H Προστασία του τοπίου στις διάφορες μορφές του. Πρόταση και πρόκληση!
Αλίκη Τζίκα Χατζοπούλου, Ομ.Καθηγήτρια Ε.Μ.Π.
1. Εισαγωγή Τα στοιχεία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό είναι ο χώρος, ο τόπος , το τοπίο αλλά και ο χρόνος. Ο χώρος στις αρχές του 20 αιώνα και υπό την επίδραση της ιδεολογίας του μοντέρνου κινήματος κυριάρχησε ως ένα ποσοτικό αγαθό όπως κυριάρχησε και ο σχεδιασμός του ως παραγωγή δομημένου περιβάλλοντος με προεξάρχουσα φυσιογνωμία και εκφραστή τον Le Corbusier o oποίος είχε χαρακτηρίσει το σπίτι ως μηχανή του κατοικείν. Πράγματι, ο χώρος είναι μια γεωμετρική έννοια μετρήσιμη σε τρείς βασικές διαστάσεις, ύψος ,πλάτος ,μήκος. Μέσα όμως στο χώρο δημιουργείται ο τόπος. Ο τόπος αναφέρεται σε ένα χώρο με πολύ περισσότερες διαστάσεις, εκτός από τις ως άνω γεωμετρικές. Αμέτρητες θα μπορούσαμε να πούμε. Όπως οικονομικές , πολιτειακές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές αλλά και ιδεολογικές, συναισθηματικές, θρησκευτικές, και τέλος χρονικές. Ο τόπος έχει τη χρονικότητά του, έχει τον χρόνο του, τον καιρό του μέσα στον οποίο δημιουργείται ο Λόγος του και ο Μύθος του. ΄Ετσι άλλωστε δεν αρχίζουν και όλα τα παραμύθια; Ο τόπος έχει χαρακτήρα ο οποίος συγκροτείται από το σύνολο των ιδιαζόντων χαρακτηριστικών του, των μορφών κάθε είδους που τον αφορούν και από τη στιγμή που έχει μία οντότητα, μία μοναδικότητα, μία ταυτότητα, όπως αυτή διατυπώνεται και εμφανίζεται μέσα από τα χαρακτηριστικά του τοπίου του, αποκτά τη φυσιογνωμία του. Το τοπίο είναι το σύνολο της αντίληψης που προσφέρει ένας τόπος στους χρήστες του αλλά και των συναισθημάτων που τους δημιουργεί. Η αντιληπτική δομή ενός τοπίου είναι ο συγκερασμός του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και των έργων και της δράσης των ανθρώπων, του ανθρωποποίητου περιβάλλοντος. 2. Διεθνές θεσμικό πλαίσιο H Διεθνής Κοινότητα έχει ασχοληθεί με την προστασία του τοπίου ήδη στη Βενετία στο 2ο Συνέδριο των Αρχιτεκτόνων και αναστηλωτών ιστορικών μνημείων το 1964 ορίζοντας ότι «η έννοια του ιστορικού μνημείου δεν αφορά μόνο τη μεμονωμένη αρχιτεκτονική δημιουργία ή το αγροτικό και αστικό τοπίο ή σύνολο ως μαρτυρία πολιτισμού». Θεσμικώς το τοπίο έχει αναχθεί σε διεθνώς προστατευταίο έννομο αγαθό με τη “ Διεθνή Σύμβαση για την παγκόσμια Πολιτιστική - Φυσική κληρονομιά» (Σύμβαση της Ουνέσκο) που έχει υπογραφεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1972 και έχει ενσωματωθεί στην εθνική μας τάξη με τον ν.1126 /1981. 1