ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΖΩΗ
Π 17 ΡΑΘΥΡΟ 09.07
Πολίτης της Κυριακής
04
05
Έναρξη για τον Mαραθώνιο Θερινών Προβολών με την κοινωνική ταινία-γροθιά στο σύστημα «Eγώ, ο Nτάνιελ Mπλέικ»
06 Aνήμερα της 9ης Iουλίου ο μελετητής του έργου του Bασίλη Mιχαηλίδη μιλά για τις λεπτομέρειες που εμείς δεν διαβάζουμε
09 H ανατομία των «Περσών», της καλοκαιρινής παραγωγής του ΘOK, μέσα από τη σκηνοθετική προσέγγιση του Άρη Mπινιάρη
Tέσσερις προτάσεις βιβλίων για ανάγνωση υπό σκιάν και στη ραστώνη των καλοκαιρινών ωρών ανάπαυλας
02/30 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Σαν την αμαρτία
λέξεις
Γράφει ο Nτίνος Θεοδότου
μια εικόνα
Eπτά Eπί Θήβας στο Kούριο Mια από τις μεγαλύτερες θεατρικές επιτυχίες του περσινού καλοκαιριού στην Eλλάδα, ταξιδεύει στην Kύπρο για δύο παραστάσεις στο Aρχαίο Θέατρο Kουρίου. O λόγος για την αισχύλεια πολιτική τραγωδία «Eπτά Eπί Θήβας», μια παραγωγή του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του διεθνούς φήμης Λιθουανού Tσέζαρις Γκραουζίνις. O Γιάννης Στάνκογλου κρατά τον ρόλο του Eτεοκλή, ενός από τους δύο γιους του Oιδίποδα και μοναχικού κεντρικού ήρωα
της τραγωδίας του Aισχύλου, καθώς ενώ η Θήβα βρίσκεται σε ασφυκτική κατάσταση πολιορκίας, ο ίδιος προσπαθεί να οργανώσει την αντεπίθεση σε μια μάχη με αντίπαλο τον ίδιο τον αδελφό του. H περσινή επιτυχία της παραγωγής του KΘBE στην Eπίδαυρο ήταν τέτοια που η ίδια παραγωγή άνοιξε φέτος, στις 30 Iουνίου, την αυλαία των Eπιδαύριων στο αργολικό θέατρο. Στην Kύπρο παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Aρχαίου Eλληνικού Δράματος σε μια
Tο ψώνισμα στη λαϊκή αγορά αποτελεί μιαν ενδιαφέρουσα ενασχόληση αφού είναι πηγή ευχάριστων ερεθισμάτων και άλλων εμπειριών. Tα πολλά φρούτα της εποχής προσφέρουν μια πανδαισία χρωμάτων και οι φωνές των πωλητών δημιουργούν ατμόσφαιρα πανηγυριού. Tο όλο σκηνικό είναι γεμάτο γραφικές εικόνες και αξίζει τον κόπο να προσέξεις τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε παραγωγός διαλαλεί τα προϊόντα του. Λίγο πολύ ο καθένας τους έχει τυποποιηθεί έχοντας τις δικές του ατάκες, όπως: «Πάρτε κύριε εν πρώτο πράμα που πουλώ», ή «σφάζω και πουλώ» ή «όποιος έσιει σαν το αγγούρι μου, χαρίζω το» και ό,τι άλλο φανταστείς. Πολλοί βοηθοί των μανάβηδων είναι αλλοδαποί και πολλές φορές ακούς να φωνάζουν με κινέζικη προφορά «αγγούρι χωράφι, αγγούρι χωράφι» ή «δύο ευρώ τη τσέντα, δύο ευρώ τη τσέντα, παναΐα μου!». Στις λαϊκές δεν υπάρχει το απρόσωπο της υπεραγοράς. H επικοινωνία με τους ανθρώπους είναι άμεση και η επαφή ανθρώπινη. H ανάπτυξη φιλικών σχέσεων είναι σύνηθες φαινόμενο και οι κουβέντες επεκτείνονται πέραν αυτών που επιβάλλει η σχέση του πωλητή με τον αγοραστή. Yπάρχουν πολλοί ενδιαφέροντες χαρακτηριστικοί τύποι ανάμεσα στους πωλητές. Ξεχώρισα τον παραγωγό από την Kισσόνεργα που πωλεί τραγουδιστά μπανάνες, ντομάτες μαρμάντες, καρπούζια κ.ά. Tον ερωτώ «είναι γλυτζιά τα καρπούζια;» και απαντά «σαν την αμαρτία!». Tου απαντώ «και μόνο για την παρομοίωση θα πάρω, ζύγισέ μου ένα!»
χρονική συγκυρία αν μη τι άλλο ενδιαφέρουσα, καθώς το συγκεκριμένο ανέβασμα ερευνά πώς το κοινό μας ένστικτο επιβίωσης συμβαδίζει με την ανάγκη να παραμείνουμε άνθρωποι παρά τον φόβο, την ανασφάλεια, την απελπισία. + Tην Tετάρτη και Πέμπτη 12 και 13 Iουλίου στο Aρχαίο Θέατρο Kουρίου, στις 21:00. Πληροφορίες τηλ. 70002414. Eισιτήρια προς 10 και 5 ευρώ (μαθητές, φοιτητές, εθνοφρουροί, συνταξιούχοι, άνεργοι).
Γράφει η Mερόπη Mωυσέως
Η ποίηση την υστάτη Δεν τίθεται θέμα. Όταν δεν έχεις κάτι να πεις, η ποίηση σε γλιτώνει. Κατά το ποιητικότερο, σε λυτρώνει αλλά μόνο με την έννοια της ανακούφισης, γιατί η άλλη, η ασήκωτη λέξη «λύτρωση» μάλλον δεν επέρχεται που να χτυπιέσαι. Καταφεύγω ξανά σ' αυτήν γιατί, μιας και χρειάζεται να γεμίσει αυτός ο χώρος, ας μην είναι με παλαβά και τε-
τριμμένα. Να τι έγραφε λοιπόν ο Τίτος Πατρίκιος στην ποιητική συλλογή «Αντικριστοί Καθρέφτες» το 1988, στο ποίημα «Μη πολιτική στάση»: Η αηδία δεν είναι στάση πολιτική το ξέρω, το 'χω πει τόσες φορές σε τόσους ποτέ δεν οδηγεί στη δράση. Είναι όμως μια αίσθηση πραγμάτων
σου επιτρέπει με τη γεύση με τη μυρουδιά να καταλάβεις σε ποιο σημείο βρέθηκες πού σ' 'εφεραν οι επιταγές των άλλων κι οι αρχικές δικές σου συναινέσεις. ΥΓ. Το βράδυ της 6ης Ιουλίου παρακολούθησα στο γήπεδο μπάσκετ του δημοτικού σχολείου Καϊμακλίου
την παράσταση «Μύθοι και ιστορίες κατά μήκος του διαχωρισμού», που δόθηκε στα αγγλικά καθότι οι συμμετέχοντες ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι. Αναφωνούσαν λέξεις σχετικές με την Κύπρο και το κυπριακό οι περφόρμερ, ερασιτέχνες στην πλειοψηφία τους που πρέπει να είχαν μια σπουδαία εμπειρία δουλεύοντας πάνω σ' αυτό το πρότζεκτ υπό την κα-
θοδήγηση του Μάριου Ιωάννου και του Αχιμ Βίλαντ. «Η δική μου λέξη από το λεξικό είναι πιττί, που θα πει it's over», είπε κάποια στιγμή ο ένας από τους περφόρμερ και σκάσαμε στα γέλια για αυτή τη σπουδαία, μικρότατη λέξη με τα ελάχιστα γράμματα που λέει πολλά. Από τις πιο αστείες στιγμές της παράστασης, εκείνη τη νύχτα.
03/31
Tο φιλμ επιστρέφει; Kodachrome, ολική επαναφορά Δύο Λέοπολντ, ο Mαν και ο Γκοντόβσκι, καινοτόμησαν στην έγχρωμη φωτογραφία, καθώς δημιούργησαν ένα ποιοτικό αλλά και εύκολο στη χρήση φιλμ
Γράφει η Bάλια Kαϊμάκη valia@inrec.gr
Kάποτε, την ώρα της βαλίτσας για τις διακοπές, μια συσκευή είχε την τιμητική της: η φωτογραφική μηχανή. Tη θυμάστε; Πιθανόν να έχετε μια κάπου, ποιος να ξέρει πού; Tο πιθανότερο ψηφιακή, αφού από τις αρχές τις περασμένης δεκαετίας, οι περισσότεροι είχαν εγκαταλείψει τις παλιές μηχανές για χάρη της ψηφιακής τεχνολογίας. Δεν ήταν τόσο ότι μπορούσαμε εύκολα να επεξεργαστούμε κάθε φωτογραφία όπως σήμερα, ήταν που γλιτώναμε από το φιλμ και την εμ-
φάνιση. Πόσες φορές γυρίσαμε από τις διακοπές με «καμένα» φιλμ; Πόσες φορές διαπιστώσαμε ότι οι εκπληκτικές στιγμές των διακοπών μας είχαν αφήσει μόνο ένα «κουνημένο» αποτύπωμα. Kαι πόσες φορές ακόμα δεν ταλαιπωρήσαμε οικογένεια και φίλους, οι οποίοι έπρεπε να δουν όλο το πακέτο των πέντε φιλμ -κάποιοι τολμηροί τραβούσαν σλάιντ και μετά έπρεπε να δεις ολόκληρη την προβολή. Πάνε χρόνια πια που είναι δύσκολο, ακόμα και αν θες, να βρεις φιλμ για την παλιά σου φωτογραφική. Oι τελευταίοι νοσταλγοί του είδους πρέπει να φροντίσουν από νωρίς και λίγα πια φιλμ κυκλοφορούν στην αγορά. Kαι σίγουρα όχι το περίφημο Kodachrome που σηματοδότησε την αρχή για την επανάσταση στην φωτογραφία. Δύο Λέοπολντ, ο Mαν και ο Γκοντόβσκι, καινοτόμησαν στην έγχρωμη φωτογραφία καθώς δημιούργησαν ένα ποιοτικό, αλλά και εύκολο στη χρήση φιλμ. Όλα ξεκίνησαν το 1922 όταν οι δύο ερασιτέχνες κατασκευαστές, απόφοιτοι του Xάρβαρντ και μουσικοί, βρέθηκαν στο γραφείο του διευθυντή ερευνών της Eastman Kodak Company, Kένεθ Mες, στη Nέα Yόρκη. O Mες τους έδωσε το πράσινο φως να συνεργαστούν με το Kodak Research Lab για να τους βοηθήσει κυρίως με τις βαφές και τα φίλτρα. Tο τελικό αποτέλεσμα της συνεργασίας τους ήταν το Kodachrome που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1935. Παρ’ όλο που η ιδέα ξεκίνησε διαφορετικά, το τελικό προϊόν αποτελούνταν από τρεις πολύ λεπτές στρώσεις επικάλυψης μιας βάσης. Kάθε στρώση ευαισθητοποιείται από διαφορετικά χρώματα όπως μπλε, κόκκινο, κίτρινο και βιολετί. Σε συνδυα-
σμό με το αρνητικό έδωσαν την πρώτη, επαγγελματική, εκδοχή του Kodachrome σε ταινία 16mm. Tο 1936, λόγω της περιπλοκότητας της κατασκευής του άρχισαν διαδικασίες ανακατασκευής. Mέσα σε δύο χρόνια το νέο Kodachrome ήταν έτοιμο να βγει στην αγορά, ενώ το 1938 πραγματοποιήθηκε και η πρώτη διαφήμιση. Παρ’ όλα αυτά η κατασκευή του παρέμενε περίπλοκη με τις βαφές να μην έχουν και τόσο καλή απόδοση. Tα προβλήματα λύθηκαν την ίδια χρονιά σε μια τρίτη εξελιγμένη έκδοσή του. Tο επαγγελματικό φιλμ Kodachrome, με όλες τις βελτιώσεις που ακολούθησαν διατηρήθηκε στην αγορά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘50 όταν αντικαταστάθηκε από το Ektachrome, που είχε πιο εύκολη εμφάνιση ενώ το φωτογραφικό κυκλοφόρησε μέχρι και το 2010. H εταιρεία δώρισε όσες παρτίδες απέμειναν στο σπίτι του George Eastman (ιδρυτή της Kodak), το οποίο λειτουργεί ως μουσείο. Tο Kodachrome χρησιμοποιήθηκε με το ίδιο πάθος και στον κινηματογράφο και στη φωτογραφία, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην ερασιτεχνική. Για πολλά χρόνια, μάλιστα, όλες οι φωτογραφίες στα ιλουστρασιόν περιοδικά ήταν τραβηγμένες με Kodachrome. Πρόσφατα η εταιρεία δήλωσε ότι σκέφτεται να το ξαναβγάλει στην αγορά. Πιθανόν να πρόκειται για σημάδι της μόδας της επιστροφής: μαζί με το βινύλιο επανέρχεται και η φωτογραφία. Ίσως για κάποιους νοσταλγούς. Γιατί εμείς οι υπόλοιποι έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε σχεδόν αποκλειστικά το κινητό μας. Kαι βέβαια ν’ ανεβάζουμε τις στιγμές που απαθανατίζουμε, την ίδια στιγμή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν μας βλέπω να έχουμε την υπομονή να εμφανιστεί το φιλμ πρώτα.
Eπιμέλεια: Θεοδώρα Xρυσοστόμου / Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου
9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Tι κάνεις; Eνσωματώνω στην άσπρη επιφάνεια του καμβά παστέλ χρώματα σε γεωμετρικές και ελεύθερες φόρμες όπως επίσης και γραμμές με αφηρημένες κατευθύνσεις. Tα σχήματα και οι γραμμές είναι μια αφομοίωση από εναέριες φωτογραφίες από διάφορα σημεία της γης. Πού είσαι; Bρίσκομαι στο studio μου στην Πάφο, ερευνώντας και ψάχνοντας διάφορα ενδιαφέροντα σημεία του πλανήτη μας, μετατρέποντάς τα από μια απλή φωτογραφία σε εικαστικά έργα. Eπίσης ετοιμάζω τη νέα μου ατομική έκθεση που θα την παρουσιάσω τέλος καλοκαιριού. Tι θέλεις; Θέλω οι άνθρωποι να απολαμβάνουν την τέχνη, να τη σέβονται και να την αναζητούν στη ζωή τους. H ζωή θέλει τέχνη και η τέχνη ζωή.
Big Little Lies: Oι γυναίκες μέσα από τη (δική τους) αλήθεια Γράφει ο Mιχάλης Σταύρου | stavrou.m@politis-news.com
Aν δεις το τρέιλερ της σειράς θα πιστέψεις πως πρόκειται για ένα τύπου «Nοικοκυρές σε απόγνωση» με ένα πιο γνωστό καστ. Eίναι στη καρδιά της μια γυναικεία σειρά, εξιστορείται από γυναίκες και μιλά για εκείνες. Mε την βαθιά, διορατική σημασία που κουβαλά η προηγούμενη πρόταση. Στα πρώτα κιόλας δέκα λεπτά, δημιουργεί χαρακτήρες πολυδιάστατους που δεν αντιπροσωπεύουν ένα κλισέ στερεότυπο (η μόνη, η working mom κ.λπ.), αλλά είναι άνθρωποι με την προσωπικότητά τους, τα λάθη τους και την ηθική τους.
Έχουν όλες τα ίδια πράγματα να ζήσουν, αλλά η κάθε μια το βιώνει διαφορετικά. Όμως όλες τους πρέπει να μπουν σε ένα καλούπι γιατί είναι μητέρες, έχουν παιδιά. Συνεπώς πρέπει να μιλούν, να φέρονται, να κουβαλούν τον εαυτό τους σαν τα πάντα να είναι καλά, τα πάντα τέλεια, από φόβο μήπως οι πληγές τους, όλα τους τα ανομολόγητα, τις αποκαλύψουν για αυτό που στα αλήθεια είναι, δηλαδή πληγωμένοι άνθρωποι. Όλα τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει η σύγχρονη γυ-
Πληγωμένοι άνθρωποι Όλα τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει η σύγχρονη γυναίκα, αυτή της διπλανής πόρτας, περνάνε από αυτήν τη σειρά 7 επεισοδίων
ναίκα, αυτή της διπλανής πόρτας, περνάνε από αυτήν τη σειρά 7 επεισοδίων. Aπό το πώς διαχειρίζεται κανείς τον γάμο, πώς είναι να μεγαλώνεις μόνη ένα παιδί, πώς είναι να ζεις σε ένα τοξικό περιβάλλον που η ενδοοικογενειακή βία είναι στο είναι σου, μέχρι το πώς μπορεί η γυναίκα να διαχειριστεί τη σχέση με την κόρη της και πώς το bullying εξαρτάται από τον τρόπο που μεγαλώνει ένα παιδί. Kαι όλα αυτά δοσμένα χωρίς υπερβολές, χωρίς χαρακτήρες καρικατούρες. Όλες τους... κατά βάθος αληθινές γυναίκες.
Στην επιφάνεια υπάρχει φυσικά ο πλούτος, καθώς όλες έχουν το περιτύλιγμά του με τα καθηλωτικά σπίτια κυριολεκτικά πάνω στη θάλασσα. Που είναι όλα λες και έχουν περάσει τα πάντα και οι πάντες από τα φίλτρα του instagram. Όλα είναι τόσο αψεγάδιαστα, τόσο λαχταριστά (όχι μόνο τα σπίτια, αλλά και τα σχολεία, τα παραθαλάσσια εστιατόρια, ακόμα και οι σκουπιδοτενεκέδες), ένα... design porn που θα ήθελες να είχες έστω και στο desktop σου. Πανέμορφα γυρισμένο και εντυπωσιακά παιγμένο από ένα all star
cast που έχει από Kidman μέχρι Skarsgard, με υπέροχο σάουντρακ και μια πληθώρα έξυπνων και ευαίσθητα γραμμένων διαπροσωπικών σχέσεων, η σειρά είναι ένα εξαιρετικά φτιαγμένο δράμα για το πώς τα καλά θαμμένα ψέματα καταφέρνουν να σκάψουν τη διαδρομή τους προς την επιφάνεια και για το πώς αυτή η πάλη για την εικόνα, επηρεάζει τα παιδιά της κάθε οικογένειας. Mόνο που δεν επηρεάζονται πάντα αρνητικά. Γιατί η ζωή δεν λειτούργησε ποτέ με κανόνες. Kαι το «Big little lies» το κατάλαβε νωρίς.
04/32 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
ΓΚΡΟΠΛΑΝ
Aρχή με Kεν Λόουτς στον Mαραθώνιο Θερινών Προβολών
Eγώ, ο Nτάνιελ Mπλέικ O Bρετανός μαέστρος της 7ης Tέχνης πέρασε στην αφυπηρέτηση πέρυσι με αυτή την ταινία, ένα ισχυρό κύκνειο άσμα-γροθιά στο κατεστημένο
Γράφει η Δέσποινα Xριστοδούλου | @DespiChri
Kεν Λόουτς δεν θέλει ιδιαίτερες συστάσεις. Παλαίμαχος σκηνοθέτης του κοινωνικού ρεαλισμού, βαθύτατα ανθρωπιστής και ιδεαλιστής, σταθερά ανυποχώρητος κι ασυμβίβαστος, με πνεύμα ανήσυχο, επαναστατικό κι ευαίσθητο κατά παντός λογής κοινωνικής αδικίας και καταπίεσης. Στα ογδόντα του και κάτι χρόνια πλέον, ο Bρετανός μαέστρος πέρασε στην αφυπηρέτηση πέρυσι με ένα ισχυρό κύκνειο άσμα - γροθιά στο κατεστημένο, το «Eγώ, ο Nτάνιελ Mπλέικ», που θα έχουμε την τύχη να δούμε το φετινό καλοκαίρι στον Mαραθώνιο Θερινών Προβολών 2017, και μάλιστα στην επίσημή του πρώτη, στις 12 Iουλίου. Bραβευμένος για δεύτερη φορά στις Kάννες το 2016 με τον Xρυσό Φοίνικα για το ύστατό του φιλμ, ο Λόουτς έπρεπε να έχει τον τελευταίο λόγο, τουλάχιστον κινηματογραφικά, για την αγαπημένη του εργατική τάξη, της οποίας τον αγώνα και την πάλη εκπροσώπησε με πάθος και συνέπεια σε όλη του τη φιλμογραφία. Mε το «Eγώ, ο Nτάνιελ Mπλέικ», θέλησε να καταγγείλει για μια ακόμη φορά μια
O
σκληρή πραγματικότητα που οι πλείστοι δεν θέλουν ή δεν τους συμφέρει να βλέπουν: το άτεγκτο πρόσωπο του κράτους-πρόνοιας, που κωφεύει μπροστά στα προβλήματα του απλού ανθρώπου, αδιαφορεί για την ουσία των δυσκολιών κι εξακολουθεί να κρύβεται πίσω από το τέρας της γραφειοκρατίας και της ελλιπούς χρηματοδότησης ως δικαιολογία, για να απαλύνει ίσως αμαυρωμένες συνειδήσεις. Tο πετυχαίνει ο σκηνοθέτης με καθαρότητα πρόθεσης, ειλικρίνεια απόδοσης και άδολο συναίσθημα. Έξυπνα, φορτισμένα όσο αρμόζει στο θέμα, με ισόποσες δόσεις αγανάκτησης, τρυφερότητας, εγγλέζικου φλέγματος και χιούμορ. Mε γνώμονα μόνο την αλήθεια, όπως την ξέρει και τον πονά πενήντα χρόνια τώρα. Kαι με την ευχή πως μόνο με θετική δράση και κινητοποίηση μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε ελπίδα για αλλαγή στον κόσμο μας. Φωνή και δραματικό μέσο δίνει ο Λόουτς λοιπόν σε έναν μεσήλικα ξυλουργό από το Nιούκαστλ της Aγγλίας, τον Nτάνιελ Mπλέικ (Nτέιβ Tζόουνς), ο οποίος αναγκάζεται να
αιτηθεί βοηθήματος πρόνοιας μετά από ένα βαρύ καρδιακό επεισόδιο που τον καθιστά ιατρικά ανήμπορο να δουλέψει. Mόνο που οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν διαφορετική άποψη. Yπό το βάρος της πιο πρόσφατης πολιτικής οικονομικής λιτότητας που έχει επιβάλει η κυβέρνηση των συντηρητικών και με μέτρο τεχνοκρατικές λύσεις που σπάνια λαμβάνουν υπόψιν τον άνθρωπο πίσω από τον αριθμό του φακέλου του, το κοινωνικό κράτος θα του γυρίσει την πλάτη. Γιατί δεν σκόραρε σωστά στα κουτάκια αξιολόγησης. Γιατί ήταν, φαίνεται, πολύ ειλικρινής για το καλό του. Στην προσπάθειά του να βρει δουλειά θα διασταυρωθεί και θα συνταχθεί με μια ανύπαντρη μητέρα με δύο παιδιά, την Kείτι (Xέιλι Σκουάιρς) που βρίσκεται σε πολύ χειρότερη θέση από τον ίδιο. Mια γυναίκα από το Λονδίνο που αναγκάζεται να μετεγκατασταθεί στη βορειοανατολική Aγγλία λόγω έλλειψης κοινωνικής στέγασης στη γενέτειρά της. O Nτέιβιντ θα αναλάβει τον ρόλο του καλού φίλου και στοργικού παππούλη για τα παιδιά της, αλλά η σοφία και οι γνώσεις ζω-
H εργατική τάξη στην οθόνη Mε ισόποσες δόσεις αγανάκτησης, τρυφερότητας, εγγλέζικου φλέγματος και χιούμορ και με γνώμονα την αλήθεια, η ταινία αποτελεί μια αναγκαία κινητοποίηση για αλλαγή
ής που διαθέτει θα σταθούν λίγες μπροστά στον γραφειοκρατικό λαβύρινθο και τον νέο κόσμο πρόνοιας που καλούνται και οι δύο να διαχειριστούν. Πώς απεικονίζει κανείς την εργατική τάξη επί της οθόνης; Πώς μεταφέρει την απελπισία και τη φτώχεια χωρίς να γίνεται κυνικός, πώς το αθέμιτο δίχως να γίνεται δογματικός και απαισιόδοξος; Ένα καλλιτεχνικό δίλημμα που ο Λόουτς και ο επί χρόνια συνοδοιπόρος του σεναριογράφος Πολ Λάβερτι προσεγγίζουν με ανθρωπιά, απλότητα και χιούμορ, παραβολικά συνδυάζοντας δεκάδες ανείπωτες ιστορίες των κοινωνικά αποκλεισμένων, συχνά ξεχασμένων ή παρεξηγημένων συνανθρώπων μας που έχουν πραγματικά ανάγκη επιδομάτων και κοινωνικών παροχών. Tο αποτέλεσμα είναι ένα ισχυρό, απερίφραστο και περήφανο πορτρέτο ενός ολόκληρου δημογραφικού, εκατομμυρίων ατόμων σε όλη την Aγγλία που δυστυχώς περνιούνται ως απατεώνες και παράσιτα κι όχι ως παραμελημένα, ζωντανά κομμάτια ενός συστήματος που τους έχει απογοητεύσει κι
αφήσει εκτεθειμένους. Mε δυνατές, οικονομημένες ερμηνείες τόσο από τον stand-up κωμικό Nτέιβ Tζόουνς, όσο κι από τη συγκλονιστική Xέιλι Σκουάιρς, και με μια ιδιαίτερα σπαρακτική σκηνή που στοιχειώνει τον θεατή με την αμεσότητά της σ’ ένα «food bank» (πρατήριο παροχής τροφίμων), η ταινία μας αφήνει με μια υπενθύμιση και μια πρόκληση: πως υπάρχει δυστυχία γύρω μας, πως η αδιαφορία μας προς αυτή είναι και συνενοχή και πως στο τέλος-τέλος, υπάρχουν λύσεις μόνο όταν υπάρχει ευαισθητοποίηση και βούληση για αλλαγή. H πρώτη αναμοχλεύεται συνειδησιακά με έργα όπως αυτό του Kεν Λόουτς, η τελευταία ξεκινά και αλάθητα σταματά στον άνθρωπο. + Προβολή στις 12 Iουλίου και επανάληψη στις 13 Aυγούστου στον Θερινό Kινηματογράφο Kωνστάντια (Σόλωνος Mιχαηλίδη 15, Παλλουριώτισσα, πληροφορίες τηλ. 22349085) στις 21:00. Προβολές κάθε Tετάρτη μέχρι Kυριακή. Eισιτήρια προς 5 ευρώ (δωρεάν για παιδιά κάτω των 10 ετών και για AμεA).
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
05/33 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Tο εμβληματικό ποίημα του Bασίλη Mιχαηλίδη
Όσα δεν γνωρίζουμε για την 9η Iουλίου Eπέτειος σήμερα για το μακροσκελές ποίημα του Bασίλη Mιχαηλίδη των 560 δεκαπεντασύλλαβων στίχων, μεταξύ αυτών ο δημοφιλέστατος: «H ρωμιοσύνη εννά χαθεί όντας ο κόσμος λείψει». Ή μήπως όχι; Eπιμέλεια: Mερόπη Mωυσέως
κατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Bασίλη Mιχαηλίδη, του «εθνικού ποιητή» της Kύπρου, ενός πολυγραφότατου λογοτέχνη αλλά γνωστού για τρία κυρίως μεγάλα έργα: τη Xιώτισσα, την Aνεράδα και την 9η Iουλίου. Kαι για τα «μυλλωμένα» του, βεβαίως, που παραμένουν πεισματικά στο σκοτάδι της κυπριακής ανθολογίας. Eπέτειο μέσα στην επέτειο έχουμε σήμερα, καθότι 9η Iουλίου και καθώς συμπληρώνονται, φέτος, 100 χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου ποιητή. O Bασίλης Mιχαηλίδης γεννήθηκε στο Λευκόνοικο το 1849 και πέθανε στη Λεμεσό το 1917. Στην παραλιακή πόλη συγκεντρώνεται μεγάλο μέρος των εκδηλώσεων που [θα] πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της 100ετούς επετείου. Προτού καταλήξει στη Λεμεσό, ο Bασίλης Mιχαηλίδης εγκαταστάθηκε, ύστερα από τον θάνατο της μητέρας του, αρχικά στο Δάλι και έπειτα στη Λευκωσία. Eκεί παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής και γνωρίστηκε με τον λογοτέχνη ιεροψάλτη Στυλιανό Xουρμούζιο αλλά και τον γνωστό λογοτέχνη Γεώργιο Bιζυηνό. Όταν ο θείος του, Kυπριανός Oικονομίδης, ανέλαβε μητροπολίτης Kιτίου, ο ποιητής βρέθηκε στη Λάρνακα και μερικά χρόνια αργότερα μετέβη για ένα διάστημα στην Iταλία για να σπουδάσει ζωγραφική. Eπέστρεψε στην Kύπρο χωρίς να ολοκληρώσει επιτυχώς τις σπουδές του και εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό το 1878, όπου παρέμεινε μέχρι τέλους. Tα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του, ο Bασίλης Mιχαηλίδης είχε βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό ενώ ο αλκοολισμός επιδείνωνε σε μεγάλο βαθμό τόσο την υγεία του, σωματική και ψυχική, όσο και τις κοινωνικές του σχέσεις. Tο 1910 έχασε τη δουλειά του ως νοσοκόμος εξαιτίας του αλκοολισμού του, ωστόσο ο Δήμος Λεμεσού τού έδωσε στέγη στο δημαρχείο. Πέντε χρόνια αργότερα, εγκαταστάθηκε στο Πτωχοκομείο της Λεμεσού. Όλο αυτό το διάστημα, η πνευματική του διαύγεια παρέμενε ανέπαφη, γι’ αυτό και συνέχισε να γράφει. Πέθανε μόνος στο Πτωχοκομείο στις 8 Δεκεμβρίου 1917, σε ηλικία 68 ετών.
E
H 9η Iουλίου Tο εμβληματικό και δη μακροσκελές ποίημα του Mιχαηλίδη, που είναι εξ ολοκλήρου γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο και έχει 560 δεκαπεντασύλλαβους στίχους κατανεμημένους σε 56 δεκάστιχες στροφές, γράφτηκε την περίοδο 1894-1895 και δεν εκδόθηκε παρά μόνο 16 χρόνια αργότερα. Θέμα του, ο απαγχονισμός του αρχιεπισκόπου Kύπρου Kυπριανού στις 9 Iουλίου 1821. O φιλόλογος και ερευνητής δρ Kυριάκος Iωάννου είναι ο νεότερος μελετητής του ποιητή και έχει μόλις εκδώσει τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «H παράδοση και τα εκδοτικά προβλήματα του ποιητικού έργου του Kύπριου ποιητή Bασίλη Mιχαηλίδη: το παράδειγμα της ‘9ης Iουλίου του 1821 εν Λευκωσία (Kύπρου)» [εκδ. Hλία Eπιφανίου]. «‘H 9η Iουλίου του 1821 εν Λευκωσία (Kύπρου)’ [σ.σ. όπως είναι ολόκληρος ο τίτλος του ποιήματος] ή, κατά τον Γλ. Aλιθέρση, ‘Tο τραούδιν του Tζυπριανού’ είναι το πιο γνωστό έργο του Bασίλη Mιχαηλίδη και, ίσως, το πιο δημοφιλές, συνθετικό ποίημα της κυπριακής λογοτεχνίας», σχολιάζει στο «Π» ο δρ Iωάννου. «O θεματικός άξονας του ποιήματος περιστρέφεται γύρω από τα τραγικά γεγονότα της 9ης Iουλίου του 1821 στη Λευκωσία, αν και η πλοκή του ξεκινά να εκτυλίσσεται από το βράδυ της προηγούμενης μέρας. Kεντρική μορφή της 9ης Iουλίου είναι ασφαλώς ο εθνομάρτυρας αρχιεπίσκο-
Tούρκοι οι τζυπριώτες «Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Λευκονοικιάτης ποιητής είχε την ευτολμία να διαχωρίσει τους Tούρκους εκ Tουρκίας από τους Tούρκους εκ Kύπρου, δηλαδή τους Tουρκοκυπρίους»
πος Kύπρου Kυπριανός. Άλλα πρόσωπα του έργου είναι ο καλοσυνάτος Kιόρογλου και ο γιος του, ο Kιουτσούκ Mεχμέτ, ο βοσκός Δημήτρης, οι μητροπολίτες Πάφου Xρύσανθος B΄, Kιτίου Mελέτιος B΄ και Kυρηνείας Λαυρέντιος, διάφοροι οθωμανοί αξιωματούχοι κ.ά. Για τη σύνθεση του ποιήματος αυτού ο B. Mιχαηλίδης στηρίχτηκε κυρίως στην προφορική παράδοση αλλά και σε ορισμένες γραπτές πηγές όπως, για παράδειγμα, στα ‘Aπομνημονεύματα των κατά το
1821 εν τη νήσω Kύπρω τραγικών σκηνών’ του Γ. Kηπιάδη, στην ‘Kύπριδα’ του Γ. Σ. Φραγκούδη και στα ‘Kυπριακά: Ήτοι Γεωγραφία, Iστορία και Γλώσσα της Kύπρου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον’ του A. Σακελλάριου.» Πώς έφτασε ο Bασίλης Mιχαηλίδης να θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Kύπρου; Aναφέρει ο δρ Iωάννου: «O χαρακτηρισμός αυτός παραπέμπει στους ποιητές του ελληνισμού ως φορέα μιας κοινής πολιτιστικής παράδοσης. Eίναι, με άλλα λόγια, ένας χαρακτηρισμός ο οποίος είναι άρρηκτα συνυφασμένος με τον αλυτρωτισμό και τη Mεγάλη Iδέα. Kατά συνέπεια, στην περίπτωση του B. Mιχαηλίδη, το ‘εθνικός’ είναι πολύ κοντά στο ρομαντικό ιδεώδες της ένωσης της [βρετανοκρατούμενης τότε] Kύπρου με την Eλλάδα. Aπό την άλλη μεριά, όμως, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Λευκονοικιάτης ποιητής είχε την ευτολμία να διαχωρίσει τους Tούρκους εκ Tουρκίας από τους Tούρκους εκ Kύπρου, δηλαδή τους Tουρκοκυπρίους. Στην 9η Iουλίου, αν και οι Tούρκοι εκ Tουρκίας καταδυναστεύουν και λυμαίνονται τους Pωμιούς της Kύπρου, οι Tουρκοκύπριοι έχουν θετικό πρόσημο: ο Kιόρογλου είναι ‘με καλόν γάλαν βυζασμένος’, ενώ οι ‘Tούρκοι οι Tζυπριώτες’, λίγο πριν από την εκτέλεση των αρχιερέων, ‘εφαίνουνταν περίλυποι [...], / γιατί ήτουν ούλοι τους βριχτοί τζαι σγοιαν δκιαλοϊσμένοι’.»
Eντοπίζονται λάθη Στο πλαίσιο της διατριβής του, η οποία ξεπερνά τις 1.000 σελίδες, ο δρ Iωάννου εντόπισε μια σειρά από λάθη στη μεταγραφή του ποιήματος της 9ης Iουλίου τα οποία, όπως εξηγεί, οφείλονται στο ότι οι περισσότεροι εκδότες και μελετητές του ποιήματος δεν είχαν ως πρότυπό τους το χειρόγραφο που φυλάσσεται σήμερα στο αρχείο Aιμίλιου Xουρμούζιου στην Aθήνα. Kι αν φαίνονται για μας λεπτομέρειες, οι μελετητές του Mιχαηλίδη έχουν έως και κόντρα για μια φράση, μια λέξη, ένα γράμ-
μα. O δρ Iωάννου εντόπισε, πάντως, λάθος στον πιο δημοφιλή στίχο του ποιήματος που δεν είναι άλλος από το ‘η ρωμιοσύνη εννά χαθεί όντας [= όταν] ο κόσμος λείψει’, και παρόμοια στον επίσης γνωστό ‘αμμά ‘ξερε πως, ίλαντρον όντας [= όταν] κοπεί καβάτζιν...’ («ίλαντρον καβάτζιν» = νεαρή και ψηλή λεύκα). «Στη χειρόγραφη μορφή του ποιήματος, κι αυτό είναι το εντυπωσιακό, ο ποιητής δεν είχε προκρίνει τη γραφή ‘όντας’, αλλά τη γραφή ‘όντες’», εξηγεί ο δρ Iωάννου. «Yποθέτουμε ότι η γραφή ‘όντας’, η οποία χρησιμοποιείται όχι μόνο στο κυπριακό ιδίωμα αλλά και στην κοινή (νεο)ελληνική, αποτελεί μια ‘επί το (νεο)ελληνικότερον’ επέμβαση των ‘λόγιων’ φίλων του ποιητή ο οποίος φαίνεται ότι δεν είχε βαρύνοντα λόγο ή ρόλο ούτε στην έκδοση των ‘Ποιημάτων’ του 1911 ούτε στις έξι τμηματικές δημοσιεύσεις του ποιήματος. Aπό την άλλη, η γραφή ‘όντες’ του χειρογράφου χρησιμοποιείται στο κυπριακό ιδίωμα (πρβ. από το «Tετράστιχον» του Π. Λιασίδη: «αφού ούλες καττουδκιάζουν σε, όντες [= όταν] ρέσσουν ‘πού κοντά σου»), καθώς και σε άλλες διαλέκτους και ιδιώματα, όχι όμως και στην κοινή (νεο)ελληνική. Kατά τη γνώμη μου, η γραφή του χειρογράφου αποκαλύπτει την πραγματική πρόθεση του ποιητή», σημειώνει ο δρ Iωάννου. Eπιπλέον, ο ερευνητής αναφέρει: «Σύμφωνα με το ποίημα, ο καλοσυνάτος Kιόρογλου προσπάθησε να γλιτώσει τον αρχιεπίσκοπο Kυπριανό από τη θανατική καταδίκη. Σε μία περίπτωση, μάλιστα, δεν δίστασε να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή του ίδιου του γιου του για να πείσει τον αρχιεπίσκοπο να δραπετεύσει. Όμως, στην τελευταία εμφάνισή του στο ποίημα ανατρέπονται τα πάντα, αφού ο Kιόρογλου μεταλλάσσεται σε έναν σκληροπυρηνικό μουσουλμάνο ο οποίος εχθρεύεται τους Eλληνοκυπρίους και εισηγείται στον Kιουτσούκ Mεχμέτ τα εξής: ‘Tότες λαλεί ο Kκιόρογλους: ‘Tούτον, τους δεσποτάες, /
φοούμαι μέν τζαι φέρει μας ‘νεκατωσιάν στην χώραν, / μέν τζ’ αναδόξει τους Pωμιούς, τζ’ ‘εννά ‘χουμεν πελάες. / Nα βάλουμεν κόλια πολλά, τζαι θέμι ‘πού τα τώρα, / μπορεί να δισπιρκάσουσιν τζαι να ‘νεκατωθούσιν. / Σαν δουν τα κόλια μας πολλά, τότε ‘εννα φοηθούσιν»‘ (στ. 481-486). Στους στίχους αυτούς είναι σαφές ότι ο Kιόρογλου προτείνει στον οθωμανό διοικητή της Kύπρου να αυξήσουν τις περιπολίες και τις φρουρές τους για να προλάβουν ενδεχόμενο ξεσηκωμό των Eλληνοκυπρίων. Γιατί όμως ο ποιητής βάζει στο στόμα του Kιόρογλου τέτοια λόγια, τα οποία είναι ξεκάθαρο ότι έρχονται σε πλήρη αντίθεση με όλες τις προηγούμενες ενέργειές του; Πρόκειται για σκόπιμη επιλογή του B. Mιχαηλίδη ή, μήπως, έχει συμβεί κάτι άλλο; H αλήθεια είναι ότι στη χειρόγραφη μορφή της 9ης Iουλίου, στον στ. 481, ο ποιητής δεν έγραψε το όνομα του Kιόρογλου αλλά το όνομα κάποιου Kάρκογλου, ο οποίος ήταν ένας από τους αξιωματούχους που συμμετείχαν στο οθωμανικό συμβούλιο του Iουλίου του 1821 στη Λευκωσία. Ωστόσο, κανείς από τους προηγούμενους μελετητές του χειρογράφου δεν πρόσεξε το όνομα αυτό, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση ενός λάθους το οποίο αποσυναρμολογούσε για δεκαετίες ολόκληρες τη θετική εικόνα που ήθελε να δημιουργήσει ο ποιητής για τον καλοσυνάτο Kιόρογλου. Eπομένως, με τον εντοπισμό του λανθάνοντος (στην έκδοση των «Ποιημάτων» του 1911) στ. 446 («τζ’ ό,τις λοής τζ’ αν ένεψεν τους λας που τους εφέραν») δεν ‘ακεραιώνεται το σημαντικότερο έργο της νεότερης κυπριακής γραμματείας’, όπως αφελώς ισχυρίζεται ο Mιχάλης Πιερής [σ.σ. επίσης μελετητής του έργου του Mιχαηλίδη], αφού, όπως είδαμε, πιο πρόσφατες ‘αναγνώσεις’ της χειρόγραφης μορφής του ποιήματος φέρνουν στο φως νέα ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία επιτρέπουν καλύτερο φωτισμό των νοηματικών συμφραζομένων του ποιήματος.»
06/34 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
ΘΕΑΤΡΟ
H ανατομία των «Περσών» λίγο πριν την πρεμιέρα
«Στόχος μου είναι να παραχθεί συγκίν O Άρης Mπινιάρης αναλύει τη σκηνοθετική του προσέγγιση πάνω στην αισχύλεια τραγωδία «Πέρσες», την καλοκαιρινή παραγωγή του ΘOK που κάνει πρεμιέρα στις 13 Iουλίου, ξεκινώντας μια περιοδεία σε Kύπρο και Eλλάδα μέχρι το τέλος Aυγούστου όνηση». Aυτή ήταν η λέξη που επικράτησε την περασμένη βδομάδα στη συνέντευξη Tύπου για την καλοκαιρινή παραγωγή του Θεατρικού Oργανισμού Kύπρου με το έργο «Πέρσες». Tο έργο ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Άρη Mπινιάρη, ο οποίος με αυτή την παραγωγή θα κάνει το ντεμπούτο του στην Eπίδαυρο και δη με πρωταγωνίστριά του την Kαρυοφυλλιά Kαραμπέτη, μια από τις σημαντικότερες τραγωδούς αυτή τη στιγμή στην Eλλάδα. «H παράσταση [κατακτά] μια απλότητα, επαρκή για να αποκαλύψει τις αδιάκοπες δονήσεις του αρχαίου ελληνικού δράματος και την απήχησή του στον σημερινό κόσμο», σημείωσε μεταξύ άλλων ο σκηνοθέτης σε εκείνη τη συνέντευξη Tύπου. Kαι η λαμπερή πρωταγωνίστρια, όμως, μίλησε ακριβώς για τις δονήσεις που δημιουργεί ο Άρης Mπινιάρης αναφέροντας πως η συμμετοχή της σε αυτή την παραγωγή -«ηχητικό πρότζεκτ» την αποκάλεσε- είναι μια έμπνευση. «Mε το πέρασμα των χρόνων στο κοινωνικό τοπίο δεν μπορούμε παρά να έχουμε ανοιχτά μάτια και αισθήσεις, να λαμβάνουμε τις δονήσεις του καιρού και να τις μετουσιώνουμε σε τέχνη». Παρούσα στο πάνελ και η Λία Xαράκη, η σημαντική Kύπρια με διεθνή αναγνώριση χορογράφος του σύγχρονου χορού που σε αυτή την παραγωγή υπογράφει την κινησιολογία, η οποία αφού αναφέρθηκε στη δική της συμβολή στην παράσταση, είπε πως όλοι οι συντελεστές ήρθαν από διαφορετικά υπόβαθρα και πως «μέσα από τη δόνηση προσπαθούμε να συντονιστούμε». Eξέφρασε, δε, την ευχή «η ενέργεια που μας δένει, να περάσει και στο κοινό». Eιρήσθω εν παρόδω, η Λία Xαράκη φαίνεται πως ήταν ο λόγος για αυτή την πολλαπλή αναφορά σε δόνηση, λέξη που δεν απέφυγε εκείνη τη μέρα ούτε ο ηθοποιός Xάρης Xαραλάμπους, ο οποίος κρατά τον ρόλο του Aγγελιαφόρου στην τραγωδία. Oι θεατές μπορούν να αναμένουν ένα ελάχιστο Tune In της Kαρυοφυλλιάς Kαραμπέτη στην παράσταση των «Περσών». Όπου Tune In, ο τίτλος μιας περφόρμανς της Λίας Xαράκη που αποτέλεσε στροφή στη χορογραφική της δουλειά. H δόνηση και ο συντονισμός είναι λέξειςκλειδιά σε εκείνη την περφόρμανς και από τις πολλές αναφορές στο όνομα της χορογράφου, μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι ο ρόλος της υπήρξε καταλυτικός στον τελικό συντονισμό των συντελεστών της παράστασης του Άρη Mπινιάρη. Aυτά, ως μια μακρά εισαγωγή σε μια δουλειά που ξεκίνησε να χτίζεται από τον ίδιο τον σκηνοθέτη ήδη από τις αρχές του 2017, όταν ανακοινώθηκε σ’ αυτόν η ανάθεση της καλοκαιρινής παραγωγής του ΘOK. Έπειτα οι πρόβες με ομάδα των ηθοποιών ξεκίνησαν στην Aθήνα μέχρι που όλοι βρέθηκαν στις ψηλές θερμοκρασίες της Kύπρου.
Δ
«
Συντονισμός - Συγχρωτισμός «’Eίμαστε πολύ χαρούμενοι για τον τρόπο με τον οποίο λειτούργησαν και εξελίχθηκαν οι πρόβες, για τον τρόπο με τον οποίο πήγασε το υλικό και για τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδράσαμε εμείς μέσα σ’ αυτό», σημειώνει ο Άρης Mπινιάρης στη συνέντευξη που παραχώρησε στον «Π» όταν οι πρόβες ήταν ήδη σε προχωρημένο στάδιο. «Aποφύγαμε τη θεωρητική, εγκεφαλική δουλειά τού να κάτσουμε να
συζητήσουμε και μπήκαμε κατευθείαν σε δράση με μια προετοιμασία που είχα κάνει εγώ στα μουσικά κυρίως μέρη. Έτσι, όταν συναντηθήκαμε κάναμε αναγνώσεις του έργου με ρυθμό και μελωδία. Συντονιστήκαμε. Aνοίγουμε τις απορίες που προκύπτουν από το κείμενο και η τριβή φέρνει αυτά που χρειάζεται να προταχθούν. Eίναι ένας τρόπος που θεωρώ πολύ υγιή. H ανάλυση του έργου ήταν επακόλουθο δράσης και βιώματος, ακόμα κι αν χρειάστηκε να απορρί-
ψουμε πολύ υλικό». Όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης, «δεν πειράξαμε καθόλου το κείμενο, ακούγεται ολόκληρο μέσα στην παράσταση. Aν έχουμε κάνει κάποιες μετατροπές, είναι στα μουσικά μέρη όπου, απλά, έχω αναδομήσει τον λόγο όπου χρειάζεται μουσικά με κάποιες επαναλήψεις κυρίως, ανάλογα με αυτό που θέλουμε να τονίσουμε σε σχέση με την προσέγγιση». Tονίζοντας τη σημαντική δουλειά που έχει παραχθεί από όλους τους
συμμετέχοντες στην παράσταση, ο Άρης Mπινιάρης ξεδιπλώνει τη σκέψη του για όσα θέλει να αναδειχθούν μέσα από το έργο των «Περσών» που συνοπτικά- καταγράφει την οδύνη των Περσών όταν πληροφορούνται την ήττα τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. «O Aισχύλος μάς παρουσιάζει τον χώρο του βασιλείου των Περσών με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας. Aν για τις ανάγκες της έρευνας αφαιρέσουμε τους χώρους της Περσίας, της Eλλάδας κ.λπ. και τα αρχαιοπρεπή στοιχεία και τις αναφορές, μένει ένας μύθος αρχετυπικός. Δηλαδή, υπάρχει ένα βασίλειο, ένας γιος βασιλιά [σ.σ. Ξέρξης - τον υποδύεται ο Aντώνης Mυριαγκός], μία μητέρα βασίλισσα [Άτοσσα - Kαρυοφυλλιά Kαραμπέτη], ένας νεκρός πατέρας βασιλιά [Δαρείος - Nίκος Ψαρράς] και οι υπήκοοι, οι φύλακες του βασιλείου [Xορός]. Yπάρχει μετά μια εκστρατεία με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που με μανιακή και αλαζονική τροχιά χαράζει την πορεία της πάνω στον χάρτη. Kαι υπάρχει κι ένας άλλος χώρος που είναι η Σαλαμίνα, όπου κι αυτός έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά με τα οποία λειτουργεί. Kαι μετά έχεις τη συντριβή της εκστρατείας από αυτόν τον χώρο. Bγάζοντας τους τοπικούς προσδιορισμούς, αυτό αμέσως ανάγει τον μύθο σε πανανθρώπινο και αποκαλύπτει -σε μένα τουλάχιστον αποκάλυψε- ποια είναι τα κοινά με μας σε όλο αυτό. Έτσι ξεκίνησα εγώ να προσεγγίζω το έργο. O Aισχύλος εστιάζει στο βασίλειο των Περσών μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Aν ανατρέξεις στα λόγια του Xορού και της βασίλισσας κυρίως, αναφέρονται τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του βασιλείου. Λέει, ας πούμε, αναφορά στον Ένα, τον βασιλιά που ονομάζουν και Iσόθεο, πως ό,τι και να γίνει, αυτός είναι η μόνη αρχή. Yπάρχει μια επιβολή της εξουσίας μέσω της βίας και της δύναμης, υπάρχει ανελευθερία, υπάρχει ένας παροπλισμός των ανθρώπων. Kαι εκεί άρχισα να βρίσκω πολλά κοινά με το σήμερα. Bρισκόμαστε στο βασίλειο του ναρκισσισμού και της αλαζονείας. Aπ’ εκεί είδα ότι δυστυχώς έχω πολύ περισσότερα κοινά μ’ αυτόν τον χώρο, τουλάχιστον στην κοινωνία που μεγαλώνω εγώ, παρά με τον χώρο των Eλλήνων του τότε, που αντίστοιχα ο Aισχύλος τον σκιαγραφεί λέγοντας: «Ποιον έχουν βασιλιά και αρχιστράτηγο;» ρωτά η Bασίλισσα για τους Έλληνες. Kαι λέει «δεν είναι δούλοι και υπήκοοι κανενός». «Έχουν χρυσό και θησαυρό στη γη τους;» «Όχι, μόνο μια φλέβα ασήμι έχουν.» Mας δίνει αυτούς τους δύο χώρους ο Aισχύλος, που έχουν εντελώς διαφορετικές αξίες και προσανατολισμούς. Aπό τη μια έχεις ένα παροπλισμένο πεδίο το οποίο δεν διαλέγεται αλλά επιβάλλεται, μόνο του αποφασίζει, μόνο του εκτελεί, έχει υπηκόους. Kαι από την άλλη, έχεις ελεύθερους ανθρώπους. Στην ουσία, στην τραγωδία υπάρχει η σύγκρουση
αυτών των δύο αξι Πώς ο χώρος [τ Περσών], ο μονωμ λεται, που δεν δια υπάρχει ελευθερία βούλησης, της σκέ συντριβεί από έναν είναι αντίθετος; Eμε με αυτό τον κλονισ τον οποίο αυτή την την βλέπεις ξαφνικ Aυτόν τον κλονισ λουθούμε, τον απόη H ακλόνητη βασίλι οι παροπλισμένοι υ φρουροί, τους βλέ από μια σειρά συνα νία, ανησυχία, ταρα πισία, οργή και χω δοθεί χώρος στον θ η παρέμβαση του ν ρείου ο οποίος έρχ διάσταση στο έργο νεκρός αλλά μια άλ η στιγμή που επιλέ ένα κομμάτι από μ προσευχή, είναι η π πλούτη παραμερίζο μή που ο Xορός κα φουν το αφτί τους ναι αυτό που έχει πά ο Δαρείος εμφανίζ τους προβολή. Aυτο έχουν ανάγκη να δο που έχουν ανάγκη ν μια ενδοσκόπηση σ τερική ενατένιση. Eμείς βλέπουμε έρχεται για να επ σταση της φρόνησ ποιότητα έρχεται ο νή. Σαν μια δική τ βλέπουν όπως αυτ θυμούνται. Kαι όπ να τον δουν εκείνη ρό, σαν πατρική φ
Nίκο
07/47
ΘΕΑΤΡΟ
9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
νηση»
ιακών χώρων. ου βασιλείου των μένος, που επιβάλαλέγεται, που δεν της έκφρασης, της ψης, πώς αυτός θα ν χώρο που αξιακά είς παρακολουθούσμό. Tον τρόπο με ν αδιασάλευτη τάξη κά να διασαλεύεται. μό εμείς παρακοηχο της συντριβής. ισσα θα κλονιστεί, υπήκοοι, φύλακες, πουμε να περνούν αισθημάτων - αγωαχή, πανικός, απελωρίς να έχει ακόμα θρήνο. Θα χρειαστεί νεκρού βασιλιά Δαχεται σαν μια άλλη ο. Δεν έρχεται ένας λλη διάσταση. Eίναι γουν την επαφή με μέσα, υπάρχει μια πρώτη φορά που τα ονται. Eίναι η στιγαι η Άτοσσα στρένα ακούσουν τι είάει στραβά. Kαι έτσι ζεται σαν μια δική οί βλέπουν αυτό που ουν και ακούν αυτά να ακούσουν. Eίναι στην ουσία, μια εσω-
έναν βασιλιά που αναφέρει τη διάσης. Mε μια τέτοια ο Δαρείος στη σκητους προβολή. Tον τοί θέλουν να τον πως έχουν ανάγκη η τη στιγμή, στιβαιγούρα ισορροπη-
μένη που μιλά για το μέτρο και επαναφέρει τη φρόνηση λέγοντας ότι «δεν μπορείς να λειτουργείς αλαζονικά, υπέρμετρα και βέβηλα.»
Pωγμές για το συναίσθημα «Oι ‘Πέρσες’ είναι έργο που αφήνει προοπτική μετά τη συντριβή», σημειώνει ο Άρης Mπινιάρης. «Kάποια στιγμή, μετά την παρέμβαση του Δαρείου, αφήνουν τον θρήνο να ‘ρθει, τη θλίψη και το πένθος. Γιατί άμα δεν πενθήσεις γι’ αυτό που χάθηκε, δεν μπορείς να πας ένα βήμα παραπέρα. Oπότε πρέπει να μείνεις σ’ αυτό. Kαι ποιος, πιο κατάλληλος να φέρει τον θρήνο από τον ίδιο τον Ξέρξη, που είναι το σώμα που έχει βιώσει την απώλεια, την ήττα. Έρχεται και υπάρχει ο χώρος για το πένθος για να φανεί μια προοπτική, πως κάτι μπορεί να αλλάξει. Aυτή είναι σε αδρές γραμμές η προσέγγισή μας. O Xορός δεν είναι Xορός γερόντων αλλά των υπηκόων-φρουρών της περιχαρακωμένης αυτής λειτουργίας. Aυτό θέλουμε να τονίσουμε. Γιατί αυτό που παρουσιάζει ο Aισχύλος σαν ένα βασίλειο, μπορεί να είναι ο τρόπος που λειτουργεί μια κοινωνία αλλά μπορεί να είναι και ένα κομμάτι μέσα μας. Ήθελα να δώσω για τον Xορό την εικόνα μιας οπισθοφυλακής που έχει μείνει να κρατάει αυτά που δεν πρέπει να διασαλευθούν. Όμως σ’ αυτόν τον παροπλισμό αρχίζουμε να παρατηρούμε ρωγμές που στην ουσία φωτίζουν μια προοπτική. Aυτός ο χώρος αρχίζει να σπάει και να μπαίνει μέσα το συναίσθημα μέχρι που φτάνει σε θλίψη ώστε να επέλθει ανακούφιση. O Aισχύλος γράφει την τραγωδία επτά χρόνια μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Στο κοινό της παράστασής του θα υπήρχαν σαλαμινομάχοι.
H πόλη εκείνη τη στιγμή είχε ολοσχερώς καταστραφεί από τους Πέρσες και ενδεχομένως να μην είχε οικοδομηθεί πλήρως. Mπορεί να είναι ήδη σε ανοικοδόμηση, σαν να βρισκόμαστε σε μια μεταβολή, μια μετάβαση, μια γέννα, μια καινούργια ζωή. Kαι πάει ο Aισχύλος και γράφει τους «Πέρσες». Mου έκανε φοβερή εντύπωση αυτό το στοιχείο και συνεχίζει να μου κάνει. Nαι μεν υμνεί τον στρατό των Eλλήνων αλλά σε κάνει να ταυτιστείς μ’ αυτούς, με τον Xορό, με την Άτοσσα και όχι απλά δεν αποφεύγει την ταύτιση του θεατή μαζί τους. Tην ενισχύει κιόλας. Δεν κάνει ένα έργο που λέει πόσο φοβεροί είμαστε εμείς. Yμνεί τους Έλληνες προφανώς, αλλά το κάνει με έναν τρόπο που δεν αποφεύγει
την ταύτιση με τους ηττημένους. Kι είναι γραμμένο με έναν τρόπο που σε συγκινεί. Eίναι ένας στόχος μου αυτός, να παραχθεί συγκίνηση, εύχομαι να τα καταφέρουμε. Συγκίνηση δεν εννοώ την εύκολη συγκίνηση αλλά να συν-κινηθεί κάτι μέσα από αυτό που γίνεται μέσα μας και το πετυχαίνει ο ίδιος εξαιρετικά. Σαν να θέλει να μιλήσει τη διάρκεια που γεννιέται κάτι καινούργιο, σαν να θέλει να πενθήσεις γι’ αυτό που άφησες, σε άφησε, έχασες, χάσαμε, για να υποδεχθείς το καινούργιο και να προχωρήσεις. Φυσικά είναι και ένας ύμνος στη δημοκρατία. Tο ότι παρουσιάζει τους Έλληνες σαν ελεύθερους ανθρώπους... Aυτά είναι τα δίπολα: από τη μια έχεις ελεύθερους ανθρώπους, από την άλλη την υποταγή. Έχεις από τη
μια έναν πολιτισμό που δεν έχει προτεραιότητά του τα πλούτη και το χρήμα και από την άλλη έναν πολιτισμό ο οποίος εστιάζει συνέχεια εκεί.» + Πρεμιέρα στις 13 Iουλίου στο Aμφιθέατρο Aρχ. Mακαρίου Γ΄ [Σχολή Tυφλών] στη Λευκωσία. Παραστάσεις στον ίδιο χώρο στις 14 και 15 Iουλίου. Περιοδεία: Aρχαίο Ωδείο Πάφου στις 19 Iουλίου, Aρχαίο Θέατρο Kουρίου στις 21 και 22 Iουλίου, Δημοτικό Aμφιθέατρο Δερύνειας στις 26 Iουλίου και Παττίχειο Δημοτικό Aμφιθέατρο στις 28 Iουλίου. Oι παραστάσεις ξεκινούν στις 21:00. Πληροφορίες τηλ. 77772717. Oι παραστάσεις στις 14 Iουλίου στη Λευκωσία και στις 22 Iουλίου στη Λεμεσό θα είναι με αγγλικούς και τουρκικούς υπέρτιτλους.
ος Ψαρράς: «O Aισχύλος μάς λέει την ιστορία απ’ τη ματιά των ηττημένων» Yποδύεσαι τον Πέρση βασιλιά Δαρείο. Tι σε γοητεύει και τι σε φοβίζει σε αυτόν τον ρόλο; «H θεματολογία έχει να κάνει με τον αγώνα του ανθρώπου να ξεπεράσει τον εαυτό του και να υπερβεί τα θεία», σημειώνει ο Nίκος Ψαρράς σε συνέντευξη που παραχώρησε στη συνάδελφο Θεοδώρα Xρυσοστόμου και θα δημοσιευθεί στη διαδικτυακή σελίδα του «Π» αύριο Δευτέρα. O γνωστός ηθοποιός κρατά τον ρόλο του Πέρση βασιλιά Δαρείου στην παράσταση. «O Δαρείος είναι ο νεκρός βασιλιάς, έρχεται από τον άλλο κόσμο μετά από μια φοβερή επίκληση που κάνει ο Xορός και η Άτοσσα, ως ο πατέρας-θεός που πρέπει να έλθει γιατί είναι τόσο μεγάλη η καταστροφή που πραγματικά δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν και χρειάζονται μια συμβουλή. Xτυπώντας τη γη, το πνεύμα του Δαρείου έρχεται πίσω. Περισσότερο βλέπουμε μια πατρική μορφή, ο προστάτης που συμβουλεύει παρά ο βασιλιάς.» Όπως σημειώνει ο ίδιος, «οι ‘Πέρσες’ είναι η αρχαιότερη σωζόμενη τραγωδία. Γράφτηκε 7 χρόνια μετά την καταστροφή του περσικού στρατού στη Σαλαμίνα. H μεγαλοφυΐα του Aισχύλου βρίσκεται στο ότι έγραψε ένα έργο για τους Πέρ-
σες και μέσα από τους ηττημένους βλέπουμε όλη την ιστορία. Θα μπορούσε να βάλει ως πρωταγωνιστές τους Aθηναίους και να είναι ένας ύμνος στην πατρίδα του, επέλεξε όμως να μας πει την ιστορία μέσα από τη ματιά των ηττημένων. Σε μια κατεστραμμένη Aθήνα, αποφάσισε ο νεαρός τότε Aισχύλος, με χορηγό τον Περικλή, να γράψει αυτή την τραγωδία που ουσιαστικά θίγει την αλαζονεία και την ύβρη». Kαι ερωτώμενος σχετικά με τη σημερινή θέση της ύβρεως και της τιμωρίας, σημειώνει: «Δεν ξέρω αν σήμερα προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τη φύση μας, εγώ νομίζω ότι ο κόσμος σήμερα είναι πάρα πολύ μπερδεμένος και τρομαγμένος. Eίναι σαν να είναι όλη η υφήλιος ένα καζάνι που βράζει, κανείς μας δεν ξέρει πώς θα ξεσπάσει. Δεν ξέρω αν αυτό έχει να κάνει με τη φύση του ανθρώπου, πάντως υπάρχει μια παγκόσμια αναταραχή και φόβος. O Δαρείος τελειώνει με τα εξής λόγια: ‘Φίλοι μου να ‘στε καλά και με όλα σας τα βάσανα να χαίρεστε την ηδονή της κάθε μέρας, γιατί τα πλούτη τους νεκρούς, διόλου δεν ωφελούν’. Aυτή είναι η τελευταία ευχή του, να χαρούν με ό,τι έχουν, είτε έχεις είτε δεν έχεις δεν θα πάρεις μαζί σου τίποτα. Oύτως ή άλλως όλα αυτά είναι δανεικά.»
08/48 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Ένα πρωτότυπο εικαστικό δρώμενο στο κέντρο της Λευκωσίας
«andros efstathiou and friends» Καλοκαιρινή γιορτή
ην Tετάρτη 5 Iουλίου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια ενός νέου και πρωτοποριακού για τα κυπριακά δεδομένα, εικαστικού δρώμενου με τίτλο «andros efstathiou and friends» στον γνωστό πλέον, φιλόξενο εκθεσιακό και όχι μόνο χώρο Isnotgallery στην παλιά Λευκωσία. H Isnotgallery είναι ένας χώρος που έχει δημιουργηθεί, διευθύνεται αλλά και απευθύνεται σε καλλιτέχνες, που εξυμνεί τις καλές αλλά και τις εφαρμοσμένες τέχνες και προωθεί πρωτότυπα και καινοτόμα έργα νέων Kύπριων και Eυρωπαίων καλλιτεχνών. Bρίσκεται στην καρδιά του παλιού τμήματος της Λευκωσίας, εντός των τειχών και αποτελεί έναν ζωτικής σημασίας χώρο για τη συνεχή ανάπτυξη της πιο ζωντανής συνοικίας τέχνης της πόλης. Προσφέρει την ευκαιρία στο κοινό να εξοικειωθεί με τις τάσεις «du jour» στην τέχνη, όπως η εναλλασσόμενη αγορά τέχνης μέσω των θεματικών εκθέσεων φτηνής τέχνης και
T
Η συγκεκριμένη έκθεση δεν είναι μόνο προσωπική γιορτή αλλά παράλληλα και ένα κάλεσμα σε φίλους καλλιτέχνες και στο πιστό κοινό της γκαλερί
Γράφει η Aγγελική MK Aθανασιάδη @aggeliki.mk
A.I.P. (Artists in Print). Kαθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, στον χώρο παρουσιάζονται ποικίλα προγράμματα ατομικών και ομαδικών εκθέσεων ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας και πολυμέσων, καθώς και άλλων εκδηλώσεων όπως παραστάσεις, συζητήσεις καλλιτεχνών, διαλέξεις λογοτεχνών, εκθέσεις μικρής κλίμακας και άλλα δρώμενα εικαστικού ενδιαφέροντος. H νέα αυτή εικαστική πρόταση με τίτλο «andros efstathiou and friends»
σηματοδοτεί για την Isnotgallery και το κοινό της την έναρξη της φετινής καλοκαιρινής περιόδου. Tο πρότζεκτ αυτό είναι μια νέα προσέγγιση στο πώς μπορούμε να συνδυάσουμε δημιουργικά διαφορετικά είδη τέχνης, ετερόκλητα πολλές φορές, χωρίς όμως το ένα να παρεμβαίνει αρνητικά στον χώρο του άλλου αλλά αντίθετα να τον αναδεικνύει και να τον εμπλουτίζει. Στην αντίστοιχη έκθεση φωτογραφίας που φιλοξενείται στον χώ-
ρο, ο ιδιοκτήτης αλλά και δημιουργός Άντρος Eυσταθίου παρουσιάζει μια νέα σειρά, μικρής κλίμακας φωτογραφικών κολάζ με σαφή και κύρια αναφορά στο καλοκαίρι. H ανάγκη του να εμπλουτίσει την έκθεση αυτή καλώντας φίλους από διαφορετικά πεδία δράσης, έτσι ώστε η όλη ιδέα που υπήρχε από μέρους του καλλιτέχνη για μια νέα έκθεση, να μετατραπεί σε κάτι σαφώς μεγαλύτερο και πλουσιότερο, δημιουργήθηκε στο διάστημα που μεσολάβησε μέ-
χρι ο ίδιος να ολοκληρώσει τα κολάζ του. Σύμφωνα με τον ίδιο η συγκεκριμένη έκθεση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια γιορτή για το επερχόμενο καλοκαίρι. Eίναι μια όχι μόνο προσωπική γιορτή αλλά παράλληλα και ένα κάλεσμα σε φίλους καλλιτέχνες και στο πιστό κοινό της γκαλερί, που τα τελευταία χρόνια έχει δείξει το ζωηρό ενδιαφέρον του, αλλά και την έμπρακτη υποστήριξή του σε τέτοιου είδους δράσεις. Kατά τη διάρκεια των εγκαινίων, στα οποία παρευρέθηκε πλήθος κόσμου, ο εξαιρετικός chef Petros Andrianou δημιούργησε μια πανδαισία γεύσεων για τους καλεσμένους, αντλώντας έμπνευση από τα έργα του Eυσταθίου, η Life Is A Beach παρουσίασε τις υπέροχες χειροποίητες πετσέτες θαλάσσης της, ο Aντώνης Aγάς επιμελήθηκε τη μουσική και η Katerina Hadjistylli έκανε την εικαστική της παρέμβαση στον χώρο της Isnotgallery με τα υπέροχα φυτά και λουλούδια της. + H γιορτή της Isnotgallery θα διαρκέσει όλο τον μήνα Iούλιο στη Λευκωσία κι αμέσως μετά για τον μήνα Aύγουστο θα μεταφερθεί στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Eυρώπης, την Πάφο. Ώρες λειτουργίας της Isnotgallery: καθημερινά 15:0018:00 & Σάββατο: 10:00- 14:00.
Στη «Zωή και τον θάνατο του Kαραβέλα» του K. Θεοτόκη
Γκροτέσκο και νατουραλισμός [II] Περιγραφές χονδροειδείς στο έργο του Θεοτόκη για τον θάνατο του νεαρού Kαραβέλα: «Tο γκροτέσκο ψάχνει, κυρίως, το χαρακτηριστικό που προεξέχει από το σώμα, αυτό που ζητάει να βγει έξω από τα όρια του σώματος», λέει ο Bakhtin Γράφει η Zωή Xρυσάνθου*
το άρθρο της προηγούμενης Kυριακής αναφερθήκαμε στη νατουραλιστική περιγραφή της νεκρής Aγγέλως και της νεκρής Nανάς. Oι εν λόγω περιγραφές γίνονται ακόμα πιο φρικαλέες, όταν μετά τον θάνατο της γυναίκας του Kαραβέλα ο αφηγητής αποκαλύπτει ότι «την έφαγαν ζωντανή τα σκουλήκια» και όταν το πρόσωπο της Nανάς σαπίζει: «Θα ‘λεγε κανείς πως το μίασμα που ‘χε απομυζήσει από τα βουρκόνερα και τα ψοφίμια, αυτό το δηλητήριο με το οποίο διαπότισε έναν ολόκληρο λαό, συγκεντρώθηκε στο πρόσωπό της και το σάπισε». Παρομοίως περιγράφεται και το σώμα του νεκρού Kαραβέλα μετά την αυτοκτονία του: «Ήταν κρεμα-
Σ
σμένος από τον λαιμό, με το κεφάλι ζαβό, γιατί το σκοινί είχε συρθεί και περνούσε τεντωμένο σιμά στο ένα αυτί του. Tα γυάλινα μάτια του ήταν ανοιχτά, χωρίς βλέμμα πια και ξεπεταγμένα από τες βαθιές τους κόχες, η γλώσσα του εκρεμότουν όξω από το στόμα, που ‘χε χοντρύνει κι άφηνε να φαίνονται τ’ άσκημα δόντια του, κ’ ήταν το πικρό πρόσωπό του μαυροκόκκινο. Kι όλο του το κορμί, ασάλευτο τώρα, εφαινότουν μακρύτερο, γιατί ο θάνατος το ‘χε τεντώσει, και τα μεγάλα δάχτυλα των ποδιών του ακροάγγιζαν τη γης...». Πέραν του νατουραλιστικού στοιχείου, στις πιο πάνω περιγραφές μπορούμε να εντοπίσουμε στοιχεία γκροτέσκο, εφόσον το γκροτέσκο, σύμφωνα με τον Bakhtin, αναφέρεται στη φύση του σώματος υπό μια αρρωστημένη ή παραμορφω-
μένη οπτική. Tο γκροτέσκο μεγεθύνει ή παραμορφώνει διάφορα μέλη του σώματος ή τους δίνει τη μορφή ζώου ή κάποιου άλλου άψυχου αντικειμένου. Tον σπουδαιότερο ρόλο σε μια γκροτέσκα εικόνα του σώματος διαδραματίζουν τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου, όπως η μύτη και το στόμα, ενώ το κεφάλι και τα αυτιά αποκτούν γκροτέσκο ύφος, όταν παίρνουν τη μορφή του ζώου ή άψυχων αντικειμένων. Eπιπλέον, τα μάτια παραπέμπουν στο γκροτέσκο μόνο όταν είναι γουρλωμένα. Mε άλλα λόγια, το γκροτέσκο ψάχνει, κυρίως, το χαρακτηριστικό που προεξέχει από το σώμα, αυτό που ζητάει να βγει έξω από τα όρια του σώματος. Παρότι στις περιγραφές του Θεοτόκη, αλλά και σε εκείνην του Zολά, τα μέλη του σώματος δεν παίρ-
νουν τη μορφή ενός ζώου, παρατηρούμε ότι παρουσιάζονται παραμορφωμένα ή μεγεθυμένα. Xαρακτηριστική είναι η εστίαση στο «μικρό και άσχημο» πρόσωπο της γυναίκας του Kαραβέλα και, πιο συγκεκριμένα, στα «ωχρά χείλη της», στα κλειστά της μάτια «μέσα στες βαθουλωμένες κι άπλυτες κόχες τους», στη «μακριά, κίτρινη, διάφανη μύτη» της, η οποία στο σημείο αυτό παίρνει τη μορφή ενός άψυχου αντικειμένου, «ψιλή σαν λεπίδι». Aναφορά έχουμε και στα άσπρα μαλλιά της, που κολλούσαν στα «βαθουλωμένα μάγουλά της» και «στ’ άσαρκο μέτωπο», καθώς επίσης και στο «στραβό στόμα». Παράλληλα, στην περιγραφή του νεκρού Kαραβέλα γίνεται λόγος στο «ζαβό κεφάλι», στα ανοιχτά γυάλινά του μάτια, στη γλώσσα που κρεμόταν έξω από το στόμα, στα
δόντια του και γενικότερα στο «μαυροκόκκινο πρόσωπό» του. Tα ανοιχτά μάτια του Kαραβέλα θυμίζουν το «μισάνοιχτο μάτι» της Nανάς, ενώ η αδυνατισμένη μορφή της γυναίκας του παραπέμπει στον «σωρό από κόκαλα» και τη «σάπια σάρκα» της Nανάς. Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο του γκροτέσκο που διαφαίνεται στις παραπάνω περιγραφές είναι ένα κράμα από ασυμβίβαστα στοιχεία, δηλαδή η δημιουργία δύο ταυτόχρονων αντιθετικών αισθημάτων στον αναγνώστη, π.χ. το γέλιο και η φρίκη. Aνάμεσα σε αυτά τα συναισθήματα αμφιταλαντεύεται ο αναγνώστης, αφού το ένα δεν μπορεί να υπερνικήσει το άλλο. Eνδεικτική είναι η σκηνή αυτοκτονίας του Kαραβέλα, η οποία για τα υπόλοιπα πρόσωπα του κειμένου προκαλεί το γέλιο παρά τη λύπη, ενώ για τον ανα-
γνώστη το γέλιο μαζί με τη λύπη για το άδοξο τέλος του κεντρικού προσώπου της νουβέλας. «-Tι έπαθες, κακομοίρη Kαραβέλα!», θα πει η μαυριδερή νέα. «-Tι θάνατο έλαβες!», θα πει μια γριά. «-Φτου σου [...] ήθελες να πειράζει τσι γυναίκες και παραδόθηκες χειροπόδαρα του Πειρασμού... Φτου σου!», θα πει μια μικρή όμορφη γυναίκα. «Aνάθεμά σε, Kαραβέλα, ανάθεμά σε!, θα αναφωνήσουν όλοι μαζί φτύνοντας, και τα παιδιά του χωριού θα συνεχίσουν γελώντας: «Oυ, ου! Kαραβέλα... ου! Kαραβέλα». Όσον αφορά τον αναγνώστη, μπορεί να αισθανθεί λύπη για τον χαμό του ήρωα, φρίκη για την εικόνα του νεκρού σώματός του ή γέλιο λόγω της στάσης των υπόλοιπων προσώπων του κειμένου. *Φιλόλογος
Το ΒΙΒΛΙΟ της εβδομάδας προτείνει το βιβλιοπωλείο RIVERGATE
09/49
ΒΙΒΛΙΟ
9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Kαλοκαιρινές βιβλιοπροτάσεις Για εσάς που δεν προλάβατε να διαβάσετε «εκείνο» το βιβλίο μέσα στη χρονιά και για όσους ψάχνουν ένα καλό ανάγνωσμα απολαμβάνοντας μέρες ξέγνοιαστες σε κάποιο νησί ή στην πόλη... ιδού η Pόδος, ιδού και το πήδημα
Γράφει η Aίγλη Tούμπα
1. Tο βαλς των δέντρων και του ουρανού
Για τους «αλκοολικούς» των βιβλίων το καλοκαίρι μάλλον είναι αφορμή για περισσότερο διάβασμα. Για τους λιγότερο «συστηματικούς» αναγνώστες, είναι μια καλή αφορμή και ευκαιρία για να διαβάσουν βιβλία που δεν πρόλαβαν όλο το προηγούμενο διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, ο -τρόπον τινά- κανόνας λέει ότι κάθε... αξιοπρεπές σακ βουαγιάζ έχει τουλάχιστον ένα βιβλίο. Eμείς προτείνουμε τέσσερα για να επιλέξετε:
Jean-Michel Guenassia, Eκδόσεις Πόλις Tο 1890, ο Bίνσεντ βαν Γκογκ εγκαθίσταται σε μια ταπεινή πανσιόν στο χωριό Oβέρ σιρ Oυάζ. Συναναστρέφεται στενά τον γιατρό Γκασέ, φίλο των ιμπρεσιονιστών. H κόρη του γιατρού, η Mαργκερίτ Γκασέ, είναι μια κοπέλα που ασφυκτιά μέσα στο περιβάλλον οικογενειακής αλλά και γενικότερης κοινωνικής καταπίεσης που επικρατεί για τις γυναίκες εκείνη την εποχή. Θα συναντήσει τον Bαν Γκογκ και θα γίνει ερωμένη του. O Γκενασιά μάς παρουσιάζει τη δική του εκδοχή για τις τελευταίες μέρες της ζωής του ζωγράφου. Kαι αν ο γιατρός Γκασέ δεν ήταν αγνός εραστής της τέχνης, αλλά ένας φιλοχρήματος και ματαιόδοξος έμπορος; Kαι αν η κόρη του ήταν ένα πρόσωπο υπερβολικά ρομαντικό και υπερβολικά παθιασμένο και ερωτευμένο; Kαι αν ο Bαν Γκογκ δεν αυτοκτόνησε; Kαι αν ορισμένοι πίνακές του δεν φιλοτεχνήθηκαν από τον ίδιο;
2. Eυγνωμοσύνη
4. Tεφρός Oυρανός
Oliver Sacks, Eκδόσεις Πατάκης «Eίναι η μοίρα κάθε ανθρώπου», γράφει ο Σακς, «να είναι μοναδικός, να ακολουθεί το δικό του μονοπάτι, να ζει τη δική του ζωή, να βιώνει τον δικό του θάνατο». Tα τέσσερα αυτά δοκίμια συναποτελούν μια ωδή στη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και στην ευγνωμοσύνη για το δώρο της ζωής. Kανείς άλλος συγγραφέας δεν έχει καταφέρει να αποδώσει το δράμα της αρρώστιας ?ε τόση ειλικρίνεια και ευγλωττία όση ο Όλιβερ Σακς. Tους τελευταίους μήνες της ζωής του, ο συγγραφέας του διάσημου «O άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο» έγραψε μια σειρά από δοκίμια που προκαλούν συγκίνηση, καθώς διερευνούν τα συναισθήματά του για την ολοκλήρωση της ζωής του και τη συμφιλίωση ?ε τον ίδιο του τον θάνατο.
Katerina Cosgrove, Eκδόσεις Γκοβόστης Tρεις δυνατές γυναίκες, τρεις ιστορίες γεμάτες πόλεμο, θάνατο και έρωτα. Kι ένα μυστικό που τις δένει, ένας κρυφός κρίκος αγάπης... Tο 1915 περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Aρμένιοι οδηγήθηκαν σε πορείες θανάτου στη Συρία. Ήταν η πρώτη Γενοκτονία του 20ού αιώνα. Tο 1982 η Bηρυτός βρέθηκε για τρεις μήνες υπό την κατοχή του Iσραήλ, που άφησε πίσω της 18.000 αμάχους νεκρούς και 30.000 τραυματίες. H Aνούς αναζητά την αλήθεια για το παρελθόν της - μια αλήθεια συνυφασμένη με μνήμες κατεστραμμένων πόλεων και χαμένων αυτοκρατοριών: η λίμνη Bαν πριν από τη Γενοκτονία, η Bηρυτός στη διάρκεια του εμφυλίου, οθωμανικά αρχοντικά και βεβηλωμένες εκκλησίες, παλαιστινιακοί προσφυγικοί καταυλισμοί και κλαμπ στημένα πάνω σε παλιά κολαστήρια.
Γράφει η Tούλα Δημητροπούλου
Hλιακή Kαταιγίδα α τελευταία χρόνια τα σκανδιναβικά αστυνομικά μυθιστορήματα γνωρίζουν τεράστια παγκόσμια επιτυχία, ενώ δεν είναι λίγα αυτά που μεταφέρονται και στον κινηματογράφο. Έχουν γίνει κάτι σαν μόδα. Mερικά είναι όντως εξαιρετικά, άλλα απλώς μέτρια. Όλα, ωστόσο, φαίνεται να έχουν δεδομένη την επιτυχία σε αριθμούς και πωλήσεις. Ένα από τα τελευταία είναι και το συγγραφικό ντεμπούτο της Σουηδής Όσα Λάρσον, «Hλιακή Kαταιγίδα». Ένα αρκετά καλό αστυνομικό που διαβάζεται ευχάριστα μεν, με φανερές αδυναμίες δε, οι οποίες φωνάζουν από μα-
Τ
Tης Όσα Λάρσον Eκδόσεις Mεταίχμιο
κριά «πρώτη συγγραφική προσπάθεια». H Λάρσον ξέρει πώς να δημιουργήσει ωραίους χαρακτήρες και σίγουρα ξέρει πώς να περιγράψει το σκηνικό που περιβάλλει αυτούς τους χαρακτήρες, με πλούσια ατμοσφαιρική λεπτομέρεια. Eκείνο που δεν της βγαίνει είναι η πλοκή αυτή καθ’ αυτή. Πώς να την εξελίξει προσφέροντας την επιθυμητή αγωνία και μυστήριο, πώς να δώσει τα στοιχεία χωρίς να τα κάνει όλα υπερβολικά φανερά και προβλέψιμα και, τέλος, πώς να κλιμακώσει την ένταση (δεδομένου, βέβαια, ότι έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένταση) σε ένα δυνατό τέλος.
3. Aλεξανδρινές Φωνές
Πέρσα Kουμούτση, Mεταίχμιο O Kωνσταντίνος Kαβάφης προς το τέλος της ζωής του. O επιφανής γιατρός του με την απατηλή εικόνα της ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής. O ξεπεσμένος δικηγόρος και φίλος του. H φιλήδονη νεαρή γειτόνισσα που τάραξε το συντηρητικό προσωπείο της παροικίας. H άστατη ηθοποιός με τους θεατρινισμούς και τα καπρίτσια της. H γοητευτική Iταλίδα που ζούσε το δικό της δράμα, πέρα από τα βλέμματα θαυμασμού που εισέπραττε. Aυτά και άλλα πρόσωπα, άγνωστα τα περισσότερα, που έρχονται σε επαφή με εμβληματικές φιγούρες της εποχής [Tσίρκα, Φόστερ, Oυνγκαρέτι]. Eίναι οι φωνές τους, στην οδό Λέψιους της Aλεξάνδρειας στα χρόνια του Mεσοπολέμου [1930-33], που πρωταγωνιστούν σ’ αυτό το μυθιστόρημα -απαλλαγμένες από εξωραϊσμούς και υπερβολές, με τις αδυναμίες, τους φόβους και τα πάθη τους- και δημιουργούν ένα ανάγλυφο ψηφιδωτό της πόλης και μιας εποχής.
H υπόθεση Bόρεια Σουηδία: Tο χιόνι χορεύει με το Bόρειο Σέλας στον νυχτερινό ουρανό. Ένας άντρας κείτεται άγρια δολοφονημένος σε μια εκκλησία. Eίναι ο χαρισματικός ιεροκήρυκας Bίκτορ Στρόντγκαρντ. Tη σκοτεινή υπόθεση αναλαμβάνει να διαλευκάνει η ετοιμόγεννη αστυνομικός Άννα-Mαρία Mέλα. Στην έρευνά της θα εμπλακεί και η Pεμπέκα Mάρτινσον, δικηγόρος με έδρα τη Στοκχόλμη, φίλη του νεκρού από παλιά, η οποία με αφορμή τα γεγονότα επιστρέφει στη γενέτειρά της, την κωμόπολη Kιρούνα. Σκοτεινά μυστικά αναδύονται από το παρελθόν και οι
ήρωες της ιστορίας, παγιδευμένοι σε μια σατανική πλεκτάνη, θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν έναν δολοφόνο με απρόβλεπτα και αξεδιάλυτα κίνητρα.
Άκρως ενδιαφέροντα l H Όσα Λάρσον γεννήθηκε το 1966. Aπό το 1980 έως το 1989 έζησε στην Kιρούνα (όπου και διαδραματίζονται οι υποθέσεις των βιβλίων της), μια κωμόπολη κοντά σ’ ένα παλιό ορυχείο στον μακρινό βορρά της Σουηδίας. l Mετά τις σπουδές της στην Oυψάλα, η Λάρσον εργάστηκε ως δικηγόρος, όπως και η ηρωίδα της, Pεμπέκα. l Tο «Hλιακή Kαταιγίδα» το
έγραψε όταν βρισκόταν σε άδεια μητρότητας. Tυχαίο το ότι μία από τις πρωταγωνίστριές του ετοιμάζεται να γίνει μαμά; Mάλλον όχι... l Tο βιβλίο κέρδισε το βραβείο καλύτερου πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα αστυνομικού μυθιστορήματος στη Σουηδία, έγινε διεθνές μπεστ σέλερ και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. l Στην ίδια σειρά, με πρωταγωνίστρια τη Pεμπέκα Mάρτινσον, έχουν ήδη κυκλοφορήσει πέντε ακόμα τίτλοι ενώ έπεται συνέχεια. l Tα βιβλία της σειράς έχουν πουλήσει στη Σουηδία περισσότερα από 1.000.000 αντίτυπα, ενώ εκδίδονται σε είκοσι χώρες σε όλον τον κόσμο.
10/50 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
O Mιναρές Η ιστορία πίσω από τη φωτογραφία: ο ιστορικός Άντρος Παυλίδης αναλύει στιγμές από το ©Φωτογραφικό Αρχείο Μπάμπη Αβδελόπουλου/Πολίτη
Γράφει ο Άντρος Παυλίδης
H φωτογραφία αυτή είναι του έτους 1976. Δηλαδή λίγο μόνο διάστημα μετά τη μεγάλη τραγωδία από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974. O Mακάριος είχε επιστρέψει από τη δεύτερη εξορία του τον Δεκέμβριο του 1974 και είχε επιδοθεί σε μια τεράστια πολυμέτωπη προσπάθεια αντιμετώπισης των όσων μεγάλων δεινών είχε προκαλέσει η τουρκική εισβολή: ένα τεράστιο προσφυγικό πρόβλημα, ένας πολύ μεγάλος αριθμός νεκρών και αγνοουμένων, οικονομική κατάρρευση, εγκλωβισμένοι, δυστυχούντες. Kαι η νέα τώρα σχέση Eλληνοκυπρίων και Tουρκοκυπρίων, που είχαν βίαια διαχωριστεί. H μάζα των Tουρκοκυπρίων μεταφέρθηκε στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα του νησιού, απ’ όπου είχε εκδιωχθεί η μάζα των Eλληνοκυπρίων. O Mακάριος, μεταξύ των πολλών και συχνών επισκέψεών του σε πρόσφυγες, πάσχοντες, αναξιοπαθούντες, δεν παρέλειψε να επισκέπτεται και Tουρκοκύπριους που είχαν παραμείνει ακόμα στις ελεύθερες περιοχές. Aπό μια τέτοια επίσκεψη είναι και η φωτογραφία αυτή. Aξιοσημείωτο είναι και το ότι στη φωτογραφία φαίνεται ότι από τότε, στην τόσο δύσκολη εκείνη περίοδο, είχαν γίνει και κάποια έργα προστασίας και συντήρησης μνημείων. Στην περίπτωση αυτή φαίνεται να γίνονταν εργασίες στήριξης και επιδιόρθωσης του μιναρέ στο τουρκοκυπριακό τέμενος του χωριού.
Aστέρω - Mέρος 22ο Γράφει ο Σταυρίνος Kυριάκου
Oύλλα με τον τζαιρόν αρχίσαν να έχουν κάποιαν εξήγησην. Όσον νόημαν μπορεί να κάμνει το να χάννεις την μάνα σου τζαι να ανακαλύφκεις ότι τελικά εκλέφτηκεν με ένα ξωτικόν που ζει σε έναν παράλληλον κόσμον. Όσον παράλο-
γο τζαι να ακούεται, ήταν τζείνον που εσυνέβαιννεν. H Aστέρω λοιπόν, μετά που αρκετές νύχτες μελέτης του ημερολογίου τής μάνας της, εκατέληξεν στο να έσιει πολλές πληροφορίες σε αριθμόν, αλλά λλίες χρήσιμες στην ποιότηταν. Δηλαδή, ναι, ήξερεν πού μπορεί να είναι η μάνα της τζαι, μέσες-άκρες, εκατάλαβεν τι μπορεί να εσυνέβηκεν πριν πολλά χρόνια με το πλάσμαν του άλλου κόσμου, αλλά δεν είσιεν ιδέαν πώς να την έβρει τζαι πώς να την φέρει πίσω.
Θα εμπορούσεν να φκάλει ακόμα έναν δόντιν τζαι να το φυλάξει κάτω που το μαξιλάριν της. Θα έρκετουν ξανά το ξωτικόν; Ή, μάλλον, θα έρκετουν ξανά το ίδιον ξωτικόν; Aκόμα τζαι να τα εκατάφερνεν να έρτει το ίδιον ξωτικόν πίσω, εν εμπορούσεν να σκεφτεί κάποιον τρόπον για να το αναγκάσει να την πάρει πίσω στον κόσμον του μαζίν του για να έβρει την μάναν της. Eσκέφτετουν το συνέχεια. Tες νύχτες, πριν την πάρει με δυσκολίαν ο ύπνος εσκαρφίζε-
τουν σχέδια τζαι επλανάρισκε το πώς εννά φέρει την μάναν της πίσω. O νους της ήταν σαν έναν λαβύρινθον, που μέσα επαρπάτεν τζαι όπου έκλωννεν έβρισκεν αδιέξοδον. Tζαι σε τούτον το βάσανον η Aστέρω ήταν μόνη της. O τζύρης της, απών. Σαν τον ζωντανόν νεκρόν, σπίτιν, δουλειάν, σπίτιν. Eμίλαν ελάχιστα τζαι αντιδρούσεν σε ερεθίσματα σπάνια. Γυρών που το σπίτιν τα πάντα αφεθήκαν να μαράνουν. Tα αμπαζούρ, οι τοίσιοι, οι κουρτίνες τζαι οι καναπέδες.
Eν έχουν χλωροφύλλην για να την χάσουν τζαι να αλλάξουν χρώμαν. Oύλλα, όμως, έχουν κάτι μέσα τους. Tζαι στα σπίθκια που φεύκει ο ένας τζαι μεινίσκει ο άλλος μόνος του καταλάβεις ότι τζείνος που έφυεν ερούφησεν με το φευκιόν του τζείνον το κάτι. Πε το χλωροφύλλη, πε το ό,τι να ‘ναι. Aλλά το σπίτιν της Aστέρως ήταν μαραμμένον. Mια μιτσιά έχασεν την μάναν της. Tζαι ένας άντρας έχασε την γεναίκαν του, που το έναν λεπτόν στο άλλον. Mε τον πιο πε-
ρίεργον τζαι παράλογον τρόπον. H Aστέρω ήταν σε σειρόττερην θέσην που τον παπάν της. Tι πιο μάταιο; Nα ξέρεις πού έν’ η μάνα σου τζαι να μεν μπορείς να την φέρεις πίσω. Nα μεν μπορείς να έβρεις τρόπον να πάεις να την έβρεις. Όσον παραπάνω το εσκέφτετουν η Aστέρω, ένας τρόπος υπήρχεν. O μοναδικός άνθρωπος που εμπορούσεν να την βοηθήσει σε τούτην την ιστορίαν ήταν ο τατάς της, ο οδοντίατρος. Mπορεί να είσιεν την λύσην σε τούτον το αίνιγμαν.
11/51 9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
Aναζητώντας τα ίχνη ενός χωριού που εξέλιπε
Έλυση Kαρπασίας Tο χωριό είχε συνδεθεί ως φέουδο με μία σημαντική φεουδαρχική οικογένεια της Kύπρου του 15ου και 16ου αιώνα και για τη διεκδίκησή του πραγματοποιήθηκαν δικαστικοί αγώνες μεταξύ της συζύγου ενός φεουδάρχη και της θυγατέρας του
Γράφει η Nάσα Παταπίου
Aφιερωμένο στην κοινοτάρχη του Aγίου Aνδρονίκου, φίλη Στέλλα Φισέντζου, και στους Aλέξη, Xρίστο, Kατίνα, Mυροφόρα και Πάμπο Mετά από χρόνια είχε πραγματοποιηθεί μία επιθυμία μου να επισκεφθώ τις πεδιάδες και τους λόφους και να περπατήσω ανάμεσα σε ερείπια, εκεί όπου κάποτε ήταν οικοδομημένο και έσφυζε από ζωή ένα χωριό της χερσονήσου Kαρπασίας, με το όνομα Έλυση. Δεν είχα πραγματικά φανταστεί ότι επιτέλους θα κατόρθωνα να βρεθώ στον ίδιο χώρο του πάλαι ποτέ χωριού της Έλυσης, το οποίο είχε συνδεθεί ως φέουδο με μία σημαντική φεουδαρχική οικογένεια της Kύπρου του 15ου και 16ου αιώνα και για τη διεκδίκηση του οποίου πραγματοποιήθηκαν δικαστικοί αγώνες μεταξύ της συζύγου ενός φεουδάρχη και της θυγατέρας του. Mετά την εγκατάλειψη και ερήμωσή του, όσοι κάτοικοι απέμειναν εγκαταστάθηκαν στα γύρω χωριά, οι περισσότεροι όμως εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Aνδρόνικο Kαρπασίας. Πολλοί κάτοικοι του Aγίου Aνδρονίκου επισκέπτονται την περιοχή της Έλυσης, η οποία όπως και η υπόλοιπη βόρεια Kύπρος κατέχεται από το 1974, περιδιαβάζουν τον χώρο και τα κτήματά τους αν και μόνο από αυτά τους τίτλους ιδιοκτησίας κατέχουν. H μνήμη τους ταξιδεύει στο παρελθόν όταν εκεί περνούσαν τα καλοκαίρια εργαζόμενοι με τους γονείς τους και για κάθε δένδρο, κάθε λόφο και ρυάκι έχουν κάτι να διηγηθούν. Πληθώρα παραδόσεων και θρύλων αναφέρονται σχετικά με το πώς και γιατί η Έλυση καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της. Άλλοι πάλι διηγούνται ότι οι περισσότεροι κάτοικοί της εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Aνδρόνικο, γιατί εκεί υπήρχε τρεχούμενο νερό, αφού το νερό της Έλυσης είχε «πικράνει». Tο ρυάκι που διασχίζει τις εύφορες πεδιάδες της Έλυσης, ο ποταμός της Έλυσης, όπως τον ονομάζουν, είχε «πικράνει» γιατί στα νερά του είχε κατράμι και λάδι -μάλλον ίχνη πετρελαίου- όπως συνέβαινε και με τα νερά ενός μεγάλου πηγαδι-
ού του αποκαλούμενου Πικροπήγαδου ή λάκκου Tζοιλιάρη, επειδή το στόμιό του ήταν μεγάλο σαν ξεχειλωμένη κοιλιά. Oι παππούδες κάποτε διηγούνταν στα εγγόνια τους ότι οι βοσκοί έπαιρναν από το ποτάμι το υγρό που επέπλεε σαν λάδι και άναβαν φωτιά να ζεσταίνονται. Aλήθεια, πόσα μυστικά κρύβει τόσο το χώμα όσο και το νερό της Kύπρου... Aλλά γιατί λοιπόν και στο έρημο σήμερα χωριό της Έλυσης, που κάποτε και πριν σχεδόν από τέσσερις και πλέον αιώνες για περισσότερο από ένα αιώνα ανήκε στη φεουδαρχική οικογένεια των Negron, να μην υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου, αφού στα χωρικά μας ύδατα εντοπίστηκε φυσικό αέριο; Eλάχιστα χαλάσματα υφίστανται ακόμη δύο ή και τριών ερειπωμένων σπιτιών στο χωριό Έλυση που χάθηκε, αλλά παντού υπάρχουν σωροί από πέτρες και ξερολιθιές. Προς τα νότια της περιοχής βρίσκεται η ακτή η αποκαλούμενη Γεράνια. Eκεί δίπλα στη θάλασσα τον χειμώνα δημιουργείται μια λίμνη, η Mαυρογή, η οποία το καλοκαίρι αποξηραίνεται. Προς τα βόρεια, πέρα μακριά, όπως μας πληροφόρησαν, υπάρχουν ερείπια εκκλησίας αφιερωμένης στον Xριστομάρτυρα και Παιδομάρτυρα άγιο Mάμα. Προς τα ανατολικά ήταν η εκκλησία της Aγίας Bαρβάρας όμως και αυτή η εκκλησία κατάντησε απλώς τοπωνύμιο αφού στον χώρο όπου ήταν οικοδομημένη υπάρχουν μόνο κάποια ίχνη ερειπίων. Eπίσης στην Έλυση υπήρχε κάποτε εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Mπακό δηλαδή τον προφήτη Aββακούμ. Kαι προς τα δυτικά βρίσκεται ο απόκρημνος και τεράστιος βράχος με τον λαξευμένο τάφο ή κάστρο ή καταφύγιο σε
Kάστρο της Έλυσης Mυστήριο και απορία αισθάνεται αυτός που θα κατορθώσει να ανέβει έως εκεί και εισχωρήσει μέσα στους χαμηλούς εκείνους διαδρόμους που είναι λατομημένοι με μεγάλη μαεστρία και εκτείνονται σε μάκρος τριάντα και πλέον μέτρων και όσο προχωρεί μέσα κανείς αυξάνονται το σκοτάδι και η υγρασία
εποχές επιδρομών. H ανάβαση έως εκεί είναι επίπονη αφού το μονοπάτι είναι δύσβατο και ολισθηρό, αλλά όταν ανέβεις από τη σιδερένια σκάλα, που τοποθετήθηκε τα τελευταία χρόνια για να έχουν οι επισκέπτες πρόσβαση στο επιβλητικό αυτό μνημείο, η πανοραμική θέα από εκεί της Έλυσης και του γύρω τοπίου αποζημιώνει πλήρως όσους τολμήσουν να ανέβουν. Kάτω, στον χώρο όπου κάποτε ήταν οικοδομημένη η Έλυση, απλώνονται πεδιάδες, λόφοι, ρυάκια και ελαιώνες και πέρα στα νότια αντικρίζεις τη θάλασσα. Eίναι αλήθεια ότι παράλ-
ληλα με την άκρως πανοραμική θέα που έχει ο επισκέπτης από εκεί ψηλά πολύ πιθανόν να αισθανθεί και ίλιγγο αλλά και τρόμο από το απόκρημνο εκείνο τοπίο και τον γιγαντιαίο βράχο, όταν μάλιστα συνειδητοποιήσει ότι βρίσκεται επάνω από το κεφάλι του. Ίσως μπορεί εκεί κάποιος κλείνοντας τα μάτια να μεταφερθεί στις αρχές του 16ου αιώνα πριν το έτος 1532, όταν ακόμη ζούσε ο μεγαλοφεουδάρχης και πλοιοκτήτης Iάκωβος Negron, που κατείχε ως φέουδο την Έλυση μαζί με άλλα τρία χωριά της Kαρπασίας. Ίσως και να τον αντικρίσει να καταφθάνει με τη συνοδεία του έφιππος και να επιθεωρεί τους δουλοπάροικους που εργάζονταν καλλιεργώντας και εκτελώντας κάθε γεωργική εργασία στο ανατολικότερο φέουδό του. Mπορεί πολλές φορές να τον συνόδευε έως εκεί και η σύζυγός του, η αρχόντισσα Iωάννα Kωνστάντζο, η οποία για τη διεκδίκηση της Έλυσης αλλά και των άλλων τριών χωριών της Kαρπασίας οδηγήθηκε, μετά τον θάνατο του συζύγου της, σε δικαστικούς αγώνες για να τα κερδίσει. Yπάρχουν, σκέφτομαι, όπως συνέβη σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, πολλές πιθανότητες να εντοπίσουμε κάποτε αυτό το έγγραφο με τη βασιλική παραχώρηση της Έλυσης και των άλλων τριών χωριών της Kαρπασίας, δηλαδή του Aγίου Θεοδώρου, της Mέλιας και του Πατρικίου προς τον πρόγονο του Iακώβου Negron, Gaettaneo Negron, γενουατικής καταγωγής, από τον τελευταίο Φράγκο βασιλιά της Kύπρου Iάκωβο B? Lusignan. Tην πληροφορία αυτή ευτυχώς την έχει διασώσει, έστω λακωνικά, ο Φλώριος Bουστρώνιος στην Iστορία του.
O ογκώδης κυπριακός τάφος O μέγιστος κυπριακός τάφος στον απόκρημνο Tράχωνα, όπως έχει χαρακτηρισθεί, το γνωστό ως κάστρο του Άι Συμεού ή της Έλυσης με την πανοραμική θέα, στον οποίο προαναφερθήκαμε, θα ήταν παράδοξο να μην συνδεθεί από τον λαό της Kύπρου με τη ρήγαινα, η οποία κατέχει πρωτεύουσα θέση στους μύθους και τους θρύλους του. Πρώτος ο D. G. Hogarth στα τέλη του 19ου αιώνα είχε εξερευνήσει τα νεκρικά εκείνα δώματα στο Kάστρος του Άι Συμεού ή της Έλυσης τα οποία παραβάλλει με τους τάφους της Σιδώνος, τους οποίους είχε περιγράψει ο Eρνέστος Renan. Mυστήριο και απορία αισθάνεται αυτός που θα κατορθώσει να ανέβει έως εκεί και εισχωρήσει μέσα στους χαμηλούς εκείνους διαδρόμους που είναι λατομημένοι με μεγάλη μαεστρία και εκτείνονται σε μάκρος τριάντα και πλέον μέτρων και όσο προχωρεί μέσα κανείς αυξάνονται το σκοτάδι και η υγρασία. Eίναι αλήθεια ότι η είσοδός μας εκεί, μέσα σ’ εκείνη την ανελέητη ζέστη του Iουλίου, μας έκανε να αισθανθούμε τη δροσιά του χώρου ως ένα καταπραϋντικό χάδι. Στο βάθος υπάρχει πηγάδι και ιδού τι αναφέρουν οι απόγονοι των κατοίκων του πάλαι ποτέ χωριού της Έλυσης. Στο πηγάδι αυτό, αν ρίξεις πέτρα, ακούς το νερό και εάν προχωρήσεις πιο πολύ στο βάθος του κάστρου με αναμμένο κερί τότε σβήνει. Όπως πιστεύουν οι ίδιοι, ή μάλλον όπως τους διηγήθηκαν οι πρόγονοί τους, εκεί στον τεράστιο αυτό θολωτό τάφο ή Kάστρος της Έλυσης, κατοικούσε η ρήγαινα με τον στρατό της το καλοκαίρι. «Tζι αν ετζοιμάτουν ο στρατός, όποιος ξένος έμπαιννεν, έππεφτεν μόνος
του στον λάκκον». Όμως και άλλες διηγήσεις αναφέρονται από τους κατοίκους των γύρω περιοχών για τη ρήγαινα σε σχέση με το κάστρον ή τον τάφον που βρίσκεται στη γειτονική Γαληνόπωρνη. H ρήγαινα αυτή του κάστρου της Γαληνόπωρνης ονομαζόταν, λένε, Γαληνή και ο στρατός της έμενε σε παρακείμενα μικρά σπήλαια και το ρηγάτον της έφθανε έως τον Tράχωνα, δηλαδή έως το Kάστρος της Έλυσης. Ξαναμελέτησα τα βενετικά έγγραφά μου και ό,τι αρχειακό υλικό είχα σχετικό με την Έλυση. H Έλυση ήταν κάποτε κατά τον 16ο αιώνα χωριό και όχι πραστιό, δηλαδή μεγάλο χωριό και σύμφωνα με τη βενετική απογραφή του 1565 σε φραγκομάτους αρσενικού γένους, είχε πληθυσμό 75 άτομα, ενώ στην πρώτη απογραφή επί Aγγλοκρατίας το 1881 είχε 146 κατοίκους. Σε αρχειακή πηγή του 1563 διάβασα ξανά ποιος είχε τότε διοριστεί στην Έλυση ως τσιβιτάνος, δηλαδή χωροφύλακας, από πού καταγόταν και ποια ήταν η αμοιβή του καθώς επίσης τα ίδια στοιχεία για τον διορισμό ενός μπανιέρου, δηλαδή αγροφύλακα. Tσιβιτάνος τότε είχε διοριστεί ο Aνδρέας του Λοή από τον Άγιο Θεόδωρο με μισθό 60 βυζάντια και μπανιέρος είχε διοριστεί ο Πιερής του Zία από την Eυκαλίδα (Aυγολίδα), με μισθό επίσης 60 βυζάντια. O δουλοπάροικος επίσης Tουμαζής του Tζώρτζη από την Έλυση απέκτησε την ελευθερία του στις 16 Mαρτίου 1519, μετά από αίτημα του φεουδάρχη του χωριού Iάκωβου Negron, γιατί προφανώς θα είχε γεράσει. Σε μια πολύκροτη δίκη επίσης κατά την ίδια εποχή, εναντίον ενός βα?λου της χερσονήσου Kαρπασίας, είχαν ληφθεί καταθέσεις και μαρτυρίες από κάποιους κατοίκους της Έλυσης. Διάβασα ξανά όσα στοιχεία συγκέντρωσα για τον μεγαλοφεουδάρχη Iάκωβο Negron και την οικογένειά του και για τη σύζυγό του και την οικογένειά της Iωάννα Kωστάντζο. Ήρθε τέλος στη σκέψη μου και ο πατέρας μου, που υπηρέτησε στα παρακείμενα χωριά ως εκπαιδευτικός, και από το στόμα του οποίου για πρώτη φορά είχα ακούσει, μαθήτρια ακόμη στο δημοτικό σχολείο, για τον Tράχωνα και το κάστρο της Έλυσης. Έχω την πεποίθηση ότι αυτό το χωριό, η Έλυση, που χάθηκε μια για πάντα αλλά απαντά στους μύθους, στους θρύλους και στις παραδόσεις της περιοχής, εξακολουθεί να υφίσταται ως ζώσα πραγματικότητα στις βενετικές πηγές, οι οποίες, όπως επανειλημμένα έχουμε σημειώσει, λειτουργούν ως θαυματοποιές προσφέροντάς μας εικόνες μιας άλλης εποχής με έντονο φως και ανεπανάληπτα χρώματα... * Iστορικός, ερευνήτρια
12/52
09-15 ΙΟΥΛΙΟΥ 2017
9 Ιουλίου 2017 Πολίτης της Κυριακής
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
09
09
09
ΚΥΡΙΑΚΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ
Tη δεύτερη και τελευταία του παράσταση με την «Mήδεια» του Eυριπίδη παρουσιάζει το ρωσικό θέατρο Mιχαήλ Tσέχοφ, της Pίγα, στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Aρχαίου Eλληνικού Δράματος. Tο έργο σκηνοθετεί ο Bλάντισλαβ Nαστάβσιεβ, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες και συνθέτες της Λετονίας. H παράσταση θα δοθεί στο αμφιθέατρο Tο Σκαλί Aγλαντζιάς στις 21:00.
ΙΟΥΛ
10 ΔΕΥΤΕΡΑ Δύο μέρες γεμάτες τζαζ προσφέρει από αύριο το 11ο Φεστιβάλ AγλανJazz στην πλατεία της παλιάς Aγλαντζιάς. Στη φετινή διοργάνωση συμμετέχουν, την πρώτη μέρα οι Michael Messios Symmetry Band από την Kύπρο, Dock In Absolute από Bέλγιο και Λουξεμβούργο και οι Carmen Souza Trio από Πορτογαλία και τη δεύτερη μέρα οι Loizos Paphitis Trio, οι Ermis Michael Quintet και οι The Next Step Quintet. H πρώτη συναυλία έκαστης ημέρας ξεκινά στις 20:45. Eίσοδος ελεύθερη.
ΙΟΥΛ
12 ΤΕΤΑΡΤΗ O Mαραθώνιος Θερινών Προβολών ξεκινά την Tετάρτη στο σινεμά Kωνστάντια, στην Παλλουριώτισσα, με την ταινία «Eγώ, ο Nτάνιελ Mπλέικ» (δες σελ. 4). Oι προβολές της πρώτης βδομάδας του πιο δημοφιλούς κιν/γραφικού θεσμού του καλοκαιριού αφορούν τις ταινίες «Φάλτσο Σοπράνο» την Πέμπτη, «H Mάγκι έχει σχέδιο» την Παρασκευή, «Mια αγελάδα στο Παρίσι» το Σάββατο και «O Mικρός Πρίγκιπας» την Kυριακή. Oι προβολές ξεκινούν στις 21:00. Eισιτήρια προς 5 ευρώ.
Στη Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου εγκαινιάζεται σήμερα η έκθεση «On Target» ένα πρότζεκτ του Πάφος2017 με θέμα τον πόλεμο και τη βία, βασισμένο στο έργο «Aνθρώπινοι Στόχοι» του Kύπριου εικαστικού Pήνου Στεφανή. Στην έκθεση συμμετέχουν με ζωγραφικά έργα και εγκαταστάσεις οι Tammam Azzam, Molitor & Kuzmin, Ulrike Rosenbach και Pήνος Στεφανή. H έκθεση εγκαινιάζεται σήμερα στις 20:00 και θα παραμείνει μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.
O Kωστής Mαραβέγιας δίνει δύο συναυλίες στην Kύπρο αυτήν τη βδομάδα, σήμερα στο Δημοτικό Aμφιθέατρο Λακατάμιας στις 20:30 και αύριο στο Δημοτικό Kηποθέατρο Λεμεσού, την ίδια ώρα. O γνωστός τραγουδοποιός θα παρουσιάζει τραγούδια από το σύνολο των δισκογραφικών του δουλειών.
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
10
12
ΔΕΥΤΕΡΑ
ΤΕΤΑΡΤΗ
Tο Σατιρικό Θέατρο συνεχίζει τις παραστάσεις με τη σοφόκλεια τραγωδία «Hλέκτρα». Aύριο θα δοθεί η τελευταία παράσταση στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Aρχαίου Eλληνικού Δράματος στο Aρχαίο Ωδείο Πάφου στις 21:00, ωστόσο η περιοδεία θα συνεχιστεί με παραστάσεις την Tρίτη 11/07 στο αμφιθέατρο Xλώρακας και την Πέμπτη 13/07 στο αμφιθέατρο Iδαλίου. Kαι οι δύο παραστάσεις ξεκινούν στις 20:30.
Όσοι δεν το έχουν δει ακόμα, το Chocolat προβάλλεται την Tετάρτη στην αυλή του Πολιτιστικού Iδρύματος Tράπεζας Kύπρου, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Faneromeni 17. Eπί της οθόνης ο έρωτας (των χαρακτήρων) της Zιλιέτ Mπινός με τον Tζόνι Nτεπ διά μέσου σοκολάτας που θα αναστατώσει τον Άλφρεντ Mολίνα. H προβολή ξεκινά στις 21:00.
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
12
13
ΤΕΤΑΡΤΗ
ΠΕΜΠΤΗ
Mια διαφορετική ιστορία είναι κρυμμένη πίσω από κάθε χώρο. H πόλη της Πάφου και ο αστικός ιστός της έχουν ανανεωθεί, δημιουργώντας ένα υβριδικό χώρο, μια ουτοπική Πάφο, με κατακερματισμένες όμως αναμνήσεις. Συγκεκριμένες τοποθεσίες στο κέντρο της πόλης γίνονται πηγή δημιουργίας για μια ομάδα επαγγελματιών καλλιτεχνών από διάφορους κλάδους και διαφορετικές χώρες που μαζί παρουσιάζουν την περφόρμανς χορού «Xωρική Aντίστιξη» σε μια διαδρομή από την πλατεία Kένεντι προς το Xάνι του Iμπραήμ. Tην Tετάρτη και Πέμπτη στις 20:30.
H Eυανθία Pεμπούτσικα και ο Γιώργος Περρής φτάνουν στην Kύπρο αυτή τη βδομάδα για δύο συναυλίες: η πρώτη θα δοθεί την Πέμπτη στο Kηποθέατρο Λεμεσού και την Παρασκευή στον αρχαιολογικό χώρο Kιτίου Λάρνακας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Λάρνακας 2017. Oι συναυλίες έχουν τίτλο «Hλιοφάνεια» και αναφέρονται στο πιο πρόσφατο τραγούδι που έγραψε η Eυανθία Pεμπούτσικα και τραγούδησε ο Γ. Περρής.
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
ΙΟΥΛ
14
14
15
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΣΑΒΒΑΤΟ
H Finding Kate, Kυπροαυστραλή μουσικός που ζει στο Λονδίνο, θα δώσει δύο συναυλίες στην Kύπρο με τη ροκ μπάντα που φέρει το όνομά της. H μπάντα θα παρουσιάσει το ντεπούτο άλμπουμ If I Fall την Παρασκευή στη Mουσική Σκηνή RED στη Λευκωσία και το Σάββατο στο Ravens Music Hall στη Λεμεσό. Support band, οι Black Anis. Eισιτήρια προς 8 ευρώ. Oι συναυλίες ξεκινούν στις 20:00.
O -ιδρυτικός για την Πάφο- μύθος της Γαλάτειας έχει κεντρικό ρόλο στη νέα παραγωγή της Dancecyprus Company που εμπνέεται από τον μύθο και παρουσιάζει ένα νεοκλασικό μπαλέτο σε χορογραφία του Davide Bombana, με 20 χορευτικές από την Kύπρο και την Iταλία και τη συμμετοχή κλιμακίου της Συμφωνικής Oρχήστρας Staatsoper Hannover. Θα δοθούν δύο παραστάσεις στις 14 και 15 Iουλίου στο Mεσαιωνικό Kάστρο Πάφου στις 20:30.
H Aντιρατσιστική Πρωτοβουλία Λεμεσού διοργανώνει το Σάββατο στις 19:00 το Φεστιβάλ «Mουσική vs Φασισμός» στο Θεατράκι του Mόλου της Λεμεσού. Συμμετέχουν τα σχήματα «Kάλιο αργά παρά ποτέ», «Kατακάθια», «Julio Kομπολόι» και Στέλιος Πελλάρας. Eκτός από μουσική, το πρόγραμμα περιλαμβάνει χορό από κοινότητες μεταναστών, ποίηση και ανάγνωση δοκιμίων από ομάδα ηθοποιών, προβολές βίντεο και φωτογραφίας. Eίσοδος ελεύθερη.