Αποτελέσματα Εργαστηρίου 4ου Διαπανεπιστημιακού Σεμιναρίου Ινστιτούτου Σύρου
ΤΕΥΧΟΣ 2014
ΤΡΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
Συμβούλιο Πρόεδρος Καθηγητής Ιωσήφ Στεφάνου Αντιπρόεδρος Αλίκη Τζίκα–Χατζοπούλου, Νομικός Ομότιμος Καθηγήτρια ΕΜΠ Γραμματέας Κων/νος Μωραϊτης, Αρχιτέκτων Καθηγητής ΕΜΠ Ταμίας Χατζηγρηγορίου Παύλος Μέλη Ρόιδω Μητούλα, Πολιτικός Επιστήμων - Αναπτυξιολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Χαροκοπειού Πανεπιστημίου Δανάη–Μαρία Στεφάνου, Μουσικολόγος Επίκουρος Καθηγήτρια ΑΠΘ Ιωάννης Δρακούλης, Οικονομολόγος Σύνταξη τεύχους Χατζηγρηγορίου Παύλος,PhD, Δ/ντής Ινστιτούτου Σύρου Υπεύθυνοι Εργαστηρίου ΠΑΥΛΟΣ ΧΑΤΖΗΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, PhD ΕΜΠ, Πολιτικός Μηχανικός ΣΜΑΡΩ ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗ, Αρχιτέκτων µηχανικός, Ερευνήτρια Εργαστηρίου Πολεοδοµικής Σύνθεσης ΕΜΠ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΒΑΣΙΛΑΡΑ, PhD, ΕΜΠ, Αρχιτέκτων Μηχανικός, ΕΔΙΠ ΕΜΠ, Ερευνήτρια Εργαστηρίου Πολεοδοµικής Σύνθεσης ΕΜΠ ΜΙΧΑΗΛ ΠΡΟΒΕΛΕΓΓΙΟΣ, Αρχιτέκτων µηχανικός Co-founder PROPLUSMA ΑRKITEKTONES
Φωτογραφίες Εύα Κοντού
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Χαιρετισμός Προέδρου
3
Πληροφορίες για το Ινστιτούτο Σύρου
4
1η Πρόταση
6
Αγγελίνα Αποστόλου Αρχιτέκτων Μηχανικός Iωάννης Κατσίκης, Διδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ελένη Λινάκη, Φοιτήτρια τμήματος Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ
2η Πρόταση
10
Ελένη Ασλανίδου, φοιτήτρια Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων ΤΕΙ Πάτρας Κωνσταντίνα Μπρισιμιτζή, φοιτήτρια Ανακαίνισης και Αποκ/σης Κτιρίων ΤΕΙ Πάτρας Χάρης Πολίτης, φιλόλογος, M.A. πολιτιστική διαχείριση Αικατερίνη Ρουσουνέλου, αρχιτέκτονας μηχανικός Κωνσταντίνος Χαλκιάς, ιστορικός
3η Πρόταση
15
Νικόλας Αργυρίου, Πολιτικός Μηχ/κος, MSc Ελένη Οικονομοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχ/κος, MSc Σοφία Ρούσου, Πολιτικός Μηχ/κος Κωνσταντίνα Σιούντρη, Αρχιτέκτων Μηχ/κος, MSc Αντωνία Χατζοπούλου, Σπουδάστρια ΑΤΕΙ Πατρών «Ανακαίνιση Κτηρίων»
Αυτό το Τεύχος εκδόθηκε με αφορμή το Εργαστήριο που εκπονήθηκε στο 4ο Διαπανεπιστημιακό Σεμινάριο του Ινστιτούτου Σύρου. Κατά την εξαήμερη διάρκεια του Σεμιναρίου, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να χωριστούν σε τρεις ομάδες και να εργαστούν με στόχο τη διενέργεια μίας παρουσίασης ανάπλασης, σε επίπεδο ιδεών, για τον κεντρικό πεζόδρομο της Ερμούπολης (οδός Θυμ.Σπερχειού και Πρωτοπαπαδάκη). Η προσέγγιση ήταν με σεβασμό στον Ιστορικό Τόπο και τη Φυσιογνωμία της πόλης. Μετά από έξι μέρες εργασίας οι ομάδες παρουσίασαν τα αποτελέσματά τους στο Θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης. Στη συνέχεια το υλικό των ομάδων διαμορφώθηκε σε μία γραπτή παρουσίαση την οποία και εκδώσαμε ως Ινστιτούτο Σύρου με στόχο τη διάχυση των ιδεών που εκκολάφθηκαν κατά το εξαήμερο Εργαστήριό μας.
#3
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
ΙΩΣΗΦ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
πρόεδρος Ινστιτούτου Σύρου Ο Σκοπός του Ινστιτούτου είναι η προστασία, ανάδειξη και βιώσιμη αξιοποίηση της συνολικής πολιτισμικής κληρονομιάς του τόπου, είτε με την κεντρικά συγκροτημένη ιστορική εκδοχή της, είτε με την υποστήριξη της ζωντανής εξελισσόμενης παράδοσης. Από τις βασικές επιδιώξεις του Ινστιτούτου είναι η Επιμόρφωση επιστημόνων στους τομείς προστασίας, συντήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτισμικής κληρονομιάς και της πολιτισμικής παράδοσης. Για τον σκοπό αυτόν προγραμματίζονται κάθε έτος επιμορφωτικά σεμινάρια στα οποία διδάσκουν διακεκριμένοι καθηγητές ΑΕΙ και τα οποία εξασφαλίζουν αντίστοιχα πιστοποιητικά παρακολούθησης. Ορισμένα σεμινάρια στοχεύουν, όχι μόνο στην εξειδίκευση
Επάνω: Από την παρουσίαση των αποτελεσμάτων στο Θέατρο Απόλλων
επιστημόνων σχετικών προς το αντικείμενο της ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά και στην επιμόρφωση και ενημέρωση ευρύτερου κοινού, ώστε αυτό να μπορέσει να ενδιαφερθεί και να συνειδητοποιήσει τον ιστορικό και πολιτισμικό πλούτο του τόπου και να διαμορφώσει ανάλογη νοοτροπία και συμπεριφορά απέναντί του.
1 Συνεργάζεται
2 Προάγει
3 Συμβάλλει
με Ελληνικούς και διεθνείς επιστημονικούς, τεχνικούς, καλλιτεχνικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς ή άλλους φορείς, οι οποίοι ενδιαφέρονται για το αντικείμενο της ιστορικής κληρονομιάς, της πολιτισμικής ταυτότητας και της βιώσιμης ανάπτυξής τους.
τη διακίνηση ιδεών και εξασφαλίζει συνθήκες για την ανάδειξη νέων θέσεων και πρακτικών σε θέματα που αφορούν την ιστορική κληρονομιά και την πολιτισμική ταυτότητα.
στην εκπαίδευση, επιμόρφωση και επαγγελματική κατάρτιση των εμπλεκομένων στα παραπάνω θέματα.
#4
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
Ινστιτούτο Σύρου Πέντε χρόνια προσφορά στον Πολιτισμό του Παύλου Χατζηγρηγορίου, PhD. Διευθυντή Ινστιτούτου Σύρου
Και μεγαλώνει Στόχος μας είναι να εξελίξουμε το Ινστιτούτο Σύρου -στο βαθμό που μπορούμε με τον εθελοντισμό μαςώστε να φιλοξενεί σημαντικές ερευνητικές και ε π ιστημονικές π ροσω π ικότητες . Μέχρι σήμερα περισσότεροι από 85 ακαδημαϊκοί έχουν δώσει διαλέξεις στο Ινστιτούτο ενώ οι συμμετοχές στις δράσεις μας
Επάνω: Ανατολή στο Μοναστήρι
Κάτι διαφορετικό γεννήθηκε Πριν 5 χρόνια, το όραμα του καθηγητή Ιωσήφ Στεφάνου για τη λειτουργία ενός πόλου πολιτισμού, έρευνας και καινοτομίας στο νησί της Σύρου, υιοθετήθηκε από την Καθολική Επισκοπή της Σύρου και φιλοξενήθηκε στην Ιστορική Μονή των Ιησουιτών στην Sνω Σύρο. Σταδιακά, με μικρά αλλά αποφασιστικά βήματα, το Ινστιτούτο Σύρου έχει καταφέρει σήμερα να υποστηρίζει ιδιαίτερα σημαντικές δράσεις με στόχο την εξέλιξη του πολιτισμού μας, τη διατήρηση της κληρονομιάς μας και την καινοτομία στον τρόπο διαχείρισης και προώθησης της παράδοσης. Στο πλαίσιο αυτό οι δράσεις μας έχουν πολλαπλασιαστεί και το πρόγραμμα του 2015 θα είναι ιδιαίτερα πλούσιο και ενδιαφέρον.
Δεξιά: Εσωτερικός χώρος Ι.Μ. Ιησουιτών
ξ ε π έ ρ α σ α ν τ ι ς 5 0 0 . Tχουν φιλοξενηθεί πολιτιστικοί οργανισμοί όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, η Τεχνόπολις Αθηνών, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης , καθώς και διακεκριμένες προσωπικότητες της χώρας μας, όπως ο πρόεδρος του ΣτΕ κ.Μενουδάκος, ο καθηγητής κ.Βερέμης και πολλοί άλλοι . Υ π οσχόμαστε ακόμη μεγαλύτερη δραστηριότητα και ποιότητα στα επόμενα χρόνια.
#5
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
#6
1
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
Από τον Ερμή στην Ερμού Διαμορφώνοντας τον Δημόσιο Χώρο Αγγελίνα Αποστόλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Iωάννης Κατσίκης, Διδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ελένη Λινάκη, Φοιτήτρια τμήματος Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ
Εισαγωγή
Η Σύρος απέναντι από το κέντρο (Δήλος) του κύκλου (Κυκλάδες), ως κοιτίδα πολιτισμού, εκφράζεται μέσα από την διαφορετικότητα και την μοναδικότητα της. Σε άμεση σύνδεση με το Απολλώνιο φως, σηματοδοτεί τη μνήμη και τη σύνδεση του παρόντος με το μέλλον. Tναυσμα για την παρούσα εργασία ήταν η συμμετοχή μας στο 4ο Διαπανεπιστημιακό Σεμινάριο του Ινστιτούτου Σύρου, όπου μας δόθηκε η πρωτοβουλία σχεδιασμού και ανάπλασης των οδών Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη και Θυμάτων Σπερχείου. Οι οδοί αυτοί, όπως εικονίζεται (Εικ.1), χωροθετούνται παραλλήλως της παραλιακής οδού Πέτρου Ράλλη, κάθετα της Οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, σε εγγύτητα με το Λιμάνι και το Δημαρχιακό Μέγαρο. Επιπρόσθετα συνορεύει με το Τελωνείο και το Ξενοδοχείο Νησάκι, οπού ο χώρος εμπρόσθιων αυτού λειτουργούν σαν χώρος στάθμευσης οχημάτων. Πρόκειται για έναν δρόμο εμπορικών κυρίως χρήσεων, με αξιόλογα χαρακτηρισμένα κτίρια με δυο εισόδους. Οι οδοί αυτοί περιστασιακά λειτουργούν ως πεζόδρομος με την χρήση απλών κιγκλιδωμάτων.
Προβληματική του σχεδιασμού Με κινητήριο τις λέξεις κίνηση, προσέλκυση προσπαθήσαμε να ορίσουμε την λειτουργιά του δρόμου. Αποφασίστηκε η μετατροπή του σε αμιγή πεζόδρομο, δηλαδή σε δρόμο αποκλειστικής κίνησης πεζών και απαγόρευσης διέλευσης οχημάτων, εκτός οχημάτων άμεσης ανάγκης. Ο πλήρης αποκλεισμός οχημάτων αποφασίστηκε, καθώς επιθυμούμε η δράση αυτή να αποτελέσει ένα πιλοτικό σχέδιο πιθανής επέκτασης και σε σημαντικότερες οδούς και χώρους, όπως του Δημαρχιακού Μεγάρου. Ακόμη η περιοδική χρήση οχημάτων οχλούσε τις εμπορικές χρήσεις και δημιουργούσε ένα αίσθημα φόβου και ανασφάλειας στους διερχόμενους πεζούς. Οι επεμβάσεις που επιλέχθηκαν είναι όλες αναστρέψιμες, χαμηλού κόστους και εντοπισμένες
κυρίως τους θερινούς, τουριστικούς μήνες, όπου η εμπορική κίνηση είναι αυξημένη. Η άρση αυτών όταν κρίνεται αναγκαίο και κυρίως τους χειμερινούς μήνες, οπού μειώνεται η μετακίνηση πεζών μας οδήγησε στην απόρριψη της χρήσης υλικών και μόνιμων κατασκευαστικών λεπτομερειών. Οι επεμβάσεις εστιασμένες στο τρίπτυχο πολιτισμός, τεχνολογία, οικειοποίηση, θέλουν να συνδέσουν το τώρα με την μνήμη, αλλά και να μετατρέψουν τον πεζόδρομο σε έναν πυκνωτή ανθρώπων, πολιτισμού, εκπαίδευσης και βίωσης του πεζοδρόμου μέσα από την αέναη κίνηση. Στην είσοδο του πεζοδρόμου από την οδό Πρωτοπαπαδάκη, εντοπίζεται το άγαλμα του Κανάρη. Η διάνοιξη των δρόμων για την γρήγορη και άνετη εξυπηρέτηση, ουσιαστικά έχει καταστρέψει την πρότερη πλατεία. Στον σχεδιασμό αποφασίστηκε η σύνδεση του πεζοδρόμου και η ανακατασκευή μιας μικρής πλατείας, η οποία δεν θα εμποδίζει την διέλευση των οχημάτων.
Συνδιαλλαγή του Ερμή με την Ερμού Για την κατανόηση και την εφαρμογή μιας εφάμιλλης με τον τόπο μελέτης αναζητήσαμε την συνδιαλλαγή του Ερμή, που ονοματοδοτεί το νησί της Σύρου με την οδό Ερμού. Ο Ερμής, Θεός του Εμπορίου και αγγελιοφόρος των Θεών εκφέρει την καινοτομία. Συμβολίζει τον Λόγο, εισάγει τα γράμματα και τις τέχνες στην ανθρωπότητα. Ο Ερμής δίδαξε τη χρήση της διανοίας στους ανθρώπους και λέγεται πως μετέδωσε τη γνώση της φωτιάς. Με εναρκτήρια τα παραπάνω η οδός Ερμού αποτελεί μια κεντρική εμπορική οδό, που επιζητούμε να αποτελέσει έναν τόπο επικοινωνίας, δικτύωσης και καινοτομίας. Επιπρόσθετα, να είναι ανοιχτός και προσβάσιμος από όλες τις ηλικίες και ομάδες ατόμων (Α.Μ.Ε.Α, μητέρες με καρότσια) και ένα κέντρο πληροφόρησης σε σύνδεση με το παρελθόν, την ιστορία και τον πολιτισμό.
#7
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
μεσημεριανών ωρών, επιλέχθηκαν λύσεις φύτευσης για φυσική σκίαση.
Σχεδιαστική πρόθεση
Η σχεδιαστική πρόθεση ορίστηκε με βάση τα ζητούμενα αλλά και τα υπάρχοντα στοιχεία. Αρχικά, προτάθηκε η διατήρηση των μαρμάρινων πλακών του πεζοδρόμου αλλά και των υπαρχόντων πεζοδρομίων. Οι πλάκες του πεζοδρομίου, μάρτυρες του παρελθόντος, και μοτίβα γνωστά σε όλη την πλακόστρωση της Ερμούπολης ορίζουν την κίνηση, ροή, των πεζών. Τους επιτρέπουν να εισέλθουν σε έναν ήδη γνώριμο δρόμο, χωρίς θεμελιώδεις αλλαγές για τους κατοίκους της Σύρου, και σε ένα οικείο περιβάλλον, λόγω του τυπικού μοτίβου, για τους επισκέπτες. Η διατήρηση των πεζοδρομίων, νοηματοδοτεί μια στάση, κατώφλι, από τον δημόσιο χώρο στον ιδιωτικό και από τον χώρο κίνησης των πεζών στα καταστήματα. Ενισχυτικά, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι τα πεζοδρόμια δεν μεταβάλλουν την φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής και ουσιαστικά διαχωρίζουν χρήσεις και ιδιοκτησίες. Αναφορικά με τα υφιστάμενα προβλήματα, που ήταν η ύπαρξη ηλίου κατά την διάρκεια των
Η σύγχρονη, συνεχώς αυξανόμενη και διακλαδωμένη τεχνολογία, μας ώθησε στην σκέψη δημιουργίας ενός δικτύου ασύρματης σύνδεσης στο διαδίκτυο κατά μήκος του πεζοδρόμου, αλλά και στην ανάπτυξη σημείων πληροφόρησης κατά μήκος του πεζοδρόμου (infopoints). Στόχος μας ήταν η εκμετάλλευση της τεχνολογίας και η παροχή της δωρεάν σε επισκέπτες και κατοίκους. Εκφραζόμενοι μέσω των τεχνολογικών επιτευγμάτων, θέλουμε να οικειοποιηθεί ο πολίτης των χώρο αλλά και να εξοικειωθεί με τα μέσα αυτά ο γηραιότερος, ο επισκέπτης και ο απλός χρήστης.
Τα τοπία της φυσιογνωμίας Θεωρώντας ότι η φυσιογνωμία είναι η γνώμη που αποκτάμε για την φύση μίας οντότητας και εμπνεόμενοι από την μελέτη του καθηγητή κ. Ι. Στεφάνου, επικεντρωθήκαμε στα τοπία της φυσιογνωμίας και στον τρόπο με τον οποίο αυτά θα μπορούσαν να ενταχθούν σε έναν πιλοτικό, δειγματικό πεζόδρομο της Ερμούπολης. Τα τοπία με τα οποία δουλέψαμε ήταν το οπτικό, ακουστικό, οσμητικό, γευστικό και το τοπίο της αφής. Αρχικά, σχεδιάσαμε ένα masterplan, στο οποίο απεικονίζονται όλες οι προτεινόμενες αλλαγές και ήπιες επεμβάσεις. Μια
από αυτές είναι η χρήση και η ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων μπουκαμβίλων των κάθετων στην οδό σοκακιών, αλλά και η φύτευση νέων για την επίτευξη φυσικού δροσισμού και ηλιασμού. Οι μπουκαμβίλιες θα αναπτυχθούν με την χρήση μπετονιών, που είναι αδιαφανείς, δεν θίγουν τον τοπίο και αντέχουν το βάρος χρήσης φυτών. Η χρήση του συγκεκριμένου φυτού επιλέχθηκε , καθώς οι μπουκαμβίλιες αποτελούν σημάδι αναγνώρισης για τον οικισμό και άρα στοιχείο της φυσιογνωμίας του, αλλά και παρέχουν 7-10 μέτρα σκιά και 12 μέτρα ύψος, δεν απαιτούν συχνά πότισμα και είναι πολύ ανθεκτικές στις καιρικές συνθήκες. Τέλος εικονίζεται και η δομή της κατασκευής της πλατείας Κανάρη. Η πλατεία επιζητούμε να λειτουργήσει σαν ένα σημείο προσέλκυσης του επισκέπτη, για αυτό και οι περισσότερες προτάσεις εντοπίζονται σε αυτό. Αναφορικά με το οπτικό τοπίο και την αίσθηση της όρασης του τόπου, βρισκόμαστε στην καρδία της Ερμούπολης σε έναν πολύ κεντρικό εμπορικό δρόμο αυτής, με πληθώρα μετακινούμενων καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Κατά μήκος αυτού συναντώνται σημαντικά δείγματα αρχιτεκτονικής της Α’ και Β’ περιόδου, με αξιόλογα μοτίβα, οροφογραφίες, φουρούσια και κιγκλιδώματα. Εντοπίζεται μια ποικιλία παραδοσιακής και λαϊκής αρχιτεκτονικής, καθώς ανάμεσα σε τυπικές, σύγχρονες, άχρωμες κατασκευές ξεπροβάλλουν διατηρητέα κτίρια. Υπάρχει μια σαφής αντίθεση στο τοπίο τόσο στα κτίσματα, όσο και στα μορφότυπα και στις σύγχρονες χρήσεις γης. Οι χρήσεις γης είναι κατά κανόνα εμπορικές, με εκφάνσεις διασκέδασης και καταστημάτων τροφοδοσίας.
#8
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014 Ο δρόμος που μελετάται παρουσιάζει εγγύτητα με σημαντικά κτήρια και τοπόσημα της Ερμούπολης ( Δημαρχείο, Τελωνείο κλπ.) και αναδεικνύεται ως ένας ιδανικός χώρος για την πιλοτική εφαρμογή, ενός σχεδιαστικού προγράμματος. Για την ενίσχυση όλων αυτών των στοιχείων, οραματιστήκαμε τη δημιουργία ενός τοίχου από νερό μικρής ροής στην περιοχή της πλατείας Κανάρη, που θα προβάλλει εικόνες της Ερμούπολης. Θα λειτουργεί τις βραδινές ώρες, ως ένα στοιχείο προσέλκυσης στο πεζόδρομο, αλλά και ως σημείο γνώσης της Ερμούπολης και της ευρύτερης περιοχής για τον επισκέπτη. Τέλος, κατά τη διάρκεια διόδου στον πεζόδρομο μέσω ειδικών καμερών στις στηρίξεις των μπουκαμβίλων θα προβάλλονται στο δάπεδο, αλλά και τρισδιάστατα ολογράμματα και ψηφιακές απεικονίσεις, πληροφοριών, κειμένων και ερμαϊκών στηλών. Το στοιχείο αυτό θα φέρει άμεση σύνδεση με την τεχνολογία, αλλά και την γνώση. Θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ένα παιχνίδι αναζήτησης της πόλης και των στοιχείων της, αλλά και σαν μια πατίνα του χρόνου απεικονιζόμενη με νέα τεχνολογικά μέσα. Εξερευνώντας το οσμητικό τοπίο και πως αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί, εκτός από τις προαναφερθείσες μπουκαμβίλιες αναζητήσαμε φυτά που σηματοδοτούν και εκφράζουν την Σύρο και τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν το στοιχείο προσέλκυσης του περιπατητή στον πεζόδρομο. Καταλήξαμε στην δημιουργία ενός οσμητικού τοίχου στην πίσω πλευρά του εστιατορίου της Πλατείας Κανάρη, όπου η όψη παρέμενε τυφλή. Τα φυτά που επιλέχθηκαν ήταν θυμάρι, αγιόκλημα, λεβάντα, γιασεμί και αγριοπιπεριά που άνθιζε στις αυλές των παλιών νεοκλασικών της Ερμούπολης. Ο τοίχος με εναρκτήριο κέλευσμα το Μυρί-ΖΩ τη Σύρο θα φέρει αναρριχητικά και
κατηρρηχητικά φυτά, καθώς και μπουκαμβίλια και οι μυρωδιές των φυτών θα λειτουργούν σαν ένα σημείο εισόδου του επισκέπτη στον πεζόδρομο. Η εκπόνηση του ακουστικού τοπίου συμβαδίζει με την κατασκευαστική αναπαράσταση και πρόταση της πλατείας Κανάρη. Η βάση του αγάλματος του Κανάρη φέρει κυκλική δομή. Θέλοντας το άγαλμα αυτό να αναπαράγει ήχο ο οποίος θα διαχέεται στην πλατεία δημιουργήσαμε κυκλικούς δακτυλίους, τους οποίους σηματοδοτούμε με διακεκομμένες στα σημεία εξωτερικά της πλατείας. Με
την πιθανή πεζοδρόμηση της παραλιακής οδού και την άρση της χρήσης της στάθμευσης οχημάτων στο χώρο του Τελωνείου, οι κύκλοι θα αναπτυχθούν αναπαριστώντας τη διάχυση του ήχου. Με έναν ειδικό πομπό θα μπορεί κάποιος όσο απομακρύνεται από το άγαλμα να ακούει πιο έντονα τον ήχο. Επιλέχθηκε η χρήση ήχων που δημιουργεί το ηλεκτρικό ρεύμα και τα μαγνητικά πεδία, καθώς ο ηλεκτρισμός και το ηλεκτρικό ρεύμα μαγνητίζει και έχει ένταση. Σε καλεί να το ακολουθήσεις, προς την είσοδο σου στον πεζόδρομο.
#9
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
Τέλος, με το τοπίο της αφής εμπνευστήκαμε από τον Ερμή και τις Ερμαϊκές στήλες. Οι Ερμαϊκές στήλες, της αρχαίας Ελλάδας, ήταν λίθινες τετράπλευρες ορθογώνιες στήλες που απεικόνιζαν τον Ερμή. Στην Αρχαία Αθήνα χρησιμοποιούνταν ως οδοδείκτες, αλλά και ως στήλες με αφιερωματικό και πληροφοριακό χαρακτήρα. Σε μια νεότερη εκδοχή τους(σχ.4), σχεδιάσαμε μια στήλη (hermes info point), στην οποία θα παρέχεται δωρεάν πρόσβαση στο ιντερνέτ αλλά και μέσω μιας απλής εφαρμογής στο κινητό θα μπορεί κάποιος να σκανάρει τη στήλη και να αποκτά πληροφορίες. Η καθολικότητα και η άμεση χρησιμότητα σε όλους τους ανθρώπους ήταν η αρχική μας σκέψη. Ενισχύοντας το παραπάνω, σ την στήλη θα είναι προσαρτημένη μια οθόνη αφής, μέσω της οποία θα μπορεί να ενημερώνεται ο επισκέπτης για πολιτιστικές εκδηλώσεις, διαδρομές και αξιοθέατα. Επίσης εντάσσουμε τον απλό κάτοικο της Σύρου, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιεί τα info points, σαν ένα σημείο ενημέρωσης για τις παρεχόμενες εκδηλώσεις ή σημαντικές πληροφορίες για την καθημερινότητα της Ερμούπολης (κίνηση, θερμοκρασία, καθημερινές ανακοινώσεις). Κατά μήκος της διαδρομής, επιλέχθηκε η τοποθέτηση εγχάρακτων πλακών με αναφορά στις επιγραφές των» Γραμμάτων». Τα Γράμματα βρίσκονται στο Βόρειο τμήμα της Σύρου και στα βράχια αυτά, έχουν αποτυπωθεί προσευχές και μηνύματα ταξιδιωτών. Τα μοτίβα των πλακών θα αναπαριστούν τις επιγραφές των Γραμμάτων σε μωβ και Μπορντώ αποχρώσεις αυτών και θα τοποθετηθούν στο δάπεδο, στη θέση σπασμένων πλακών ή μπροστά και σε όψεις σημαντικών κτιρίων. Θα φέρουν πληροφορίες και θα σκανάρονται μέσω μιας εφαρμογής στο κινητό του κάθε χρήστη.
Οι Ερμαϊκές στήλες είχαν χρήση οδοδείκτη στην Αρχαία Ελλάδα
Ερμές: Οι Ερμές (αρχ. ελληνικά Ἑρμαῖ) ήταν λίθινες, τετράπλευρες ορθογώνιες στήλες οι οποίες στην κορυφή έφεραν προτομή και καμιά φορά κορμό άνδρα. Τοποθετούνταν σε διάφορα σημεία της αρχαίας Ελλάδας ως οδοδείκτες ή αφιερώματα ή σύμβολα ορίων μιας ακίνητης περιουσίας. Υιοθετήθηκαν αργότερα και από τους Ρωμαίους, με αποτέλεσμα να εξαπλωθούν και στη δυτική Ευρώπη. Σε αρχαιότερες εποχές οι Ερμές δεν είχαν αυτή την τετραγωνισμένη μορφή, που σύμφωνα με τον Παυσανία τους την έδωσαν οι Αθηναίοι, αλλά ήταν σωροί από πέτρες (ερμαίοι λόφοι) επάνω στους οποίους τοποθετείτο ένα σύμβολο. Οι Ερμές ήταν σύμβολα που οι Lλληνες θεωρούσαν ότι προστάτευαν την περιουσία τους, τους έφερναν καλή τύχη και απέτρεπαν σαν ξόρκια το κακό και τους εχθρούς τους. Συνάμα ήταν και σημεία λατρείας προς μια θεότητα -συνήθως τον Ερμή- γι' αυτό και συχνά απέδιδαν στο σύμβολο μικρές θυσίες, κατά κανόνα αφιερώνοντας σύκα και άλλα φρούτα. Οταν αργότερα οι Ερμές πήραν τη μορφή της τετραγωνισμένης στήλης διατήρησαν όλους αυτούς τους χαρακτήρες -της οριοθέτησης, της προστασίας και της λατρείας. Συχνά στα κατοπινά χρόνια δεν έφεραν κεφαλή Ερμού στην κορυφή, αλλά διαφορετικής θεότητας. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
#10
2
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
Γ.Υ.Π.Α.Σ: Αποτύπωμα στον ιστό της Ερμούπολης «Πεζό»-δρομος Πρωτοπαπαδάκη: Η γειτονιά των πέντε αισθήσεων
Ελένη Ασλανίδου, φοιτήτρια Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων ΤΕΙ Πάτρας Κωνσταντίνα Μπρισιμιτζή, φοιτήτρια Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων ΤΕΙ Πάτρας Χάρης Πολίτης, φιλόλογος, M.A. πολιτιστική διαχείριση Αικατερίνη Ρουσουνέλου, αρχιτέκτονας μηχανικός Κωνσταντίνος Χαλκιάς, ιστορικός
Στο πλαίσιο του αντικειμένου εργασίας του 4ου Διαπανεπιστημιακού Σεμιναρίου του Ινστιτούτου Σύρου με θέμα τη διαμόρφωση της Πρωτοπαπαδάκη ως δρόμου για πεζούς, θέσαμε ως στόχο μια πρόταση ανασχεδιασμού της έτσι ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς σε μια συνολικότερη προσπάθεια δημιουργίας αποτυπώματος στο αστικό τοπίο της Ερμούπολης, σε πολλαπλά επίπεδα, και πάντα με γνώμονα να διατηρηθούν στο χρόνο και να προβληθούν ακόμη περισσότερο οι πολιτιστικοί πόροι του τόπου. Ειδικότερα, ως πολλαπλά επίπεδα νοούμε όλες τις προσλαμβάνουσες που διεγείρουν τις πέντε βασικές αισθήσεις μας και δημιουργούν μνήμες, σε επίπεδο οπτικό, οσμητικό, ηχητικό, γευστικό και αφής. Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των πολιτιστικών πόρων του τόπου και η ανάδειξή τους αποκαλύπτει το ξεχωριστό χαρακτήρα του. Με κεντρικό άξονα τα παραπάνω, αποφασίσαμε ότι θα πετύχουμε το στόχο μας με κεντρική ιδέα τη «χωρική μετάφραση» της οντολογικής θεωρίας των τεσσάρων βασικών στοιχείων από τα οποία δομείται θεμελιακά ο κόσμος (κατά τους προσωκρατικούς φιλόσοφους). Γη, Νερό, Φωτιά και Αέρας αλληλεπιδρούν, αναμειγνύονται, οικοδομούν όλα τα υλικά και άυλα,
ορατά και αόρατα αντικείμενα του σύμπαντος (Εμπεδοκλής). Επί του χάρτου, διαγραμματικά, χωροθετούμε τα τέσσερα στοιχεία ως εξής: • Γη → Σημειακά εκατέρωθεν της Πρωτοπαπαδάκη και γραμμικά σε όλο το μήκος της • Νερό → Πλατεία Κανάρη • Φωτιά → Σημειακά εκατέρωθεν της Πρωτοπαπαδάκη (Φως) • Αέρας → Πλατεία Κανάρη και συμβολή Πρωτοπαπαδάκη & Ελ. Βενιζέλου Πριν καταγράψουμε και
της ευρύτερης τοποθεσίας Νησάκι σε περιοχή περιορισμένης κυκλοφορίας (φόρτωση-εκφόρτωση καταστημάτων, οχήματα για επείγουσες ανάγκες), με βασικό οδικό άξονα την Ελ. Βενιζέλου. Επιπλέον, θεωρούμε απαραίτητο να απομακρυνθεί ο χώρος στάθμευσης από την πλατεία Τελωνείου στο Νησάκι και παράλληλα να δημιουργηθούν περιφερειακοί χώροι στάθμευσης. Με τον ανασχεδιασμό της πλατείας Τελωνείου και της πλατείας Κανάρη μπροστά από το ξενοδοχείο Ερμής, συμβάλλουμε στην ανάδειξη του ευρύτερου δικτύου πλατειών και ανοιχτών χώρων που συγκλίνουν προς
“Γ.Υ.Π.Α.Σ.: Γη, Nδωρ, Πυρ, Αήρ, Σύνθεσις” επεξηγήσουμε τις συνθετικές μας επιλογές, θεωρούμε σημαντικό αρχικά να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο πώς διαχειριζόμαστε το κυκλοφοριακό. Tχοντας επίγνωση της πολυπλοκότητας του ζητήματος, καθώς και της σημασίας να δοθεί μια συνολική πρόταση-λύση –και γνωρίζοντας τις υπάρχουσες κυκλοφοριακές μελέτες που έχουν μεν πραγματοποιηθεί αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί– προτείνουμε τη μετατροπή της Πρωτοπαπαδάκη και
την κεντρική πλατεία του Δημαρχείου και που στο σύνολό τους απαρτίζουν τον ιδιαίτερα ενδιαφέροντα πολεοδομικό σχεδιασμό της Ερμούπολης. Η περιοχή Νησάκι οφείλει το όνομά της στη γεωλογική καταγωγή της, καθώς κάποτε ήταν λοφώδης νησίδα που συνδεόταν με τη στεριά μέσω ξύλινης γέφυρας. Για το λόγο αυτό, «ξαναβρίσκουμε» το στοιχείο του νερού σαν ρήγμα στο γρανιτένιο «χαλί» με το οποίο σαρώνουμε τα
#12
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
#11
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
πλατώματα και τον πεζόδρομο. Γενική συνθετική ιδέα είναι όπου διακόπτεται ο γραμμικός κάνναβος του γρανιτένιου δαπέδου ενιαίας στάθμης να δημιουργούμε ένα ρήγμα στο οποίο θα βρίσκουμε το φυσικό στοιχείο του νερού ή της γης (πράσινο ή χώμα) και με τοπικά ανασηκώματα να κατασκευάσουμε σημεία στάσης. Κατά μήκος του πεζόδρομου – τονίζοντας τον άξονά του– δημιουργούμε δύο διαμήκη ρήγματα όπου τοποθετούμε αρωματικά φυτά, προκαλώντας έτσι και οπτικό και οσμητικό ερέθισμα στον πεζό. Τα ρήγματα αυτά ορίζουν τις ζώνες αποκλειστικής κυκλοφορίας πεζών και την ενδιάμεση ζώνη διέλευσης οχημάτων έκτακτης ανάγκης και φορτοεκφόρτωσης. Εκατέρωθεν του πεζόδρομου, σημειακά στα όρια των κτιρίων, τοποθετούμε βουκαμβίλιες, φυλλοβόλο φυτό που θα προσφέρει την απαραίτητη σκίαση τους θερινούς μήνες και δε θα εμποδίζει τις ηλιακές ακτίνες το χειμώνα, σχηματίζοντας μια φυσική «πέργκολα», ένα ενδιαφέρον και συνεχώς μεταβαλλόμενο τοπίο σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η φύτευση συμβάλλει επίσης και στο ηχητικό ερέθισμα των χρηστών, με τη βοήθεια των τοπικών ανέμων. Ακόμη, υπενθυμίζοντας την προέλευση του ονόματος της πόλης από το θεό Ερμή, σχεδιάζουμε και τοποθετούμε σύγχρονες Ερμές (στήλες) στις εισόδους/εξόδους του πεζόδρομου, οι οποίες θα παρέχουν ηλεκτρονική πληροφορία για κάθε σημείο, θα οδηγούν στην επόμενη σημαντική στάση πληροφόρησης, θα αποτελούν φωτιστική πηγή και ταυτόχρονα μια διαμήκης οπή στο πάνω μέρος τους θα επιτρέπει τη διέλευση του αέρα δημιουργώντας φυσικό ήχο-«μουσική». Τέλος, σημειακά κατά μήκος του πεζόδρομου τοποθετούμε
#13
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
επιδαπέδια χωνευτά φωτιστικά, σε συνδυασμό με προστατευμένα από γυαλί εκτυπωμένα QR codes που εισάγουν στην οικονομικήεπιχειρηματική παράμετρο της πρότασής μας. Για μια σύγχρονη οικολογία της οικονομίας και του πολιτισμού: Η χρήση του QR code στην αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων και την τόνωση της εμπορικής ζωής Η ιδέα βασίζεται στη βέλτιστη χρήση των πληροφοριών που παρέχει το πρόγραμμα «Ψηφιακή συλλογή και διαχείριση ιστορικών κτιρίων Ερμούπολης “Hermes”», σε συνάρτηση με την παροχή πληροφοριών για αγορές, εκπτώσεις και προσφορές από τοπικές επιχειρήσεις. Η πραγματοποίησή της εξαρτάται από την κατανόηση των χρήσεων γης στην περιοχή. Οι τρεις βασικοί άξονες εμπορικών χρήσεων συνδέουν το λιμάνι και το παραλιακό μέτωπο με την πλατεία και τις ζώνες κατοικιών, ενώ παράλληλα, στην οδό Χίου, βρίσκεται ο άξονας της αγοράς τροφίμων. Η οδός Πρωτοπαπαδάκη, δεδομένου ότι εκεί υπάρχουν κατά κύριο λόγο τα καταστήματα λιανικού εμπορίου, χρησιμοποιείται ιδιαίτερα από τους τουρίστες, ενώ οι ντόπιοι συνηθέστερα ακολουθούν άλλες διαδρομές. Ωστόσο, μεγάλος αριθμός καταστημάτων λιανικού εμπορίου χάνεται στα παράπλευρα στενά, αναμένοντας το φιλοπερίεργο επισκέπτη του νησιού να τα προσεγγίσει. Μέσω ενός εκτενούς παραδείγματος θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τον αντικειμενικό σκοπό της ιδέας μας, ο οποίος δεν
είναι άλλος από το συγκερασμό της πολιτιστικής πληροφορίας με την αγορά, όπως αυτή απλώνεται τόσο στον κεντρικό πεζόδρομο όσο και στα γύρω στενά. Το πρόγραμμα Hermes αποτελεί πρωτοποριακό εργαλείο καταγραφής και τεκμηρίωσης των κτιρίων που αποτελούν το περιβάλλον του πεζόδρομου, και μπορεί να αποτελέσει τη βάση ώστε να αναπτυχθεί η προσέγγιση των δύο εκ πρώτης όψεως διαφορετικών πεδίων, του πολιτισμού και της οικονομίας, σε μια ιδιαίτερη, δική τους «οικολογία». Σε εμφανές σημείο επιλεγμένων κτιρίων θα τοποθετηθεί ένα QR code, το οποίο θα σκανάρεται από φορητές συσκευές (smartphone κλπ.) και έτσι θα παρέχει πληροφορίες στο χρήστη για την ιστορία του κτιρίου, την τεχνοτροπία του, τη χρήση του, την ιστορία των ιδιοκτητών του. Για τις ανάγκες τεκμηρίωσης του πληροφοριακού υλικού θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, μεταξύ άλλων, τα πλούσια και αρκετά οργανωμένα Αρχεία Νομού Κυκλάδων, φωτογραφίες, μουσική και ψηφιοποιημένα αρχεία-τεκμήρια. Η σημασία των ΓΑΚ και του παντοειδούς αρχειακού υλικού κρίνεται κεφαλαιώδους σημασίας, καθώς η παρεχόμενη πληροφορία είναι ασφαλής και αποτυπώνει ενδιαφέρουσες ή και σπάνιες όψεις του ιστορικού χαρακτήρα της Ερμούπολης και της Σύρου ευρύτερα. Επίσης, η ιστορική ή αρχειακή πληροφορία που συνήθως «σκονίζεται» στα συρτάρια μιας ξεχασμένης υπηρεσίας, και απευθύνεται σε λίγους, αποκτά φωνή
και διαχέεται στο κοινό, σε συνδυασμό με μια έξυπνη χρήση της τεχνολογίας, με έναν τουριστικό περίπατο, αλλά και με την τόνωση της αγοράς, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Sρα, η «οικολογία» που περιγράφηκε νωρίτερα αγκαλιάζει τομείς όπως ο τουρισμός, η οικονομία, ο πολιτισμός, η αισθητική. Τα κτίρια που θα αναδειχθούν μπορούν να επιλεγούν είτε από το δημοτικό συμβούλιο είτε από την τοπική κοινωνία μέσω ηλεκτρονικής ψηφοφορίας (αμεσοδημοκρατική διασικασία) είτε από τοπικές επιτροπές επιστημόνων, καλλιτεχνών, επιχειρηματιών και ιδιοκτητών/ ενοικιαστών. Κριτήρια επιλογής θα μπορούσαν να αποτελέσουν η παλαιότητα, η αισθητική, η ιστορική σημασία κ.ά. Με αυτές τις διαδικασίες η τοπική κοινωνία εμπλέκεται εντονότερα στα κοινά και στις αποφάσεις για την ανάπτυξη της πόλης. Επίσης, με βάση έναν ειδικό αλγόριθμο ο οποίος θα αξιοποιεί παραμέτρους όπως η εγγύτητα σε σημεία αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος ή σε «κρυμμένα» καταστήματα λιανικού εμπορίου, συνδυάζοντας παράλληλα πολλές από τις επιλογές του χρήστη (αποκωδικοποιώντας το ηλεκτρονικό του αποτύπωμα), το κτίριο Α θα προτείνει στον περιπατητή να επισκεφθεί το κτίριο Β κ.ο.κ., έτσι ώστε τελικά ο κάθε χρήστης να απολαμβάνει τον ξεχωριστό, δικό του περίπατο, αυτόν που ενδείκνυται για τη «δική του» εμπειρία στην Ερμούπολη.
#14
3
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
ΠΕΖΟ-ΔΡΟΜΟΣ. Από τον Ερμή στην Ερμού Μία ρεαλιστική, χαμηλού κόστους και εύκολα πραγματοποιήσιμη πρόταση για τη δημιουργία ενός πεζοδρόμου στην καρδιά του αστικού ιστού της Σύρου. Νικόλας Αργυρίου, Πολιτικός Μηχ/κος, MSc Ελένη Οικονομοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχ/κος, MSc Σοφία Ρούσου, Πολιτικός Μηχ/κος Κωνσταντίνα Σιούντρη, Αρχιτέκτων Μηχ/κος, MSc Αντωνία Χατζοπούλου, Σπουδάστρια ΑΤΕΙ Πατρών «Ανακαίνιση Κτηρίων»
Με την παρούσα ανάλυση, επιχειρείται η παρουσίαση μιας εκ των τριών προτάσεων επέμβασης επί των οδών Πρωτοπαπαδάκη (Ερμού) και Θυμάτων Σπερχειού, που υφίστανται στο ευαίσθητο οικιστικό περιβάλλον της Ερμούπολης της Σύρου. Ο υπό μελέτη εμπορικός άξονας χωροθετείται στο τμήμα μεταξύ της πλατείας του Δημαρχιακού Μεγάρου της Σύρου και της θάλασσας, εκεί που χτυπάει η εμπορική καρδιά της πόλης. Tχει συνολικό μήκος περί τα 270μ. και πλάτος περί τα 7,0μ. και αναπτύσσεται υπό μορφή Γ, αγκαλιάζοντας το διαμορφωμένο ιστορικό λιμάνι της πόλης. Σε όλη την έκτασή του αναπτύσσονται διώροφα και τριώροφα ιστορικά αστικά κτήρια, πολλά εκ των οποίων έχουν δεχθεί αρκετές επεμβάσεις επί των όψεών τους, ενίοτε έχουν αλλοιωθεί, ωστόσο στην γενική τους εικόνα διατηρούν τον ιστορικό και αρχιτεκτονικό χαρακτήρας τους. Στόχος της Πολιτείας είναι ο εν λόγω άξονας να αποδοθεί πλήρως στην κίνηση πεζών, αν και οι υφιστάμενες ανάγκες της κυκλοφοριακής ρύθμισης του κέντρου της Ερμούπολης έχουν οδηγήσει το Δήμο στην ενδιάμεση συμβιβαστική λύση της διπλής χρήσης από πεζούς και οχήματα (αμαξιτός το πρωί, πεζόδρομος το βράδυ).
Επίσης, οι ως άνω οδοί βρίσκονται στο τμήμα της πόλης, το οποίο προστατεύεται ως «ιστορικός τόπος» (Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/ 45448/1271/19-6-2006, ΦΕΚ 930/Β/ 2006), σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3028/2002 (ΦΕΚ Α΄ 153/28-6-2002) περί Προστασίας των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς πέραν του χαρακτηρισμού του και ως παραδοσιακού οικισμού σύμφωνα με το ΦΕΚ 594/Δ/1978. Στην πρόταση που ακολουθεί, το ειδικό αυτό θεσμικό καθεστώς αποτελεί μια σημαντική παράμετρο στο εύρος και την φύση των προτεινόμενων επεμβάσεων, τόσο επί του κτιστού, όσο και επί του αδόμητου χώρου. Οι εν λόγω επεμβάσεις οφείλουν να υπαγορεύονται από το πνεύμα της αρμονικής ένταξης με το υφιστάμενο περιβάλλον, τη δυνατότητα αναστρεψιμότητάς τους, καθώς επίσης και την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορικότητας και των άλλων επιμέρους αξιών, που χαρακτηρίζουν την υπό εξέταση περιοχή, προκειμένου να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του χώρου που τον ανέδειξαν σε ιστορικό τόπο.
[λα τα παραπάνω, χωρίς απαραίτητα να αναιρούνται οι συνθετικές ιδέες και προτάσεις με αναφορές στη σύγχρονη αρχιτεκτονική ή/και καλλιτεχνική δημιουργία, που ένας τέτοιος ιδιαίτερος χώρος μπορεί αναμφίβολα να εμπνεύσει. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω δεσμεύσεις/δεδομένα του χώρου, η μελετητική ομάδα βασίστηκε στην παρατήρηση και στην ερμηνεία των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής επέμβασης, η οποία αποτύπωσε γλαφυρά στη μικρού μήκους ταινία της «ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΣ». Πιο αναλυτικά, σε πρώτο επίπεδο επιχειρήθηκε η κατανόηση με βιωματικό τρόπο των λειτουργιών του συγκεκριμένου πολύ σημαντικού εμπορικού άξονα, σε διάφορες χρονικές στιγμές καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ωρου. Με αυτόν τον τρόπο, καταγράφηκε η υφιστάμενη κατάσταση του, η οποία διαφοροποιείται τόσο εντός της ημέρας, με τις εναλλαγές του φωτός, όσο και κατά τις βραδινές ώρες. Tτσι, άλλοτε προβάλλονται τα ιστορικά κτηριακά κελύφη στο σύνολό τους, άλλοτε το περιεχόμενο των βιτρινών των καταστημάτων του ισογείου, άλλοτε κυριαρχεί μια
#15
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
#16
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
#17
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΡΟΥ - ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ 2014
αίσθηση κυκλοφοριακής ερήμωσης ή και μια αίσθηση κυκλοφοριακής «αναρχίας». Αισθητή είναι επίσης η απουσία/παρουσία πρασίνου. Η ως άνω παραμετρική διαδικασία τεκμηρίωσης, κατέδειξε τις διάφορες σταθερές και μεταβλητές, τα στοιχεία που χρήζουν ή όχι επέμβαση, ενώ παράλληλα αποκάλυψε και τα στοιχεία εκείνα που απαραίτητα επιβάλλουν περαιτέρω ανάδειξη, στο πλαίσιο της διατήρησης και αναβάθμισης του ιστορικού τόπου της Σύρου. Τα εν λόγω βασικά χαρακτηριστικά, που αποτέλεσαν τελικά και τα εργαλεία σχεδιασμού της προτεινόμενης ιδέας, είναι: " οι προσβάσεις στον άξονα της οδού Ερμού, τόσο από τις κεντρικές αρτηρίες, δηλ. της Λεωφ. Ελευθερίου Βενιζέλου και της παραλιακής οδού Πέτρου Ράλλη, όσο και από τους πολλούς μικρότερους κάθετους άξονες " τα αναπτύγματα των όψεων στο πλαίσιο αξιολόγησης του οικιστικού αποθέματος, η σχέση του με τα στοιχεία της φύσης πχ. θαλάσσια αύρα/ροές αέρα, ο οποίος σε κάποια σημεία γίνεται περισσότερο αισθητός και σε άλλα λιγότερο, " τα σημεία με οπτικές φυγές, είτε προς το εσωτερικό της Ερμούπολης είτε προς την θάλασσα, " οι πυκνότητες κίνησης και η χωρική τους καταγραφή, " η ιστορικότητα ή μη του υλικού του καταστρώματος του δρόμου κ.α. Κατά τη συνθετική προσέγγιση, κρίσιμος παράγοντας της αρχιτεκτονικής λύσης ήταν η επιλογή μιας ήπιας παρέμβασης, που φιλοδοξεί να προβάλλει την τρίτη διάσταση του χώρου, αφήνοντας το επίπεδο κίνησης των χρηστών της οδού Ερμού
σχεδόν ανέπαφο ή με τις ελάχιστες δυνατές επεμβάσεις. Πρόθεση μας είναι η διατήρηση της υπάρχουσας λειτουργίας του ως εμπορικού δρόμου και η προβολή των αξιόλογων χαρακτηριστικών του, που εκτείνονται και σε υπερκείμενα επίπεδα από αυτά της στάθμης κυκλοφορίας. Στόχος μας είναι η δημιουργία ενός «δρόμου για πεζούς», μίας πρότασης χωρίς απαγορεύσεις, ανάμεσα σε δύο ιστορικά μέτωπα. Ως εκ τούτου, σε επίπεδο κίνησης ενοποιείται ο χώρος μεταξύ των δύο αναπτυγμάτων/ μετώπων του άξονα με την ταπείνωση των υφιστάμενων στενών πεζοδρομίων εκατέρωθεν της κεντρικής πορείας. Παράλληλα τοποθετούνται σε διάφορα σημεία του πλακόστρωτου εικαστικές παραστάσεις ενθύμησης στον Ερμή. Παράλληλος στόχος είναι η ανάπτυξη ενός πιο φιλόξενου χώρου κίνησης των πεζών, με τη βοήθεια διάφορων εικαστικών στοιχείων με αρκετές λειτουργικές προεκτάσεις. Εν προκειμένου, επιλέγεται ένα εναέριο δίκτυο ελαφρών μεταλλικών στοιχείων, που καθορίζει την κίνηση των χρηστών και τους προσφέρει μια συνεχή εναλλαγή ποιότητας χώρων (σκιάς-φωτός, θέσεις με ροή αέρα ή χωρίς, θέσεις με οπτική φυγή ή χωρίς). Οι θέσεις πάνω στα αναπτύγματα των δυο μετώπων που θα δεχτούν επιλέγονται προσεκτικά, έτσι ώστε να αποκρύψουν (ή να εμπλουτίσουν) με έντεχνο τρόπο τις αλλοιωμένες όψεις ή τα χαμηλής αισθητικής αξίας κτήρια, αποκαλύπτοντας τα υπόλοιπα αξιόλογα κελύψη. Ιδιαίτερη μέριμνα δίνεται στις προσβάσεις-εξόδους εξ’ αιτίας της ιδιαιτερότητάς τους, ως αρχή-τέλος της πορείας και της εμπειρίας. Η εν λόγω μελέτη ενισχύθηκε με την συγκριτική παρουσίαση υλοποιημένων προτάσεων, αντίστοιχης λογικής, τόσο
εντός ή εκτός Ελλάδος π.χ. παρέμβαση στη οδό Πιττάκη στην Αθήνα. Τα ελαφρά μεταλλικά στοιχεία, δηλαδή τα συρματόσχοινα, ελάχιστα τραυματίζουν τις επιφάνειες των όψεων των κτισμάτων, καθώς αγκυρώνονται στους κατακόρυφους αρμούς ένωσης των κτηρίων. Το επίπεδο ανάρτησής τους διαφέρει και εκτείνεται μεταξύ του πρώτου και δεύτερου ορόφου των κτηρίων με μια εν δυνάμει τυχαία διάταξη. Τα συρματόσχοινα τείνουν να διασταυρωθούν μεταξύ τους σε διαφορετικά επίπεδα, δημιουργώντας ένα δίκτυο νοητών κενών, που μπορούν (σε όσα σημεία επιθυμεί κανείς) να δεχθούν ποικίλες επιφάνειες επικάλυψης και να φιλοξενήσουν διάφορες καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις (installations). Οι μορφές με διπλή καμπυλότητα, οι οποίες επιλέχθηκαν κατόπιν σχετικής σπουδής με δοκίμια/προπλάσματα υπό κλίμακα, αποδείχθηκε ότι θα μπορούσε να προσφέρει μια σειρά πλεονεκτημάτων, όπως ανθεκτικότητα στον χρόνο, ικανή θέαση αναπτύγματος δρόμου, κάλυψη ανάγκης σκίασης. Παράλληλα, επεκτείνεται το εξ’ αρχής εναέριο εικαστικό-γλυπτικό ενδιαφέρον στη στάθμη κίνησης των πεζών, μέσω των διαφορετικών γεωμετριών και τόνων σκιάσεων. Με την παρούσα πρόταση κρίνεται ότι με απλούς χειρισμούς επιχειρείται μια ενδιαφέρουσα πορεία στον πυρήνα ενός ενδιαφέροντος οικιστικού συνόλου και επιτυγχάνεται με οικονομικά μέσα η αναβάθμιση του δρόμου ως τοποσήμου για την Σύρο και η βελτίωση των συνθηκών των χρηστών του.
#18
Αυτό το Τεύχος εκδόθηκε με αφορμή το Εργαστήριο που εκπονήθηκε στο 4ο Διαπανεπιστημιακό Σεμινάριο του Ινστιτούτου Σύρου. Κατά την εξαήμερη διάρκεια του Σεμιναρίου, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να χωριστούν σε τρεις ομάδες και να εργαστούν με στόχο τη διενέργεια μίας παρουσίασης ανάπλασης, σε επίπεδο ιδεών, για τον κεντρικό πεζόδρομο της Ερμούπολης (οδός Θυμ.Σπερχειού και Πρωτοπαπαδάκη). Η προσέγγιση ήταν με σεβασμό στον Ιστορικό Τόπο και τη Φυσιογνωμία της πόλης. Μετά από έξι μέρες εργασίας οι ομάδες παρουσίασαν τα αποτελέσματά τους στο Θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης. Στη συνέχεια το υλικό των ομάδων διαμορφώθηκε σε μία γραπτή παρουσίαση την οποία την εκδίδουμε ως Ινστιτούτο Σύρου με στόχο τη διάχυση των ιδεών που εκκολάφθηκαν κατά το εξαήμερο Εργαστήριό μας.