WSTĘP

Warszawa, jak wiele polskich miast, staje przed wyzwaniem urbanizacji terenów zdegradowanych. Położone często w pobliżu centralnych dzielnic, wykorzystywane dotąd na potrzeby wojska, kolei, transportu bądź przemysłu, stają się atrakcyjnymi terenami inwestycyjnymi. Mieszkanie możliwie blisko centrum, w zasięgu dobrej komunikacji publicznej, szkół i usług, jest obecnie najbardziej poszukiwanym i najdroższym towarem. Rosnąca populacja stolicy i nowe potrzeby mieszkańców pozwalają dostrzec na dzisiejszych nieużytkach urbanistycznych przyszłe wielofunkcyjne osiedla.

Odzyskiwaniu terenów miejskich na potrzeby mieszkalnictwa sprzyja także promowana współcześnie przez wielu urbanistów koncepcja miasta kompaktowego. Po latach spontanicznej suburbanizacji samorządy i mieszkańcy zaczynają zdawać sobie sprawę z rosnących kosztów budowy i utrzymywania rozległej, ekstensywnej infrastruktury drogowej, technicznej i społecznej. Miasta o zwartej strukturze są po prostu bardziej efektywne. W procesie dogęszczania ich tkanki samorządy występują w roli koordynatora działań: indywidualnych inwestorów prywatnych, deweloperów, spółdzielni czy nielicznych jeszcze kooperatyw mieszkaniowych. Ich zadaniem jest równoważenie sił dośrodkowych (dogęszczania istniejącej zabudowy) i odśrodkowych (rozlewania przedmieść), a także – coraz częściej – aktywne stymulowanie rozwoju kluczowych obszarów poprzez inwestycje komunalne, działania planistyczne i programy rewitalizacji.

Projekt Osiedla Warszawy, w ramach którego powstała publikacja, stawia sobie za cel analizę tych obszarów stolicy, gdzie możliwy jest rozwój funkcji mieszkaniowej rozumianej zgodnie ze współczesnymi standardami, czyli w powiązaniu z miejscami pracy i wypoczynku, z usługami i zielenią, a przede wszystkim tam, gdzie można dojechać tramwajem, metrem lub koleją. W pierwszym etapie na warsztat wzięliśmy dwa sąsiadujące ze sobą, lecz zróżnicowane obszary: Port Żerański i przestrzeń dawnej Fabryki Samochodów Osobowych. Główną ideą projektu jest dialog, więc o przyszłości tych przestrzeni dyskutowali ich właściciele, miejscy urzędnicy i przedstawiciele strony społecznej, a wyniki warsztatów dodatkowo zostały poddane konsultacjom. W niniejszej publikacji dzielimy się nie tylko wynikami warsztatów, ale i wnioskami na przyszłość.

Celem samej publikacji było natomiast krytyczne przyjrzenie się dziedzictwu osiedli warszawskich, co przetrwało próbę czasu i może być traktowane jako wskazanie do projektowania osiedli przyszłości, a co jest przestrogą, jak projektować nie należy. Inspiracji szukamy również w przykładach zagranicznych osiedli w miastach, które podobnie jak Warszawa stają przed wyzwaniami reurbanizacji i jak najlepszego wykorzystania istniejących zasobów.