Βιβλιοτρόπιο Δελτίο 46 Δεκέμβριος 2016 by Pantelis Maki

ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ΔΕΛΤΙΟ 46–ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016 Η ομιλία του Bob Dylan στην απονομή των Νόμπελ

Αχιλλέας Κυριακίδης: «Αν η λογοτεχνία δεν είναι παιχνίδι, την έχουμε όλοι πολύ άσχημα» Τολστόι & Ντοστογιέφσκι: οι πρώτοι μεταξύ των μυθιστοριογράφων

Μιχάλης Γκανάς: Να ξεφύγουμε από τον πάτο

Γιατί υπάρχει το δικαίωμα στην κραυγή

Το σύμπαν που το λένε «βιβλιοθήκη»

Επιλογή θεμάτων: Παντελής Μάκη

Περιεχόμενα

Σελ.

Υπό πίεση .................................................................................................................................. 2 Ο Μπομπ Ντίλαν στη δεξίωση απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας ........................................ 3 Ένας ευφυής χρονικογράφος της εποχής του ........................................................................... 6 Μιχάλης Γκανάς: Να ξεφύγουμε από τον πάτο …..................................................................... 9 Τολστόι & Ντοστογιέφσκι: «οι πρώτοι μεταξύ των μυθιστοριογράφων» .............................. 12 Βιβλιοπαρουσίαση και βιβλιοκριτική: αδελφές ή ανταγωνίστριες; ....................................... 16 Αχιλλέας Κυριακίδης: «Αν η λογοτεχνία δεν είναι παιχνίδι, την έχουμε όλοι πολύ άσχημα» .................................................................................................................................. 19 Ξέρω ποια είναι τα κρατικά βραβεία- είμαι ένας από τους πολλούς που το κρατάνε μυστικό. ................................................................................................................................... 25 Γιατί υπάρχει το δικαίωμα στην κραυγή ................................................................................. 27 Το σύμπαν που το λένε «βιβλιοθήκη» .................................................................................... 30 Τα βιβλία που διάβασαν οι Λέσχες Ανάγνωσης «Βιβλιοτρόπιο» και Διά-Λογος το 2016 ...... 33 Οι εκδηλώσεις του Βιβλιοτροπίου το 2016 ............................................................................. 34 Τώρα διαβάζουμε.................................................................................................................... 39

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Υπό πίεση Το 2008, από αγάπη για το διάβασμα, ξεκίνησε μία προσπάθεια δημιουργίας μίας ομάδας ανάγνωσης. Δυο τρεις άνθρωποι που διαβάζαμε συστηματικά και νιώθαμε την ανάγκη να μοιραστούμε την αναγνωστική μας εμπειρία αποφασίσαμε να αναζητήσουμε ομοιοπαθείς και να φτιάξουμε μια παρέα που σε τακτική βάση να συναντιέται και να συζητάει παρέα μ ένα ποτήρι κρασί για το βιβλίο που επέλεξε να διαβάσει. Η παρέα λοιπόν αυτή, διαβάζοντας και συζητώντας, στέριωσε, μεγάλωσε και κάποια στιγμή αποφάσισε να μοιραστεί τη χαρά της ανάγνωσης και με άλλους: Και άρχισε δειλά δειλά να προσκαλεί ανθρώπους που έχουν σχέση με το βιβλίο για να μιλήσουν για λογοτεχνία, για την γραφή και την ανάγνωση. Και έτσι στην πορεία προέκυψε το Βιβλιοτρόπιο. Που έθεσε ως στόχο να πολλαπλασιάσει αυτές τις παρέες του βιβλίου, τις ομάδες ανάγνωσης που μπορεί να επιλέξουν να διαβάζουν βιβλία πεζογραφίας, ποίησης, ιστορίας, φανταστικής λογοτεχνίας ή ότι άλλο αποφασίσουν. Προσπάθησε και προσπαθεί να το κάνει ανοίγοντας έναν διάλογο, μέσα από δημόσιες συναντήσεις, με συγγραφείς, μεταφραστές και ακαδημαϊκούς γύρω από το βιβλίο ως πολιτισμικό αγαθό αλλά και γύρω από την ανάγνωση ως ψυχαγωγία και ως απόλαυση. Το δΕλτίο του Βιβλιοτροπίου ξεκίνησε να ετοιμάζεται και να στέλνεται ηλεκτρονικά τον Οκτώβριο του 2012. Σ αυτό αναδημοσιεύονται ειδήσεις, άρθρα και προτάσεις από το χώρο του βιβλίου που αλιεύονται κυρίως από τον ηλεκτρονικό τύπο. Φιλοδοξεί να αποτελεί μια πηγή ενημέρωσης για όσους αγαπούν την λογοτεχνία και απολαμβάνουν το διάβασμα. Παρόλο που το δΕλτίο Βιβλιοτρόπιο δεν είναι ένα ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό με χαρά θα δημοσιεύει κείμενα, γνώμες, απόψεις ή προτάσεις για την κοινωνία του βιβλίου που θα στέλνονται επώνυμα στο Βιβλιοτρόπιο.

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Ο Μπομπ Ντίλαν στη δεξίωση απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας Ο Ντίλαν δεν πήγε στη Σουηδία για να πάρει το Νόμπελ του, όμως απέστειλε μια γραπτή δήλωση που τελικά εκφωνήθηκε, κατά τη δεξίωση που ακολούθησε την τελετή απονομής των Νόμπελ, από την Ατζίτα Ράτζι, πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στη Σουηδία.

Καλησπέρα σας. Στέλνω τους θερμότατους χαιρετισμούς μου στα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας και σε όλους τους εκλεκτούς καλεσμένους που είναι παρόντες απόψε.

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας, όμως σας διαβεβαιώ ότι νοερά βρίσκομαι κοντά σας και είναι μεγάλη μου τιμή που λαμβάνω ένα τόσο σημαντικό βραβείο. Η απονομή σε μένα του Βραβείου Νόμπελ για τη Λογοτεχνία ήταν κάτι που δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ή να προβλέψω. Από πολύ μικρός γνώριζα, διάβαζα και αφομοίωνα τα έργα εκείνων που κρίθηκαν άξιοι για μια τέτοια διάκριση: του Κίπλινγκ, του Σω, του Τόμας Μαν, της Περλ Μπακ, του Αλμπέρ Καμύ, του Χέμινγουεϊ. Αυτοί οι γίγαντες της λογοτεχνίας, που τα έργα τους διδάσκονται στα σχολεία, φιλοξενούνται σε βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο και μνημονεύονται με σεβασμό, πάντα μου προκαλούσαν μεγάλη εντύπωση. Το γεγονός ότι το όνομά μου συγκαταλέγεται τώρα μαζί με τα δικά τους είναι όντως αδιανόητο. Δεν ξέρω εάν αυτοί οι άντρες και αυτές οι γυναίκες σκέφτηκαν ποτέ πως θα είχαν την τιμή να πάρουν το Νόμπελ, όμως υποθέτω πως οποιοσδήποτε γράφει ένα βιβλίο, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό έργο κάπου στη γη, ενδεχομένως βαθιά μέσα του να τρέφει κρυφά αυτό το όνειρο. Μάλλον είναι θαμμένο τόσο βαθιά που δεν ξέρουν καν ότι είναι εκεί. Εάν κάποιος μου έλεγε ποτέ ότι υπήρχε η παραμικρή περίπτωση να κερδίσω το Βραβείο Νόμπελ, θα σκεφτόμουν ότι είχα τόσες πιθανότητες όσες και να πατήσω στο φεγγάρι. Μάλιστα, τη χρονιά που γεννήθηκα, και για μερικά χρόνια αργότερα, δεν υπήρξε κανένας στον κόσμο που να θεωρήθηκε αρκετά καλός για να το κερδίσει. Οπότε αναγνωρίζω ότι, αν μη τι άλλο, βρίσκομαι σε πολύ εκλεκτή συντροφιά. Ήμουν στο δρόμο όταν άκουσα το αναπάντεχο νέο, και χρειάστηκα αρκετά λεπτά για να το επεξεργαστώ. Άρχισα να σκέφτομαι τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, αυτή τη σπουδαία μορφή της λογοτεχνίας. Φαντάζομαι ότι θεωρούσε τον εαυτό του δραματουργό. Αδύνατον να του είχε περάσει από τον νου η σκέψη ότι έγραφε λογοτεχνία. Τα λόγια του γράφονταν για τη σκηνή. Προορίζονταν για απαγγελία, όχι για ανάγνωση. Ενώ έγραφε τον Άμλετ, είμαι σίγουρος ότι έκανε διάφορες σκέψεις: «Ποιοι είναι οι κατάλληλοι ηθοποιοί γι’ αυτούς τους ρόλους;», «Πώς πρέπει να παρασταθεί αυτό;», «Θέλω πραγματικά να διαδραματίζεται το έργο στη Δανία;». Αναμφίβολα αυτό που τον απασχολούσε περισσότερο ήταν το δημιουργικό του όραμα και οι φιλοδοξίες του, όμως είχε και πιο πεζά ζητήματα να ασχοληθεί. «Υπάρχουν χρήματα;», «Υπάρχουν αρκετές καλές θέσεις για τους χορηγούς μου;», «Πού θα βρω ένα ανθρώπινο κρανίο;». Είμαι βέβαιος ότι το τελευταίο πράγμα που σκεφτόταν ήταν το ερώτημα «Είναι αυτό λογοτεχνία;». Όταν άρχισα να γράφω τραγούδια στην εφηβεία μου, ακόμα και όταν άρχισα να αποκτώ κάποια φήμη για τις ικανότητές μου, οι φιλοδοξίες μου για τα τραγούδια αυτά ήταν συγκρατημένες. Πίστευα ότι θα ακούγονταν σε καφέ και μπαρ, και ίσως αργότερα σε μέρη όπως το Κάρνεγκι Χολ και το Λόντον Παλάντιουμ. Εάν έκανα πραγματικά μεγάλα όνειρα, ίσως να φανταζόμουν ότι θα κατάφερνα να βγάλω κανέναν δίσκο και να ακούσω τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Στο δικό μου μυαλό, αυτό ήταν το πραγματικά μεγάλο βραβείο. Εάν έβγαζες δίσκους και ακούγονταν τα τραγούδια σου στο ραδιόφωνο έφτανες σε μεγάλο κοινό και ίσως κατάφερνες να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που είχες βάλει σκοπό να κάνεις.

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Λοιπόν, πολλά χρόνια τώρα κάνω αυτό που είχα βάλει σκοπό εξαρχής. Έβγαλα δεκάδες δίσκους και έδωσα χιλιάδες συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Όμως, στο ζωτικό κέντρο σχεδόν όλων όσων κάνω βρίσκονται τα τραγούδια μου. Έχουν βρει μια θέση στη ζωή πολλών ανθρώπων από πολλές διαφορετικές κουλτούρες και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Πρέπει ωστόσο να πω ένα πράγμα. Ως μουσικός έχω παίξει και για πενήντα χιλιάδες θεατές και για πενήντα θεατές, και μπορώ να σας πω ότι είναι πιο δύσκολο να παίζεις για πενήντα. Οι πενήντα χιλιάδες έχουν ένα πρόσωπο, οι πενήντα όχι. Ο καθένας τους έχει τη δική του, ξεχωριστή ταυτότητα, ένας ολόκληρος κόσμος από μόνος του. Αυτός αντιλαμβάνεται τα πράγματα πιο καθαρά. Εκεί δοκιμάζεται η εντιμότητά σου και η σχέση της με το βάθος του ταλέντου σου. Εκτιμώ πάρα πολύ το γεγονός ότι η επιτροπή του Νόμπελ είναι τόσο μικρή. Ωστόσο, όπως τον Σαίξπηρ, με απασχολούν και εμένα συχνά οι δημιουργικές μου αναζητήσεις και τα πεζά ζητήματα κάθε πτυχής της ζωής. «Ποιοι είναι οι καλύτεροι μουσικοί γι’ αυτά τα τραγούδια;», «Ηχογραφώ στο σωστό στούντιο;», «Είναι αυτό το τραγούδι στον κατάλληλο τόνο;». Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ, ούτε σε 400 χρόνια. Δεν είχα το χρόνο ούτε μία φορά να αναρωτηθώ «Είναι τα τραγούδια μου λογοτεχνία;» Γι’ αυτό ευχαριστώ τη Σουηδική Ακαδημία, τόσο για το χρόνο που αφιέρωσε σε αυτό ακριβώς το ερώτημα, όσο και γιατί, εν τέλει, έδωσε μια τόσο υπέροχη απάντηση. Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους, Μπομπ Ντίλαν

Πηγή: www.lifo.gr

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Ένας ευφυής χρονικογράφος της εποχής του Τα δοκίμια του Τζορτζ Στάινερ στον «New Yorker» επιχειρούν να ανιχνεύσουν τις σχέσεις της τέχνης με την κοινωνία και την Ιστορία, με τις ανθρώπινες ανησυχίες και τη ζωή

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν η μεταφρασεολογία ξεμύτιζε ως επιστημονικό αντικείμενο στα ελληνικά πανεπιστήμια, ένα αγγλόγλωσσο εγχειρίδιο με τον τίτλο After Babel και με τον πύργο της Βαβέλ στο εξώφυλλο ήταν περιζήτητο στα σπουδαστήρια των φιλολογικών σχολών. Ο συγγραφέας του, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στη Γενεύη, ισχυριζόταν ότι επικοινωνούμε μεταφράζοντας, σε όλες τις γλώσσες, ακόμη και στη δική μας. Κάθε επικοινωνιακή πράξη είναι μια μεταφραστική πράξη, υποστήριζε ο συγγραφέας του βιβλίου, που απαντούσε τουλάχιστον άπαξ στις βιβλιογραφικές παραπομπές κάθε ενημερωμένης για τις νέες τάσεις δημοσίευσης ή εργασίας. Όταν πλέον μεταφράστηκε στα ελληνικά αυτό το ευαγγέλιο της μεταφρασεολογίας (Μετά τη Βαβέλ, Scripta, 2004), η πρωτοποριακή αίγλη του είχε ξεφτίσει αλλά ο Τζορτζ Στάινερ, συγκριτολόγος, κριτικός λογοτεχνίας, κριτικός του πολιτισμού, δοκιμιογράφος και μελετητής του Χάιντεγκερ, του Ομήρου, της τραγωδίας και των κλασικών από όπου και αν προέρχονται - από την αρχαιότητα ή από τη νεωτερικότητα - ήταν ήδη αναγνωρισμένο όνομα στην ελληνική εκδοτική αγορά. To 6

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

σύντομο δοκίμιο Ο Ομηρος και οι καθηγητές (Κουλτούρα, 1971 και τώρα Εκάτη, 2009) ακολούθησαν πολύ αργότερα Η σιωπή και ο ποιητής (Ερασμος, 1997) και Ο θάνατος της τραγωδίας (Δωδώνη, 1988). Στη δεκαετία του 2000 κυκλοφόρησαν τα περισσότερα από τα συνολικά 17 έργα του Στάινερ που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μεταξύ των οποίων τα αυτοβιογραφικά Errata (Scripta, 2005). Τρίγλωσσος, κοσμοπολίτης, γιος διανοουμένων εβραίων της μεγαλοαστικής τάξης της Βιέννης, γεννημένος το 1929 στο Παρίσι και μεγαλωμένος στη Νέα Υόρκη, ο Στάινερ καταπιάστηκε στα γραπτά του με κάθε πτυχή της εβραϊκής και της χριστιανο-ευρωπαϊκής κουλτούρας, από τη Βίβλο και τον Ομηρο ως το Ολοκαύτωμα, σε κείμενα σαγηνευτικά στην ανάγνωση που εντυπωσιάζουν με την απερίγραπτη πολυμάθεια, την εμβρίθεια, την εκφραστική ευλυγισία και τη γλωσσική δεινότητα του συγγραφέα τους.

Λόγος, Ιστορία και πολιτική Πέρυσι κυκλοφόρησε στα ελληνικά το πρώτο του βιβλίο, το Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι (Αντίποδες, 2015), και πρόσφατα μια χαρακτηριστική του ύφους του επιλογή είκοσι οκτώ κειμένων από τα εκατόν τριάντα δοκίμια που δημοσίευσε στο περιοδικό New Yorker μεταξύ 1967 και 1997. Αν τα δοκίμια του τόμου Αξόδευτα πάθη (Νεφέλη, 2001) επιχειρούσαν να αναδείξουν τις θεολογικές προϋποθέσεις της αναγνωστικής πράξης, τα δοκίμια στον New Yorker του νεοεκδοθέντος τόμου επιχειρούν να ανιχνεύσουν τις σχέσεις της τέχνης με την κοινωνία και την Ιστορία, με την επικαιρότητα και την πολιτική, με τις ανθρώπινες ανησυχίες και τη ζωή. Η ομαδοποίησή τους σε θεματικές ενότητες (Ιστορία και πολιτική, Συγγραφείς και γραφή, Στοχαστές, Μελέτες ζωής) είναι μάλλον γραφειοκρατική, μιας και πρόσωπα του λόγου, Ιστορία, πολιτική και ζωή είναι σπόνδυλοι της ραχοκοκαλιάς κάθε δοκιμίου. Πώς έγινε ο Μπόρχες οικουμενικός, πώς κατάφερε να διεισδύσει σε πολλές κουλτούρες, πώς απέκτησε μια τόσο πλατιά φυσική απήχηση, αναρωτιέται (και απαντά) ο Στάινερ το 1970. Πώς το 1984 του Οργουελ έβαλε την υπογραφή του και την αξίωσή του σε ένα κομμάτι του χρόνου κάνοντας όλη την Αμερική το 1983 να απορεί αν το 1984 θα μοιάζει με το 1984; Η έκδοση των Eπιστολών (Letters, 1913-1956) του Μπρεχτ στα αγγλικά το 1990 προσφέρει την ευκαιρία για 7

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

μια γλαφυρή διαδρομή στις αρχές, την εξέλιξη, τη μετάλλαξη και την επιβίωση των μαρξικών αρχών στον μετασοσιαλιστικό κόσμο σε ένα κείμενο που γράφεται λίγους μήνες μετά την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η έκδοση του Caught in the Web of Words, της βιογραφίας του λεξικογράφου και πρώτου επιμελητή του Oxford English Dictionary Τζέιμς Μάρεϊ, αρχίζει με το λεπτομερές επιβλητικό πανόραμα της βικτοριανής κοινωνίας και καταλήγει σε ύμνο του πολυπράγμονος βικτοριανού ανθρώπου. H κριτική για τον Ανθρώπινο παράγοντα του Γκρέιαμ Γκριν το 1978 εκτυλίσσεται σε άρθρο για την «κατασκοπική βιομηχανία» της εποχής διάστικτο αναφορών στον Λε Καρέ και στον Κόνραντ, σε θρυλικούς πράκτορες της ΜΙ5 και σε κατασκόπους της βιβλικής Ιεριχούς και της ομηρικής Ιλιάδας. Το δοκίμιο για τη νέα αγγλική μετάφραση των Θλιβερών τροπικών του Λεβί-Στρος αποτελεί χαρτογράφηση του ακαδημαϊκού μικρόκοσμου και των μικροτήτων του και, μεταξύ άλλων, κωδικοποίηση της πορείας καθιέρωσης της θεωρίας και του ερμηνευτικού μοντέλου του δομισμού. Τα κείμενα είναι μόνο η αφορμή... «Εξωτικές» εκφράσεις Τη μετάφραση των δοκιμίων υπογράφει ο Γιώργος Λαμπράκος, με αξιόλογα μεταφραστικά διαπιστευτήρια στο παρελθόν, ενώ στην επιμέλεια της μετάφρασης συναντάμε την επίσης έμπειρη Ελένη Μαρτζούκου, πράγμα που σημαίνει ότι ευθύνες, έπαινοι και σφάλματα είναι εδώ μοιρασμένα, όπως στην περίπτωση της ευρηματικής αλλά «εξωτικής» και ακατανόητης έκφρασης «βιώσιμη κριτική» («enduring vitality of criticism» στο πρωτότυπο) που απαιτεί ενδογλωσσική α λα Στάινερ μετάφραση για να καταλήξουμε στο κοινό ζήτημα της επιδραστικότητας και της αντοχής στον χρόνο μιας κριτικής που δημοσιεύεται σε εβδομαδιαίο έντυπο. Ημιτελή αλλά απολαυστικά Χειμαρρώδης, ορμητικός, μια εγκυκλοπαίδεια συσχετισμών από τον Πλάτωνα ως τον Χριστό, τον Φρόιντ και τον Κέσλερ, ο Στάινερ έχει στις ΗΠΑ οπαδούς και αντιπάλους. Οσοι δυσπιστούν απέναντί του τού καταλογίζουν στόμφο και μεγαληγορία, μελοδραματική ένταση στο ύφος, επίπλαστη εμβρίθεια και εντυπωσιοθηρικό ψευτο-διανοουμενίστικο βερμπαλισμό. Δεν είναι διανοούμενος, αλλά κάποιος που υποδύεται τον διανοούμενο, λένε οι κακεντρεχείς, γι' αυτό και δεν δίδαξε σε αμερικανικό πανεπιστήμιο. Τον απέρριψαν οι σνομπ αντισημίτες προτεστάντες των πανεπιστημίων της Ivy League, αντιτάσσουν οι υποστηρικτές του. Οπωσδήποτε, είναι απολαυστικός, μολονότι δεν είναι εξίσου στιβαρός με μεταγενέστερους κριτικούς του New Yorker, όπως ο βιβλιοκριτικός Τζέιμς Γουντ ή ο κριτικός του πολιτισμού Ντάνιελ Μέντελσον. Υπάρχει κάτι ημιτελές στα δικά του δοκίμια, σε νεφελώδεις επιχειρηματολογίες όπως «ο οικουμενισμός του Μπόρχες είναι μια βαθιά αισθητή φαντασιακή στρατηγική, μια χειρονομία σε επαφή με τους δυνατούς ανέμους που πνέουν από την καρδιά των πραγμάτων». Ωστόσο, ο Στάινερ του New Yorker παραμένει ένας ευφυής χρονικογράφος της εποχής του, που ερεθίζει τη σκέψη και προκαλεί τη φιλαναγνωσία. Πηγή: http://www.tovima.gr 8

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Μιχάλης Γκανάς: Να ξεφύγουμε από τον πάτο Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο.

Ήταν παράτολμο και δύσκολο του εγχείρημα του ποιητή Μιχάλη Γκανά να παρουσιάσει και πάλι την Ομήρου Οδύσσεια (εκδ.Μεταίχμιο) σε μια σύγχρονη έκφραση. Ο ίδιος λέει ότι αφού διάβασε τις κατά καιρούς μεταφράσεις αποφάσισε να κάνει το μεγάλο άλμα. «Η Οδύσσεια συγκινεί ακόμα, αυτή είναι η αίσθησή μου, γι αυτό και μπήκα σε αυτόν τον κόπο και νομίζω αποζημιώθηκα» Είναι άραγε ο Όμηρος σήμερα προσπελάσιμος; Ο Μιχάλης Γκανάς θυμάται ότι ο Κωστής Παπαγιώργης του έλεγε ότι αν μάθεις 300-400 αρχαίες λέξεις από τον Όμηρο οι υπόλοιπες ζουν και σήμερα και μπορείς ακόμα και το αρχαίο κείμενο να το ευχαριστηθείς. Πώς το αντιμετώπισε ως έργο και ποιες ήταν οι δυσκολίες; «Τα έργα αυτά ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο. Εμπεριέχουν όμως συμπεριφορές και ήθη που είναι εντελώς σημερινά. Οι παλιές έμμετρες μεταφράσεις κτίζουν έναν τοίχο, δεν μπορεί να επικοινωνήσει με αυτές ο σημερινός αναγνώστης. Χρησιμοποιούν παλιομοδίτικα επίθετα όπως «κρουσταλλοβραχιονάτη» κ.ά που δεν λειτουργούν σήμερα. Επίσης στα έπη υπάρχουν πολλά αφηγηματικά κλισέ που δυσκολεύουν π.χ. μια παρομοίωση που κρατά δύο σελίδες». Τον ρωτώ ποια είναι η λύση. « Πρέπει να έχουμε μεταφράσεις από ποιητές. Καλοί και άξιοι οι φιλόλογοι αλλά χρειάζεται κι αυτός ο «διάολος», ο εγκέφαλος του ποιητή. Δυστυχώς κανένας μεγάλος έλληνας ποιητής δεν ασχολήθηκε με αυτή την υπόθεση. Ο Σεφέρης που είχε μελετήσει τον Όμηρο εντούτοις δεν τον 9

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

μετάφρασε. Κάτι μας λείπει. Αν εξαιρέσεις τους πρώτους δημοτικιστές , που ήταν μαχητές της γλώσσας, άλλοι δεν ασχολήθηκαν με την Οδύσσεια». Στο έργο του Μιχάλη Γκανά είναι ενσωματωμένα πολλά ποιήματα και στίχοι τραγουδιών σύγχρονων δημιουργών: Βάρναλη, Σεφέρη, Ρίτσου αλλά και Μανόλη Ρασούλη, Νίκου Γκάτσου και Λευτέρη Παπαδόπουλου. Τον ρωτάω αν αυτό ήταν μια απόφαση συνειδητή εξ αρχής. «Ξεκινώντας την πρώτη ραψωδία όταν φάγανε τα βόδια του Ήλιου οι σύντροφοι του Οδυσσέα μου ήρθε στο νου ένα στίχος του Σεφέρη, ότι πήγανε «ανίδεοι και χορτάτοι». Μου άρεσε και κόλλησε. Ή όταν αναφέρομαι στους πολλούς θανάτους στον ελληνο – τρωικό πόλεμο μου ήρθε αυθόρμητα ο άλλος στίχος του Σεφέρη ότι ο πόλεμος έγινε «για ένα πουκάμισο αδειανό». Υπάρχει μια ωραία περιγραφή στο καράβι με το οποίο έρχεται ο Τηλέμαχος και αυθόρμητα μου ήρθε στο νου ο στίχος του Καββαδία «το κύμα έσκιζε οργιά με την οργιά». Τελικά, λέει ο ποιητής «φαντάστηκα την Οδύσσεια σα μια κιβωτό που περικλείει πανάρχαιες συνήθειες και συνεχίζει το ταξίδι μέχρι σήμερα διασώζοντας ποιητές και στιχουργούς που λειτούργησαν κι αυτοί με την ίδια γλώσσα και τις ίδιες συνήθειες μέχρι σήμερα». Αλλού είναι παρεμβατικός, πειράζει το κείμενο όταν βάζει την Καλυψώ να λέει κάπου «δεν υπάρχει μεγαλύτερη μοναξιά από την αθανασία». Επίσης ο στίχος που λέει η Αθηνά στον Δία «δεν είναι ντροπή να είσαι θνητός» ,προέρχεται από ένα στίχο του Simon Armitage που έκανε την Οδύσσεια θεατρικό. Ή όταν μιλάει για τους πρόσφυγες: «Ο Οδυσσέας έφτασε στο κτήμα του Λαέρτη/ εκεί που ο πατέρας του ζούσε με λίγους δούλους/ και μια σεβάσμια κυρά από τη Σικελία/ που είχε τη φροντίδα του και τον γηροκομούσε/ (Πρόσφυγας θα ‘τανε κι αυτή όπως και τόσες άλλες/ που ήρθαν κι αναλάβανε παππούδες και γιαγιάδες». «Μου ήρθε αυτόματα», θα πει. «Ήθελα να μπω λίγο ανάλαφρα και στο σημερινό κόσμο, το ίδιο είχα κάνει εξάλλου με το Άσμα Ασμάτων». Και οι σημερινοί νέοι, έχετε κάποιες πρώτες αντιδράσεις», τον ρωτάω. «Όσοι το διάβασαν, παιδιά φίλων και άλλοι είναι ενθουσιασμένοι. Με έχουν καλέσει πολλοί εκπαιδευτικοί να το παρουσιάσω στα σχολεία τους. Πιστεύω ότι και μόνο του ένα παιδί μπορεί να το απολαύσει ακόμα κι αν κάποια σημεία του φανούν λίγο δύσκολα. Μερικές φορές υποτιμούμε τα παιδιά νομίζουμε ότι καταλαβαίνουν λιγότερα από όσα πραγματικά καταλαβαίνουν. Όταν έχεις να κάνεις με παιδιά πρέπει εσύ να κάνεις το πρώτο βήμα. Εγώ έκανα το πρώτο γλωσσικό βήμα για να μπορέσουν να με προσλάβουν. Να τσιμπήσουν, να ενδιαφερθούν και να πάνε παρακάτω. Η Οδύσσεια είναι ζωή, είναι καθημερινή και ωραία». Ο Μιχάλης Γκανάς αντιμετωπίζει το βιβλίο αυτό σα μια πρόταση. «Το αντιμετωπίζω σαν ένα δικό μου ποιητικό βιβλίο. Καιρός να αφηγηθούμε ιστορίες δικές μας που να αφορούν και άλλους. Ακόμα και μέσα στην κρίση και με ότι δυνάμεις έχει ο καθένας πρέπει να προσφέρει. Να φύγουμε από τον πάτο, αν όχι οικονομικά τουλάχιστον πολιτισμικά. Να ξεπεράσουμε τη σοβαροφάνεια και την ομφαλοσκόπηση. Οι ποιητές να μιλήσουν για κάτι γενικότερο. Δεν χρειάζεται να πάρουν την ντουντούκα, υπάρχουν ποιητικοί τρόποι».

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Και ο χώρος του βιβλίου. «Απογοητευτικός, κλείσανε 300-400 βιβλιοπωλεία ακούω. Οι ποιητές επιβιώνουν μέσω της ποίησης τους, όμως ο εκδοτικός χώρος, οι βιβλιοπώλες και όλοι οι άλλοι γύρω από το βιβλίο βρίσκονται σε πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση». Τον απασχολεί η σημερινή κατάσταση; « Ζούμε μια μεγάλη κρίση. Δες την περίπτωση Ομπάμα. Ο Ομπάμα είναι η πλήρης αποτυχία του συστήματος. Ο καλύτερος πρόεδρος που εκλέχτηκε τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ κατάφερε ελάχιστα πράγματα και αμέσως μετά ήρθε ο Τραμπ. Οι τάσεις είναι παγκόσμιες, εξαπλώνεται σα γάγγραινα ο λαϊκισμός.

Απόσπασμα Θυµήθηκε ολοκάθαρα εκείνη την ηµέρα που διάβηκε στερνή φορά την όµορφη καµάρα να πάει στα καράβια του, έτοιµα να σαλπάρουν για την Αυλίδα τη µικρή και τη µεγάλη Τροία. Με τον λαό τριγύρω του, την Πηνελόπη πλάι και τον Τηλέµαχο µωρό να κλαίει και να χτυπιέται σαν να ’ταν Κάλχας κι έβλεπε το τι τους περιµένει: αυτόν και τη φαµίλια του, τους Έλληνες, τους Τρώες, τον Αγαµέµνονα σφαχτό, τον Έκτορα γδαρµένο, την Κλυταιµνήστρα φόνισσα και θύµα του παιδιού της, τον Αστυάνακτα αλοιφή —αχ, γκρεµοτσακισµένο—, τη Χρυσηίδα κόκκινη, στο αίµα της πνιγµένη, τον Αχιλλέα άψυχο, άσπρο σαν κιµωλία και τ’ άλογά του αθάνατα να κλαιν τ’ αφεντικό τους, δροµέα, και πολεµιστή, και µέγα αλογατάρη, που ’χε κορµί αθάνατο απ’ την κορφή ως τα νύχια και µοναχά στο πόδι του τ’ αδύνατο σηµείο, ολίγη σάρκα και θνητή σαν φέτα πορτοκάλι. Αχίλλειος η φτέρνα του και πέρασµα θανάτου 11

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

κι εκεί βρήκε να καρφωθεί το βέλος του φονιά του.

Μόνο η Ελένη έµεινε Ωραία και µοιραία του Μενελάου φυσικά και του ωραίου Πάρη. Της Σπάρτης η βασίλισσα και όλεθρος της Τροίας ή αδειανό πουκάµισο, στην Αίγυπτο χαµένη ανάµεσα σε φοινικιές, και µύγες, και χουρµάδες σαν έπαθλο για βασιλείς που γίναν κερατάδες. Πηγή: http://www.oanagnostis.gr/

Τολστόι & Ντοστογιέφσκι: «οι πρώτοι μεταξύ των μυθιστοριογράφων» Του Μιχάλη Μακρόπουλου Ο Τζωρτζ Στάινερ εξέδωσε το 1959 το Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι, Δοκίμιο Παλαιάς Κριτικής, εν μέρει ως απάντηση στους «Νέους Κριτικούς», που ήθελαν το λογοτέχνημα να λάμπει ως αυτόφωτος αστέρας στο κενό, αποσπασμένο από τα ιστορικοφιλολογικά του συμφραζόμενα – και τούτη η απάντησή του φέρνει εύλογα στο κέντρο του έργου των δύο Ρώσων το θεολογικό στοιχείο, το ζήτημα της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας του Θεού («Η δυτική μυθοπλασία είναι κοινωνική, απεικονίζει τις σχέσεις ανθρώπων και κοινωνίας, όπως είπε ο Αντρέ Ζιντ. Για τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Και οι δύο ήταν θρησκευτικοί καλλιτέχνες με την έννοια των χτιστών των καθεδρικών ναών ή του Μιχαήλ Άγγελου, όταν απεικόνισε το όραμά του για την αιωνιότητα στην Καπέλα Σιξτίνα», σελ. 330). «Επιτρέψτε μου λοιπόν να διακηρύξω την απαρασάλευτη πεποίθησή μου πως ο Τολστόι και ο Ντοστογιέφσκι είναι οι πρώτοι μεταξύ των μυθιστοριογράφων» (σελ. 29), είναι το αξίωμα που καταρχάς θέτει ο Στάινερ, για να τοποθετήσει έπειτα το τολστοϊκό έργο, ισάξιο, πλάι στα ομηρικά έπη, και το ντοστογιεφσκικό έργο δίπλα σε κείνα των κορυφαίων δραματουργών: του Σαίξπηρ, του Σίλλερ, του Ρακίνα – δικαίως, μιας κι ο Ντοστογιέφσκι είναι εντέλει ένας μέγιστος θεατρικός συγγραφέας που, ενώ ο ίδιος δεν έγραψε ποτέ για το θέατρο, τα έργα του δεν έχουν πάψει να διασκευάζονται για το σανίδι. Στα τετράδια των Δαιμονισμένων έγραφε πως «ο Σαίξπηρ είναι ένας προφήτης που έστειλε ο Θεός για να κηρύξει σε μας το μυστήριο του ανθρώπου και της ανθρώπινης ψυχής» (τι αντίθεση, αλήθεια, με την απόλυτη καταδίκη του

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Βάρδου του Έιβον από τον γέρο Τολστόι στο Ο Σαίξπηρ και η δραματική τέχνη) και, σαν τον Ντίκενς, συνήθιζε να υποδύεται τους ήρωές του την ώρα που έγραφε.

Στους τεράστιους μονολόγους, τους πυρετικούς διαλόγους, τις συμπτώσεις, τα μαζέματα όλου του θιάσου επί σκηνής, τις περιγραφές κινήσεων που πιο πολύ θυμίζουν σκηνικές οδηγίες, ο Στάινερ ανιχνεύει τον δραματουργό Ντοστογιέφσκι πιάνοντας ένα ένα τα μείζονα μυθιστορήματά του –Έγκλημα και τιμωρία, Ο ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι, Αδελφοί Καραμάζοφ– ενώ ταυτόχρονα ιχνηλατεί τις οφειλές του στο γοτθικό μυθιστόρημα και τα μελοδράματα συγκαιρινών του υποδεέστερων συγγραφέων. «Πουθενά αλλού στη λογοτεχνία», γράφει ο Στάινερ (σελ. 195), «δεν έφτασε ο 19ος αιώνας τόσο κοντά στη μεγάλη τραγική σύλληψη της εμπειρίας· μόνο στον Μόμπι Ντικ και στους Αδελφούς Καραμάζοφ». Και αλλού (σελ. 393): «Οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι δεν κάνουν τίποτα άλλο εκτός από το να είναι ο εαυτός τους στον ύψιστο βαθμό. Σχεδόν ποτέ δεν τους βλέπουμε να κοιμούνται ή να κάθονται στο τραπέζι. Σαν τραγικοί ήρωες, τα dramatis personae του Ντοστογιέφσκι περιφέρονται γυμνά όπως στην έσχατη κρίση». Απεναντίας «ο Όμηρος και ο Τολστόι» (σελ. 218) «περιβάλλουν τους χαρακτήρες των έργων τους με μια “ολότητα αντικειμένων”, με τις καθημερινές επιδιώξεις και τις περίκλειστες κανονικότητες της συνηθισμένης εμπειρίας». Η ζωή στον Ντοστογιέφσκι είναι «της ψυχής», ενώ στον Τολστόι πρωτίστως είναι μια σφύζουσα ζωή «των πραγμάτων» όπως ξεδιπλώνεται με επική πνοή μέσ’ από πολέμους, χορούς, ευωχίες, κυνήγια – με το χρόνο στις σελίδες του να

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

κινείται παλιρροϊκά και σταδιακά, ενώ ο Ντοστογιέφσκι τον συστέλλει βίαια ώς τη σύντμηση και την παραμόρφωση. «Όπως ο Αδάμ», γράφει ο Στάινερ (σελ. 151), «ο Τολστόι ονόμαζε τα πράγματα που είχε ενώπιόν του· και εκείνα ζουν ακόμη για μας, επειδή η δική του φαντασία δεν μπορούσε να τα συλλάβει ως άψυχα αντικείμενα». Στα έργα του, ονομάτιζε ως και τους πλέον ήσσονες χαρακτήρες και έλεγε κατιτίς γι’ αυτούς, δίνοντάς τους πλήρη ανθρώπινη υπόσταση. Ο Στάινερ αντιπαραβάλλει αυτόν το σεβασμό του Τολστόι προς την ακεραιότητα του ανθρώπινου προσώπου, στοιχείο συστατικό της μεγαλοσύνης του, με μια σκηνή στην Αλμπερτίν αγνοούμενη του Προυστ, όπου ο αφηγητής βάζει σ’ έναν οίκο ανοχής δυο μικρές πλύστρες να κάνουν έρωτα, μεταμορφώνοντάς τες σ’ αντικείμενα. Ένας ήρωας του Τολστόι δε θα βυθιζόταν ποτέ στα τρομερά σκότη όπου γκρεμίζεται ο αφηγητής στις Σημειώσεις από το υπόγειο – μα η παντογνωσία της επικής τολστοϊκής σύλληψης έχει το τίμημά της.

Ο George Steiner

«Υπάρχουν στοιχεία και βάθη τα οποία δεν μπορούν να αγγίξουν αυτά τα υπέροχα ολοκληρωμένα δημιουργήματα», γράφει ο Στάινερ για τα Πόλεμος και Ειρήνη, και Άννα Καρένινα (σελ. 378). «Κατά κύριο λόγο πρόκειται για τα στοιχεία του δράματος. Το δραματικό στοιχείο γεννιέται στο αφανές περιθώριο που χωρίζει τον συγγραφέα από τους χαρακτήρες του, δημιουργείται από τη δυνατότητά τους να πράξουν το απρόσμενο… Η υπέρτατη ένταση του παραλόγου και ο αυθορμητισμός του χάους τού διαφεύγουν». Ο Τολστόι, αντιπλατωνικός στην τέχνη του, εξύμνησε την απόλυτη «πραγματικότητα» του κόσμου, αξίωσε την επίγεια πραγμάτωση της Βασιλείας του Θεού και υπήρξε «υπηρέτης της ανθρωπότητας». Χαρακτηριστικά, μετά την απόφαση αφορισμού που εξέδωσε εναντίον του η Ιερά Σύνοδος, δήλωσε δημόσια: «Πιστεύω πως το θέλημα του Θεού εκφράζεται καθαρά και 14

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

κατανοητά στη διδασκαλία του ανθρώπου Ιησού· το να τον θεωρεί κανείς Θεό και να προσεύχεται σε αυτόν το θεωρώ τη μέγιστη βλασφημία». Ενώ ο Ντοστογιέφσκι, δύσπιστος απέναντι σε τούτη την ανθρωπιστική διδασκαλία, προτιμούσε να βρίσκεται μαζί με τους πονεμένους, τους τρελούς και κάποτε εγκληματικά διεστραμμένους «δούλους του Θεού». Γράφει γι’ αυτόν ο Στάινερ (σελ. 392): «Για ελάχιστους ανθρώπους μπορούμε να πούμε με μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι ήταν θεόληπτοι, ότι η παρουσία του Θεού διαπερνούσε την προσωπικότητά τους με μεγαλύτερη ένταση και ορμή». Οι δυο τους δε συναντήθηκαν ποτέ. Ο Τολστόι εκτιμούσε τις Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων, τους Ταπεινωμένους και καταφρονεμένους, ενώ «όλοι αυτοί οι Ηλίθιοι και οι Έφηβοι και οι Ρασκόλνικοφ, και τα λοιπά, δεν ήταν έτσι, τα πράγματα ήταν πιο απλά, πιο κατανοητά». Κι από τη μεριά του ο Ντοστογιέφσκι αποκαλούσε τα μυθιστορήματα του Τολστόι «λογοτεχνία του γαιοκτήμονα». Στο τέλος του βιβλίου του ο Στάινερ, με παραδεδεγμένη από τον ίδιον αυθαιρεσία, αναγιγνώσκει τον «Μύθο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή» στους Αδελφούς Καραμάζοφ ως μια αλληγορία της αναμέτρησης μεταξύ του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, όπου ο δεύτερος, σαν τον Ιεροεξεταστή, αγαπούσε τους ανθρώπους εκ των άνω, πατερναλιστικά, δίχως κανένα στοιχείο του χαρακτήρα του να πλησιάζει εκείνη τη σχεδόν αμετάφραστη ντοστογιεφσκική έννοια της ταπείνωσης.

Το Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι (μεταφρασμένο σε καθαρά και άρτια ελληνικά από τον Κώστα Σπαθαράκη) αρχίζει με μια φράση που θα ’πρεπε όποιος μιλά για τη λογοτεχνία να την έχει ως φάρο και πυξίδα: «Η λογοτεχνική κριτική πρέπει να γεννιέται από ένα χρέος αγάπης» και, πράγματι, πουθενά στο βιβλίο του Στάινερ –ο αναγνώστης το νιώθει– δεν προδίδεται τούτη η αγάπη. Πηγή: http://www.bookpress.gr/

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Βιβλιοπαρουσίαση ανταγωνίστριες;

και

βιβλιοκριτική:

αδελφές

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Κανονικά, πρόκειται για δύο διακριτές μορφές κειμένων που αναμετρώνται με το βιβλίο και το προβάλλουν στο κοινό. Κανονικά, η βιβλιοκριτική και η βιβλιοπαρουσίαση υπηρετούνται από διαφορετικούς ανθρώπους, ανθρώπους με διαφορετικούς ρόλους, που αναλαμβάνουν διαφορετική δουλειά στο πλαίσιο του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου. Κανονικά, η διαχωριστική γραμμή που τις χωρίζει δεν είναι αξιολογικής κλίμακας, αλλά ειδολογικής. Η βιβλιοπαρουσίαση έχει δημοσιογραφικό ρόλο. Παρόλο που θεραπεύεται και από πολλούς ερασιτέχνες (αναγνώστες, ιστολόγους) και συγγραφείς, στην «επίσημη» μορφή της υπηρετείται από εντεταλμένους δημοσιογράφους που έχουν επιφορτιστεί με το ρεπορτάζ βιβλίου και επαγγελματικά, θεσμικά, τακτικά ασχολούνται με την επικαιρότητα που χτίζεται γύρω από αυτό. Ο βασικός τους ρόλος είναι να παρουσιάσουν στο αναγνωστικό κοινό τα περί το βιβλίο και να μιλήσουν ενημερωτικά για την ίδια τη λογοτεχνία, παρουσιάζοντας τα πεζά ή ποιητικά έργα που κυκλοφορούν, ή την επιστήμη και τον πολιτισμό. Γύρω από τα εκδεδομένα κείμενα, οι βιβλιοπαρουσιαστές (εν είδει πολιτιστικών ρεπόρτερ) αναλαμβάνουν να προβάλλουν ειδήσεις σχετικές με αυτά (εκδόσεις, βιβλιοθήκες, κρατική πολιτική, διεθνή νέα, λίστες ευπώλητων, βραβεία, ομιλίες κ.λπ.) αλλά και να προσεγγίσουν συγγραφείς, ώστε να

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

κοινοποιήσουν (με συνεντεύξεις λ.χ.) τις σκέψεις τους, τη ζωή τους και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν οι ίδιοι οι δημιουργοί τον εαυτό τους και την τέχνη τους. Από την άλλη, η βιβλιοκριτική έχει αξιολογικό ρόλο. Υπηρετείται από ανθρώπους που εστιάζουν στο βιβλίο, τόσο στο γενικότερο φαινόμενο όσο και στα συγκεκριμένα δείγματα της τρέχουσας συνήθως βιβλιοπαραγωγής. Στόχος τους δεν είναι τόσο η έμμεση διαφήμιση των νέων εκδόσεων, όσο η ιεράρχηση των βιβλίων με βάσει τα κριτήρια του καθενός και η προβολή του τρόπου με τον οποίο η λογοτεχνία διασταυρώνεται με τους άλλους δημόσιους λόγους, όπως της πολιτικής, της επιστήμης, της θρησκείας κ.λπ. Είναι κατά κόρον «επαγγελματίες», έμμισθοι ή άμισθοι, που έχουν τακτική παρουσία στα έντυπα ή ηλεκτρονικά μέσα και σε απόσταση από τα εκάστοτε πρόσωπα αντιμετωπίζουν το βιβλίο ως το στόχο της κριτικής τους, ασχέτως αν το βλέπουν και ως μέσο για να μιλήσουν για ευρύτερα θέματα που απασχολούν τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, την τέχνη και γενικότερα την κοινωνία.

Επιμέρους διαφοροποιήσεις Όλα τα παραπάνω αποτελούν τις εξωτερικές διαφορές των δύο αδελφών, της κριτικής και της παρουσίασης. Υπάρχουν ως διαφορετικοί ρόλοι σε ένα βιβλιοφιλικό ένθετο εφημερίδας, αλλά συναντώνται και σε άλλα έντυπα που ασχολούνται με την προβολή του βιβλίου. Υπάρχουν όμως και εσωτερικές διαφορές, που εντοπίζονται στα ίδια τα βιβλιολογικά κείμενα. Κι εκεί πρέπει να εστιάσουμε. Αλλά πρώτα θέλω να διευκρινίσω ότι ναι μεν τα στοιχεία βιβλιοκρισίας είναι διαφορετικά έως και αντίθετα απ' αυτά της βιβλιοπαρουσίασης, αλλά η καθεμία από αυτές χρησιμοποιεί και δανείζεται στοιχεία της άλλης. Νομίζω ότι η πρώτη βασική διαφορά, που αποτελεί τον άξονα των επιμέρους διαφορών, είναι η συγγραφοκεντρική στάση της παρουσίασης σε αντίθεση με την κειμενοκεντρική στάση της κριτικής. Η πρώτη παρουσιάζει το βιβλίο προς το κοινό και βρίσκει αρωγό τη γενικότερη παρουσία του συγγραφέα στα γράμματα. Γι' αυτό συχνά δεν μένει στο έργο του, αλλά προχωρά σε στιγμιότυπα από τη ζωή του, επιχειρεί μια συνοπτική βιογραφία του, για να κατατοπίσει τον αναγνώστη, και ενίοτε συνδέει τη συγγραφή του έργου με τη συγκεκριμένη φάση της ζωής του δημιουργού, το πώς δηλαδή κυοφόρησε και γέννησε το πνευματικό παιδί του. Αν ο συγγραφέας δεν είναι γνωστός ή πολυγράφος, παρουσιάζεται εξ αρχής με συγκεκριμένα στοιχεία της βιογραφίας του, εν είδει σύστασης και γνωριμίας με το κοινό. Τη βιβλιοκριτική ενδιαφέρει περισσότερο το ίδιο το λογοτέχνημα, αφού η περιγραφή / κριτική του βαραίνει πιο πολύ στη συνείδηση του κριτικού. Το κείμενο είναι το κέντρο και ο συγγραφέας, σαν ένα είδος περικειμένου, προβάλλεται μόνο σε στενή σχέση με το έργο. Από την άλλη, η προηγούμενη παραγωγή του δεν εκτίθεται εν είδει γραμματολογικής και εργοβιογραφικής κατατόπισης, αλλά ως σημείο αναφοράς για τη θέση τού προκείμενου βιβλίου στη χρονική, ποιοτική, μορφική κλίμακα του πεζογράφου ή ποιητή. Με άλλα λόγια, τα άλλα έργα δεν συμπαρατίθενται, με σκοπό την ολόπλευρη παρουσίαση της εργογραφίας του δημιουργού, αλλά ως συγκριτικά ανύσματα για να αξιολογηθεί το παρόν λογοτέχνημα. 17

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Παράλληλα, ο στόχος της καθεμιάς, όπως φαίνεται από τα ίδια τα δείγματά τους, είναι διαφορετικός. Η βιβλιοπαρουσίαση στοχεύει στο να περιγράψει το έργο, πριν το διαβάσει ο αναγνώστης, ώστε ο τελευταίος να ενημερωθεί για τις νέες εκδόσεις, να δει πόσο τον ενδιαφέρουν, να πάρει μια πρώτη ιδέα για το ποιόν του εκάστοτε βιβλίου. Γι' αυτό ο δημοσιογράφος αφιερώνει μεγάλο μέρος του κειμένου του στην υπόθεση, προσπαθώντας να δώσει, όσο γίνεται, μια ολοκληρωμένη εικόνα του –και μάλιστα με αφηγηματικές/διαφημιστικές τεχνικές, ώστε να δελεάσει τον ενδιαφερόμενο να διαβάσει τόσο την ίδια την παρουσίαση μέχρι τέλους όσο και το εν λόγω βιβλίο. Η βιβλιοκρισία από την άλλη στοχεύει στην αξιολόγηση του έργου και γι' αυτό μπορεί να διαβαστεί και μετά την ανάγνωσή του. Η κριτική αφορά περισσότερο το μέλλον παρά το παρόν, αναφέρεται στη διαχρονία παρά στην αναγνωστική συγχρονία που θέλει να πρωτοδεί το βιβλίο και γι' αυτό καθήκον της είναι να τοποθετήσει το κείμενο στο ενδολογοτεχνικό του καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων (σαν πάνω σε μιλιμετρέ χαρτί), αλλά και να προσδιορίσει τη θέση του μέσα σε ένα πυκνό δίκτυο κοινωνικών λόγων, που εκπέμπουν παράλληλα, σύμφωνα ή αντίθετα, μηνύματα και στάσεις. Ακόμη περισσότερο, η βιβλιοπαρουσίαση αναλαμβάνει υπό τα φτερά της πολλά έργα, που εκδόθηκαν πρόσφατα, και προσπαθεί να τα παρουσιάσει, να τα προτείνει, να τα ομαδοποιήσει, να τα συστήσει στους αναγνώστες, να τα βγάλει από τον πρώτο αδιαμόρφωτο σωρό. Κι είναι το έργο της πολύ σημαντικό, επειδή οι δημοσιογράφοι αναλαμβάνουν να ξεχωρίσουν ποια βιβλία για τον έναν ή τον άλλο λόγο αξίζει να προσεχτούν: με κριτήριο τον συγγραφέα και την ώς τώρα παραγωγή του, τα δελτία τύπου και το θέμα του βιβλίου, τις προσωπικές πληροφορίες που συλλέγουν, την πρώτη επαφή με τα νεοεκδεδομένα έργα κ.λπ. επιχειρούν το πρώτο ξεσκαρτάρισμα.

Παράθεση vs. Συλλογισμός Θεωρώ ωστόσο πως, πέρα απ' όσα είπα, υπάρχει και μια άλλη, πολύ βασική αν και άδηλη διαφορά, που εδράζεται στον τρόπο γραφής της βιβλιοπαρουσίασης σε σχέση με τη βιβλιοκριτική. Η πρώτη χρησιμοποιεί την παράθεση, αφού απλώνει το υλικό της αφήνοντάς το στα μάτια του αναγνώστη και επιτρέποντάς του να διαλέξει αυτός τι θα του άρεσε. Μιλάει λίγο για τον συγγραφέα και λίγο για το έργο, λίγο για την ιστορία της συγγραφής του και λίγο για την υπόθεση, λίγο για το ιστορικό και κοινωνικό περικείμενο, λίγο για τις αφηγηματικές του αρετές και λίγο για τη φήμη του... Όλα παρουσιάζονται παράγραφο την παράγραφο σε ένα είδος συμπαράθεσης. Η κριτική αντιθέτως εντάσσει όλα αυτά, ή έστω όσα της χρειάζονται, σε μια συλλογιστική πορεία, με σκοπό να αποδείξει τη βασική της θέση. Όλα τα στοιχεία μπαίνουν σε μια ακολουθία σκέψεων, ώστε να φανεί η θετική ή η αρνητική αποτίμηση του κριτικού. Κι ακόμα περισσότερο, η κλιμάκωση των δεδομένων οδηγεί στην απόδειξη της κριτικής στάσης και της ερμηνείας, που μπορεί να σταθεί έξω από θετικά ή αρνητικά πρόσημα. Ο βιβλιοκριτικός δεν 18

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

αφήνει τον αναγνώστη να εκτιμήσει μόνος του τα συστατικά του έργου ούτε του τα προβάλλει με μια αξιωματική ανωτερότητα ως διαφημιστικά προϊόντα, αλλά του τα παρουσιάζει με σκοπό την πειθώ, όχι τόσο επί της αξίας όσο επί της ερμηνείας που έχει να προτείνει. Όλα όσα προτείνω εδώ με όρους άσπρο - μαύρο δεν εμφανίζονται μονόπαντα, τα μεν στις βιβλιοπαρουσιάσεις και τα δε στις βιβλιοκρισίες. Αντίθετα, στα περισσότερα τέτοια κείμενα στοιχεία τής μεν συνδυάζονται με στοιχεία τής δε· έτσι σε μια δημοσιογραφική παρουσίαση μπορεί κανείς να δει ερμηνεία ή αξιολόγηση, ενώ σε μια κριτική ενδέχεται να διαβάσει σε έκταση την υπόθεση και βιογραφικά στοιχεία. Η ποιότητα καθεμιάς απορρέει από τη συνείδηση του σκοπού της αλλά και την αναλογία των συστατικών της ώστε να υπηρετήσει καλύτερα αυτόν τον σκοπό. Πηγή: http://www.bookpress.gr/

Αχιλλέας Κυριακίδης: «Αν η λογοτεχνία δεν είναι παιχνίδι, την έχουμε όλοι πολύ άσχημα» Συνέντευξη στη Γεωργία Καρβουνάκη

Αχιλλέας Κυριακίδης. Άγνωστος και γνωστός συγχρόνως. Ζει στο παρασκήνιο, πίσω από τις μεγάλες σκιές των συγγραφέων που μεταφράζει με επιτυχία. Παράλληλα, τολμά να βγει και στο προσκήνιο με την προσωπική του δουλειά και δικαιώνεται. Σκοράρει από τη μικρή περιοχή σε όποιο γήπεδο και αν αγωνιστεί, για να χρησιμοποιήσω την ποδοσφαιρική ορολογία στον βαθμό που την κατέχω, προς τιμήν της ιδιότητάς του, αυτής του φανατικού φιλάθλου-οπαδού του Ολυμπιακού. 19

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Συγγραφέας και δοκιμιογράφος, με 14 προσωπικούς τίτλους και πολύ περισσότερες συμμετοχές σε συλλογικά έργα. Χτυπά και φεύγει με τις λέξεις του, που διαδέχονται ακαριαία η μια την άλλη και τινάζουν την ιστορία παρακάτω. Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τη συλλογή διηγημάτων Τεχνητές αναπνοές. Το διήγημα, άλλωστε, είναι το είδος που τον εκφράζει περισσότερο. Μεταφραστής σημαντικών λογοτεχνών από τα αγγλικά και τα γαλλικά και, κυρίως, των ισπανόφωνων, με ιδιαίτερη σχέση με τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες -για τη μετάφραση των έργων του οποίου τιμήθηκε το 2007 με το κρατικό βραβείο μετάφρασης.

Αγαπημένοι δημιουργοί όπως ο Μπορίς Βιαν, ο Ρεϋμόν Κενώ, ο Ζωρζ Περέκ, ο Λούις Σεπούλβεδα, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο Φίλιπ Ροθ, ο Ρολάν Τοπόρ, βρήκαν τον «δημιουργικό τους αναγνώστη» στο πρόσωπο του Αχιλλέα Κυριακίδη. Για τις μεταφράσεις του έχει τιμηθεί με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη Μετάφρασης, στο πλαίσιο των Καβαφείων 2007, ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γαλλόφωνης Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ, για τη μετάφραση του μυθιστορήματος Στο καφέ της χαμένης νιότης, του Πατρίκ Μοντιανό. Πιο πρόσφατο, 2016, είναι το Βραβείο Μετάφρασης Ισπανόφωνης Λογοτεχνίας, για τη μετάφραση του βιβλίου Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν, του Κολομβιανού Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Ίκαρος 2014). Την επιτυχία του στον τομέα αυτό οφείλει, κατά τον ίδιο, όχι τόσο στην καλή γνώση των ξένων γλωσσών όσο στο ότι κατέχει άριστα την ελληνική και είναι φανατικός οπαδός της (ξανά).

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Γράφει σενάρια και σκηνοθετεί ταινίες μικρού μήκους, είναι έγκυρος κριτικός λογοτεχνίας και κινηματογράφου, ακόμη και ηθοποιός. Όπως φαίνεται, τον χαρακτηρίζει το «πολυ», ως συνθετικό διαφόρων λέξεων, όπως πολυβραβευμένος, πολυγραφότατος, πολυδιάστατος, πολυπράγμων. Όμως, υπηρετεί το «λίγο», με την έννοια της ποσότητας και όχι της ποιότητας, τόσο στον λόγο όσο και στην εικόνα. Λίγο σε έκταση και όχι σε ουσία, καθαρό, απαλλαγμένο από τα περιττά στοιχεία που εξυπηρετούν μόνο την εκζήτηση και τον εντυπωσιασμό, αλλά και με όλες τις προϋποθέσεις να δημιουργήσει ολοκληρωμένη εικόνα και νόημα ή να κεντρίσει τη φαντασία και το ενδιαφέρον, ώστε να μπει ο αναγνώστης ή (και) ο θεατής, ως συμμέτοχος και τελικός απoδέκτης, στη θέση του ίδιου του δημιουργού. Από την επαφή μαζί του η αίσθηση που απομένει είναι ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο ευφυή, γοητευτικό, σεμνό, δημιουργικό, που δεν έχει να αποδείξει τίποτα σε κανέναν και ό,τι έχει να πει το λέει, κυρίως, μέσα από τη δουλειά του. Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για την καλή συνεργασία. Διάβασα κάποτε το βιβλίο του Κενώ Ασκήσεις ύφους, σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη. Με πόσους τρόπους μπορεί να ειπωθεί το ίδιο πράγμα, τελικά, κύριε Κυριακίδη; Ο αριθμός αυτών των τρόπων δεν είναι πεπερασμένος. Ή, αν θέλετε, είναι εξίσου πεπερασμένος με τον αριθμό των τρόπων να συνδυάσεις τις επτά νότες, με τις διέσεις και τις υφέσεις τους, για να παραγάγεις (διαφορετική κάθε φορά) μουσική. Από την άλλη, αυτό που εσείς χαρακτηρίζετε «ίδιο πράγμα», είναι μια έννοια που έχει δεχτεί (και εξακολουθεί να δέχεται) επιθέσεις, αφού ό,τι έχει ειπωθεί, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο έχει ειπωθεί, διαβάζεται διαφορετικά από κάθε αναγνώστη. Ο τρόπος του μεταφραστή είναι ένας ακόμα; Φυσικά, αφού (συνέχεια εκ του προηγουμένου) ο μεταφραστής δεν είναι παρά (ο ορισμός δικός μου) ένας «δημιουργικός αναγνώστης». Το «αξιολογικό “υποδεκάμετρο”» των επαϊόντων, τύπου Ώντεν αλλά και πιο σύγχρονων, πόσο έχει καταδικάσει κάποιους λογοτέχνες ενώ, αντίθετα, έχει αναδείξει κάποιους άλλους που είναι «σκατά»; Έχουν καταγραφεί «σημεία και τέρατα» σε διάφορες αξιολογήσεις, αλλά αυτό έχει συμβεί σε όλες τις τέχνες. Όσο για την αμφίβολη δημοκρατικότητα αυτών των διαφόρων «Κανόνων» που, όπως λέτε, καταξιώνουν ή καταβαραθρώνουν, έχω να πω ότι προτιμώ χίλιες φορές την «ενός ανδρός αρχή», που φέρει και την ευθύνη της ενυπόγραφης ετυμηγορίας, παρά κάτι λίστεςεξαμβλώματα λαϊκών σφυγμομετρήσεων. Ποιος είναι, τελικά, εκείνος που πρέπει να αξιολογεί, να αναδεικνύει ή να καταδικάζει στην αιώνια λήθη κάποιους; 21

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Ο χρόνος. Η αντοχή του έργου στο χρόνο. Το κριτήριο του κοινού πόσο έχει να κάνει με το υποδεκάμετρο αυτό; Η απάντησή μου στην προ-προηγούμενη ερώτηση δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει τις υποψίες σας για το ποια μπορεί να είναι η απάντησή μου σ’ αυτήν εδώ: Δεν εμπιστεύομαι καθόλου το κριτήριο ενός κοινού που ενθρονίζει συγγραφείς(;) όπως τον Πάουλο Κοέλιο, ενώ άλλους, όπως τον Χουάν Ρούλφο, π.χ., δεν τους δέχεται ούτε για μια στιγμιαία ακρόαση. Οι κριτικοί λογοτεχνίας βοηθούν τον μέσο αναγνώστη στην επιλογή βιβλίων; Φοβάμαι ότι αυτός ο αναγνώστης που έχετε στο νου σας και τον χαρακτηρίζετε «μέσο», δεν διαβάζει… κριτικές λογοτεχνίας! Φοβάμαι, δηλαδή, ότι (στην Ελλάδα, τουλάχιστον) αυτό το κύκλωμα «συγγραφέας-κριτικός-αναγνώστης» είναι κλειστό σαν αβγό, αλλά το αβγό είναι ξύλινο.

Από αρχαιοτάτων χρόνων είναι συγκεκριμένα τα πανανθρώπινης αξίας θέματα τα οποία η λογοτεχνία πραγματεύεται. Έχει εμπλουτιστεί η λίστα αυτή στη σύγχρονη εποχή; Τίποτα δεν έχει αλλάξει – ούτε θ’ αλλάξει ποτέ. Κατά τον Μπόρχες, τέσσερις είναι οι ιστορίες: η πρώτη μιλά για την πολιορκία μιας οχυρωμένης πολιτείας, η δεύτερη για μια επιστροφή, η τρίτη για μιαν αναζήτηση και η τελευταία για τη θυσία ενός θεού. «Τέσσερις είναι οι ιστορίες» καταλήγει ο Μπόρχες. «Στο χρόνο που μας μένει, θα συνεχίσουμε να τις αφηγούμαστε, μεταμορφωμένες.»

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

H λογοτεχνική συγγραφή διδάσκεται; Ασφαλώς – όπως όλα τα πράγματα. Βέβαια, ο βαθμός της αποφοίτησης εξαρτάται κατά μέγιστο ποσοστό από το αν ο διδασκόμενος διαθέτει αφομοιωτικότητα, έχει διαγωγή κοσμία και δεν κάνει απουσίες απ’ τα μαθήματα – μ’ άλλα λόγια, διαβάζει όσο πιο πολλά λογοτεχνήματα μπορεί απ’ αυτά που πρέπει να διαβάσει. Εκπαιδευμένος συγγραφέας ή εκπαιδευμένος αναγνώστης; Δεν είναι αντίθετα. Απλώς, το δεύτερο, όπως γράφω και πιο πάνω, είναι προϋπόθεση του πρώτου. Συχνά στην ερώτηση «γιατί γράφετε;» οι συγγραφείς δίνουν την απάντηση «είναι εσωτερική ανάγκη». Εσείς τι θα απαντούσατε; Κακά τα ψέματα. Γράφουμε για να μην τρελαθούμε. Τα λογοτεχνικά ρεύματα γεννήθηκαν μέσα από την επίδραση που άσκησαν τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της κάθε εποχής. Αν η εποχή μας γεννούσε ένα ρεύμα ποια χαρακτηριστικά θα είχε; Αν της ταίριαζε ένα από τα ήδη υπάρχοντα ρεύματα ποιο θα ήταν; Μαγικοκοινωνικοπολιτικομελοδραματικός ρεαλισμός. Έχετε δηλώσει ότι ασπάζεστε πλήρως την άποψη του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον την οποία παραθέτει τόσο συχνά ο αγαπημένος σας Μπόρχες: «Η λογοτεχνία είναι ένα παιχνίδι, αρκεί να το παίζουμε με τη σοβαρότητα που παίζουν τα παιδιά τα παιχνίδια τους». Κάτι τέτοιο αφήνει τα περιθώρια σε όλους να είναι δυνάμει συγγραφείς με την έννοια που και ο Γιόζεφ Μπόις πίστευε πως είμαστε όλοι καλλιτέχνες; Κατ’ αρχάς, είμαστε όλοι δυνάμει συγγραφείς, όπως είμαστε και δυνάμει ποδοσφαιριστές ή πυροσβέστες. Όσο για το ερώτημά σας, επιτρέψτε μου ν’ απαντήσω μ’ έναν παλαιότερο αφορισμό μου: «Αν η λογοτεχνία δεν είναι παιχνίδι, την έχουμε όλοι πολύ άσχημα». Πώς πιστεύετε ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα μπορούσε να οργανωθεί ο Έλληνας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυσχέρειες της καθημερινότητάς του; Η καθημερινότητα κάθε ανθρώπου είναι διαφορετική. Διαφορετικός, επομένως, είναι και ο τρόπος του να την οργανώσει ώστε να μπορέσει να αντεπεξέλθει στην κρίση. Άρα, δεν υπάρχει –και δεν μπορεί να υπάρχει– συνταγή, αφού καθένας χρησιμοποιεί διαφορετικά υλικά. Νομίζετε πως η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια μπορεί να αποτυπωθεί λογοτεχνικά τώρα ή αφού πρώτα καταλαγιάσει η ένταση; Υπάρχει περίπτωση, ας πούμε, να βρεθεί αργότερα ένας Μπαλζάκ που να εκφράσει τις συνέπειες των γεγονότων τόσο στην κοινωνία όσο και στις ανθρώπινες σχέσεις;

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Αν μιλάμε για τη βαθύτερη απ’ όλες τις κρίσεις που έχουν ενσκήψει σαν τις ακρίδες του Φαραώ, την κρίση αξιών, έχει ήδη αρχίσει ν’ αποτυπώνεται σε –εξαιρετικά– κείμενα νέων κυρίως πεζογράφων, αλλά και στη σιωπή κάμποσων άλλων… Σε μια περίοδο που το βιβλίο βρίσκεται σχεδόν υπό διωγμό από την επίσημη πολιτεία και οι Έλληνες διαβάζουν όλο και λιγότερο μήπως έχει δίκιο, τελικά, ο Πατρίκιος λέγοντας πως «κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα» ή μήπως η δύναμη της λογοτεχνίας βρίσκεται στο ότι κανένα καθεστώς δεν μπορεί να ανατρέψει ένα στίχο; Δε βλέπω τίποτα το… διαζευκτικό ανάμεσα στο στίχο του Πατρίκιου και στην ευφυή αντιστροφή του στην ερώτησή σας. Ισχύουν και τα δύο. Γιατί, αλήθεια, γράφονται ποιήματα; Ο πεζός λόγος και η εικόνα, είδη τα οποία υπηρετείτε με επιτυχία, εμπεριέχουν την ποίηση, σε άλλη μορφή. Σας δημιουργήθηκε ποτέ η ανάγκη να εκφραστείτε αμιγώς ποιητικά; Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με άλλον έναν από τους αφορισμούς μου που συγκεντρώθηκαν και απάρτισαν ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας (εκδ. Κίχλη, 2015): «Μόνον οι ποιητές ξέρουν γιατί γράφονται ποιήματα. Δεν είμαι ποιητής». Χαριτολογώ, βεβαίως, αν και είμαι ένας συγγραφέας που, αν τον ρωτήσετε «Τι είναι ποίηση;», θα σας δώσει την ίδια απάντηση την οποία έδωσε ο Ιερός Αυγουστίνος όταν τον ρώτησαν για το χρόνο: «Πριν με ρωτήσετε, ήξερα· τώρα που με ρωτάτε, δεν ξέρω». Μια άλλη εκμυστήρευση, πολύ πιο αποκαλυπτική και δραματική, είναι ότι εγώ έχω γράψει όλα τα ποιήματα που αγαπώ. Εγώ το Burnt Norton και τα Τρία κρυφά ποιήματα, εγώ το Μονόγραμμα και το Γκρίζο φως, εγώ το στίχο «And miles to go before I sleep» – και μάλιστα, δύο φορές. Βέβαια, εγώ επίσης είμαι αυτός που ζωγράφισε και τις Meninas, συνέθεσε τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ, γύρισε τη Θυσία και έγραψε τα διηγήματα του Άλεφ. Μικρή φόρμα στο κείμενο, μικρή φόρμα και στο φιλμ, πάντα, όμως, με πλούσιο σε εικόνα και νόημα αποτέλεσμα. Πιστεύετε ότι συνήθως φλυαρούμε μάταια; Η φλυαρία (εξ ορισμού μάταιη) δεν έχει να κάνει μόνο με τον συνολικό όγκο του έργου. Φλύαρο μπορεί να είναι και ένα μικρό ποίημα – είτε γιατί περιττεύει ένας στίχος, είτε γιατί ένας στίχος έχει μία λέξη παραπάνω που καταστρέφει την ισορροπία του ή/και ακυρώνει την εγγενή αφαιρετικότητα της ποίησης. Το ίδιο ισχύει και ως προς τη ζωγραφική με τις μινιατούρες ή ως προς τον κινηματογράφο με τις ταινίες μικρού μήκους. Έχω μετανιώσει πικρά για μια φράση που εκφέρει η ηρωίδα σε μια ταινία μου μικρού μήκους, ενώ το ίδιο πράγμα (και καλύτερα) το εξέφραζε η ατμόσφαιρα του πλάνου πριν τη διαλύσει ο λόγος. Διάβασα κάπου ότι η μουσική είναι το μεγάλο σας απωθημένο και ότι θα χαρίζατε όλα όσα έχετε κάνει για να παίξετε ή να συνθέσετε ένα έργο στο πιάνο. Είναι αιτία οι καταβολές σας, ως γιος βαρύτονου ή πρόκειται για την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου να παράγει και να "καταναλώνει" σύνολα οργανωμένων ήχων;

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Αγαπώ τη μουσική. Κάθε μουσική. Αγαπώ το μπαρόκ, τον Μότσαρτ, την ατονική μουσική, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Ζακ Μπρελ, τους Μπιτλς. Πιστεύω στη μουσική, λατρεύω τη μουσική (και τα δύο ρήματα με τη θρησκευτική έννοια). Η μουσική είναι η υπέρτατη τέχνη, η τέχνη που δεν μπορείς να την αφηγηθείς ή να την περιγράψεις, η τέχνη στην οποία, κατά τον Πέιτερ, τείνουν όλες οι άλλες. Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, αν όλοι οι δημιουργικοί άνθρωποι από καταβολής κόσμου ήξεραν να γράφουν μουσική, δε θα υπήρχε λογοτεχνία, δε θα υπήρχε η ανάγκη της λογοτεχνίας. Σε κάποιους κύκλους είστε πιο γνωστός ως Ο μεταφραστής του Μπόρχες, σε άλλους ως μικρομηκάς κι αλλού σαν συγγραφέας. Εσείς ποιο στοιχείο του πολυδιάστατου έργου σας θα επιθυμούσατε να προβάλλεται περισσότερο; Έχω εκδώσει 14 βιβλία με πεζά και δοκίμια, έχω μεταφράσει γύρω στα 110 έργα ξένων συγγραφέων και έχω γυρίσει 11 ταινίες μικρού μήκους και 2 τηλεταινίες, αλλά η μόνη υστεροφημία στην οποία προσβλέπω είναι αυτή που έχει να κάνει με τις ιδιότητές μου του συζύγου, του πατέρα τριών θαυμάσιων κοριτσιών και, τώρα, του παππού άλλων τριών θαυμάσιων κοριτσιών. Σε ποια ερώτηση θα θέλατε να απαντήσετε αλλά δεν την έκανα; Θ’ απαντούσα ευχαρίστως σ’ αυτήν, αλλά τελικά την κάνατε. Πηγή: http://www.pancreta.gr/

Ξέρω ποια είναι τα κρατικά βραβεία- είμαι ένας από τους πολλούς που το κρατάνε μυστικό. Του Γιάννη Μπασκόζου

Μιλάω με έναν φίλο στη Θεσσαλονίκη και μου λέει «έμαθες τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία;». «Όχι», απαντώ, «δεν υπάρχει ανακοίνωση». «Μα, τα ξέρουν όλοι» – και μου τα λέει. Πάω σε μια εκδήλωση βιβλίου με πλησιάζει φίλος και μου λέει «Έμαθες φαντάζομαι ότι ο φίλος σου 25

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

τάδε πήρε το κρατικό.» Διαπιστώνω μιλώντας και με άλλους ότι όλοι τα γνωρίζουν. Παίρνω τηλέφωνο έναν βραβευμένο. «Μα με πήραν για τα συχαρίκια μόλις έληξε η συνεδρίαση» , μου λέει. Μέχρι να κάτσω να γράψω αυτό το άρθρο άλλοι δυο – τρεις μου επιβεβαιώνουν ότι πάντες οι σχετικοί με το σινάφι του βιβλίου γνωρίζουν αυτό που δεν ανακοινώνει το υπουργείο Πολιτισμού. «Γιατί αργεί», ρωτώ. «Έ. Μέχρι να καθαρογραφεί η απόφαση», είναι η απάντηση. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει ευθύνη γιατί αφήνει να φτάσει το 2017 για να ανακοινώσει τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία του έτους 2014! Βρίσκεται τρία χρόνια πίσω. Και τέλος πάντων αφού η επιτροπή καταλήγει στις αποφάσεις της γιατί το υπουργείο επιλέγει να οχυρωθεί πίσω από τη γραφειοκρατία και αφήνει να διαρρέουν οι αποφάσεις της επιτροπής ; Ο Νίκος Μπακουνάκης έγραφε σχετικά πρόσφατα στο Βήμα : «Τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία είναι από τους παλιότερους θεσμούς στον χώρο του πολιτισμού (περισσότερο από μισό αιώνα) αλλά πολύ σπάνια το κράτος τα περιέβαλε με το κύρος της τελετουργίας και της κανονικότητας. Σήμερα είναι η πιο μαύρη περίοδός τους. Σχεδόν απαξιωμένα από το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού». Γιατί τα βραβεία συμβολίζουν κάτι σημαντικό, την αριστεία στα γράμματα και γι αυτό έχουν ένα τελετουργικό που πρέπει να τηρείται για την προάσπιση του ίδιου του κύρους τους. Κάποιος να τους συνεφέρει! Να πάψουν να υπονομεύουν τον ίδιο τον θεσμό και να τον υποβιβάζουν σε μια γραφειοκρατική ρουτίνα. Γιατί οι βραβευμένοι δεν φταίνε σε τίποτα. Το βραβείο τούς αξίζει και θέλουν να το χαρούν, αλλά όχι κι έτσι.

Ποια είναι τα Βραβεία Τα λογοτεχνικά κρατικά βραβεία της χρονιάς 2014 εντούτοις είναι πολύ καλά βραβεία. Το Μεγάλο Βραβείο για το σύνολο του έργου του απονέμεται στον Ηλία Χ.Παπαδημητρακόπουλο. Ένα δίκαιο Βραβείο γι αυτόν τον εν μέρει Ηλείο εν μέρει Πάριο ταξιδευτή της μικρής φόρμας. (Τον Η.Χ.Παπαδημητρακόπουλο είχε τιμήσει για το έργο του και ο Αναγνώστης). Βραβείο μυθιστορήματος απονέμεται στην πολυβραβευμένη «Νίκη» (Πατάκης) του Χρίστου Χωμενίδη. (Βραβευμένος και από Αναγνώστη ). Βραβείο ποίησης στη Ζέφη Δαράκη για τη συλλογή «Η σπηλιά με τα βεγγαλικά (Νεφέλη). Βραβείο Διηγήματος στον Αντρέα Μήτσου για τη συλλογή «Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια» (Καστανιώτης). Βραβείο δοκιμίου η συντάκτης μας Κατερίνα Σχινά για το ιδιαίτερο «Καλή και ανάποδη»(Κίχλη). Βραβείο Χρονικού- μαρτυρία στο δοκίμιο (και όχι χρονικό που θέλει η επιτροπή κρίσης ) του Νίκου Μπακουνάκη «Δημοσιογράφος ή ρεπόρτερ» (Πόλις). Και πρωτοεμφανιζόμενοι ο διηγηματογράφος και συνεργάτης μας Χρήστος Κυθρεώτης για τη συλλογή «Μια χαρά» (Πατάκης) και η ποιήτρια Μαρία Φίλη για τη συλλογή «Το πιο παράξενο απόκτημα των εντόμων» (Μελάνι)(Βραβευμένη και από Αναγνώστη). Πηγή: http://www.oanagnostis.gr/

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Γιατί υπάρχει το δικαίωμα στην κραυγή Συντάκτης: Μικέλα Χαρτουλάρη

Ο κόσμος ήταν έξω από εκείνη. Ο ίδιος της ο εαυτός ήταν έξω από εκείνη. Μια 19χρονη με σώμα σαρακοφαγωμένο, με ώμους κυρτούς και μάτια γουρλωμένα και εξεταστικά, που σφούγγιζε τη μύτη της στο βαμβακερό κομπινεζόν της. Μια ύπαρξη απόκληρη στη μεγαλούπολη, εσωτερική μετανάστρια μεγαλωμένη στις βορειοανατολικές επαρχίες, όπου οι ανισότητες είναι ακραίες όπως κι η φτώχεια. Μια γυναίκα που μετά βίας ήταν γυναίκα. Τόσο μικρή, τόσο άσημη, σαν το χορτάρι. «Δεν τα 'φερνε βόλτα να τα φέρνει βόλτα. Συγκεχυμένα μόνο άρχιζε να γνωρίζει το είδος απουσίας του εαυτού που είχε μέσα της». Αυτό το πρόσωπο που «ήταν ανίκανο για τη ζωή», πρωταγωνιστεί στην Ωρα του αστεριού, το τελευταίο έργο της Κλαρίσε Λισπέκτορ. Της μυθικής συγγραφέως που, όπως ειπώθηκε, βούταγε στο ακατανόητο βάθος του κόσμου «σαν τον Κάφκα αν ήταν γυναίκα, σαν τον Ρεμπό αν ήταν μητέρα κι αν είχε ζήσει μέχρι τα πενήντα, σαν τον Χάιντεγκερ αν είχε καταφέρει να πάψει να είναι Γερμανός», σαν τον Ρίλκε αν ήταν Εβραία-Βραζιλιάνα που όπως εκείνη, είχε γεννηθεί στην Ουκρανία… Η Ώρα του αστεριού εκδόθηκε στη Βραζιλία το 1977, όταν το τιμόνι της εξουσίας κρατούσαν ακόμα οι στρατιωτικοί (1964-1985) και οι διανοούμενοι εμψύχωναν τις διαδηλώσεις. 27

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Σήμερα, 40 χρόνια αργότερα, σε μια εποχή επιθετικού νεοφιλελευθερισμού και έκτακτης ανάγκης, πρωτοκυκλοφορεί στα ελληνικά (Αντίποδες, μτφρ. Μάριος Χατζηπροκοπίου, επίμετρο Ελέν Σιξού), μεταδίδοντάς μας την αλήθεια της απόλυτης ετερότητας: του ξένου που δεν έχει τίποτα και στέκεται απέναντι σε εμάς που έχουμε γνωρίσει τη γεύση του αστακού (ειρωνική σημείωση της Λισπέκτορ) με μοναδικό του πλούτο το «αρκεί η ζωή». Είναι, μάλιστα, τέτοια η αθόρυβη δύναμη αυτού του κοριτσιού, ώστε δοκιμάζει τη συγγραφική συνείδηση της δημιουργού της, και της υπαγορεύει να μιλήσει «ταπεινά, χωρίς τυμπανοκρουσίες περί ταπεινότητας» και να αναζητήσει «τον ψίθυρο ανάμεσα στα γεγονότα». Έτσι, προκύπτει ένα διαμάντι λογοτεχνικό χωρίς λογοτεχνικότητα, που απευθύνεται στους αναγνώστες όσο και στους συγγραφείς, διαπερνώντας το σήμερα και υπερβαίνοντας την ιστορία την οποία αφηγείται. «Υπάρχουν οι έχοντες. Και οι μη έχοντες» γράφει η 57χρονη τότε Λισπέκτορ, κτίζοντας βήμα βήμα το αδρό πορτρέτο της πρωταγωνίστριάς της, αλλά ταυτόχρονα και το αρνητικό περίγραμμα της κοινωνίας γύρω της. «Είναι απλό: η κοπέλα δεν είχε. Δεν είχε τι; Αυτό ακριβώς: δεν είχε». Η Μακκαμπέα, έτσι την έλεγαν, «δεν έκανε ερωτήσεις. Μάντευε πως δεν υπάρχουν απαντήσεις. Είναι έτσι γιατί είναι έτσι. […] Ούτε συνειδητοποιούσε ότι ζούσε σε μια τεχνοκρατούμενη κοινωνία όπου η ίδια ήταν μια αναλώσιμη βίδα. […] Παρίστανε υπάκουα τον ρόλο τού να είναι». Κινιόταν «σε ένα είδος νεφελώδους παραζάλης ανάμεσα σε ουρανό και κόλαση.

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Ποτέ δεν είχε σκεφτεί πως “εγώ είμαι εγώ”. Νομίζω έκρινε πως δεν είχε το δικαίωμα, ήταν μια σύμπτωση», συνεχίζει η Λισπέκτορ. Και σημειώνει ότι πολλά από τα χαμένα και πεινασμένα κορίτσια πουλούσαν το κορμί τους, τη μοναδική ιδιοκτησία τους, με αντάλλαγμα ένα καλό δείπνο. Όμως η Μακκαμπέα «ήταν κρύος καφές», δεν την κοίταγε κανείς. «Ζούσε από τον εαυτό της σαν να έτρωγε τα ίδια της τα σπλάχνα». Μα δεν υπήρχε σε αυτήν, ανθρώπινη κακομοιριά. «Γιατί είχε μέσα της κάτι σαν δροσερό λουλούδι». Μια φορά τον μήνα πήγαινε σινεμά, άκουγε το «Ράδιο-ρολόι» στην κάμαρη όπου έμενε με άλλες τέσσερις κοπέλες, βυθιζόταν στις διαφημίσεις που έκοβε από παλιές εφημερίδες, ένιωθε λαγνεία. Και είχε κερδίσει «μια κάποια αξιοπρέπεια», αφού εργαζόταν ως δακτυλογράφος. Αλλά έκανε λάθη, και το αφεντικό της απειλούσε να την απολύσει. Όταν της το είπε, τα έχασε τόσο πολύ, ώστε του ζήτησε συγγνώμη, κλείστηκε στο μπάνιο, και νόμισε ότι ο καθρέφτης δεν αντανακλούσε την εικόνα της. «Σαν να εξαλείφθηκε η φυσική της παρουσία». Αυτό συμβολικά θα συμβαίνει πάντα, όσο αυτοί που διασταυρώνονται μαζί της –όπως ο κάλπικος Ολίμπικο που τον είδε σαν υποψήφιο αρραβωνιαστικό, η συνάδελφός της δακτυλογράφος, ο γιατρός, η χαρτορίχτρα, ο οδηγός της αστραφτερής λιμουζίνας κ.ο.κ.– θα περνούν από πάνω της σαν να μην υπάρχει. «Είναι υποχρέωσή μου να μιλήσω γι’ αυτή την κοπέλα, ανάμεσα σε χιλιάδες σαν κι αυτή», ξεσπά η Λισπέκτορ. «Γιατί υπάρχει το δικαίωμα στην κραυγή».

Το σκληρό παιχνίδι της Κλαρίσε Λισπέκτορ Δεν είναι τυχαίο το ότι η Κλαρίσε Λισπέκτορ (1920-1977) μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης επιστρέφει όλο και συχνότερα στο λογοτεχνικό τοπίο του δυτικού κόσμου. Διότι είναι μια συγγραφέας που αφουγκράζεται την ανθρώπινη δυστυχία πριν ακόμα φανερωθεί, πριν ακόμα γίνει συνειδητή. Το 2009 κυκλοφόρησε μια εξαιρετική βιογραφία της από τον Μπέντζαμιν Μόσερ (Why This World, Oxford University Press), και πέρσι εκδόθηκαν Απαντα τα διηγήματά της στα αγγλικά (The Complete Stories, New Directions). Γεννημένη σε μια ουκρανική οικογένεια που γνώρισε τους τρομερούς αντισημιτικούς διωγμούς των αρχών του 20ού αιώνα, μεγαλωμένη στη φτωχή βορειοανατολική Βραζιλία, ήταν μόλις 23 χρόνων όταν έκανε αίσθηση με το πρώτο μυθιστόρημά της, Κοντά στην άγρια καρδιά, που μεταφράστηκε στα γαλλικά ήδη το 1953 (Τυπωθήτω, 2008). Σπούδασε νομικά, παντρεύτηκε έναν διπλωμάτη, απέκτησε δυο γιους και τριγύρισε στον κόσμο για μια 15ετία, εργάστηκε ως χρονογράφος σε πλήθος εφημερίδες και περιοδικά, και 29

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

καταξιώθηκε ως «η Σφίγγα του Ρίο Ντε Ζανέιρο», γράφοντας στα πορτογαλικά εννιά μυθιστορήματα και εννιά συλλογές διηγημάτων που έπαιζαν ένα σκληρό παιχνίδι με την ευτυχία. Στοιχειωμένες με πρόσωπα τσακισμένα, αποκλεισμένα, «αόρατα», οι παράξενες ιστορίες της δεν θίγουν με άμεσο τρόπο κοινωνικά ή πολιτικά ζητήματα, αλλά φωτίζουν το σύστημα της αποσιώπησης στην κοινωνία των ανθρώπων, το κενό που δημιουργεί ο φόβος στη ζωή των γυναικών, την ευθραυστότητα της ιδιωτικής σφαίρας, το άπιαστο της ύπαρξης. Σ’ αυτό το σύμπαν, το ύστατο έργο της, η Ωρα του αστεριού, είναι το μοναδικό με έκδηλο κοινωνικό προβληματισμό, σημειώνει ο μεταφραστής, ποιητής και κοινωνικός ανθρωπολόγος Μ. Χατζηπροκοπίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αφηγητής-προσωπείο της Λισπέκτορ, τονίζει: «Η Μακκαμπέα είναι μια αλήθεια που δεν ήθελα να ξέρω. Δεν ξέρω ποιον να κατηγορήσω μα πρέπει να υπάρχει ένας ένοχος». Εδώ, το έγκλημα δεν είναι η φτώχεια καθεαυτή, αλλά το ότι ο φτωχός είναι σαν να ανήκει σε κάποιον άλλο πλανήτη, «που τίποτα δεν τον συνδέει με τον πλανήτη της κουλτούρας, της τροφής και της ευχαρίστησης». Αυτό, σύμφωνα με τη Γαλλοαλγερινή πεζογράφο και πρωτοπόρο της φεμινιστικής θεωρίας Ελέν Σιξού, δίνει στο βιβλίο διάσταση πολιτική. Και τόσο επίκαιρη. Πηγή: http://www.efsyn.gr/

Το σύμπαν που το λένε «βιβλιοθήκη» Η βιβλιοθήκη Yangzhou Zhongshuge στην Κίνα —της Ελένης Κεχαγιόγλου—

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

«Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης» είναι μια γνωστή φράση του λάτρη των βιβλιοθηκών Χ. Λ. Μπόρχες. Του συγγραφέα που όλη του τη ζωή ήθελε να εργάζεται στο περιβάλλον μιας βιβλιοθήκης και, όταν το κατάφερε, τραγική ειρωνεία, έχασε το φως του. Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι κάθε βιβλιοθήκη στον κόσμο, εν γνώσει ή ερήμην της, διακατέχεται από το παιγνιώδες μπορχεσιανό πνεύμα το οποίο έχει έτσι την αιώνια χαρά να παριδιαβάζει τις λέξεις ες αεί, ως «αιώνιος ταξιδευτής» που, όπως ο ίδιος έγραψε, «θα ανακάλυπτε πως τα ίδια βιβλία επαναλαμβάνονται συνέχεια με την ίδια πάντα αταξία (που αφού επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα, θα μπορούσε να συνθέσει αυτή η ίδια μια τάξη πραγμάτων)».

Μερικές όμως βιβλιοθήκες –όπως η συναρπαστική βιβλιοθήκη Yangzhou Zhongshuge στο Yangzhou της Κίνας που σχεδίασε ο Li Xiang της εταιρείας XL Muse Architects– είναι λες και είναι προϊόν της διάνοιας του Χόρχε Λουίς για «το σύμπαν (που άλλοι το λένε “Η Βιβλιοθήκη”)», με τους μαύρους καθρέφτες (βασικό σύμβολο των μπορχεσιανών κειμένων) στο δάπεδο και τους καμπυλωτούς τοίχους της και τις τοξωτές στοές να ανακαλούν τη «Βιβλιοθήκη της Βαβέλ» του: «Η Βιβλιοθήκη δεν είναι ατέρμονη, αλλά κυκλική».

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Σε κάθε περίπτωση, ο επισκέπτης της φουτουριστικής αυτής βιβλιοθήκης εισέρχεται σε έναν άλλον κόσμο, με τον απαλό φωτισμό και τις ρέουσες εναλλαγές των σχημάτων από χώρο σε χώρο να εισάγουν τον αναγνώστη στο περιπετειώδες μυθιστόρημα «Τυπωμένες λέξεις». Γίνεται και ο ίδιος ήρωας σε αναζήτηση του κατάλληλου βιβλίου, σε ένα περιβάλλον που έχει πάρει διαζύγιο από την πλήξη.

Από τη Yangzhou Zhongshuge δεν λείπει και η «παιδική γωνιά», με τα εικονογραφημένα βιβλία, που απευθύνονται στην επόμενη γενιά των εραστών του βιβλίου. Ένας χώρος που επιδιώκει να αποδείξει στους μικρούς αναγνώστες ότι το διάβασμα μπορεί να είναι όντως μια διαδικασία διασκεδαστική.

Και έτσι, η Yangzhou Zhongshuge με την ύπαρξή της διατρανώνει ότι μια βιβλιοθήκη δεν είναι απλώς μια, λιγότερο ή περισσότερο καλόγουστη, «αποθήκη βιβλίων», αλλά ένας χώρος που οφείλει να είναι αντάξιος των σπουδαίων τίτλων που επιζητούν τους αναγνώστες τους, ένας χώρος που προσφέρει το κατάλληλο περιβάλλον για να χαθείς στις λέξεις. Πηγή: https://dimartblog.com 32

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Τα βιβλία που διάβασαν οι Λέσχες Ανάγνωσης «Βιβλιοτρόπιο» και Διά-Λογος το 2016 Βιβλιοτρόπιο

Διά-Λογος

Τίτλος Στην άκρη του γκρεμού Το τέλος της μικρής μας πόλης

Συγγραφέας Ράφαελ Τσίμπρες Δημήτρης Χατζής

Τίτλος Καφές και δημοκρατία Σημειώσεις από το Υπόγειο

Φιοντόρ Ντοστογιέφκσι

Φιοντόρ Ντοστογιέφκσι Σάμουελ Μπέκετ

Χαμένη άνοιξη

Στρατή Τσίρκα

Οι κιβδηλοποιοί

Αντρέ Ζιντ

21 ιστορίες και το κοράκι Νόμος περί τέκνων Ένας καλός γιος

Έντγκαρ Άλαν Πόε Ίαν Μακ Γιούαν

Ιούλιος

Σημειώσεις από το Υπόγειο Περιμένοντας τον Γκοντό Νόμος περί τέκνων 21 ιστορίες και το κοράκι Άπαντα τα πεζά

Σεπτέμβριος

Άπαντα τα πεζά

Οκτώβρης

Ο αχός της εποχής Η Υποταγή Πέδρο Πάραμο

Ιανουάριος Φεβρουάριος

Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος

Νοέμβριος Δεκέμβριος

Ίαν Μακ Γιούαν Έντγκαρ Άλαν Πόε Χόρχε Λουίς Μπόρχες Χόρχε Λουίς Μπόρχες Τζούλιαν Μπαρνς Μισέλ Ουελμπέκ Χουάν Ρούλφο

Άπαντα τα πεζά Ο αναρχικός τραπεζίτης Η Υποταγή Τα Χριστούγεννα και άλλες ιστορίες

Συγγραφέας Ασίζ Νεσίν

Πασκάλ Μπρυκνέρ Χόρχε Λουίς Μπόρχες Φερνάντο Πεσόα Μισέλ Ουελμπέκ Άντον Τσέχωφ

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Οι εκδηλώσεις του Βιβλιοτροπίου το 2016 Α. Το Βιβλιοτρόπιο ως κύριος διοργανωτής 1. Ο Ντοστογιέφσκι στο Υπόγειο Χρόνος πραγματοποίησης: Απρίλιος 2016 Χώρος: Κέντρο Λόγου και Τεχνών Τεχνοδρόμιο Διοργανωτές: Βιβλιοτρόπιο, Κυπριακή Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Στόχος: Να αναδειχθεί η σχέση της λογοτεχνίας με την ψυχανάλυση μέσα από την ερμηνεία του κειμένου του Ντοστογιέφσκι Προσκεκλημένοι: Μιχάλης Πέτρου (Κλινικός Ψυχολόγος και Κοινωνικός Ανθρωπολόγος) και Κώστας Μακρίδης (ποιητής- ερευνητής) Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν οι ηθοποιοί Αντώνης Κοκιαντώνης και Έλενα Χειλέτη Δημιουργικό σκεπτικό Η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου αρκεί αφ’ εαυτής. Μπορεί όμως να τύχει μεγαλύτερης εμβάθυνσης μέσω μιας φιλολογικής, σημειολογικής ή άλλης προσέγγισης. Η Ψυχανάλυση, ως ερμηνευτική του ασυνειδήτου, είναι ένα εξαιρετικό μέσο πρόσβασης σε άδηλες ή λανθάνουσες διαστρωματώσεις τόσο της λογοτεχνικής δημιουργίας όσο και του ίδιου του αναγνώστη της: διαστάσεις της ασυνείδητης εργασίας της γραφής τέμνουν αναγκαστικά διαστάσεις της επίσης ασυνείδητης εργασίας της ανάγνωσης. Συγγραφέας και αναγνώστης, ως συν-δημιουργοί του έργου, βγαίνουν διπλά κερδισμένοι απολαμβάνοντας, ίσως με κάποιο πόνο, ανεπίγνωστες περιοχές του εαυτού τους. Η εκ βαθέων εξομολόγηση του συγγραφέα των Σημειώσεων του Υπογείου του Ντοστογιέφσκι είναι γεμάτη από την πικρία του για τον κόσμο. Η οποιαδήποτε προσπάθεια συναναστροφής είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Κι ο ίδιος πού βρίσκεται; Δεν είναι συναυτουργός αυτής της εκ των προτέρων καταδίκης; Προβολή: 1. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο «Παράθυρο» της εφημερίδας «Πολίτης» http://www.parathyro.com/?p=44845 2. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο «Ορίζοντας» της εφημερίδας Χαραυγή http://dialogos.com.cy/blog/o-ntostogiefski-sto-ipogio-ipogies-kravges-anazitounakroatirio/#.WEEu39J96Yk

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

2. «Περιπλανήσεις στο λαϊκό παραμύθι» Χρόνος πραγματοποίησης: Ιούνιος 2016 Χώρος: Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αγίου Αθανασίου Διοργανωτής: Βιβλιοτρόπιο,Κυπριακή Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Υποστηρικτές: Δήμος Αγίου Αθανασίου, Π.Ο.Ε.Δ. Λεμεσού Προσκεκλημένοι ομιλητές: Κατερίνα Καρατάσου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Frederick), Μαρίνα Βασιλείου (Κλινική Ψυχολόγος, Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια) Συμμετείχε η ομάδα Παραμυθοδρόμιο με αφηγήτρια τη Σοφία Γεωργιάδη. Δημιουργικό σκεπτικό Γοητευτικά για μικρούς και μεγάλους δεν είναι μόνο τα ίδια τα παραμύθια, αλλά και η ιστορία τους, πώς και γιατί συγκεντρώθηκαν, διασκευάστηκαν και σταδιακά μεταμορφώθηκαν σε παιδικά αναγνώσματα· κι ακόμη, πώς οι εικόνες και τα αφηγηματικά τους σενάρια τροφοδοτούν ακατάπαυστα την καλλιτεχνική φαντασία έως σήμερα. Το παραμύθι, και ιδιαίτερα το λαϊκό παραμύθι, αντιμετωπίζεται παράλληλα και ως το λογοτεχνικό απόσταγμα της συλλογικής δημιουργικής φαντασίωσης, που μέσα από τη δομή, το ύφος και τους συμβολισμούς του αναπαριστά την άλογη και άχρονη ασυνείδητη πλευρά της εσωτερικής πραγματικότητας. Προβολή 1. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο «Ορίζοντας» της εφημερίδας Χαραυγή http://dialogos.com.cy/blog/parathira-periplanisis-sto-laiko-paramithi/#.WEE0ANJ96Yk 2. Παρουσίαση στην ιστοσελίδα www. palo.com.cy http://www.palo.com.cy/a/parathira-periplanisis-sto-laiko-paramithi-586381 3. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο του ραδιοφωνικού σταθμού Κανάλι 6 από τη Μαριάννα Γαλίδη

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

3. «Γεωγραφία της γραφής και λογοτεχνικοί τόποι» Χρόνος πραγματοποίησης: Νοέμβριος 2016 Χώρος: Κέντρο Λόγου και Τεχνών Τεχνοδρόμιο Διοργανωτές: Βιβλιοτρόπιο, Εκδόσεις Πατάκη Προσκεκλημένος συγγραφέας: Θεόδωρος Γρηγοριάδης Δημιουργικό σκεπτικό Το μυθιστόρημα και άλλες αφηγηματικές μορφές αναπτύσσονται με βάση τον τόπο και τον χρόνο. Η γεωγραφία της λογοτεχνίας, ωστόσο, δεν συμπίπτει πάντα με την κλασική γεωγραφία. Οι λογοτεχνικοί τόποι είναι αφηγηματικές κατασκευές και ο συγγραφέας καλείται μαζί με τον αναγνώστη να σχεδιάσουν τους δικούς τους χάρτες. Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, μέσα από τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, περιδιαβαίνει στους δικούς του λογοτεχνικούς χώρους αλλά και άλλων συγγραφέων, δείχνοντας ότι η γεωγραφική τους επικράτεια επηρεάζει τις ιστορίες και τις συμπεριφορές των ηρώων. Κάθε λογοτεχνικός τόπος κάθε φορά αποτελεί και μια διαφορετική ανάγνωση, ένα ανοιχτό πεδίο όπου πραγματώνεται ο διάλογος πάνω στην τέχνη και στη ζωή, στην αλήθεια και στην επινόηση. Προβολή: 1. Παρουσίαση στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» http://www.philenews.com/el-gr/politismos-ekdiloseis/387/341369/i-politistiki-atzenta-tistetartis-23-noemvriou 2. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο «Παράθυρο» της εφημερίδας «Πολίτης» http://www.parathyro.com/?p=50697 3. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο «Ορίζοντας» της εφημερίδας «Χαραυγή» http://dialogos.com.cy/blog/logotechniki-geografia/#.WEE6adJ96Ym 4. Συνέντευξη του συγγραφέα στη δημοσιογράφο του ΡΙΚ Όλγα Πιερίδου 5. Συνέντευξη του συγγραφέα στη δημοσιογράφο του Άστρα 92.8 Μύρια Χόπλαρου 6. Παρουσίαση στο πολιτιστικό ένθετο του ραδιοφωνικού σταθμού Κανάλι 6 από τη Μαριάννα Γαλίδη

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Β. Το Βιβλιοτρόπιο ως συνδιοργανωτής «Αφιέρωμα στην ποιήτρια Αλεξάνδρα-Ευτυχία Λουκίδου» Χρόνος πραγματοποίησης: Απρίλιος 2016 Χώρος: Τεχνοχώρος ΕΘΑΛ Διοργανωτές: Κέντρο Λόγου και Τεχνών «Τεχνοδρόμιο», Πνευματικός Όμιλος Λεμεσού, Εταιρεία Λογοτεχνών Λεμεσού «Βασίλης Μιχαηλίδης», Βιβλιοτρόπιο Ομιλητές: Αντρέας Μακρίδης (ποιητής, ιστορικός-ερευνητής), ΔρΝάσαΠαταπίου (ποιήτρια, ιστορικός-ερευνήτρια) Συμμετείχαν: Φωνητικό Συγκρότημα «Μελωδία» του Πνευματικού Ομίλου Λεμεσού, Κωνσταντίνος Μελίδης (φωνή) και Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου (πιάνο)

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Γ. Το Βιβλιοτρόπιο ως Υποστηρικτής 1. 4ο φεστιβάλ ΣΑΡΔΑΜ: Η λογοτεχνία αλλιώς Χρόνος πραγματοποίησης: Οκτώβριος 2016 Χώρος: Θέατρο Ένα (Λεμεσός), ARTosFoundation (Λευκωσία) Διοργανωτές:ARTtitude, Υποστηρικτής: Βιβλιοτρόπιο

2. «Διαβάζω- Διαβάζεις- Διαβάζουμε» Χρόνος πραγματοποίησης: Ιούλιος 2016 Χώρος: Πλατεία Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου Διοργανωτές:Κέντρο Λόγου και Τεχνών «Τεχνοδρόμιο», Πανεπιστημίου Κύπρου, Δημοτική Βιβλιοθήκη Λεμεσού Υποστηρικτής: Βιβλιοτρόπιο

Βιβλιοθήκη

Τεχνολογικού

Δεκέμβριος 2016

Βιβλιοτρόπιο 46

Λέσχες Ανάγνωσης ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ/ΔΙΑ-ΛΟΓΟΣ Μέλη του ΜΚΟ Βιβλιοτρόπιο

Τώρα διαβάζουμε Βιβλιοτρόπιο O Φρόυντ έλεγε πως ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας. O Έσσε αναρωτιέται γιατί. H απάντησή του είναι ένα ανελέητο μαστίγωμα της αστικής κοινωνίας, καθώς αποδεικνύει ότι ο πολιτισμός της υποκρισίας, του ευνουχισμού, της εκμετάλλευσης και της χρυσωμένης επιφάνειας αλλοτριώνει τη βαθύτερη ουσία του ανθρώπου και σκοτώνει τη γνησιότητα των αισθημάτων του. O ήρωας πασχίζει απεγνωσμένα να ‘ρθει σ’ επαφή με τη βαθύτερη φύση του. Προσπαθεί να την αναστήσει για να ξαναβρεί τη χαμένη αυτή γνησιότητα αισθημάτων. Tο τίμημα όμως αυτής της εξέγερσης, αυτής της υπέρβασης του μέσου όρου, που σπάει κοινωνικούς συμβιβασμούς και στερεότυπα, είναι η καταδίκη του στην απομόνωση και την απόλυτη μοναξιά. Ένα συναρπαστικό και γοητευτικό μυθιστόρημα και, συνάμα, ένα κατηγορώ της αστικής τάξης.

Διά-Λογος Πατέρας του χρυσού αιώνα του ρωσικού πεζογραφικού ρεαλισμού, ο Νικολάι Βασίλιεβιτς Γκόγκολ όρισε πρώτος το περίγραμμα του λογοτεχνικού τοπίου της πατρίδας του. Οι συγγραφείς του ύστερου 19ου αιώνα έγραψαν στη σκιά του θεματικού και αισθητικού του οράματος· οι μοντερνιστές του 20ού αναγνωρίζουν αμέριστα την επίδρασή του. Η κριτική τον συνέκρινε με τον Θερβάντες, τον Λόρενς Στερν, ακόμη και τον Τζέιμς Τζόυς, στον αριστοτεχνικό χειρισμό της γλώσσας, την ανάμειξη γελοίου και υψηλού, την ιδιοφυή σύλληψη της πολιτισμικής ουσίας και της εθνικής ιδιαιτερότητας της Ρωσίας. Στο "Ημερολόγιο ενός τρελού" ο ήρωας, ένας κατώτερος υπάλληλος, βλέπει να διαψεύδονται οικτρά όλες του οι προσδοκίες και βυθίζεται σταδιακά σε ένα μεγαλομανιακό παραλήρημα, για να καταλήξει στο φρενοκομείο. Στο "Παλτό", σπαρακτική τραγωδία ενός ασήμαντου ανθρωπάκου, ήρωας είναι ένας φτωχός γραφιάς που κατορθώνει, με αιματηρές οικονομίες, να αποκτήσει ένα καλό παλτό - το οποίο, όχι μόνο τον προστατεύει από το κρύο, αλλά του προσφέρει έξαφνα κύρος και αποδοχή. Όμως, ένα βράδυ πέφτει θύμα ληστείας και χάνει το πολύτιμο παλτό του· στην προσπάθειά του να το ξαναβρεί, έρχεται αντιμέτωπος με το εφιαλτικό γραφειοκρατικό κατεστημένο και λίγο αργότερα πεθαίνει, στερημένος από την κοινωνική του οντότητα.

ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ΛΕΣΧΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΑΝ το διάβασμα είναι για σας μια ανεξάντλητη πηγή ευχαρίστησης… ΑΝ πιστεύετε ότι το διάβασμα δεν είναι κατ’ ανάγκη μια μοναχική υπόθεση… ΑΝ αυτό που νιώθετε διαβάζοντας θέλετε να το μοιραστείτε και με άλλους… --------------------------Γίνετε μέλος σε μια από τις Λέσχες Ανάγνωσης που λειτουργούν στη Λεμεσό. ή Βρείτε κι άλλα άτομα που αγαπούν το διάβασμα και συγκροτείστε μια ομάδα, τα μέλη της οποίας θα συγκεντρώνονται μια φορά το μήνα και θα συζητούν γύρω από το βιβλίο που έχουν επιλέξει να διαβάσουν. Για περισσότερες πληροφορίες ως προς τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας μιας Λέσχης Ανάγνωσης μπορείτε να απευθυνθείτε στο Βιβλιοτρόπιο

Παντελής Μάκη, τηλ: 99 667599 e-mail: pmakis@cytanet.com.cy Αντώνης Κουντούρης, τηλ: 99 346424 e-mail: : a_c_kountouri@hotmail.com

www.facebook.com/bibliotropioorg

Με τη στήριξη