Papaki sti mpaniera 5

το

π απά κι

και την

τα λ έει με την

Γειά σας φίλοι, Το 5ο Παπάκι άργησε λίγο, αλλά είναι εδώ γεμάτο λέξεις και εικόνες. Όχι. Δεν θα μιλήσουμε για την κρίση σε αυτό το editorial. Κρίση για μας συνεχίζει να είναι η ικανότητα να κρίνεις τι αξίζει και τι όχι, τι είναι σημαντικό και τι όχι, τι είναι ωραίο και τι όχι. Σ’ αυτό το τεύχος δεν χώρεσαν όλα τα ωραία, χώρεσαν όμως πολλά ωραία και ελπίζουμε να τα απολαύσετε. Με τις λέξεις της Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου που μας έκανε την τιμή μιας χορταστικότατης συνέντευξης. Με τις εικόνες της Κατερίνας Βερούτσου που λένε πιο πολλά από τις λέξεις της (ή μήπως όχι;). Με τη συνέντευξη του εικονογράφου Olivier Tallec, τις αναπάντεχες απόψεις του αναπάντεχου συγγραφέα του An awesome book, Dallas Clayton, και της βιβλιανθρώπου Κατερίνας Φράγκου. Κι ακόμη με πρωτότυπα ανέκδοτα κείμενα της Μαρίας Αγγελίδου σε εικονογράφηση Γιώργου Δημητρίου (σας ευχαριστούμε και τους δύο που διαλέξατε το Παπάκι). Κι όπως πάντα με πολλά βιβλία, αποκαλύψεις, κείμενα, απόψεις και παρουσιάσεις, από τον Φίλιππο Μανδηλαρά, την Χαρά Γιαννακοπούλου και τον Δημήτρη Βανέλλη. Τα καλύτερα έρχονται. Αλήθεια. Ελένη Κατσαμά, Μυρτώ Δεληβοριά, Αντώνης Παπαθεοδούλου

Ελένη Κατσαμά www.papakistimpaniera.gr/katsama Μυρτώ Δεληβοριά www.papakistimpaniera.gr/delivoria Αντώνης Παπαθεοδούλου www.papatheodoulou.gr

Έκλεισαν τα Ελληνικά Γράμματα… της Χαράς Γιαννακοπούλου

Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη στον οποίο ανήκουν τα Ελληνικά Γράμματα, αποφάσισε πως ο εκδοτικός οίκος ήταν ζημιογόνος και με ένα απλό μήνυμα προς τους 100 περίπου εργαζόμενους, ανακοίνωσε πως μέσα σε 10 μέρες χάνουν τη δουλειά τους και η εταιρία κλείνει. Στο πουθενά βρίσκονται σήμερα 53 χρόνια ιστορίας, 100 εργαζόμενοι, 4.500 τίτλοι Ελλήνων συγγραφέων, αμέτρητοι συνεργάτες – μεταφραστές, εικονογράφοι, διορθωτές, επιμελητές… Σε εκατομμύρια ευρώ μετριούνται οι ζημιές λόγω κακοδιαχείρισης και λαθών εκ μέρους της εταιρίας. Επίσης σε εκατομμύρια ευρώ μετριούνται οι οφειλές της εταιρίας προς τους εργαζόμενους και τους συνεργάτες των Ελληνικών Γραμμάτων. Ωστόσο, δεν υπάρχει μονάδα μέτρησης για να υπολογιστεί ο πνευματικός μόχθος τόσων και τόσων ανθρώπων που πλέον ακυρώνεται. Για όλα αυτά, οι μόνοι που δε φταίνε είναι οι εργαζόμενοι και οι συνεργάτες, αν και εκείνοι είναι που τελικά πληρώνουν τις επιλογές της εταιρίας η οποία αντιμετωπίζει το βιβλίο ως ευτελές καταναλωτικό αγαθό, ως νούμερα σε ένα τιμολόγιο. Μένει μόνο θλίψη και πικρία για όσα έγιναν, φόβος για αυτά που έρχονται. Και μια ελπίδα πως οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων και όσων τους συμπαραστέκονται θα φέρει κάποιο αποτέλεσμα ώστε το βιβλίο να είναι ΒΙΒΛΙΟ και οι άνθρωποι που έχει πίσω του να αντιμετωπίζονται ως ΑΝΘΡΩΠΟΙ.

Ιππότες και κάστρα (βιβλίο με αυτοκόλλητα) κείμενο: Λούσι Μπόουμαν & Λέονι Πρατ εικονογράφηση: Πολ Νίκολς σχεδιασμός: Στέλλα Μπάγκετ εκδόσεις: Πατάκη

ΠΡΟΣΟΧΗ! Πρόκειται για βιβλίο κόλλημα! Αν έχετε γεννηθεί όπως κι εγώ τη δεκαετία του ’70 θα θυμάστε ασφαλώς τα θρυλικά calquitos, εκείνες τις φοβερές χαλκομανίες που κολλούσαμε σαν τρελοί σε εικονογραφημένα χαρτονάκια. Ε, λοιπόν από τότε έχω να κολλήσω έτσι. Φανταστείτε ένα υπέροχα εικονογραφημένο πεδίο μάχης, εντελώς άδειο, και δίπλα δεκάδες υπέροχα εικονογραφημένους αυτοκόλλητους ιππότες, έτοιμους να ριχτούν στη μάχη. Κι ακόμη, κάστρα, αγώνες, πύργοι, όπλα, πανοπλίες, πολιορκίες, λάβαρα, και τρελά τσιμπούσια στην τραπεζαρία του βασιλιά! Απίστευτο βιβλίο... και μια συμβουλή: αν θέλετε να το δωρίσετε σε παιδιά, να πάρετε ένα και για σάς γιατί θα κολλήσετε άσχημα! αντώνης παπαθεοδούλου

Ο ιππότης της αγάπης

Μάγια Δεληβοριά εικονογράφηση: Βίλλυ Καραμπατζιά Εκδόσεις Κέδρος Ακούστε τώρα την ιστορία του Αχμέτ, ενός νεαρού πρίγκιπα της Ανατολής… Είναι μια ιστορία για τον έρωτα που ελευθερώνει τους ανθρώπους από κάθε τους κλουβί και τους χαρίζει το μαγικό χαλί για να ταξιδέψουν μαζί τα καλά και τα κακά του κόσμου. Είναι η ιστορία του Αχμέτ, που ο βασιλιάς πατέρας του τον έκλεισε σε ένα πύργο γιατί έτσι πρόσταζαν τα άστρα. Γιατί σύμφωνα με τον Χασίμ, τον αστρολόγο του, το παιδί δεν έπρεπε ποτέ να ερωτευτεί γιατί θα δυστυχούσε. Αλλά είναι και η ιστορία της Ισαβέλλας, της κόρης του Χασίμ, που είναι κι εκείνη κλεισμένη στη δική της φυλακή. Η απρόσμενη συνάντησή τους, ο ξαφνικός τους έρωτας και δύο φίλοι, ένας παπαγάλος και μια κουκουβάγια που ειδικεύονται στο να τα κάνουν μπάχαλο και μετά να τα μπαλώνουν, θα απελευθερώσουν τους δύο νέους. Κι όταν η Ισαβέλλα θα κινδυνεύσει, ο Αχμέτ θα νομίσει πως φοράει τη μαγική πανοπλία και θα σπεύσει να σώσει την αγαπημένη του, στην πραγματικότητα όμως θα φοράει την αόρατη πανοπλία του έρωτά του για την Ισαβέλλα, που τον κάνει όπως και κάθε ερωτευμένο ατρόμητο μαζί και φοβισμένο. α.π.

Τι κέρδισε ο Άλκης και... τι έχασε ο Λάκης. Μάνος Κοντολέων εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός εκδόσεις Διεθνής Διαφάνεια - Ελλάς

Όλοι στην τάξη του Άλκη έχουν πάει στο Θέατρο Κόκκινα Μπαλόνια και έχουν δει την παράσταση “Ο βασιλιάς της μπάλας και η πριγκίπισσα της σάλας”. Όλοι εκτός από εκείνον και τον Λάκη. Και πρέπει να τη δουν οπωσδήποτε γιατί εκτός του ότι είναι ωραία παράσταση, στο φινάλε, η πρωταγωνίστρια χαρίζει σε ένα από τα κορίτσια της πρώτης σειράς μια πανέμορφη ξύλινη κασετίνα και ο πρωταγωνιστής βασιλιάς της μπάλας χαρίζει σε ένα από τα αγόρια της πρώτης σειράς τη μπάλα με την υπογραφή του. Γι’ αυτό και ο Άλκης όταν επισκέπτεται το θέατρο με τον μπαμπά του έχει αγωνία αν θα καταφέρουν να καθίσουν μπροστά μπροστά ώστε να δώσουν σε εκείνον τη μπάλα. Ο Λάκης και ο πατέρας του όμως δεν έχουν την ίδια αγωνία. Παρ’ όλο που έχουν αργήσει καταφέρνουν, δίνοντας λίγα ευρώ παραπάνω στην κυρία στο ταμείο, να καθίσουν πρώτη σειρά! Ο Άλκης είναι απαρηγόρητος, η τύχη όμως (ή ίσως και κάτι πιο δίκαιο και ανθρώπινο από την τύχη...) επιφυλάσσει σε εκείνον μια ευχάριστη έκπληξη και στον Λάκη και τον μπαμπά του που δεν έπαιξαν σωστά το παιχνίδι μια δυσάρεστη. Ο Άλκης και ο Λάκης του Μάνου Κοντολέων είναι μια ιστορία για τη διαφάνεια. Μια ιστορία για να μάθουν (ή να θυμηθούν) μικροί και μεγάλοι πως μαγκιά δεν είναι να βρίσκεις τα παραθυράκια των κανόνων αλλά να κερδίζεις το παιχνίδι ακολουθώντας τους. Μπορεί να είμαι αφελής αλλά βλέπω το παιδικό βιβλίο και το ενδιαφέρον για τα παιδιά, σαν πράξεις επαναστατικές που θα αλλάξουν τον κόσμο. Δε θα το καταφέρουν μέσα σε μια νύχτα φυσικά, θα χρειαστούν ίσως χρόνια αλλά το αποτέλεσμα θα έχει αξία και διάρκεια. Και είναι βιβλία σαν κι αυτό που με κάνουν ακόμη πιο φανατικό της άποψης ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει με παιδικά βιβλία. Το Τι κέρδισε ο Άλκης και τι έχασε ο Λάκης είναι ένα βιβλίο που οι καθημερινές αποκαλύψεις κάνουν όλο και πιο επίκαιρο, με ένα ευρηματικό, κατανοητό και όμορφα σκηνοθετημένο παράδειγμα, με την υπογραφή του Μάνου Κοντολέων, του Γιώργου Σγουρού, της Διεθνούς Διαφάνειας... και του βασιλιά της μπάλας Σουτάρα! Μακάρι η Διεθνής Διαφάνεια να αξιοποιήσει τον Άλκη όσο περισσότερο γίνεται και να του εξασφαλίσει διεθνή καριέρα... α.π.

Ανίσχυρος Άγγελος

Μάνος Κοντολέων εικονογράφηση εξωφύλλου: Βίκτωρ Μοσχόπουλος εκδόσεις Πατάκη Την ακολουθώ στους μισοφωτισμένους δρόμους, ξέροντας πως εκείνη προσπαθεί να ακολουθήσει κάτι που ακόμα δε σχηματίστηκε μπροστά στα μάτια της ψυχής της. Κάτι σαν ένα όνειρο που καθώς έχεις πια ξυπνήσει προσπαθείς να το θυμηθείς και να το κάνεις πράξη. Θέλει χρόνο κάτι τέτοιο... Μια στιγμή στο χρόνο, δεν μπορείς εύκολα να την κατανοήσεις. (σελ. 74)

Πόσο μάλλον όταν είσαι έφηβος και μια στιγμή είναι αρκετή για να ανάψει ερωτήσεις, απαντήσεις, συναισθήματα και αντιδράσεις. Πόσο μάλλον όταν αυτή η στιγμή, είναι η στιγμή που χάθηκε ο Αλέξης Γρηγορόπουλος, τον Δεκέμβριο του 2008 στην Αθήνα ή έστω η προβολή της στον μυθιστορηματικό χωροχρόνο του Ανίσχυρου Άγγελου του Μάνου Κοντολέων. Ο Μάνος Κοντολέων τα γνωρίζει όλα αυτά και γνωρίζει και τους εφήβους. Δεν είναι όμως έφηβος, ούτε το παίζει, για να απευθυνθεί στους εφήβους -δήθεν- στη γλώσσα τους. Αντιθέτως επιλέγει, κατά την άποψή μου, κάτι πολύ πιο αναγκαίο και ειλικρινές: Παίρνει μια τόσο τραγική στιγμή, πατά το pause και την απλώνει στο χώρο και τον χρόνο. Δίνει στους νέους ή μεγαλύτερους αναγνώστες, τις διαστάσεις και τις οπτικές γωνίες που τους στέρησε ο ελάχιστος χρόνος στον οποίο συνέβησαν και ερμηνεύθηκαν όλα. Προσθέτει τους χαρακτήρες, τους τόπους, τις εικόνες, τους έρωτες, τα συναισθήματα. Προσθέτει ή επινοεί όσα λείπουν από τα ρεπορτάζ εκείνης της βραδιάς. Φτάνει εκεί που δε φτάνει η φαντασία μας ή το μάτι των κοντόφθαλμων τηλε-εισαγγελέων των βραδινών ειδήσεων. Αναδεικνύει τα κενά που πρέπει να γεμίσουν, αποκαλύπτει διαλόγους, συνομιλίες, συναντήσεις και συμπτώσεις που δεν έχει και τόση σημασία αν συνέβησαν μια και η πραγματικότητα σίγουρα περιλαμβάνει αντίστοιχες. Η Αγγέλα, ο Τάσος, ο Μίλτος... τα γεγονότα δεν έχουν μόνο διαφορετικές οπτικές, έχουν όνομα, πρόσωπο και αισθήματα. Και προφανώς οι τόσες διαφορετικές διαστάσεις δεν του φτάνουν, ίσως δεν είναι αρκετές. Γι’ αυτό προσθέτει άλλη μία. Εκείνη ενός αόρατου Άγγελου που μπορεί με τα φτερά και την αθωότητά του να βλέπει τα πάντα. Άλλοτε από μακριά, άλλοτε από πιο κοντά, πάντοτε όμως από ψηλά. Αυτό είναι που μου αρέσει πολύ στον Ανίσχυρο Άγγελο. Το γεγονός ότι ο συγγραφέας παίρνει μια τραγική στιγμή και σε ταξιδεύει πετώντας στο τρισδιάστατο σύμπαν της, για να ανακαλύψεις, να συμφωνήσεις, να διαφωνήσεις, να βγάλεις συμπεράσματα ή απλά, να απολαύσεις την αφήγησή της. Κι ακόμη μου αρέσει η επιλογή της πρωταγωνίστριας του βιβλίου. Η Αγγέλα. Η κόρη του αστυνομικού που πυροβόλησε. Η παρ’ ολίγον φίλη του νεκρού νέου. Κι αυτό γιατί η Αγγέλα είναι παιδί που επαναστατεί απέναντι στη βία και ταυτόχρονα παιδί αυτών που τη γέννησαν. Ή την ανέχτηκαν. Ή δεν κατάφεραν να την αλλάξουν. Με λίγα λόγια η Αγγέλα μπορεί εύκολα να είναι όλοι μας.

α.π.

Πώς γεννήθηκαν τα όνειρα Εύη Γεροκώστα εικονογράφηση: Δήμητρα Ψυχογιού εκδόσεις Μεταίχμιο

Όταν η Εύη Γεροκώστα αφηγείται ένα παραμύθι, το παραμύθι γίνεται πιο παραμύθι. Εξηγούμαι: είναι σαν οι λέξεις να ξαναγράφονται από την αρχή όχι με γράμματα αλλά με τη φωνή και το ταλέντο της ώστε ακόμη και το ίδιο κείμενο να σου μιλά κάθε φορά και για κάτι καινούργιο. Ήταν λογικό λοιπόν κάποια στιγμή να κάνει ένα διάλειμμα από την αφήγηση, να πιάσει -επιτέλους- το στυλό και να γράψει ένα ολοδικό της παραμύθι! Το Πώς γεννήθηκαν τα όνειρα είναι μια ιστορία για τον Ήλιο που πλήγωσε την αγάπη του Σύννεφου. Κι όταν κατάλαβε το λάθος του κι άρχισε μάταια να το ψάχνει, αποικοιμήθηκε και το βρήκε στα όνειρά του. Έτσι άρχισε κάθε βράδυ να αποκοιμιέται κι έμαθε κι εμάς να κάνουμε το ίδιο. Κάπως έτσι γεννήθηκαν τα όνειρα. Υπάρχουν ιστορίες που μας ανοίγουν τα μάτια για να δούμε την αλήθεια κι άλλες ιστορίες που μας τα κλείνουν για να ονειρευόμαστε. Τις δεύτερες, τις λένε παραμύθια και η Εύη γνωρίζει καλά τα μυστικά τους.

α. π.

Πώς ένα γιλέκο έκανε το γύρο του κόσμου

Μια μικρή ιστορία για το μεγάλο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης Βόλφγκανγκ Κορν μετάφραση: Πελαγία Τσινάρη εκδόσεις Κέδρος Την ιστορία του κόκκινου γιλέκου που έκανε το γύρο του κόσμου πρέπει να τη διαβάσουμε όλοι. ΟΛΟΙ. Παιδιά, έφηβοι, μεγάλοι, αριστεροί, δεξιοί, ευαισθητοποιημένοι, αδιάφοροι, δυτικοί, αφρικανοί και ασιάτες. Γιατί το κόκκινο γιλέκο είναι μόνο ένας πρωταγωνιστής, μια αφορμή. Το ταξίδι του όμως είναι σοκαριστικά αληθινό. Είναι μια ιστορία που μας κάνει το γύρο του πλανήτη για να γνωρίσουμε από κοντά την παγκοσμιοποιημένη καταναλωτική αλυσίδα, να εξερευνήσουμε την μεγάλη διαδρομή που κάνει κάθε προϊόν από το σημείο του πλανήτη που “γεννιούνται” οι πρώτες ύλες του μέχρι το ράφι του μαγαζιού, το σπίτι μας, τα σκουπίδια μας κι ακόμη παραπέρα. Ο συγγραφέας δεν επιδιώκει κανένα διδακτισμό, δεν κάνει καμμία προσπάθεια να συγκινήσει. Παραθέτει απλά, με τρόπο σχεδόν δημοσιογραφικό, τα στοιχεία: Πώς τα καβούρια της Βόρειας Θάλασσας ψαρεύονται και ταξιδεύουν μέχρι το Μαρόκο για να καθαριστούν από φτηνά εργατικά χέρια και πώς ξαναγυρίζουν ταξιδεύοντας σε container για να ξαναπουληθούν καθαρισμένα εκεί που ψαρεύτηκαν! Πώς οι άνεργοι στο Μπαγκλαντες στέκουν στην ουρά έξω από τα εργοστάσια όπου ράβονται νυχθημερόν τα δικά μας ρούχα (για ψαχτείτε τί φοράτε αυτή τη στιγμή;), περιμένοντας μήπως κάποιος εργάτης αρρωστήσει ή τραυματιστεί ώστε να τον πετάξουν έξω και να τον αντικαταστήσουν αμέσως με έναν από αυτούς. Πώς ένα ρούχο που πετάμε στα σκουπίδια φτάνει πακέτο σε μια οικογενειακή αφρικανική επιχείρηση που το περιμένει πώς και πώς για να ζήσει από αυτό… Σκέφτομαι πώς κάθε μέρα φτιάχνουμε καφέ και ποτέ δε μας απασχολεί να μάθουμε πώς δουλεύει ο μηχανισμός της καφετιέρας. Ο μηχανισμός της παγκοσμιοποίησης όμως που είναι παρών σε κάθε καθημερινή μας δραστηριότητα, είναι φτιαγμένος από ανθρώπους σαν κι εμάς. Γι’ αυτό και αν ανακαλύψουμε πώς πραγματικά λειτουργεί, με εικόνες τόσο ζωντανές όσο του βιβλίου, θα πάθουμε ένα μικρό (ή και μεγάλο) σοκ! Επαναλαμβάνω: αυτό το βιβλίο πρέπει να το διαβάσουμε ΟΛΟΙ! ΟΛΟΙ!

α. π.

Μια ανόητη γεωγραφία Μαρία Μαμαλίγκα εικονογράφηση: Λάζαρος Σ. Ζήκος εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Τα λίμερικ (ή ληρολογήματα) δεν είναι τίποτα άλλο από ανοησίες. Όχι όμως σαν τις ανοησίες που εκσφενδονίζουν κατά πάνω μας δημοσιογράφοι, πολιτικοί, τηλεπερσόνες και άλλοι λαοπρόβλητοι ηγέτες της καθημερινής βλακείας που μας βασανίζει τελευταίως. Αντιθέτως είναι ανοησίες όμορφες, πανέξυπνες, λεπτοδουλεμένες στη μηχανή της έμπνευσης, παράλογες μικρές ιστορίες που μας προπονούν για το κακόγουστο παράλογο που συναντούμε γύρω μας. Ο Έντουαρντ Ληρ είναι ο ιδρυτής του κινήματος και η γνωστή ροδίτισα συγγραφέας Μαρία Μαμαλίγκα πιστή και εμπνευσμένη συνεχιστής του. Διαβάστε λίγη “Ανόητη Γεωγραφία”. Είναι αποτελεσματικό αντίδοτο στην καθημερινή ανοησία... Πάρτε μια μικρή γεύση: Ήταν ένας καμηλιέρης στην Παλμύρα που είπε: “Δεν αντέχω τέτοια μοίρα, μια καμπούρα να ‘χω ‘γώ κι η καμήλα να ‘χει δυο”, κι αποφάσισε να φύγει απ’ την Παλμύρα. Ήταν ένας γέρος απ΄ την Κάσο που είπε: “Αποκλείεται να φτάσω με τα πόδια στο Ακρί”. Γι’ αυτό πήρε ένα κρι-κρι και διέσχισε πάνω σ’ αυτό την Κάσο

α. π.

The big box

Toni Morrison (μαζί με το γιο της, Slade) εικόνες: Giselle Potter εκδόσεις Jump at the sun-hyperion Το βιβλίο γράφτηκε από τη νομπελίστα Toni Morrison, βασισμένο σε μια ιστορία που σκαρφίστηκε ο γιος της όταν ήταν 9 χρόνων. Ένας συνδυασμός που δίνει ασύλληπτη δύναμη στο κείμενο, μιας και ξεκινάει από την αφοπλιστική απλότητα και ειλικρίνεια ενός παιδιού και φτάνει σ’ εμάς μέσα απ’ τη χαρισματική γραφή της μητέρας του. Ήδη μετράει μια δεκαετία και δεν έχει κυκλοφορήσει στα Ελληνικά, αλλά παραμένει ένα από τα πολύ αγαπημένα μου και πάντα επίκαιρα κείμενα, μιας και καταπιάνεται με το θέμα των ορίων της προσωπικής ελευθερίας - γι’ αυτό και ήθελα να σας το γνωρίσω. Έμμετρο, συμβολικό και ολοζώντανο, με εκπληκτική εικονογράφηση, το κείμενο μας βάζει στις σκέψεις και στην καθημερινότητα τριών παιδιών που, λόγω “κακής συμπεριφοράς”, οι μεγάλοι τα έχουν καταδικάσει να ζουν σε ένα κουτί, δίνοντάς τους ψεύτικες ελευθερίες, που οι ίδιοι θεωρούν γενναιόδωρες παραχωρήσεις. Όμως τα παιδιά δεν κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια, γιατί το μυαλό απλώς δεν μπορείς να το φυλακίσεις. Αν και, κατά τον εκδότη του, απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών, δεν παύει να αποτελεί και μια μαγική κλειδαρότρυπα στο μυαλό ενός παιδιού που το μεγαλείο του καλά θα κάνουμε να μην το προσπερνούμε εμείς οι “μεγάλοι”. Ένα βιβλίο ΠΡΟΤΥΠΟ - ευαίσθητο, ουσιαστικό και διαχρονικό που δε φοβάται να πει την αλήθεια, χωρίς να κρίνει ή να “διδάσκει”. Αξίζει πραγματικά να το ψάξετε. Χαρά Γιαννακοπούλου

Ο Δωρητής Λόις Λόουρι εκδόσεις Κέδρος

Σε μια κοινότητα προστατευμένη και αποστειρωμένη από συναισθήματα, χρώματα ή επιθυμίες, ο Τζόνας, ένας νεαρός 12 ετών, αμφισβητεί τις ακραίες μεθόδους της κοινότητάς του και αντιλαμβάνεται το κόκκινο χρώμα. Σχεδόν αμέσως, του ανατίθεται να είναι ο επόμενος Δέκτης Μνήμης. Εκείνος δηλαδή που θα αποθηκεύσει στο μυαλό του τις μνήμες απ’ όλα τα συναισθήματα για να τα διατηρήσει στις επόμενες γενιές. Ο Τζόνας όμως δεν αντέχει αυτό το βάρος. Ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και μας θυμίζει ότι μας διαμορφώνουν οι επιλογές μας και μας κάνουν ξεχωριστούς οι ατέλιές μας. ελένη κατσαμά

Κάπου ν’ ανήκεις Φίλιππος Μανδηλαράς εκδόσεις Πατάκη

Κάπου ν’ ανήκεις, αλλά πού; Πότε είναι μικρότερο το τίμημα, όταν προδίδεις τους άλλους ή τον εαυτό σου; Τι γίνεται όταν η φωνή σου υψώνεται πάνω από σχήματα κι ομάδες; Με φόντο έναν ποδοσφαιρικό αγώνα και μουσική υπόκρουση από ροκ, ο Γιάννης προσπαθεί να προσαρμοστεί σε μια ολότελα νέα πραγματικότητα χωρίς να χάσει τον εαυτό του και η Ανθή μάς εξηγεί πώς έφτασαν τα πράγματα ως εδώ και ποιο ακριβώς είναι το εδώ. Ποιος είπε ότι η εφηβεία είναι εύκολη; ε.κ.

Στη διαπασών

Βασίλης Παπαθεοδώρου Μακέτα εξωφύλλου: Έλλη Παγκάλου εκδόσεις Καστανιώτη Καθρέφτη καθρεφτάκι μου, είμαι λούζερ, ντεμοντέ, σπασίκλας, θύμα, νικητής ή μάγκας; Κι αυτό που βλέπω στον καθρέφτη μου είναι σίγουρα αυτό που βλέπουν και οι άλλοι; Το Στη διαπασών είναι ένα μυθιστόρημα για νέους που δεν θέλουν να φαντάζονται τη ζωή τους αλλά να τη ζουν. Μελωδικό, δυνατό και άκρως ρεαλιστικό, διαβάζεται στη διαπασών.

™ÙË ‰È··ÛÒÓ

√À ∞¶∞£∂√¢øƒ µ∞™π§∏™ ¶ ¢EYTEPH EK¢O™H

EPIO∆IKOY BPABEIO Π

∆IABAZΩ

∂∫¢√™∂π™ ∫∞™∆∞¡πø∆∏

ε.κ.

Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο Αντώνης Παπαθεοδούλου εικονογράφηση: Μυρτώ Δεληβοριά εκδόσεις Πατάκη

Η πόλη του Αντώνη Παπαθεοδούλου είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο που έδιωξε τον πόλεμο, χωρίς πόλεμο. Ένα ντροπαλό άγαλμα, ένα ταχυδρομείο που ...ξαναγράφει τα γράμματα, ένα μουσείο-καθρέφτης, κάθε πάρκο και κάθε δρόμος αυτής της πόλης φέρνει στον κύριο Πόλεμο πονοκέφαλο. Στην πόλη που έδιωξε τον πόλεμο, ο συγγραφέας γράφει για όλα όσα δεν μπορεί ν’ αλλάξει. Γυρίζοντας την τελευταία σελίδα όμως, καταλαβαίνεις ότι τα έχει καταφέρει. Έχει αλλάξει τα πάντα. Το χιούμορ του Παπαθεοδούλου βρίσκει στα πινέλα της Μυρτώς Δεληβοριά το άλλο του μισό! ε.κ.

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ εικονογράφηση: Τζοάν Σφαρ χρωματισμός σχεδίων: Μπριγκίτε Φίντακλυ απόδοση: Μαρία Παπαγιάννη εκδόσεις Πατάκη «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Αντουάν ντε ΣαιντΕξυπερύ (1900-1944) είναι βέβαια ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δεν λέω «παιδικής» επειδή – όπως συμβαίνει και με άλλα ξεχωριστά έργα που θεωρούνται παιδικά – ο όρος αυτός εδώ σημαίνει απλώς ότι μπορεί να διαβαστεί ΚΑΙ από παιδιά, αλλά σε καμία περίπτωση αποκλειστικά απ’ αυτά. Δυο λόγια μόνο για το βιβλίο: Γράφτηκε το 1943, έγινε αμέσως πασίγνωστο, έχει πουλήσει πολλά εκατομμύρια αντίτυπα σ’ όλο τον κόσμο (όχι ότι αυτό έχει οποιαδήποτε σημασία) και η βασική ιδέα προέρχεται από αληθινή εμπειρία του αεροπόρου συγγραφέα και του συγκυβερνήτη του, που είχαν πέσει στη Σαχάρα με το αεροπλάνο τους το 1935 και σώθηκαν αφυδατωμένοι και υποφέροντας από παραισθήσεις μετά τρεις μέρες από ένα Βεδουίνο. Ο λόγος που γράφεται όμως αυτό το κείμενο δεν είναι για να μιλήσουμε για μια ακόμα φορά για το κλασικό έργο, αλλά για τη μεταφορά του σε κόμικς. Η οποία μεταφορά έγινε το 2008 από τον γάλλο δημιουργό κόμικς Τζόαν Σφαρ και κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2009 από τις εκδόσεις Πατάκη, σε απόδοση στα ελληνικά της Μαρίας Παπαγιάννη. Το κόμικς παραμένει απόλυτα πιστό στο πνεύμα του βιβλίου και διαθέτει όλη την τρυφερότητα, το χιούμορ, τη συγκίνηση, τη νοσταλγική διάθεση και τους φιλοσοφικούς στοχασμούς του πρωτότυπου. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, όταν έχεις να κάνεις με κάτι κλασικό και χιλιοδιαβασμένο. Γι’ αυτό εδώ αντιμετωπίζουμε μια ιδιομορφία: Ακριβώς επειδή το βιβλίο είναι πασίγνωστο, δεν νομίζω ότι θα είχε νόημα να ασχοληθούμε

με το σενάριο του κόμικς. Να θυμίσουμε μόνο ότι o ο Μικρός Πρίγκιπας ζει σε ένα μικροσκοπικό πλανήτη μόνος, με μοναδική συντροφιά ένα λουλούδι, συναντά τον αφηγητή στην έρημο, όπου ο τελευταίος έχει προσγειώσει αναγκαστικά το αεροπλάνο του και του διηγείται τις περιπέτειές του από αστέρι σε αστέρι, πριν φτάσει στη γη, μιλώντας του και για τους παράξενους τύπους που γνώρισε στα αστέρια που επισκέφτηκε. Μας μένει λοιπόν μόνο το δεύτερο σκέλος του κόμικς: Η εικόνα. Στον τομέα αυτόν ο Σφαρ μας εκπλήσσει. Πρώτα – πρώτα με την απόλυτα προσωπική του γραφή. Αρνούμενος να χρησιμοποιήσει ένα τυπικό «παιδικό» στιλ, γλυκό, «στρογγυλό» και καθαρό, υιοθετεί μια εντελώς εξπρεσιονιστική γραφή, που με μια πρώτη

ματιά φαίνεται απλοϊκή και γραμμική, περιφρονώντας τους κανόνες της προοπτικής και τη σωστή απόδοση των αναλογιών. Οι εικόνες είναι επίπεδες, αφού ο δημιουργός δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να δώσει την ψευδαίσθηση του βάθους, τα χρώματα καθαρά, δίχως χρωμοσκιάσεις, ενώ πολλές σελίδες τείνουν προς τη μονοχρωμία αφού χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά αποχρώσεις ενός βασικού χρώματος. Αυτή η συνειδητά απλή, «πρόχειρη» και «άτεχνη» γραφή, καθώς και οι ηθελημένες παραμορφώσεις, δημιουργούν μερικές φορές μια ανησυχητική, σχεδόν τρομακτική ατμόσφαιρα, πολύ μακριά από αυτό που θα αποκαλούσαμε «παιδικό». Αυτό γίνεται αντιληπτό κυρίως στις εκφράσεις των ηρώων, που σπάνια είναι γλυκές και καθησυχαστικές. Ο Σφαρ δίνει στον αφηγητή ήρωα τη μορφή του ίδιου του Σαιντ-Εξυπερύ, υπογραμμίζοντας έτσι το αυτοβιογραφικό στοιχείο στην αρχική (τουλάχιστον) σύλληψη του έργου. Σε αρκετά σημεία επίσης, όπως στις πρώτες σελίδες όπου ο καπνός του τσιγάρου του ήρωα μεταμορφώνεται σε βόα, χρησιμοποιεί καθαρά σουρεαλιστικές μεταφορές και εικόνες. Έτσι αυτό που πάνω απ’ όλα ξεχωρίζει στο άλμπουμ είναι η απόλυτα προσωπική γραφή, που δεν υποχωρεί μπροστά σε συμβάσεις και κλισέ του είδους. Γενικά νομίζω ότι είναι ένα αξιόλογο έργο, με πολύ προσωπική γραφή. Ο δημιουργός του καταφέρνει να βάλει τη δική του σφραγίδα σε ένα διάσημο και πολυδιαβασμένο βιβλίο, κι αυτό, ανεξάρτητα για το αν θα σας αρέσει ή όχι το τελικό αποτέλεσμα, αποτελεί επίτευγμα. Να υπενθυμίσω τελειώνοντας ότι ο Τζόαν Σφαρ είναι ο ίδιος που πριν λίγο καιρό, με την ιδιότητα του σκηνοθέτη αυτή τη φορά, σκηνοθέτησε το ιδιόρρυθμο φιλμ που είδαμε το χειμώνα του 2009 – 2010 “Gainsbourg”. Πρόκειται για την πρώτη του ταινία και είναι μια ελλειπτική, παράξενη βιογραφία του μεγάλου τραγουδοποιού, τον οποίο ο Σφαρ θαυμάζει. δημήτρης βανέλλης

Η Τρίτη Ευχή

Χαρά Γιαννακοπούλου εικονογράφηση εξωφύλλου: Πέτρος Μπουλούμπασης εκδόσεις Πατάκη Πώς μια αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να σε απαλλάξει από το να γίνεις ούφο; Η Τρίτη Ευχή είναι η πόλη στην οποία μετακομίζει ο Ερμής, ο μπαμπάς του και η Μπάμια. Από την πρώτη κιόλας μέρα της εγκατάστασής τους εκεί, συμβαίνουν παράξενα πράγματα. Ποια είναι στ’ αλήθεια η Τρίτη Ευχή; Μια ηλιόλουστη, ήσυχη, περιποιημένη πόλη, ή μια τρομακτική, αφύσικη, παρανοϊκή πόλη που γεννήθηκε κατευθείαν από κάποιον εφιάλτη; Ο Ερμής σ’ αυτή την περιπέτεια δεν είναι μόνος του. Η συγγραφέας, με χιούμορ, φαντασία και επαναστατική διάθεση, γράφει ένα μυθιστόρημα στο οποίο θα μπορούσαμε να πρωταγωνιστούμε όλοι εμείς, και μας παρακινεί να αμφισβητήσουμε τα όσα γίνονται για το καλό μας. Το τέλος του μυθιστορήματος αφήνει αιχμές για ένα δεύτερο μέρος, το οποίο περιμένουμε με ανυπομονησία.

ε.κ.

τον βάτραχο στην μπανιέρα φωτογράφισε η

μου ζήτησες να παρουσιάσω και να σχολιάσω για τους αναγνώστες σου τα βιβλία που ξεχώρισα τον τελευταίο ταραγμένο καιρό και ιδού! Είμαι σίγουρος, βέβαια, πως θα υπάρχουν κι άλλα καλά βιβλία τα οποία δεν έπεσαν, όμως, στην αντίληψή μου, και, με την ευκαιρία, θέλω να θυμίσω στους εκδότες να μην ξεχνάνε να σου στέλνουν τα βιβλία τους που πιστεύουν ότι εκπληρώνουν τις ποιοτικές προδιαγραφές που είχαμε θέσει στο προηγούμενο τεύχος γιατί δύσκολα μπορώ να τα προμηθευτώ όλα μόνος μου. Τέλος, να ευχαριστήσω τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Πατάκης και Ψυχογιός που με προμήθευσαν με τα βιβλία που τους ζήτησα. Στο ψητό, λοιπόν! Παρακάτω θα διαβάσεις σχόλια για τρία ελληνικά μυθιστορήματα που τυχαίνει να είναι γραμμένα όλα από γυναίκες συγγραφείς και απευθύνονται σε αναγνώστες ηλικίας 10+, σχόλια για δύο μεταφρασμένα νεανικά μυθιστορήματα που βρήκα εξαιρετικά και, τέλος, ένα σχόλιο για τρία βιβλία που ξεχώρισα από το σωρό της βαμπιρολογίας στην οποία επιδίδονται τελευταία οι Έλληνες εκδότες. Δεν ξέχασα, βέβαια, την υπόσχεσή μου πως θα αναφερθώ εκτενέστερα στο (βραβευμένο πια) Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο της Αγγελικής Δαρλάση, αλλά θεωρώ πως γράφτηκαν πολλά γι αυτό και δεν νομίζω ότι έχω τίποτα καινούργιο να προσθέσω.

Σοφία Τουλιάτου

Το δέντρο το μονάχο Μαρία Παπαγιάννη εξώφυλλο: Μιχάλης Μανουσάκης εκδόσεις Πατάκη Σ΄ ένα χωριό φυτρωμένο στη σκιά ενός βουνού, απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο κι όμως τόσο κοντά στο πέλαγος, επιστρέφει η Βιολέτα, ηλικιωμένη γυναίκα πια, μετά από χρόνια απουσίας. Την ίδια εποχή εξαφανίζονται τα τάματα, τα ασημένια καράβια της εκκλησίας του χωριού. Οι υποψίες βαραίνουν τη νεοφερμένη. Ο Σίμος, ένα νέο παιδί μεγαλωμένο με τους θρύλους του τόπου του και τα παραμύθια των παλιών, θα είναι ο μόνος που θα πιστέψει στην αθωότητά της. Και θα είναι κι ο μόνος που θα τολμήσει να τα βάλει με τους φίλους του (και ειδικά τον πεισματάρη Μάρκο) που οργανώνουν ολόκληρη συνωμοσία για να αποκαλύψουν το αληθινό πρόσωπο της μάγισσας, όπως τη λένε. Γιατί, όμως, όλοι στο χωριό σιωπούν όταν τους μιλάει για τη Βιολέτα; Τι κρύβει αυτή σιωπή και πώς σχετίζεται με την εξαφάνιση των ταμάτων; Ο Σίμος, παρέα με την καινούργια του φίλη, την Οντίν, σκαλίζει σε κάθε σπιτικό για να βρει την αλήθεια μέσα από δοξασίες, προκαταλήψεις, όνειρα, οράματα και σκιές. Κι αυτό που θα βρει στο τέλος, δεν είναι άλλο από την πρόσφατη ιστορία του τόπου του, αυτή που ζυμώθηκε με χαρές, προδοσίες και θανάτους.... Η μεγάλη επιτυχία της Μαρίας Παπαγιάννη (την οποία θεωρώ από τους πιο ποιοτικούς συγγραφείς βιβλίων για παιδιά και εφήβους της γενιάς της) στο νέο της μυθιστόρημα δεν βρίσκεται στους αψεγάδιαστους και καλοδουλεμένους, όπως πάντα, χαρακτήρες της (ειδικά το δίδυμο των πρωταγωνιστών Βιολέτα –Σίμος είναι ακαταμάχητο), ούτε στην επιλογή της να ξεδιπλώσει την ιστορία της στηριζόμενη στην ασφαλή (αλλά πάντα επίφοβη για διολισθήσεις κάθε μορφής) βάση του λαϊκού πολιτισμού μας. Ούτε, όμως, και στον στιλιστικά ορθό και «τακτοποιημένο» λόγο της, όπου θαρρείς πως η κάθε λέξη βρίσκεται ακριβώς εκεί που πρέπει (χαρακτηριστικό που μοιράζεται μόνο με την Αγγελική Δαρλάση από τους συγγραφείς της ίδιας γενιάς, απ’ όσο γνωρίζω). Όχι. Η μεγάλη της επιτυχία βρίσκεται στο γεγονός ότι καταφέρνει να εξυψώσει το ασάλευτο αυτό χωριό με τους γεμάτους πάθη κατοίκους του σε καθολικό παράδειγμα (πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, αν σκεφτεί κανείς πόσο εύκολα θα μπορούσε να πέσει στην παγίδα της εντοπιότητας και του ηθογραφήματος) και να ξεδιπλώσει έτσι την εικόνα μιας Ελλάδας – πατρίδας σκοτεινής και φωτεινής μαζί, Ελλάδας των θρύλων και των προκαταλήψεων, της ψευτιάς και της προδοσίας, της ειλικρίνειας και της αθωότητας. Ελλάδας αμείλικτα σκληρής, κι όμως τόσο δικιάς μας. Στους καιρούς που ζούμε, όπου οι εθνικιστικές κορώνες κάθε τύπου τείνουν να γίνουν μια συνήθεια που παύει πια να πληγώνει τα αυτιά και το νου, η Παπαγιάννη ερευνά τι σημαίνει να κατοικείς σ’ αυτή τη γωνιά του πλανήτη, τι σημαίνει να φέρεις ως κληρονομιά το νεότερο λαϊκό πολιτισμό της και πώς το διαχειρίζεσαι αυτό. Υπό αυτή την έννοια, ορθά εκδόθηκε το βιβλίο σε σειρά για νέους, αν και θεωρώ πως το σωστότερο θα ήταν να εκδοθεί σε δύο μορφές: Μία για ενήλικες και μία για παιδιά άνω των 10-11 ετών, παρά τις γλωσσικές και πραγματολογικές δυσκολίες που παρουσιάζει για το κοινό αυτό. Όσοι, λοιπόν, έχετε (ή γνωρίζετε) παιδιά στην ηλικία αυτή, μη διστάσετε να τους το χαρίσετε. Λίγα είναι πια τα βιβλία που διαβάζονται ευχάριστα τόσο από τα παιδιά, όσο κι από τους γονείς.

Ο πρίγκιπας με τα κρίνα

Ιφιγένεια Μαστρογιάννη εξώφυλλο: Βασίλης Παπατσαρούχας εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Στη Μινωική Κρήτη, όταν οι Κρητικοί πιστεύαν στη Μεγάλη Μητέρα κι είχαν για ιερή εικόνα – σύμβολο τον Πρίγκιπα με τα Κρίνα, ένα αγόρι από τη Ζάκρο, ο Πελίας, βρίσκει στο δάσος ένα κορίτσι βαριά χτυπημένο. Είναι η μοναχοκόρη του άρχοντα Άντεφ, του στρατηγού του φαραώ της Αιγύπτου, ο οποίος έπεσε θύμα δολοπλοκίας του μεγάλου θησαυροφύλακα, αυτού που έπαψε πια να πιστεύει στους θεούς και προσεύχεται στη Σκιά του Μίδα, του βασιλιά που αγαπούσε το χρυσάφι όσο τίποτε στον κόσμο. Στην προσπάθειά του να την κάνει καλά, ο Πελίας επισκέπτεται το σοφό λυράρη, από τον οποίο μαθαίνει την τρομερή αλήθεια: Η Σκιά του Μίδα έχει απλωθεί σε όλο το νησί. Κι είναι στο χέρι του να την πολεμήσει και να τη διώξει, προστατεύοντας, ταυτόχρονα, την ιερή εικόνα του Πρίγκιπα με τα Κρίνα από τα βέβηλα χέρια των οργάνων της Σκιάς που θέλουν να την ξεπουλήσουν. Ο Πελίας, παρέα με το φίλο του το Γλαύκο αλλά και την καθοδήγηση μιας σοφής κουκουβάγιας, θα πολεμήσει με τον πανίσχυρο πατριό του, το Μελάνθη, που είναι το κύριο όργανο της Σκιάς του Μίδα στην Κρήτη, και τέλος, με τη συνεργία της φύσης όλης, θα καταφέρει να κρατήσει στην πατρίδα του την ιερή εικόνα αλλά και να γιατρέψει το κορίτσι. Συνεχής δράση και κλιμακούμενη αγωνία σε ένα απολαυστικό μυθιστόρημα βουτηγμένο στις μυρωδιές, τις γεύσεις και τις αισθήσεις της κρητικής γης. Η Μαστρογιάννη οδηγεί τον αναγνώστη με σίγουρα βήματα στην αποκάλυψη του τέλους (που δεν θα σας αποκαλύψουμε για να μην σας χαλάσουμε την έκπληξη), ολοκληρώνοντας ένα δυνατό έργο με πολλούς συμβολισμούς και έντονη εικονοποιία που καταφέρνει να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της περιπέτειας ή του ιστορικού μυθιστορήματος και να μιλήσει, εντέλει, για τη διαχρονική αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Κατά τη γνώμη μου, ένα από τα καλύτερα εφηβικά βιβλία (παρότι δεν θα το χαρακτήριζα αμιγώς εφηβικό ανάγνωσμα καθώς απευθύνεται σε αναγνώστες άνω των 10 ετών) της περασμένης χρονιάς κυρίως για το μεστό του λόγο αλλά και για το αρμονικό πάντρεμα του υπερβατικού στοιχείου με την περιπέτεια στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση που δεν συμπεριλήφθηκε έστω στη βραχεία λίστα των υποψήφιων προς βράβευση εφηβικών βιβλίων του περιοδικού Διαβάζω αλλά ελπίζω πως θα το δω, τουλάχιστον, στην αντίστοιχη βραχεία λίστα των Κρατικών βραβείων, δίχως, φυσικά, αυτό να σημαίνει πως θα αποκτήσει μεγαλύτερη αξία για μένα. Απλώς θα είναι μια ηθική ανταμοιβή για το μόχθο και τις ικανότητες της συγγραφέα.

Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών Βησσαρία Ζορμπά–Ραμμοπούλου εξώφυλλο: Βασίλης Παπατσαρούχας εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Κρυμμένο μέσα στα βουνά της Κίνας βρίσκεται ένα εργοστάσιο. Ένα εργοστάσιο παιχνιδιών στο οποίο εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες παιδιά. Τα πενήντα παιδιά του Αρχιεργάτη Κι-Μπουν. Ανάμεσα σ’ αυτά και ο Χουάνγκ – Σιάο, ο οποίος ανακαλύπτει πως τα παιχνίδια που κατασκευάζουν προορίζονται για τα παιδιά της Δύσης. Για την ακρίβεια, είναι τα παιχνίδια που κάνει δώρο ο Άγιος Βασίλης στα παιδιά της Δύσης. Και σ’ αυτούς; Γιατί κανείς δεν κάνει δώρα σ’ αυτούς; Γιατί δεν περνάει απ’ αυτούς ο Άγιος Βασίλης; Την ίδια απορία έχουν και οι μαθητές ενός χωριού κάπου εκεί κοντά, που με τόσο κόπο πείθει να έρχονται στο σχολείο μετά τις δουλειές τους στα χωράφια, ο δάσκαλος Μι–Γουάνγκ. Έτσι ο δάσκαλος αποφασίζει να κατασκευάσει μόνος του τα δώρα τους και να τους τα μοιράσει ως Άγιος Βασίλης. Μόνο που την ημέρα εκείνη τη γιορτινή που ο δάσκαλος έχει ντυθεί άγιος Βασίλης, τη μέρα εκείνη που χιόνι πυκνό είχε καλύψει τα βουνά κι ο άνεμος φυσούσε παγωμένος, τα πενήντα παιδιά του Αρχιεργάτη Κι-Μπουν αποφάσισαν να το σκάσουν από το εργοστάσιο παιχνιδιών με προορισμό τη Δύση. Μαντέψτε, όμως, ποιον συνάντησαν σ’ ένα μικρό χωριό πίσω από το βουνό, στην είσοδο ενός σχολείου… Μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία γραμμένη για να καταγγείλει την παιδική εργασία (παρατίθενται και στοιχεία για το θέμα αυτό στο τέλος του βιβλίου) που παρασύρει τον αναγνώστη στα βάθη της Κίνας, κάνοντάς τον συμμέτοχο τόσο στο δράμα των παιδιών που εργάζονται στο εργοστάσιο, όσο και στους φόβους αλλά και στο πείσμα του δασκάλου που προσπαθεί να βρει τρόπους για να φέρει τα παιδιά του χωριού στο σχολείο. Αναπόφευκτη η σύγκριση με το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του Φραντσέσκο Ντ’ Αντάμο, Ικμπάλ, ένα παιδί ενάντια στην παιδική εργασία (Πατάκης, μετάφραση Βασιλικής Νίκα) δίχως να σημαίνει ότι αποβαίνει σε βάρος του Κρυμμένου εργοστασίου παιχνιδιών, κάτι που είναι προς τιμή της συγγραφέα. Η Βησσαρία Ζορμπά - Ραμμοπούλου οργανώνει μεθοδικά τη συνάντηση των δύο «ηρώων» (αν θεωρήσουμε τα πενήντα παιδιά ως έναν ήρωα) με αφορμή τη μορφή του Άγιου Βασίλη και παίζει πολύ καλά με τον πολλαπλό συμβολισμό της νεώτερης αυτής μυθικής μορφής του δυτικού πολιτισμού. Μοιραία, βέβαια, το βάρος πέφτει στο δάσκαλο καθώς η μεριά των παιδιών δεν διαθέτει έναν ξεκάθαρο ήρωα με τους «βοηθούς» του (όπως αρχετυπικά θα απαιτούσε μια τέτοια ιστορία) έτσι ώστε να υπάρξει ισορροπία ανάμεσα στις δύο πλευρές, στοιχείο που δίνει στο μυθιστόρημα μια πιο «ενήλικη» (και οικεία στους εκπαιδευτικούς) διάσταση. Οι προβληματισμοί του δάσκαλου για την εκπαίδευση (κυρίως), την παιδική εργασία (κατά δεύτερον) αλλά και τη διαφθορά της κρατικής μηχανής (κατά τρίτον) ξεπερνούν κατά πολύ τους προβληματισμούς ενός 12χρονου για τα θέματα αυτά. Αυτό όμως είναι επιλογή της συγγραφέα, η οποία θα μπορούσε πολύ εύκολα να δώσει το λόγο στο δάσκαλο και σε ένα παιδί από τα πενήντα του εργοστασίου με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα πολύ πιο συναισθηματικά φορτισμένο μυθιστόρημα (κάτι που ενέχει κινδύνους, φυσικά, διολίσθησης προς το φτηνό μελόδραμα) το οποίο, ταυτόχρονα, θα βρισκόταν πολύ πιο κοντά στον ανήλικο αναγνώστη. Η επιλογή, όμως, της πρωτοπρόσωπης αφήγησης κρύβει πάντα πολλούς κινδύνους (κυρίως ασυνέπειας) σε ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα και εκτιμώ ότι σωστά κράτησε η συγγραφέας τις αποστάσεις της από έναν περίγυρο και ένα ψυχισμό που πιθανώς δεν γνωρίζει σε βάθος. Για να καταλήξω, η Βησσαρία Ζορμπά - Ραμμοπούλου δημιούργησε ένα καθ’ όλα αξιόλογο μυθιστόρημα φροντίζοντας να μην ακολουθήσει τον εύκολο (ή δύσκολο –εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς) δρόμο της συναισθηματικής εμπλοκής, αλλά αυτόν της παρατήρησης των γεγονότων και του διακριτικού σχολιασμού τους. Δίκαια, λοιπόν, βραβεύτηκε από τον Κύκλο του Παιδικού Βιβλίου, όπως και δίκαια βρέθηκε στη βραχεία λίστα των υποψήφιων προς βράβευση εφηβικών βιβλίων του περιοδικού Διαβάζω.

Γένεση

Μπέρναρντ Μπέκετ μετάφραση Μαλβίνα Αβαγιανού εκδόσεις Πατάκη Η προϊστορία: Σ’ ένα τρομακτικό μέλλον όπου ο κόσμος μαστίζεται από τον πόλεμο και την πανούκλα, υπάρχει ένα νησί που ονομάζεται Πολιτεία. Το νησί αυτό προστατεύεται από ένα θεόρατο τείχος, το οποίο φρουρούν ένοπλοι στρατιώτες, νάρκες και ηλεκτρονικές συσκευές που έχουν αποκόψει κάθε επικοινωνία του νησιού με τον έξω κόσμο. Επισκέπτες, μετανάστες και εισβολείς εκτελούνται εν ψυχρώ. Ένας άνδρας, ονόματι Άνταμ Φορντ, νεκρός εδώ και πολλά χρόνια, είχε αποφασίσει να επαναστατήσει ενάντια στο καθεστώς. Η Πολιτεία τον καταδίκασε σε φυλάκιση. Έτσι ο Άνταμ Φορντ κατέληξε να εκτίει την ποινή του ως πειραματόζωο σε ένα αλλόκοτο πείραμα Τεχνητής Νοημοσύνης. Η ιστορία: Μέσα σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο, η δεκατετράχρονη Άναξ έρχεται αντιμέτωπη με τρεις Εξεταστές σε μια εξουθενωτική πεντάωρη δοκιμασία. Ο Άνταμ Φορντ είναι ο ήρωάς της και η ιστορία του αποτελεί το αντικείμενο της εξέτασής της. Αν περάσει τη δοκιμασία, θα τη δεχτούν στην Ακαδημία, το ίδρυμα που διοικεί την ουτοπική κοινωνία στην οποία ζει. Πολύ σύντομα, όμως, η Άναξ θα ανακαλύψει πως, παρόλα όσα έχει διδαχθεί τόσα χρόνια, κανείς δε γνωρίζει ολόκληρη την ιστορία. Οι εξεταστές της θα δυναμιτίσουν τις πεποιθήσεις της τόσο για την ιστορία του τόπου της όσο και για την ίδια της την ταυτότητα, αποκαλύπτοντας ένα νέο, φρικτό πρόσωπο του κόσμου της. Έτσι, η Άναξ θα έρθει αντιμέτωπη με τον αναπάντεχο κρίκο που τη δένει με τον Άνταμ Φορντ, με το σκοτεινό μυστικό της Ακαδημίας και την τρομακτική αλήθεια για τον κόσμο του ουτοπικού νησιού της. Χρησιμοποιώντας το μοντέλο των Πλατωνικών διαλόγων, με σαφείς υπομνήσεις σε αυτούς (άλλωστε το όνομα Άναξ αποτελεί σύντμηση του Αναξίμανδρος), ο Νεοζηλανδός συγγραφέας φτιάχνει ένα συνταραχτικό φιλοσοφικό μυθιστόρημα που τοποθετείται στο μέλλον και μιλάει για το τι είναι (ή τι μπορεί να γίνει) ο άνθρωπος. Οι συνεχείς ερωτήσεις των Εξεταστών στην ηρωίδα δημιουργούν ένα κλίμα ανησυχίας τόσο σ’ αυτήν όσο και στον αναγνώστη, καθώς σταδιακά καταλήγουν να αμφισβητούν τη λειτουργία της λογικής και της ανθρώπινης σκέψης, έτσι όπως ορίζεται αυτή από τον Αριστοτέλη και τον Ντεκάρτ. Το τέλος του μυθιστορήματος, απρόσμενο και για πολλούς σοκαριστικό, υποχρεώνει τον αναγνώστη να ανατρέξει άλλη μια φορά το βιβλίο για να ανακαλύψει τα σημάδια της επερχόμενης πτώσης. Διαυγές, αιχμηρό και λεπτοδουλεμένο, είναι ένα μυθιστόρημα απ’ αυτά που σε στοιχειώνουν όταν το τελειώσεις και σε υποχρεώνουν να αναρωτηθείς για την ίδια σου την ύπαρξη στον κόσμο. Μην το χάσετε!

Ο Μαρσέλο στον πραγματικό κόσμο Φρανσίσκο Στορκ μετάφραση Άννα Παπασταύρου εκδόσεις Πατάκη

Ο δεκαεφτάχρονος Μαρσέλο βρίσκεται στην αρχή του αυτιστικού φάσματος και ζει μια άνετη και νοικοκυρεμένη ζωή φροντίζοντας τα πόνι στο σχολείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, διαβάζοντας θρησκευτικά βιβλία και ακούγοντας την «εσωτερική» μουσική του, μια μουσική που μόνο εκείνος ακούει μέσα στο κεφάλι του. Ώσπου ο πατέρας του, ένας ισχυρός και πετυχημένος δικηγόρος, τον προσκαλεί να περάσει το καλοκαίρι του δουλεύοντας στο δικηγορικό του γραφείο. Συμβιβασμένος με τα όρια που του θέτει η πάθησή του, αλλά και με δικαιολογημένη αγωνία, ο Μαρσέλο ξεκινάει την περιπέτεια της προσαρμογής του στο γραφείο. Εκεί γνωρίζει την Τζάσμιν, μια κοπέλα που είναι υπεύθυνη στο γραφείο διεκπεραίωσης, η οποία αποδεικνύεται ιδιαίτερα οξυδερκής, σε αντίθεση με τον Γουέντελ, το γιο του συνεταίρου του πατέρα του, ο οποίος έχει το νου του μόνο στο σεξ. Οι ίντριγκες στο γραφείο, η εμμονή του Μαρσέλο με τη θρησκεία και τις Γραφές, η ειλικρίνειά του και η κρυστάλλινη ηθική του, οδηγούν σε μια σειρά από σύντομες αλλά περιεκτικότατες εκμυστηρεύσεις και συζητήσεις κυρίως γύρω από την ηθική. Όταν ο Μαρσέλο βρίσκει τη φωτογραφία ενός παραμορφωμένου κοριτσιού, το οποίο αποδεικνύεται ότι είναι θύμα της εγκληματικής αμέλειας του σημαντικότερου πελάτη του πατέρα του, θα επιλέξει να ακολουθήσει το δρόμο της συνείδησής του προσπαθώντας να διορθώσει το κακό, έστω κι αν ξέρει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα επιφέρει μη αναστρέψιμες αλλαγές στη ζωή του και στη σχέση του με τον πατέρα του. Στο τέλος ο Μαρσέλο καταφέρνει να σταθεί όρθιος στη δίνη των ισχυρών συγκινησιακών ρευμάτων, παίρνει σοβαρές αποφάσεις και καταστρώνει ένα σχέδιο για το μέλλον του, όπως ποτέ δεν είχε φανταστεί ότι θα έκανε. Ξέρω. Όσοι έχετε διαβάσει το μυθιστόρημα του Μαρκ Χάντον Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση της Άννας Παπασταύρου) όπου ο πρωταγωνιστής είναι ένα αγόρι με σύνδρομο Άσπεργκερ, δύσκολα θα ξαναπιάσετε ένα βιβλίο με παρόμοιο θέμα γιατί πιστεύετε ότι ο Χάντον το εξάντλησε. Το ίδιο πίστευα κι εγώ, μέχρι που διάβασα την ιστορία του Μαρσέλο. Και βρέθηκα στην ευχάριστη θέση να λατρέψω ακόμα ένα βιβλίο με ήρωα έναν νέο που βρίσκεται στην αρχή του φάσματος του αυτισμού, όπως κι ο ήρωας του Χάντον. Η διαφορά εδώ είναι πως ο Μαρσέλο έχει επίγνωση της ιδιαιτερότητάς του και, επιπλέον, είναι τυχερός επειδή η ζωή του κυλάει χωρίς στερήσεις, χάρη στον πετυχημένο δικηγόρο πατέρα του. Όταν, όμως, καλείται ν’ αντιμετωπίσει τον «πραγματικό κόσμο» και να δοκιμαστεί στη δουλειά, στη φιλία και στον έρωτα, ο Μαρσέλο γίνεται άθελά του δάσκαλος για όλους που θέλουν να πιστεύουν ότι είναι «φυσιολογικοί» άνθρωποι. Και μόνο η ιστορία θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει έντονα συναισθήματα και βαθύ στοχασμό, όμως ο Στορκ μας δίνει πολύ περισσότερα. Οι αναγνώστες καλούνται να περιπλανηθούν μέσα στο κεφάλι του Μαρσέλο, όπου οι σκέψεις δέχονται μια τόσο διαφορετική επεξεργασία απ‘ αυτή που γνωρίζουμε, και να αντιληφθούν πόσο αυτές αλλάζουν όσο προχωράει το μυθιστόρημα κι ο Μαρσέλο μεταμορφώνεται, μεταμορφώνοντας, ταυτόχρονα, αυτούς που τον συναναστρέφονται. Ένα μυθιστόρημα που, όπως κι ο ίδιος ο Μαρσέλο, αποτελεί μια μεγάλη έκπληξη. Διαβάστε το είτε είστε 16 είτε 86 χρονών. Αξίζει τον κόπο!

Αιώνια δική σου

Άλισον Νοέλ μετάφραση Ντίνα Καρύδη εκδόσεις Ψυχογιός

Vampire Diaries 1Το ξύπνημα

Λ.Τζ. Σμιθ μετάφραση Ευηνέλλα Αλεξοπούλου εκδόσεις Ψυχογιός

Ρίγος

Μάγκι Στάιφβατερ μετάφραση Περικλής Μποζινάκης εκδόσεις Πατάκη

Τρία βιβλία που δεν θα είχαν εκδοθεί στα ελληνικά αν δεν είχε προϋπάρξει η παγκόσμια (και ελληνική) επιτυχία του Λυκόφωτος της Στέφανι Μέγιερ. Παρόλα αυτά, το καθένα τους έχει να προσφέρει κάτι παραπάνω στο τετριμμένο πια μοτίβο κορίτσι (ή αγόρι) ερωτεύεται αγόρι (ή κορίτσι) βαμπίρ. Το πρώτο (Αιώνια δική σου), ακολουθεί κατά γράμμα το πρότυπο της Μέγιερ (μόνο που εδώ το αγόρι είναι νεκροζώντανος). Το μεγάλο του πλεονέκτημα βρίσκεται στο χιούμορ του (πράγμα σπάνιο στα βιβλία του είδους) και στους καλοδουλεμένους ήρωές του που σίγουρα θα κάνουν τις καρδιές των συνειδητοποιημένων αναγνωστών να σπαράξουν από τον πόνο για τον απαγορευμένο έρωτά τους. Το δεύτερο (Vampire Diaries 1- Το ξύπνημα) αποτέλεσε το πρότυπο της Μέγιερ για τη συγγραφή του έπους του Λυκόφωτος, καθώς γράφτηκε πριν 20 χρόνια και εκδόθηκε πριν 19 (1991). Πρόκειται για τον πρώτο τόμο μιας σειράς βιβλίων έρωτα και (κατά κύριο λόγο) τρόμου που γνωρίζουν ακόμα μεγάλη επιτυχία στην Αμερική (συμβάλει σ’ αυτό και μια τηλεοπτική σειρά η οποία προβλήθηκε πριν λίγο καιρό και θα συνεχίσει να προβάλλεται από την επόμενη σεζόν), η οποία αναφέρεται στο θανάσιμο τρίο δύο αδελφών και μιας κοπέλας (όλοι τους βαμπίρ) την οποία διεκδικούν και οι δύο από τον 14ο αιώνα στην Ιταλία ως τις μέρες μας, στην Αμερική. Ξεχωρίζει για τις ρεαλιστικές σκηνές τρόμου, τα έντονα συναισθήματα αλλά και την έλλειψη λογοτεχνικότητάς του. Το τρίτο μυθιστόρημα (Ρίγος) βρίσκεται στον αντίποδα του προηγούμενου καθώς διαθέτει αδιαμφισβήτητες λογοτεχνικές αρετές που γίνονται αμέσως αντιληπτές ακόμα και από τους πιο κακόπιστους αναγνώστες. Απευθύνεται, λοιπόν, σε αναγνώστες με απαιτήσεις (κάτι που δεν μας έχουν συνηθίσει βιβλία του είδους) και διαθέτει και μια πρωτοτυπία: το αγόρι είναι λύκος που μπορεί να πάρει μορφή ανθρώπου κάτω από ειδικές συνθήκες, ενώ το κορίτσι νιώθει αυτή την ακαταμάχητη έλξη που βιώνουν όλες οι ηρωίδες στα βιβλία του είδους, πριν μάθει ότι ο λύκος που την παρακολουθεί είναι άνθρωπος. Μικρά, κοφτά κεφάλαια με εναλλασσόμενες φωνές ηρώων, γρήγορος ρυθμός και αγωνία, γλυκό και τρυφερό δίχως να σιροπιάζει ποτέ, μοιάζει να είναι πιο μοντέρνο απ’ όλα τα βιβλία του είδους που κυκλοφορούν.

στις εκδόσεις Πατάκη...

Αυτό που θα δείτε στις επόμενες σελίδες δεν είναι βιβλιοπαρουσίαση... Το Παπάκι είχε πληροφορίες ότι οι εκδόσεις Πατάκη ετοιμάζονται να εκδώσουν ένα παιδικό βιβλίο που θα αφήσει άφωνους μικρούς και μεγάλους. Ο τίτλος του είναι “Το βιβλίο των μεγάλων φιλοσοφικών αντιθέσεων” και φήμες λένε ότι θα αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε μικροί και μεγάλοι, γιατί θα μας παρουσιάσει με απλό και απολαυστικό τρόπο, με υπέροχες εικόνες, με απλές απαντήσεις αλλά και με αναπάντητες ερωτήσεις, ιδέες αντίθετες που δίνουν νόημα η μία στην άλλη... όπως το “είναι” και το “φαίνεσθαι” που το Παπάκι κατάφερε να βουτήξει από τα τυπογραφεία του Πατάκη για να σας αποκαλύψει στις επόμενες σελίδες... Το περιμένουμε με αγωνία.

Η

,

ιδιοκτήτρια του πρακτορείου λογοτεχνικών δικαιωμάτων «Ίρις»,

μιλάει με τον βάτραχο στην όχθη της μπανιέρας για το παιδικό βιβλίο στη Γαλλία.

ού αι εφηβικ κ ύ ο ικ ιδ ους η πα 3η έκθεσ υς δυο πασίγνωστ ν η τ σ α ρ . ο ώμενη χώ αλό μας πήγε στ ό Νικόλα ρ ιμ τ ικ μ η ο ς τ ω ι το μυ αμε π ιπα κα που Όταν μάθ ι η Γαλλία, αμέσως ς: το μικρό Πρίγκ ορήματα τ ισ α ία θ ν ίν υ χ ε ες μ ε τ υ βιβλίο κλασικά ής λογο ιες όμορφ α ικ ο τ λ π λ α ά α λ κ Γ ό ι ς υ α η κ ο τ το ν ία. μάς) Μικρούς ς ήρθαν σ ρόνια (Βερν, Δου μένα βιβλ α η μ φ α ια ρ ε γ χ ο έ χ ν εικο ά μας Στη συν σφατα σε τα παιδικ ό ν ρ α π σ ά ιω ικ ε τ σ τοίχ ει σχε υ είχαμε δ ο π τορα ς ε ν ό εικ ική πράκ ιδ ε ν η τ . , λο στη ό μας Τίποτε άλ ν άνθρωπ ίνδυνη αποστολή ν ο τ ε μ ε μ ήσου ριψοκ χετα α με να μιλ α της, άσ ια ακόμα α σ μ κ σ ή ό τ ώ π λ φ α γ ε ι κ ε η Τότε σ το αριθμό επιστρέψ ατεύει όσο λίγες τ σ ε α ίχ β ε έ σ ις λ ιο ό υν αξ ροστ FR που μ ιλαμβάνο εύει και π ρ ρ ε τ π α λ ία υ λ ο τα βιβ ικού. χώρα π α ευπώλη μεριά του Ατλαντ τ ε μ ς ε τ λλη οι λίσ από την ά ν ω τ ν ϊό ο πρ

Από τη γαλλική λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους, γνωρίζουμε μόνο τους δύο μικρούς –τον Πρίγκιπα και το Νικόλα. Σταματάμε δηλαδή κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Μετά τι; Έχουμε (ξε)χάσει τη περίοδο του ‘80 που ήταν μια εποχή αναγέννησης για το παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο στη Γαλλία. Την εποχή εκείνη, χάρη στον εκδοτικό οίκο Εκόλ ντε Λουαζίρ (École des Loisirs) είχαν εμφανιστεί ένα σωρό εικονογράφοι (οι οποίοι συνέβαινε να γράφουν κιόλας τα κείμενα που εικονογραφούσαν) που άλλαξαν εντελώς το αισθητικό τοπίο στη γαλλική παιδική λογοτεχνία. Αυτό το «κίνημα» είναι ελάχιστα γνωστό στη χώρα μας, αν δεν κάνω λάθος.

Σωστά. Ο Κλοντ Ποντί (Claude Ponti), για παράδειγμα, ένας από τους σημαντικότερους εικονογράφους – συγγραφείς της εποχής εκείνης με αρκετά κλασικό σχέδιο αλλά πολύ ιδιαίτερο κείμενο, παραμένει ανέκδοτος. Αντίθετα, κάποια βιβλία του Γκρεγκουάρ Σολοτάρεφ που ήταν λίγο πιο επαναστατικός στο εικαστικό του σκέλος, έχουν εκδοθεί, δίχως όμως να βρουν ιδιαίτερη ανταπόκριση στο ελληνικό κοινό. Η γαλλική σχολή ήταν για ένα διάστημα περίπου 15 ετών (19801995) η κυρίαρχη στην ευρωπαϊκή εικονογράφηση. Οι επιρροές της Βέλγικης σχολής ήταν σαφείς, αλλά τα πράγματα εξελίχθηκαν στη διάρκεια των χρόνων και φτάσαμε στη δεκαετία του ’90 όπου αρκετοί εκδοτικοί οίκοι (ο πιο γνωστός απ’ αυτούς είναι οι

εκδόσεις Rouergue) εξέδιδαν βιβλία που απευθύνονταν μεν σε παιδιά αλλά δεν μπορούσαν να διαβαστούν εύκολα απ’ αυτά λόγω της τολμηρής και πρωτοποριακής εικονογράφησής τους. Τα βιβλία αυτά γνώρισαν κάποια μικρή εμπορική απήχηση στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 αλλά κυρίως αναγνωρίστηκαν από την κοινότητα των ανθρώπων που ασχολούνται με το παιδικό βιβλίο για την εικαστική τους πρόταση. Στη συνέχεια, όμως, έχασαν ακόμα κι αυτό το μικρό κοινό τους και απευθύνονται πια κυρίως σε ενήλικες που ενδιαφέρονται για το εικαστικό αποτέλεσμα. Μέχρι στιγμής μιλάμε για εικονογράφους και για εικόνες που συνοδεύονται παρά συνοδεύουν κείμενα. Ας αναφερθούμε λοιπόν στο κομμάτι των κόμικς το οποίο,

απ’ όσο γνωρίζω αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της εκδοτικής παραγωγής και στον παιδικό και εφηβικό τομέα. Ακριβώς. Η αγορά των κόμικς στη Γαλλία είναι τεράστια. Για να φανταστείς, όταν εκδίδεται ένα βιβλίο του Τιτέφ, πηγαίνει κατευθείαν στο Νο1 της λίστας των ευπώλητων βιβλίων όλων των κατηγοριών και ξεπερνά ακόμα και διεθνή μπεστ σέλερ. Τα Trolls de Troy, (σειρά κόμικς heroic fantasy για εφήβους από τις εκδόσεις Soleil που πρόκειται να εκδοθεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις «Modern Times»), αγγίζουν τα 300.000 αντίτυπα τους πρώτους μήνες κυκλοφορίας τους. Πρέπει να πούμε, όμως, ότι, έτσι κι αλλιώς, τα πρώτα βιβλία σε πωλήσεις στη Γαλλία είναι τα κόμικς όλων των κατηγοριών, άρα μιλάμε για μια αγορά εντελώς διαφορετική από τη δικιά μας όπου τα άλμπουμ του Τιτέφ (εκδόσεις Μαμούθ) έχουν πουλήσει πολύ λίγα αντίτυπα. Μιας και μιλάμε για κόμικς, έχω παρατηρήσει μια τάση των Γάλλων εκδοτών να εκδίδουν έργα της κλασικής λογοτεχνίας (για παιδιά αλλά και για ενήλικες) σε κόμικς... Ναι, βέβαια. Κι αυτό οφείλεται κυρίως στη ζήτηση που έχουν τα βιβλία αυτά από τα σχολεία. Οι εκδόσεις Glénat, έχουν δημιουργήσει μάλιστα μια σειρά στην οποία, εκτός από το διασκευασμένο για κόμικς έργο, συμπεριλαμβάνεται ο σχολιασμός του, καθώς και λεπτομέρειες για τη ζωή του συγγραφέα του αλλά και για τη δημιουργία του έργου. Ίσως εξαιτίας της σχέσης του, όμως, με την εκπαιδευτική διαδικασία, ο συγκεκριμένος εκδότης έχει ακολουθήσει μια πιο κλασική εικονογράφηση, σε αντίθεση με τις εκδόσεις Delcourt όπου βρίσκουμε κλασικά λογοτεχνικά κείμενα

διασκευασμένα σε κόμικς με πιο μοντέρνα γραφή και εικόνα. Ας βγάλουμε τώρα την εικόνα και ας αφήσουμε μόνο το κείμενο. Ας μιλήσουμε για τα λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά και εφήβους. Εδώ τα βιβλία που γνωρίζουν μαζική επιτυχία είναι τα αμερικάνικα και βρετανικά μπεστ σέλερ. Υπάρχουν όμως και Γάλλοι συγγραφείς πολύ αναγνωρισμένοι οι οποίοι, με την παρουσία τους στα σχολεία (το γαλλικό εκπαιδευτικό τους σύστημα συμβάλει πολύ στην προώθηση της παιδικής λογοτεχνίας) γνωρίζουν μεγάλες επιτυχίες. Οι συγγραφείς αυτοί σπάνια εμφανίζονται σε λίστες με ευπώλητα βιβλία, αλλά οι πωλήσεις τους κρατάνε στο χρόνο. Κι εδώ η βασική σχολή ανήκει στον εκδοτικό οίκο Εκόλ ντε Λουαζίρ, με συγγραφείς που ξεκίνησαν από εκεί (και κάποιοι εκδίδουν ακόμα εκεί τα βιβλία τους) όπως η Μπριζίτ Σμαντζά (εφτά βιβλία της έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά από τους εκδοτικούς οίκους Ελληνικά Γράμματα, Κέδρος και Πατάκης**), η Nadja (κανένα βιβλίο της δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά), η Μοκά (τρία βιβλία της στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ποταμός και Καστανιώτης), η Σούζι Μόργκενστερν (έξι βιβλία της στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτης, Πατάκης και Ελληνικά Γράμματα) και ο Γκρεγκουάρ Σολοτάρεφ (εφτά βιβλία του στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Άμμος, Πατάκης και Μεταίχμιο).

εικονογράφους που έγραφαν και κείμενα. Στην αρχή, η βασική του δραστηριότητα ήταν η έκδοση ενός περιοδικού που απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς. Από εκεί ξεπήδησαν συγγραφείς οι οποίοι ήταν νεότατοι και καλλιέργησαν την παιδική λογοτεχνία ως ξεχωριστό είδος, δίχως να ξεχνάνε, όμως, ότι η λογοτεχνία είναι η τέχνη του λόγου. Ακολουθώντας αυτόν τον κανόνα και δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στην αισθητική της εικονογράφησης αλλά και του βιβλίου, δημιούργησαν αυτό το κίνημα με όλα αυτά τα καλά βιβλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά 6-8 ετών διαβάζονται πολύ ευχάριστα από ενήλικους. Και η συνέχεια; Έχω παρατηρήσει πως από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 έχει υπάρξει πολύ μεγάλη εξειδίκευση στην εκδοτική παραγωγή για παιδιά και εφήβους. Μυθιστορήματα φαντασίας, επιστημονικής φαντασίας... Τα μυθιστορήματα φαντασίας (fantasy) επανεμφανίστηκαν δυναμικά στα τέλη της δεκαετίας του ’90 με εμφανείς επιρροές από την αγγλοσαξονική σχολή. Γενικά, πρόκειται για μυθιστορήματα χαμηλής ποιότητας τα οποία, όμως, έχουν κατακλύσει την αγορά. Αντίθετα, οι Γάλλοι έχουν μια ισχυρή παράδοση στα ποιοτικά μυθιστορήματα Επιστημονικής Φαντασίας όπου οι συγγραφείς ασκούν ελεύθερα κοινωνική κριτική.

Πώς έγινε και συγκεντρώθηκαν όλοι οι ταλαντούχοι συγγραφείς στον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο;

Οι Γάλλοι πάντως, είναι γνωστοί για τα βιβλία κοινωνικού προβληματισμού...

Όλα οφείλονται στο χαρισματικό εκδότη Arthur Hubschmidt, ένα γαλλόφωνο Ελβετό εκδότη που ξεκίνησε το 1968 σχηματίζοντας μια παρέα από γραφίστες και

Σίγουρα. Φέτος, μάλιστα, οι εκπαιδευτικοί και οι βιβλιοθηκονόμοι (οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση της παιδικής και

εφηβικής λογοτεχνίας στη Γαλλία) διαμαρτυρήθηκαν στους εκδότες υποστηρίζοντας ότι τα λογοτεχνικά βιβλία για εφήβους είναι τόσο σκοτεινά και απαισιόδοξα που κάνουν κακό στην ψυχολογία των αναγνωστών τους και ζήτησαν την έκδοση βιβλίων χαρούμενων και αισιόδοξων. Κι από άποψη ποιότητας; Νέοι μεγάλοι συγγραφείς δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν. Η γαλλική λογοτεχνία, όμως, εξακολουθεί να στηρίζεται στην ποιότητα της γραφής και στην εκζήτηση του ύφους κι όχι τόσο στην πρωτοτυπία της ιστορίας που αφηγείται ο κάθε συγγραφέας. Κάτι που σημαίνει ότι, αν δεν δώσεις σημασία στο ύφος, υπάρχει το ενδεχόμενο να νιώσεις ότι διαβάζεις παρόμοια βιβλία. Αυτό, πάντως, που κάνει τη διαφορά, εξακολουθεί να είναι το εικονογραφημένο βιβλίο. Τον τελευταίο καιρό, μάλιστα, γνωρίζουν επιτυχία εικονογραφημένα βιβλία που απευθύνονται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, με θέματα που θεωρούνται δύσκολα για παιδιά (πόλεμος, ζωή και θάνατος, αγάπη) και εξαιρετικά λυτές ασπρόμαυρες εικονογραφήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της νέας τάσης αποτελούν τα βιβλία L’ ennemi (πρόκειται να εκδοθεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη) και Moi j’ attends του Davide Cali με εικόνες του Serge Bloch (Editions Sarbacane). Να μιλήσουμε και λίγο για τα βιβλία γνώσεων; Παρά την έξαρση του διαδικτύου, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά και καλά βιβλία γνώσεων για όλες τις ηλικίες. Τα βιβλία αυτά προσφέρουν πληροφορίες αντίστοιχες με αυτές που θα έβρισκαν τα παιδιά στο διαδίκτυο

αλλά σε πιο ελκυστικά πακέτα. Με λίγα λόγια, οι εκδότες προσπαθούν να χτυπήσουν το διαδίκτυο εκεί που πονάει, δηλαδή στην αναποτελεσματικότητά του όσον αφορά το βάθος των πληροφοριών που μπορεί κάποιος να συλλέξει (πληροφορίες επιφανειακές, οι οποίες, πολλές φορές, μπορούν να οδηγήσουν τον άπειρο χρήστη σε λανθασμένες εκτιμήσεις), και σ’ αυτό έχουν βρει ισχυρό σύμμαχο το εκπαιδευτικό σύστημα που προωθεί την έρευνα σε βάθος και την διασταύρωση των διαφόρων πηγών απ’ όπου προέρχονται. Νέες τάσεις στη λογοτεχνία και την εικονογράφηση για παιδιά; Εκτός από τα «απαισιόδοξα», όπως χαρακτηρίζονται, εφηβικά βιβλία που σίγουρα αποτελούν μια νέα τάση στον τομέα, συναντάμε πολλά βιβλία οικολογικού περιεχομένου και ευαισθητοποίησης για παιδιά κάθε ηλικίας, πολλά βιβλία (κυρίως για εφήβους) που θα τα χαρακτηρίζαμε πολιτικά (με την έννοια ότι προτείνουν δράση και συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι) καθώς και μια τάση για επιστροφή στις ρίζες μέσω της έκδοσης παραδοσιακών παραμυθιών τόσο από τη Γαλλία όσο κι απ’ όλο τον κόσμο. Δεν πρέπει, επίσης, να ξεχνάμε την συστηματική ενασχόληση ευαισθητοποίηση των συγγραφέων με ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες (μειονότητες αλλά και Α.Μ.Ε.Α.).. Ως προς την εικονογράφηση, παρατηρείται μια τάση απορρόφησης ξένων εικονογράφων που κατάγονται κυρίως από την Κίνα και τις χώρες της Αφρικής στο γαλλικό στιλ, με τις απαραίτητες συνέπειες στο ύφος (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο «Το μαγικό άλογο του Χαν Γκαν» του Chen Jiang Hong το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις

Αερόστατο), καθώς και η εμφάνιση βιβλίων που δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην εικόνα παρά στο κείμενο, κάτι το οποίο δεν υπήρχε μέχρι πρότινος στη Γαλλία. Κάποιος εκδότης που μοιάζει να κάνει τα βήματα προς τα μπρος, όπως ο Arthur Hubschmidt της Εκόλ ντε Λουαζίρ τη δεκαετία του ’80; Είναι ο Τιερί Μανιέ των ομώνυμων εκδόσεων (Editions Thierry Magnier). Πρόκειται για τον εκδότη που κατηγορήθηκε κυρίως για το σκοτεινό και απαισιόδοξο χαρακτήρα των εφηβικών βιβλίων που εκδίδει, ο οποίος, μάλιστα, δεν εκδίδει παιδικό βιβλίο (με την έννοια που γνωρίζουμε ως σήμερα) αλλά οποιοδήποτε βιβλίο θεωρεί ότι μπορεί να διαβαστεί από παιδιά. Να, λοιπόν, πόσα μαθαίνει κανείς αν έχει επαφές με ειδικούς πράκτορες, και μάλιστα τόσο καλούς και τελειομανείς! Η γαλλική λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους υπάρχει, προχωρά (με μικρά, προσεκτικά βήματα, είναι αλήθεια) και περιμένει να την ανακαλύψουμε! Η ειδική πράκτορας FR είναι η Κατερίνα Φράγκου, ιδιοκτήτρια του πρακτορείου λογοτεχνικών δικαιωμάτων «Ίρις». Ασχολείται πολλά χρόνια με τη γαλλική αγορά βιβλίου. Ο βάτραχος στην όχθη της μπανιέρας είναι ο Φίλιππος Μανδηλαράς.

* Κατάσταση πραγμάτων ** Τα στοιχεία που παρατίθενται για κάθε συγγραφέα τα έχουμε πάρει από τον κόμβο της biblionet

τογράφισε η

φω την μπανιέρα τον βάτραχο σ

υ Σοφία Τουλιάτο

Ο Γ ά λ λ ο ς ε ικ ο ν ο γρ ά φ ο ς απαντά στις ερωτήσεις που του κάνει το παπάκι στην μπανιέρα. Γεια σας. Τί κάνετε; Μόλις τελείωσα ένα παιδικό βιβλίο και έναν κατάλογο παιχνιδιών για τα καταστήματα Bon Marché και τώρα δουλεύω δύο ιστορίες σε κόμικ μαζί με ένα κινούμενο σχέδιο για την Ιαπωνική Τηλεόραση, το "Rita and Whatsit". Ποια είναι η φιλοσοφία σας; Να ‘σαι περίεργος. Ψάχνε τα πάντα και παντού (εκθέσεις, περιοδικά, βιβλία, λαϊκή τέχνη, αρχιτεκτονική, σινεμά, φωτογραφία, υφαντουργία…) Και το αγαπημένο σας παιδικό βιβλίο; Τώρα πολλά, αλλά όταν ήμουν μικρός ξεχώριζα το «Poule Rousse» του Père Castor που εκδίδεται μέχρι και σήμερα! Τί λέτε για την ελληνική εικονογράφηση; Δεν έχω δει πολλά πράγματα, ελπίζω να δω στην έκθεση στην Αθήνα για να έχω μια πιο σαφή γνώμη. Τι σας εμπνέει; Κάθε μέρα και κάτι διαφορετικό. Καλλιτέχνες από όλες τις εποχές, ζωγράφοι, εικονογράφοι… Λίγους μήνες πριν είδα στο Παρίσι μια έκθεση του Alexander Calder και ενθουσιάστηκα με το Τσίρκο του και τα πρόσωπα που έφτιαχνε από σύρμα. Με εμπνέει ακόμη η λαϊκή τέχνη. Έχω ταξιδέψει σε Ασία και Νότιο Αμερική και έχω δει πολύ εντυπωσιακά πράγματα. Στο Βορρά της Βραζιλίας για παράδειγμα γνώρισα την Literatura de Cordel. Πρόκειται για πολύ φτηνά βιβλία, εικονογραφημένα, με όμορφες ξυλογραφίες, που πωλούνται στο δρόμο.

Ρίξτε μια βουτιά στα χρ ώματα του “Ο Μεγάλος Λύκο ς και ο Μικρός Λύκος” που κυ κλοφορεί από τις εκδόσεις Ηλ ίβατον σε εικονογράφηση δική του, κείμενα της Nadine Brun-C osme και μετάφραση της Γεω ργίας Τσάκωνα. Μπορεί να μά θετε κι εσείς κάτι απ’ όσα έμαθ ε ο μεγάλος μοναχικός Λύκος όταν ο Μικρός Λύκος εισέβαλε απ ότομα στη ζωή του.

της Ελένης Κατσαμά Χρειάστηκε να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στο χρόνο, η Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, προκειμένου να ολοκληρώσει το βιβλίο της, ένα ταξίδι που κράτησε τρία χρόνια. Το αποτέλεσμα, Η Προφητεία του κόκκινου κρασιού, το Βραβείο Νεανικής Λογοτεχνίας 2009 από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2009. Μαζί της ταξιδεύουμε στο “χτισμένο μέσα στα βουνά” Μελένικο, από την εποχή της Φιλικής Εταιρίας ως την καταστροφή του τον Αύγουστο του 1913. Είναι μία συναρπαστική και συγκινητική διαδρομή όχι μόνο στην ιστορία και τη λαογραφία μας αλλά και την ιστορία της οικογένειας της συγγραφέα. Δεν μας έφτασαν όμως όλα όσα διαβάσαμε, παρά θέλαμε να μάθουμε κι άλλα!

-Μερικοί από τους βασικούς ήρωες του βιβλίου σας “βασανίζονται” από τον πρώτο τους έρωτα. Τι θυμάστε από τον δικό σας πρώτο έρωτα; Υπάρχουν πέντε “πρώτοι έρωτες” σ’ αυτό το βιβλίο. Τους τέσσερις που δεν “ευδοκιμούν”, προσωπικά δε θα τους έλεγα “βασανιστικούς”, θα τους χαρακτήριζα μάλλον «ανώριμους», «αταίριαστους», «χωρίς ανταπόκριση», ή κάτι τέτοιο. Με τους τέσσερις αυτούς πρώτους έρωτες σε διαφορετικές εποχές φανερώνεται, πιστεύω, το γεγονός ότι ο συναισθηματικός ρεαλισμός των εφήβων, δηλαδή εκείνος που αφορά ψυχολογικές καταστάσεις και προβλήματα σε σχέση με την ανάπτυξη και την εξέλιξή τους (την κρίση προσωπικότητας, το ερωτικό ξύπνημα, την εμμονή στην πρώτη αγάπη και το ξεπέρασμά της, την ανάγκη τους ν’ αντισταθούν στις αντιλήψεις των μεγάλων, κλπ), σε αντίθεση με τα δύο άλλα είδη ρεαλισμού (τον κοινωνικό ρεαλισμό και τον ρεαλισμό στις σχέσεις τoυ ανθρώπoυ με τo περιβάλλoν και τo μέλλoν τoυ)

μένει κατά βάση αναλλοίωτος παρά τις κοινωνικές ή άλλες αλλαγές. Και μ’ ενδιέφερε να δείξω αυτή την αντίθεση σ’ ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Στη δική μου περίπτωση τώρα – αν θυμάμαι καλά! – συνέβη ό,τι και στους περισσότερους ανθρώπους. Οι πρώτοι έρωτες είναι συνήθως φαντασιώσεις, μια «προπόνηση», θα έλεγα, για να επιλέξουμε αργότερα τον άνθρωπο που πραγματικά μας ταιριάζει. Δεν αποκλείονται βέβαια και τα παραδείγματα όπου δυο άνθρωποι μένουν μαζί σε όλη τους τη ζωή, μολονότι γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν στην εφηβική τους ηλικία. Όπως ο Irνin Yalom, ο πασίγνωστoς ψυχίατρος-συγγραφέας και η γυναίκα του, που είναι μαζί από τα εφηβικά τους χρόνια. Το ίδιο συμβαίνει και με δύο από τους ήρωές άλλων μυθιστορημάτων μου, το Φίλιππο και τη Χριστίνα, που εμφανίζονται διαδοχικά στο Σπίτι για πέντε ως παιδιά, στο Λάθος Κύριε Νόιγκερ και στο Τραγούδι για τρεις ως έφηβοι και στο βιβλίο Τα τέρατα του λόφου

ως νέοι ενήλικες πια, αν και στα φοιτητικά τους χρόνια είχαν χωρίσει για ένα διάστημα.

-Τι σας οδήγησε στην Προφητεία του κόκκινου κρασιού; Το αισθάνθηκα ως ανάγκη να γράψω για το Μελένικο, το «ερημικό Βυζαντινό μαύρο μαργαριτάρι, με τους Βυζαντινούς ανθρώπους, απογόνους των εξορίστων πριγκίπων», όπως το αποκάλεσε ο ΄Ιων Δραγούμης. Την ένιωθα χρόνια την ανάγκη αυτή, ένα δέος όμως μπροστά στον όγκο των ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων που έπρεπε να συλλέξω και να μελετήσω με απέτρεπε. ΄Εφτασε ωστόσο η στιγμή που δεν μπορούσα πια να το αναβάλω. Η άγνοια της ιστορίας του Μελενίκου, της σημασίας του, ακόμα και της ίδιας της ύπαρξής του, που διαπίστωνα στις επισκέψεις μου στα σχολεία, αλλά και σε συζητήσεις μου με ενήλικες, σε καιρούς μάλιστα παραποίησης της ιστορίας της Μακεδονίας, με παρακίνησαν

να επιχειρήσω τη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Το θεώρησα χρέος μου, τόσο προς τους προγόνους μου, όσο και προς τους σημερινούς αναγνώστες, τους νέους κυρίως. Γιατί πιστεύω πως όποιος δεν έχει μνήμη ιστορική μοιάζει με δεντράκι που προσπαθεί να μεγαλώσει χωρίς ρίζες. Αυτό ακριβώς τονίζω και στα παιδιά, όταν με καλούν στα σχολεία: Όπως τα δέντρα τρέφονται από τις ρίζες τους, έτσι και οι άνθρωποι τρέφονται από το παρελθόν, με εργαλεία τους τη μνήμη και την ιστορία.

-Χρειάστηκε να κάνετε μεγάλη έρευνα προκειμένου να συλλέξετε τις πληροφορίες που αναφέρετε στο βιβλίο. Τι είδους ταξίδι είναι εκείνο που κάνει κάποιος ψάχνοντας στο παρελθόν της οικογένειάς του; Πώς επιστρέφει από το ταξίδι αυτό; Η συλλογή και η μελέτη του απαραίτητου υλικού, ιστορικού και λαογραφικού, η διασταύρωση των ιστορικών γεγονότων, η κατάταξή τους κι έπειτα το στήσιμο της πλοκής και η δημιουργία των χαρακτήρων ήταν πράγματι κοπιώδης. Χρειάστηκα τρία χρόνια δουλειάς με άπειρα ξενύχτια για να το τελειώσω. Αντίθετα, το ψάξιμο στο παρελθόν της οικογένειας, από την πλευρά του πατέρα μου και της προγιαγιάς μου, δεν ήταν τόσο δύσκολο. Επιστολές, φωτογραφίες και άλλα στοιχεία υπήρχαν στο αρχείο του και τα περισσότερα τα ήξερα από αφηγήσεις του στα παιδικά μου χρόνια. Σ’ εκείνες τις αφηγήσεις, ήρωες ήταν πρόσωπα αληθινά, «άνθρωποι-μύθοι» που έτυχε να περιλαμβάνονται στο γενεαλογικό μας δέντρο, προκαλούσαν θαυμασμό σε μας τα παιδιά και λειτουργούσαν ως

πρότυπα κοινωνικής προσφοράς και ευαισθησίας. Όπως π.χ. ο Φίλιππος Πέτροβιτς, ο νεαρότερος και φλογερότερος συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου˙ ο Αναστάσιος Κ. Χρηστομάνος, εγγονός του ενός από τα κύρια πρόσωπα της «Προφητείας» με το ίδιο όνομα, διαπρεπής καθηγητής Χημείας και ιδρυτής-δωρητής του Χημείου του Κράτους, το κτήριο του οποίου υψώνεται ανακαινισμένο επιτέλους στο Κέντρο της Αθήνας, στο τετράγωνο ΣολωνοςΧαρ.Τρικούπη-ΝαυαρίνουΜαυρομιχάλη˙ η αδελφή του Αικατερίνη Λασκαρίδου, ιδρύτρια της πρώτης σχολής Νηπιαγωγών στην Καλλιθέα˙ οι κόρες της Ειρήνη, ιδρύτρια του Φάρου Τυφλών, και Σοφία, διακεκριμένη ζωγράφος˙ ο διάσημος ανάπηρος λογοτέχνης Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ανανεωτής του ελληνικού θεάτρου, ιδρυτής της Νέας Σκηνής και δάσκαλος ελληνικών της Αυτοκράτειρας Ελισάβετ της Αυστρουγγαρίας, της γνωστής ως Σίσσυ, κ.ά. Το ταξίδι μου και στα γνωστά και στα άγνωστα του παρελθόντος, ήταν εξαιρετικά γοητευτικό. Όσο για την επιστροφή, η χαρά που νιώθει ένας συγγραφέας, όταν ολοκληρώσει αυτό το ταξίδι στο χρόνο και καταλαβαίνει ότι έπραξε ό,τι μπορούσε καλύτερο, τον κάνει να ξεχνάει την κούραση και το μόχθο που απαιτήθηκε. Ένα τέτοιο ταξίδι πάντως θα το συνιστούσα στον καθένα, άσχετα αν είναι συγγραφέας ή όχι. Το να ψάχνει κανείς στο παρελθόν της οικογένειάς του θα έλεγα πως είναι χρέος. Στους προγόνους μας οφείλουμε πολλά, είτε έτυχε να είναι γνωστές προσωπικότητες, είτε παρέμειναν άγνωστοι για τους πολλούς. Όλοι, από τον τυχόν ξεχωριστό διανοούμενο και διακεκριμένο επιστήμονα, ως τον

πιο απλό και ίσως μη εγγράμματο εργάτη, τον βασανισμένο αγρότη, ή τον ταλαιπωρημένο βοσκό, αξίζουν το σεβασμό και το θαυμασμό μας για ό,τι κατάφερε ο καθένας, μικρό ή μεγάλο. Ίσως μάλιστα γι’ αυτούς τους τελευταίους έγραφε κάπου ο κορυφαίος λογοτέχνης μας Παντελής Πρεβελάκης «φέρτε μου τους ξωμάχους να τους φιλήσω τα χέρια». Εάν στην πορεία των ερευνών σας ανακαλύπτατε ότι ανάμεσα στους προγόνους σας είναι και κάποιος που ντρεπόσαστε να έχετε συγγενή σας, πώς θα το αντιμετωπίζατε; Υποθέτω κριτικά, προσπαθώντας ταυτόχρονα να κατανοήσω τα αίτια της συμπεριφοράς του και την ψυχολογική του κατάσταση. Τέτοιο πρόσωπο δεν έχω ανακαλύψει ανάμεσα στους προγόνους μου, αυτό όμως δε θα μ’ εμπόδιζε να δημιουργήσω έναν τέτοιο χαρακτήρα στα πεζογραφήματά μου, αν το απαιτούσε η πλοκή. Άλλωστε κύριο χαρακτηριστικών των μυθιστορημάτων, ιστορικών ή όχι, είναι η μυθοπλασία. Και η μυθοπλασία δεν αφορά μόνο την πλοκή, αλλά και τους χαρακτήρες. Ένα ιστορικό ή κοινωνικό μυθιστόρημα οφείλει να είναι καθρέφτης της ζωής. Και στη ζωή υπάρχουν όλων των ειδών οι χαρακτήρες. Έτσι συμβαίνει και στα βιβλία μου. Σε όλα, ακόμη και στα παραμύθια, μπορεί εύκολα να ανιχνεύσει κανείς προβληματικούς χαρακτήρες ή παραβατικές συμπεριφορές. Και η στάση μου προσπαθώ να είναι αυτή που προανέφερα. Είναι απάνθρωπο να διώχνεται απ’ τη γη του ένας λαός, όπως τότε που χάθηκε το

Μελένικο, είναι απάνθρωπο να καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πώς θα πάψουμε να είμαστε απλοί θεατές όλων όσων συμβαίνουν γύρω μας; Κατ’ αρχάς δεν πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είναι «απλοί θεατές» των σύγχρονων φαινομένων. Γι’ αυτό και έχουμε ακτιβιστές και άτομα που παλεύουν για το γενικό καλό στα πλαίσια ανθρωπιστικών, γνήσιων μη κυβερνητικών οργανώσεων ή άλλων άτυπων συναφών ομάδων, αλλά και μεμονωμένους ανθρώπους που αντιδρούν με τον τρόπο τους στα τεκταινόμενα.. Μπορεί να είναι λίγοι σε σχέση με τον παγκόσμιο πληθυσμό, αλλά πάντα οι λίγοι έκαναν τελικά τη διαφορά ή έφεραν τις ποθούμενες ανατροπές. Το ζήτημα είναι ποιος τρόπος θα επιλεγεί για τις ανατροπές αυτές. Προσωπικά είμαι κατά της βίας. Πιστεύω στην «ειρηνική διαρκή επανάσταση». Εξακολουθώ να συμφωνώ μ’ έναν από τους «νέους φιλοσόφους», όπως επεκράτησε να λέγονται, που πρωτοστάτησαν στη φοιτητική εξέγερση του Μάη του 1968 στο Παρίσι, τον BernardHenry Leνy, όταν έγραψε στο βιβλίο του Η βαρβαρότητα με ανθρώπινο πρόσωπο «πίστεψα στην επανάσταση σαν κάτι που οδηγεί στο καλό, κάτι στο οποίο αξίζει να πιστεύει κανείς, τώρα όμως, όταν βλέπω τη γη να λεηλατείται και το μέλλον να ραγίζει, δεν αναρωτιέμαι πια αν η επανάσταση είναι δυνατή, αλλά αν είναι επιθυμητή». Επίσης, εξακολουθώ να συντάσσομαι με τον Karl Popper, που απέρριπτε εδώ και πολλές δεκαετίες τη βίαιη αναμόρφωση της κοινωνίας και πρότεινε την τροποποίηση και την τμηματική προσαρμογή των υπαρχόντων συστημάτων «με ρυθμίσεις και επαναρυθμίσεις που

θα βελτιώνονται εξακολουθητικά». φημισμένου αποθηκευμένου Σε μια τέτοια ειρηνική διαδικασία κόκκινου κρασιού του ξεχύθηκαν όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε. από τις «τρυπητές» κι έβαψαν κόκκινα τα κατηφορικά δρομάκια Ποια είναι η γνώμη σας για τη της πόλης. Βέβαια, ότι το χυμένο διεκδίκηση του ονόματος της κόκκινο κρασί θεωρείται συχνά Μακεδονίας; γρουσουζιά, είναι γεγονός. Το Θα εννοείτε, φυσικά, τη ποιοι το πιστεύουν αυτό στο διεκδίκηση του ονόματος από μυθιστόρημα και ποιοι όχι την FYROM. Μα νομίζω πως φαίνεται στην πλοκή, όπου κανένας σοβαρός ιστορικός καθένας παίρνει τη δική του θέση. επιστήμων δεν τη δικαιολογεί. Η καταδίκη των προλήψεων όμως Είναι αποδεδειγμένα αβάσιμη από τους νουνεχείς διαφαίνεται και κάποτε οι γείτονές μας καθαρά. πρέπει να το καταλάβουν, ώστε να συμβιώσουμε επιτέλους Πιστεύετε ότι κάποια αρμονικά, χωρίς επικίνδυνους πράγματα στη ζωή μας είναι και δόλιους εθνικισμούς από προδιαγεγραμμένα; μέρους τους, σε μια περιοχή Όχι, αυτό δεν το πιστεύω. Είμαστε που μας χωράει όλους. Τώρα όλοι πλασμένοι με ελεύθερη το πώς φτάσαμε να πρέπει βούληση και είμαστε σε θέση να αποδεικνύουμε κάθε τόσο να επιλέξουμε την πορεία και τις τα ήδη αποδεδειγμένα και να πράξεις μας σε μεγάλο βαθμό. υποστηρίζουμε τα αυτονόητα, Φυσικά αυτό εξαρτάται και από τις νομίζω πως οφείλεται σε λάθη της συνθήκες που θα επικρατούν στη δικής μας εξωτερικής πολιτικής. διάρκεια της ζωής μας. Η αλλαγή Και τα λάθη πληρώνονται. των συνθηκών και μάλιστα η ξαφνική (π.χ. ένας πόλεμος ή Πιστεύετε ότι η Προφητεία του μια φυσική καταστροφή) μπορεί κόκκινου κρασιού έχει κάποια να ανατρέψει τα σχέδια και βάση ως προκατάληψη; την πορεία μας. Η επιλογή των Ας μη λησμονούμε ότι πράξεών μας όμως παραμένει κύριο χαρακτηριστικό των δική μας υπόθεση. Η παραδοχή μυθιστορημάτων, ιστορικών ή όχι, μιας «προδιαγεγραμμένης» είναι η μυθοπλασία. Στα ιστορικά πορείας θα ήταν πολύ βολική για μυθιστορήματα, ο συγγραφέας όλους μας, αφού θα λειτουργούσε καλείται να συμπληρώσει τα ως ένα εξίσου βολικό άλλοθι κομμάτια που του χρειάζονται για για τα λάθη, τις αστοχίες ή τις να στήσει την ιστορία του, όπως παραλήψεις μας. ένας αρχαιολόγος συμπληρώνει τα κομμάτια ενός αγγείου που Έχει συμβεί στη ζωή σας κάποιο βρίσκει σε ανασκαφή και το περιστατικό, “...σαν κάποια συναρμολογεί, ώστε να μπορεί να ανεξιχνίαστη δύναμη να το εκτεθεί το εύρημα σ’ ένα μουσείο. οδήγησε να συμβεί σε σας” Η προφητεία είναι εύρημα, -όπως αναφέρετε στο βιβλίο; βασίζεται ωστόσο, συμπληρώνει Θέλετε να το μοιραστείτε μαζί και «συναρμολογεί» πραγματικά μας; γεγονότα, με κορυφαίο αυτό που Εδώ είναι απαραίτητη μια συνέβη κατά την αποχώρηση διευκρίνιση. Στα εννέα συνολικά των κατοίκων του Μελενίκου, κεφάλαια του βιβλίου υπάρχουν όταν οι τεράστιες ποσότητες του πέντε διαφορετικές οπτικές

γωνίες, ή «εσωτερικές εστιάσεις», όπως τις λένε οι μελετητές της λογοτεχνίας. Με άλλα λόγια, η ιστορία εκτυλίσσεται ιδωμένη μέσα από τα μάτια πέντε χαρακτήρων. Και μολονότι η αφήγηση γίνεται στο τρίτο πρόσωπο, τίποτα δεν μαθαίνει ο αναγνώστης που δεν το βλέπει, δεν το σχολιάζει, δεν το θυμάται, δεν το διαισθάνεται, δεν το πιστεύει ή δεν το επιθυμεί κάθε φορά ο χαρακτήρας που «βλέπει», «σκέπτεται» ή «αποφασίζει» για τα πράγματα στο αντίστοιχο κεφάλαιο. Τη φράση που αποσπάσατε τη λέει ένας από τους κεντρικούς χαρακτήρες του μυθιστορήματος και αποτυπώνει το δικό του τρόπο σκέψης. Δεν την αναφέρω εγώ ως παντογνώστης αφηγητής. Αλίμονο αν κάθε σκέψη και φράση των ηρώων ενός συγγραφέα τη θεωρούσαμε και ως δική του άποψη. Για παράδειγμα, αν παρουσίαζα την οπτική γωνία ενός προδότη, ή ενός εγκληματία και κατέγραφα το πώς σκέφτεται ή τι λέει, εξυπακούεται ότι αυτό δεν είναι πεποίθηση δική μου, αλλά δική του. Οι χαρακτήρες πρέπει να έχουν αυτονομία για να είναι ολοκληρωμένοι. Αυτονομία, λόγου χάρη, έχουν και οι χαρακτήρες των νεοναζί που παρουσιάζω στο βιβλίο Τα τέρατα του λόφου, όμως τα όσα υποστηρίζουν, ασφαλώς και δεν τα ασπάζομαι! Τώρα, άσχετα από το βιβλίο, αν επιμένετε να μάθετε κατά πόσο συμμερίζομαι την άποψη του ήρωά μου, θα έλεγα πως όχι, μολονότι συχνά στη ζωή συμβαίνουν σε όλους μας εξαιρετικά περίεργες συμπτώσεις που μας συγκλονίζουν και μας βάζουν στον πειρασμό να σκεφτούμε κάτι τέτοιο. Φυσικό το βρίσκω αυτό, αφού εμείς οι άνθρωποι, στον μικρό αυτόν

πλανήτη, είμαστε τόσο μηδαμινοί μέσα στο σύμπαν και γνωρίζουμε τόσο απελπιστικά λίγα γι’ αυτό, τους νόμους του και τα μυστήριά του… Γράψατε στην Προφητεία “Το έχει η φυλή μας, από τη μία προσπαθούμε να υποστηρίξουμε όλοι μαζί τον Αγώνα με σύμπνοια και ομοψυχία κι απ’ την άλλη μας διαιρούν η φιλοπρωτία, οι μικροεγωισμοί, πρόσφατα και η ανοησία παρέα με την άγνοια...”. Πώς εξηγείτε αυτό; Γιατί συμβαίνει; Κατ’ αρχάς, να διευκρινίσω κι εδώ ότι η φράση ανήκει σ’ έναν από τους κεντρικούς ήρωες. Συμπτωματικά το πιστεύω και προσωπικά. Εξηγήσεις γι’ αυτό έχουν δοθεί πολλές κατά καιρούς από πρόσωπα αρμοδιότερα εμού. Μία από αυτές είναι ότι όπως και τα άτομα, έτσι και οι λαοί έχουν ως σύνολο κάποια χαρακτηριστικά, προτερήματα και ελαττώματα. Όσο δεν τα συνειδητοποιούν και δεν προσπαθούν να απαλλαγούν από τα ελαττώματά τους, θα συνεχίζουν να υποφέρουν από τις συνέπειες. Γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται; - Δεν είμαι βέβαιη αν συμβαίνει αυτό πάντα. «Αν τα ξεχάσεις, θα τα ξαναζήσεις» ήταν γραμμένο σ’ έναν τοίχο του ΄Αουσβιτς, αν δεν κάνω λάθος. Στο βαθμό λοιπόν που λησμονούμε όσα μαθήματα μας δίνει η ιστορία, επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Όταν την αφήνουμε να μας διδάξει, τότε καταφέρνουμε να τα αποφύγουμε. Για παράδειγμα, η Ευρώπη δείχνει να διδάχτηκε από τα δεινά των δύο παγκοσμίων πολέμων, γι’ αυτό και προσπαθεί

μεταπολεμικά να πορευτεί ως ενότητα. Αν τα ξεχάσει στην πορεία της προς αυτή την κατεύθυνση, ο όλεθρος που θα επακολουθήσει είναι ευνόητος. Πόσο γρήγορα ή αργά ξεχνάει ένας λαός τους αιώνες του ξένου ζυγού που τον βαραίνουν; Έχω την αίσθηση ότι ένας λαός σαν τον δικό μας «ξεχνάει» επιφανειακά τους ξένους ζυγούς που έχει υποστεί, είτε για να δείξει καλή διάθεση, είτε λόγω άγνοιας ή πλημμελούς μάθησης της ιστορίας. Βαθύτερα όμως, στη συλλογική συνείδησή του, η μνήμη τέτοιων ζοφερών εμπειριών παραμένει και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά του. Η διαφθορά, η βία, η δίψα για εξουσία και χρήματα είναι μια ισοπεδωτική, θλιβερή παγκόσμια πραγματικότητα. Τι χρειάζεται να συμβεί ώστε να ανατραπεί; Τι δεν πάει καλά; Για να περιγράψει κανείς υπεύθυνα και εμπεριστατωμένα τι δεν πάει καλά και κυρίως πώς μπορεί να ανατραπεί η θλιβερή παγκόσμια πραγματικότητα που ζούμε, πρέπει να είναι κοινωνιολόγος-ανθρωπολόγος με ανάλογες επιστημονικές μελέτες. Άρα δεν είμαι σε θέση ν’ απαντήσω τεκμηριωμένα στην ερώτησή σας. Ξέρετε, συνήθως αποφεύγω ν’ απαντώ σε θέματα που εκφεύγουν της δικής μου αρμοδιότητας και φοβάμαι πως ήδη προηγουμένως, παρασυρμένη από τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας, έχω περιπέσει στο σφάλμα ν’ απαντήσω μπαίνοντας σε «ξένα χωράφια», κάτι που δεν το βρίσκω σωστό. Έχω κουραστεί από τους διάφορους «παντογνώστες» που, επειδή θεωρούνται πετυχημένοι

σ’ έναν τομέα, πνευματικό, καλλιτεχνικό, κοινωνικό ή ό,τι άλλο, θεωρούν ότι τα ξέρουν όλα («ξερόλες» τους λέει πετυχημένα ο λαός) και όταν καλούνται σε τηλεοπτικές συζητήσεις ή στα λογής έντυπα, απαντούν με ύφος βαθυστόχαστο επί παντός επιστητού ως ειδήμονες. Το μόνο λοιπόν που θα μπορούσα εγώ να πω επί του προκειμένου, είναι το αυτονόητο για κάθε άνθρωπο με κοινό νου: Δεν πάμε καλά παγκοσμίως προφανώς γιατί έχει παραμεληθεί η παιδεία με την πραγματική της έννοια που, μεταξύ άλλων, αποκλείει τη διαφθορά και τη βία˙ έχει παραμεριστεί η γνήσια πνευματική καλλιέργεια και η διαμόρφωση ηθικών προσωπικοτήτων, που είναι αντίθετη με τον άνομο πλουτισμό και την εξουσιαστική μανία. Μια τέτοια παιδεία δεν έχει καμιά σχέση με την απλή «εκπαίδευση» ή τη λεγόμενη «μόρφωση», δηλαδή με τη στεγνή απόκτηση γνώσεων και ειδικοτήτων. Με την έλλειψη αληθινής παιδείας λοιπόν, θεοποιήθηκε το χρήμα και ο «πάση θυσία» πλουτισμός, γιγαντώθηκε ο άκρατος καταναλωτισμός, χάθηκαν οι ανθρωπιστικοί στόχοι της κοινωνίας και φτάσαμε όχι πια στην αμφισβήτηση θεμελιωδών αξιών, αλλά σε κάτι πολύ χειρότερο: Στην αμφισβήτηση την αναγκαιότητας τέτοιων αξιών! Η έγκαιρη θεραπεία των δεινών αυτών ίσως φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα σε ικανοποιητικό βαθμό. Το ποιος ή ποιοι θα αναλάβουν και θα πετύχουν κάτι τέτοιο είναι βέβαια ένα μεγάλο ερώτημα.

όλο τον κόσμο; Απλά εγκληματική. Είμαστε οι Έλληνες ρατσιστές; - Γενικά πιστεύω πως όχι. Οι εξαιρέσεις ενισχύουν τον κανόνα.

Πώς χαρακτηρίζετε την ισραηλινή επιδρομή σε πλοία που μετέφεραν ακτιβιστές απ’

Γράψατε ένα βιβλίο με το οποίο απευθύνεστε τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά.

Πιστεύετε στο Θεό; - Την απάντηση στο ερώτημά σας αυτό μπορεί να την ανιχνεύσει κανείς διαβάζοντας τα βιβλία μου. Λέω «ανιχνεύσει», διότι τις πεποιθήσεις και τις απόψεις του ένας λογοτέχνης είναι απαράδεκτο να τις προβάλλει κραυγαλέα και να επιδιώκει να τις επιβάλει μέσα από τα έργα του, ωστόσο αυτές διαφαίνονται τελικά για τους προσεκτικούς αναγνώστες, όσο κι αν δεν το θέλει. Κι αυτό, νομίζω, έχει ένα καλό: Αποδεικνύεται στην πράξη το τι πιστεύει ο συγγραφέας, με τα έργα του, όχι με «έπεα πτερόεντα» και δημόσιες δηλώσεις που καμιά φορά έρχονται σε αντίφαση μ’ αυτά που καταθέτει στα γραπτά του. Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος της εκκλησίας σήμερα; - Σήμερα και πάντα πρέπει να είναι αυτός που υπαγορεύεται από τον Χριστιανισμό. Τι νοσταλγείτε από το παρελθόν; Από το πρόσφατο παρελθόν, δηλαδή τον κόσμο της δικής μου παιδικής και της εφηβικής ηλικίας, νοσταλγώ τις πιο ζεστές και ειλικρινείς ανθρώπινες σχέσεις, το πιο συγκροτημένο οικογενειακό περιβάλλον, την γνησιότερη φιλοπατρία, την απλούστερη ζωή, τη λιγότερη κατανάλωση και την απουσία του αηδέστατου «λάιφστάιλ».

Γιατί επιλέξατε να εκδοθεί ως Λογοτεχνία για νέους; Η Προφητεία του κόκκινου κρασιού απευθύνεται σε ενήλικες και εφήβους – σε μικρότερα παιδιά θα φανεί μάλλον κουραστική και λόγω μεγέθους και λόγω θέματος. Συμφώνησα να ενταχθεί στη σειρά «Λογοτεχνία για νέους» των εκδόσεων Πατάκη επειδή συνδέεται, κατά κάποιον τρόπο, με προηγούμενα μυθιστορήματά μου για εφήβους, αλλά κυρίως γιατί το νεανικό αναγνωστικό κοινό με ενδιαφέρει πρωτίστως. Αυτό αποδεικνύεται, άλλωστε, και από το γεγονός ότι τα 52 από τα 60, ως τώρα, βιβλία μου απευθύνονται σε παιδιά και νέους, ενώ, από τα υπόλοιπα οκτώ, τα πέντε είναι μελετήματα για την παιδική/ νεανική λογοτεχνία και μόνο τρία εντάσσονται στη λογοτεχνία για ενήλικες. Πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά στα σχολεία που επισκέπτεστε, την Προφητεία; Τι ανταπόκριση έχετε από εκείνα; Πρέπει να πω πως Η προφητεία του κόκκινου κρασιού διαβάζεται από τα μεγάλα παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου. Η ανταπόκρισή τους είναι πολύ θετική. Στην πράξη διαπιστώνω ότι έτσι και πεισθούν να διαβάσουν ένα βιβλίο με ιστορικές αναφορές, ανακαλύπτουν πόσο ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία, όταν τη διαβάζουν από σελίδες που δεν τους προκαλούν πλήξη, όπως συμβαίνει κατά κανόνα με τα σχολικά βιβλία. ΄Επειτα, πολλοί έφηβοι, που είναι αναγνώστες των βιβλίων μου, ενδιαφέρονται για μερικούς από τους ήρωες που τους είναι ήδη γνωστοί από προηγούμενα μυθιστορήματα και θέλουν να μάθουν την εξέλιξή

τους. Για παράδειγμα, την ΄Ολγα, τη νεαρή σύγχρονη ηρωίδα που ταξιδεύει στο Μελένικο με τον πατέρα της, την είχαν συναντήσει μικρό παιδάκι, με πολύ μικρό ρόλο, στο Καναρίνι και μέντα και μεγαλύτερη – όλο και μεγαλύτερη! - στα βιβλία Ποιος θα γράψει για το σκύλο μας, Το μυστήριο του καλοκαιρινού Αγιοβασίλη, Τα τέρατα του λόφου και Ο κόκκινος θυμός, είτε σε δευτερεύοντα είτε σε κύριο ρόλο. ΄Οσο για τον πατέρα της, τον είχαν συναντήσει σε όλα σχεδόν τα βιβλία που προανέφερα, επιπλέον όμως και κυρίως στο Λάθος, Κύριε Νόιγκερ!, όπου είχε ρόλο πρωταγωνιστικό. Τι γνώμη έχετε για τα ηλεκτρονικά βιβλία; Είμαι κάπως επιφυλακτική. Ωστόσο αυτό δεν με εμπόδισε να δώσω την άδεια να αποκτήσουν και ηλεκτρονική μορφή μερικά βιβλία μου. Γενικά πιστεύω ότι θα αργήσει αρκετά η μαζική του χρήση. Κατά κανόνα, ένα μέσο αντικαθιστά κάποιο άλλο παρόμοιο εφόσον είναι πιο εύχρηστο και πιο φθηνό. Αυτά τα δύο προς το παρόν δε συμβαίνουν. Ποια είναι η σχέση σας με τους ομότεχνούς σας; Εγκάρδια και αγαπητική! Στη στενή και ζεστή αυτή σχέση βοήθησε πολύ η εθελοντική δουλειά που πρόσφερα με την καρδιά μου επί τριάντα χρόνια στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου/ Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) για την πραγμάτωση των στόχων του. Δηλαδή την προαγωγή της παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας και την υποστήριξη του έργου

των δημιουργών της. Βλέπω με συγκίνηση να αναγνωρίζουν ότι, όπως και άλλοι συνάδελφοι, έκανα ότι μου ήταν δυνατόν για την ανάπτυξη του κλάδου από το 1978, όταν με περιέλαβαν στους κόλπους τους οι πρωτοπόροι του Κύκλου, οπότε άρχισα να προσφέρω υπηρεσίες τα πρώτα χρόνια ως μέλος-σύμβουλος του Δ.Σ., έπειτα ως Γενική Γραμματέας, ως «σύνδεσμος» με την ΙΒΒΥ και τελικά ως Πρόεδρος από το 2000 ως το 2008, καθώς και ως ανταποκρίτρια του διεθνούς περιοδικού της ΙΒΒΥ Bookbird (1982-2005). ΄Οντως δούλεψα με όλες μου τις δυνάμεις για τους σκοπούς του Κύκλου, αλλά και γενικότερα της ΙΒΒΥ από το 1998 ως το 2002, όταν εκλέχτηκα μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της από τη Γενική Συνέλευση των κρατών-μελών της και θήτευσα ως πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Βραβείου Φιλαναγνωσίας ΙΒΒΥ-Ashahi το 2002 και το 2003. Στόχος μου ήταν να έρχονται τα μέλη του Κύκλου σε επαφή με ξένους φορείς, να ενημερώνονται για τις κινήσεις και τις τάσεις που σημειώνονται στο εξωτερικό, να παίρνουν μέρος σε επιμορφωτικά σεμινάρια και διεθνή συνέδρια και γενικά να παρακινούνται να βελτιώνουν τη δουλειά τους και τη σχέση τους με τον κλάδο. Τις πολύχρονες αυτές προσπάθειες φαίνεται πως δεν τις λησμονούν οι ομότεχνοί μου, όπως και όλα τα 350 περίπου μέλη του Κύκλου από όλους τους συναφείς κλάδους (εικονογράφοι, μεταφραστές, αφηγητές, εκπαιδευτικοί, βιβλιοθηκονόμοι, ψυχολόγοι, εκδότες), γι’ αυτό και στη Γενική Συνέλευση του 2009 μου επεφύλαξαν τη μεγάλη τιμή να με ονομάσουν Επίτιμη Πρόεδρο του Κύκλου, κάτι που με συγκίνησε βαθύτατα. Στην

εγκάρδια σχέση μας βοήθησε επίσης και η συμμετοχή μου στη συντακτική επιτροπή του μη κερδοσκοπικού περιοδικού ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, που, όπως ασφαλώς γνωρίζετε, κυκλοφορεί κάθε τρεις μήνες ανελλιπώς από το 1986 ως σήμερα – σε ηλεκτρονική μορφή από το 2009. Πώς βλέπετε τη νέα γενιά συγγραφέων; Παρατηρώ πως δεν υπάρχει ομοιογένεια. Έχουμε αρκετούς συγγραφείς νέους στο χώρο του παιδικού βιβλίου – όχι απαραίτητα νέους και στην ηλικία – που μας δίνουν αξιολογότατα έργα και δείχνουν να έχουν πάρει στα σοβαρά την ενασχόλησή τους με την παιδική/νεανική λογοτεχνία, κάτι εξαιρετικά ευχάριστο, γιατί δείχνει ότι η ανθοφορία του κλάδου συνεχίζεται. Παράλληλα υπάρχουν και άλλοι νέοι συγγραφείς – τονίζω και πάλι, όχι απαραίτητα νέοι και στην ηλικία – που φαίνεται να πιστεύουν ότι η παιδική/νεανική λογοτεχνία είναι ένα εύκολο είδος, όπου μπορούν να «τσαλαβουτήσουν» ευκαιριακά από φιλοδοξία ίσως, ή για να περάσουν την ώρα τους, ή ελπίζοντας να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, χωρίς να υποψιάζονται καν τις ευθύνες που συνεπάγεται η συγγραφή βιβλίων για παιδιά και εφήβους έναντι του νεαρού αναγνωστικού κοινού και της κοινωνίας γενικότερα. Υπάρχουν έπειτα κι εκείνοι που περίπου … «ανακαλύπτουν την πυρίτιδα»! Δηλώνουν π.χ. ότι άρχισαν να γράφουν για παιδιά «για να υπάρξουν επιτέλους καλά παιδικά βιβλία»!. ΄Η, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, «για να προχωρήσουμε πια και παρακάτω

από την Πηνελόπη Δέλτα και ν’ ασχοληθούμε με σύγχρονα θέματα»! Και τότε αναθυμάμαι τα λόγια του ήρωά μου που επισημάνατε προηγουμένως, όταν μιλούσε για «μικροεγωισμούς, παρέα με την ανοησία και την άγνοια». ΄Εχω επισημάνει και στο περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ μερικά από αυτά τα θλιβερά φαινόμενα, επειδή θέτουν σε κίνδυνο την άνθηση της παιδικής λογοτεχνίας που ξεκίνησε δειλά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εντονότερα μετά τη μεταπολίτευση και συνεχίστηκε τις επόμενες δεκαετίες. Στο τεύχος του Φθινοπώρου 2005 του ίδιου περιοδικού, έχω δημοσιεύσει κι ένα άρθρο σχετικό με τα όσα σας απαντώ εδώ, με τίτλο «Μετά την άνθηση, τι;» Κάτι τελευταίο που θα ήθελα να αναφέρω σχετικά με τους νέους συγγραφείς είναι και τούτο: Αρκετοί, και μάλιστα από τους επιτυχημένους, θεωρούν δεδομένες τις κατακτήσεις στο χώρο του παιδικού βιβλίου και ούτε καν υποψιάζονται τους πολυετείς, κοπιώδεις ανιδιοτελείς αγώνες που χρειάστηκαν από μια ομάδα ανθρώπων αφοσιωμένων στην παιδική και νεανική λογοτεχνία - με ελάχιστη σποραδική ή κατά καιρούς και απολύτως καμιά κρατική βοήθεια - ώστε να εδραιωθεί η αξία της στη συνείδηση του κοινωνικού συνόλου και το είδος αυτό της λογοτεχνίας, από παραπαίδι και φτωχοσυγγενής της λογοτεχνικής παραγωγής, να φτάσει σήμερα να θεωρείται από τα σημαντικότερα. Θα έπαιρνα πολύ από το χώρο και το χρόνο σας αν προσπαθούσα να περιγράψω όλους τους φερέκαρπους αγώνες και τα αποτελέσματά τους, που φάνηκαν όταν καθιερώθηκαν, π.χ., το μάθημα παιδικής λογοτεχνίας

στα ελληνικά πανεπιστήμια, ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου σε όλη τη χώρα, τα κρατικά βραβεία σε παιδικά βιβλία, οι επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων στα σχολεία, η συμμετοχή Ελλήνων υποψηφίων και ελληνικών βιβλίων σε διεθνείς διαγωνισμούς παιδικής λογοτεχνίας και εικονογράφησης, η συμμετοχή Ελλήνων εκδοτών σε διεθνείς εκθέσεις και πολλά άλλα. Όλ’ αυτά δεν έγιναν από μόνα τους. Χρειάστηκε ατέλειωτη προσφορά εθελοντικής δουλειάς, η οποία εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, ώστε να διατηρηθούν τα ως τώρα επιτεύγματα, αλλά και να γίνουν πολλά ακόμη που απαιτούνται για την υποστήριξη και την ανάδειξη του κλάδου, στις μέρες μας μάλιστα που, όπως προβλέπεται, ακόμα και η ελάχιστη κρατική βοήθεια θα εκλείψει. Με λύπη μου όμως παρατηρώ πως οι περισσότεροι από τους νέους συγγραφείς και εικονογράφους, με φωτεινή εξαίρεση μια θαυμαστή ομάδα που συνεχίζει το έργο των προηγουμένων, είναι απρόθυμοι για τέτοια προσφορά. Όμως χωρίς κοινή προσπάθεια, εθελοντική δουλειά και συνεργασία φοβάμαι ότι πολλές δραστηριότητες όχι μόνο δεν θα διευρυνθούν, αλλά αναγκαστικά θα περιοριστούν ή θα ατονήσουν, οπότε ίσως έρθει η μέρα που θα πρέπει να ξαναγίνουν όλες αυτές οι τεράστιες προσπάθειες από την αρχή με αμφίβολο αποτέλεσμα. Και αυτό θα έχει επίπτωση σε όλους. Ταλέντο, πολλή δουλειά, τύχη, επιμονή, πειθαρχία, ελεύθερος χρόνος, γνωριμίες, διάβασμα, παρατηρητικότητα,

ευαισθησία. Με ποια σειρά θα βάζατε όλες αυτές τις λέξεις (και ποιες ακόμα θα προσθέτατε) για να συμβουλέψετε έναν νέο συγγραφέα; Το ταλέντο και η πολλή δουλειά πάνε μαζί, δε γίνεται να τα ξεχωρίσουμε. Το ταλέντο μόνο δεν αρκεί, όπως δεν αρκεί και η πολλή δουλειά χωρίς το ταλέντο. Τώρα το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων και η άσκηση της γραφής είναι μέσα στην πολλή δουλειά που χρειάζεται. Μέσα στη δουλειά θα έβαζα και την κατάρτιση, την ενημέρωση, τη μελέτη των θεωρητικών βιβλίων σχετικά με την παιδική και νεανική λογοτεχνία. ΄Οσο απίστευτο κι αν ακούγεται, διαπιστώνει κανείς ότι πολλοί νέοι που καταπιάνονται με τη συγγραφή παιδικών ή νεανικών βιβλίων δεν έχουν λάβει τον κόπο να διαβάσουν θεωρία. Ξεκινούν απροετοίμαστοι, χωρίς τις απαιτούμενες γνώσεις, χωρίς να γνωρίζουν καν το ιστορικό της εξέλιξης αυτού του κλάδου, τα επιτεύγματα καθώς και τα τυχόν λάθη που έχουν παρατηρηθεί. Αυτό φαίνεται στα έργα τους και είναι κρίμα. Διότι τα θεωρητικά βιβλία τα σχετικά με το είδος αυτό της λογοτεχνίας, τόσο τα ελληνικά όσο και τα μεταφρασμένα ξένα, είναι πια και πολλά και καλά. Και μπορούν να τους βοηθήσουν αποτελεσματικά στη βελτίωση της δουλειάς και στον προβληματισμό τους. Για όλα τα παραπάνω χρειάζεται απεριόριστη υπομονή και μεγάλη πειθαρχία. Τώρα η ευαισθησία και η παρατηρητικότητα είναι από τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το ταλέντο του συγγραφέα. Η τύχη έπειτα μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο στο ξεκίνημα του συγγραφέα, δε θα έλεγα όμως ότι ο ρόλος της είναι καθοριστικός. Όσο για τις γνωριμίες, αν ένας

νέος συγγραφέας βασιστεί σ’ αυτές ή στις λεγόμενες «δημόσιες σχέσεις» και όχι στο ταλέντο και στη δουλειά του, η όποια επιτυχία του θα είναι παροδική, αφού δε θα στηρίζεται σε γερές βάσεις. Τώρα με τον όρο «ελεύθερος χρόνος» δεν τα πάω καλά. Τον θεωρώ ανεπιτυχή. Ίσως σκεφτείτε ότι παραδοξολογώ, αλλά συλλογίζομαι ότι κάθε ελεύθερος άνθρωπος αποφασίζει ελεύθερα πού πρέπει ν’ αφιερώσει το χρόνο του, σε ποιες ασχολίες να τον διαθέσει, ευχάριστες, ενδιαφέρουσες, δημιουργικές ή απλώς αναγκαίες για την επιβίωσή του. Άρα ελεύθερος, ή καλύτερα «ελεύθερα διατιθέμενος» πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να θεωρείται όλος ο χρόνος των ελεύθερων ανθρώπων. Όταν μιλάμε λοιπόν για «ελεύθερο χρόνο», υποθέτω ότι εννοούμε τον κενό χρόνο, το χρόνο όπου ενδεχομένως δεν έχουμε να κάνουμε τίποτα. Ε, τέτοιο χρόνο αδυνατώ να διανοηθώ ότι μπορεί να έχει ένας νέος ή ένας επίδοξος συγγραφέας! Ποιος είναι ο ρόλος σας στον κόσμο; Ο ρόλος μου, ως συγγραφέα, είναι να συνεχίσω «δια βίου» αυτό που επέλεξα όσο καλύτερα μπορώ και πάντα με συναίσθηση της ευθύνη που αυτό συνεπάγεται. Ως ανθρώπου, ο ρόλος μου είναι να αγωνίζομαι για αυτοβελτίωση ως το τέλος του βίου μου. Ως μητέρας, συζύγου και γιαγιάς, είναι να νοιάζομαι και να φροντίζω την οικογένειά μου με όλες τις δυνάμεις που διαθέτω. Τι φοβάστε και τι ελπίζετε για τη χώρα μας; Αντίθετα με τον λατρεμένο μου Καζαντζάκη και την περίφημη ρήση του «δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λεύτερος»,

για τη χώρα μας τα φοβάμαι όλα και τα ελπίζω όλα. Και δεν είμαι βέβαιη αν θα παραμείνει στην ουσία ελεύθερη ή όχι, με τη σημερινή δεινή οικονομική κατάσταση που τη μαστίζει. Θλιβερό αυτό που λέω και ίσως δεν ταιριάζει να το επισημαίνει ένας συγγραφέας για παιδιά και νέους, που οφείλει να μεταδίδει στους νεαρούς αναγνώστες του «το μικρόβιο της ευεξίας», όπως υποστηρίζω σε ένα από τα θεωρητικά μου βιβλία, που έχει αυτόν τον τίτλο. Όμως, αφού παράλληλα και όλα τα ελπίζω, πιστεύω και εύχομαι να πάνε όλα καλά τελικά για την πατρίδα μας. Το αξίζει και της το οφείλουμε όλοι.

-Ποια είναι τα όρια ανάμεσα σε μια εικονογράφηση παιδική και σε μία που απευθύνεται σε ενήλικους; Η αθωότητα ίσως; Η δήθεν σοβαροφάνεια; Δεν ξέρω.

-Γιατί παιδικό; Μεγαλύτερο πεδίο δράσης -καλλιτεχνικά και επαγγελματικά.

-Μέσα στα χρόνια τι αλλαγές παρατηρείς στον χώρο του παιδικού βιβλίου, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Έχει αποκτήσει ελευθερία, ευρηματικότητα, φαντασία, έχει αρχίσει και ξεφεύγει από τη θηλειά του ρεαλισμού. Δύσκολη υπόθεση.

-Τι θα άλλαζες και τι θα κρατούσες από το επάγγελμά σου; Σίγουρα θα κρατούσα τις ατελείωτες ώρες “δουλειάς” και σιγουρότατα θα άλλαζα τις αμοιβές.

-Με ποια κριτήρια αναλαμβάνεις να ζωγραφίσεις ένα βιβλίο; Ιδανικά διαλέγω κείμενα που μου γεννούν τη διάθεση να ζωγραφίσω. Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα. Υπάρχει και το απλό, πεζό κριτήριο του επαγγελματία.

-Τι σε εμπνέει εκτός από το κείμενο; Εκθέσεις εικαστικών, βιβλία, εικόνες γενικά...ζωή.

-Από ποιους εικονογράφους ή ζωγράφους έχεις επηρεαστεί; G.Grosz, E.Le Cain, R.Dautremer, D.Kallay, M.Trueman, M.Chagall.

-Ποιος ήρωας παιδικού βιβλίου θα ήθελες να είσαι; Δεν μπορώ να σκεφτώ κανέναν. Θα μου άρεσε πολύ, όμως, να ήμουν ένα μικρό αθέατο ζούζουλο. Να ζω ανάμεσα σε πράσινα φύλλα.

-Τι θα ήθελες οπωσδήποτε να εικονογραφήσεις; Πάντα είχα στο νου μου την ποίηση του Νίκου Καββαδία.

-Ποιο τραγούδι θα ήθελες να εικονογραφήσεις; Το τραγούδι “Γυναίκα” από τον Σταυρό του Νότου, του Ν. Καββαδία.

-Σε ποιο έργο ζωγραφικής θα ήθελες να βουτήξεις; Στο “ΟΝΕΙΡΟ” του H.Rousseau.

-Αν ήσουν σούπερ ηρωίδα, τι σούπερ δύναμη θα ήθελες να είχες; Τη δύναμη να πηγαίνω μπρος-πίσω στον χρόνο.

-Αν διάλεγες να ζωγραφίσεις έναν τοίχο της Αθήνας ποιος θα ήταν αυτός και τι θα ζωγράφιζες; Θα ήθελα να ζωγραφίσω μικρά και μεγάλα παράθυρα απ’ τις ζωές των ανθρώπων.

ις παρακάτω Γράψε τις ερωτήσεις στ απαντήσεις: υ; Πώς πίνεις τον καφέ σο Με τις πυτζάμες μου. όνο να τα Σου εύχομαι να βρεις χρ προλάβεις όλα. Μακάρι. Πότε; . Πριν από δέκα χρόνια ’ όλους; Που πας όταν χάνεσαι απ τέ σ’ αυτή την Δεν θα απαντούσα πο ερώτηση.

Η Κατερίνα Βερούτσου γεννήθηκε στην Πάτρα. Μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ και στο Μόντρεαλ του Καναδά. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ (Concordia University of Montreal). Από το 1982 ζει μόνιμα στην Αθήνα και εργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων. Έχει συνεργαστεί με πολλούς εκδοτικούς οίκους, και έχει στο ενεργητικό της περισσότερα από 85 βιβλία. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει ασχοληθεί επίσης επαγγελματικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τη σκηνογραφία για τηλεόραση και θέατρο. Είναι κάτοχος του κρατικού βραβείου εικονογράφησης 2009.

1. “Το μπλε κοχύλι” Μαριβίτα Γραμματικάκη, 2010, Kαλέντης

3,5,6,7,8. “Δον Κιχώτης” Miguel de Cervantes, διασκευή: Πασχάλης Τσαρούχας, 2009, Διάπλαση

2. “Ταξιδεύοντας με τον Ιάσονα” Σοφία Γιαλουράκη, 2009, Πατάκη

4. “Τραγουδώ τα αινίγματα” Μάρω Θεοδωράκη, 2010 Διάπλαση

3,5,6,7,8. “Δον Κιχώτης” Miguel de Cervantes, διασκευή: Πασχάλης Τσαρούχας, 2009, Διάπλαση

9,10,11,12,13. “Το ταλέντο του ήλιου” Χρυσάνθη Καραΐσκου, υπό έκδοση, Διάπλαση

14-15.“Σου μυρίζει τίποτα;” Τασούλα Τσιλιμένη, υπό έκδοση, Μεταίχμιο

16. “Το μπλε κοχύλι” Μαριβίτα Γραμματικάκη, 2010, Kαλέντης

17. “Νεράιδα πάνω στο έλατο” Μάνος Κοντολέων, 2008, Πατάκη

18-19. “Ταξιδεύοντας με τον Ιάσονα” Σοφία Γιαλουράκη, 2009, Πατάκη

20-21. “Τραγουδώ τα αινίγματα” Μάρω Θεοδωράκη, 2010 Διάπλαση

22. “Ένα λιοντάρι στο σπίτι μας” Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου, 2010, Παπαδόπουλος

23. “Το ταλέντο του ήλιου” Χρυσάνθη Καραΐσκου, υπό έκδοση, Διάπλαση

Ο Dallas Clayton είναι πολύ αισιόδοξος. Τόσο πολύ, που λέει ότι όσο ονειρευόμαστε μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα και να μην αφήνουμε κανέναν να μας πει το αντίθετο. Λέει πως τα πράγματα πάνε ανάποδα μόνον όταν ασχολούμαστε με κάτι άλλο από αυτό που θέλουμε στ’ αλήθεια. Έγραψε και ζωγράφισε λοιπόν το “AN AWESOME BOOK” το οποίο μπορεί ο καθένας να ξεφυλλίσει και να διαβάσει στο διαδίκτυο. Εκεί μας παρακινεί να ονειρευτούμε πολύ και δυνατά. Τα πιο τρελά πράγματα. Να ονειρευτούμε ακόμα και γι αυτούς που δεν μπορούν, ή που δεν προσπάθησαν ποτέ. Σε ποια μέρη του κόσμου τα όνειρα κοντεύουν να πεθάνουν; Στα μέρη όπου ακούς συχνά τους ανθρώπους να λένε πράγματα όπως «Αυτό που λες δεν γίνεται» ή «Δε μ’ αρέσει, αλλά κάπως πρέπει να βγάλω κι εγώ το ψωμί μου…» Τα όνειρα πρέπει να γίνονται πραγματικότητα ή να μας βοηθούν να φανταζόμαστε; Γιατί όχι και τα δύο... Τι συμβαίνει με τα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ; Προστίθενται στη λίστα με τα όνειρα άλλων ανθρώπων. Σαν τον αχρησιμοποίητο χρόνο ομιλίας που μεταφέρεται στο λογαριασμό του επόμενου μήνα ή σαν τα αθλητικά ρεκόρ που χρειάζεται να περάσουν εκατοντάδες χρόνια για να επιτευχθούν. Πότε πιστεύεις ότι οι άνθρωποι παύουν να ονειρεύονται «άγρια ζώα με διαμαντένια φτερά να χορεύουν» κι αρχίζουν να ονειρεύονται «σετ μαχαιροπίρουνα και κινητά και όνειρα που δεν είναι καν δικά τους”; Νομίζω ότι έχει να κάνει με τους ανθρώπους που επιλέγεις να σε περιβάλλουν και με το πόσες φορές δέχεσαι να αποτύχεις σε κάτι πριν αποφασίσεις να πείσεις τον εαυτό σου ότι στην ουσία ποτέ δεν το ήθελες, κι ότι καλά θα κάνεις ν’ αρχίσεις να θέτεις σ’ εφαρμογή το «Σχέδιο Β». Στους περισσότερους συμβαίνει γύρω στα 30 με 35. Πού πάνε «τα μαγικά καρπουζοκάραβα και οι μονόκεροι με τουρμποκινητήρα»; Ελπίζω να πηγαίνουν στη φαντασία των παιδιών όλων των ανθρώπων που επέλεξαν το προαναφερθέν «Σχέδιο Β». Εγώ νομίζω ότι η φαντασία είναι ένας συνδυασμός από πολλές πραγματικότητες, γι’ αυτό και είναι περιορισμένη. Εσύ τι λες; Φαντάζομαι ότι εξαρτάται από τον άνθρωπο. Ίσως γι’ αυτό να έγραψα αυτό το βιβλίο για παιδιά—επειδή ήθελα να φτάσω σ’ ένα επίπεδο της υποσυνείδητης φαντασίας που να μην έχει λερωθεί ακόμα από την πολλή πραγματικότητα. Πώς προέκυψε το «An awesome book”; Ήταν ένα βιβλίο που ήθελα να γράψω για το γιο μου· κάτι που έπρεπε να πω, επειδή ένιωθα ότι ήταν σημαντικό. Κάθισα λοιπόν και το έγραψα, κι έπειτα έκανα και μερικά αντίτυπα… Αφού το έβαλα στο διαδίκτυο, το όλο πράγμα βγήκε εκτός ελέγχου, και το βιβλίο άρχισε να πουλάει ασταμάτητα. Ένα χρόνο και σχεδόν 50.000 αντίτυπα μετά, υποθέτω ότι μπορείς να με πεις συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Γιατί να εκδίδουμε τα βιβλία μας στο διαδίκτυο; Δεν έχω παντρευτεί κανένα μέσο. Νομίζω ότι το να θεωρεί κανείς πως τα τυπωμένα βιβλία, οι δίσκοι ή τα DVD, ή ακόμα και οι γκαλερί τέχνης είναι η πεμπτουσία του σωστού τρόπου ανταλλαγής ιδεών είναι πολύ κοντόφθαλμο. Προφανώς όλοι μας μεγαλώνουμε θέλοντας να πετύχουμε κάποιους στόχους, ορμώμενοι από τους στόχους που πέτυχαν τα πρότυπά μας, αυτοί που έζησαν πριν από εμάς, οι άνθρωποι που μας ενέπνευσαν. Νομίζω όμως ότι συχνά παγιδευόμαστε και προσπαθούμε να πετύχουμε ΑΚΡΙΒΩΣ τον ίδιο στόχο —να βγάλουμε ένα βιβλίο που θα πουλήσει, ένα δίσκο που θα γίνει επιτυχία, να κάνουμε ένα τηλεοπτικό σόου που θα έχει τη μεγαλύτερη τηλεθέαση— αντί να

προσπαθούμε να πετύχουν το στόχο τους αυτά που κάνουμε, δηλαδή να επηρεάσουμε την κοινωνία, να μοιραστούμε μια ιδέα, να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σχετίζονται μεταξύ τους… τέτοια πράγματα. Για μένα, το θέμα δεν είναι τα βιβλία, αλλά η ανταλλαγή ιδεών. Αφού μπορώ να μοιραστώ τις ιδέες μου με τον καθένα πάνω στον πλανήτη άμεσα και δωρεάν, γιατί να μην το κάνω; Άλλωστε κι ο Γουτεμβέργιος αυτό δεν ήθελε να πετύχει; Θες να κάνεις όλους τους ανθρώπους πιο χαρούμενους; Ακόμα κι αυτούς που σου τη δίνουν; Εκατό τοις εκατό. Ίσως έτσι πάψουν να μου τη δίνουν. Πώς μπορείς να κάνεις χαρούμενο έναν λυπημένο φίλο; Να προσπαθήσεις να καταλάβεις την αιτία της θλίψης του, κατόπιν να προσπαθήσεις να την εξαλείψεις και να την αντικαταστήσεις με κάτι υπέροχο. Ποιος ήταν ο μεγαλύτερος φόβος σου ως παιδί; Και ποιος είναι τώρα; Δεν πιστεύω ότι ο φόβος είναι κάτι που επηρεάζει ιδιαίτερα τη ζωή μου. Έχουν βγει αληθινά τα μεγαλύτερά σου όνειρα; Γράφω βιβλία για παιδιά και ταξιδεύω διαβάζοντάς τα σε ξένους. Ζω τα όνειρά μου σχεδόν καθημερινά. Είδα στην ιστοσελίδα σου ότι συνεργάζεσαι με κάποιους φιλανθρωπικούς οργανισμούς, όπως τα ιδρύματα «Wish to walk» και «Baobei» και μου φαίνεται υπέροχο! Μίλησέ μας γι’ αυτό. Ο σκοπός του ιδρύματος Awesome World είναι να δίνει δωρεάν βιβλία σε παιδιά· σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό γίνεται μέσω επισκέψεων σε σχολεία, νοσοκομεία, κατασκηνώσεις, κ.λπ. Σε άλλες περιπτώσεις είναι πιο αποδοτικό να στέλνουμε βιβλία σε οργανισμούς άλλων χωρών, προκειμένου να διανέμονται μέσω αυτών. Οι δυο οργανισμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω πουλάνε στην πραγματικότητα αντίτυπα του βιβλίου προκειμένου να συγκεντρώσουν χρήματα για να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους, πράγμα που θεωρώ ότι είναι τρομερά θετικό για όλους— ιδίως επειδή η αποστολή μεμονωμένων βιβλίων στην Αυστραλία και την Κίνα από τις ΗΠΑ παίρνει αρκετό χρόνο και αυξάνει κατά πολύ το κόστος για τον αγοραστή. Μ’ αυτό τον τρόπο, αν μου γράψει κάποιος απ’ την Αυστραλία ή την Κίνα θέλοντας ν’ αγοράσει αντίτυπα του βιβλίου, μπορώ να τα στείλω σ’ αυτά τα ιδρύματα, κι έτσι ο ίδιος θα υποστηρίξει έναν φιλανθρωπικό σκοπό, θα γλιτώσει χρόνο, χρήμα και θα πάρει κι ένα βιβλίο. Δεν είναι εκπληκτικό; Πιστεύεις στο Θεό; Όσο πιστεύω και στους ανθρώπους. Ο Θεός πιστεύει σε σένα; Κάποιος πρέπει να πιστεύει και σε μένα. Πώς είναι ο ιδανικός κόσμος για σένα; Μοιάζει πολύ μ’ αυτόν εδώ, μόνο που σ’ εκείνον μπορείς να περνάς περισσότερο χρόνο στην παραλία, σκοτώνονται λιγότεροι αθώοι άνθρωποι, υπάρχουν λιγότερες αρρώστιες και περισσότερη καλή μουσική. Γιατί αγαπάς τους άγνωστους, για σένα, ανθρώπους; Γιατί μου προσφέρουν ευκαιρίες να μαθαίνω καινούρια πράγματα. Πώς πήγε η περιοδεία σου το Μάιο; Θέλεις να μοιραστείς μαζί μας κάτι που συνέβη σε σχέση με το βιβλίο σου κατά τη διάρκεια της περιοδείας; Ήταν φανταστικά. Πραγματικά υπέροχα. Δεν μπορώ να μιλήσω για κάποια ιστορία συγκεκριμένα, γιατί θα μου έπαιρνε πολύ χρόνο, αλλά είναι σημαντικό να σημειώσω πόσο πολύ με συγκίνησε το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι, άνθρωποι που δεν είχα συναντήσει ποτέ ξανά στη ζωή μου, ήταν πρόθυμοι ν’ ανοίξουν τα σπίτια τους, τα σχολεία τους

και τις ζωές τους και να με υποδεχθούν—προσφέροντάς μου φαγητό, κατάλυμα, μια μικρή στιγμή μέσα σε μια μεγάλη μέρα… Όλα αυτά είναι τόσο σημαντικά. Δεν μπορώ να τονίσω αρκετά πόσο δυνατή εμπειρία ήταν αυτή για μένα. Ποιο θα είναι το επόμενο πρότζεκτ σου; Έγραψα τρία βιβλία τη χρονιά που μας πέρασε, και φέτος σκοπεύω να τα κυκλοφορήσω. Πώς μπορούμε να γράψουμε ένα απίθανο βιβλίο; Υποθέτω πως, αν σου αρέσει να γράφεις, τότε πρέπει να γράφεις ό,τι πιστεύεις πως σε κάνει χαρούμενο και μπορεί ταυτόχρονα να κάνει χαρούμενους και άλλους ανθρώπους. Θα ήθελες να μοιραστείς κάτι άλλο μαζί μας; Σας προτείνω να δείτε αυτό το βίντεο, αν δεν το έχετε δει ήδη: Λέει εν συντομία την ιστορία μου, και αν αυτό είναι κάτι που σας αρέσει και σας ενδιαφέρει, τότε να το μοιραστείτε και με τους φίλους σας. Ακόμα και κάτι τόσο μικρό μπορεί να βοηθήσει! Ευχαριστώ τη Νίκη Προδρομίδου για τη βοήθειά της

Μοιράζονται μια δουλειά τους με το παπάκι και τους αναγνώστες του, πριν ακόμα γίνει βιβλίο. Τους ευχαριστούμε.

Στο χείλος της μπανιέρας…

με το facebook ή το κινητό, ενώ σπίτι σου είναι μονίμως ανοιχτή η τηλεόραση σε όποια της Χαράς Γιαννακοπούλου κουτσομπολίστικη εκπομπή, εναλλάξ με σήριαλ ή καταστροφο-κινδυνολογία από τις ειδήσεις, ενώ παράλληλα το έχεις πήξει στα Στην άκρη της μπανιέρας χαζεύω το παπάκι φροντιστήρια, υπενθυμίζοντάς του συνέχεια και το βάτραχο χωμένους στα βιβλία. Εγώ πόσα λεφτά σκας για τη «μόρφωσή» του και απλώς ψαρεύω για το βραδινό μου γεύμα και πόση υποχρέωση σου έχει να μπει στο όποιο επειδή δεν τσιμπάει, διαβάζω το άρθρο του πανεπιστήμιο για να σε επιβεβαιώσει ως Βάτραχου από το προηγούμενο τεύχος – και Έλληνα γονιό και να μη σε κάνει ρεζίλι στο μου ‘ρχονται σκέψεις. κοινωνικό σου περιβάλλον, αδιαφορώντας για το αν μπορεί το τέκνο σου να τα βγάλει πέρα Ωστόσο, πολύ, μα πάρα πολύ επηρεασμένη ψυχικά και σωματικά με τα όσα το φορτώνεις – από την Κρίση (ξέρετε ποια, της έβαλα και εξακολουθώντας κιόλας να είσαι πεπεισμένος κεφαλαίο Κ) και σε μια προσπάθεια να μη με πως όλα γίνονται για το καλό του; Και μετά πάρει τελείως από κάτω, βλέπω τις σκέψεις μου λες γιατί δε διαβάζει! Αν αυτό του δίνεις, μ’ μου να παρεκκλίνουν απ’ την αφορμή του αυτό θα παίξει. Εκεί θα βρουν ικανοποίηση οι άρθρου και να πηγαίνουν σε άλλη κατεύθυνση. έμφυτες ανάγκες του. Οπότε μην αναρωτιέσαι Έτσι κι αλλιώς τα νερά της μπανιέρας βρέχουν και μην γκρινιάζεις. έναν ολόκληρο κύκλο πραγμάτων μέσα στον οποίο υπάγεται και το βιβλίο για παιδιά και Η τρομοκρατία δεν είναι οι βόμβες και οι νέους. επιθέσεις – το εύκολα καταδικαστέο (εντάξει, Και μου ‘ρχονται σκόρπιες σκέψεις για όλα… Σκόρπιες, ασύνδετες, αυθόρμητες. Αν και, νομίζω, σχετικές μεταξύ τους – σκόρπιες θα τις γράψω.

Η γκρίνια: «Τα παιδιά δε διαβάζουν, τα παιδιά ενδιαφέρονται μόνο για την εικόνα και την τεχνολογία, τα παιδιά δεν ξέρουν να κρίνουν και μόνο ακολουθούν ό,τι πει η μόδα ή η τηλεόραση, τα παιδιά αυτό, τα παιδιά εκείνο» Το μυαλό του παιδιού έχει ανάγκη να μάθει, να εξερευνήσει, να επικοινωνήσει - και θα το κάνει με ό,τι του βρίσκεται πρόχειρο. Και αυτό που θα του βρεθεί μπροστά είναι αυτό που του δίνουμε – αυτό που παράλληλα καταδικάζουμε ενίοτε. Εκνευρίζομαι απύθμενα όταν ακούω κόσμο να μουρμουράει γιατί τα παιδιά είναι κολλημένα στην όποια οθόνη. Γιατί μωρέ; Του έδειξες κάτι άλλο; Πώς μπορείς να βρίζεις το παιδί σου ότι ασχολείται συνέχεια

όχι άδικα), το άμεσα αποτελεσματικό, το έκδηλα προφανές. Είναι το να πάρεις κάτι καλό, όπως η παιδεία, και να το χρησιμοποιήσεις ως μέσο ελέγχου, δημιουργώντας παράλογες, ανυπόστατες «ανάγκες» και άχρηστες προτεραιότητες στην ελληνική οικογένεια, γκρεμίζοντας την ελεύθερη ανάπτυξη του νου, την παιδικότητα, την κριτική ικανότητα, την παιδική ηλικία ολόκληρη.

Κι άλλη γκρίνια Παραπονιόμαστε συνέχεια… «Πού είναι η λογοτεχνία; Γιατί βγαίνουν όλο και λιγότερα καλά βιβλία;» Έλα όμως που δεν φτιάξαμε ποτέ ένα «καθεστώς» όπου το βιβλίο δεν είναι είδος πολυτελείας για πολλούς, ούτε «υποχρεωτικό διάβασμα» για τις διακοπές των Χριστουγέννων και του Πάσχα με αποτέλεσμα μια αιματηρή εργασία «για να κάνουμε τα παιδιά να διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία»

όπως λένε πολλοί λειτουργοί της παιδείας. Έχουμε φτιάξει καλά βιβλία, τα οποία όμως είναι ακριβά για μια πολύ μεγάλη μερίδα της Ελληνικής κοινωνίας. Και ο απαράδεκτος και αρκετά ανούσιος φόρτος εργασίας στο σχολείο εξακολουθεί να καθιστά το «εξωσχολικό» διάβασμα είτε ως κομμάτι των σχολικών υποχρεώσεων, είτε ως χαρακτηριστικό παιδιών που τα άλλα παιδιά αποκαλούν «φυτά» ή «σπασίκλες». Για το ελληνικό σχολείο, το διάβασμα λογοτεχνίας (ή έστω «εξωσχολικού» βιβλίου) είναι είτε βαρετό μάθημα, είτε μια επιλογή που σε καθιστά ξενέρωτο ανάμεσα στους συμμαθητές σου.

βιοποριστεί. Φαύλος κύκλος, που σίγουρα όλοι βοηθήσαμε στην …τελειοποίησή του. Και μη μου πείτε τι δουλειά έχουν όλα αυτά με το παιδικό βιβλίο. Απλώς, χωρίς αυτά βιβλίο δεν υπάρχει. Η κρίση δεν είναι τώρα, ήταν από πάντα. Και εφόσον το βιβλίο είναι καθαρά εμπορικό προϊόν, δεν είναι και να απορεί κανείς που η πολιτιστική κρίση πάει παρέα με την οικονομική. Και η ευθύνη είναι δική μας. Όπως και οι επιλογές.

Πολλοί συγγραφείς που είναι νέοι, «φρέσκοι», που τολμούν να γράψουν κάτι επίκαιρο με επίκαιρο τρόπο, είτε βλέπουν τα βιβλία τους να μην εκδίδονται, είτε τα βλέπουν να κάνουν ελάχιστες πωλήσεις, είτε απλώς λένε «θα κρατήσω την ιδέα για μετά και τώρα ας γράψω κάτι πιο εμπορικό για να μου το βγάλουν».

Έτσι που κοιτάζω το νερό στην μπανιέρα, μου ‘ρχεται για μια στιγμή να βουτήξω (όχι για μπάνιο…) Αλλά λέω μετά… μωρέ έχουμε ακόμα πολλά να κάνουμε. Όσο κι αν προσπαθούν να μας δώσουν λόγους να φουντάρουμε, δεν είναι ανάγκη να τους κάνουμε τη χάρη. Τα λέμε στο επόμενο τεύχος.

Ευελπιστώ πως δεν είναι πολύ λίγοι αυτοί που θα συνεχίσουν να φτιάχνουν κάτι αξιοπρεπές ώστε να μην πιάσουμε τελείως πάτο. Γιατί άλλο ένα αποτέλεσμα της όποιας κρίσης είναι να Η κατηφόρα δημιουργήσει απελπισμένους, υποταγμένους, Το βιβλίο, λοιπόν, παίρνει την κατηφόρα; «Τα αυτοενεχυριαζόμενους, τρομοκρατημένους βιβλιοπωλεία δεν έχουν δουλειά, οι εκδότες και φυσικά ανενεργούς ανθρώπους που θα δεν τολμάνε ανοίγματα, οι μεταφραστές έχουν έχουν πειστεί πως είναι πια πολύ αργά για όλο και λιγότερες αναθέσεις», λένε τα διάφορα να επιχειρήσουν οτιδήποτε ή γιατί το μυαλό αναγνώσματα δίπλα στην οθόνη που φιλοξενεί τους δε θα γεννάει πια την επιθυμία να το τέταρτο τεύχος του «Παπακίου» και τα δημιουργήσει κάτι. Κι αν αυτοί δεν είμαστε λόγια του βάτραχου που μου κούνησαν τον εμείς, πολύ φοβάμαι πως θα είναι σίγουρα οι εγκέφαλο… (???) αναγνώστες μας.

Ήδη η «ενασχόληση» συγγραφέων, μεταφραστών, επιμελητών, διορθωτών δεν νοείται ως επάγγελμα. Ήδη θεωρούμαστε πως «έχουμε και κάποια άλλη δουλειά» και ό,τι περισσέψει το «πουλάμε» ως υπηρεσία στους εκδότες. Που σε άπειρες περιπτώσεις δεν είναι αλήθεια, αλλά δυστυχώς τα περιθώρια είναι πολύ στενά, οι αμοιβές δυσανάλογες ως προς το κόστος ζωής και η ροή της δουλειάς αμφίβολη. Οπότε πρέπει να γίνει κανείς εφευρετικός για να τη βγάλει καθαρή και να

Aνακάλυψε την Αθήνα ξανά από την αρχή!

Το deΒόp είναι ο οδηγός της Αθήνας που φροντίζει να μαθαίνει και να σου μεταφέρει τα καλύτερα events της εβδομάδας. Μοιράζεται μαζί σου ενδιαφέρουσες ιδέες για την κάθε ημέρα της εβδομάδας για μουσική, εκθέσεις, party, κινηματογράφο, θέατρο και άλλα πρωτότυπα δρώμενα. Επίσης, παρουσιάζει σημεία της πόλης τα οποία αξίζει να επισκεφθείς, περιοχές που προσφέρονται για περίπατο καθώς και “μικρούς ήρωες της πόλης” που ασχολούνται με αξιόλογα πράγματα. Για να λαμβάνεις κάθε Τετάρτη την ατζέντα του deΒόp, κάνε τώρα την εγγραφή σου στο “www.debop.gr.”