan ontdekken, of beter nog: zelf creëren? Op die manier wordt onze manier van consumeren beetje bij beetje duurzamer en rechtvaardiger. En kunnen we internationale solidariteit opnieuw een belangrijke plaats geven in hoe de wereld draait.

Inhoud: • De transitie: bouwen aan de maatschappij van morgen • Anders kweken dan anders • Kan je kiezen zonder te verliezen?

• Agro-ecologie: eten waar je je goed bij voelt • Zij weten wat ze consumeren

Teksten: Lieve Van den Bulck, Nicolas Ginocchio • Foto’s: Tineke D’haese/ Oxfam • Hebben meegewerkt: Coralie Vos, Stéphane Parmentier, Emma Krug, Julien Ureel, Tineke Schatteman en François-Olivier Devaux.

SEPTEMBER 2016 • globo

7

Dossier

De transitie: bouwen aan de maatschappij van morgen Onze economische, sociale en ecologische context is soms verontrustend. Daarom wil de transitiebeweging mensen bijeenbrengen, die met vernieuwende initiatieven bouwen aan de maatschappij van morgen.

T

Wat is het Transitienetwerk?

François-Olivier Devaux: “Het netwerk verzamelt alle transitie-initiatieven in Franstalig België (ook in Vlaanderen zijn er al meer dan 50 lokale transitiegroepen, red.). Het netwerk bestaat sinds 2012. We organiseren vormingen voor burgerinitiatieven en geven hen tools om mee te werken.

De ongeveer 120 Belgische initiatieven maken deel uit van een grotere beweging op wereldschaal, het Transition Network. Dat is een burgerbeweging in zo’n vijftig landen, goed voor samen meer dan 3.000 initiatieven.”

Wat gaat er schuil achter het concept transitie?

“Transitie is een heel modern concept en beomt enorm veel aspecten van ons dagelijks leven. Transitie vertrekt van mensen en groepen die onze relatie met de wereld, met consumptie en met andere mensen in vraag stellen. De transitiebeweging is in 2006 in Groot-Brittannië gestart, op initiatief van Rob Hopkins, een coach in permacultuur. Transitiegroepen willen aantonen dat een meer duurzame toekomst mogelijk is, wanneer we samenwerken en collectief dromen over morgen. De beweging is het werk van mensen die beseffen dat ze zelf iets tegen de crisissen van onze tijd kunnen doen.”

Hoe ontstaan transitie-initiatieven?

“Alles begint met burgers die samenkomen om te brainstormen over een idee. Je begint met een eerste activiteit, een zogenaamde transitieavond

© Eric de Mildt

ransitie? Dat is een beweging die collectief en zo lokaal mogelijk leefbare, sobere en duurzame systemen wil opbouwen.

En dat raakt op elk vlak ons leven, legt François-Olivier Devaux van het Franstalige Transitienetwerk uit: wat we consumeren, hoe eten, kleding en energie worden geproduceerd, maar ook cultuur, onderwijs en burgerinitiatieven.

FrançoisOlivier Devaux van Réseau Transition.

De voorbije 6 maanden is het aantal transitie-initiatieven in België met 50% toegenomen. (met een film, een debat…). Daar vertellen mensen over hun ervaringen en kunnen ze leren van anderen. Na die eerste ontmoeting ontwerpen en starten ze samen projecten.

De transitie is een bottom-up beweging. Alles vertrekt van de basis. En geen enkel burgerinitiatief werkt geïsoleerd, ze zijn allemaal in een netwerk verbonden en inspireren elkaar.”

"Transitie vertrekt van mensen en groepen die onze relatie met de wereld, met consumptie en met andere mensen in vraag stellen."

Wat is het verband tussen transitie en ons voedselsysteem?

“Ons voedselsysteem veranderen, dat is een centrale dimensie van de transitiebeweging. Transitie heeft ook te maken met de herovering van ons milieu, onze voeding en onze manier van consumeren.

Er zijn veel collectieve projecten, zoals samentuinen en gemeenschapstuinen, gratis-markten, lokale coöperaties en groepsaankopen.

Ook handelaars nemen transitie-initiatieven. Er zijn coöperatieve kruidenierszaken en winkels, om het aantal tussenpersonen te verminderen en dus het traject tussen productie en consumptie zo kort mogelijk te maken.

En er zijn ook grootschalige initiatieven. De Voedselgordels bijvoorbeeld, dat zijn productiezones aan de rand van de stad. Het zijn groepen van producenten en coöperaties, die samenwerken om stadsbewoners te voorzien van eten. Zo zijn die minder afhankelijk van de grote, industriële landbouw. Zo is er sinds 2012 de Voedselgordel van Luik. Verschillende Luikse enthousiastelingen zetten zich daar in om het voedselsysteem van de regio helemaal om te gooien.

Hun droom: genoeg eten produceren voor de hele stad Luik, zodat geen tussenpersonen meer nodig zijn in de voedselketen.”

Hoe doe je mee aan de transitie?

“Als je wilt meewerken aan een groepsinitiatief, dan vind je zeker een transitiegroep in je buurt (zie transitienetwerkmiddenveld.be, red.). Als je geen initiatief vindt, dan kun je er zelf een beginnen. Vorm een groep en ga van start met een eerste avond of activiteit. Zo breng je enthousiastelingen bij elkaar en kun je aan het avontuur beginnen. Het aantal transitiegroepen in België blijft sterk groeien. In de voorbije 6 maanden is het aantal initiatieven met 50% toegenomen.”

En welke rol speelt de overheid?

Onze overheid heeft belangrijke hefbomen en kan ons de kans geven om te leven met respect voor de grenzen van onze planeet en de samenleving.

Oxfam steunt sociale bewegingen die een duurzame landbouw verdedigen. Hoe? We doen aan beleidsbeïnvloeding bij de Belgische en

8

globo • SEPTEMBER 2016

internationale overheden, want we willen dat ze omstandigheden scheppen waarin boerenorganisaties zich duurzaam kunnen ontwikkelen. We verwachten ook van de overheid dat ze de praktijken van grote ondernemingen reguleert en dat ze investeert in duurzame landbouw en voedsel.

Dossier

Anders kweken dan anders

H

et eten in de grote supermarkten komt van de landbouwindustrie, en de grenzen van dat systeem worden steeds duidelijker. Er zijn andere modellen in volle ontwikkeling, zogenaamde alternatieve voedselsystemen.

Wat is er dan anders dan het industriële landbouwmodel? De cyclus van productie-distributieconsumptie verloopt zo zelfstandig mogelijk. Wie meewerkt aan een alternatief systeem, wil de mens en zijn omgeving weer centraal zetten in ons voedselsysteem.

BOLIVIA: CAMELLONES TEGEN DE DROOGTE

In Bolivia werkt 36% van de actieve bevolking in de landbouw. Maar het land heeft een aantal ernstige voedselproblemen. Er zijn veel oorzaken: er is geen coherent landbouwbeleid, de landbouwgrond is ongelijk verdeeld en er is te weinig infrastructuur.

Wat meer is: Bolivia is een van de Zuid-Amerikaanse landen die het zwaarst worden getroffen door de gevolgen van de klimaatverandering. Gletsjers smelten en er zijn overstromingen en droogtes.

Tegelijkertijd heeft het internationale handels-

systeem Bolivia gedwongen om zijn grenzen meer en meer te openen. De Boliviaanse boeren moeten nu concurreren met geïmporteerde producten, die goedkoper worden verkocht dan de lokaal geoogste groenten en fruit.

De situatie is moeilijk, maar kleine boeren in Bolivia slaan de handen in elkaar en ontwikkelen innoverende technieken en projecten. Zo staan ze sterker tegen de klimaatverandering en de oneerlijke concurrentie.

Een van die initiatieven is de herintroductie van de camellones, in de streek van Beni. Dat is de tweede armste regio van Bolivia, die veel droogte en over-

In 30 jaar tijd heeft België 63% van zijn boerderijen verloren. stromingen kent. De camellones zijn een soort irrigatiekanalen, gebaseerd op een oude techniek om landbouwgrond en water beter te beschermen tegen droogtes. Met steun van Oxfam hebben Bolivianen uit de regio de techniek succesvol weer ingevoerd. Het programma loopt al 10 jaar en heeft gezorgd voor enorme verbeteringen in de voedselketen. De gewassen overleven nu de overstromingen en droogtes. De opbrengst van de oogst is daardoor verdubbeld, en de inkomsten van de boeren zijn dus ook gestegen.

GROENTEN VAN DICHT BIJ HUIS

In België verdwijnen elk jaar gemiddeld 43 landbouwbedrijven. In 30 jaar tijd heeft België 63% van zijn boerderijen verloren. Groenten telen, dat gebeurt steeds verder weg van de consument. Maar steeds meer alternatieve manieren van kweken zien het licht.

Samentuinen en stadsboerderijen, bijvoorbeeld, veroveren onbebouwde terreinen, daken en andere ondergebruikte plekjes in de stad. Wat motiveert stadstuiniers? Ze willen weer controle krijgen over voedselketen en lokale producten kweken, van hoge kwaliteit. En niet onbelangrijk: samentuinen zijn ook gezellige ontmoetingsplaatsen, waar je kan delen en elkaar kan helpen.

Zoek jij ook zo’n plek? Of een workshop ecologisch tuinieren? Of een lokale soepboer? www.bewustverbruiken.be.

Zelf in de huid van een Boliviaanse boer kruipen?

Bezoek de inleefateliers van Oxfam, met rollenspellen en een interactief parcours: www.oxfamsol.be/inleefateliers

© OXFAM

Overal, van Europa tot in LatijnsAmerika, schieten mensen in actie om anders en duurzamer eten te kweken. Ze willen de volledige keten van de voedselproductie weer in handen krijgen.

Boslandbouw om cacao te kweken “We moeten onze ervaring gebruiken en voorlopen op veranderingen”, stelt Carmen (Bolivia), boerin en activiste.

Carmen leidt een gemeenschap van cacaoboeren die aan boslandbouw (of agroforestry) doen. Die techniek combineert bosbouw met de teelt van andere gewassen of met de kweek van dieren. Dit duurzame model geeft kleine boeren in Bolivia de kans om hun grond te beheren, te herbebossen en om hun teelt te diversifiëren met verschillende inheemse planten, vruchten en natuurlijk cacao.

“We moeten samenkomen om druk uit te oefenen op het gezag. Met de lokale besturen gaan praten, zodat zij ons antwoorden geven, en zodat ze maatregelen nemen en zich tot de nationale regering richten.”

Carmen is boerin en activiste in Bolivia. "We komen samen met de mensen van onze coöperatie, APARAB, om druk uit te oefenen op de lokale besturen."

Productie en consumptie in cijfers

80%

van de mensen die wereldwijd honger hebben, zijn boeren.

1/3

mensen

op onze planeet leeft van familiale landbouw.

ongeveer

25%

van het voedsel van westerse consumenten wordt verspild.

SEPTEMBER 2016 • globo

9

Dossier

Kan je kiezen zonder te verliezen?

FairTradelogo, maar niets gevonden. En ik had geen zin om ook nog eens naar de Oxfam-Wereldwinkel te fietsen. Ik neem me voor om dat volgende keer toch te doen. Van fairtradeproducten kan je zeker zijn dat boeren een eerlijke prijs krijgen voor hun product.

Op de website van Oxfam-Wereldwinkels leer ik dat de internationale koffieprijzen sinds vorig najaar ónder de fairtrademinimumprijs liggen. Fair trade is dus belangrijk voor koffieboeren: ze krijgen voor hun ongebrande koffiebonen 40% meer dan wanneer ze niét aan fairtradevoorwaarden verkopen.

In mijn mailbox vind ik het wekelijkse bericht van de bioboer die in mijn buurt levert. Elke week biedt hij onze buurt in hartje Antwerpen de mogelijkheid om lokale biogroenten te bestellen, geteeld in het juiste seizoen. Ik moet op zondag een online bestelformulier invullen, en donderdagavond haal ik mijn bestelling af in het buurtcentrum. Makkelijk en budgetvriendelijk: voor 5 euro heb ik 4 verschillende soorten groenten in mijn koelkast.

De boer levert rechtstreeks, en vrijwilligers zorgen voor de verdeling van de bestellingen. Niemand in de productieketen die er extra aan verdient.

Zomers ontbijt in mijn bord… Maar wat doen mijn bramen, koffie en bananen met mens en milieu?

Wat consumeer je bij elkaar op 1 dag? Welke invloed hebben je gewoonten op mens en milieu?

En is duurzaam consumeren altijd makkelijk? Onze Oxfam-reporter hield voor jou 1 dag een consumptiedagboek bij en trekt conclusies.

D

e uitdaging: een volledige dag bijhouden wat je consumeert, en checken hoe duurzaam dat is. Ik begin er graag aan, want ik ben ervan overtuigd dat je echt een verschil kan maken met dagelijkse keuzes. Maar ben ik zelf wel goed bezig?

Start van de dag: mijn ontbijt. Ik kies voor een kom cornflakes met stukjes verse banaan en braambessen.

Proeft als zomer in mijn bord! Maar… de kalender met seizoensfruit zegt van niet. Bananen zijn er blijkbaar van september tot februari, niet in de zomer.

Ik had geen flauw idee. Voor bramen is het wél het juiste seizoen. De appels had ik in de supermarkt bewust laten liggen, want ik weet dat die vorige herfst geplukt zijn en maanden in de koeling hebben gelegen.

Nog over bananen: het grootste deel van de bananen in Europa wordt aangevoerd uit Latijns-Amerika, met een vliegtuig of vrachtboot die behoorlijk wat broeikasgassen uitstoot. Niet echt duurzaam voor het klimaat. En niet duurzaam voor mensen, want de klimaatverandering zorgt voor meer honger in de wereld. Er zijn meer stormen, overstromingen

VOETAFDRUK

en droogtes, en daardoor mislukken oogsten. Voor miljoenen mensen is geen oogst synoniem voor geen brood op de plank.

NIEUWE RUGZAK Volgende consumptiedilemma: ik heb een nieuwe rugzak nodig. Ik had een ritje naar de dichtstbijzijnde sportketen gepland, waar je voor amper 3 euro een simpele rugzak kan scoren. Iets zegt me dat dat idee net zo on-duurzaam is als een T-shirt kopen voor 3 euro. Krijgen de werknemers die textielproducten maken (voornamelijk in Azië, Noord-Afrika en Europa) wel een degelijk loon? Ik zoek naar info

Wat consumeer ik op 1 dag? En hoe duurzaam ben ik bezig? op de website van de Schone Kleren Campagne. Maar vraag me dan ook af: heb ik echt een nieuwe rugzak nodig? Ik neus rond op een paar tweedehandswebsites en doe een bod op een stijlvolle rugzak.

Afwachten maar.

MAILEN MET DE BOER Ik ben toe aan een kopje sterke koffie. Nee, helaas geen fairtradekoffie. De laatste keer dat ik koffie kocht heb ik wel gezocht naar een pakje met het

Al die keuzes, de hele dag lang… En bij veel keuzes sta ik niet eens stil. Tijd om mijn ecologische voetafdruk te berekenen (dat kan op de website van WWF). Die term is intussen bij veel mensen ingeburgerd: het gaat om de oppervlakte van de aarde die ik jaarlijks gebruik voor mijn levensstijl.

Ik beantwoord een 20-tal vragen over vakantie (maximum 200 km van huis? Check!), voedselaankopen (diepvries of vers?? Vlees of veggie?), groene stroom, transport (een auto heb ik niet) en mijn woning (geïsoleerd? euh…). Mijn resultaat: 5,4 hectare. Dat is beter dan de gemiddelde Belg (7,1 ha)! Maar Duitsers doen het beter (met 4,5 ha), en een duurzame voetafdruk zou 1,8 ha zijn… Je mag er zeker van zijn dat ik daar bij mijn volgende rondje keuzes maken toch even langer bij stilsta.

Globalisering zelf ondervinden?

Je T-shirt is made in Cambodia. Je suiker komt uit Paraguay en je buurman uit Berlijn of Benin. We zijn gewend aan globalisering, maar welke impact heeft die op mens en milieu?

Je kan het zelf ondervinden in het Oxfaminleefatelier Mondiapolis. Kom af met je klas, je team, je collega’s of je vereniging!

www.oxfamsol.be/inleefateliers

Zelf proberen duurzaam consumeren?

Probeer eens iets nieuws:

Doe een wedstrijdje winkelen-zonderplastic met je gezin

>

10 globo • SEPTEMBER 2016

Fiets eens langs de dichtstbijzijnde boer voor een doosje aardbeien, een zak patatten of verse komkommers

>

Kook een maaltijd voor je partner of vrienden die zó lekker is dat ze niet merken dat er geen vlees of vis in zit

>

Leer jezelf om je fietsband te plakken, het gat in je kous te stoppen of om het scherm van je smartphone te repareren.

Yes you can!

>

Maak plannen met het geld dat je kan besparen door van energieleverancier te veranderen (naar een groene leverancier, uiteraard). Check www.vtest.be en vergelijk.

Dossier

Agro-ecologie: eten waar je je goed bij voelt Voedsel waar jij, de boer, dieren, planten én het klimaat blij van worden: dat is geen droom, maar wel de filosofie van agro-ecologie. Duizenden mensen in de hele wereld zijn op hun manier bezig om ons voedselsysteem te veranderen.

GOED VOOR IEDEREEN Tijd voor verandering? Dat kan. Met agro-ecologie kunnen we problemen in de landbouw aanpakken op een duurzame manier. Er zijn honderden mogelijke toepassingen van agro-ecologie, en ze beginnen op het veld van de boer.

Een boer kan bijvoorbeeld zijn eigen zaden telen in plaats van zaden te kopen bij een multinational. Het grote voordeel: de gewassen van de boer zijn sterker en beter bestand tegen plagen en ziekten. Daardoor heeft hij weinig of zelfs geen pesticiden nodig én blijven ook diverse varianten van verschillende gewassen bestaan.

© Eric de Mildt

D

at er iets mis is met de manier waarop eten op ons bord belandt, is geen nieuws. De boeren die ons voedsel kweken, lijden vaak zelf honger omdat ze niet genoeg verdienen aan de verkoop.

Families worden verdreven van hun grond omdat die illegaal verkocht wordt aan commerciële investeerders. Op financiële markten wordt gespeculeerd met voedsel, terwijl 805 miljoen mensen elke dag gaan slapen met een lege maag. Van elke 4 miljard ton voedsel die elk jaar geproduceerd worden, wordt één derde verspild (cijfers FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN). We kweken fruit en groenten in elk mogelijk seizoen, met de hulp van energieverslindende serres en transport per vliegtuig.

Er zijn honderden mogelijke manieren om ons voedselsysteem te veranderen met agroecologie, en ze beginnen vaak op het veld van de boer.

Een ander voorbeeld, uit de veeteelt: een veeboer die zijn kudde koeien laat grazen op een weiland. Klinkt logisch? Bedenk dan even dat veel runderen nooit gras onder hun poten voelen, omdat ze gekweekt worden in een intensief veeteeltbedrijf. Deze fabriekskoeien worden grotendeels gevoed met soja.

Maar om soja te kweken, is landbouwgrond nodig. In veel Latijns-Amerikaanse landen, in het bijzonder in het Amazonegebied, moeten bossen of gronden van gewone mensen plaats maken voor massale sojateelt.

Het grootste deel van die soja wordt geëxporteerd.

Koeien die grazen op een simpel weiland eten grassen, geen geïmporteerde soja. Bovendien eten de

koeien zaden op, die ze weer over de weide verspreiden, én ze zorgen voor natuurlijke bemesting.

GOED VOOR IEDEREEN Wij profiteren ervan. Ons landbouw- en voedselsysteem moet met agro-ecologie niet terug naar de middeleeuwen, integendeel. Agro-ecologie zoekt moderne mogelijkheden om natuurlijke processen na te bootsen. Zowel de boer, dieren, het milieu, het klimaat én de voedselverbruikers (wij, dus) profiteren van de gunstige effecten van agroecologie. Van gezonder, lekkerder en lokaler eten op ons bord. Daar wordt iedereen blij van.

Zij weten wat ze consumeren

“Hoe meer, hoe beter”

"Babyspullen van vrienden”

Promo voor eigen melk

“Ik wil alles delen, ruilen of geven”, vertelt Nathalie uit Eigenbrakel. “Boeken, gereedschap, speelgoed, een kledingstuk… Hoe meer spullen gebruikt worden, hoe beter, vind ik. Ik ruil en deel met vrienden, familie en buren. En ik doe mijn best om dat ook mee te geven aan mijn kinderen.”

Ons dochtertje is nu 6 maanden”, vertelt Joni McMaster uit Merelbeke. “We zijn sowieso bewust bezig met wat we kopen en gebruiken.

Bijna alle babyspullen zijn tweedehands of komen van vrienden. We willen niet meedoen aan dat enorme consumeren voor kinderen.

Tweedehands is niet vies.”

Ibrahim Diallo uit Burkina Faso drinkt lokale melk. Meer zelfs: hij is voorzitter van een organisatie die alles doet om lokale melk te promoten, de UMPL-B (zie ook p. 6). “Er wordt in Burkina Faso veel goedkoop melkpoeder geimporteerd. De gevolgen: grote problemen voor onze economie en onze melkboerinnen.”

SEPTEMBER 2016 • globo 11

© Pablo Tosco/OXFAM

In Guatemala worden boeren terug baas over hun eigen voedsel. Ze gebruiken opnieuw een oude techniek die maïs, pompoenen en bonen combineert.

“Zoals onze voorouders het deden” In Guatemala leven de meeste mensen van de landbouw. Maar boeren zijn vaak geen eigenaar van de grond die ze verbouwen.

G

uatemala is een heel divers land, en ook het klimaat en de leefomstandigheden zijn heel divers. Dat is een grote rijkdom. Je vindt er een enorme biodiversiteit en veel verschillende variëteiten van granen, groenten en fruit. Guatemala is wel heel kwetsbaar voor aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en orkanen.

Die rampen hebben een rechtstreekse impact op de mensen, maar ook op de gewassen op het veld.

Maar het grote probleem is dat er zoveel ongelijkheid is, en die laat zich ook voelen in de landbouw. 80% van de landbouwgrond is in handen van 8% van de grondbezitters. Moestuinen en akkers met gevarieerd basisvoedsel moeten letterlijk plaats ruimen voor grote velden vol monocultuur, waaronder vooral rietsuiker en palmolie.

Lokale bewoners worden daarvoor verjaagd van hun grond en zien zich dan vaak verplicht om aan de slag te gaan als landbouwarbeider in zo’n groot monocultuur-bedrijf.

12 globo • SEPTEMBER 2016

Bovendien exporteren de grote landbouwconcerns liever. Hun monocultuur op grote schaal heeft daarom een enorme impact op de voedselzekerheid in Guatemala, en ook op de bodemverarming, de biodiversiteit en de toegang tot water.

TECHNIEKEN VAN VOOROUDERS

Oxfam werkt samen met verschillende lokale partnerorganisaties in Guatemala. We laten mee de stem van boerengezinnen horen, en vooral dan van de vrouwen, want zij worden vaak als eerste het slachtoffer van ongelijkheid. Samen pleiten de boerenorganisaties ervoor om kleine boeren weer toegang tot land te geven, zodat zij in hun eigen voedingsbehoeften kunnen voorzien.

Carlos Muralles van Oxfam-partner CEIBA Carlos Muralles werkt al 21 jaar bij CEIBA, een partnerorganisatie van Oxfam (zie kader p.13). Deze Guatemalteekse vereniging steunt lokale organisaties om armoede te bestrijden. CEIBA zet stappen om de autonome voedselvoorziening te

herstellen. “Voor ons is het cruciaal dat de mensen toegang hebben tot gezond en goed eten”, vertelt Carlos.

“Er is een gebrek aan voedsel op het platteland. Veel mensen hebben soms

niets te eten.” Kleine boeren kunnen zelf niet genoeg groenten en gewassen telen om hun gezin te onderhouden.

Hun inkomen is klein, en daardoor zijn ze genoodzaakt om producten van

De techniek van de milpa of de drie zusters Milpa is een eeuwenoude landbouwtechniek waarbij drie verschillende gewassen, meestal maïs, bonen en pompoenen, samen geteeld worden.

De techniek wordt al meer dan 60.000 jaar toegepast in Centraal-Amerika.

Het lijkt eenvoudig, maar met milpa creëer je een uiterst efficiënt en zelfvoorzienend mini-ecosysteem.

De combinatie van maïs, bonen en pompoenen is terug te vinden in de Amerindiaanse mythologie. De Iroquois, een natie van native Americans, beschouwden deze drie planten als drie zusters. De planten hebben elkaar nodig en moeten, net als zusters, dicht bij elkaar blijven. De planten waren een geschenk van de grote

geesten. De legende wil dat geesten in de planten bij maanlicht een vrouwelijke vorm aannemen en in de maïsvelden dansen.

Los van de mythologie brengt de techniek effectief plant-kundige voordelen met zich mee. De drie planten vullen elkaar perfect aan en bevoordelen elkaar. Hun combinatie houdt de bodem jaar na jaar in stand vruchtbaar. De maïs dient als klimstok voor de bonen.

De bonen zetten op hun beurt stikstof af in de bodem, die vervolgens wordt opgenomen door de andere twee planten. De pompoenen zorgen voor bodembedekking en houden de grond vochtig en vrij van onkruid. Een perfect zelfvoorzienend, agro-ecologisch systeem.

Tekst: Julien Lepeer, Aurélie Vanoverschelde

zuidgeluid

Oxfam-partner CEIBA heeft een duidelijk doel voor ogen: de strijd aangaan met armoede in Guatemala.

Samen met Oxfam heeft CEIBA in 2014 een driejarig ontwikkelingsprogramma opgestart (zie hieronder). We ontwikkelen landbouwtechnieken om de klimaatverandering tegen te gaan en om de voedselzekerheid van mensen te waarborgen. CEIBA zet zich in op vier vlakken: lokale en duurzame landbouw sterker maken, zorgen voor de onafhankelijke voedselvoorziening,

het milieu en de toegang tot landbouwgrond. Ze geven daarbij bijzondere aandacht aan respect voor vrouwenrechten.

Oxfam werkt samen met meerdere partnerorganisaties in Guatemala.

Samen oefenen we druk uit op politici, zodat mensen een betere toegang krijgen tot basisdiensten en zodat grondstoffen eerlijk verdeeld worden.

Ook gelijke kansen voor mannen en vrouwen zijn een belangrijk doel.

CEIBA Wie? Vereniging voor de bevordering en ontwikkeling van de gemeenschap (Asociación para la promoción y el desarrollo de la comunidad).

De ceiba of kapokboom is ook een nationaal symbool van Guatemala.

Wat? CEIBA is een Guatemalteekse organisatie. Ze ondersteunt gemeenschappen en sociale bewegingen en begeleidt hen op technisch, politiek, sociaal en milieuvlak. CEIBA geeft onder andere

vormingen en informatie.

Guatemala Guatemala is 3x groter dan België en telt bijna 15 miljoen inwoners.

“Wij zijn het meest ongelijke land in Centraal-Amerika”, vertelt Carlos Muralles van Oxfam-partner CEIBA. “Het niveau van ongeletterdheid, onveiligheid en geweld is hoog. We hebben veel rijkdommen, maar ook veel problemen.”

Cuba

Mexico

Haïti

Belize

Guatemala

Honduras

El Salvador

Dominicaanse Republiek

Samen de oorzaken van armoede aanpakken

Nicaragua

Costa Rica Panama

slechte kwaliteit te kopen op markten of in winkels.

CEIBA en Oxfam hebben in 2014 een ontwikkelingsprogramma opgestart in de regio Huehuetenango. Het

"Het is nodig dat mensen hun voedselproductie weer in eigen handen nemen en erop kunnen vertrouwen dat hun eten gezond is." doel: de beschikbare landbouwgrond in dorpen ter beschikking te stellen van de hele gemeenschap, en om bepaalde traditionele, niet-industriële landbouwtechnieken opnieuw in te voeren. Carlos Muralles benadrukt hoe belangrijk het is dat deze inspanningen breed gedragen worden: “Wij moedigen mensen in de dorpen aan om samen te werken en om hun kennis en ervaringen te delen met elkaar.” Zo komt het werk van CEIBA en Oxfam alle mensen in het dorp ten goede.“We gebruiken opnieuw bepaalde technieken van onze

voorouders,” vertelt Carlos Muralles, “want ze getuigen van respect voor de natuurlijke cyclus. Ze helpen ons om opnieuw een evenwicht te vinden tussen mens en milieu.

Vroeger gebruikten we helemaal geen chemische meststoffen of insecticiden in de landbouw.”

Een van die oude technieken is de milpa (zie kader p.12). De techniek gaat duizenden jaren terug. Milpa betekent dat je drie gewassen samen teelt, meestal maïs, bonen en een soort pompoen. “Maïs heeft een lange geschiedenis in ons land. Het wordt al gegeten sinds de Maya’s en komt voort uit teocintle, een duizend jaar oude voorloper van maïs.”

Als je de milpa gebruikt in je moestuin of op je veldje, breng je een zelfvoorzienend ecosysteem tot stand. Door de drie gewassen samen te verbouwen zijn geen chemische meststoffen nodig, want de drie planten geven elkaar voeding en mest.

De oogst van de milpa brengt ook meer gevarieerd en evenwichtig eten op tafel dan bij monocultuur.

BEGINNEN MET ONKRUID

“Wanneer de boeren beginnen met hun lapje grond te bewerken met de milpa, is er niets, alleen onkruid”, vertelt Carlos. “Maar gaandeweg zien de mensen die grond veranderen.

Niet alleen de boer zelf, maar ook de mensen in het dorp. Ze zien dat er verschillende planten worden geoogst,

het hele jaar door.”

Met milpa wordt de grond steeds vruchtbaarder. Ook voor geneeskrachtige planten bijvoorbeeld, zoals zwarte nachtschade. “De toegang tot gezondheidszorg is uiterst beperkt”, onderstreept Carlos. In Guatemala leeft een groot deel van de bevolking in kleine gehuchten van 60 à 80 gezinnen. Die dorpjes liggen verspreid in de bergen en zijn vaak alleen bereikbaar via moeilijk berijdbare wegen, soms zelfs alleen te voet. “Daarom zijn geneeskrachtige planten zo belangrijk voor mensen, want bij een medisch centrum raken is moeilijk.”

Een andere techniek die CEIBA introduceert in de dorpen, is om veldjes te omzomen met bepaalde grassoorten. Vee kan daar dan van grazen, en op zijn beurt de bodem bemesten.

Met vruchtbaardere grond kunnen mensen ook opnieuw zelf kippen gaan kweken. Een kip kost op de markt veel meer geld. Gezinnen kweken en slachten de dieren nu zelf. Bovendien kunnen gezinnen hun kip of de eieren ook verkopen in hun eigen dorp en op die manier geld verdienen.

ZADENBANKEN

Het resultaat is dat mensen opnieuw zeker zijn van hun voedsel, en onafhankelijk van anderen. “Met dit programma willen we ook de lokale gemeenschappen ook

Colombia

Venezuela

bewustmaken. Het is nodig dat zij hun voedselvoorziening weer in eigen handen nemen en erop kunnen vertrouwen dat hun voedsel gezond is.”

De kers op de taart voor deze kleine boeren is dat mensen uit de omliggende dorpen hen komen vragen of ze de zaden van de planten mogen kopen. “Er zijn zelfs zaadbanken geopend in gemeenschapscentra”, vertelt Carlos.

"Geneeskrachtige planten zijn belangrijk voor mensen in Guatemala, want bij een medisch centrum raken is vaak moeilijk."

ZELFVERTROUWEN

1,5 jaar na de start van het programma van CEIBA en Oxfam waren de resultaten al bemoedigend.

“In de eerste plaats schiet het zelfvertrouwen van de deelnemende boeren omhoog. Wanneer je je eigen gezin niet eens meer te eten kan geven, is dat bijzonder hard. Wij helpen mensen om hun fierheid te herwinnen.”

SEPTEMBER 2016 • globo 13

vrijwilliger in de kijker

“Het was ee rst vooral de kwestie van gelijkheid tu ssen vrouw e n en mannen me raakte. M die aar sinds ik meer te wete gekomen ov n ben er de extrem e economis ongelijkheid che in de wereld , voel ik me e betrokken.” xtra

ers tegen nden de bezoek ko nd ta -s m etbal. Maar “Op de Oxfa potje kickervo n ee s en jd ti de twee elkaar spelen kaart. Een van en ok st ge or n. Dat het spel was do ns om te winne ka r de in m el e ve realiteit erbij te partijen maakt economische de om t en samen op is het mom de bezoekers en nd ko a rn aa es.” betrekken. D t had veel succ da k oo en , to de fo

de sfeer vrijwilligers, en e pj oe gr n ee de mensen “We zijn met d al verschillen ha Ik b nu . ed go el zit he orming en ik he sv er ig ill ijw vr s de nnen. ontmoet tijden ensen leren ke m ke ie th pa m ook veel sy voldoening om . Het geeft mij uk le ht ec is et H ibiliseren.” te kunnen sens s er ng ga al iv fest

14 globo • SEPTEMBER 2016

Annelies Vos is 29 en werkte deze zomer voor de eerste keer als Oxfam-vrijwilliger, op de Gentse Feesten. Ze praatte er met de festivalgangers om hen bewust te maken van de extreme ongelijkheid in de wereld.

“Het th em mensen a ongelijkheid kan so afschrik ms een beet je ken. Ma ar om een paar cij het volstaat v fer aa wannee r ik de m s boven te ha k len ensen a De 62 r ijkste m anspre ensen t ek. bezitte e rw ne helft va venveel als de ereld n de we armste reldbev Dat feit olking.. trekt de . aandac ht.”

“Waarom ik m eedoe? Ik zit op dit moment zo betekenisvol te nder werk en ha doen. Ik heb vr d zin om iets oeger al vrijwill International. igerswerk geda En het werk va an voor Amnest n Oxfam spreek y t me erg aan.”

Ook vrijwilliger worden?

Kijk op www.oxfamsol.be/nl/ vrijwilligerswerk

Waar vind je een Oxfamtweedehandswinkel?

Vlaanderen

ANTWERPEN: Lange Koepoortstraat 49, 2000 Antwerpen • 03 707 11 61 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers ANTWERPEN: Quellinstraat 28 , 2000 Antwerpen • 03 227 44 82 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop ANTWERPEN: Brederodestraat 27, 2018 Antwerpen • 03 238 24 60 • di t/m vr: 10-18u, za 10-17u • Oxfam Boutique: kleding, brocante, boeken BRUGGE: Leopold II-laan 19, 8000 Brugge • 050 31 04 51 • di t/m za: 10-17u30 • kleding, brocante, boeken, computers GENK : Vennestraat 147, 3600 Genk • 089 30 42 69 • di/t/m za: 10-18 • kleding, boeken, brocante, computers GENT: Sint-Amandstraat 16, 9000 Gent • 09 233 42 13 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop GENT: Bij Sint-Jacobs 12, 9000 Gent • 09 223 13 53 • wo t/m za: 10-18u, zo: 10-13u • Oxfam Boutique: kleding, brocante GENT: Steendam 73, 9000 Gent • 09 224 02 80 • di t/m za 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers HASSELT: Dorpsstraat 21, 3500 Hasselt • 011 21 50 11 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop KNOKKE-HEIST: Elizabetlaan 141, 8300 Knokke-Heist • 050 51 04 51 • ma tot za : 10-12u30, 14-18u • kleding, boeken, computers, brocante • Ook Oxfam-Wereldwinkel KORTRIJK: Budastraat 21, 8500 Kortrijk • 056 31 26 22 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop LEUVEN: Parijsstraat 60, 3000 Leuven • 016 50 07 05 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop MECHELEN: O.L. Vrouwestraat 53, 2800 Mechelen • 015 43 67 10 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken OOSTENDE: Torhoutsesteenweg 641, 8400 Oostende • 059 51 87 78 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers ROESELARE: Westlaan 210, 8800 Roeselare • 051 25 24 55 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers SINT-NIKLAAS: Ankerstraat 44, 9100 Sint-Niklaas • 03 776 72 59 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers WILRIJK: Jules Moretuslei 157, 2610 Wilrijk • 03 828 83 33 • di t/m vr: 9u30-17u30, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers

brussel

Tweedehands

Naar school met Child Focus en een Oxfam-computer Heb je een goede en niet al te dure computer nodig?

En wil je er ook zeker van zijn dat je kinderen veilige toegang hebben tot internet? Koop dan een pc in een van de Oxfam-tweedehandswinkels die computers verkopen (adressen: zie linkerkolom). Want voor amper twee euro extra krijg je een volledig clicksafeinfopakket van Child Focus.

Dat pakket helpt je kinderen om zo veilig mogelijk surfen. Er zit een praktische gids in, een webcamsticker en een USB-stick met informatie voor groot en klein. www.oxfamsol.be/nl/clicksafe

Kleine moeite, groot resultaat E5-inzamelactie in september Tijd om je kleerkast uit te ruimen?

Breng dan je kleding die nog in goede staat is naar de dichtstbijzijnde e5winkel, voor de Oxfam-inzamelactie van 12 tot 17 september.

Schoenen weg te geven? Die kan je kwijt bij Avance van 9 tot 18 september.

Voor je oude paar schoenen krijg je een kortingbon en geef je je steun aan Oxfam-projecten wereldwijd.

Welke winkels doen mee? www.oxfamsol.be/nl/e5

BRUSSEL: Vlaamsesteenweg 102-104, 1000 Brussel • 02 522 40 70 • ma: 14-18u, di t/m za: 11-18u • vintage kleding, brocante, boeken BRUSSEL: Hoogstraat 243, 1000 Brussel • 02 502 39 59 • di t/m za: 10-17u, zo: 11-15u • kleding, brocante BRUSSEL: Kartuizersstraat 37, 1000 Brussel • 02 502 30 03 • di t/m vr: 11-18u, za: 13-18u • Oxfam Kids: kleding, accessoires voor kinderen BRUSSEL: Brabançonnelaan 133, 1030 Brussel • 02 732 72 68 • di t/m za: 9-14u30 - kleding, brocante, boeken BRUSSEL: Vossenstraat 19, 1000 Brussel • 02 513 83 23 • di, do, vr: 11-18u, za: 10-18u, zo: 10-15u • herenkleding en accessoires ELSENE: Elsensesteenweg 254, 1050 Elsene • 02 648 58 42 • ma t/m za: 10-18u • Bookshop ELSENE: Elsensesteenweg 252, 1050 Elsene • 02 647 48 51 • ma t/m za: 10-18u • computers ETTERBEEK: Waversteenweg 295, 1040 Etterbeek • 02 640 09 25 • ma : 14-18u, di t/m vr: 11-18u, za: 11-15u • kleding, boeken, brocante JETTE: Auguste Hainautstraat 7, 1090 Jette • 02 427 25 75 • ma t/m vr: 10-18u • kleding, boeken, brocante, computers SCHAARBEEK: Lambermontlaan 47, 1030 Schaarbeek • 02 215 05 11 • ma t/m vr: 8-18u • kleding, boeken, brocante UKKEL: Vanderkinderestraat 248, 1180 Ukkel • 02 344 98 78 • ma t/m za: 10-18u (zomer 13-18u) • bookshop VORST: Neerstalsesteenweg 66, 1190 Vorst • 02 332 59 91 • ma t/m za: 10-17u30 • kleding, boeken, brocante, computers

wallonië

ANS: Rue de l’Yser 185A, 4430 Ans • 04 371 20 44 • ma t/m za: 10-17u45 • kleding, brocante, computers BERGEN: Rue de Houdin 5b • 7000 Bergen • 065 84 75 04 • di t/m za: 10-18u • computers, boeken CHARLEROI: Rue de Montigny 66, 6000 Charleroi • 071 31 80 62 • do, vr: 10-17u30, za: 10-16u • kleding, boeken CINEY: Rue St. Gilles 61, 5590 Ciney • 083 67 85 04 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers DINANT: Rue Grande 61-63, 5500 Dinant • 082 66 68 50 • ma t/m vr: 10-17u (zomer 18u), za: 11-17u (zomer 18u) • kleding, brocante, boeken, computers EUPEN: Kirchstrasse 39B (City-Passage), 4700 Eupen • 087 35 23 60 • di t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers HERSTAL: Rue Grande Foxhalle 99, 4040 Herstal • 04 240 08 01 • ma: 12-16u45, di t/m vr: 10-16u45, za: 12-16u (juli/aug: gesloten op za) • kleding, brocante, boeken, computers HOEI: Rue Montmorency 2, 4500 Hoei • 085 23 32 98 • wo: 9-16u, vr 10-17u, za 10-12u en 14-16u • kleding LUIK: Rue de la Casquette 19b, 4000 Luik • 04 223 27 87 • ma t/m vr: 10-18u, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken LUIK: Rue St Séverin 117, 4000 Luik • 04 221 49 58 • ma t/m za: 10-17u (zomer 17u30) • kleding, brocante, boeken LUIK: Rue Puits-en-sock 137, 4020 Luik • 04 341 18 00 • ma t/m vr: 9-16u45, za: 9-15u45 • kleding LUIK: Rue St. Gilles 29, 4000 Luik • 04 222 24 42 • ma t/m vr: 10-17u30, za: 10-17u • Bookshop MARCINELLE: Chée de Philippeville 290/292, 6001 Marcinelle • 071 37 65 05 • ma t/m za: 10-18u • kleding, brocante, boeken, computers NAMEN: Chée de Louvain 5, 5000 Namen • 081 22 22 22 • ma t/m vr: 11-17u, za: 10-15u • kleding, brocante, boeken, computers, kantoormeubilair NAMEN: Av de la Plante 27, 5000 Namen • 081 26 28 38 • ma t/m vr: 11-18u, za: 10-15u • computers NAMEN: Bas de la Place 12-14, 5000 Namen • 081 22 91 22 • ma t/m za: 9u30-18u • Bookshop NIJVEL: Rue de Namur 36, 1400 Nijvel • 067 77 34 85 • ma t/m vr: 10-18u, za: 10-17u • kleding, brocante, boeken, computers

Waarom Michèle vrijwilliger is voor Oxfam “Het belangrijkste, dat is voor mij het contact met mensen. En de boekenafdeling van onze winkel is nieuw, dus we beginnen dus helemaal van nul. Ik hoop dat anderen boekenliefhebbers snel hun weg naar ons vinden.”

Michèle Steinfeld, vrijwilliger in de Oxfam-tweedehandswinkel in Anderlecht In oktober opent een nieuwe Oxfamwinkel in de Sint-Guidostraat 13 in Anderlecht. En je vindt er iets nieuws: je kan er tweedehandsboeken én fairtradeproducten ontdekken, en en passant ook een kopje koffie drinken.

Oxfam werkt ook samen met boerderij Nos Pilifs om lokale groenten en fruit

aan te bieden.

Wil je meedoen met Michèle en haar enthousiaste vrijwilligersteam in Anderlecht?

Neem contact op met Anabelle via anabelle.delonnette@mdmoxfam.be SEPTEMBER 2016 • globo 15

met je leerlingen

naar Bolivia in Brussel

Op zoek naar een toffe uitstap met je leerlingen uit het secundair onderwijs?

Kom dan eens op bezoek in de Oxfam-inleefateliers (Mondiapolis en Bolivia). Een toffe en interactieve manier om het met je leerlingen eens te hebben over voedsel, mondialisering of de klimaatverandering.

Gezondheidszorg voor tegen geweld iedereen? op vrouwen Naar de dokter, de apotheker of het ziekenhuis gaan?

Dat is voor 1,3 miljard mensen in de wereld niet mogelijk.

Wil je daar iets aan doen?

Doe dit najaar mee aan de 11.11.11-campagne en teken de petitie voor een betere gezondheidszorg.

Benieuwd?

Wanneer?

> Actieweek van 4 tot 13

> www.oxfamsol.be/nl/

november

inleefateliers

info:

> 02 501 67 12

> www.11.be/sante

nieuw schooljaar, nieuwe computer ?

Een degelijke tweedehands laptop of desktop?

Je vindt ze bij Oxfam aan een ieniemienie prijsje.

Spring eens binnen in ĂŠĂŠn van de Oxfamtweedehandswinkels die computers verkopen (adressen op p. 15).

klaar voor een nieuwe computer? > www.oxfamsol.be/ winkelen

16

@oxfam_sol

www.facebook.com/oxfamsol