Zaldubiren

路1路

ZALDUBIREN BERTSO IDATZIAK ZALDUBI

AURKIBIDEA ZALDUBIREN BERTSO IDATZIAK........................... 3 ABORTZATZEA ......................................................... 11 AINHOARI.................................................................. 13 AITA BANOA ETXETIK............................................. 14 AITONA ZAHARRA (*).............................................. 18 AUTOBUS GELTOKIKO NESKATO JATORRA.................................................................... 22 AZKEN GUTUNA....................................................... 24 BERANDU ETXERATZEAN....................................... 29 BERTSOTAN............................................................... 31 BI ALKOIEN ERDIAN EUSKAL TXORIA.................. 32 BIHOTZ BARRUAN TRISTURA DAUKAT................ 36 BIHOTZAREN MINA................................................. 38 BIHOTZEAN MIN DUT............................................. 45 BIZITZA GARRATZA AFRIKAN................................ 51 BORTXAKETA............................................................ 56 DROGADIKTO BATEN BIZITZA DOINUA: GIZONA EZ DA OGIZ BAKARRIK BIZI... 60 EDURNE ZURI ETA ZAZPI IPOTXAK...................... 67 EGUN BAT HONDARTZAN...................................... 70 EMAZTEAREN HERIOTZEAN................................. 74 路5路

EMILIO AUTOBUSEKO GIDARIA............................ 77 ETB-N GAZTELANIA SARTU NAHI DUTE-TA.......................................................... 78 ETSITAKO GAZTE ETA TXANTXANGORRI BATEN ARTEKO SOLASALDIA................................ 83 ETXEKO ZAKURRARI............................................... 89 ETXEKO XAGUARI.................................................... 90 EUROPA...................................................................... 93 EUSKAL HERRIA 1984 DOINUA: MENDIAN GORA HARITZA.................... 99 ASKATASUNA............................................................ 104 EUSKARA ETA SAGARDOA...................................... 106 EUSKARAREN EGOERA........................................... 109 EZ BADAKUST ITSASORIK....................................... 113 GABONAK.................................................................. 117 GABONAK (2)............................................................ 119 GEZURRAK KONTA DITZAGUN.............................. 120 GOIZEAN JEIKI ETA TXORI BAT ZEGOEN LEIHOAN................................................... 122 GOLFOKO GERRA BERTSO BERRIETAN................ 123 GURUTZADA............................................................. 127 HARITZ ZAHARRA.................................................... 133 HAU MUNDUA!......................................................... 139 HAUR JAIOBERRIA ZABORTEGIRA........................ 141 HAURRA NEGARREZ SEHASKAN........................... 145 路6路

HAURRAREN GALDERAK........................................ 146 HAURTXO ERIA......................................................... 151 HERRIKO ALKATE BANINTZ................................... 156 INDIO HERRIA (ZARAUZKO IHAUTERIAK)..................................... 162 KAIXO IRUNE............................................................ 164 IRUZURRA................................................................. 165 ITSAS GAINEAN DATOR ......................................... 169 ITSASO MAITEA....................................................... 170 ITSASOAII.................................................................. 171 JAUNA HARTZEKO EGUNA..................................... 173 JENERO INDARKERIA DOINUA: HAMALAU HERIOTZARENA.................. 174 KALEKO ESKALEA.................................................... 179 LATIERRO.................................................................. 183 LEHENGO SANMARTINETAN IBILI NAIZ LARRI............................................................... 184 LIGEA......................................................................... 190 LOIOLA IRRATIA LEHEN, ORAIN, ETA GERO....... 192 LORE XORTA TARTEAN ESKUTITZA...................... 199 LURDES IRIBAR......................................................... 203 MAITALE SORGINA.................................................. 205 MAITASUN EZINEZKOA.......................................... 210 MARI JOSE MAJISTERIOKO IRAKASLEARI............................................................ 214 路7路

MILA BEATZIREHUN ETA LAROGEITASEIA....................................................... 216 MOZKOR BATI.......................................................... 234 NEGU NEGUA............................................................ 235 NEGUARI.................................................................... 236 NIKOLAS IZETA BERTSOLARIA.............................. 237 NIRE “DYAN-6” ARI................................................... 242 NIRE IKASLEEI.......................................................... 246 NIRETZAKO EGINA ZARA NIREKIKO.................... 248 OSASUNA MUNDU HONETAKO ONDASUNA JELA KOZKORRAK BASUAN................................... 252 PAKOREN DESPEDIDA............................................. 258 PINTTO, PINTTO, PINTTO, NERE TXAKURRA DA-TA.................................................... 259 SOR NIÑO DIOSI URTEBETETZEAN...................... 264 THE AFTER DAY (BIHARAMONA) ......................... 266 TXANTXANGORRI ETA OLERKARI BATEN ARTEKO SOLASALDIA DOINUA TXANTXANGORRIAREN.......................... 270 UDABERRIA............................................................... 278 UDABERRIAN NEGU GOGORRA............................. 279 UDAKO KATARROARI (EGIA PORRONTXO BERTSO PAPER LEHIAKETA).............................................................. 282 UDALTZAINA ETA KALEKO “PANK” BATEN ARTEKO JARDUNA..................................... 286 ·8·

UEUKO (UDAKO EUSKAL UNIBERTSITATEA) ................................................... 292 UME KUTTUNA (AINHOA)...................................... 294 UZTAPIDERI OMENALDIA ZARAUTZEN............... 295 ZAKILIXUTEN ABENTURAK.................................... 297 ZAKURRA BETI ZAKUR............................................ 303 ZARAUTZA ETA EUSKARA....................................... 309 ZARAUTZEK 750 URTE BETETZERA DOANEAN.................................................................. 311 ZU GABE EZIN BIZI................................................... 318

ESKOLAKO METERIALA..................................... 325 EUSKAL HERRIKO HIRIBURUAK............................ 327 HIRI BURUA (DONOSTIA)....................................... 329 HIRIA.......................................................................... 330 IHAUTERIAK............................................................. 331 IHAUTERIAK II.......................................................... 332 INTSEKTUAK............................................................. 334 LAU URTAROAK........................................................ 335 NI ETA NIRE GORPUTZA......................................... 336 OLENTZERO.............................................................. 337 UGAZTUNAK............................................................. 339

路9路

ABORTZATZEA

1.- Bilbo aldetik etorri zaigu bere biziko berria, hogeitasei urte dituen neskak pasa du larria, Angeles Villar bere izena Zamoratik etorria, dekoradora izan zen baina barra baten ipinia.

2.- Amerikano barra batean egiten zuela lana, haurdun gelditu eta ez jakin zer egin ta norengana; abortatzea pentsatu zuen izango zela onena, horregatikan zuzen joan zen bere lagun batengana.

3.- Abortatzeko lagundu eta neska gelditu da hilik, eta laguna gorputz harekin ez dakila zer eginik, horregatikan bidali zuen ospitalera lehenik, eta guztia argitu eta laguna gartzelaturik.

路 11 路

4.- Jaio ezkero denok daukagu hil arte bizi beharra, emakume honek jasan duena ez da bizitza edarra, haurdun gelditu eta bota nahi bere sabeleko haurra; inork ez zuen sekula entzun bere haurraren negarra.

5.-Giza legea abere gisan berdin-berdin portatzen da, emeak umez beterik eta harrak berriz aldeginda, gaur egunean ez da gelditzen “zer egingo da?� esanda, abortatzen da gero ta gehio galerazita egonda.

¡ 12 ¡

AINHOARI

Ainhoa nere bihotzekoa, zu zera nere maitea, zein pozgarria izaten degun elkarrekin jolastea, aitaren bertso eta kantekin ametsetan ihestea, ta aingeruen korroan hortxe salto ta brinko joatea.

路 13 路

AITA BANOA ETXETIK

1.- Sagarra ere hontzen denean erortzen da zuhaitzetik, eta nik ere irten nahi nuen argira leku beltzetik, ez dago ezer elikatuaz luzaroan ametsetik, majina jan dut aspaldi hontan nire aitaren eltzetik, barkatu baina garaia da-ta AITA BANOA ETXETIK. 2.- Zure ondoan nengoelarik sentitzen nuen indarra, gauza soila da gure munduan izanez gero bakarra, askoz gehiago lehen pausoa izaten bait da baldarra, baina halere ni joatean ez zazu egin negarra, txoriek ere izaten dute kabia utzi beharra.

路 14 路

3.- Nik haurtzaroan izan nituen guraso oso ederrak, euren mintzoak gardenak ziren inoiz ere ez uherrak, askatasuna bilatu nahi-ta han jo nituen senperrak, nik tipi-tapa nahastu nituen eskubi eta ezkerrak, haurtxo nintzela ni zaintzearren bihotz bihotzez eskerrak.

4.- Askatasuna eskuratzeko zu zinen nire itzaia, nire ondoan izanez gero sentitzen nintzan lasaia, kontu ta kanta zure ondoan beti izaten zen jaia, ez zait ahaztuko bizi guzian nire haurtzaro alaia, baina azkenik utz iezadazu gaur betetzen nire nahia.

5.- Neure bizitzan kontseilu onak aritu zinen ematen, zuzenbidea nolakoa den zeure bizitzat esaten, jakindurien iturrietatik ez naiz aspertzen edaten, erakutsiak jasoko ditut frutuak eman ditzaten, eta zugandik iasi nuen munduan gizon izaten. 路 15 路

6.- Zure jokeraz aita zu zara ejenplu franko emana, sarri askotan zerbaiten bila joaten nintzen zuregana, zure bitartez atxitu nuen lan egiteko afana, zuk egunean hamar bat orduz egiten zuenuen lana, bada garaia eskura nezan nire izerdiz zer jana.

7.- Zer ikasia badago hemen baina zaila lortzen ditxa, ikaspidea zabala dugu ez da batere murritza, hara ta hona ibiltzen gara karpeta eta lapitza, urteak joan eta etorri beti ikasten gabiltza, irakaslerik onena bait da bakoitzak duen bizitza.

8.- Zure babesa baztertu eta noa munduko larrera, hau hitz batean esan daiteke leku goxotik txarrera, eta datozkit zure hitz hauek nire buru kaxkarrera: “Haurrak bezala, behin eta berriz, erori arren lurrera, zer gertatu den ikusi eta berriz jaiki ta aurrera!â€? ¡ 16 ¡

9.- Orain banoa baina halere itzuliko naiz etxera, ez naiz ausartzen behin betirako etena ebakitzera. halabeharrez gaur noakizu bide berriak hartzera.

Udaberriak bultzatzen gaitu bikoteka elkartzera, eta maitea hartuta noa kabi bat eraikitzera.

10.- Sentimenduzko zilborrestea nekez dezakegu apur, elkar agurtzen doan denbora hobe izatea labur, nahiz eta orain aldegitean jarri tartean hainbat lur, nik gurasoak oroitzen ditut maitale on eta samur, eta berriro elkartu arte aita eta ama agur.

路 17 路

Azken gai erara, “1989 Xenpelar” bertso paperen sariak banatu dira. Lehenengoa, Jose Antonio Gesalagak “Zaldubi”k 100.000 pesetetako saria jasotzen du Aitona zaharra izeneko lanagatik. Bigarren saria, 75.000 pesetetakoa, Xanti Zabala “Lezo”k jaso du, Gogoetak izeneko lanagatik. Eta hirugarren saria, 50.000 pesetetakoa,Antton Kazabon jaunak Esnatzerakoan izeneko bertso paperengatik.

Hiru irabazleek, saritutako bertsoak kantatuz, amaitu da batzarrea.

Jean Haritschelhar Euskaltzainburua 1. M. Satrustegi Idazkaria

AITONA ZAHARRA (*) Donostia. /1990-/-26 Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi” AITONA ZAHARRA Doina: Hamalau heriotzearena.

1.- Larogei urterekin bizi naiz nekean, nahiz eta orain arte jardun jo-ta-kean, bizitzak azkenean jarri nau jakean, baina azken hobea izan zitekean, hil arte bizi nahi dut Jaunaren pakean.

· 18 ·

2.- Orain artean ez dut izan pobrezarik, inoiz pasatu arren goibel bajezarik, sekula ez dut eman ezeren kexarik, bizitzak neretzako ez du sorpresarik, orduen joanerak ez bait du presarik.

3.- Esnatzean oraindik daukagu iluna, ta nekez argitzen da hurrengo eguna, leihotik artizarra beti dut laguna, isiltasuna bait da maite ezaguna, izarrak daki elkar maitatzen duguna.

4.- Seme eta alabak hazi eta hezi, baina ezkondu ahala guztiak berezi, orain gure artean bada hainbat hesi, zahartu naizelako dabiltza ihesi, horrela baztertzerik ez nuen merezi. 路 19 路

5.- Nere telefonoa hor dago isila, nahiz ustezko lagunak nik eduki pila, erlojuak darama pausaje trankila, eta ez naiz joango heriotzan bila, Jaunak nahi duenean itzali nadila.

6.- Sarritan egoten naiz suari begira, edo balkoi ertzetik aurreko mendira, edo bastoiarekin jira eta bira, baina inor ez dator nagoen tokira, ni hiItzen naizenean etorriko dira.

7.- Inor ez zait hurbiltzen goxoki ondora, eta ahaideak dabiltz gerotik gerora, nahiz eta nitaz jardun ahotik ahora, bakardadea sartu zait gorputz osora, inoiz irrifarrerik ezin zait birlora. 路 20 路

8.- Denak aspertzen ditut nere oroimenez, nahiz-ta esanak esan asmorik onenez, bakardadean nago negar itomenez; guztiak nere aurka aurkitzen direnez, arren pakean utzi hiItzen gutxienez.

9.- Edonon begiradak dakuskit zorrotzak, non-nahi entzuten ditut zurrumurru hotsak, bakarrik pasa behar momentu mingotsak, abegi hobea du sarritan arrotzak, neure etxean eta jan behar nau lotsak.

10.- Zahartzaroak egin nau tristuraren jabe, eta路 nere pausoak mantsoturik daude, oraintxe aurkitzen naiz bizi pozik gabe, non-nahira joan eta guztietan sobre... bizirik irautea baino hilda hobe!

Aitona 路 21 路