“En skola för alla” Προσεγγίζοντας την Ειδική αγωγή στο Εκπαιδευτικό σύστημα της Σουηδίας Μπενετάτου Ελένη Δασκάλα ΠΕ70, elenabenetatoy@yahoo.gr Πέρττουλα Μαρία Νηπιαγωγός ΠΕ60, perttoula@sch.gr
Περίληψη Η συγκεκριμένη εργασία αφορά την παρουσίαση της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης στο Σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα. Σκοπός είναι να μελετηθεί το γενικό εκπαιδευτικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα αυτή, η ιστορική εξέλιξη της ειδικής αγωγής, το νομοθετικό πλαίσιο, οι εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές καθώς και οι θεσμοί που συνεπικουρούν το σύστημα αυτό. Η επιλογή της Σουηδίας έγινε γιατί είναι κοινά αποδεκτό μέσω Ευρωπαϊκών ερευνών και προγραμμάτων (www.ypeth.gr, 2007) πως έχει ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα, όπου όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, καταγωγής, κοινωνικής προέλευσης, αναπηρίας έχουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευσή τους. Κυρίως τα παιδιά με ειδικές ικανότητες έχουν δυνατότητα να τυγχάνουν σημαντικότατης εκπαιδευτικής, οικονομικής και γενικότερα κοινωνικής ενίσχυσης. Λέξεις κλειδιά:. Σουηδία, ειδική αγωγή, εκπαιδευτικό σύστημα
Εισαγωγή Σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αναγκαία η συνεκπαίδευση των μαθητών με ειδικές ικανότητες στα γενικά σχολεία, πάντοτε με την παροχή και ενίσχυση τους από εκπαιδευτικό προσωπικό, κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και εξοπλισμό.
Οι Ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με την πολιτική που ακολουθούν όσο αφορά την συνεκπαίδευση των μαθητών με ειδικές ικανότητες (www.ypeth.gr, 2007). Στην πρώτη κατηγορία είναι οι χώρες που αναπτύσσουν πολιτικές-πρακτικές που στοχεύουν στην ένταξη όλων σχεδόν των μαθητών στην γενική εκπαίδευση: Σουηδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Νορβηγία. Στη δεύτερη είναι οι χώρες που παρουσιάζουν μια ποικιλία προσεγγίσεων στην ένταξη: Δανία, Γαλλία, Αυστρία και Φινλανδία. Τέλοςστην Τρίτη κατηγορία υπάρχουν δύο ξεχωριστά εκπαιδευτικά συστήματα. Οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτούν συνήθως σε ειδικά σχολεία ή ειδικές τάξεις: Ελβετία και Γερμανία Πολλές φορές βέβαια είναι δύσκολη η ταξινόμηση των χωρών σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες λόγω των συχνών αλλαγών στην εκπαιδευτική και γενικότερη πολιτική της κάθε χώρας. (Αβιζιώτης, 2018). Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη επικρατεί η τάση της μετατροπής των ειδικών σχολείων σε κέντρα εκπαιδευτικού υλικού και εφαρμογών, κέντρα γνώσης ή εξειδίκευσης. Αυτά έχουν τις παρακάνω αρμοδιότητες: παροχή κατάρτισης και μαθημάτων για τους εκπαιδευτικούς και άλλες επαγγελματίες. ανάπτυξή και διάδοση τόσο του εκπαιδευτικού υλικού όσο και μεθόδων στήριξη των γονέων βραχύχρονη βοήθεια σε μεμονωμένους μαθητές υποστήριξη κατά την είσοδο των μαθητών αυτών στην αγορά εργασίας (Αβιζιώτης, 2018). Η Σουηδία είναι ένα έθνος που έχει μια συνεχή ανάπτυξη τόσο οικονομική όσο και κοινωνική. Η πλειοψηφία του λαού είναι ευέλικτη και ανεκτική στη διαφορετικότητα. Αυτό αποδεικνύεται και μέσω της προσέγγισής της στην ειδική αγωγή των ατόμων με αναπηρίες, ήδη από το 19ο αιώνα και μέχρι σήμερα που η χώρα αυτή έχει ένα από τα καλύτερα συστήματα ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης. (Φλώρου, 2016). 1.Η περίπτωση της Σουηδίας 1.1 Γενικά στοιχεία για τη Σουηδία Το Βασίλειο της Σουηδίας (Konungariket Sverige) είναι σκανδιναβική χώρα στη βόρεια Ευρώπη.
Συνορεύει
δυτικά
με
τη Νορβηγία
και
βορειοανατολικά
με
τη
Φινλανδία. Πρωτεύουσά της είναι η Στοκχόλμη που είναι η μεγαλύτερη πόλη της χώρας.Επίσημη γλώσσα είναι τα Σουηδικά. Σύμφωνα με εκτίμηση του Ιανουαρίου του 2018, ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 10.128.320 εκατομμύρια κατοίκους. Το πολίτευμά της είναι Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Βασιλιάς της είναι ο Κάρολος ΙΣΤ’ Γουσταύος και Πρωθυπουργός ο Στέφαν Λεβέν.Το νόμισμα της χώρας είναι η Σουηδική Κορόνα. Από το 1814 η Σουηδία βρίσκεται σε ειρήνη, αποφεύγοντας να συμμετέχει σε συμμαχίες σε καιρό ειρήνης και παραμένοντας ουδέτερη σε περιόδους πολέμου, πράγμα που κατάφερε και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά το γεγονός ότι ο Χίτλερ την εποφθαλμιούσε λόγω του άφθονου και πρώτης ποιότητας σιδηρομεταλλεύματος που διαθέτει. Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σοσιαλδημοκράτες άσκησαν σχεδόν αδιάκοπα την εξουσία, εισήγαγαν σημαντικές καινοτομίες στον οικονομικό τομέα και ενίσχυσαν αξιοσημείωτα τις ένοπλες δυνάμεις, διατηρώντας παράλληλα την ουδετερότητα της χώρας. Η Σουηδία παίρνει το 1983 επί διακυβέρνησης Ούλοφ Πάλμε μεταρρυθμιστικά μέτρα με αποκορύφωμα το νόμο περί των συνδικάτων.Την ίδια χρονιά δολοφονείται και ο ίδιος Πάλμε. Το 1995 γίνεται μέλος κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στις αρχές του 20ου αιώνα ένα κράτος πρόνοιας άρχισε έντονα να αναπτύσσεται. Σήμερα η χώρα χαρακτηρίζεται τόσο από σοσιαλοφιλελεύθερες κατευθύνσεις όσο και από την επιδίωξη της κοινωνικής ισότητας. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα έθνη του ΟΗΕ με τον υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης. (Σουηδία, 2018).
1.2 Το Σουηδικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Προσχολική αγωγή Η προσχολική εκπαίδευση στη Σουηδία για παιδιά ηλικίας 1-6 ετών είναι μέρος του συστήματος κρατικής παιδικής πρόνοιας απ’ την οποία ελέγχεται και χρηματοδοτείται κατά 50%. Το υπόλοιπο καλύπτεται από τους δήμους, τις κοινότητες και τους γονείς βάση εισοδήματος. Οι θεσμοί της προσχολικής αγωγής και κοινωνικής μέριμνας απαρτίζονται από: παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, σχολικούς παιδότοπους και κέντρα ελεύθερου χρόνου. Χαρακτηριστικά της προσχολικής αγωγής είναι τα εξής: παιδιά με ειδικές ανάγκες ενσωματώνονται στις κανονικές τάξεις, σε παιδιά μεταναστών τοποθετείται δίγλωσσο προσωπικό κ.α. (Μπουζάκης, 2000: 76-77). Κύριος στόχος είναι η μάθηση και η ανάπτυξη των νηπίων μέσα από το παιχνίδι καθώς και η διαπαιδαγώγηση σχετικά με την ισότητα των φύλων.(Αντερά-Μπουγά, 2018).
Υποχρεωτική Εκπαίδευση Η Σουηδία έχει εννεαετές υποχρεωτικό σχολείο γενικής μόρφωσης για μαθητές 7-16 ετών το οποίο χωρίζεται σε τρεις κύκλους: τον κατώτερο κύκλο (1-3 τάξεις) τον μεσαίο κύκλο (4-6 τάξεις) και τον ανώτερο κύκλο (7-9 τάξεις). Στον κατώτερο κύκλο η διδασκαλία εστιάζεται στη σουηδική γλώσσα και στα μαθηματικά. Στο μεσαίο δίνεται έμφαση στα κοινωνιολογικά μαθήματα και στα Αγγλικά. Στον ανώτερο ενσωματώνεται η πληροφορική και μια δεύτερη ξένη γλώσσα. (Μπουζάκης, 2000, σελ. 78-79). Σκοπός της είναι να παρέχει σ΄ όλα τα παιδιά γνώσεις και δεξιότητες για να καταστούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες. (Αντερά-Μπουγά, 2018). Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Gymnasium) Αυτή είναι τριετής και χωρίζεται σε 25 κλάδους σπουδών και 500 μαθήματα ειδικότητας. Δεν είναι υποχρεωτική, εν τούτοις σχεδόν όλοι οι μαθητές την ακολουθούν, για να ετοιμαστούν για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. (Μπουζάκης, 2000: 79-82). Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Η Σουηδία χωρίζεται σε έξι περιφέρειες, η κάθε μια με ένα πανεπιστήμιο και αρκετά κολέγια. Καινοτομία του σουηδικού συστήματος είναι πως οποιοσδήποτε έχει συμπληρώσει το 25 έτος της ηλικίας και έχει εργαστεί με πλήρη απασχόληση για τέσσερα χρόνια μπορεί να φοιτήσει στο πανεπιστήμιο. (Μπουζάκης, 2000: 82-83). Σχολεία Λαπώνων (Σαάμι) Τα σχολεία για τους ιθαγενείς πληθυσμούς Σαάμι ανήκουν στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Η διδασκαλία γίνεται στα σουηδικά και στα σαάμι και το αναλυτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται είναι το ίδιο με την υπόλοιπη χώρα. (Αντερά-Μπουγά, 2018). Ειδικά σχολεία (Särskola) Είναι σχολεία που δέχονται μαθητές με πολύ σοβαρές αναπηρίες, οι οποίοι δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν το τυπικό σχολείο και πρόγραμμα.
Σχήμα 1. Σουηδία: Δομή της επίσημης εκπαίδευσης, (Μπουζάκης, 2000).
2.Η Ειδική Αγωγή στη Σουηδία 2.1. Ιστορική εξέλιξη της ειδικής αγωγής στη Σουηδία Το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στη φιλοσοφία «ένα σχολείο για όλους» και δεν εξαιρεί κανένα παιδί από το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Αν μελετήσει κάποιος το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα θα δει πως από τον 17ο αιώνα ξεκίνησαν κάποιες πρώτες προσπάθειες για την εκπαίδευση ατόμων που δεν θεωρούνταν φυσιολογικά, σε σχολεία της εκκλησίας, όπου κατηγοριοποιούσαν τα παιδιά σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με το νοητικό τους επίπεδο. Οι συζητήσεις για την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία ξεκίνησαν κάτω από την επίδραση της θρησκείας του 19ο αιώνα. Στα τέλη του 19ο αιώνα θεσπίζεται ένα τεστ στα σχολεία, το οποίο ελέγχει τις ικανότητες και την ωριμότητα των παιδιών. Το 1905 θεσπίζεται το Βοηθητικό σχολείο και δημιουργούνται 14 τέτοια σχολεία σε 14 διαφορετικές, πόλεις ενώ το 1923 φτάνουν να αριθμούν τα 181 σε 51 πόλεις. (Φλώρου, 2016). Η άποψη πως οι «υστερούντες» μαθητές θα πρέπει να φοιτούν σε ξεχωριστές τάξεις για να μην επηρεαστεί η απόδοση των υπόλοιπων μαθητών επικρατεί. (Ahlberg, 2007). To 1930 θεσπίζεται ο θεσμός των τμημάτων ένταξης που λειτουργούν μαζί με τις τυπικές τάξεις, βοηθώντας τα παιδιά στην γραφή και στην ανάγνωση. Το 1940 επανέρχεται το θέμα της εκπαίδευσης των παιδιών με αναπηρία σε ένα σχολείο για όλους. Το 1960
δημιουργούνται ειδικές τάξεις. Οι μαθητές μένουν σ’ αυτές μέχρι το τέλος του σχολείου, ενώ ελάχιστοι είναι αυτοί που θα πάνε στις τυπικές τάξεις. (Φλώρου, 2016). Το 1962 δημιουργείται το πρώτο αναλυτικό πρόγραμμα για παιδιά με αναπηρία και το 1969 αυτό ορίζει πως τα παιδιά με αναπηρία παιδαγωγούνται σε τυπικές τάξεις. (Ahlberg, 2007). Το 1980 δημιουργείται ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα που προωθεί την συνδιδασκαλία. Το 1988 οι τυφλοί μαθητές με νόμο του κράτους φοιτούν στις τυπικές τάξεις με τα απαραίτητα υποστηρικτικά εργαλεία γι’ αυτούς και για τους εκπαιδευτικούς τους. Το 1994 ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα που προωθεί το δημοκρατικό σχολείο, δηλαδή τη συμμετοχή ανάλογα με τις δυνατότητες-ικανότητες του παιδιού, εφαρμόζεται. Το 2002 η σουηδική κυβέρνηση με το νόμο δίνει έμφαση στην ειδική αγωγή εμπλέκοντας και τους γονείς όσο αφορά τη διδασκαλία, ενώ με νόμο του 2007 προτείνονται αλλαγές τόσο στον τύπο του σχολείου όσο και στους στόχους. 2.2. Νομοθετικό πλαίσιο της Ειδικής Αγωγής στη Σουηδία (Φλώρου,2016) Πίνακας 1. Οι νόμοι που θεσπίστηκαν στη Σουηδία κατά τον 20ου αιώνα στην ειδική αγωγή.
Νόμος 1942: 629
Ο νόμος αυτός είναι καινοτόμος για την εποχή του, γιατί αναφέρεται σε θέματα ειδικής αγωγής (π.χ. ώρες διδασκαλίας στην
Νόμος 1100 του 1985:
ειδική τάξη). Με το νόμο αυτό όλα τα παιδιά ανεξάρτητα την καταγωγή, το φύλο και τις ικανότητές τους έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η διδασκαλία συνδιαμορφώνεται από τον εκπαιδευτικό και τον μαθητή και η ειδική αγωγή
είναι
δωρεάν
(σχολείο,
βιβλία,
γεύματα). Στο νόμο αυτό εφαρμόζεται η Νόμος 628 του 1998:
λογική «ένα σχολείο για όλους». Προσφέρεται επιπλέον στήριξη σε παιδιά με ειδικές ικανότητες μέσα στα πλαίσια του τυπικού σχολείου. Η απόφαση για ειδική στήριξη προκύπτει από την αξιολόγηση μιας ομάδας
ειδικών
(ψυχολόγος,
κοινωνικός
λειτουργός, φορείς του σχολείου και γιατροί) Νόμος 121 του 2002:
και η επανεξέταση γίνεται κάθε δύο χρόνια. Όταν ο μαθητής δεν μπορεί να παρακολουθήσει τα μαθήματα στο σχολείο, τότε
έχει
την
δυνατότητα
να
τα
παρακολουθήσει στο σπίτι ή σε κάποιο ειδικά Νόμος 800 του 2010:
διαμορφωμένο χώρο. Με το νόμο αυτό τα ειδικά σχολεία διαμορφώνουν μαζί με τους μαθητές το ημερήσιο διδακτικό πρόγραμμα λαμβάνοντας υπόψιν τις ανάγκες και τις ικανότητές τους. Στο ειδικό σχολείο υπάρχουν 10 τάξεις και τα μαθήματα
που
διδάσκονται
είναι
η
νοηματική, η φυσική αγωγή, τα σουηδικά, τα αγγλικά, η τεχνολογία, η μουσική και το θέατρο. Η ειδική αγωγή παρέχεται δωρεάν (βιβλία, υλικά, γεύματα). Μια φορά το τρίμηνο κανονίζεται η συνάντηση μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών, για να κάνουν απολογισμό της πορείας του παιδιού. Το ειδικό σχολείο είναι υπό την αιγίδα του Νόμος 185 του 2011:
Specialpedagogiska Skolmyndigheten. Με το νόμο αυτό ορίζεται Specialpedagogiska
Skolmyndigheten
η ως
υπεύθυνο όργανο της ειδικής αγωγής, το οποίο και αποφασίζει για την οποιαδήποτε αλλαγή του σχολείου (ειδικό-τυπικό) ή ακόμα Νόμος 938 του 2015:
και πόλης. Είναι ο νόμος εκείνος που ενισχύει και τονίζει τη σημασία της ειδικής αγωγής. Δίνεται έμφαση στην ενίσχυση των ειδικών σχολείων
με
περισσότερους
ειδικούς
παιδαγωγούς με σκοπό πάντοτε τη μέγιστη βελτίωση των εκπαιδευτικών συνθηκών για τους μαθητές με ειδικές ανάγκες.
2.3. Η ειδική αγωγή στη Σουηδία σήμερα – Δομές Ειδικής Αγωγής Στο εκπαιδευτικό σουηδικό σύστημα σήμερα τα παιδιά με ειδικές ικανότητες παρακολουθούν στην πλειοψηφία τους το τυπικό σχολείο με επιπλέον ενίσχυση, όπως ειδικά ακουστικά, παράλληλη στήριξη, ειδικά διαμορφωμένο χώρο, ειδικά υλικά και τεχνολογικό εξοπλισμό. Οι εκπαιδευτικοί στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν τις ικανότητες των μαθητών τους σχεδιάζουν τις κατάλληλες δραστηριότητες είτε μέσα στην τυπική τάξη ή σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Οι μαθητές
μπορούν να δουλέψουν ομαδικά και ατομικά. Η νοηματική γλώσσα
χρησιμοποιείται στο τυπικό σχολείο. Η ειδική αγωγή προσφέρεται από το κράτος δωρεάν (βιβλία, υλικά, μέσα, φοίτηση, γεύματα). (Φλώρου, 2016). Οι δομές που εξυπηρετούν την ειδική αγωγή είναι: Specialpedagogiska Skolmyndigheten Είναι το μόνο επίσημο και υπεύθυνο όργανο (νόμος 2008) για την ειδική αγωγή στη Σουηδία. Σκοπός του η παροχή ίσων ευκαιριών και η στήριξη ατόμων με ειδικές ικανότητες για να πετύχουν τους εκπαιδευτικούς τους στόχους. Η στελέχωσή του γίνεται από ειδικευμένο στην ειδική αγωγή εκπαιδευτικό και επιστημονικό προσωπικό. Συνεπικουρεί στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου. Είναι αρμόδιο για τέσσερα κέντρα: των τυφλών, των τυφλών-κωφών, της γλώσσας και του λόγου και των κωφών. (Φλώρου, 2016). Τα ειδικά σχολεία Πέντε τοπικά (υπάγονται στη δικαιοδοσία της κοινότητας) και τρία εθνικά (στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Παιδείας) δέχονται παιδιά που χρίζουν μια διαφορετικής από τη συνηθισμένη μεθόδου διδασκαλίας. Η φοίτηση σε αυτά γίνεται μόνο κατόπιν αιτήσεως των γονέων. Τα τοπικά ειδικά σχολεία απευθύνονται σε εντελώς κωφούς μαθητές/τριες ή με γενικότερα προβλήματα ακοής. Η διδασκαλία γίνεται κυρίως στη
σουηδική νοηματική
γλώσσα. Στόχος τους είναι η παροχή ίσων ευκαιριών στα άτομα με ειδικές ανάγκες. (www.spsm.se). Barn ombudsmannen – Συνήγορος του Πολίτη Ο θεσμός αυτός είναι υπεύθυνος για την παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση, την υγεία και γενικότερα στην κοινωνία. Όσο αφορά τα παιδιά με ειδικές ικανότητες κύρια μέριμνά του είναι να μην αποκλείονται αυτά και να μην υστερούν σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά. Στην ετήσια έκθεσή του γίνεται αναφορά των πεπραγμένων του σχετικά με τα παιδιά αυτά.
Myndigheten för delaktighet Σκοπός του κέντρου αυτού είναι η πλήρης και ισότιμη συμμετοχή σε όλους τους κοινωνικούς τομείς των ανθρώπων με αναπηρία.
3. Συμπεράσματα Η Σουηδία ύστερα από τη μελέτη του εκπαιδευτικού της συστήματος στην ειδική αγωγή είναι μια χώρα αναπτυγμένη σε όλους τους τομείς της. Ήδη από τον 17ο αιώνα έθεσε τις πρώτες βάσεις της ειδικής αγωγής και τον 18ο -19ο ψηφίστηκαν οι πρώτοι νόμοι. Έθεσε ως πρωταρχική της προτεραιότητα της εκπαίδευσής της να μην μείνει ούτε ένα παιδί χωρίς σχολείο. Και το κατόρθωσε, αν κρίνουμε πως σήμερα το 100% του μαθητικού πληθυσμού φοιτά κανονικά στο σχολείο. (Sweden-Swerige, n.d.). Ο σουηδικός λαός ως προς τη νοοτροπία του είναι ανοικτός στην διαφορετικότητα, την οποία μάλιστα και υποστηρίζει με κάθε τρόπο. Σήμερα το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας αποτελεί πρότυπο ακόμα και στην ειδική αγωγή θέλοντας «ένα σχολείο για όλους»( En skola för alla). Ήδη από τις αρχές του 20 ου αιώνα η πλειοψηφία των μαθητών με ειδικές ικανότητες φοιτά στα τυπικά σχολεία, τα οποία εξοπλίζονται με υπερσύγχρονα τεχνολογικά μέσα, ώστε οι μαθητές αυτοί να αποδίδουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους. (Φλώρου, 2016). Φυσικά και το γεγονός πως η Σουηδία παρά την οικονομική κρίση παραμένει μια δυνατή οικονομικά χώρα όπου συνεχίζει να χρηματοδοτεί το κράτος την εκπαίδευση σταθερά δημιουργώντας τις κατάλληλες εκπαιδευτικές δομές, προσλαμβάνοντας το απαραίτητο προσωπικό και εξοπλίζοντάς τες με υπερσύγχρονα μέσα. Όλα αυτά είναι στοιχεία που κάνουν τη χώρα αυτή να αποτελεί εκπαιδευτικό πρότυπο. Οι στόχοι της ειδικής αγωγής δεν είναι μόνο εκπαιδευτικοί αλλά ταυτόχρονα προσπαθεί το εκπαιδευτικό σύστημα έμπρακτα να ενσωματώσει και κοινωνικά τα παιδιά αυτά. 3.Επίλογος Η οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση μιας χώρας καθώς και η ιδεολογία και η νοοτροπία τη επηρεάζουν στο μέγιστο βαθμό στην εκπαιδευτική της πολιτική. Στη Σουηδία η εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα του κράτους. Σκοπός της τα άτομα αυτά να γίνουν ενεργοί πολίτες και να συμμετέχουν σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας.
Bιβλιογραφία Αβιζιώτης, Γ. «Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς στον νομό
Ηρακλείου.
Ευρωπαϊκή
εμπειρία».
Ανακτήθηκε
στις
15/4/2018
στο
nestor.teipel.gr/xmlui/bitstream/handle/ Αντερά, Σ.-Μπούγα, Ο. «Διαπολιτισμική Διάσταση στην Εκπαίδευση: Η μελέτη περίπτωσης δύο δημοτικών σχολείων στη Σουηδία». Ανακτήθηκε στις 15/4/2018 από την ιστοσελίδα Δ. Παρουτσάς, www.paroutsas.jmc.gr Ahlberg, A. (2007), ”Specialpedagogik av igar, idag och imorgon,” PedagogiskForskning i Sverige, 12 (2) Cor Meijer, «Ειδική Αγωγή στην Ευρώπη». Ανακτήθηκε στις 13/10/2007 από την ιστοσελίδα www.dys.gr Μπουζάκης, Σ. (2000). Συγκριτική Παιδαγωγική, «Θεωρητικές προσεγγίσεις στα ξένα Εκπαιδευτικά Συστήματα». Αθήνα, Gutenberg Μπουρδομπούρα, Γ. «Επισκέψεις μελέτης ειδικών Εκπαίδευσης», Ανακτήθηκε στις 10/9/2007 από την ιστοσελίδα www.ypeth.gr/docs/4_special_needs_education_visit_to Sweden.doc Ombudsman for Children.” About The Ombudsman for Children in Sweden”. Ανακτήθηκε στις
10/4/2018
από
την
ιστοσελίδα
https://www.barnombudsmannen.se/om-
webbplatsen/english/ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2004). «Δομή και οργάνωση Εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ευρώπη», International Associations Universities. Ανακτήθηκε στις 10/4/2018 από την ιστοσελίδα http://users.sch.gr//atsiato/epaldafnis/bima/paidag/Domes_Europe_EL_Final_L.pdf Σουηδία.
(2018.)
Ανακτήθηκε
στις
28/4/2018,
από
την
ιστοσελίδα
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%B7%CE%B4%CE%AF %CE% Specialpegogiska Skolmyndigheten. “The National Agency for Special Needs Education and Schools”. Ανακτήθηκε στις 10/4/2018 από την ιστοσελίδα https://www.spsm.se/omoss/english/the-swedish-education-system/the-national-agency-for-special-needseducation-and-schools/ Sweden-Swerige. (n.d.) “Education in Sweden”. Ανακτήθηκε στις 23/2/2016, από την ιστοσελίδα https://sweden.se/society/education-in-sweden/
Φλώρου, Σ. (2016). «Συγκριτική μελέτη της Ειδικής Αγωγής σε Ελλάδα και Σουηδία». Ανακτήθηκε
στις
15/4/2018,
από
την
ιστοσελίδα
https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/266/%CE%A0%CF%84%CF %85%CF%87%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE%20%CE%A6%CE%BB%CF %8E%CF%81%CE%BF%CF%85%20%CE%A3%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE %BB%CE%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y