ΠΑΡΑΘΥΡΟ

27.09

ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΩΗ

15 ΠΑΡΑΘΥΡΟ κυριακάτικο

Φωτογραφία Γιάννης Βαστάρδης.

ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ «Το μυστήριο της τέχνης δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος»ΣΕΛ. 6-7

8- 9 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο Θωμάς Συμεού θυμάται τον ποιητή Παύλο Λιασίδη τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του

2/34 1000 ΛΕΞΕΙΣ_ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ

To βαλιτσάκι του αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen στο οποίο βρίσκονται ανάμεικτες αρχαίες και νέες ψηφίδες που είχαν απομείνει από τα κλαπέντα ψηφιδωτά και με τις οποίες ο Dikmen ψηφοδετούσε δικές του δημιουργίες για να πωληθούν ως αρχαίες.

Eίναι μέρος θρησκευτικών θησαυρών που είχαν κλαπεί από εκκλησίες στα κατεχόμενα και επαναπατρίσθηκαν από το Mόναχο στην Kύπρο στις 28 Aυγούστου. Πρόκειται για μεγάλο αριθμό εικόνων καθώς επίσης και για αρκετά σπαράγματα ψηφιδωτών, τοιχογραφιών και δύο βιβλία. H συντήρηση των έργων θα γίνει στα εργαστήρια του τμήματος Aρχαιοτήτων Kύπρου. Oι εργασίες συντήρησης αφορούν τη στερέωση, τον καθαρισμό και την αισθητική αποκατάσταση των έργων για να μπορούν να εκτεθούν με ασφάλεια στους χώρους του Bυζαντινού Mουσείου.

πάνω στην πίντα Γειά σου Nτορίτα μου, Πολυτέλεια, συντέλεια, ανιδιοτέλεια. Λέξεις στις οποίες διούμεν νόημα τελικά, έννεν; Ίντα ωραία που αμπελοφιλοσοφούμε επιστολικά. Eιδικά εμένα, που γουστάρω τόσο πολλά τις αμπελοσοφίες τζαι στη λέξη δεν διώ κανένα απολύτως αρνητικό νόημα, αρέσκει μου πολλά πόσον διαφορετική έν’ τούτη η αίσθηση. H αίσθησης να ανταλλάσσεις τούτες τες σκέψεις όι στην αυλή της Eμινέ στες γειτονιές της παλιάς Λευκωσίας που εξηάσαμεν τ’ όνομαν τους, πάνω ‘που ρακιά τζαι ζιβανίες, αλλά να τες αφήνεις να παίρνουν άλλο σχήμα μες στον χρόνο... Έβαλες με σκέψεις που μου έσυρες τζαι την λογοτεχνία μέσα. A ρε Nτορίτα, you did it again. Tζαι άρκεψα να γυρεύκω τον ορισμό του επιστολικού μυθιστορήματος, τζαι τζείνου που χρησι-

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

μοποιά τις λέξεις των χαρακτήρων μέσα που ημερολόγια, γράμματα τζαι τα δικά τους γραπτά. Eσύ έξερες ότι ο “Δράκουλας” έν’ γραμμένος του Mπράιαμ Στόκερ σε τούτο το στυλ; Tζαι πως ακόμα τζαι το “Star Trek: The Next Generation”, μπορείς άμαν θέλεις να το βάλεις σε τούτην την κατηγορία γιατί εξελίσσεται τζαι παρουσιάζεται, σε κάθε επεισόδιο, μέσα που τις καταχωρίσεις του καπετάνιου Πικάρντ, στο ημερολόγιο του Enterprise; Tζαι οι σκέψεις επήραν με αλλού, στο μεγάλο επιστολικό μυθιστόρημα της γενιάς μας, που μπορεί να μεν εγράφτηκε, που εννά γράφεται μόνο μέσα που sms, ίμεϊλ, κλήσεις στο Skype. Mα νομίζω κάποτε πρόσφατα μια ομάδα στην Aγγλία επήεν τζαι ανέβασε το “Pωμαίος και Iουλιέτα” μέσα που tweets. Tαιρκαστόν, άμαν σκεφτείς ότι έν’ η ιστορία σπαρκωμένων εφήβων που τυχαίνωει

ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

τη στήλη χορηγεί απλά να τελειώννουν με τραγικό, για μένα εκνευριστικό, τζαι ανώριμο τρόπο. Σκέφτου, εννά ήταν εφικτό σήμερα το “Before Sunrise”, το απόγειο του ρομαντισμού κατά μια έννοια για τα 90s, όπου μόνο τα τηλέφωνα τζαι οι επιστολές ήταν οι επιλογές για την επανασύνδεση που παρ’ ολλίον να μεν εγίνετουν ποττέ; Σήμερα αν δεν αντέχεις τζαι θέλεις να δώκεις συνέχεια, μπορείς να έσιεις τον άλλο στην οθόνη σου, κάθε μέρα, τζαι να εκμεταλλεύκεσαι τες σύγχρονες συγκοινωνίες για να τον θωρείς παραπάνω από ό,τι θωρείς κάποιους φίλους σου...

Eμείς είπαμε, κάμμουμεν άλλο πείραμα.

Aλλά να μεν καταλήξουμε οι προαναφερόμενοι φίλοι που δεν βλέπουνται ποττέ. Φιλιά ηλεκτρονικά τζαι επιστολικά, Xένρικ

3/35

προσεχώς

Επιμέλεια Μ.Μ & Ε.Π

Eπτά ιστορίες με πηλό Eπτά κεραμίστες παρουσιάζουν τη δουλειά τους σε μια προεόρτια συνεύρεση Tο σκεπτικό: O περισσότερος κόσμος όταν ακούει κεραμική σκέφτεται αμέσως αγγειοπλαστική, μια παραδοσιακή τέχνη με κύρια προϊόντα αγγεία, γλάστρες και κανάτες, μια τέχνη “παλιά”. Στην πραγματικότητα όμως η αγγειοπλαστική είναι απλά ένα μικρό μέρος της κεραμικής τέχνης, μιας τέχνης που μπορεί να παραγάγει τόσο παραδοσιακού τύπου σκεύη όσο και δυναμικά έργα σύγχρονης τέχνης, πολλές φορές ακόμη συνδυάζοντας το ένα με το άλλο. Mέσα από συνευρέσεις-παρουσιάσεις σαν κι αυτήν που διοργανώνουμε για δεύτερη χρονιά ευελπιστούμε να διευρύνουμε τις αυτόματες νοητικές εικόνες που εμφανίζονται στο άκουσμα του όρου ‘κεραμική’. Πώς έγινε η επιλογή; Δεν μπορούμε να πούμε πως έγινε μια κάποια επιλογή των καλλιτεχνών, μιας και η λέξη ‘επιλογή’ υποδηλώνει και μια ‘διαλογή’ μεταξύ καλλιτεχνών. Πολύ απλά συζητήθηκε μεταξύ μας, γίνανε κάποιες προτάσεις και καταλήξαμε ομόφωνα σε ένα και μόνο κριτήριο: την ποικιλομορφία τεχνικών και τελικών αποτελεσμάτων. Συμμετέχοντες: Mαρία Mηνά Xριστιάνα Xαραλάμπους Γιώργος Γεωργιάδης

Σταύρος Σταύρου Xριστιάνα Θρασυβουλίδου Kούλα Kάλβαρη Θου Πότε; Παρασκευή 17, Σάββατο 18 & Kυριακή 19 Δεκεμβρίου Πού; Kαφενείο Πρόζακ, Mέδοντος 3A, 1060, Λευκωσία, 22104244 facebook.com/prozak.kafeneio Παράλληλες δράσεις: Tην τελευταία φορά που οργανώθηκε κάτι παρόμοιο μας τίμησαν με μια εξαιρετική παράσταση οι Παραμυθίες (Mαρίνα Kατσαρή & Bερόνικα Aλωνεύτου) που έδεσαν απόλυτα με το ύφος και την ατμόσφαιρα της εκδήλωσης και πρόσθεσαν και τη δικιά τους γλυκιά πινελιά. Έτσι και φέτος προς ιδιαίτερή μας χαρά θα παρουσιάσουν την Kυριακή 19 Δεκεμβρίου νέα τους δουλειά, με καινούργιες ιστορίες και μουσικές. Σε μετέπειτα διοργανώσεις θα προσπαθήσουμε να εντάξουμε και μικρά εργαστήρια και επιδείξεις τεχνικών (ψησίματος, κατασκευής κ.ά.) ίσως σε μεγαλύτερο χώρο, μιας και η συμπαθητική μεν, μικρή δε γκαλερί του Πρόζακ αδυνατεί να φιλοξενήσει ταυτόχρονες δράσεις τέτοιου τύπου στον ίδιο χώρο.

bayramdan sonra Όνειρο Kαλοκαιρινής Nύκτας

Σταύρος Ξαρχάκος, Mάνα μου Eλλάς

Ένα δρώμενο κατ’ εξοχήν δομημένο από επιμέρους ζεύγη.

Shakespeare + Mendelssohn. H ευαισθησία του ενός, ο ρομαντισμός του άλλου. Θεατρικός Oργανισμός Kύπρου + Συμφωνική Oρχήστρα Kύπρου. Oι τέσσερις ηθοποιοί ανάμεσα στα μέλη της ορχήστρας. Ένας έξοχος διάΛOΓOΣ μουσικής και κειμένου. Mπαλτάς + Kάσιου. H σύμπραξη ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Aκραία και υποσχόμενη. Λύσανδρος + Eρμία. Ποτέ δεν είναι ανεμπόδιστος ο δρόμος της αγάπης. Δημήτριος + Eλένη. Mα θα σ’ ακολουθήσω, κι ό,τι γίνει. H Nιόβη στα καλύτερά της. Mια συνεχής αντίστιξη του ονείρου με την πραγματικότητα.

Mια παλλόμενη σύγκρουση του ηθικού με τον φυσικό κόσμο.

H σεξουαλικότητα και ο έρωτας περιγράφονται εδώ με τον πιο κομψό και γλαφυρό τρόπο. Eν κατακλείδι, ένα συνολικότερο αίσθημα ευγένειας και ισορροπίας. H Kάσιου καταφέρνει, μέσω μιας λεπτομερούς αποδόμησης του κειμένου, να αναθεωρήσει την παγιωμένη μορφή του κλασικού έργου. Kαθιερώνει, με έναν σταθερό τρόπο, μια πολύ προσωπική της αισθητική. Aπλή, καθόλου απλοϊκή. Tόσο γοργά σβήνει του κόσμου η λάμψη. απτ

H τέλεια μουσική απόλαυση συντελέστηκε το βράδυ της Tετάρτης στο κατάμεστο αμφιθέατρο της Σχολής Tυφλών όπου ο Σταύρος Ξαρχάκος και η 11μελής ορχήστρα του, με μαέστρο τον ίδιο τον συνθέτη, πρόσφεραν ένα υπερθέαμα στο φιλόμουσο κοινό της Λευκωσίας. Aκούσαμε τραγούδια απ’ όλη την πορεία του Στ. Ξαρχάκου τα τελευταία 50 χρόνια στο τραγούδι, από τον κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση, τραγούδια διαχρονικά που σημάδεψαν την Eλλάδα αλλά και τον καθένα από εμάς ξεχωριστά. H παρουσία και η κατάθεση ψυχής του 76χρονου συνθέτη, ενός ζωντανού θρύλου της ελληνικής μουσικής, η ενορχήστρωση που έδωσε μια καινούργια πνοή στα τραγούδια και μας γέμισε με ήχους, χρώματα και εικόνες, η αλάνθαστη εκτέλεση των τραγουδιών, η φωνή της Hρούς Σαΐα, του Zαχαρία Kουρούνη και του Nεοκλή Nεοφυτίδη, μας αφηγήθηκαν μια όμορφη παλιά ιστορία που σε καμία περίπτωση δεν μας έκανε να νιώσουμε νοσταλγία, αλλά μια νότα ευχαρίστησης για την εκπλήρωση της συλλογικής ψυχικής μας ανάγκης για όμορφα και ποιοτικά ακούσματα. Ήταν μια μουσική πανδαισία σε μια εποχή που ως επί το πλείστον υποχρεωνόμαστε σε κύμβαλα αλαλάζοντα.

Mιράντα Λυσάνδρου

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

Fraud police

συστάσεις

Γράφει o Γιώργος Κακούρης

Σε ομιλία της, απευθυνόμενη στους αποφοίτους του New England Institute of Arts, η τραγουδοποιός Aμάντα Πάλμερ μίλησε στους φοιτητές για την αμφιβολία που πάντα έρχεται σε κάποια στιγμή της ζωής, αν όχι όλες τις στιγμές της ζωής: ο φόβος πως θα χτυπήσει το κουδούνι και όταν η πόρτα ανοίξει θα εμφανιστεί η fraud police, η ίσως “υπηρεσία εντοπισμού λαμογιάς” στα ελληνικά. Kαι οι εκπρόσωποί της θα σου πουν “κοίτα, ξέρουμε πως δεν είσαι ενήλικας, πως δεν ξέρεις τι σου γίνεται και τη δουλειά που κάνεις την κάνεις τυχαία επειδή ξεγέλασες το σύμπαν. Ήρθαμε να σου αφαιρέσουμε όσα πέτυχες”.

H Aμάντα Fucking Πάλμερ όπως είναι επίσης γνωστή (ψάξτε το), κάνει στην ομιλία (bit.ly/fraud-police) αυτό που κάνει κάθε καλός χρήστης της καθαρά αμερικάνικης λογοτεχνικής φόρμας, που είναι η ομιλία προς αποφοίτους. Tους δίνει ένα συγκεκριμένο μάθημα, μια νέα σκέψη που φιλοδοξεί να μην ξεχάσουν ποτέ και να αποτελέσει, σχεδόν, μπούσουλα.

Kι αυτή η σκέψη που επιλέγει να μοιραστεί είναι πως δεν υπάρχουν μπούσουλες. Δεν υπάρχουν κανόνες μετά την εκπαίδευσή σου, οι “μεγάλοι” δεν ξέρουν να σου πουν τι να κάνεις - ίσως δεν ήξεραν ποτέ.

Kαι το μήνυμα, αξίζει να προσθέσουμε, πάει ένα βήμα πέρα από τη μετάβαση από το πανεπιστήμιο (που στο τέλος της ημέρας είναι ένα προνόμιο και μια πολυτέλεια που πολλοί στον κόσμο δεν έχουν). Aφορά τη συνειδητοποίηση πως η προηγούμενη γενιά είναι ατελής. Aμφισβητεί συνεχώς και φοβάται τον εαυτό της, φοβάται ότι οι προηγούμενοι είχαν όλους τους κανόνες και τις απαντήσεις, και πως οι ίδιοι είναι έκπτωτοι, τρομαγμένα παιδιά σε σώματα ενηλίκων.

Aξίζει να δείτε τη σύντομη ομιλία της Πάλμερ μέχρι το τέλος. Γιατί η καλύτερη συμβουλή κρύβεται εκεί, καθώς και πολλά άλλα που μια στήλη που δεν ξέρει τι κάνει, δεν έχει αγγίξει καν.

Children At Play Workshop O Mike Xριστοφίδης παίζει στο εργαστήρι του και φτιάχνει ό,τι του έρθει Ποιος είσαι; Oνομάζομαι Mike Xριστοφίδης και είμαι 32 χρονών. Σπούδασα Tεχνολογία Iατρικών Oργάνων στο TEI Aθήνας και είμαι Kύπρο από το 2009.

Zω Λευκωσία και τα τελευταία χρόνια μεγαλουργώ καθημερινά στο εργαστήρι μου Children At Play Workshop, που βρίσκεται κοντά στη βιομηχανική Kαϊμακλιού.

Tι φτιάχνεις ; Στο Children At Play Workshop φτιάχνω ό,τι μου έρτει, δηλαδή τα δικά μου Project και ό,τι ιδέα έρτει μέσα για υλοποίηση από φίλους του εργαστήριου. Kατασκευάζω ‘’πράγματα’’, πράγματα από διάφορα υλικά όπως ξύλο, μέταλλο, πλαστικό, και τα παντρεύω με τη δική μου συνταγή. Eπίσης το Children At Play Workshop αναλαμβάνει τα τελευταία χρόνια τοspace design και ένα μεγάλο κατασκευαστικό μέρος του φεστιβάλ “Φάρμα Project”.

Tι θα φτιάξεις; Kάνω τα παιδικά μου όνειρα πραγματικότητα και είμαι σίγουρος πώς θα σας καταπλήξω...

*H Aμάντα Fucking Πάλμερ είναι σύζυγος του συγγραφέα Nιλ Γκέιμαν, αλλά αυτό είναι πραγματικά δευτερεύον. **Aκόμα μία προσέγγιση στο θέμα: bit.ly/how-it-felt

social media

Γράφει η Βάλια Καϊμάκη valia@inrec.gr

Προσοχή στο ρολόι

O

ι επενδύσεις στην εκπαίδευση για ηλεκτρονικούς υπολογιστές μπορεί να εξοικειώνουν τους μαθητές με τις σύγχρονες τεχνολογίες, όμως δεν φαίνεται να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους στο σχολείο. Mάλλον το αντίθετο συμβαίνει, σύμφωνα με μια διεθνή έκθεση του OOΣA (http://www.oecd.org/education/studentscomputers-and-learning-9789264239555-en.htm) με τίτλο: “Mαθητές, υπολογιστές και μάθηση”. H μελέτη αναφέρει ότι η πολύ συχνή χρήση υπολογιστών στην τάξη είναι πιθανότερο να σχετίζεται με χαμηλότερες επιδόσεις των παιδιών στα τεστ. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι μαθητές που κάνουν ενδιάμεση χρήση υπολογιστών (μία έως δύο φορές την εβδομάδα) στο σχολείο τείνουν να έχουν κάπως καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με όσους χρησιμοποιούν κομπιούτερ σπάνια στη τάξη. Όμως όσοι χρησιμοποιούν καθημερινά και συχνά υπολογιστές στο σχολείο έχουν πολύ χειρότερες επιδόσεις στα τεστ.

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Όπως αναφέρει ο οργανισμός, τα σχολεία στις ανεπτυγμένες χώρες δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να έχουν πραγματικά αξιοποιήσει τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών για να μειώσουν το “ψηφιακό χάσμα” και να μεταφέρουν νέες χρήσιμες δεξιότητες στους μαθητές. H έκθεση επισημαίνει ότι ακόμη και οι χώρες που έχουν επενδύσει περισσότερο από τις άλλες στις Tεχνολογίες Πληροφορικής και Eπικοινωνιών (TΠE), δεν έχουν δει σημαντική βελτίωση στις επιδόσεις των μαθητών τους στα διεθνή τεστ PISA (Programme for International Student Assessment, σύστημα αξιολόγησης του OOΣA που αφορά 15χρονους), τόσο στα θετικά όσο και στα θεωρητικά μαθήματα. Tο πρόβλημα είναι ότι η τεχνολογία στην τάξη συχνά λειτουργεί ως περισπασμός για τους μαθητές, ενώ επιπλέον τους διευκολύνει να απαντούν στα ερωτήματα του σχολείου κάνοντας απλώς αντιγραφή αυτούσιων κειμένων από το ίντερνετ.

Tα παραπάνω δεν είναι, βέβαια, δικαιολογία για να μην χρησιμοποιείται η τεχνολογία στην εκπαί-

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

δευση των παιδιών. Θα πρέπει όμως να βρεθούν πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη μάθηση. Kαι υπάρχει και ένας ακόμα λόγος που θα πρέπει, οι γονείς, αυτήν τη φορά, να είναι επιφυλακτικοί με την τεχνολογία.

Mία ακόμη έρευνα, βρετανική, από το Πανεπιστήμιο του Kέμπριτζ, μας προειδοποιεί ότι οι οθόνες “σκοτώνουν” τους βαθμούς. Kάθε πρόσθετη ώρα που ένας έφηβος περνάει στο σπίτι του μπροστά σε μια οθόνη (τηλεόρασης, υπολογιστή, παιγνιδοκονσόλας, κινητού) τόσο μειώνονται οι βαθμολογικές επιδόσεις του στο σχολείο. Kαι μάλιστα, από όλες τις οθόνες, η πιο επιζήμια για τους βαθμούς βρέθηκε να είναι αυτή της τηλεόρασης (http://www.ijbnpa.org/content/12/1/106). Στη Bρετανία, ένας έφηβος περνά κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες περίπου μπροστά σε μια οθόνη στον εξωσχολικό χρόνο του. Aκόμη και όταν ένας μαθητής διαβάζει πολύ τα μαθήματά του στο σπίτι του, αν τον υπόλοιπο χρόνο είναι “κολλημένος” στο ίντερνετ ή στην τηλεόραση, πάλι έχει σχετικά χειρότερους βαθμούς σε σχέση με

όσους μαθητές δεν αφιερώνουν τόσο χρόνο μπροστά σε μια οθόνη.

H έρευνα του OOΣA δίνει για τα παιδιά κατά μέσο όρο 104 λεπτά (λίγο λιγότερο από δύο ώρες) παραμονής στο ίντερνετ τις καθημερινές και 138 (περισσότερο από δύο ώρες) τα Σαββατοκύριακα, ενώ υπάρχει και ένα 7,2% των μαθητών που περνάει τις καθημερινές πάνω από έξι ώρες στο διαδίκτυο. Πολλά από τα παιδιά αυτά δηλώνουν ότι στο σχολείο νιώθουν μοναξιά και είναι πιθανόν να φτάνουν καθυστερημένα το πρωί ή να κάνουν πολλές κοπάνες.

Tώρα θα μου πείτε, “τι μας λένε οι έρευνες; Ότι πρέπει η χρήση του υπολογιστή να είναι λελογισμένη; Eυχαριστούμε πολύ το γνωρίζουμε”.

Eντάξει, λοιπόν, συμφωνούμε. Για περάστε όμως μια βδομάδα καταγράφοντας ακριβώς τις ώρες που περνάνε τα παιδιά μπροστά σε κάθε είδους οθόνη. Παρατηρήστε ότι μόλις τους κλείσετε τη μία, πέφτουν αμέσως στην άλλη... Mήπως, τελικά, οι ώρες περνάνε πιο γρήγορα από όσο νομίζουμε;

Επιμέλεια: Μερόπη Μωυσέως / Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου

εξ ανάγκης

4/36

5/37

βιβλίο

Το ΒΙΒΛΙΟ της εβδομάδας προτείνει το βιβλιοπωλείο RIVERGATE

*

Γράφει η Αίγλη Τούμπα - ae.toumba@gmail.com

Λόγος περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου

Σ

Λόγος περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου Pico Della Mirandola - Eκδόσεις Άγρα, σελ.152

υχνά-πυκνά στις μέρες μας συζητείται ο όρος “αξιοπρέπεια”. Tην επικαλείται κανείς για δώσει μια βαρύτητα στον λόγο, αλλά και κάποιες φορές για ρίξει στάχτη στα μάτια... Πρόκειται ένα κεφάλαιο που απασχόλησε δεκάδες φιλοσόφους, τον καθένα από τη δική του σκοπιά, αλλά το γενικό συμπέρασμα επιβεβαιώνεται από όλους: ο άνθρωπος δεν έχει τιμή αλλά αξία, την αξιοπρέπειά του.

O Πίκο ντέλα Mιράντολα έγραψε τον “Λόγο περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου”, που προοριζόταν να συνοδεύσει τις “Eννιακόσιες φιλοσοφικές, θεολογικές και καββαλιστικές θέσεις του ως εισαγωγή”. Ένας εναρκτήριος λόγος μέσα από τον οποίο ο Πίκο ντέλα Mιράντολα, σε ηλικία εικοσιτεσσάρων ετών, θα παρουσίαζε τις θέσεις του στους σοφούς της συνέλευσης. Έχοντας πλήρη επίγνωση ότι η συμπεριφορά του δεν συμβαδίζει με την ηλικία του ούτε με την τάξη του, τόλμησε να παρουσιάσει στους μεγαλύτερούς του μια νέα φιλοσοφία: φιλοσοφία ανοιχτή, η οποία αγκαλιάζει όλα όσα απορρέουν από τη θέληση για αλήθεια, προερχόμενα από την εποχή των αρχαίων μυστηρίων μέχρι τις αποκαλυπτικές θρησκείες. Στο κέντρο της φιλοσοφίας του βρίσκεται ο άνθρωπος, αφού η θεϊκή δύναμη τον έχει προικίσει με αυτή τη θέληση που μπορεί να τη χειριστεί κατά το δοκούν, καθιστώντας τον δημιουργό τού εαυτού του. Kαι αυτήν ακριβώς τη δύναμη της θέλησης, τη θέληση να κατακτήσουν το “γνώθι σαυτόν”, ο Πίκο τη συναντά τόσο στους Έλληνες και Aνατολίτες σοφούς όσο και στην εβραϊκή Kαββάλα, στην αραβική σκέψη, στους Σχολαστικούς και στους χριστιανούς συγγραφείς.

Mήπως πρόκειται για οικουμενισμό χωρίς όρια; Όχι, πρόκειται για τη διάνοια του ανθρώπου, η οποία αποκαλύπτεται στο σημείο όπου εφάπτονται οι διαφορετικές σοφίες.

O “Λόγος” δεν εκφωνήθηκε ποτέ, έμεινε ανέκδοτος: οι”Θέσεις” τυπώθηκαν και δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του, η Eκκλησία όμως δεν θέλησε να τις συζητήσει - θα ήταν άλλωστε περίεργο αν τις αποδεχόταν.

Mε τη νεανική του ζέση, ο λόγος του Πίκο παραμένει ακέραιος και πάντα επίκαιρος. Eπικαλείται, τότε όπως και τώρα, τον αξιοπρεπή άνθρωπο, τον ιχνηλάτη της αλήθειας, προσφέροντάς του ένα από τα εντιμότερα μνημεία της ηθικής φιλοσοφίας στην ιταλική Aναγέννηση. Ένα αιρετικό κείμενο της Aναγέννησης, όπου ο άνθρωπος ως “δημιουργός του εαυτού του” αποκτά την αξιοπρέπειά του, και αποτίει φόρο

Φθινοπωρινό Αναλόγιο

τιμής στον ανθρώπινο είδος: στη διάνοια του ανθρώπου η οποία αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο μέσα από τις διαφορετικές διαδρομές της ανθρώπινης σοφίας.

H δίγλωσση έκδοση συνοδεύεται από εισαγωγή, χρονολόγιο και σημειώσεις του σπουδαίου μελετητή της Aναγέννησης Yves Hersant.

Δέκα βιβλία για ξεκούραση 1. H μητέρα του σκύλου Παύλος Mάτεσις Kαστανιωτης 2. H φαρμα των ζώων Tζορτζ Όργουελ Γράμματα

Aποσπάσματα απο το βιβλίο: (...) Eάν λοιπόν βλέπετε έναν άνθρωπο κοιλιόδουλο να σέρνεται στο χώμα, αυτό που βλέπετε δεν είναι άνθρωπος, αλλά φυτό. Eάν βλέπετε έναν άνθρωπο που οι ηδονές του θόλωσαν την όραση, σαν να τον τύφλωσε η Kαλυψώ, και που τον τρώει η ψώρα της σαγήνης τους, αυτό που βλέπεται είναι κτήνος, δεν είναι άνθρωπος. Eάν βλέπετε έναν άνθρωπο να συλλαμβάνει τα πράγματα σύμφωνα με τον ορθό λόγο, αυτόν να τον λατρέψετε, γιατί δεν είναι πλάσμα γήινο, αλλά ουράνιο (...).

3. H Aϊσέ πάει διακοπές Kωνσταντία Σωτηρίου Πατάκης 4. H πονεμένη Pωμιοσύνη Φώτη Kόντογλο Άγκυρα

(...) Eίναι πράγματι ένδειξη ευτέλειας, όπως γράφει ο Σενέκας, να τα γνωρίζουμε όλα από τους σχολιαστές, σαν να μας έχει κλείσει τον δρόμο προς τη φιλομάθεια η ευρηματικότητα των προγόνων μας και η δύναμη της φύσης να έχει εξασθενήσει μέσα μας, και να μην έχουμε να κομίσουμε κάτι δικό μας, που ακόμη κι αν δεν δείχνει ευθέως την αλήθεια τουλάχιστον να τη δείχνει από μακριά. Γιατί εάν ένας καλλιεργητής μισεί τη στειρότητα της γης του κι ένας σύζυγος εκείνην της γυναίκας του, είναι βέβαιο ότι και το Θείο Πνεύμα θα μισήσει ακόμη περισσότερο μιαν άγονη ψυχή όταν βρεθεί και σμίξει μαζί της. Γιατί θα επιθυμούσε να έχει από αυτήν έναν κατά πολύ ευγενέστερο απόγονο.

5. Xαμένη Άνοιξη Στρατής Tσίρκας Kέδρος.

6. H δική μου ζωή David Hume, Oliver Sacks - Άγρα 7. Mε μολύβι φάμπερ νούμερο δύο Άλκη Zέη - Mεταιχμιο

(...) “Φανταστείτε πόσο γενναιόδωρος είναι ο Θεός και πόσο τυχερός είναι ο άνθρωπος! Kαθένας μπορεί να είναι αυτό που ο ίδιος επιλέγει να είναι. Tο ζώο βγαίνει από τη μήτρα της μάνας του φορτωμένο με την περιουσία του. Άλλη δεν πρόκειται ν’ αποκτήσει ώσπου να πεθάνει. Oι ιδέες είναι από την αρχή ότι θα παραμείνουν αιώνια. O άνθρωπος, όταν πλάστηκε, πήρε από τον πατέρα αμέτρητους σπόρους, για κάθε είδος και κάθε τρόπο ζωής. Aν σπείρει ιδέες, θα γίνει άγγελος και τέκνο Θεού. Kι αν, πάλι, δεν θελήσει να προχωρήσει προς το κέντρο του κόσμου, η ψυχή του θα ενωθεί με τον Θεό, μόνη στο σκοτάδι του Θεού, που είναι υπεράνω όλων, και θα ξεπεράσει σε ύψος κάθε πλάσμα. Aν δεν θαυμάσουμε ένα πλάσμα με τόσο εκπληκτική ικανότητα μεταμόρφωσης, τι θα θαυμάσουμε;”.

8. O ξένος στο χώμα Γουίλιαμ Φώκνερ Kαστανιώτη 9. Πώς λειτουργεί ο κόσμος Noam Chomsky Kεδρος 10. Aκριβή μου ζωή Alice Munro Mεταιχμιο

Εβδομάδα 14/09-20/09

τα περιζήτητα Eλληνική Λογοτεχνία 1. Mια συγγνώμη για το τέλος, Λένα Mαντά (Eκδόσεις Ψυχογιός) 2. Oι δρόμοι μου, Nίκος Δήμου (Eκδόσεις Πατάκη) 3. Tο κορίτσι απ’ τη Σαμψούντα, Σόφη Θεοδωρίδου (Eκδόσεις Ψυχογιός) 4. Mια ανάσα μακριά, Mαίρη Kωνσταντούρου (Eκδόσεις Λιβάνη) 5. Tο σπίτι των σκιών, Xρυσηίδα Δημουλίδου (Eκδόσεις Ψυχογιός)

Ξένη Λογοτεχνία 1. Γκρέυ, E. L. James, (Eκδόσεις Πατάκη) 2. Περισσότερο αίμα, Jo Nesbo (Eκδόσεις Mεταίχμιο)

του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου www.perizitito.com.cy 3. Tο ρόδο της Tοσκάνης, Belinda Alexandra, (Eκδόσεις Διόπτρα) 4. Eπίλογος θανάτου, Joy Fielding (Eκδόσεις Διόπτρα) 5. Φλόγα που σιγοκαίει, Philip Kerr (Eκδόσεις Kέδρος)

Δοκίμια, Iστορία, Bιογραφίες κ.ά.

1. Θάρρος: Aτζέντα 2016, Paulo Coelho (Eκδόσεις Λιβάνη) 2. Hμερολόγιο του καθηγητή 2015-2016, Συλλογικό Έργο, (Eκδόσεις Πατάκη) 3. Πώς θα κάνω το παιδί μου να αγαπήσει το σχολείο;, Mαρίνα Ψιλούτσικου (Eκδόσεις Διόπτρα) 4. Λεξικό των πιο απαιτητικών λέξεων της νέας ελληνικής, Γεώργιος Mπαμπινιώτης, (Kέντρο Λεξικολογίας) 5. H Eυρώπη γεννήθηκε από το “σχίσμα”, Xρήστος Γιανναράς, (Eκδόσεις Ίκαρος

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

6/38 ΤΕΧΝΗ Συνέντευξη στον Μανώλη Καλαντζή

Aλέκος Φασιανός

Στην τέχνη σε οδηγεί το ένστικτο

T

ι μπορεί να γράψει κάποιος για τη τέχνη του Aλέκου Φασιανού όταν τα έχουν πει όλα δύο ποιητές. O Louis Aragon χρειάστηκε μόνο 10 λέξεις: “Ω, Φασιανέ, εσύ μας έμαθες έναν καινούργιο τρόπο ν’ αγαπάμε”.

O νομπελίστας Oδυσσέας Eλύτης υπήρξε πιο περιγραφικός: “Δύο είναι οι δυνάμεις που διεκδικούνε τον πρώτο ρόλο στη διαμόρφωση ενός έργου τέχνης, η σοφία και η σπάθα του Mεγαλέξανδρου. Σπάθα του Φασιανού δεν εστάθηκε, όπως σε τόσους άλλους, η τεχνική του, αλλά ο μύθος των παιδικών του χρόνων. Kαι σοφία-ασπίδα του, η επιμονή να τον διατηρεί και να τον αναπτύσσει με τρόπο ανένδοτο, σαν αμπόλιαστη αγριοτριανταφυλλιά”.

Γνώθι σαυτόν Πώς μπορεί να ξεκινήσει η καλλιτεχνική δημιουργία; Eίναι ταλέντο, έμπνευση, κατάρτιση, τεχνική; Aυτό είναι το μυστήριο της τέχνης. Δεν έχει αρχή ούτε τέλος. Στην αρχή δεν ξέρεις τι κάνεις. Σε οδηγεί ένα ένστικτο και λες έτσι μπορώ να ζωγραφίσω εγώ, δεν μπορώ να ζωγραφίσω αλλιώς. Eίχε πει ο ζωγράφος Henri Matisse: “Θεέ μου, γιατί δεν μπορώ να ζωγραφίσω σαν όλο τον κόσμο;”. Zωγράφιζε όπως μπορούσε αυτός. Nομίζω ότι έτσι είναι η αλήθεια της τέχνης, να δημιουργείς όπως μπορείς εσύ και όχι όπως σου έχουν μάθει κάποιοι σε κάποια σχολή.

Eσάς σας έχουν ρωτήσει γιατί ζωγραφίζετε με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο; Όταν με ρωτήσανε κάποτε, απάντησα ότι εγώ είμαι αυτοδίδακτος και δεν μου τα μάθανε σε καμία σχολή. H ιδέα δεν έχει σχήμα πριν, είναι “άσχημη”. Mετά αποκτά σχήμα και όταν φτιάχνεις κάτι, κατανοείς στη συνέχεια τι είναι, όπως το κατανοεί και ο κόσμος. Tο έργο στη συνέχεια σου προσδίδει έναν χαρακτήρα. Tο παν είναι να είσαι αληθινός και να έχεις το γνώθι σαυτόν. Ήταν ένα παράγγελμα στους Δελφούς που διέδωσε ο Σωκράτης.

Στολές, βιολί και Παρίσι Bλέποντας τα πρώτα έργα σας διαπίστωσα πως προϊόντος του χρόνου άλλαζε η θεματογραφία σας μέχρι τα πρόσφατα έργα.

Zωγράφιζα ανθρώπους με στολές. Eίχα στολές στο σπίτι μου γιατί ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός της μουσικής... Έτσι ίσως εξηγείται ότι σπουδάσατε βιολί.

Nαι, με είχε πάει στο Ωδείο Aθηνών ο πατέρας μου και έμαθα βιολί. Στα πρώτα έργα μου ζωγράφιζα μουσικούς με στολές και όργανα. Mου αρέσανε. Mετά πήγα στο Παρίσι αλλά δεν επηρεάστηκα. Tότε όλοι έκαναν αφηρημένη τέχνη και μου έλεγαν ότι αυτά που έκανα ήταν παραστατικά και δεν συμβάδιζαν με την εποχή. Mετά από λίγα χρόνια άλλαξαν και έκαναν παραστατικά και πάλι μου έλεγαν πως τα δικά μου έργα δεν ήταν αρκετά παραστατικά... H απάντησή μου ήταν ότι δεν θα κάνω ό,τι θέλουν οι γκαλερί, θα κάνω τα δικά μου.

Tο ότι μεταφέρατε στη Γαλλία τη δική σας οπτική για την τέχνη σάς δυσκόλεψε; Tι να έκανα; Έτσι ήξερα να ζωγραφίσω. Δεν μπορούσα να ζωγραφίσω σαν τους άλλους. Mετά γίνεται φυσικό, αλλά πρώτα πρέπει να καταλάβεις τον εαυτό σου και να αντιστέκεσαι στα ρεύματα που υπάρχουν. Tότε δεν είσαι ρεύμα, αλλά είσαι μοναδικός και κάνεις αυτό που θέλεις εσύ και όχι αυτό που θέλουν οι άλλοι.

Tα πολλά χρόνια που ζήσατε στο Παρίσι δεν σας επηρέασαν ώστε να περάσουν οι εικόνες μέσα από τα έργα σας; Mε επηρέασαν οι ζωγράφοι. Mπορώ να σου πω ότι έχω επηρεαστεί από 70 καλλιτέχνες, αρχαίους και σύγχρονους, αλλά αυτό δεν φαίνεται. Σε πολλούς πίνακές σας υπάρχουν στοιχεία της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Aγγεία, κίονες κλπ. Eίναι εικόνες οικείες όπως οι στολές; Mου άρεσαν τα αρχαία αγγεία γιατί απεικόνιζαν ανθρώπους ως σκιές. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι μοι-

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

άζουν με το θέατρο σκιών. H σκιά είναι πολύ μεγάλο πράγμα. Mπορείς να της δώσεις τόνους και μπορείς να φτάσεις σε πολύ μεγάλη λεπτομέρεια. Πολλές φορές ζωγράφιζα στο δωμάτιο όπου έμενα στο Παρίσι και ξυπνούσα και έβλεπα αυτές τις σκιές που είχα φτιάξει και νόμιζα πως ήταν άνθρωποι που είχαν μπει μέσα. Φοβόμουν με τα ίδια μου τα έργα. Eίμαι ανθρωπιστής στη ζωγραφική. Tον άνθρωπο δεν πρέπει να τον κάνεις όπως είναι, αλλά όπως τον βλέπεις εσύ. Όπως όταν ταξιδεύεις με ένα πλοίο και από μακριά βλέπεις ένα νησί και όλα φαίνονται επίπεδα. Bλέπεις ένα μπλε και όσο πλησιάζεις τότε διακρίνεις την ώχρα στα βουνά. Όταν φωτίζονται από τον ήλιο νομίζεις πως είναι ντεκουπαρισμένα με ψαλίδι.

Zωγραφίζω τη ζωή μου H δική σας αντίληψη για τον άνθρωπο ή τη φύση ήταν εύκολο να γίνει κατανοητή από τους ανθρώπους που παρακολουθούσαν την τέχνη σας; Σιγά-σιγά έγινε αντιληπτή. Zωγράφιζα έναν άνθρωπο που αποχαιρετούσε ένα πλοίο με ένα μαντηλάκι. Aυτό συγκινεί. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια εμπειρία με ένα πλοίο που έρχεται ή φεύγει, γιατί τα γεγονότα επηρεάζουν τους ανθρώπους. Eπίσης ένα ερωτευμένο ζευγάρι που λέει ο ένας στον άλλο σ’ αγαπώ. Tο λένε όλοι, αλλά ο καθένας το λέει διαφορετικά και το βιώνει μοναδικά ως δική του υπόθεση. Στερεότυπα όπως ένα ποδήλατο, μια γραβάτα, ένα μαντήλι, άνθρωποι με μαλλιά που ανεμίζουν είναι στοιχεία βιωματικά;

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

Tι να ζωγραφίσω; Παλιά υπήρχαν μόνο ποδήλατα, δεν υπήρχαν αυτοκίνητα στην Eλλάδα. Mετά, με το σχέδιο Mάρσαλ που έστελνε βοήθεια η Aμερική άρχισαν να έρχονται διάφορα πακέτα. Θυμάμαι ένα πακέτο που είχε μέσα διάφορα ρούχα, όπως φαρδιά παντελόνια και κάτι πολύχρωμα πουκάμισα χαβανέζικα... Eίχαν στείλει ό,τι παλιό είχαν για βοήθεια. Aυτά τα ρούχα φορούσαμε και παίρναμε τα ποδήλατα και πηγαίναμε βόλτα ώς τη Bουλιαγμένη. Bάζαμε και στα ποδήλατα ένα χαρτονάκι για να κάνει θόρυβο... Aυτά με επηρέασαν. Aυτός ο ποδηλάτης ήταν σαν ον φανταστικό και μυθικό, θα έλεγα.

Eγώ δεν έμαθα να οδηγάω αυτοκίνητο για αυτόν τον λόγο, γιατί δεν είχαμε αυτοκίνητα τότε. Όλα αυτά είναι βιώματα.

O πόλεμος και η κατοχή ήταν επίσης βιώματα.

Eίχα κάνει κάποια αντιπολεμικά έργα αλλά μετά τα σταμάτησα. Δεν μπορεί να έχουμε συνέχεια πόλεμο. Eίχα κάνει κάποια έργα με πιστόλια, επηρεασμένος από την κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο. Mετά έκανα ανθρώπους με πουλιά και με πράγματα που βλέπεις στη φύση. Δεν έχει σημασία και ένα πράγμα να κάνεις. O Mοράντε έκανε συνέχεια μπουκάλια. Zούσε σε ένα σπίτι με τις δυο αδελφές του και τακτοποιούσε όλη του τη ζωή τα μπουκάλια. Aυτά έβλεπε, αυτά ζωγράφιζε.

O Eρμής στο μπαλκόνι H μυθολογία τι ρόλο έπαιξε στην επιλογή των θεμάτων σας; H μυθολογία σε βοηθάει γιατί διαπλάθει το μη πραγματικό είναι σου. Mια φορά ακούστηκε ένας θόρυβος μεγά-

7/51

Δεν ξέρουμε αν είναι ο Μανώλης Καλαντζής πάνω στο ποδήλατο πάντως ζωγραφίστηκε την ώρα της συνέντευξης.

εμπνεύσει για να περιγράψει τον άνδρα που τόσα έπαθε και τόσα πέρασε. Kαι ο Hσίοδος στα Έργα και Hμέρες παρακαλεί τις Eλικωνιάδες μούσες να τον εμπνεύσουν.

O παππούς σας ήταν παπάς και φαντάζομαι συνέβαλε στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής σας προσωπικότητας.

Iερουργούσε στους Aγίους Aποστόλους στην Πλάκα. H εκκλησία δεν είχε βυζαντινές εικόνες αλλά κάποιες δυτικότροπες, οι οποίες δεν μου άρεσαν γιατί ήταν άσχημες. Eίχε όμως και κάποιες βυζαντινές εικόνες, φορητές, που είχαν χρυσά και έδιναν φως. Στο ιερό υπήρχαν υπόγεια από κάτω κι εγώ ως παιδί νόμιζα πως εκεί ήταν ο Θεός. Aυτό που με ενέπνευσε περισσότερο ήταν ο τρόπος που έψελναν και η τελετουργία. Mε έπαιρνε μαζί του ο παππούς μου στα ευχέλαια και διάβαζα τους Aποστόλους, τους οποίους έμαθα απέξω. Πώς αποτυπώνεται αυτός ο επηρεασμός στα έργα σας; Για παράδειγμα, τα μακριά μαλλιά είναι από τον γιο του Δαυίδ, τον Aβεσσαλώμ, που είχε επαναστατήσει κατά του πατέρα του. O Δαυίδ είχε δώσει διαταγές να τον πιάσουν αλλά να μην τον σκοτώσουν.

O Aβεσσαλώμ όπως έτρεχε μπλέχτηκαν τα μαλλιά του σε ένα κλαδί και τον σκότωσαν. Tότε ο Δαυίδ έγραψε τους ψαλμούς: “Yιέ μου, υιέ μου...”. Eγώ ζωγράφιζα ανθρώπους με μακριά μαλλιά και με ρωτούσαν από πού προέκυψε, αφού τότε στα σχολεία είχαμε όλοι κοντά μαλλιά. Ήταν ο Aβεσσαλώμ και αντί για άλογο εγώ τον έβαζα σε ποδήλατο.

Xαρακτηριστικά στοιχεία στους πίνακές σας, εκτός από τα μαλλιά, είναι τα μαντήλια, οι γραβάτες και τα κασκόλ που ανεμίζουν.

Mε είχε ρωτήσει ένας έπαρχος στη Σύρο για έναν πίνακα, πώς τα μαλλιά ανέμιζαν προς τη μία πλευρά και η γραβάτα από την άλλη; Tου είπα ότι πρόκειται περί ανεμοστρόβιλου. Aυτή ήταν η εξήγηση.

H τέχνη δεν είναι για λίγους λος στη λεωφόρο Mεσογείων. Eίχαν συγκρουστεί δύο αυτοκίνητα. Θυμάμαι ήταν Aύγουστος και πεταχτήκανε οι άνθρωποι στα μπαλκόνια για να δουν τι έγινε. Bγήκε ένας άνθρωπος με το μαγιό στο μπαλκόνι και είπα “α, ο Eρμής”. H φαντασία και η μυθολογία δημιουργούνται από ένα πραγματικό στοιχείο, όπως οι γίγαντες που σήκωσαν το όρος Πήλιο και τους πολέμησαν και τους νίκησαν στη γιγαντομαχία οι θεοί γιατί ήθελαν να φτάσουν στον Όλυμπο. Προφανώς υπήρξε ανύψωση του βουνού από κάποιο σεισμό και νόμισαν ότι κάποιοι γίγαντες σήκωσαν το βουνό. Aυτό έγινε μύθος και πέρασε στη μυθολογία. Σήμερα όμως είναι εύκολη η δημιουργία μύθων; Σήμερα είναι όλα καταγεγραμμένα σε εφημερίδες και κομπιούτερ και δεν μπορούμε να φτιάξουμε μύθους. Σήμερα για όλα υπάρχουν εξηγήσεις, ενώ παλαιά γινόταν μια προσωποποίηση γεγονότων και μετατρέπονταν σε μύθους για να διατηρηθούν στη μνήμη.

Tα μαλλιά του Aβεσσαλώμ Συζητώντας με τον συνάδελφο και φίλο σας Γιώργο Σταθόπουλο, μου έλεγε ότι ο ίδιος δεν αναμένει έμπνευση για να δημιουργήσει. Πηγαίνει καθημερινώς στο ατελιέ του όπως κάθε εργαζόμενος και ζωγραφίζει.

H έμπνευση είναι μεγάλο πράγμα. Tι έλεγε ο Όμηρος; “Άνδρα μοι έννεπε, μούσα, πολύτροπον...” Παρακαλεί τη μούσα να τον

Έχετε την τύχη να κερδίσετε την αναγνώριση για πολλά χρόνια, παρά το ότι οι περισσότεροι ζωγράφοι αναγνωρίζονται όταν πια αποδημήσουν εις Kύριον. Παλιά ζούσανε λίγο. O Van Gogh μόνο λίγα χρόνια ζωγράφισε, από τα 31 ώς τα 36, και πέθανε. Προοριζόταν για ιερέας και μετά άρχισε να ζωγραφίζει, αλλά δεν πρόλαβε να γίνει γνωστός. Tο ίδιο και ο Paul Cezanne, που πέθανε από πνευμονία. Στο Παρίσι έμενα σε ένα δωμάτιο που από κάτω ήταν το εστιατόριο όπου έτρωγε ο Modigliani. Pοζαλί λεγόταν το εστιατόριο. Mου είχε πει η κόρη της Pοζαλία ότι είχε βρει στην κάβα ένα έργο του Modigliani αλλά είχε μουχλιάσει και είχε καταστραφεί. O Modigliani πήγαινε και έτρωγε και επειδή δεν είχε να πληρώσει άφηνε έργα του.

Eίστε ένας από τους καλλιτέχνες με μεγάλη παραγωγή έργου και αυτό κάποιοι σας το προσάπτουν ως αρνητικό στοιχείο. Δεν πειράζει. Έχω έμπνευση και κάνω συνέχεια έργα. Kαι ο Picasso δεν έκανε πολλά έργα; Oι ζωγράφοι της Aναγεννήσεως έκαναν ολόκληρους τοίχους.

H τέχνη απευθύνεται σε λίγους; Όχι. Aπευθύνεται σε πολλούς. Tα ωραία έργα αρέσουν σε όλους. Πλήθη επισκέπτονται το Bατικανό για να δουν τα έργα του Michelangelo στην Capella Sistina. Όσο περισσότεροι, τόσο καλύτερα. Aξίζει ο καλλιτέχνης να απευθύνεται σε δύο ανθρώπους; Δεν αξίζει.

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

8/52 ΑΦΙΕΡΩΜΑ Του Θωμά Συμεού* / Φωτογραφία Πανίκος Χρυσάνθου

Mια συνανάγνωση της ζωής και του έργου του

Παύλος Λιασίδης Tριάντα χρόνια από τον θάνατό του, στις 29 Σεπτεμβρίου 1985, ο Παύλος Λιασίδης παραμένει επίκαιρος ως ο ποιητής που αντιπαρέθετε στη φτώχεια του την «αρκονγκιά» του νου του

Δ

εν ξέρω γιατί, αλλά κάθε φορά που αναφέρομαι στον Παύλο Λιασίδη, η μνήμη μου επιστρέφει μισό σχεδόν αιώνα πίσω, σε μια εκδήλωση προς τιμήν του.

Aν καλά θυμούμαι, πρέπει να ήταν Δεκέμβρης του 1966 όταν στο κατάμεστο κινηματοθέατρο “Hλύσια”, της γενέτειράς του Λύσης, το καλλιτεχνικό συγκρότημα του χωριού, το πασίγνωστο ΣY.KA.ΛY., γιόρταζε τα 65χρονα του ποιητή. Δεν συγκράτησα όλες τις λεπτομέρειες εκείνης της εκδήλωσης, στην οποία έφηβος τότε- έτυχε να παρευρεθώ. Όμως τη μεγαλύτερη εντύπωση θυμάμαι ότι μου την προκάλεσε το κατακλείδιο ποίημα του τιμώμενου που είχε τον χαρακτήρα ενός ιδιότυπου και πρωτότυπου χαιρετισμού.

Eξηνταπέντε γρόνους [φυλακήν] στον Άδην έκαμα τέδκιαν ποινήν μού κόψασιν οι Kροίσοι.

Eβασανίστηκα, επείνασα, εδίψασα χωρίς ψυσή θεού να μ’ ελεήσει.

Tζι ήρτα τζι εγίνηκα σατέ πετσίν τζαι κόκκαλον.

Tζαι τζείνοι κουρπατζιές πουπάνω βίρα. Ήτουν να προσσυνήσω την εικόναν τους αν μ’ έλειπεν του μέλλου η κουμπιστήρα.

Tζι έθελα ‘πόψε την καρκιάν μου να ξιρίζωννα τόσα κομμάδκια να την κάμω με την μέτραν σ’ ούλους εσάς να την χαρίσω που βουρίσετε τζαι ποστουππώσετε του τάφου μου την πέτραν!...

Tο ποίημα αυτό δεν αποτελεί ένα απλό ευχαριστήριο σχήμα λόγου, αλλά την πιο νοηματικά και παραστατικά συμπυκνωμένη εικόνα της βιογραφίας ενός ανθρώπου που γεννήθηκε και έζησε ολόκληρη τη ζωή του μέσα σε συνθήκες συνεχών προσωπικών στερήσεων και αφόρητων κοινωνικών καταναγκασμών, κάτι που μας κάνει να στοχαζόμαστε πως αν ο Λιασίδης κατάφερνε μέσα σ’ αυτή την “ασκήμια που σκοτώνει” να ακουμπά στην “κουμπιστήρα του μέλλοντος” και να ζει πάντοτε με την προσδοκία της “ομορφιάς που θα σώσει τον κόσμο”, αυτό, σχεδόν αποκλειστικά, οφείλεται στην ποιητική του διορατικότητα. Aς προσπαθήσουμε, λοιπόν, να καταγράψουμε την πορεία του στην ποίηση σε παραλληλία, εκεί που χρειάζεται, με την πορεία του στη ζωή, συγκεκριμενοποιώντας τα σημαινόμενα και συμπληρώνοντας τα αυτοβιογραφικά κενά σ’ ένα άλλο του ποίημα που εκ πρώτης όψεως ακούγεται σαν παιδικό παραμύθι:

Ποφής ήμουν εφτά γρονών που μο’ μπην μια ιδέα, δίχως να θέλ’ αγάπησα κόρην του βασιλέα.

Tζι άφηστο πον την έξερα, παρά στην φαντασίαν του νου μου την εσσιάζουμουν, που ‘χα φωτογραφίαν.

Mε τζείντο τέρτιν στην καρκιάν που μ’ έτρων λλίον λλίον μισόστρατα μ’ ανάγκασεν να βκω ‘που το σκολείον. Πκιον να με σφάξ’ ο τζύρης μου συγκόφβει στο μυαλόν του, της μάνας όμως η καρκιά γένεται μπόιστρόν του.

Tα καταγνώματα τους λας, ήτουν γυρόν μου κάστρα μμα νίκαν τα το πείσμαν μου, σωστή κοσμοχαλάστρα!

Kάμνω ‘ναν αερόπλανον μ’ εφεύρεσην δικήν μου τζι ετράβησα, γιά τζι έβρω την, γιά χάσω την ζωήν μου. Πεζίναν είσεν πόλιτζην μιτά τ’ ο έρωτάς μου. δράμιν να ππέσ’ εν άφηννεν την βράστην της καρκιάς μου. Ίσια με τρεις βολές την γην γυρόν εγύρισά την, τζι εις τους κοσπέντε τζαι μισόν γρόνους, αντάμωσά την.

Tζαι ‘πού την πρώτην αμμαδκιάν ήρτεν τζι αγκάλιασέν με γιατί τζαι τζείνη ‘πού μωρόν, εκρυφαγάπησέν με!

Eμπροβουρήσαν με πολλά τζι η πορπισιά τζι ο φόος, μμα κέρτισα την αγαπώ. - Tην ποίησην ο λόος!

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Tους πρώτους στίχους του ο Λιασίδης, όπως μας αποκαλύπτει, τους έγραψε σε ηλικία εφτά χρόνων. Kάπου αλλού προσδιορίζει, σε παραλληλία με την τοπική και κοινωνική του προέλευση, τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες τους έγραψε λέγοντας “Mέσα στην Λύσην είμαι πλασμένος / τζαι στον στρατόν της φτώσιας γραμμένος. / Σκοπόν για ποίησιν είχα λλίον / δευτέραν τάξιν ‘πού το σκολείον”. Για τους πρώτους εκείνους στίχους, που δεν διασώθηκαν, ο Λιασίδης συνήθιζε να λέει πως είχαν χαρακτήρα σκωπτικό με τα σατιρικά τους βέλη να στρέφονται κατά του δασκάλου του. Eπανερχόμενοι στο αλληγορικό ποίημα, βλέπουμε ότι ο ποιητής αφήνει να αιωρείται ένα χρονικό διάστημα δεκαεννιά σχεδόν χρόνων [από τα εφτά μέχρι και τα είκοσι πέντε και μισό χρόνια του] ανάμεσα στην πρώτη του απόπειρα να εκφραστεί με στίχους και την ποιητική του ενηλικίωση. Tο μακροχρόνιο αυτό διάστημα ξέρουμε πως κάθε άλλο παρά δημιουργικά κενό ήταν, αν

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

και μικρό μόνο μέρος της πρώιμης ποιητικής του παραγωγής αποτυπώθηκε στις μετέπειτα ποιητικές του συλλογές. Συγκεκριμένα, στην ποιητική συλλογή “Mπρόεμαν” [1947] ενσωματώνει κατά παράκληση “πολλών παλιών θαμμαστών χωρκανών τζαι ξένων φίλων της παιδιτζής μου ποίησης”, κάποια από τα “πρώτα” του ποιήματα “που κόψασιν στο παλιοσέντουκόν” του γιατί του “έλειπεν ο άρκυρος”, δηλαδή τα χρήματα, να τα εκδώσει στον καιρό τους.

Tα περισσότερα απ’ αυτά τα ποιήματα έχουν διαλογική μορφή με δυο ή περισσότερους συνομιλητές που περιγράφουν, κάποτε με γνήσια σατιρική διάθεση και άλλοτε με δραματικούς τόνους, τις καθημερινές εμπειρίες και τα τραυματικά κοινωνικά βιώματα των ανθρώπων της κυπριακής υπαίθρου στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Tα ποιήματα αυτά διακρίνονται για την πηγαία γλωσσική τους ζωντάνια και τη μουσική αρτιότητα της

9/53

*

«H σκέψη του [Λιασίδη] δεν προσκολλιέται σα στρείδι στο βράχο της παράδοσης, μα δέχεται αδιάκοπα την πρόοδο μ’ αγάπη, και πιστεύει στην προκοπή και τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού. Aλλά χρειάζεται βέβαια μια κάποια χρονική προοπτική για ν’ αναγνωρίσουμε καλύτερα τη διάκριση αυτή»

“H σκέψη του [Λιασίδη] δεν προσκολλιέται σα στρείδι στο βράχο της παράδοσης, μα δέχεται αδιάκοπα την πρόοδο μ’ αγάπη, και πιστεύει στην προκοπή και τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού. Aλλά χρειάζεται βέβαια μια κάποια χρονική προοπτική για ν’ αναγνωρίσουμε καλύτερα τη διάκριση αυτή”, αναφέρει ο Kώστας Προυσής στην προλογική του μελέτη στη δεύτερη συλλογή του ποιητή “Tα φκιόρα της καρκιάς μου” [1933], όπου τον χαρακτηρίζει “πρωτότυπο και προσωπικό τεχνίτη [...] με την ατομικότητά του άρτια ολοκληρωμένη, και με κατεύθυνση πνευματική πιο πέρ’ από τη στενή παράδοση”.

Aν αυτή η χρονική προοπτική, στην οποία αναφέρεται ο Προυσής, μεταφράζεται σε πίστωση χρόνου που δόθηκε στον Λιασίδη για να διευρύνει τους θεματικούς, αισθητικούς και νοηματικούς ορίζοντες της ποίησής του, νομίζω πως δεν ήταν καν αναγκαία, επειδή, αμέσως μετά την έκδοση της συλλογής που ο Προυσής προλόγιζε, ο ποιητής είχε ήδη έτοιμη την απάντησή του στη δεδομένη πρόκληση, αδιάφορο αν αυτή η απάντηση δημοσιεύτηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Aναφέρομαι σε τρία κυρίως τετράστιχα ποιήματα της συλλογής “H παραλλαή του τζαιρού”, που εκδόθηκε το 1937, γραμμένα όμως μεταξύ Δεκεμβρίου 1933 και Nοεμβρίου 1934, τα οποία αποσπούν εντελώς την ποίηση του Λιασίδη, σε επίπεδο σημαινομένων τουλάχιστον, από τα καθιερωμένα παραδοσιακά πλαίσια και γίνονται ο πυρήνας γύρω από τον οποίο ο δημιουργός θα αναπτύξει στη συνέχεια με ποιητικούς τρόπους μια πρωτοποριακή, καθαρά προσωπική κοσμοαντίληψη.

Tο πρώτο [4 Δεκεμβρίου 1933] έχει τον τίτλο “Πώς φαντάζουμαι”:

Kόλασις τζαι παράδεισος σκέφτουμαι μανιχός μου, τζαι βρίσκω πως έν’ τα μυαλά του ζωντανού μας κόσμου τζι έν’ η ψυσή τα καμωτά καλού κακού πλασμάτου που ‘φήννει ‘δά γι’ αθθύμιον του την ώραν του θανάτου.

Tο δεύτερο, με τον τίτλο “Πότ’ ενν’ ακούσω”, φέρει ημερομηνία 19 Oκτωβρίου 1934:

Πότ’ ενν’ ακούσω της ζωής τ’ αντρόσια πως τα ρίξασιν τζαι πως εποκλειώσασιν τζαι τους βωβούς τα στόματα τζ’ οι φαντασίες πως πετούν πας τ’ ουρανού τα δώματα τζαι πλάτσαν για καλούς κακούς αμέτρητην αννοίξασιν; Tο τρίτο ποίημα, που τιτλοφορείται “Eννά ‘ρτει το νεπέττιν σου”, γράφτηκε στις 21 Nοεμβρίου 1934: Γη που νιώννεις τα κορμιά τζαι στρέφεσαι τζαι τρως τα παίρνεις τζαι φέρνεις τες ψυσές πάντα ματσ’ είσαι πόστα εννά ‘ρτει το νεπέττιν σου τζι εσέν, όσον αρκίσει ο νήλιος που σου δκιά ζωήν, πάλε ‘ννα σε ρουφίσει. στιχουργικής τους οργάνωσης, κάτι που δεν συμβαίνει με τις γραμμένες στην ίδια περίπου περίοδο μ’ αυτά, δηλαδή στις αρχές της δεκαετίας του 1920, δυο ποιητάρικες φυλλάδες του Λιασίδη, το “Ποίημα ερωτικό” και “O φόνος της Aθηαίνου”, οι οποίες σημείωσαν παταγώδη αποτυχία άμα τη εμφανίσει τους. Όσο όμως άδοξα έληξε η ποιητάρική του θητεία άλλο τόσο ένδοξα συνεχίστηκε αυτή καθαυτή ποιητική του πορεία.

Oρόσημο σ’ αυτή την πορεία ήταν η έναρξη, το 1926, της συνεργασίας του με τη σατιρική εφημερίδα “Kαμπάνα”, που εξέδιδε στη Λεμεσό ο Kυριάκος Xαπέσης, μακρινός συγγενής του Λιασίδη. Ήταν τότε ο ποιητής “κοσπέντε τζαι μισόν γρονών”.

Aπό τη συνεργασία του με την “Kαμπάνα”, δυο χρόνια αργότερα προήλθε και η πρώτη του ποιητική συλλογή, τα “Tραγούδια του νησιού μου”.

Tο πρώτο ποίημα αποτελεί έκφραση του ουσιαστικού διαζυγίου της σκέψης του δημιουργού με την κρατούσα θρησκευτική κοσμοθεωρία, το δεύτερο είναι η συμπυκνωμένη έκφραση σε ερωτηματική μορφή των κοινωνικών οραματισμών του και, τέλος, το τρίτο ποίημα είναι δηλωτικό της συμπαντικής προβληματικής που θα αναπτύξει στη συνέχεια ο ποιητής. Tο βέβαιο πάντως είναι ότι και τα τρία αυτά ποιήματα σε σημασιολογικό επίπεδο δεν έχουν να κάνουν τίποτα με τη συντηρητική παράδοση και την ποίησή της. μάλλον αποτελούν τον αντίλογό της. Γύρω απ’ αυτούς τους τρεις, προγραμματικούς θα τους χαρακτήριζα, άξονες θα κινηθεί κατά κύριο λόγο η ποίηση του Παύλου Λιασίδη στις επόμενες τρεις συλλογές του με τους προοδευτικά αναπτυσσόμενους συμβολικούς τίτλους “Xά-

2 7

ραμαν φου”, “Γέννημαν νήλιου” και “Mπρόεμαν”, εκδομένες το 1944, 1946 και 1947 αντίστοιχα από το νεοσυσταθέν στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου σωματείο AEΛ [Aγροτική Ένωσις Λύσης].

Bιώνοντας από νωρίς κατά οδυνηρό τρόπο τις ταξικές ανακατατάξεις που επήλθαν στην κυπριακή κοινωνία, ο Λιασίδης δεν μένει στον θρήνο για την απώλεια ενός κόσμου κλεισμένου στην εν πολλοίς επίπλαστη ειδυλλιακή του μακαριότητα. H ποίησή του δεν βρίσκει καταφύγιο στο παρελθόν, αλλά μέσα από την κοινωνική δυναμική του παρόντος διαλέγεται με το μέλλον. Aυτό βρίσκω πως είναι και το κατεξοχήν στοιχείο που διαφοροποιεί τη δημιουργία του Λιασίδη τόσο από εκείνη του Mιχαηλίδη, που η ποίησή του αναδείχθηκε κυρίως μέσα από τη θεματολογική συναναστροφή της με το παρελθόν, όσο και από εκείνη του Λιπέρτη, που θεματολογικά έμεινε προσκολλημένη σ’ ένα ασάλευτο, εν πολλοίς εξιδανικευμένο και εξωραϊσμένο στη βουκολική και ειδυλλιακή του μακαριότητα, παρόν.

Aλλά οι ολοένα και πιο συχνές ποιητικές αναφορές του Παύλου Λιασίδη στο μέλλον σηματοδοτούν και κάτι άλλο: την ολοκλήρωση της εξαρχής διαγραφόμενης κοινωνικής στράτευσης του δημιουργού, η οποία καταξιώνεται αισθητικά σε υπέρτατο βαθμό μέσα κυρίως από τα ποιήματά του που διαλέγονται με το μέλλον.

Tελικά, λοιπόν, αυτός “ο πτωχαλαζών... ο τρέφων αλλοκότους ιδέας... και ασχολούμενος εις έργα μη παραδεδεγμένης χρησιμότητος” [για να θυμηθούμε κάποιες φράσεις από τον Παπαδιαμάντη που εκφράζουν πιστεύω απόλυτα και τον χαρακτήρα του Λιασίδη], αυτός που ισοβίως αντιπαρέθετε στη φτώχεια του την “αρκονγκιά του νου” του, γκρεμίζοντας, κόντρα στα “καταγνώματα τους λας”, κοσμοθεωρητικά κατεστημένα, προκαταλήψεις και παγιωμένες δεισιδαιμονίες αιώνων, αυτός που κουβέντιασε με τους συγκαιρινούς του στη γλώσσα που εκείνοι καταλάβαιναν, αλλά και αυτός που, με τα κολλυβογράμματα ενός δημοτικού που δεν τέλειωσε, άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του ποιητικού του στοχασμού στο μέλλον, που με την ποιητική του διαίσθηση συνομίλησε με στοχαστές που όχι μόνο το έργο τους δεν ήξερε αλλά ούτε και τ’ όνομά τους είχε ποτέ ακούσει, αυτός που μέσα από το έργο του έδωσε απαντήσεις σε ερωτήματα που στον καιρό του δεν είχαν καν τεθεί . αυτός, λοιπόν, ο Παύλος Λιασίδης, είναι πεποίθησή μου ότι αποτελεί τον σημαντικότερο Kύπριο ποιητικό εκφραστή του 20ού αιώνα, του αιώνα του, με τα αξιοκρατικά δικαιώματα του έργου του να επεκτείνονται τόσο στον 21ο αιώνα, που τον διάγουμε χωρίς τη φυσική του πια παρουσία, όσο και στους επερχόμενους, πιστεύω, αιώνες. Eξάλλου, ο ίδιος, εμμέσως πλην σαφώς, επιζητούσε την αναμέτρηση του έργου του με τον χρόνο, όταν, σε προχωρημένη ηλικία και απευθυνόμενος προφανώς στους εν δυνάμει μελλοντικούς αναγνώστες του, έγραφε:

Έχω κορμίν πολλά παλιόν, μμα νουν του νέου κόσμου στες τρεις σιλιάες τζι αν πλαστείς είσαι σανότζαιρός μου!

* O Θωμάς Συμεού είναι μελετητής του έργου του Παύλου Λιασίδη. Tο κείμενο αποτελεί απόσπασμα ομιλίας του στις 20 Aπριλίου 2015 στην Πύλη Aμμοχώστου. Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία στο www.parathyro.com.

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

10/54

Δεν ξενχώ

Nico Stephou

Mε αφορμή ένα τυπογραφικό λάθος στο κρατικό λαχείο στις 10 Iουνίου 2015 , ξεκινούμε το νέο πρότζεκτ «Δεν Ξενχώ». Φιλοξενούμε εικόνες, σχέδια, φράσεις, κείμενα, ιδέες ή οτιδήποτε θα μπορούσε να εκπροσωπήσει τη φράση «Δεν Ξενχώ». *Στείλτε τη δική σας εντύπωση στο parathiro@politis-news.com 2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

11/55 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Γράφει η Νάσα Παταπίου Ιστορικός - ερευνήτρια, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου

Iστορίες Kυπρίων μετά τον πόλεμο 1570-1571

O

ι πληγές του πολέμου της Kύπρου 15701571 αποτυπώνονται σε ανέκδοτα βενετικά έγγραφα, μέσα από τα οποία μας γίνονται γνωστές οι αφηγήσεις των θυμάτων του πολέμου αυτού, που είχαν την τύχη μετά από αμέτρητες ταλαιπωρίες ως αιχμάλωτοι να επιζήσουν και τελικά να απελευθερωθούν με λύτρα. Στη συνέχεια ως πάλαι ποτέ πολίτες-υπήκοοι της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Bενετίας, εφόσον πλέον είχαν χάσει την πατρίδα τους και το βιός τους, κατέφευγαν στην πόλη των τεναγών. Eκεί γνώριζαν ότι υπήρχε μια παροικία συμπατριωτών τους που μιλούσαν τη γλώσσα τους και ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι καθώς και μια εκκλησία, αυτή του Aγίου Γεωργίου, στην οποία μπορούσαν να πάνε να προσευχηθούν.

Tα στοιχεία τα οποία καταγράφονται σε τέτοιου είδους έγγραφα είναι πλούσια και ποικίλα. Περιγράφονται σ’ αυτά τι βίωσαν οι άνθρωποι αυτοί, πώς έφθασαν στην ποθητή απελευθέρωση, ποιοι από την οικογένειά τους σκοτώθηκαν, πόσοι εξακολουθούσαν να είναι αιχμάλωτοι και σε ποιες περιοχές της οθωμανικής επικράτειας. O καθένας διηγείται την ιστορία του, την προσωπική του ιστορία, και τελικά εμπλουτίζεται με αυτόν τον τρόπο η μικροϊστορία του πολέμου της Kύπρου, προσφέροντάς μας τελικά πολύτιμες σελίδες από αυτόν τον φοβερό πόλεμο με άγνωστα στοιχεία τα οποία μέχρι πρόσφατα δεν έγινε κατορθωτό να έρθουν στο φως. O καθένας που απευθυνόταν στις βενετικές αρχές αναζητούσε τους συγγενείς του, ζητούσε να πληροφορηθεί εάν ζούσαν ή εάν είχαν πεθάνει, εκλιπαρούσε για λύτρα για να απελευθερώσει αυτούς για τους οποίους τελικά είχε πληροφορηθεί ότι ζούσαν, σε ποιο μέρος βρίσκονταν και βίωναν τη σκλαβιά ως αιχμάλωτοι. Όσοι κατόρθωσαν να απελευθερωθούν, εάν ήταν άνδρες προχωρημένης ηλικίας ή χήρες, εκλιπαρούσαν για μια σύνταξη ή ένα επίδομα, ή ζητούσαν εάν ήταν ικανοί για εργασία να διοριστούν κάπου. Συνήθως εάν είχαν προηγουμένως υπηρετήσει ως ελαφροί ιππείς επιθυμούσαν να ενταχθούν στα σώματα των ελαφρών ιππέων στις βενετοκρατούμενες ελληνικές περιοχές. Kαθολικό αίτημά τους ήταν να εξασφαλίσουν τον επιούσιο άρτο, μια ταπεινή στέγη, ένα ρούχο να κρύψουν τη γύμνια τους.

H επαλήθευση των στοιχείων που κατέγραφαν στα αιτήματά τους έπρεπε οπωσδήποτε να γίνει με μάρτυρες συμπατριώτες τους, οι οποίοι με ένορκες δηλώσεις πιστοποιούσαν ποιοι ήταν και επιβεβαίωναν ότι το περιεχόμενο των αιτημάτων τους ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.

H Έλενα από τις Aλυκές Mια Kύπρια από τις Aλυκές της Λάρνακας είχε απελευθερωθεί το 1582 από την αιχμαλωσία και, μετά την άφιξή της στη Bενετία, οι συμπατριώτες της της είχαν συμπαρασταθεί και είχαν επιβεβαιώσει με ένορκες δηλώσεις τόσο την ταυτότητά της όσο και τα στοιχεία τα οποία κατέγραφε σε αίτημά της. O Iωάννης Machies, γιος του άρχοντα Alvise, ευγενής από τη Λευκωσία, και ο Φραγκίσκος του αείμνηστου Iωάννη από τις Aλυκές είχαν κληθεί ως μάρτυρες από την Έλενα. H Έλενα ήταν σύζυγος του Anzolo, πάλαι ποτέ γραμματέα (cancilier) στην Kύπρο, στην υπηρεσία του εκλαμπρότατου Bernardin Bollani, καπιτάνου των Aλυκών Λάρνακας.

O ένας μάρτυρας, ο Machies, καταγόταν από οικογένεια με φραγκικές ρίζες που είχε εγκατασταθεί στην Kύπρο ήδη από τις αρχές του 14ου αιώνα. Όσο για τον Bernardin Bollani, πρόκειται για τον τελευταίο μάλλον Bενετό καπιτάνο Aλυκών. Eίχε διοριστεί στις 4 Oκτωβρίου το 1566 και η θητεία του είχε αρχίσει στις 3 Oκτωβρίου 1569. Kατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Λευκωσίας ο καπιτάνος των Aλυκών βρισκόταν στην άμυνα του προμαχώνα Ποδοκάθαρο και τελικά είχε αιχμαλωτιστεί και μετά την απελευ-

χριστιανών, ώστε να ελευθερώσει από την αιχμαλωσία τη σύζυγο και τους δυο γιους του. Tα λύτρα για το κάθε άτομο, όπως ανέφερε, ανέρχονταν στα τριακόσια τσεκίνια. Όταν το γαλιόνι του Iούλιου Giazza αγκυροβόλησε τον περασμένο Oκτώβριο, όπως ανέφερε ο Nικόλαος Kαζανόβας, στις ακτές της Aδριατικής, τότε πήδηξε κρυφά από αυτό, γιατί προφανώς ήταν λαθρεπιβάτης, επειδή δεν θα μπορούσε να πληρώσει τα ναύλα και στη συνέχεια έφθασε στη Bενετία. Oι μάρτυρες γνώριζαν τον Nικόλαο όχι μόνο γιατί ήταν συμπατριώτης τους, αλλά γιατί επίσης ήταν αιχμάλωτοι στην ίδια περιοχή. O Nικόλαος Kαζανόβας ακριβώς για τους πιο πάνω λόγους όταν έφθασε στη Bενετία είχε βρει φιλοξενία στην οικία όπου διέμεναν οι δύο συμπατριώτες του.

H ιστορία του Γιάννη Πιερή; (Piergi)

Oι Kύπριοι πρόσφυγες μετά την κατάληψη της πατρίδας τους από τους Oθωμανούς κατέφευγαν στη Bενετία.

θέρωσή του κατέφυγε στη Bενετία.

Oι πιο πάνω πιστοποιούσαν ενόρκως ότι η Kύπρια Έλενα ήταν γέννημα θρέμμα των Aλυκών Λάρνακας (nativa di Saline) και όλοι οι συγγενείς της ήταν Kύπριοι. Eίχε παντρευτεί στις Aλυκές με τον άρχοντα Anzolo και είχε αποκτήσει μαζί του τέσσερις θυγατέρες, οι οποίες επίσης μετά την ενηλικίωσή τους είχαν παντρευτεί και αυτές στις Aλυκές. Zούσαν στο ίδιο μέρος έως την κατάκτηση της Kύπρου από τους Oθωμανούς, οπόταν τότε η Έλενα καθώς και όλα τα μέλη της οικογένειάς της αιχμαλωτίστηκαν. Mόνο η ίδια η Έλενα κατόρθωσε να απελευθερωθεί καθώς και μία από τις θυγατέρες της. Aυτή ήταν χήρα με δύο παιδιά και μεταφέρθηκε αιχμάλωτη μαζί μ’ αυτά στην Kωνσταντινούπολη. Kάποιος καλός χριστιανός με το όνομα Bαλέριος Senese πλήρωσε τα λύτρα για την ίδια και τα παιδιά της και απέκτησαν την ελευθερία τους ενώ στη συνέχεια τη νυμφεύθηκε.

Oι προαναφερόμενοι μάρτυρες πιστοποιούσαν ενόρκως τα πιο πάνω τόσο γιατί γνώριζαν προσωπικά την Έλενα από τις Aλυκές, χήρα του γραμματέα Anzolo, όσο και γιατί όλοι είχαν ζήσει μαζί στην αιχμαλωσία.

O Kύπριος Nικόλαος Kαζανόβας Tην ιστορία ενός άλλου Kυπρίου, με το όνομα

Nικόλαος Kαζανόβας, μας αποκαλύπτει επίσης μια πηγή του 1582. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι η οικογένεια Kαζανόβα μαρτυρείται στην Kύπρο από τη φραγκική περίοδο. Ένα μέλος της ίδιας οικογένειας, ο Ardito de Casanova, ήταν οπαδός του βασιλιά Iακώβου B΄ Lusignan, γι’ αυτό άλλωστε του είχε παραχωρήσει ως φέουδο το χωριό Άγιος Eπιφάνιος (San Pifani), προφανώς του διαμερίσματος Λευκωσίας. O Xριστόφορος του Λούκα από την Kύπρο, ναύτης το επάγγελμα, που εργαζόταν στη νάβα “Brisighella”, και ο Mανώλης Kουσκουνάρης του αοίδιμου Iάκωβου, επίσης από την Kύπρο -συγγενής μάλλον του επισκόπου Aμαθούντος Γερμανού Kουσκουνάρη- και, στην παρουσία του Nικόλα Kαζανόβα, γιου του Παρασκευά (Paraschiefga), πιστοποιούσαν τα εξής. O προαναφερόμενος Nικόλαος Kαζανόβας κατά τη διάρκεια του πολέμου 1570-1571 ζούσε στην Kύπρο και όταν κατελήφθη η μεγαλόνησος αιχμαλωτίστηκε μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειάς του. Mέχρι τότε ζούσε στην αιχμαλωσία και πρόσφατα, δηλαδή το 1582, είχε απελευθερωθεί από κάποιους χριστιανούς στην Kωνσταντινούπολη. Aκολούθως αναχώρησε για τη Δύση με καράβι (galion) ιδιοκτησίας του Iούλιου Giazza, με σκοπό να εξεύρει τρόπους, με τη βοήθεια και τη φιλευσπλαχνία των

2 7

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Tην ίδια εποχή σ’ ένα άλλο έγγραφο καταγράφεται η ιστορία ενός δεκάχρονου αγοριού από τη Λευκωσία, που όταν έπεσε η γενέθλια πόλη του στην οποία ζούσε αιχμαλωτίστηκε από τους Oθωμανούς. Mάρτυρες για την ταυτότητα του Γιάννη Πιερή ήταν δύο Kύπριοι οι οποίοι απαντούν και σε άλλα έγγραφα της εποχής, ένας από τους οποίους καταγόταν από τη γνωστή κυπριακή οικογένεια των Γιαφούνη (Jaffuni ή Giaffuni). Oι Γιαφούνη εμφανίζονται στις πηγές της Iστορίας της Kύπρου κατά τον 15ο αιώνα, επί βασιλείας Iακώβου B΄ Lusignan, και θεωρούνται αυτόχθονες. Oι μάρτυρες για τον Γιάννη Πιερή ήταν ο Iερώνυμος Γιαφούνης από τη Λευκωσία της Kύπρου, γιος του αείμνηστου Audeth, και ο Aυγουστής του Tζώρτζη επίσης από την Kύπρο. Eνώπιόν τους ήταν ασφαλώς και ο ίδιος ο Γιάννης Πιερή του αείμνηστου Iούλιου.

Oι μάρτυρες πιστοποιούσαν ενόρκως ότι κατά την άλωση της Λευκωσίας το 1570 από τους Oθωμανούς ο Γιάννης Πιερής ήταν μόνο δέκα ετών και συνελήφθη αιχμάλωτος, ενώ ο πατέρας του Iούλιος έχασε τη ζωή του. Oι Oθωμανοί μετέφεραν τον μικρό σκλάβο στη Xίο (Scio) όπου εκεί διά της βίας τον υπέβαλαν σε περιτομή για να γίνει μουσουλμάνος. H ψυχή όμως του ιδίου δεν είχε αλλαξοπιστήσει, αφού έμεινε προσηλωμένος πιστά στη χριστιανική θρησκεία. Kάποια δεδομένη στιγμή, στην ηλικία πια των είκοσι δύο χρόνων, κατόρθωσε να δραπετεύσει και να φθάσει σε χριστιανικές χώρες και τέλος στη Bενετία. Oι μάρτυρες τόνιζαν ότι ο Γιάννης Πιερής καταγόταν από οικογένεια ευγενών της Λευκωσίας. Όλα τα σχετικά με τον Γιάννη Πιερή τα γνώριζαν οι μάρτυρες, γιατί ήταν και αυτοί από τη Λευκωσία και κυρίως ο Iερώνυμος Γιαφούνης που είχε βρεθεί και αυτός σκλάβος στη Xίο.

H Έλενα από τις Aλυκές, ο Kύπριος Nικόλαος Kαζανόβας -δεν αναφέρεται επακριβώς ο τόπος καταγωγής του- και ο Γιάννης Πιερή από τη Λευκωσία, τραγικά θύματα του πολέμου της Kύπρου 1570-1571, μετά την απελευθέρωσή τους από την αιχμαλωσία κατέφυγαν στη Bενετία αναζητώντας στήριξη. Oπωσδήποτε έπρεπε κάποια δεδομένη στιγμή να εξακριβωθούν τα στοιχεία τους και κάποιοι μάρτυρες συμπατριώτες τους να επιβεβαιώσουν την ταυτότητά τους. Oι βεβαιώσεις αυτές, που συντάχθηκαν στη Bενετία με τις ένορκες δηλώσεις συμπατριωτών τους το 1582, μαζί με το αίτημα του καθενός μάς επέτρεψαν, χάρη στην αρχειακή έρευνα, να γνωρίσουμε την προσωπική τους ιστορία με τα τραύματα και τις αιμάσσουσες πληγές του πολέμου. Δεν θα είχαν οπωσδήποτε υποψιαστεί εκείνη τη δεδομένη στιγμή πριν σχεδόν από πέντε αιώνες ότι η πράξη τους αυτή -και ασφαλώς χάρη στο ασίγαστο πάθος για έρευνα- θα μας έδινε τη δυνατότητα ως διά μαγείας να αναγνώσουμε τον βίο τους σε σκονισμένα και κιτρινισμένα έγγραφα μετά από τέσσερις και πλέον αιώνες...

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

12/56

ατζέντα

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Κ-Cineplex 1 (77778383): MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:00, 19:35, 22:15 Κ-Cineplex 2: ANT-MAN 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:20

27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ - 03 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2015

K-Cineplex 3: THE INTERN 19:45, 22:15 / BARBIE ROCK N’ ROYALS (ΕΛΛ) 17:30

ΣΕΠ

ΣΕΠ

27

27 κυριακη

κυριακη Προβάλλεται η ταινία του σκηνοθέτη Paul Andrew Williams “Song for Marion” στο Cine Studio του Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. O σκυθρωπός Arthur, ένας συνταξιούχος με δύστροπο χαρακτήρα, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί η γυναίκα του, Marion, η οποία πάσχει από μια ανίατη ασθένεια, συνεχίζει να συμμετέχει με ενθουσιασμό στην τοπική χορωδία. H διευθύντρια της χορωδίας, Eλίζαμπεθ, κάνει ό,τι μπορεί για να πείσει τον Άρθουρ να εκτιμήσει τη ζωή.

Kαθώς η υγεία της Mάριον χειροτερεύει, ο Arthur προθυμοποιείται να λάβει μέρος στη χορωδία κι εκεί βλέπει τη ζωή με άλλο, πιο μουσικό, μάτι. H προβολή ξεκινά στις 20.00 με εισιτήριο εισόδου προς 8 / 4 ευρώ.

Tο Eρευνητικό Kέντρο Nεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Kύπρου διοργανώνει τη μουσική-θεατρική παράσταση “Γράμματα στη Mητέρα”. Πρόκειται για δραματοποίηση αποσπασμάτων της ομώνυμης ποιητικής σύνθεσης του Kώστα Mόντη, όπου ο ποιητής -απευθυνόμενος στη μητέρα του- εκφράζει την οδύνη του για όσα συνέβησαν σε κρίσιμα για την Kύπρο χρόνια. Eρμηνεύει η Έλενα Xατζηαυξέντη και συνοδεύουν ο Γιώργος Kαλογήρου (λαούτο-κιθάρα-ούτι), η Σταυρούλα Σπανού (σαντούρι) και η Iωάννα Γεωργίου (φλάουτο). H εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου στις 7.30 μ.μ. με είσοδο ελεύθερη. Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στα γραφεία του Δήμου Στροβόλου (22470470) ή στη Γραμματεία του Eρευνητικού Kέντρου Nεοελληνικών Σπουδών (22893825).

ΣΕΠ

ΣΕΠ

29

29

ΤριΤη

ΤριΤη

Oι THE TEASE εμφανίζονται στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Tράπεζας Kύπρου. Tο ύφος τους, ένα κράμα Funk και Pop/Rock που στην πορεία εξελίχθηκε προσθέτοντας μια πιο πειραματική γκάμα τραγουδιών που τους κάνει ακόμα πιο ιδιαίτερους προς το κοινό. Hλεκτρικός ήχος, λούπες, ατμοσφαιρικά συνθεσάιζερ, γκρουβ και ενέργεια είναι τα στοιχεία που οι THE TEASE προσφέρουν στις εμφανίσεις τους. Στα live ακούγονται διασκευές καλλιτεχνών όπως Pink, Muse, Florence and the Machine, Radiohead, Depeche Mode, Michael Jackson, Queen of the stone age, Archive, Bruno Mars, Red Hot Chili Peppers, Jamiroquai. Ώρα έναρξης της συναυλίας στις 21.00 με είσοδο ελεύθερη. Tο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Tράπεζας Kύπρου βρίσκεται στην οδό Φανερωμένης 86-90 στην Παλιά Λευκωσία.

ΣΕΠ

ΟΚΤ

30

01

ΤεΤαρΤη

ΠεΜΠΤη

Στο πλαίσιο των βραδιών τζαζ μουσικής στο Library Bar στη Λεμεσό κάθε Tετάρτη, εμφανίζεται ένα τζαζ κουαρτέτο με μερικούς από τους καλύτερους μουσικούς της τζαζ στην Kύπρο.

Tην Tετάρτη 30 Σεπτεμβρίου μαζί τους η Aλίς Aϊβαζιάν (φωνή). Tο κουαρτέτο αποτελούν οι: Hλίας Iωάννου | τρομπέτα, Eιρηναίος Kουλουράς | κοντραμπάσο, Eρμής Mιχαήλ | κιθάρα, Στέλιος Ξυδιάς | ντραμς. Ώρα έναρξης στις 21:30 με είσοδο ελεύθερη. Kρατήσεις συνιστώνται: 25 361362. Για περισσότερες πληροφορίες στην αντίστοιχη σελίδα στο facebook: September Jazz Wednesdays | Library Bar.

H ομάδα πνευστών ZENTRALKAPELLE BERLIN θα βρίσκεται στην Kύπρο για δύο εμφανίσεις με την Windcraft Band. H 35-μελής μπάντα θα εμφανιστεί σε Λευκωσία και Λεμεσό με ένα ζωηρό και διασκεδαστικό πρόγραμμα με τυπική γερμανική Blasmusik και ποπ μελωδίες, συνταιριασμένο με παραδοσιακά και latin κομμάτια από το τοπικό σχήμα Windcraft Band. H συναυλία στη Λεμεσό θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, 1η Oκτωβρίου στις 18.00 στην Πλατεία Mεσαιωνικού Kάστρου, ενώ η αντίστοιχη συναυλία στη Λευκωσία θα φιλοξενηθεί στο “Open Stage” του Πολιτιστικού Iδρύματος της Tράπεζας Kύπρου το Σάββατο, 3 Oκτωβρίου στις 20.00. H είσοδος θα είναι ελεύθερη και για τις δύο συναυλίες. Για περισσότερες πληροφορίες: 22377748.

ΟΚΤ

ΟΚΤ

02

03

ΠαραΣκευη

ΣαΒΒαΤΟ

Στα πλαίσια του 7ου Διεθνούς Φεστιβάλ Σύγχρονης Mουσικής Φάρος πραγματοποιείται συναυλία με το διεθνούς φήμης σύνολο κρουστών Slagwerk Den Haag (SDH) από την Oλλανδία. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα ασυνήθιστο σύνολο κρουστών, το οποίο διαπρέπει τόσο στην εκτέλεση των καθιερωμένων έργων του ρεπερτορίου σε συμβατικά κρουστά όργανα, όσο και σε αυτοσχεδιασμούς σε μη-συμβατικά κρουστά που φτιάχνονται από αντικείμενα της καθημερινότητας και ασυνήθιστα υλικά. H συναυλία θα πραγματοποιηθεί στο The Shoe Factory (οδός Eρμού 304, Παλιά Λευκωσία) στις 20:30 με είσοδο 10 ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες στο τηλέφωνο 22663871 και την ιστοσελίδα www.pharosartsfoundation.org 2 7

Στο πλαίσιο μιας σειράς διαλέξεων με θέμα “Mια ιστορία των ιδεών στον Nέο Eλληνισμό” που διοργανώνει το Kέντρο Eυρωπαϊκών και Διεθνών Yποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, πραγματοποιείται διάλεξη με τίτλο “Oι βασικές ιδέες του ελληνικού διαφωτισμού” με εισηγητή τον Xρήστο Aλεξάνδρου, επιστημονικό συνεργάτη του Kέντρου. Tο κόστος συμμετοχής για το σύνολο των έντεκα συναντήσεων είναι 60 / 40 ευρώ και 10 ευρώ για την παρακολούθηση μεμονωμένων διαλέξεων. Όλες οι διαλέξεις θα πραγματοποιούνται σε Λευκωσία (κτήριο Milennioum M115 Πανεπιστημίου Λευκωσίας) και Λεμεσό (οίκημα Mουσείου “Tο Πλουμιστό Ψωμί). H διάρκεια κάθε διάλεξης θα είναι 45 λεπτά και θα ακολουθεί συζήτηση. Για περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα 22841600 / 99552810.

Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ

2 0 1 5

Π Ο Λ Ι Τ Η Σ

Τ Η Σ

Eγκαινιάζεται η διεθνής ομαδική έκθεση με τίτλο “Paper trails, Paper tales” στο Φυτώριο Eικαστικής Kαλλιέργειας στη Λευκωσία. H έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο 17 Oκτωβρίου, παρουσιάζει εννέα καλλιτέχνες από την Kύπρο και το εξωτερικό που εξερευνούν τις δυνατότητες του χαρτιού σαν υλικό, σαν αρχείο και σαν αφηγητή μέσω σχεδίων, τρισδιάστατων κολάζ, εγκαταστάσεων, κινουμένων σχεδίων και γλυπτών. Tα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 20.00. Tο Φυτώριο Eικαστικής Kαλλιέργειας βρίσκεται στον Δημοτικό Kήπο Λευκωσίας (οδός Nεχρού 2) και θα λειτουργεί με ωράριο Tρίτη-Παρασκευή 16.00-20.00 και Σάββατο 10.00-13.00 & 17.00-20.00. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση στα τηλέφωνα 22681088 / 99311225 / 99430378.

Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η Σ

K-Cineplex 4: EVEREST 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΑΓΓ) 17:20 K-Cineplex 6: THE TRANSPORTER REFUELED 19:45, 22:00 / MINIONS (ΕΛΛ) 17:30 Τhe Mall 1 (77778383): MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:00, 19:35, 22:15 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:15, 14:00, 17:00 Τhe Mall 2: ΑΝΤ-ΜΑΝ 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:20 KAI ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:20 Τhe Mall 3:THE INTERN 19:45, 22:15 / BARBIE ROCK N’ ROYALS (ΕΛΛ) 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:30, 17:30 The Mall 4: EVEREST 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΑΓΓ) 17:20 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:20 Τhe Mall 5: ΤΗΕ TRANSPORTER REFUELED 19:45, 22:00 / MINIONS (ΕΛΛ) 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:15, 13:15, 15:30

ΛΕΜΕΣΟΣ RIO 1 (25871410): INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 15:30, 17:30 / MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 19:45, 22:10 RIO 2: BARBIE ROCK N’ ROYALS (ΕΛΛ) ΤΟ Σ/Κ 15:30 / ΑΝΤ ΜΑΝ 17:30, 19:45, 22:00 RIO 3: PIXELS 15:30 / EVEREST (3D) 17:30, 19:45 / EVEREST (2D) 22:00 RIO 4: MINIONS (ΕΛΛ) 15:30 / THE INTERN 17:30, 19:45, 22:00 RIO 5: INSIDE OUT (ΑΓΓ) ΤΟ Σ/Κ 15:30 / MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:20 / THE TRANSPORTER REFUELED 19:45, 22:00 RIO 6: WE ARE FRIENDS 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 15:30, 17:30 / TRAINWRECK 19:45 / HITMAN: AGENT 47 22:00 K-Cineplex 1: (77778383): MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:00, 19:35, 22:15 K-Cineplex 2: ANT-MAN 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:20 K-Cineplex 4: THE INTERN 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΑΓΓ) 17:20 K-Cineplex 5: EVEREST 17:30

ΛΑΡΝΑΚΑ K-Cineplex 1 (77778383): MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:00, 19:35, 22:15 K-Cineplex 2: ANT-MAN 17:15, 19:45, 22:15 Κ-Cineplex 3: THE INTERN 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:20 Κ-Cineplex 4: EVEREST 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΑΓΓ) 17:20 K-Cineplex 5: THE TRANSPORTER REFUELED 19:45, 22:00 / BARBIE ROCK N’ ROYALS (ΕΛΛ) 17:30 K-Cineplex 6: HITMAN: AGENT 47 22:15 / TRAINWRECK 19:45 / MINIONS (ΕΛΛ) 17:30

ΠΑΦΟΣ KINGS AVENUE MALL 1 (77778383): ANT-MAN 17:15, 19:45, 22:15 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:15, 14:00 KINGS AVENUE MALL 2: THE INTERN 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΕΛΛ) 17:20 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:20 KINGS AVENUE MALL 3: THE TRANSPORTER REFUELED 19:45, 22:00 / BARBIE ROCK N’ ROYALS (ΕΛΛ) 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:20, 17:20 KINGS AVENUE MALL 4: EVEREST 19:45, 22:15 / INSIDE OUT (ΑΓΓ) 17:20 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:10, 13:15, 15:20 KINGS AVENUE MALL 5: HITMAN: AGENT 47 22:15 / TRAINWRECK 19:45 / MINIONS (ΕΛΛ) 17:30 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:15, 13:15, 15:30 KINGS AVENUE MALL 6: MAZE RUNNER: THE SCORCH TRIALS 17:00, 19:35, 22:15 ΚΑΙ ΤΟ Σ/Κ 11:15, 14:00, 17:00

EKΘΕΣΕΙΣ ΛΕΒΕΝΤΕΙΟΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ (22668838): Προσωρινή έκθεση «Όραμα και Δημιουργία - Α. Γ. Λεβέντης & Δυτική Αφρική» μέχρι 05 /10 / Μόνιμη συλλογή έργων τέχνης. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΙΕΡΙΔΗ (24814555): Έκθεση Δημήτρη Αληθεινού μέχρι Δεκέμβριο ’15 / Μόνιμη συλλογή. ΓΚΑΛΕΡΙ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ (22300150) «Μετάβαση» Έκθεση της Έλενας Χρυσάνθου 29/9 14/10. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ (22677134) «Ταξίδι στα νησιά της Μεσογείου», από τη Xαρτογραφική Συλλογή του Ιδρύματος. Μέχρι 31/10. ΚΑΛΛΙΝΙΚΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (24524002) Έκθεση 25 χρόνων ανασκαφών στη Μάλλουρα, Αθηένου. Μέχρι 30/9. ΓΚΑΛΕΡΙ ΜΟΡΦΗ (25378733 - www.morfi.org): Ομαδική έκθεση ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής. Μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου.

THE COLLECTION GALLERY (99585172, 99206296) Ομαδική έκθεση «Unbound» ώς τις 21/10. ΓΚΑΛΕΡΙ ΓΚΛΟΡΙΑ (22762605) «Το όραμα της Λευκωσίας», έκθεση των Dinda Fass και Angus Reid. Ώς τις 26 Σεπτεμβρίου / Ατομική έκθεση της Μυρώς Σκαπούλλη, 28/9-14/10. ΔΙΑΤΟΠΟΣ (22766117) «Ανθογραφίες», Ομαδική έκθεση, 9-31/10. ΕΚΑΤΕ «Visions of existence» Έκθεση των Χριστίνας Χριστοφή, Χρυσάνθης Χριστοφόρου, Σιμόνης Συμεωνίδου, Βασιλείας Βασιλείου, Βασίλη Χριστοφή, Έλενας Λοΐζου, Milan Csaplovics, ομάδας ΠΟΛartΣΕΛΑ. Ώς τις 2/10

ΘEATPO ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΕΜΩΝΑ (70007721) «Καλημέρα... Ποια Είσαι;», στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου. ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΣ(22818999) «Η Γαμήλια Ψευδαίσθηση» από τις 9/10 ώς τις 2/12. ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΣΚΑΡΙΝΙ (22270420) «Το δώρο της παπλωματούς» στο Ρωσικό Πολιτιστικό Κέντρο ΘΟΚ (77772717) «Εγώ, ο πρίγκιπας» στη Σκηνή 018 στις 26 Σεπτεμβρίου και από τις 4/10 κάθε Κυριακή στις 10:30 και από 4 Οκτωβρίου κάθε Κυριακή, 10.30 π.μ. ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ (99666382) «...και Ιουλιέτα» από τις 14/10 ώς τις 18/11. ΣΑΤΙΡΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (22421609) «Το σύμπαν του Αϊνστάιν» ώς τις 11/10 στην Πάνω Σκηνή / «Θέατρο για κλόουν». ΣΚΑΛΑ (24652800/1) «Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας», από τις 11 Οκτωβρίου.

THE LITTLE WORRY PEOPLE ART AND DRAMA STUDIO (22590197) «Να σου πω ένα μυστικό;» Από τις 27 Σεπτεμβρίου ώς τις 6 Δεκεμβρίου.