34_

‫ژماره (‪)34‬‬ ‫نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫خاوهنی ئیمتیاز‬ ‫كۆمهڵهی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مهزنی ئهیلوول‬ ‫سهرنووسهر‬ ‫عهبدولواحید دیبهگهیی‬ ‫جێگری سهرنووسهر‬ ‫عهزیز رهشید ههریری‬

‫گۆڤاریكی‌رۆشبیری‌‪‌-‬سیاسی‌گشتییه‌؛‬ ‫‌كۆمه‌ڵه‌ی‌مامۆستایانی‌شۆڕشی‌مه‌زنی‌ئه‌یلوول‌ده‌ریده‌كات‬

‫له‌م‌ژماره‌یه‌دا‬ ‫شاندیكی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی‪...‬‬

‫پەیامی ئەیلوول‬

‫دكتۆر خوڕشید رواندزی بە گوللە لەو‪...‬‬

‫د‪ :‬تاویار گۆران‬

‫محەمەد عەزیز – ناسراو بە (حەمە عەزیز)‪ ...‬د‪ .‬ئا‪ :‬گۆران ئەحمەد‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪14‬‬

‫عزەددین بیرەباتی لەتەمەنی پازدە ساڵیدا‪...‬‬

‫ئا‪ :‬گۆران ئەحمەد ئیسماعیل‬

‫‪21‬‬

‫حوسێن گەڵیاوەیی ئەو پارتیزانەی‪...‬‬

‫د‪ .‬ئا‪ :‬جەالل خدر ئیسماعیل‬

‫‪28‬‬

‫سلێمان مەولوود تەها نانەكەلی‪...‬‬

‫پەیامی ئەیلوول‬

‫‪52‬‬

‫محەمەد خالد بوسەلی پێشمەرگەكێ ئازاو‪...‬‬

‫ئا‪ :‬هاشم شوشی‬

‫پێشمەرگەی دێرین (غەریب مایاوایی) و‪...‬‬

‫فازیڵ نەقشبەندی‬

‫پەیامی وەفاداری و خۆشەویستی‬

‫ئا‪ :‬رەنج‬

‫پێشمەرگە ناوێكی درەوشاوەیە لەجەنگی‪...‬‬

‫ئا‪ :‬زرار سابیر سەڵتە‬

‫سەلیم ئاغۆك زراری كادیرو شۆڕشگێڕێكی‪ ...‬ئا‪ :‬جەالل پۆڕیجە‬

‫كورتەیەك لەدابەشكردنی بارزانییەكان پاش‪ ...‬ئا‪ :‬حەیدەر شەریف فەتاح‬

‫ژیاننامەی خوالێخۆشبوو ئیبراهیم ‪...‬‬

‫ئا‪ :‬م‪ .‬حەیدەر‬

‫قەزا شێخان ل سەردەمێ شوڕەشا ئیلوولێ‪ ...‬ئا‪ :‬وەسفی حەسەن ردێنی‬ ‫گوڵچینێك لەچاالكییەكانی كۆمەڵەی‪...‬‬

‫سیر‬

‫ئا‪ :‬پەیامی ئەیلوول‬

‫و‪ .‬ئا‪ :‬تەڵعەت شێخ محەمەد گەاڵڵی‬

‫‪26‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪96‬‬

‫دهستهی نووسهران‬ ‫جهالل پۆریجه‬ ‫فازل محمد تۆفیق‬ ‫جهالل خدر ئیسماعیل‬ ‫وهسفی حهسهن ردێنی‬ ‫گۆران ئهحمهد ئیسماعیل‬ ‫پاكنووس و كۆكار‬ ‫رهنج عهبدولواحید عهزیز‬ ‫تایپ‬ ‫ماكۆك‬ ‫نهخشهسازی و بهرگ‬ ‫نووسینگهی گۆڤار‬ ‫ناونیشان‬ ‫كۆمهڵهی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مهزنی ئهیلوول‬ ‫ههولێر‪ -‬شهقامی نهورۆز‬ ‫تهلهفۆن (‪)07504452141‬‬ ‫‪mamostayanyshorsh@yahoo.com‬‬ ‫‪www.payamieylul.com‬‬

‫بانگەوازێك‬

‫بۆ هەموو ئەو بەڕێزانەی كە بابەت و بیرەوەریان هەیەو دەیانەوێ باڵوی بكەنەوە پەیوەندی‬ ‫كردن بە گۆڤاری (پەیامی ئەیلوول) لەڕێگەی ئەم نووسینگانە دەبێت‪:‬‬ ‫‪ -1‬نووسینگەی هەولێر‪ /‬بارەگای مەكتەبی گشتی كۆمەڵە‪ ،‬ت‪.07504452141 /‬‬ ‫‪ -2‬نووسینگەی دهۆك‪ ،‬ت‪.07504786077 /‬‬ ‫‪ -3‬نووسینگەی سلێمانی‪ ،‬ت‪.07504531298 /‬‬ ‫‪ -4‬نووسینگەی هەورامان‪ ،‬ت‪.07701926699 /‬‬ ‫‪ -5‬نووسینگەی سۆران‪ ،‬ت‪.07504458753 /‬‬ ‫‪ -6‬نووسینگەی رانیەو پشدەر‪ ،‬ت‪.07501116731 /‬‬ ‫‪ -7‬نووسینگەی پیرمام‪ ،‬ت‪.07504472947 /‬‬

‫‪www.payamiaylul.6te.net‬‬

‫ریزبهندی بابهتهكان پهیوهندییان‬ ‫بهالیهنی هونهریهوه ههیه‬ ‫له چاپخانهی وهزارهتی پهروهرده‬ ‫ههولێر‪ -‬چاپكراوه‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫شاندێكی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئەیلوول‪ ،‬سەردانی كۆمەڵەی دۆستایەتیی‬ ‫كوردستانیی ‪ -‬بولگاری دەكات‬ ‫پەیامی ئەیلوول‬ ‫رۆژی چــــــوار شــەمــمــەی‬ ‫ڕێكەوتی (‪ )2014 /8/6‬كاتژمێر‬ ‫(‪ )10,30‬ی ســـەر لــەبــەیــانــی‪،‬‬ ‫شاندێكی كۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‪ ،‬كە‬ ‫پێكهاتبوو لــەبــەرێــزان‪( :‬زرار‬ ‫س ــاب ــی ــر ســـەڵـــتـــە؛ ســـەرۆكـــی‬ ‫كــۆمــەڵــە بــەوەكــالــەت‪ ،‬حــەیــدەر‬ ‫شــەریــف تــەرجــانــی و تەڵعەت‬ ‫شێخ محەمەد خالد؛ ئەندامانی‬ ‫دەستەی كارگێڕیی نووسینگەی‬ ‫گشتیی كۆمەڵەو‪ ،‬بەڕێز عەزیز‬ ‫رەشـــیـــد هــــەریــــری؛ جــێــگــری‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری پەیامی‬ ‫ئــەیــلــوول ‪ -‬ئــەنــدامــی دەستەی‬

‫‪2‬‬

‫گشتیی كــۆمــەڵــە)‪ ،‬سەردانێكی‬ ‫دۆســـــتـــــانـــــەی (كــــۆمــــەلــــەی‬ ‫دۆســتــایــەتــیــی كــوردســتــانــیــی‬ ‫ بــولــگــاری)یــان لــەهــەولــێــری‬‫پایتەختدا كرد‪.‬‬

‫ســــــەرۆك و ئــەنــدامــانــی‬ ‫شاندەكە لەالیەن بەڕێز (كاك‬ ‫م ــاج ــی ــد ح ــەم ــی ــد مـــــــزووری؛‬ ‫سەرۆكی كۆمەڵەی دۆستایەتیی‬ ‫كوردستانیی ‪ -‬بولگاری)یەوە‬ ‫بەگەرمی پێشوازییان لێكرا‪.‬‬ ‫لەدانیشتنێكی دۆســتــانــەو‬ ‫یەكتری ناسیندا بــاس لەكارو‬ ‫ئەركەكانی هەردوو كۆمەڵەكراو‪،‬‬ ‫ج ــەخ ــت ــی ــش لـــەپـــتـــەوكـــردنـــی‬ ‫پەیوەندیی دۆستانەو برایانەی‬ ‫نێوان هەردوو كۆمەڵە كرایەوە‪.‬‬ ‫هەر لەو دانیشتنەدا بەڕێز‬ ‫مــزووری پووختەیەكی كورتی‬ ‫لـ ــەبـ ــارەی كــــارو ئــەركــەكــانــی‬ ‫كــــۆمــــەڵــــەی دۆســـتـــایـــەتـــیـــی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫كوردستانیی ‪ -‬بولگاری خستە‬ ‫ڕوو و‪ ،‬پێخۆشحاڵیی خۆیشی‬ ‫بــۆ ئــەو ســەردانــە دۆستانەیە‬ ‫دەربڕی‪.‬‬ ‫ئینجا ســەرۆكــی كۆمەڵەی‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئەیلوول بەوەكالەت؛ كاك زرار‬ ‫سابیر ســەڵــتــە‪ ،‬بــاســی لــەكــارو‬ ‫چاالكییەكانی كۆمەڵەو ڕۆڵ و‬ ‫خەباتی مامۆستایانی شۆڕشی‬ ‫مەزنی ئەیلوول كــرد‪ ،‬كە چۆن‬ ‫لەسەردەمی شۆڕشی ئەیلوول‬ ‫دا ئەم توێژە لەخۆ بــووردووە‬ ‫لەسەر فەرمانی بارزانیی نەمر‬ ‫چوونە خوولەكانی پەیمانگەی‬ ‫پــێــگــەیــانــدنــی مــامــۆســتــایــانــی‬ ‫شۆڕشەوە‪ ،‬سەرباری ئەوەی كە‬ ‫كارو ئەركی پێشمەرگایەتیشییان‬ ‫لـــــەئـــــەســـــتـــــۆدابـــــوو‪ ،‬دوای‬ ‫دەرچــوونــیــشــیــان لەپەیمانگە‬ ‫ل ــەگ ــون ــدو دێــهــاتــەكــانــی ئــەو‬ ‫ناوچەو دەڤــەرە ئازادكراوانەی‬ ‫كــــــوردســــــتــــــان‪ ،‬كــــەڕژێــــمــــە‬

‫شۆڤێنیستەكەی ئەوان سەردەم‬ ‫ق ــوت ــاب ــخ ــان ــەك ــان ــی بــــــەڕووی‬ ‫ڕۆڵــەكــانــیــیــانــیــدا داخــســتــبــوون‪،‬‬ ‫ه ــەم ــوو ئـــەو بـــەڕێـــزانـــەی كە‬ ‫خولەكەیان تــەواوكــردبــوو لەو‬ ‫شوێنانەدا بــوون بەمامۆستای‬ ‫ش ــۆڕش ــی م ــەزن ــی ئــەیــلــوول‪،‬‬ ‫دوای دام ــەزران ــی ــش ــی ــان ئــەو‬ ‫مـــامـــۆســـتـــایـــانـــەی شـــــــۆڕش‬ ‫لـــەڕەوشـــێـــكـــی زۆر ســەخــت‬ ‫و دژوارو بــەهــەســت و بیرو‬ ‫بەگیانێكی كــوردانــەوە توانییان‬ ‫درێــژە بەپڕۆسەی پــەروەردەو‬

‫فێركردن لەو گوندو دیهاتانەدا‬ ‫بـــدەن كــە تــیــایــیــدا دامـــــەزران‪،‬‬ ‫بـــۆ ئـــــەوەی م ــن ــدااڵن ــی كـــورد‬ ‫ل ــەو شــوێــنــانــەدا لــەخــوێــنــدن و‬ ‫خــــوێــــنــــدەواری و زانـــســـت و‬ ‫زانیاری بێبەش نەبن و دانەبڕێن‪.‬‬ ‫پاشان هەردووال جەختییان‬ ‫لـــەو پــەیــوەنــدیــیــە دۆســتــانــەیــە‬ ‫كـــــردەوە‪ ،‬كــەلــەئــەنــجــامــی ئــەم‬ ‫ســەردانــەدا بەدیهاتووە‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوەیش ســەرۆك و ئەندامانی‬ ‫شاندی كۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول لەالیەن‬ ‫كــاك ماجید حەمید م ــزووری؛‬ ‫سەرۆكی (كۆمەڵەی دۆستایەتیی‬ ‫كوردستانیی ‪ -‬بولگاری)یەوە‬ ‫بەڕێزەوە بەڕێكران‪.‬‬ ‫* ســـــەرنـــــج‪ :‬وێـــنـــەكـــان‬ ‫لەماڵپەڕی كۆمەڵەی دۆستایەتیی‬ ‫كوردستانیی ‪ -‬بولگارییەوە‪،‬‬ ‫وەرگیراون‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫یادەوەری‪:‬‬

‫محەمەد عەزیز ‪ -‬ناسراو بە (حەمە عەزیز)‬ ‫شۆڕشگێڕێكی دیاری شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬ستافی‬ ‫گــۆڤــاری پــەیــامــی ئــەیــلــوول‬ ‫هەمیشە لەهەوڵی ئەوەدایە‬ ‫خوێنەرانی بەپەیامی (بارزانیی‬ ‫نــەمــر) و پــەیــامــی شــۆڕشــی‬ ‫مەزنی ئەیلوول ئاشنا بكات‪،‬‬ ‫تاوەكو نــاوەڕۆك و پێكهاتەی‬ ‫ئەو شۆڕشە بەنەوەی ئەمڕۆ‬ ‫پێشان بــدات‪ ،‬بۆیە ئێمە ئەم‬ ‫ئەركەمان خستۆتە ئەستۆی‬ ‫خــۆمــان؛ بــەاڵم گوتووشیانە‬ ‫چەپڵە بەدەستێك لێنادرێ‪،‬‬ ‫بۆیە لەمبارەیەوە هانا بۆ‬ ‫كەسانێكی وەكــو بەڕێزتان‬ ‫دەبەیەن‪ ،‬كە لە سەركردایەتیی‬ ‫ئەو شۆڕشە نزیكبوون‪ ،‬ئیتر‬ ‫بەهیممەتی ئێوەو كەسایەتی‬ ‫و دڵــســۆزانــی دیــكــەی وەك‬ ‫ئێوە‪ ،‬كە ئەوانیش هەر دیسان‬ ‫شۆڕشەوە‬ ‫لەسەركردایەتیی‬ ‫نزیك بــوون‪ ،‬دەمــانــەوێ ئەو‬ ‫راســتــیــیــەی شــۆڕشــی مەزنی‬ ‫ئەیلوول بەخەڵك رابگەیەنین‬ ‫و‪ ،‬دەخــوازیــن بەویژدانەوەو‬ ‫بەوریایی و بەئەمانەتەوە بچینە‬ ‫ناو راستییەكان‪ ،‬دیارە بەمەش‬ ‫بابەتێكی زانستی و ئەكادیمی‬ ‫و مێژوویی دەخەینە بەردەستی‬

‫‪4‬‬

‫دیدارو ئامادەكردنی‪ :‬گۆران ئەحمەد‬ ‫بەشی یەكەم‪:‬‬

‫مەال مستەفا ‪ -‬محهمهد عهزیز ‪ -‬ئیدریس بارزانی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫گـــەل و نــەتــەوەكــەمــانــەوە‪،‬‬ ‫سەرەتا دەخوازین پێناسەیەكی‬ ‫خۆت و خانەوادەكەتان بكەیت‬ ‫و پێمان بڵێی سەرەتا لەكوێ‬ ‫خوێندووتەو تا چ قۆناغێكت‬ ‫خوێندووە؟‬ ‫ حــەمــە عــەزیــز‪ :‬مــن نــاوم‬‫(محەمەد عەزیز قــادر) ـە بەپێی‬ ‫ئەو سەرژمێرییەی‪ ،‬كە لەساڵی‬ ‫(‪ )1937‬لە عێراق دەستی پێكرد‪،‬‬ ‫رێكەوتی لەدایكبوونم (‪)1931/7/1‬‬ ‫ـە؛ بەاڵم بەپێی گێڕانەوەی دایكم‬ ‫ڕووداوی الفاوی سلێمانی ساڵی‬ ‫(‪ )1932‬روویــداوە‪ ،‬ئەو رۆژەی‪،‬‬ ‫كــە الفــاوەكــە بــووە مــن چــواردە‬ ‫رۆژ بــوومــە‪ ،‬واتـــە بــەگــوێــرەی‬ ‫گێڕانەوەی دایكم من لەدایكبووی‬ ‫ساڵی (‪ )1932‬م‪ ،‬وەك‪ :‬پێكهاتەی‬ ‫ماڵباتەكەشم باوكم چەند ژنێكی‬ ‫هێناوە تا كوڕی زۆر بێ‪ ،‬یاخود‬ ‫منداڵ و نەوەی زۆر بێ؛ چونكە‬ ‫لەژنەكانی دیكەی گەلێك منداڵی‬ ‫مـــردووە‪ ،‬من منداڵی شەشەمی‬ ‫بــوویــمــە؛ كاتێكیش كــە بــاوكــم‬ ‫دایكمی هێناوە تەنیا ژنێكی دیكەی‬ ‫هــەبــووە‪ ،‬لــەو ژنــە سێ خوشكم‬ ‫هەیە‪ ،‬واتە زڕ دایكەكەم شیریشی‬ ‫بەمن داوە‪ ،‬دایكیشم هەر نەماوە‬ ‫خ ــودا لێیان خــۆشــبــێ‪ ،‬خوشكە‬ ‫گـــەورەكـــەشـــم ك ــۆچ ــی دوایــــی‬ ‫كردووەو دوو خوشكیشم ئێستا‬ ‫لەژیاندا ماون‪ ،‬منیش یەكەم كوڕ‬ ‫بوومە‪ ،‬بۆیە باوكم بایەخی پێداوم‬ ‫بەكۆڵ منیان بردووە بۆ حوجرە‬ ‫بۆالی پاوێك كە مامۆستا بووە‬ ‫یادی بەخێر ناوی شێخ محێدین‬ ‫ب ــووە‪ ،‬هــەمــوو ئــەو شتانەی كە‬

‫محهمهد عهزیز ‪ -‬پەیمان مهعروف ‪ -‬فەرەنسۆ حەریری‬ ‫ئــەرك بــووەو پێویست بــووە چ‬ ‫خەتم كردنی قورئان‪ ،‬چ زنجیرە‬ ‫فەرموودەكانی پێغەمبەر ئەوانەم‬ ‫تــــــەواوكــــــردووە‪ ،‬لــەدوایــیــشــدا‬ ‫چوومەتە قوتابخانە‪ ،‬پۆلی شەشم‬ ‫تـــەواوكـــردووەو دوای ئــەوەش‬ ‫ساڵێك یان دوو ساڵ چوومەتە‬ ‫قۆناغی دوان ــاوەن ــدی‪ ،‬لەپاشان‬ ‫بــاوكــم كــۆچــی دوایــیــكــرد‪ ،‬ئیتر‬

‫ئـــەرك و بەرپرسیێتیی بــاری‬ ‫خــێــزانــیــی دایــكــم و خــوشــكــم و‬ ‫مــاڵــەوە كــەوتــۆتــە ئــەســتــۆمــەوە‪،‬‬ ‫كاتێكیش كــە وازم لەخوێندن‬ ‫هــێــنــاوە بــــــــەردەوام خــەریــكــی‬ ‫خوێندنەوە بــووم‪ ،‬بۆیە هێندەم‬ ‫پەرتووك دەخوێندەوە زۆر لەوە‬ ‫زیاتر بووە لەوەی‪ ،‬كە لەقوتابخانە‬ ‫یــاخــود لــەحــوجــرە فــێــری بــووم‪،‬‬

‫‪5‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫هەمیشە خــەریــكــی پێگەیاندنی‬ ‫بیری خــۆم بــووم‪ ،‬توانستەكانی‬ ‫خۆمم زیاترو فراوانتر دەكرد‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە‪ :‬ئەو رۆژنامەو گۆڤارانەی‪،‬‬ ‫كــــە لــــەنــــاو شـــــــاردا هـــەبـــوون‬ ‫بــەئــەنــدازەی ئ ــەو داه ــات ــەی كە‬ ‫هەمبوو‪ ،‬دەمكڕی و دەمخوێندەوە‪،‬‬ ‫جـــاری وا هــەبــوو بــۆ كڕینیان‬ ‫هــەنــدێــك پــــارەم قـــەرز دەكـــرد‪،‬‬ ‫یاخود ئەوكاتی لە سلێمانی جێگا‬ ‫هەبوو وەك‪ :‬دوكانێك بوو پێیان‬ ‫دەگــــوت دووك ــان ــی قــەهــارئــاغــا‪،‬‬ ‫خەڵكی دەچوون بەدوو فلس یان‬ ‫بــەهــەر چــەنــدێــك بــوایــە لــەوێ‬ ‫دادەنــیــشــتــن رۆژنــامــەكــانــیــان‬ ‫دەخـــوێـــنـــدەوە‪ ،‬دوك ــان ــەك ــە هی‬ ‫فرۆشتنی كەل و پەلیش بوو‪ ،‬خۆ‬ ‫ئەگەر توانای كڕینی رۆژنامەو‬ ‫پەڕتووكت نەبوایە ئەوا بەو پارە‬ ‫كەمە رۆژنامەكانت دەخوێنەوە‪،‬‬ ‫ئەوكاتی لەسلێمانی وەكــو چۆن‬ ‫بــاســی دەكـــەم ئ ــەوا ئــەوهــابــوو‪،‬‬ ‫زۆرجاریش كە پەڕتووكم پەیدا‬ ‫دەكرد‪ ،‬چ كوردی بوایە چ عەرەبی‬ ‫ب ــەرام ــب ــەر ب ــە پ ــارەی ــەك ــی كــەم‬ ‫دەمهێنا شەوێك یاخود دوو شەو‬ ‫ســێ شـــەو چــەنــدم بویستبایە‬ ‫دەمهێنا دەمــخــوێــنــدەوە پاشان‬ ‫دەمگەڕاندەوە‪ ،‬من لەو رێگەیەوە‬ ‫تـــوانـــیـــم پ ــەڕت ــووك ــێ ــك ــی زۆر‬ ‫بخوێنمەوە دەتوانم بڵێم‪ :‬كاتێك‬ ‫كە گەنج بووم بەم كورتە كورتە‬ ‫خــوێــنــدەوەیــە‪ ،‬مــێــژووی هەموو‬ ‫(ئــــــــەوروپــــــــاو ئـــەفـــریـــقـــیـــا)م‬ ‫خــوێــنــدۆتــەوە؛ چونكە الوب ــووم‬ ‫مێشكم زۆر یــارمــەتــی دەدام‬ ‫زانیارییەكان بەچنگ بهێنم تا وام‬

‫‪6‬‬

‫لێهات دەمزانی لە ئەفریقیا چەند‬ ‫دەوڵــــەت هــەیــەو چــەنــد میللەت‬ ‫هەیەو سەرۆكەكانیان كێن‪ ،‬جا‬ ‫مـــێـــژووی ئــــەوروپــــاو ســـەدەی‬ ‫نــاوەڕاســت ئــەو شەریفانەی كە‬ ‫(نوبەال) یان پێدەگوتن هەموویم‬ ‫دەزانـــی‪ ،‬زورب ــەی داستانەكانی‬ ‫ئــەوڕوپــاشــم خــوێــنــدۆتــەوە‪ ،‬هەر‬ ‫بــەهــۆی ئــەو خوێندنەوەیە هەر‬ ‫پــەڕتــووك و گــۆڤــارێــكــی كــە لە‬ ‫میسڕ دەردەچــــوون هەموویانم‬ ‫دەكڕی‪ ،‬یاخود بەرامبەر بە پارە‬ ‫بۆ چەند شەوێك دەمهێنان‪ ،‬تا‬ ‫ك ــەوت ــم ب ــەس ــەر پــەڕتــووكــێــكــدا‬ ‫ب ــەن ــاوی (كــیــفــیــة تــكــویــن الفكر‬ ‫القومي؛ للعالمة صاطح الحصری)‬ ‫شتێكی وا بــەكــەڵــك بـــوو‪ ،‬ئــەم‬ ‫نووسەرە زۆر زۆر شتی فێركردم‬ ‫لـــەبـــارەی م ــێ ــژووی عــــەرەب و‬ ‫مێژووی بیرۆكەی نەتەوایەتی‪،‬‬ ‫نەك تەنها هی عەرەب؛ بەڵكو هی‬ ‫هــەمــوو دونــیــای تــێــدابــوو وەك‪:‬‬ ‫مێژووی بەڕیتانیاو ئەڵمانیا و‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬ئەوانەم زۆر زۆر بەوردی‬

‫دەخــــوێــــنــــدەوە تــــا گــەیــشــتــمــە‬ ‫نووسینەكانی پیاوێكی شاعیر‬ ‫یــادی بەخێر‪ ،‬كە نــاوی ئەحمەد‬ ‫ئــەمــیــن ج ــاف بـــوو‪ ،‬نــاســراو بە‬ ‫ئــەحــمــەد مــوخــتــار بــەگــی جــاف‪،‬‬ ‫شیعرێكی هــەیــە دەڵـــێ‪( :‬تاقمێ‬ ‫هاتن بــەســواریــی حوشتری پێ‬ ‫پـــانـــەوە)‪ ،‬واتـــە ئــاواتــی ئــەوەیــە‬ ‫رۆژێك لەڕۆژان هێڵی ئاسنین _‬ ‫شەمەندەفەر بچێتە نێو هەورامان‪،‬‬ ‫ئەم پیاوە شاعیرە خەیاڵی زۆر‬ ‫نیشتمان پەروەرانەو كوردانەی‬ ‫ســـەیـــری هـــەبـــوو‪ ،‬هـــەرلـــەوان‬ ‫سەردەمدا لە كتێبەكەی (ئەحمەد‬ ‫بەگ) یش شتێكم خوێندۆتەوە كە‬ ‫نـــاوی (چــۆنــیــەتــی پێكوەهێنانی‬ ‫بیرۆكەی نەتەوەیی) بوو‪ ،‬باسی‬ ‫پارتێكی دەكرد‪ ،‬كە لە سووریاو‬ ‫لوبنان پێی دەڵێن‪( :‬حزب سوری‬ ‫قومی) شتێكی ئاوهابوو باسی‬ ‫كــــردبــــوو ئـــــەم حـــزبـــە ل ــەن ــاو‬ ‫بـــەرنـــامـــەكـــەی خــــۆی شتێكی‬ ‫ئـــاوەهـــای تــێــدایــە‪ ،‬ك ــە خــۆیــان‬ ‫بــەعــەرەب نــازانــن لــەدوایــیــدا كە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫هیچیان بۆ نــەمــاوەتــەوە‪ ،‬كەچی‬ ‫ئێستا دەڵێن‪ :‬نەك هەر عەرەبن؛‬ ‫بەڵكو خۆیان بە رێبەری عەرەبیش‬ ‫دەزانن ئەوانە خۆیان بە عەرەب‬ ‫نەدەزانی و خۆیان دەیانخواست‬ ‫دەوڵەتێكی دی سازبكەن بەناوی‬ ‫سووریای گــەورە‪ ،‬یاخود واڵتی‬ ‫شام ئەوانە عەرەب نین‪ ،‬واتە بە‬ ‫عەرەب كراون لەدواییدا لەڕێگای‬ ‫ئیسالمگەری و ئــەو شتانەوە‬ ‫بـــوویـــنـــە یـــەكـــێ لــــەدەوڵــــەتــــە‬ ‫عــەرەبــیــیــەكــان‪ ،‬ئــیــتــر مــێــژووی‬ ‫هــیــنــدســتــان و پــەڕتــووكــەكــەی‬ ‫(جەواهیرالل نەهرۆ)م خوێندەوە‪،‬‬ ‫ئــەوكــاتــی بەشێكیشم وەرگــێــڕا‬ ‫بۆسەر زمانی كوردی‪ ،‬بەهەرحاڵ‬ ‫زۆرم پــەڕتــووك و شتی دیكە‬ ‫خــوێــنــدەوە‪ ،‬رەنــگــە بــەهــەزارەهــا‬ ‫پەڕتووك دەبوو‪ ،‬جا ئەو كتێبەی‬ ‫(الــعــالمــة صــاطــح الــحــصــری)م‬ ‫خ ــوێ ــن ــدەوە ه ــەرچ ــەن ــدە بــاســی‬ ‫عەرەب دەكــات؛ بەاڵم زۆر شتی‬ ‫فــێــركــردم‪ ،‬لــەوانــە بــاســی ئــەوە‬ ‫دەكــات كە لەسەردەمی سوڵتان‬ ‫حەمید‪ ،‬خەڵكی عــەرەب هەستی‬ ‫نەتەوایەتی ئاوهای لێكردوون‪،‬‬ ‫ئەوسا عوسمانلی تۆزێك دەرگای‬ ‫هەناسەدانی گەالنی كــردەوە بۆ‬ ‫هەر ناوچەیەك جێگرێكی داناوە‬ ‫_ نوێنەرێكی دانـــاوە‪ ،‬وەك‪ :‬لە‬ ‫پڕتووكەكە باس دەكــات‪ :‬خەڵكی‬ ‫(دیوانیە) مەزبەتەیەكیان كردووە‬ ‫دوایــانــە بــە(بــابــی عــالــی)‪ ،‬لــەوێ‬ ‫داوایان كردووە‪ ،‬نوێنەری خۆیان‬ ‫هەبێ؛ بەاڵم لەپێشدا بۆ پەسەند‬ ‫كردنی پێشنیازەكەیان بەشان و‬ ‫باڵی (سوڵتان) یان دا هەڵگوتووەو‬

‫مــەدحــیــان كــــردووەو تــا هاتۆتە‬ ‫ســەر ئـــەوەی‪ ،‬كــە داوادەكــــەن و‬ ‫دەڵێن‪ :‬زۆر سوپاستان دەكەین‬ ‫كە یەكێكتان داناوە بۆ نوێنەرایەتی‬ ‫ئێمە؛ بەاڵم بۆئەوەی ئێمە بتوانین‬ ‫دڵ ــس ــۆزی خــۆمــان بــۆ جەنابی‬ ‫سوڵتان و بۆ بابی عالی بەڕێك و‬ ‫پێكی دەرببڕین و كاتێك گرفتێك‬ ‫یـــان شتێكمان هــەبــێ بتوانین‬ ‫ب ــی ــخ ــەی ــن ــە روو لـــەڕێـــگـــەی‬ ‫نوێنەرەكەی خۆمانەوە‪ ،‬تكاتان‬ ‫لێدەكەین دەســتــوور بـــدەن‪ ،‬كە‬ ‫نوێنەرەكەمان زمانی ئێمە بزانێ‪،‬‬

‫واتــــە یــەكــێــك لــەخــۆمــان بــێــت؛‬ ‫بێگومان ئەوە هەنگاوی یەكەمە‬ ‫بزانە لەوێوە توانیویانە عەرەب‬ ‫بنێرن بۆ كۆبوونەوەی نوێنەرانی‬ ‫هەرێمەكانی عوسمانلی‪ ،‬كە لە‬ ‫ئەستەنبۆل ناوەناوە دەبەسترا‪،‬‬ ‫هــەر لــەو پەڕتووكە چــاوم بەوە‬ ‫كەوت كە (بولگارییەكان) لەژێر‬ ‫دەستی (عوسمانلییەكان) دابوون‪،‬‬ ‫ئەوانیش بەهەمان شێوە (ئینجیل)‬ ‫بە زمانێك بــووە كە ئێستا پێی‬ ‫دەڵێن‪ :‬سریانی یان التینی‪ ،‬یاخود‬ ‫یۆنانی‪ ،‬ئەو پەڕتووكە پیرۆزەی‬

‫‪7‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫عیساوییەكان بــەو جــۆرە بــووە‪،‬‬ ‫پ ــی ــاوە رۆشــنــبــیــرەكــان یــاخــود‬ ‫قــەشــەكــانــی ئــەوســای بولگاریا‬ ‫تەكبیریان لەحاڵی خۆیان كردووە‪،‬‬ ‫داوایــــــان ل ــە عــوســمــانــلــیــیــەكــان‬ ‫كـــــــردووە دەڵــــێــــن‪ :‬ئــێــمــە زۆر‬ ‫سوپاستان دەكەین بۆئەوەی ئێوە‬ ‫رێگەتان داوە‪ ،‬كە ئێمە بەردەوام‬ ‫بین لەسەر داب و نەریتەكانی‬ ‫خــــۆمــــان؛ بــــــەاڵم پـــەڕتـــووكـــە‬ ‫پیرۆزەكەی ئێمە بەزمانی ئێمە‬ ‫نەنووسراوە‪ ،‬ئەگەر مۆڵەت بدەن‬ ‫ئێمە ئــەم پەڕتووكە وەرگێڕینە‬ ‫سەر زمانی بولگاری بەڕواڵەت‬ ‫ئــەوان هیچیان داوا نــەكــردووە؛‬ ‫بــەاڵم داواكــەیــان دانانی بناغەی‬ ‫دەوڵـــــەتـــــە‪ ،‬ت ــەن ــه ــا ل ــەڕێ ــگ ــەی‬ ‫وەرگێڕانی ئینجیل بۆسەر زمانی‬ ‫زگــمــاكــیــان‪ ،‬ئــــەوان ب ــەه ــەوڵ و‬ ‫هــیــمــمــەتــی خ ــۆی ــان تــوانــیــویــانــە‬ ‫رەزامــەنــدی وەربــگــرن لەڕێگەی‬ ‫كەنیسەوە‪ ،‬كەلەڕێگای پەیمانگای‬ ‫ناو كەنیسەوە كاریان كردووە بۆ‬ ‫فێربوونی زمانەكەو (ئینجیل) یان‬ ‫وەرگێڕاوە لەوێوە قوتابخانەیەكی‬ ‫نیشتمان پەروەرانەیان داهێناوە‪،‬‬ ‫خەڵكەكەیان وا لــێــكــردووە‪ ،‬كە‬ ‫خۆیان و نیشتمانی خۆیان خۆش‬ ‫بووێ‪ ،‬واتە ئەوانە لەو دەوڵەتانەن‪،‬‬ ‫ك ــە زووتـــــر لــەســاڵــی (‪)1913‬‬ ‫تــوانــیــیــان ســەربــەخــۆیــی خۆیان‬ ‫بەدەست بهێنن‪( ،‬بولگارییەكان) لە‬ ‫كــەنــیــســە خــەڵــكــەكــەیــان لـــەدژی‬ ‫عوسمانلییەكان هــان نــەدەدا بۆ‬ ‫ئـــەوەی راپـــەڕن یــان یــاخــی بن‪،‬‬ ‫تاوەكو كارەكەیان نەبێتە جێی‬ ‫سەرنجی عوسمانییەكان؛ بەڵكو‬

‫‪8‬‬

‫هــــەڵــــدەســــتــــان ب ــەن ــاس ــان ــدن ــی‬ ‫كــــەلــــەپــــوورەكــــەی خــــۆیــــان و‬ ‫شاعیرەكانیان و ناساندنی پاشا‬ ‫كـــۆنـــەكـــانـــی خــــۆیــــان؛ كــەچــی‬ ‫بەپێچەوانەی ئ ــەوان لــەكــوردان‬ ‫زۆر بـــەدەگـــمـــەن خــەمــخــۆرو‬ ‫نیشتمان پ ــەروەر هەڵكەوتووە‪،‬‬ ‫لەو تاق و لۆقە ئێمە پیرەمێردمان‬ ‫هــەبــوو _حــاجــی تــۆفــیــق‪ ،‬دەڵــێ‪:‬‬ ‫(بەیانی بوو لەخەو هەڵسام كە‬ ‫روانیم بەفرە باریوە‪ ...‬سلێمانی‬ ‫دەڵــێــی بەلقیسە تـــارای زیوینی‬ ‫پــــۆشــــیــــوە)؛ یــــاخــــود شــاخــی‬ ‫رەنگاورەنگی گوێژە) تۆ خەڵكی‬ ‫سلێمانی بی و منداڵ بی و بێشك‬ ‫یەكسەرشاخی (گوێژە) ت خۆش‬ ‫دەوێ‪ ،‬ئیتر كە بووی بە پێشمەرگە‬ ‫دەزانـــــــی چ ــەن ــد زەحـــمـــەتـــە تا‬ ‫سەردەكەوی هەر دوور بەدووری‬ ‫لــە بــەهــاران تــۆزێــك رەنگەكەی‬ ‫سەوز دەبێ‪ ،‬ئینجا بڵێین بەسەر‬ ‫یەكێكیان دا هەڵداوە‪ ،‬بۆ نموونە‪:‬‬ ‫بــــەســــەر (دوازدە ســــــوارەی‬ ‫مــەریــوان) نیاندا هــەڵــداوە‪ ،‬باشە‬ ‫ئێمەی میللەتی كــورد زۆرجــار‬ ‫ناچاركراوین تووشی شەڕ بووینە‬ ‫لــەگــەڵ واڵتــێــك یــاخــود لــەگــەڵ‬ ‫میللەتێك یــاخــود لــەگــەڵ خێڵێك‬ ‫ئەمە هــەمــووی ئـــازارەو دەبێتە‬ ‫ئەزموون‪ ،‬ئیتر هەر چۆنێك بێت‬ ‫ئــــەوانــــە هــــەمــــووی مـــێـــژووی‬ ‫سەرەتای كوردایەتین‪ ،‬من وردە‬ ‫وردە فــێــری ئـــەوە دەبــــووم كە‬ ‫كــوردیــش بەشێكە لە مرۆڤــ تۆ‬ ‫خزمەتی مرۆڤایەتی دەك ــەی و‬ ‫مــۆڤــایــەتــیــت خ ــۆش دەوێــــت‪ ،‬با‬ ‫بگەڕێیەنەوە بــۆ دەوری دوای‬

‫چلەكان و دوای جەنگ‪ ،‬رەوشێك‬ ‫لـــە عـــێـــراق و كـــوردســـتـــان و‬ ‫جیهانیشدا هاتەكایەوە خەڵكیان‬ ‫بەسەر دوو سەربازگادا دابەش‬ ‫كــــرد‪ ،‬س ــەرب ــازگ ــای ــەك هــەبــوو‬ ‫هــەڵــگــری دروش ــم ــی ئــاشــتــی و‬ ‫پشتیوانی بوو لەمافی هــەژاران‪،‬‬ ‫كە ئــەوە هی یەكێتیی سۆڤیەت‬ ‫بــــوو‪ ،‬س ــەرب ــازگ ــەك ــەی تــریــش‬ ‫نـــاونـــرابـــوو بـــە ســـەربـــازگـــای‬ ‫ســەرمــایــەداری و ب ـــورژوازی و‬ ‫كۆنەپەرستی‪ ،‬هەرچی خراپەبوو‬ ‫خــرایــە پــاڵ ئــــەوەوە‪ ،‬خــۆی ئەو‬ ‫ن ــاول ــێ ــن ــان ــەش بــــــەالی م ــن ــەوە‬ ‫نــاولــێــنــانــێــكــی تــــــەفــــــرەدان و‬ ‫بەهەڵەدابردن بوو؛ چونكە هیچیان‬ ‫راســـــــــت نـــــــەبـــــــوو‪ ،‬ئــــــــەوەی‬ ‫سۆڤیەتییەكان دەیانوت‪ :‬هاوشێوە‬ ‫نــەبــوو لــەگــەڵ نــاوەڕۆكــەكــەی‪،‬‬ ‫خەڵكیش تــا م ــاوەی ــەك رێــگــەی‬ ‫چەپی گــرت‪ ،‬دوایــی وردە وردە‬ ‫تێدەگەیشت كە ئەوە بەم جۆرە‬ ‫نییە‪ ،‬وەك‪ :‬لــە دروشــمــەكــان و‬ ‫راگەیاندنەكانیان باسی لێدەكەن‪،‬‬ ‫منیش لــەســەرەتــا ئــەو رەوتـــەم‬ ‫هــەڵــبــژارد‪ ،‬لــەدوایــیــدا تێگەیشتم‬ ‫بــەتــایــبــەتــی دوای ئـــــەوە كە‬ ‫مانیفێستی (ماركس و لینین) یشم‬ ‫خ ــوێ ــن ــدەوە ك ــە دەڵـــــێ‪ :‬ئــەگــەر‬ ‫(پڕۆلیتەر) دەسەاڵتی گرتە دەست‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتی مەلەكییەت‬ ‫كــۆتــایــی پــێــدێــت و ئــــــازادی و‬ ‫دیموكراتی بەرقەرار دەبێ؛ چونكە‬ ‫ئەوە هەمووی پێچەوانەی هێزی‬ ‫سەربازگەی سەرمایەداری بوو‪،‬‬ ‫دەشیانگوت‪ :‬پڕۆلیتەر دێت زەوی‬ ‫بەسەر جوتیاراندا دابەشدەكات و‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئــەوە دەكــاو ئەمە دەكــات؛ بەاڵم‬ ‫گۆڕانكارییەكان و پێشكەوتنەكانی‬ ‫مـــێـــژوو چــەســپــانــدی كـــە ئــەو‬ ‫بـــیـــركـــردنـــەوەیـــە هـــەڵـــە بـــوو‪،‬‬ ‫لـــەبـــەرئـــەوەی پــیــاوێــكــی وەك ــو‬ ‫(سۆكارنۆ) لە ئەندەنوسیا زەوی‬ ‫بــەســەر جــوتــیــارانــدا دابــەشــكــرد‪،‬‬ ‫پیاوێكی وەكو جەمال عەبدولناسڕ‬ ‫زەوی بۆ جوتیاران دابەشكرد‪،‬‬ ‫لەهەمانكاتدا پیاوێكی وەكو (شاه)‬ ‫كە نوێنەری كرۆكی كۆنەپەرستی‬ ‫و ســـــەرمـــــایـــــەداری بــــــوو‪ ،‬لــە‬ ‫سەربازگەیەكی دی كە بەڕواڵەت‬ ‫پێچەوانەی بیرۆكەی ماركس و‬ ‫لینین بوو‪ ،‬حكوومەتی هەمووی‬ ‫كردە (‪ )%49‬بۆ كرێكارەكان‪ ،‬ئێمە‬ ‫كە لێمان قەوما چووین بۆ (ئێران)‬ ‫هەڤاڵمان هەبوو بۆخۆی لەوێ‬ ‫كـــــاری دەكـــــــرد‪ ،‬ســـــەری ســاڵ‬ ‫حیسابی بۆ دەهاتەوە پێنج شەش‬ ‫هــــــــــەزاری ئــــــەو ســـــەردەمـــــی‬ ‫بەردەكەوت كە هەقی خۆی بوو‪،‬‬ ‫واتـــا جگە لـــەوەی رۆژانــــە یان‬ ‫مـــانـــگـــانـــە مـــــووچـــــەی خـــۆی‬ ‫وەردەگــــرت‪ ،‬حكوومەت سااڵنە‬ ‫رێــژەیــەك پ ــارەی پتری دەدایــێ‬ ‫ئــەمــەش قــەنــاعــەتــی بــۆ كرێكار‬ ‫دروســـت دەكــــرد‪ ،‬ئــەو پـــرۆژەو‬ ‫كارگەیەی كە كاری تێدا دەكات‬ ‫بــەهــی خـــۆی ب ــزان ــێ مـــــادام لە‬ ‫قازانجی ئەودایە‪ ،‬ئەمە سیاسەتی‬ ‫(ش ــاه ــی) ئــێــران بـــوو كــە دژی‬ ‫پــڕۆلــیــتــەرە‪ ،‬وات ــە دروشــمــەكــان‬ ‫پــــێــــچــــەوانــــەی راس ــت ــی ــی ــەك ــان‬ ‫دەردەچوون‪ ،‬من لەو سەردەم و‬ ‫تـــا ئــێــســتــاش دەمـــخـــواســـت وا‬ ‫بــیــربــكــەمــەوە كــە ئــێــمــەی كــورد‬

‫مرۆڤین وەكــو هەموو میللەتانی‬ ‫دی‪ ،‬من لەجیاتی ئەوەی خزمەتی‬ ‫خەڵك بكەم‪ ،‬خزمەت بە میللەتی‬ ‫خـــۆم دەكـــــەم‪ ،‬كــە خــزمــەتــم بۆ‬ ‫میللەتی خۆم كردو لێم زیادبوو‬ ‫بەشی میللەتانی تریش دەدەم‪ ،‬كە‬ ‫دەوڵەمەند بووم لە بژێوی خۆم‬ ‫زیادبوو یارمەتی دراوسێیەكەشم‬ ‫دەدەم‪ ،‬كاتێك تووشی هەژارێك‬ ‫بووم یارمەتی دەدەم‪ ،‬بەم شێوەیە‬ ‫خـــۆم دۆزیــــــەوەو میللەتەكەم‬ ‫دۆزیــەوە‪ ،‬بیریشم لەوە كردەوە‬ ‫لــەڕاســتــیــدا ئــەگــەر مــن ســەرەتــا‬ ‫دڵسۆز نەبم بۆ خێزانەكەی خۆم‪،‬‬ ‫واتـــــە ئــــەوانــــەی كـــە لـــە بــازنــە‬ ‫تەسكەكەی خــانــەوادەكــەم دان‪،‬‬ ‫وەك‪ :‬دایـــك و بـــاوك و ژن و‬ ‫خوشك و منداڵەكانم ناتوانم بۆ‬ ‫درواسێكانم دڵسۆز بــم‪ ،‬كە بۆ‬ ‫درواســێــیــەكــان و گــەڕەكــەكــەی‬ ‫خۆیشم دڵسۆز نەبم‪ ،‬ئەوا ناتوانم‬ ‫بۆ گەڕەكەكانی تریش دڵسۆز بم‪،‬‬ ‫كــە بــۆ شــارەكــەی خــۆم دڵسۆز‬ ‫نەبم‪ ،‬ناتوانم بۆ شارەكانی دییش‬ ‫دڵسۆز بم‪ ،‬كەواتە دەگەڕێینەوە‬ ‫ســەر خاڵی ســەرەكــی بۆئەوەی‬ ‫نیشتمانەكەم خۆش بــوێ‪ ،‬دەبێ‬ ‫لەپێشدا خــێــزان و خــانــەوادەو‬ ‫كـــــەس و كــــــارم خـــۆشـــبـــوێ‪،‬‬ ‫میللەتەكەشم خۆشبوێ‪ ،‬ئینجا‬ ‫لەوێوە بچم خەریك بم تا دەگەمە‬ ‫شــوێــنــێــك ل ــە بــیــركــردنــەوەمــدا‬ ‫جیاوازی نەخەمە نێوان مرۆڤێكی‬ ‫كوردی ئامەدو مهابادو ماردین و‬ ‫سلێمانی و هــەولــێــرو دهــۆك و‬ ‫عەفرین و قامیشلی‪ ،‬بۆیە پێش‬ ‫هەموو شتێك دەبێ بەو قۆناغەدا‬

‫دەربازبین ئەمجۆرە شتانە لەیەك‬ ‫جودا بكەینەوە‪ ،‬واتە هێدی هێدی‬ ‫ب ــۆی بــچــیــن‪ ،‬ئینجا مــن كاتێك‬ ‫خەریكی ئەوانە بــووم‪ ،‬دەگــەڕام‬ ‫م ــێ ــژووی زۆرم خــوێــنــدۆتــەوە‬ ‫لەكاری ژماردندا نییە تا ئێستاش‬ ‫هەر خەریكم هەزارەها پەڕتووكم‬ ‫خــوێــنــدۆتــەوە تــا گەیشتمە ئەو‬ ‫قۆناغە‪.‬‬ ‫* پــەیــامــی ئــەیــلــوول‪:‬‬ ‫لـــەســـەردەمـــی گــەنــجــێــتــیــدا‬ ‫لــەدوای فــەراهــەم كردنی ئەو‬ ‫هەموو زانیارییە مێژوویانە‪،‬‬ ‫بەتایبەت لەو سەردەم ئەو خۆ‬ ‫پێگەیاندنەی جەنابت ئایا چ‬ ‫پاڵنەرێك هەبوو تۆی هێنایە‬ ‫نێو بزووتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫گەلی كورد؟‬ ‫ محەمەد عەزیز‪ :‬ئێمە هێشتا‬‫گــەنــج بــوویــن‪ ،‬وێــنــەی ســەرۆك‬ ‫(بــارزانــیــی نــەمــر) یــان بــە ئێمە‬ ‫دەفرۆشت كە لەژێری نووسرابوو‬ ‫پێشەوای ك ــورد‪ ،‬ئــەوە لەساڵی‬ ‫(‪ 1946‬تــا ‪ )1947‬یــەكــەمــجــار‬ ‫وێنەكەمان وەردەگـ ــرت‪ ،‬وێنەی‬ ‫جــەنــەڕاڵــیــیــەكــەی و وێنەیەكی‬ ‫تریشی هەبوو‪ ،‬بەچەكەوە راست‬ ‫و چەپ فیشەكی لەخۆی دابوو‪،‬‬ ‫ئــەوســا لــەســلــێــمــانــی وێــنــەكــانــی‬ ‫(بارزانی) یان بەچارەگە دینارێك‬ ‫دەف ــرۆش ــت ئــەوكــاتــی بــارزانــی‬ ‫الی هــەمــوو كــوردێــك پــیــرۆزو‬ ‫خۆشەویست بوو‪ ،‬كە پێشەوای‬ ‫كـــوردو بــاوكــی گـ ــەورەی كــورد‬ ‫بوو‪ ،‬جگە لەوەش ئەو ئەندامانەی‬ ‫لێرەبوون‪ ،‬ئــەوانــەی لەسلێمانی‬ ‫بوون دوای دامەزراندنی پارتی‬

‫‪9‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫(بارزانی) یان كردبووە ئامرازێك‬ ‫بۆئەوەی خەڵك گوێڕایەڵیان بێ‪،‬‬ ‫واتــا كەسایەتیی (بــارزانــی) یان‬ ‫دەكـــردە هەوێنی كــۆكــردنــەوەی‬ ‫جەماوەر؛ زۆر چیرۆكی دیكەیان‬ ‫بۆ بــاس دەكــردیــن‪ ،‬وەك‪ :‬باسی‬ ‫(بــارزانــی) و باسی نەتەوایەتی‬ ‫و بــاســی چــی و چــیــان دەكـــرد‪،‬‬ ‫هەتا شتی سەیر سەیریان لەنێو‬ ‫خــەڵــكــەكــە بـــــاودەكـــــردەوە بۆ‬ ‫ئەوەی رووی ئاراستەكە بەرەو‬ ‫مــەبــەســتــەكــانــی خــۆیــان بــبــەن‪،‬‬ ‫بۆیە خەڵكی گەنجی دڵگەرمی‬ ‫ئەوكاتەیان هانداوە كە باسی ماف‬ ‫و مافەكانی كوردیان بۆ كردووەو‬ ‫باسی زۆر شتیان بۆ كردووە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە‪ :‬لەكاتی هەڵگیرساندنی‬ ‫شۆڕش دا ئەوان زۆر پێداگیریان‬ ‫كردبوو‪ ،‬كە شــۆڕش رابگەیێنن‪،‬‬ ‫(ب ــارزان ــی) یــش لەنێو وتەكانی‬ ‫دا گوتبووی‪ :‬باشە ئێوە ئەگەر‬ ‫لــێــتــان بــقــەومــێ خــۆتــان ئــامــادە‬ ‫كــردووە؟ هیچ چەك و شتێكتان‬ ‫كڕیووە؟ شتێكتان هەیە كە بتوانن‬ ‫بەرگری خۆتان و میللەتەكەتانی‬ ‫پێ بكەن؟؛ بێگومان وەاڵم نییە‪،‬‬ ‫ئــەســڵــەن ئـــــەوەی بــیــریــان لێی‬ ‫نەكردبۆوە ئەوەبوو‪ ،‬بەهەرحاڵ‬ ‫كە سەرۆك (بارزانی) لە یەكێتیی‬ ‫ســۆڤــیــەت گــــەڕایــــەوە هـــات بۆ‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئەوكاتی شیووعییەكان‬ ‫وایاندەزانی بارزانی لەپاش ئەو‬ ‫دە دوازدە ساڵەی كە لە یەكێتیی‬ ‫سۆڤیەت بووە‪ ،‬شیووعێكی عەیار‬ ‫بیست و چــواری لێهەڵكەوتووە‪،‬‬ ‫بۆیە ئــەوەی پارتی بــوو یاخود‬ ‫شیووعیی بــوو یــاخــود خەڵكی‬

‫‪10‬‬

‫تری بێالیەن هەموو لەسلێمانی‬ ‫پێشوازیێكی زۆر گ ــەرم و بێ‬ ‫وێنەیان لە ســەرۆك (بــارزانــی)‬ ‫كرد‪ ،‬ئەوكاتە لەبەردەركی سەرای‬ ‫سلێمانی خانووێك هەبوو پێیان‬ ‫دەگــوت خانووی نــووری عەلی‪،‬‬ ‫(بارزانی) یان برد بۆ ئەوێ‪ ،‬لەوێ‬ ‫بۆ جەماوەرەكە دوا‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬باشە‬ ‫كاك محەمەد تۆ خۆت بەشداریت‬ ‫لەو كۆڕەدا كرد؟‬ ‫ محەمەد عەزیز‪ :‬بەڵێ‪ ،‬من‬‫لەوێ بووم نەك هەر لەو كۆڕە‬ ‫بەشداریم كردووە‪ ،‬من یەك تۆز‬ ‫دەگــەڕێــمــەوە بــۆ دواوە مــن لە‬ ‫خۆپێشاندانی (‪ )1947/6/18‬دا‬ ‫ئەوكاتە سلێمانی بچووك بووە‬ ‫لەوانەیە سەبارەت بەو سەردەمە‬ ‫وابزانم یەكێك بوو لەخۆپێشاندانە‬ ‫گەورەكان‪ ،‬كە چۆتە مێژووەوە‪،‬‬ ‫خۆپێشاندانەكەی ئەو سەردەمە‬ ‫ســەبــارەت بــەچــوار ئەفسەرەكە‬ ‫بــــوو‪ ،‬دروشــمــێــكــیــان پێگوتین‬ ‫تــا ئــێــســتــاش لــەبــەرمــە؛ چونكە‬ ‫تەمەنی منداڵی و گەنجیەتیم بوو‪،‬‬ ‫دروشمەكە ئەوەبوو (بژی كوردو‬ ‫كوردستان‪ ،‬بــژی ئازەربایجان‪،‬‬ ‫بژی قەبیلەی بارزان‪ ،‬عەفووعام‬ ‫بــۆ زابــتــەكــان)‪ ،‬ئــەوەبــوو چــوار‬ ‫ئەفسەرەكەیان ل ــەڕۆژی دوایــی‬ ‫لــــەســــێــــدارەدا‪ ،‬ل ــەپ ــاش ــان ئێمە‬ ‫موزەكەرەیەكمان نووسی بوو‪ ،‬كە‬ ‫بیبەین بۆ ماڵی موتەسەڕیف‪ ،‬واتە‬ ‫پــارێــزگــاری ئــەوســای سلێمانی‪،‬‬ ‫لەسلێمانی شەقامێك هەیە ئێستا‬ ‫پێی دەڵێن شەقامی (مەولەوی)‬ ‫بــەو شــەقــامــەدا چــوویــن بــەرەو‬

‫ماڵی موتەسەڕیف‪ ،‬باخچەیەك‬ ‫ل ــەوێ هــەیــە پێدەڵێن‪ :‬باخچەی‬ ‫گەلی‪ ،‬فلكەیەك هەبوو لەبەردەمی‬ ‫باخچەكە یــاخــود لەپێش ماڵی‬ ‫موتەسەڕیف‪ ،‬ئۆتۆمبێلی پۆلیس‬ ‫لەوێ راوەستابوون‪ ،‬كە ئێمەیان‬ ‫بینی لێمان بەخۆكەوتن و لەهەموو‬ ‫الی ــەك ــەوە پــەرتــەیــان پێكردین‪،‬‬ ‫ئینجا بەقامچی كەوتنە ناومان و‬ ‫لێیانداین و هەندێكیان لێگرتین‪،‬‬ ‫من یەكێك بووم لەوانە‪ ،‬كە توانیم‬ ‫بـــاش راب ــك ــەم و خـــۆم دەربـ ــاز‬ ‫بــكــەم؛ بـــەاڵم مــوزەكــەرەكــەمــان‬ ‫هەر لەال مابوو كەڵكیشی نەبوو؛‬ ‫چونكە رۆژی دوایــی ئــەم چوار‬ ‫ئەفسەرانەیان جوانە مەرگ كرد‪،‬‬ ‫من مەبەستم لەخۆپێشاندان و‬ ‫شت بوو‪ ،‬كە لەوان سەردەماندا‬ ‫هــەرچــی خۆپێشاندانێ لــەدژی‬ ‫حكوومەتی عێراقی كــرابــووایــە‬ ‫بەشداری زۆربەیانم دەكرد‪،‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬ئایە‬ ‫جــەنــابــی بـــارزانـــی كەهاتە‬ ‫سلێمانی چی بەجەماوەرەكە‬ ‫گوت؟‬ ‫ مــحــەمــەد عـــەزیـــز‪ :‬ئێمە‬‫(‪ )%90‬م ــان وێــنــەی (ب ــارزان ــی)‬ ‫مان هەڵگرتبوو‪ ،‬كە بارزانی بۆ‬ ‫خەڵكەكە دوا لەنێو گوتەكانی‬ ‫دوو شت سەرنجی راكێشام‪ ،‬كە‬ ‫گــوتــی‪ :‬ســەرەتــا ئێوە دەبــێ ئەم‬ ‫وێنانە دابنێن‪ ،‬زەبری لێكردین و‬ ‫گوتی‪ :‬من هیچ نیم‪ ،‬دووەم گوتەی‬ ‫ئــەوەبــوو‪ ،‬گوتی‪ :‬من سەربازی‬ ‫زەعــیــم (ع ــەب ــدول ــك ــەری ــم)م‪ ،‬كە‬ ‫بەتۆبزی وێنەكانی خۆی پێداگرتین‬ ‫هێندەی دی لــەچــاوی خەڵكەكە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫مــەزنــتــر بـــوو‪ ،‬كــە فــەرمــووشــی‪:‬‬ ‫من ســەربــازی (عەبدولكەریم)م‬ ‫هــەم بــۆئــەوەی جــارێ خەڵكەكە‬ ‫كاردانەوەی خراپیان نەبێ لەدژی‬ ‫حكوومەت‪ ،‬هەم بۆ ئــەوەی بوو‬ ‫عەبدولكەریم قاسم تێبگەیەنێ كە‬ ‫هیچ نیازێكی خراپی بەرانبەری‬ ‫نییە‪ ،‬بەهەرحاڵ ئەو دوو شتە بۆ‬ ‫بەدەرخستنی گەورەیی بارزانی‬ ‫لــەالیــەكــەوە روونــكــردنــەوەیــە‪،‬‬ ‫لەالیەكی دیكەیشەوە سیاسەتە‪،‬‬ ‫خۆی بۆخۆیشی هەردووكیەتی‪،‬‬ ‫دوای ئەوە هەموو دەزانن وردە‬ ‫وردە كێشەكان دەستیان پێكردو‬ ‫حكوومەتی عەبدولكەریم قاسم‬ ‫كەوتە دژایەتی كردن‪.‬‬ ‫* پەیامی ئــەیــلــوول‪ :‬تۆ‬ ‫باسی سااڵنی چلەكانت كرد‬ ‫ئایە ســەرەتــای گەنجایەتیت‬ ‫چۆن تێپەڕاند؟ ئایا ئەوكاتی‬ ‫پــێــكــهــاتــەی سلێمانیت لێ‬ ‫دیاربوو‪ ،‬وەك‪ :‬الیەنی بژێوی‬ ‫خەڵك و بــواری رۆشنبیری و‬ ‫ئاستی قوتابیانی ئەو سەردەم؟‬ ‫ محەمەد عەزیز‪ :‬سلێمانی‬‫لــــــــەڕووی ك ــۆم ــەاڵی ــەت ــی ــی ــەوە‬ ‫پەیوەندییەكی زۆر زۆر بەهێزی‬ ‫هــەبــوو‪ ،‬جــمــوجــوڵــی بــارزگــانــی‬ ‫وردە وردە بـــــەرەو پــێــشــەوە‬ ‫دەچــوو؛ بێگومان ئەوە سلێمانی‬ ‫دوای شـــەڕی جــەنــگــی جیهانی‬ ‫دووەم؛ چــونــكــە شــــەڕ بـــووە‬ ‫هـــۆی بــرســیــەتــیــی خ ــەڵ ــك‪ ،‬من‬ ‫لەبیرمە كــە لەشكری ئینگلیزو‬ ‫ئەڵمان لەسلێمانی بوون؛ چونكە‬ ‫جەنگەكە بەشی زۆری كەوتە‬ ‫كــوردســتــان‪ ،‬كــوردســتــان كەوتە‬

‫ژێــر كاریگەریی ئــەو جەنگەوە‪،‬‬ ‫بــۆ نموونە‪ :‬نــاوچــەی (هەولێرو‬ ‫خانەقین و شارو شارۆچكەكانی‬ ‫ت ــر) پــڕبــوو لــە ســوپــای بێگانە‬ ‫لەگەڵ هێلی (هامڵتۆن) با بڵێن‬ ‫جادەی هامڵتۆن‪ ،‬كە دەچێتە الی‬ ‫ئێران ئەو جــادەی‪ ،‬كە تا ئێستا‬ ‫مـــاوەو بـــەرەو حــاجــی ئــۆمــەران‬ ‫دەچێت‪ ،‬ئەو جادەیە بوو بەڕێگای‬ ‫سوپای ئینگلیزو رۆژئاواییەكان‬ ‫بــۆ نــاردنــی لۆجستیك و شتی‬ ‫پێویستی جەنگی كە بۆ لەشكری‬ ‫(سۆڤیەت) یــان دەنـــارد؛ چونكە‬ ‫ئەمەریكاو بەریتانیاو یەكێتیی‬ ‫ســۆڤــیــەت پــاڵــپــشــتــی یــەكــبــوون‬ ‫لـــەدژی ئــەڵــمــان‪ ،‬ئــەوكــاتــە لەناو‬ ‫سلێمانی خــەڵــك هــەبــوو لەگەڵ‬ ‫ئەڵمانەكان بوو‪ ،‬خەڵكیش هەبوو‬ ‫لەگەڵ ئینگلیز بوو‪ ،‬لەوێ من دایكم‬ ‫یادی بەخێر بۆی گێڕاومەتەوە لە‬ ‫جەنگی یەكەمی جیهاندا لەشكری‬ ‫ئەڵمانی لەسلێمانی دا هەبووەو‬ ‫ســــەربــــازگــــەیــــان لـــەگـــەڕەكـــی‬ ‫ســابــوونــكــەران بـــووە‪ ،‬دایكیشم‬ ‫خەڵكی گــەڕەكــی گوێژەیە‪ ،‬واتە‬ ‫سابوونكەران بەشێكە لەگوێژە‪،‬‬ ‫دایــكــم دەیــگــوت‪ :‬كــە عوسمانلی‬ ‫و ئەڵمانەكان لــەشــەڕدا دۆڕان‬ ‫مـــــنـــــدااڵن دوای ســــەربــــازە‬ ‫ئەڵمانەكان دەكەوتن و دەیانگوت‪:‬‬ ‫(ئەڵمانە ریشە قلیجەكەت دانێ و‬ ‫لەقووڕ بنیشە) مندااڵنی سلێمانی‬ ‫ئەوەیان داهێنابوو دیارە ئەوسا‬ ‫كــاوەكــانــیــان ریــشــێــك شتێكی‬ ‫پــێــوەبــووە نــیــشــانــەیــەك بـــووە‪،‬‬ ‫كــە ئــەوانــە ئەڵمانەكانن‪ ،‬دایكم‬ ‫بـــۆی دەگـــێـــڕامـــەوەو دەیــگــوت‪:‬‬

‫سەربازگەی ئەڵمانییەكان لەچەند‬ ‫ماڵێك بوو‪ ،‬لەوێ هەر لەو گەڕەكە‬ ‫ماڵی گــەورە گــەورەی تێدابووە‬ ‫دیارە خەڵكی خاوەن كەسایەتی‬ ‫و بەرپرسەكانیان لەو جێگایانە‬ ‫جێنشین بووینە‪ ،‬جا ناكۆكی لە‬ ‫نــێــوان خەڵكی سلێمانی لەسەر‬ ‫ژێــركــەوتــن وســەركــەوتــنــی ئەو‬ ‫هێزانە دروست ببوو‪ ،‬بۆ نموونە‪:‬‬ ‫پیاوێك هەبوو (كەریم ئاغا) ی‬ ‫ناوبوو‪ ،‬یادی بەخێر خۆی زۆر‬ ‫كــوردپــەروەر بوو؛ بەاڵم (نازی)‬ ‫بــوو هەتا مــردیــش هــەر (نــازی)‬ ‫بوو‪ ،‬هەر كوردپەروەربوو‪ ،‬دژی‬ ‫ئینگلیز بوو‪ ،‬لەبەرئەوەی ئینگلیز‬ ‫داگــیــركــەری كــوردســتــان بــوون‪،‬‬ ‫ئــەو پــیــاوە بەسەرهاتێكی هەیە‬ ‫بۆتانی باس دەكەم‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬ئایا‬ ‫ســوپــای ئــەڵــمــان چـــۆن لە‬ ‫كوردستان جێگیر ببوو؟‬ ‫ محەمەد عەزیز‪ :‬ئەڵمانییەكان‬‫لــەڕێــگــەی (بــەكــر ســدقــی) یــەوە‬ ‫هــاتــوون‪ ،‬نـــاوی (بــەكــر سدقی)‬ ‫یــتــان بیستووە كــاتــی خــۆی لە‬ ‫سوپای عێراق سەرۆك ئەركانی‬ ‫لەشكر بووە‪ ،‬دەڵێن‪ :‬خەڵكی الی‬ ‫عەسكەر یان ئاخجەالر بوو‪ ،‬یان‬ ‫خەڵكی سلێمانی بوو هەرچیەك‬ ‫بــێــت‪ ،‬دەڵــێــن‪ :‬ك ــورد بـــووە‪ ،‬ئەم‬ ‫(بــەكــر ســدقــی) یــە بــەگــوێــرەی‬ ‫ئـــەوەی مــن بیستوومە‪ ،‬رەنگە‬ ‫هەندێك دۆكیۆمێنت سەبارەت‬ ‫بەم مێژووە هەبێت‪ ،‬بەكر سدقی‬ ‫كە سەرۆك ئەركانی لەشكر بوو‪،‬‬ ‫ســەربــازە كــوردەكــانــی لــە بەغدا‬ ‫فــێــركــردووە‪ ،‬كــە دەوام ت ــەواو‬

‫‪11‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بوو‪ ،‬یاخود رۆژانی هەینی بچنە‬ ‫بــازاڕ جلی كــوردی لەبەر بكەن‪،‬‬ ‫بــۆ ئــــەوەی ســیــمــایــەكــی زۆری‬ ‫كــوردی لە شــاری بەغدا هەبێ‪،‬‬ ‫واتە لەم شارەدا هەبوونی كورد‬ ‫دیاربێت‪ ،‬دیارە زۆر كوردپەروەر‬ ‫بــووە‪ ،‬بەڵێ لەپاشان پەیوەندی‬ ‫كــردووە بەسەرۆك خێڵەكانەوە‪،‬‬ ‫كــە تــەكــبــیــر بــكــەن چ ــەك پــەیــدا‬ ‫بكەن یاخود چەك بكڕن‪ ،‬ئەویش‬ ‫یارمەتیان بدات تا لەدەرفەتێكدا‬ ‫ئامادەبن بۆ بەرژەوەندیی كورد‪،‬‬ ‫یــەكــێــك ل ــەو پــیــاوانــەی كــە ئــەو‬ ‫بــەرژوەنــدیــی لــەگــەڵــدا هــەبــووە‪،‬‬ ‫یان چەكی لێكڕیوە تۆفیق قەزاز‬ ‫بووە‪ ،‬كە باوكی دكتۆر (شەفیق)‬ ‫ب ــوو‪ ،‬ئــەو دكــتــۆر (شەفیق)ـەی‬ ‫ماوەیەك لەحكوومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا وەزیر بوو‪ ،‬لەپاشان‬ ‫بــەكــر ســدقــی ل ــەگ ــەڵ هــەنــدێــك‬ ‫لــــەســــەرۆك خــێــڵــەكــانــی كـــورد‬ ‫كــۆدەبــێــتــەوە كــۆبــوونــەوەیــەك‬ ‫ئەنجام دەدەن؛ بەاڵم نازانم ئەم‬ ‫كۆبوونەوەیە لەكەركووك بووە‪،‬‬ ‫یــاخــود لــە ئــاخــجــەالر بـــووە‪ ،‬لە‬ ‫كــۆبــوونــەوەكــەدا گوتوێتی‪ :‬من‬ ‫ســەفــەرێــكــم لــەپــێــشــە دەچـــم بۆ‬ ‫تــوركــیــا‪ ،‬لــەڕێــگــەی (میسڕ)ـەوە‬ ‫دەچــم‪ ،‬لــەوێ ئەڵمانەكان دەبینم‬ ‫كە هاتمەوە ئێوە دەبــێ هەموو‬ ‫ئامادەبن چەكتان پەیداكردبێ‪،‬‬ ‫ئەمانە دیارە نیازیان جدی بووە‪،‬‬ ‫كـــە‪( :‬چـــی دەكـــــا‪ ،‬بــەكــر ســدقــی‬ ‫دەســــەاڵتــــی تــــــەواوی عــێــراقــی‬ ‫بەدەستەوە بووە‪ ،‬ئەوسا مەلیك‬ ‫غــــازی هـــەبـــووە؛ بــــەاڵم وەك ــو‬ ‫پێویست دەسەاڵتی نەبووە‪ ،‬بەكر‬

‫‪12‬‬

‫سدقی هــەڵــگــەڕانــەوەی كــردووە‬ ‫بــەســەر ئـــەوانـــەی ئ ــەوس ــا‪ ،‬كە‬ ‫هەبوون‪ ،‬بڵێین‪ :‬بەسەر نووری‬ ‫ســەعــیــدو ب ــەس ــەر ئــیــنــگــلــیــزداو‬ ‫بــــەدژی ئینگلیز هــەڵــســاوە‪ ،‬كە‬ ‫بۆیان گێڕامەوە یەكێك پێشنیازی‬ ‫كـــــردبـــــوو لـــەكـــۆبـــوونـــەوەكـــە‬ ‫گوتبووی‪ :‬دە من پێشنیاز دەكەم‬ ‫هەتا جەنابی دێتەوە باشە ئێمە‬ ‫ئەو دێیە بەجێ نەهێڵین؛ چونكە‬ ‫شكی هــەبــووە لـــەوەی كــە بچن‬ ‫هەواڵ بدەن بەئینگلیزەكان؛ لەبەر‬ ‫ئەوەی ئەوسا خەڵكی تاك تاكی‬ ‫نــاو ك ــورد پــەیــوەنــدیــیــان لەگەڵ‬ ‫ئینگلیزو تورك دا هەبووە‪ ،‬بەهەر‬ ‫حاڵ بەكر سدقی زۆر بەداخەوە‬ ‫نەمانزانی چی دەكــات‪ ،‬یان چی‬ ‫روودەدا‪ ،‬ئەوەبوو هەر بەدەستی‬ ‫كورد ئینگلیز توانی پیالنی لێبكات‬ ‫و لەموسڵ تیرۆریان كردو (بەكر‬ ‫سدقی) یان كوشت)‪ ،‬جا با باسی‬ ‫كەریم خان تان بۆ بكەم‪ ،‬لەكاتی‬ ‫جەنگی دووەمــی جیهاندا هەندێ‬ ‫لــە خەڵكی سلێمانی الیەنگری‬ ‫ئینگلیز بوون و هەندێ الیەنگری‬ ‫ئەڵمان بــوون‪ ،‬لــێــرەدا دەخــوازم‬ ‫ئەوە بگێڕمەوە كە عەلی حاجی‬ ‫مــەال شــەریــف پیاوێكی گەنجی‬ ‫خوێندەواری ئەو سەردەمە بوو؛‬ ‫بەاڵم پەیوەندی لەگەڵ ئینگلیزەكان‬ ‫هەبووە‪ ،‬لە سلێمانی دایەرەیەكیان‬ ‫بۆ دروســتــكــردووە ناویان ناوە‬ ‫دایــەرەی ئیستیعالمات‪ ،‬لەرادیۆ‬ ‫هـــەواڵ و شتی بــاوكــردۆتــەوە‬ ‫بەمۆسیقاو هەڵپەڕكێ‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئینگلیز بۆی دروستكردووە بۆ‬ ‫گواستنەوەی ئەنجامەكانی شەڕ‬

‫بۆ نێو خەڵك‪ ،‬بەتایبەتی ئەگەر‬ ‫ئینگلیز لەجەنگێك سەركەوتنی‬ ‫بــەدەســت هێنابوایە‪ ،‬لــەبــەردەم‬ ‫سەرا دەهۆڵ و زوڕنای لێدەداو‬ ‫خەڵك هەڵپەڕكێی دەكرد‪ ،‬كەریم‬ ‫ئاغا گــێــڕایــەوەو گــوتــی‪ :‬ئاوەها‬ ‫شانم دابووە دیواری قوتابخانە‪،‬‬ ‫قوتابخانەی فەیسەڵییە هەبوو‪،‬‬ ‫بەرامبەر ئەو فلكەی بەردەرگای‬ ‫ســەرای ئــەوســا‪ ،‬كە ئێستا جێی‬ ‫ئەو قوتابخانەیە بووە بە بازاڕ‪،‬‬ ‫كەریم ئاغا دەیگوت‪ :‬كابرایەكی‬ ‫شــــــــــارەزووری چـــوارشـــانـــەی‬ ‫بەهەیبەت و سمێڵ زل بەجلی‬ ‫كوردی و خەنجەرێك بەقەدیەوە‬ ‫دایكوتابووە شایی و هەڵدەپەڕی‪،‬‬ ‫منیش وەختبوو بتەقم دەشزانم‬ ‫ئەوە ئینگلیز لەشەڕ سەركەوتووە‪،‬‬ ‫بــۆیــە هــەڵــدەپــەڕن كــەریــم ئاغا‬ ‫خۆی نازی بوو‪ ،‬گوتی‪ :‬خۆم بۆ‬ ‫نەگیرا كە لێبۆوە چووم دەستم‬ ‫گرت و گوتم‪ :‬سەاڵموعەلەیكوم‪،‬‬ ‫گوتی‪ :‬عەلەیكوموسەالم‪ ،‬گوتم‪:‬‬ ‫كاكە بەخێر بــرات ژنی هێناوە؟‬ ‫گــوتــی‪ :‬نــەوەڵــا قــوربــان‪ ،‬گوتم‪:‬‬ ‫ئەی خەتەنە سوورانێی كوڕتە؟‬ ‫گوتی‪ :‬نــەوڵــا‪ ،‬ئــەی كاكە خۆت‬ ‫زاوای؟ گوتی‪ :‬نەوڵا‪ ،‬گوتی‪ :‬خۆم‬ ‫بۆ نەگیراو پێم گوت‪ :‬ئەی قەحپە‬ ‫بــاب بۆچی هــەڵــدەپــەڕی؟ گوتی‪:‬‬ ‫جــا چــوزانــم دەه ــۆڵ لــێــدەدەن و‬ ‫منیش هــەڵــدەپــەڕم‪ ،‬گــوتــم‪ :‬ئەی‬ ‫نازانی ئەوە ئینگلیزە دەهۆڵت بۆ‬ ‫لێدەدا‪ ،‬ئێوە هەتاكەی بەدەهۆڵی‬ ‫ئــیــنــگــلــیــز هــــەڵــــدەپــــەڕن ئــاخــر‬ ‫شەرمە‪ ،‬من (كەریم ئاغا) م زۆر‬ ‫خــۆشــدەویــســت‪ ،‬جـــاران شــاری‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سلێمانی خەڵكی ئاوەهای تێدابوو‪،‬‬ ‫مــنــدااڵنــیــش تـــوڕەیـــان دەكـــردن‬ ‫قــســەیــان بــە لــەشــكــری ئــەڵــمــان‬ ‫دەگوت ئەوان پێیان ناخۆش بوو‪،‬‬ ‫ئیتر لە سلێمانی شتێك هەبوو‬ ‫هەندێك ئینگلیزی لەال گرنگ بوو‪،‬‬ ‫هەندێكیش ئەڵمانی لــەال گرنگ‬ ‫بـــوو‪ ،‬كــوردیــش ه ــەر سۆزێكی‬ ‫لەگەڵ ئەڵمان هەبوو‪ ،‬لەالیەكەوە‬ ‫باسی ئاریایەتی دەكرا‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تر گوایە پەیمانی ئــەوە درابــوو‬ ‫كـــە ئـــەگـــەر ئــەڵــمــان ش ــەڕەك ــە‬ ‫بــبــاتــەوە ئێمە دەبــیــن بەشتێك‪،‬‬ ‫ئەو دەنگۆیە لەناو خەڵك هەبوو‬ ‫هــەتــا لــە نــووســیــن و شتیشدا‬ ‫هەندێك باسی لێكرابوو؛ بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی هیتلەر خــراپ بوو‪،‬‬ ‫هەروەها راگەیاندنی كۆمەنیستی‬ ‫ســــەد هـــــەزار ئــــەوەنــــدەی دی‬ ‫خراپی كردبوو‪ ،‬هەر باسكردنی‬ ‫وشــەی هیتلەر بڤەبوو؛ چونكە‬ ‫وا ن ــاس ــراب ــوو ك ــە كــابــرایــەكــی‬ ‫تاوانباری خەڵك كــوژی میللەت‬ ‫كوژبوو‪ ،‬بۆیە باسكردنی گرفتێكی‬ ‫گەورەبوو‪ ،‬تەنها كوڕێك هەبوو‬ ‫لەو الیەنەوە بەجەسارەت بوو‪،‬‬ ‫ناوی ساڵح بوو مامۆستاش بوو‪،‬‬ ‫وابزانم ناوی لەخۆ نابوو ساڵح‬ ‫هیتلەر كوردایەتییەكی پــاك و‬ ‫چاكیشی دەكــرد؛ بەاڵم لەدواییدا‬ ‫بەعس كوشتی لــەســێــدارەی دا‪،‬‬ ‫لــەگــەڵ دوو ســێ گــەنــجــی تــری‬ ‫ئــەو ســەردەمــە لەسێدارە دران‪،‬‬ ‫كــە یــەكــێــكــیــان نـــاوی مامۆستا‬ ‫عزەت بوو‪ ،‬برادەری ساڵح بوو‪،‬‬ ‫هــەردووكــیــان مــامــۆســتــا بــوون‬ ‫لــەســێــدارە دران‪ ،‬ئینجا ئــەوە‬

‫ســەبــارەت بــەرەوشــی سلێمانی‬ ‫بوو لەسااڵنی چلەكان و جەنگی‬ ‫دووەمـــــی جــیــهــان‪ ،‬الیــەنــەكــانــی‬ ‫تری بەپێی بارودۆخەكە خەڵك‬ ‫دەیخوێند‪ ،‬هەبوو كــاری دەكــرد‬ ‫دووكــانــدارو كــاركــەربــوو؛ بەاڵم‬ ‫پەیوەندییەكی زۆر زۆر چاك و‬ ‫پتەو لەنێو خەڵكەكەدا هەبوو‪ ،‬من‬ ‫خۆم باوەڕم نەدەكرد ئێمە ئەوەندە‬ ‫بەتەنگ یەكترەوە بێین‪ ،‬شتێكم‬ ‫دیــت ئــەوە باسی ساڵی (‪)1957‬‬ ‫دەكــەم لــەڕۆژی (‪)1957/10/18‬‬ ‫دا رۆژی هەینی بــوو‪ ،‬وابــزانــم‬ ‫لەو رۆژە دەبوایە یارییەكی تۆپی‬ ‫پێ هەبێ لەنێوان یانەی سلێمانی‬ ‫و یانەی (برووسك) ی هەولێر‪،‬‬ ‫هــــــەردوو یــانــەكــە چــووبــوونــە‬ ‫گۆڕەپانی دوانــاوەنــدی‪ ،‬پیاوێك‬ ‫هــەبــوو نــاوی ساڵح عەلی بــوو‪،‬‬ ‫یادی بەخێر مامۆستای وەرزش‬ ‫بــــوو لــەقــوتــابــخــانــەكــانــیــش بە‬ ‫كەشافەو ئەوانە خەریكبوو‪ ،‬چۆن‬ ‫فیتەكەی لێدا كە یارییەكە دەست‬ ‫پێبكات بــــاران دەســتــی پێكرد‪،‬‬ ‫الفــاوێــك هەڵستا هــەر مەپرسە‬ ‫دیواری قوتابخانەكەی رووخاند‪،‬‬ ‫نــزیــكــەی (‪ )42‬ك ــەس بـــوون بە‬ ‫قوربانی و مردن‪ 100( ،‬تا ‪)200‬‬ ‫خــانــووی وێــرانــكــرد‪ ،‬الفــاوێــكــی‬ ‫زۆر زۆر سەیربوو‪ ،‬یەكەم جار‬ ‫مەزندە نەدەكرا بەم جۆرە دەبێ؛‬ ‫چــونــكــە زەرەرێـــكـــی زۆری بە‬ ‫گیان و ماڵی خەڵكی سلێمانی دا‪،‬‬ ‫ئــەو شــەوە ئــەوەم بینی كە ئەو‬ ‫گەنجانەی ئەوسا چۆن رۆیشتن‬ ‫بۆ هاوكاری پیرە ژن و پیرەمێردو‬ ‫منداڵ تا رزگــاریــان بكەن لەناو‬

‫ئەو مااڵنەی كە ئاوی تێچووبوو‪،‬‬ ‫لەپاشان تەزرەیەك باری دەنكی‬ ‫لەدانە گوێزێك گەورەتردەبوو‪،‬‬ ‫ئەو تەزرەیەش وەهای كرد زۆر‬ ‫مــاڵ پــڕ بــێ لــە تــــەزرە‪ ،‬خەڵكی‬ ‫بەخاكەناس دەیان كردە گونییەوە‬ ‫دەی ــان ــب ــردە ســـەر شــەقــامــەكــەو‬ ‫فڕێیان دەدا‪ ،‬هــەر شتێكی زۆر‬ ‫زۆر ســەیــر بـــوو‪ ،‬ئ ــەم هــەمــوو‬ ‫خەڵكە مــردن ئــەم هەموو زیانە‬ ‫لەخەڵكی سلێمانی كەوتەوە؛ بەاڵم‬ ‫لەگەڵ ئــەو هەموو زەرەرە من‬ ‫لەناوەوە دڵخۆش بــووم؛ چونكە‬ ‫دەمگوت‪ :‬شوكر ئەوە میللەتەكەی‬ ‫ئێمەیە ئەوەها لەگەڵ یەك چاكن‬ ‫و لەگەڵ یەك پاكن‪ ،‬ئاخر ئەوە‬ ‫زۆر گرنگە جاری وا لەم جۆرە‬ ‫نسكۆیانە هەندێ نەفس نزم دوور‬ ‫لـــــەڕووی ئــێــوە دەســـت دەك ــەن‬ ‫بەشڕەخۆری دزی و تااڵنی لێكتر‬ ‫دەكەن‪ ،‬سەرەڕای هاوكاریكردن‬ ‫و بەهاناچوونی یەكتر‪ ،‬بۆ نموونە‪:‬‬ ‫ئــەو گەنجانە چییان دەك ــرد‪ ،‬تۆ‬ ‫ماڵەكەت ئاوی تێدەچوو لەپڕێك‬ ‫خزمێكت‪ ،‬یاخود دراوسێیەكت كە‬ ‫بارودۆخی لە تۆ باشترە بەخۆی‬ ‫و كوڕو خزمیەوە دەهاتن‪ ،‬خۆت‬ ‫و ئەو شتانەی كە پێویستت بوایە‬ ‫دەیانبەستایەوەو دەیانبردی بۆ‬ ‫ماڵەكەی خۆیان‪ ،‬چەند رۆژ لەوێ‬ ‫خزمەتیان دەكردی تا رەوشەكە‬ ‫ه ــێ ــوردەب ــۆوە‪ ،‬واتـــە زۆر زۆر‬ ‫خۆشحاڵ بووم دەمگوت‪ :‬دیارە‬ ‫ئێمە هێشتا وەك‪ :‬نــەتــەوە زۆر‬ ‫خۆگرو یەك گرین‪.‬‬ ‫(ماویەتی)‬

‫‪13‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫دكتۆر خورشید ڕواندزی‬ ‫بە گوللە لەو پۆلیسە دەدات كە دەیەوێت‬ ‫دەستگیری بكات و‪ ،‬چوار ڕۆژ پێشی هەڵگیرساندنی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول دەبێتە پێشمەرگە‬ ‫دیداری‪ :‬تاویار گۆران‬ ‫بەشی چوارەم‬

‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬بەڕێزتان لەبەشی سێیەمی بابەتەكەتاندا‬ ‫باسی هاتنی (بارزانیی نەمر) تان كرد‪ ،‬كە لەگەڵ شەهید (مەحمود‬ ‫كاوانی) دێتە روانــدزو هەروەها باسی بارگرژییەكانی نێوان‬ ‫حكوومەتی عەبدولكەریم قاسم و پارتی دیموكراتی كوردستانتان‬ ‫كرد‪ ،‬كە دەگاتە ئەو ئاستە لەزۆر جێگا سەرهەڵدان دەست پێدەكات‬ ‫لەسەردەستی ئاغاو بەگەكان‪ ،‬هەروەها باسی پەیوەندییەكانی‬ ‫نێوان (بارزانیی نەمر) و مەكتەبی سیاسیت كرد‪ ،‬كە مام جەالل وەك‬ ‫پردێك لەنێوانیان رۆڵی دەبینی تا گەیشتە ئەوكاتەی جەنابتان‬ ‫لەگەڵ ئەو ئەندامانەی پارتی لەرواندز لەهەوڵی ئەنجامدانی‬ ‫چاالكییەك بوون؛ بەاڵم بەرلەوەی ئێوە بەخۆبكەون‪ ،‬فەرمانی‬ ‫گرتنتان دەرچوو و خۆت بەدەستەوە نەداو بەفیشەك رووبەڕووی‬ ‫پۆلیس بوویتەوە تا رێگایەكت دۆزیەوە ڕووت لەچیا كرد‪ ،‬ئایە‬ ‫كاتێك لە رواندز دەركەوتی یەكەم وێستگەی وچانت كوێ بوو؟‬ ‫ خــوڕشــیــد روانـــــدزی‪ :‬من‬‫زۆر سوپاسی ئێوە دەك ــەم كە‬ ‫خــەمــخــۆرانــە هـــەوڵـــدەدەن ئــەم‬ ‫م ــێ ــژووەی پــێــیــدا تــێــپــەڕ بــوویــن‬ ‫تۆماری بكەن جا نەك هەر من‪،‬‬ ‫مــن كــە لــە روانـــــدز دەرچــــووم‬ ‫گەیشتمە (شێمردێر) كە ئێستا‬ ‫خــــانــــووی لــێــیــەو گــەڕەكــێــكــە‪،‬‬ ‫ئــەوكــاتــی شــێــمــردێــر ی ــەك تاكە‬ ‫خــــانــــووی لــــێ نــــەبــــوو‪ ،‬ش ــۆڕ‬

‫‪14‬‬

‫بــوومــەوە لــەوێــوەش پەڕیمەوە؛‬ ‫بێگومان ئەوكاتی شەوی حەفت‬ ‫لەسەر هەشتی مانگی نوێ ساڵی‬ ‫(‪ )1961‬واتــە چــوار رۆژ پێشی‬ ‫هەڵگیرساندنی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئــەیــلــوول ب ــوو؛ رێــگــەم گــرت كە‬ ‫بچم بۆ ئەشكەوتی (مێگر)‪ ،‬لەناو‬ ‫ئەو رەزانە ترسی مارو شتی وام‬ ‫هەبوو؛ چونكە هێشتا دونیا هێندە‬ ‫س ــارد نــەبــوو‪ ،‬بەنێو ئــەو دڕك‬

‫د‪ .‬خوڕشید ڕواندزی‬ ‫و دارو دەوەن ــە كەوتبووم ئەو‬ ‫جلكە جوانەی لەبەرم دایــە‪ ،‬هی‬ ‫جادەكی قیڕەو هی گۆڕەپانێكە‬ ‫شاهی و هەڵپەڕكێی لێبكرێ هی‬ ‫چیا نییە‪ ،‬پێشترلەگەڵ بــرادەران‬ ‫رێككەوتبووین گەر هەر رەوشێك‬ ‫رووبدات بچین بۆ ئەشكەوتی مێگر‬ ‫كە لە دۆڵــەكــەدایــە‪ ،‬لەپێشەوەی‬ ‫بەریناهییە لەكۆتاییدا بەرەبەرە‬ ‫تەسك دەبــێــتــەوە‪ ،‬ســەرەوەشــی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫شاخی (بێجانە) ئاوێكی ساردیش‬ ‫لەوێوە دێ؛ بەاڵم بەشی زۆری‬ ‫دەچێتە جــۆگــەو بەشی تریشی‬ ‫لەسەرەوە دێ و لەو ئاوە ساردەی‬ ‫دەدات و بەرەو بەرینایی دۆڵەكە‬ ‫دێ‪ ،‬تــۆش كــە لــە بەریناییەكە‬ ‫دەچی بۆ ئەوێ ئەو بایە ساردە‬ ‫لــێــتــدەدات‪ ،‬منیش زۆر ئــارەقــەم‬ ‫كردبوو‪ ،‬هەرخۆشم زۆر ئارەقە‬ ‫دەكەم‪ ،‬یەكسەر تووشی هەاڵمەت‬ ‫بــووم‪ ،‬لــەالیــەك دەروونـــم ئــارام‬ ‫نییەو لەپۆلیسم داوە‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫دیكە پێم وەرگەڕاوە‪ ،‬ئیتر لەسەر‬ ‫ئ ــەو مــانــدووبــوونــە ســەرێــك و‬ ‫هــەزار ســەودا‪ ،‬هەرچۆنێك بوو‬ ‫خـــۆم گــەیــانــدە ئــەشــكــەوتــەكــەو‬ ‫كەسی لێنەبوو چوومە كۆتایی‬ ‫ئـــەشـــكـــەوتـــەكـــەو ل ــەت ــاری ــك ــی‬ ‫ئەشكەوتەكە دانیشتم جۆگەی‬ ‫ئاوەكە بەپێشم دا دەڕۆیی‪ ،‬جگە‬ ‫لەخوڕەی ئاو هیچ دەنگێك نەبوو‪،‬‬ ‫گوتم‪ :‬باشە ئــەوە كــەی رەوایــە‬ ‫لەنێو (‪ )15‬كەس تەنها من پاڵەوان‬ ‫بم و حكوومەت بەدوامدا بگەڕێ‪،‬‬ ‫بۆچی ئەوە بەسەر مندا هات و‬ ‫بەسەر كەسی دیكەدا نەهات‪ ،‬بیرم‬ ‫دەكردەوە ئێمە (‪ )15‬كەس بووین‬ ‫وەك كادیری پارتی كە بەرپرسن‬ ‫ل ــەرەوان ــدزو باڵەكایەتی‪ ،‬دەبــێ‬ ‫حكوومەت تەنها منی بەئامانج‬ ‫دانــابــێ یــاخــود ئـــەوان كەسیان‬ ‫پیاو نەبوون‪ ،‬خۆم گرت كاتژمێر‬ ‫بووە سێ و چوار لەناكاو لەالی‬ ‫دەستە راستی ئەشكەوتەكە خڕە‬

‫مەحموود كاوانی‬ ‫خڕەك هاتە گوێم‪ ،‬دووبارە خۆم‬ ‫دانووساند دەنگەكە بەردەوامبوو‪،‬‬ ‫منیش لەمێشكی خــۆمــدا گوتم‪:‬‬ ‫دیارە پۆلیسی بەغیرەتیش هەیەو‬ ‫چاودێرییان كردوومەو بەدوامدا‬ ‫هــاتــوونــە‪ ،‬هەقی خۆشیان بــوو؛‬ ‫چونكە تەقەم لەپۆلیس كردبوو‬ ‫قابیلە ئەوانیش پیاویان تێدا نەبێ؟‬ ‫بەهەرحاڵ هەر لەو بیركردنەوادا‬ ‫بــووم‪ ،‬دەنگەكە بـــەردەوام بوو‪،‬‬ ‫منیش گوتم‪ :‬بەرلەوەی پۆلیسەكان‬ ‫دەســت بوەشێنن با من دەست‬ ‫بوەشێنم‪ ،‬دەمانچەكەم سواركردو‬ ‫هێندێك چوومە پێش هەناسەم‬ ‫لەخۆم بڕیبوو‪ ،‬زۆر بەبێ دەنگی‬ ‫و بە وریایی هەنگاوم دەهاوێشت‪،‬‬ ‫كــەچــوومــە پــێــش دەبــیــنــم دوو‬ ‫بەراز لەوێ گیادەخۆن‪ ،‬هەندێك‬ ‫هێور بوومەوە‪ ،‬جا لەیاداشتێكم‬ ‫نــووســیــومــە‪ ،‬لــە بـــــەرازی شــار‬ ‫رزگارم بوو تووشی بەرازی شاخ‬

‫بووم‪ ،‬بەم شێوەیە لەو ئەشكەوتە‬ ‫چــاوەڕوانــی بــرادەرانــم دەكــرد تا‬ ‫كاتژمێر پێنج‪ ،‬پێش ئــەوەی دنیا‬ ‫روونــاك ببێتەوە گوتم‪ :‬سوودی‬ ‫نییە با لە (بێجان) سەركەوم و‬ ‫بــــڕۆم‪ ،‬كــە ســەركــەوتــم خەڵكی‬ ‫گــونــدی بــلــەی هــی كوێستانی‬ ‫فەقییان‪ ،‬ئــەوانــە تــرێ و شتیان‬ ‫دەبــــرد لــە شـــار دەیــانــفــرۆشــت‬ ‫هەشبوو بارەداری دەبرد‪ ،‬منیان‬ ‫بینی و گوتیان‪ :‬خوڕشیدە فەندی‬ ‫بــۆكــوێ دەچـــی؟ گــوتــم‪ :‬دەچمە‬ ‫گوندی بلێ لێیان تێپەڕیم ئەوەندە‬ ‫خـــۆم خــەریــكــی قــســە نــەكــردو‬ ‫رۆیــشــتــم چ ــووم ــە كــوێــســتــانــی‬ ‫فــەقــیــیــان‪ ،‬كــە گەیشتمە ئــەوێ‬ ‫نوێژی بەیانیان دەك ــرد‪ ،‬كوێخا‬ ‫سەعیدێك هەبوو پیاوێكی باش‬ ‫و بەڕێزبوو‪ ،‬كەپرێكی بۆخۆی‬ ‫ك ــردب ــوو رەشــمــاڵــی هــەڵــدابــوو‬ ‫بــەڕەی لێراخستبوو‪ ،‬هەر لەوێ‬ ‫رەزیــــــان ه ــەب ــوو تــرێــیــەكــەیــان‬ ‫لــێــدەكــردەوە دەیــانــكــردە بــاروو‬ ‫دەیانناردە شارو دەیانفرۆشت و‬ ‫پارەكەیان بە شەكرو چاو شتی وا‬ ‫دەدا‪ ،‬گەیشتمە الی كوێخا گوتی‪:‬‬ ‫خــوڕشــیــدە فــەنــدی مــانــدی نەبی‬ ‫گوتم‪ :‬سوپاس كوێخا تۆ چۆنی‪،‬‬ ‫گوتی‪ :‬ئەوە لەكوێ دێیەوە؟ گوتم‪:‬‬ ‫لە (بلێ) بووم‪ ،‬گوتی‪ :‬دەفەرموو‬ ‫چــایــەك قاواڵتیەك بخۆ‪ ،‬گوتم‪:‬‬ ‫باشە‪ ،‬چایەكیان لێناو قاوەڵتیان‬ ‫هێنا ئەویش نوێژێكی كــرد‪ ،‬ئەو‬ ‫خەڵكانەی چــووبــوونــە رەوان ــدز‬

‫‪15‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بۆ فرۆشتنی تــرێ و میوەجات‬ ‫بــەرەبــەرە دەگ ــەڕان ــەوە‪ ،‬یەكێك‬ ‫ل ــەوان ــە هـــــاواری كـــردو گــوتــی‪:‬‬ ‫كوێخا سەعید‪ ،‬كوێخا سەعید‬ ‫گوتی‪ :‬بەڵێ كابرا گوتی‪ :‬دەزانی‬ ‫دوێنێ شەو لەرواندز فەرتەنەیەك‬ ‫دروســـتـــبـــووە‪ ،‬كــوێــخــا سەعید‬ ‫گــوتــی‪ :‬فــەرتــەنــەی چــی؟ گوتی‪:‬‬ ‫حكوومەت هەموو پارتییەكانی‬ ‫گرتووە تەنها خوڕشیدە فەندی و‬ ‫برایمی حەمەدە الوی رزگاریان‬ ‫بووە‪ ،‬دەڵێن‪ :‬خوڕشیدە فەندیش‬ ‫لە پۆلیسێكی داوە‪ ،‬منیش خودا‬ ‫خودامە بزانم ئەو پۆلیسە مردووە‬ ‫یان ماوە‪ ،‬ئەگەر مردبێ ئەوە ناوم‬ ‫بەبكوژ دەڕوا كــەچــی بەژیانی‬ ‫خــۆم مریشكێكم نــەكــوشــتــووە؛‬ ‫بەاڵم پۆلیسەكە نەمرد بوو‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬باشە‬ ‫ئەو پیاوە هەواڵی ماڵی ئێوەی‬ ‫پێنەبوو؟‬ ‫ خوڕشید روانــدزی‪ :‬كاتێك‬‫ئەو پیاوە ئەو هەواڵەی دایە كوێخا‬ ‫سەعیدو گوتی‪ :‬خوڕشیدە فەندی‬ ‫لە پۆلیسی داوەو هەاڵتووە كوێخا‬ ‫سەعیدیش گوتی‪ :‬وەرە وەرە ئەوە‬ ‫خوڕشیدە فەندی لێرە دانیشتییە‪،‬‬ ‫پیاوەكە هات چاكوچۆنی كردو‬ ‫گوتی‪ :‬كە گوێم لــەو هەواڵەبوو‬ ‫چــوومــە دوكــانــەكــەتــان بــاوكــت‬ ‫لــەدوكــان دانیشتبوو زۆر عادز‬ ‫بوو‪ ،‬جەمەدانی لەخۆی گرێدابوو‬ ‫دیــاربــوو وایـــان تێگەیاندوە كە‬ ‫پۆلیس تەقەیان لەتۆ ك ــردووە؛‬

‫‪16‬‬

‫بــــەاڵم پــۆلــیــســەكــان هــاتــبــوونــە‬ ‫الی باوكت پێیان گوتبوو‪ :‬مام‬ ‫شەوكەت بەقورئان ئێمە تەقەمان‬ ‫لــەخــوڕشــیــد نــــەكــــردووە‪ ،‬ئــەو‬ ‫تەقەی لەئێمە كردییەو ئێمەش‬ ‫هــەاڵتــیــنــە‪ ،‬ج ــا ب ــاوك ــم لــەكــاتــی‬ ‫ئەوجۆرە رووداوانە زۆر توش و‬ ‫دەمارگیربوو‪ ،‬كە گوێی لەو تەقانە‬ ‫بوو هەربەو شەوە دێتە دەرەوەو‬ ‫سەد جوێن بە عەبدولكەریم قاسم‬ ‫و قایمقام و بەڕێوەبەری پۆلیس‬ ‫دەدات و دەڵێ‪ :‬ئەو سەگ بابانە‬ ‫چۆن كوڕی منیان كوشتییە‪ ،‬هەر‬ ‫بەوەش ناوەستێ برایەكم ناوی‬ ‫حاجی تۆفیق بوو ئەو رەشاشی‬ ‫هەبوو دەڵێ هەستە هەی نازانم‬ ‫چــی‪ ،‬بــڕۆ ئــەو رەشــاشــەی بینە‬ ‫ئێستا دەچم هەموویان دەكوژم‪،‬‬ ‫خــــۆی لــەحــاجــی تــۆفــیــق ت ــوڕە‬ ‫دەكات و هەموویان هەڵدەستێنێ‬ ‫و دەكاتە هاتوهەاڵ دراوسێكانیش‬ ‫كــۆدەبــنــەوەو دەڵــێــن‪ :‬خوڕشید‬ ‫هیچی لێنەهاتووەو وای لێدەكەن‬ ‫ساردی دەكەنەوە‪ ،‬بۆ بەیانی كە‬ ‫دەزانـــی مــن لەپۆلیسێكم داوەو‬ ‫رامكردووە‪ ،‬ئینجا كەیفی دێتەوەو‬ ‫دەزانــــی ئــازایــی پــیــاو بەسمێڵ‬ ‫نییە بــەهــەرحــاڵ نــانــی چێشتم‬ ‫لـــەالی كــوێــخــا ســەعــیــد خـــوارد؛‬ ‫بــەاڵم دەمویست بزانم ئیبراهیم‬ ‫حــەمــەدەالو چــی بەسەرهاتووە‬ ‫خۆی دوكاندار بوو‪ ،‬كاتی خۆشی‬ ‫نائیب عەریفی ســەربــازی بــوو‪،‬‬ ‫پیاوێكی عاقڵ و ئازاو بەغیرەتیش‬

‫بـــوو‪ ،‬مــن حـــەزم دەكــــرد بــرایــم‬ ‫بــبــیــنــمــەوەو بــگــەیــنــە یــەكــدی و‬ ‫بەیەكەوە بین؛ چونكە زەحمەتە‬ ‫بەتەنیا پێشمەرگایەتی بكەی‪ ،‬زۆر‬ ‫پرسیاری ئیبراهیمم كرد گوتیان‪:‬‬ ‫ئــیــبــراهــیــم خــــۆی ش ــاردی ــت ــەوە‬ ‫گوایە بەتەمایە خاڵی تفەنگەكی‬ ‫بــۆ بنێری و بــە تفەنگەوە بێتە‬ ‫دەرێ‪ ،‬ئەویش وەك من هەاڵتبوو‬ ‫جــامــەكــەی ژووری پــشــتــەوەی‬ ‫شكاندبوو خۆی فڕێدابوو‪ ،‬ماڵ‬ ‫ب ــەم ــاڵ رۆیــشــتــبــوو‪ ،‬ت ــا خــۆی‬ ‫لەماڵێكی خزمی خۆی شاردبۆوە‪،‬‬ ‫هەواڵی بۆ خاڵی ناردبوو كە لە‬ ‫كاولۆكانەو تفەنگی بــۆ بنێری‪،‬‬ ‫خاڵیشی تفەنگی بۆ ناردبوو‪ ،‬بۆ‬ ‫رۆژی دووەم ئیبراهیم گەیشتە‬ ‫من‪ ،‬واتــە من و ئیبراهیم یەكەم‬ ‫كەس بووین لەرواندز‪ ،‬كە یووین‬ ‫بەپێشمەرگە؛ ب ــەاڵم پێش ئێمە‬ ‫مەحمود كاوانی و پێشمەرگەكانی‬ ‫لەگەڵی داب ــوون دەرچــووبــوون‪،‬‬ ‫مەحمود كاوانی لە سەفین بوو من‬ ‫و ئیبراهیم چووینە مێگرو كەرەك‪،‬‬ ‫كە گوندێكە لەبناری ئەو شاخانە‬ ‫لەوێوە چووینە ئاكۆیان و كارۆخ‬ ‫و گەلی زەنگران و هندرێن‪ ،‬لەو‬ ‫ناوچانەی دەورووبــەری رواندز‪،‬‬ ‫پــیــاوێــكــی دیــكــە ه ــەب ــوو ن ــاوی‬ ‫حەمەدەمین گورگۆ بوو خەڵكی‬ ‫روانـــدز بــوو لەهەولێر بڕیاری‬ ‫گرتنی دەرچووبوو ئەویش هاتە‬ ‫الی ئێمە بووینە سێ كەس كاتێك‬ ‫ئێمە ئــەو گــەشــتــانــەمــان دەكــرد‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫لەرواندز لەالیەن حكوومەت بە‬ ‫تاوانبار ناومان هاتبوو‪ ،‬هەر بەو‬ ‫بۆنەیەوە كۆمەڵیك مامۆستامان‬ ‫هــــەبــــوون هــــی قــوتــابــخــانــەی‬ ‫دوانــــاوەنــــدیــــی روانــــــدز ب ــوون‬ ‫ئــەو مامۆستایانە هــاتــن گوایە‬ ‫پەیوەندیم پێوە بكەن؛ بەاڵم من‬ ‫هەر ئەوشەوە ئەوانم ناردنەوە پێم‬ ‫گوتن‪ :‬تازە ئێمە لەهەموو شتێك‬ ‫بووینە‪ ،‬ئەگەر ئێستا پێاڵوم بدڕێ‬ ‫پێاڵوی ترم نییە‪ ،‬جلكم بدڕێ هی‬ ‫ترم نییە نان نییە چای نییە ئێوە‬ ‫لەماڵی خۆتان فەرمانی گرتنتان‬ ‫بۆ دەرچووە؟ گوتیان‪ :‬نەخێر هەر‬ ‫لەترسی ئەوەی نەوەك بمانگرن‪،‬‬ ‫گــوتــم‪ :‬م ــادام فەرمانی گرتنتان‬ ‫دەرنــەچــووە ئێوە دەخــوازن ببن‬ ‫بە پێشمەرگە ئایە ئێوە ئامادەن‬ ‫لــەســەر بـــەردی رەق بــخــەون و‬ ‫بێن لەسەر زەوی و خۆڵ خۆتان‬ ‫درێژكەن‪ ،‬بە رۆژ بەناو ماراندا‬ ‫بــڕۆن و رووبــــەڕووی گورگان‬ ‫ببنەوە‪ ،‬واتا بەرگەی ئەو هەموو‬ ‫سەختی و زەحمەتییە دەگــرن؟‬ ‫ســەربــاری ئـــەوەش دەب ــێ گیان‬ ‫فیداییانە شــەڕی دوژم ــن بكەن‬ ‫رووبــــــەڕووی ت ــۆپ و دەبــابــەو‬ ‫فڕۆكە ببنەوە ئێوە ئەوەتان پێ‬ ‫دەكــرێ؟ ئەگەر ناتوانن هەموو‬ ‫بگەڕێنەوە ماڵی خــۆتــان؛ بــەاڵم‬ ‫ئاگاداربن ئەگەر زانیتان گرتنتان‬ ‫مــســۆگــەرە ئــەوكــاتــە لەپۆلیس‬ ‫بـــدەن و چــەكــیــان لێبستێنن و‬ ‫لەرواندز دەربچن‪ ،‬بەم شێوەیە‬

‫هەموویانم ناردنەوە ماڵەوەیان؛‬ ‫بەاڵم لەئاكۆیان ئەوانەی خزمی‬ ‫خۆم بوون تەكانێكم بەواندابوو‬ ‫لەگەڵ هەندێكی فەقییان ئەوانیش‬ ‫دەیانگوت‪ :‬خوڕشیدە فەندی تۆ‬ ‫پیاوێكی جێ باوەڕی؛ بەاڵم ئێوە‬ ‫ئەفەندینە ئێوە سەرچەورن چۆن‬ ‫دەت ــوان ــن شـــەڕی ئ ــەو فــڕۆكــەو‬ ‫دەبــابــانــە بــكــەن‪ ،‬ئــەگــەر (مــەال‬ ‫مستەفا) تــان لەگەڵ بێ ئێمەش‬ ‫لەگەڵتان دەبین‪ ،‬بەتەمای ئێمەش‬ ‫مەبن منیش كوڕە خاڵێك و كوڕە‬ ‫پــلــكــێــكــم‪ )1(،‬هاتنە الم گوتیان‪:‬‬ ‫ئــەوە رۆح لەسەر رۆحــە؛ بەاڵم‬ ‫ئەو بەستەزمانانە ژنیان هەبوو‬ ‫منداڵیان هەبوو‪ ،‬گوتم‪ :‬ئێوە تەنها‬ ‫نانم بۆ بێنن پێویست ناكات بێن‬ ‫پیاوێك لەئاكۆیان هەبوو ناوی‬ ‫عەزیز بوو‪ ،‬من ناوم لێنا عەزیز‬ ‫بەحری؛ چونكە ئەو رووبــارەی‬ ‫كــە لــەگــەرەوان دەهــاتــە خــوارێ‬ ‫ئـــاوی گـــــەرەوان بـــڕەك كــزبــوو‬ ‫رووبــارێــكــی گــچــكــەی دروس ــت‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئێمە كە لەهندرێن و گەلی‬ ‫زەنــگــەران ئــەبــوویــن ئــەو پیاوە‬ ‫لەئاكۆیان لەو ئاوەی دەداو لەالی‬ ‫خزمەكانی خــۆی نــان و چــای و‬ ‫شتی وای بۆ ئێمە دەهێنا‪ ،‬ئیتر تا‬ ‫بن پژدێنی تەڕ دەبوو‪ ،‬بۆیە ئەو‬ ‫ناوەم لێنابوو‪ ،‬هەر لەو كاتەشەوە‬ ‫پێی دەڵێن‪ :‬عەزیز بەحری‪ ،‬ئەو‬ ‫زاتـ ــە پــلــەی ســـەربـــازی هــەبــوو‬ ‫وابزانم نەقیبە؛ بــەاڵم بەداخەوە‬ ‫لــەم دوایــیــەدا لەشاخی هندرێن‬

‫كــەوتــبــووە خــــــوارەوەو كۆچی‬ ‫دوایی كردووە‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬باشە ئێوە‬ ‫لــەدەرەوەی برادەرانی رواندز‬ ‫حزبتان ئاگادار نەكردەوە كە‬ ‫دەستتان بە خەباتی چەكداری‬ ‫كردووە؟‬ ‫ خــوڕشــیــد روانـــــدزی‪ :‬من‬‫كــاغــەزێــكــم بــۆ (مـ ــەال مستەفا)‬ ‫ی رەحــمــەتــی ن ــووس ــی گــوتــم‪:‬‬ ‫ئێستا ئێمە لێرەینە رەوشی ئێمە‬ ‫ئەوهایە‪ ،‬ئەوكاتی مــەال مستەفا‬ ‫لە (بـــارزان) بــوو؛ بێگومان ئەو‬ ‫نامەیەم بەڕێگای برادەرانی پارتی‬ ‫لــەروانــدز بــۆی ن ــاردو دیــاربــوو‬ ‫نامەكە گەیشتبووە دەستی‪ ،‬من‬ ‫بــۆئــەوەی دڵنیابم كــە نامەكەی‬ ‫پێدەگات لە نامەكە داوای هەندێك‬ ‫جەمەدانی ســوورم كــردبــوو بۆ‬ ‫هەندێك لەخزمەكانم واتا ئەگەر‬ ‫جــەمــەدانــیــیــەكــانــم بــۆ بهاتنایە‬ ‫ئەوكاتە دڵنیا دەبـــووم لــەوەی‪،‬‬ ‫كــە ئـــەو نــامــەكــەم گــەیــشــتــووە‪،‬‬ ‫ئــەویــش بەشەهید حەمەدەمین‬ ‫میرخانی گــوتــووە‪ ،‬كە ئەوكاتی‬ ‫لێپسراوی مێرگە س ــوور بــوو‪،‬‬ ‫كاتی خۆی لەیەكێتیی سۆڤیەت‬ ‫لەگەڵ مەال مستەفا دابوو؛ بەاڵم‬ ‫ئەحمەد ئاغای مێرگە ســووری‬ ‫لەگەڵ مەال مستەفا نەچوو بوو‬ ‫بــۆ یەكێتیی ســۆڤــیــەت و خۆی‬ ‫رادەستكردەوە بۆماوەی (‪ )7‬ساڵ‬ ‫زیندانی كرا‪ ،‬حەمەدەمین میرخان‬ ‫كەسایەتییەكی ماقوول و بەتواناو‬

‫‪17‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫خ ــاوەن ئــەزمــوون و پابەندبوو‬ ‫بــەبــۆچــوونــەكــانــی مــەال مستەفا‬ ‫لەنەخۆشخانەی (ریفاق) لە شاری‬ ‫(مــوســڵ) لــەســەر قــەروێــڵــەكــەی‬ ‫شەهیدیان كرد‪ ،‬دوای گەیشتنی‬ ‫نــامــەكــەم حــەمــەدەمــیــن مێرخان‬ ‫لەالیەن مەال مستەفا وە ئاگادار‬ ‫دەك ــرێ ــت ــەوە‪ ،‬كــە بــۆ خــوڕشــیــد‬ ‫روانـــدزی هەندێك پــیــاوی سەر‬ ‫ب ــەج ــەم ــەدان ــی ســـــوور بــنــێــرێ‬ ‫ئەوكاتی هەندێك چەكدار لەدیانە‬ ‫چووبوون‪ ،‬یەك لەوان خوڕشید‬ ‫حەمدێ بوو من ئاواتەخواز بووم‬ ‫خوڕشید بهاتبایە الی ئێمە كەچی‬ ‫پێنج كــەســیــان نـــارد شێتنەیی‬ ‫و دۆڵــەمــەری ب ــوون‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫كوڕی ئەسعەد شێتنەیی بوو‪ ،‬كە‬ ‫سەعیدی كــوڕی گـــەورەی بوو‬ ‫دیارە سەعید رەوشی لەبارنەبووە‬ ‫ژنــیــشــی هــێــنــابــوو وەك بیزانم‬ ‫داوای پــارەی لە باوكی كردووە‬ ‫ئەویش نەیداوەتێ و بەو بۆنەیەوە‬ ‫سەعید توڕە دەبێ دەچێتە مێرگە‬ ‫سوور؛ چونكە ئەوانیش لەبنەڕەتا‬ ‫بارزانین‪ ،‬زۆرجار ئەسعەد شێتنە‬ ‫دەیــگــوت‪ :‬شێخ ئەحمەد شێخی‬ ‫ئێمەیە‪ ،‬بەقسەی شێخ ئەحمەدی‬ ‫دەكــرد‪ ،‬زۆرجــاریــش لەرواندزێ‬ ‫خەڵكی بارزانی دەپاراست‪ ،‬گرنگ‬ ‫كە هات سەعید ددانێكی ئەستوور‬ ‫ببوو دەستی پێوەگرتبوو‪ ،‬منیش‬ ‫گوتم‪ :‬ئەوە چییە؟ سەعید گوتی‪:‬‬ ‫ددانم دێشێ‪ ،‬گوتم‪ :‬باشە‪ ،‬ئێستا‬ ‫دەتــبــەمــە الی مــوڕشــیــد ریــفــی‬

‫‪18‬‬

‫(مرشد ریفی) ئاكۆیان‪ ،‬موڕشید‬ ‫ریــفــی ه ــەب ــوو ئــێــســتــاش خــۆی‬ ‫كــردۆتــە ئیمامی روانــــدز نــاوی‬ ‫راســتــەقــیــنــەی خـــۆی عــەبــدوڵــاڵ‬ ‫فەندی یە‪ ،‬لــەوێ موڕشید ریفی‬ ‫بوو؛ بەاڵم گوتم‪ :‬كاتێك دەچینە‬ ‫دۆڵەكە نابێ هەموومان بەیەكەوە‬ ‫بين هــەر چ نــەبــی یــەكــو (‪)100‬‬ ‫مەترێك نێوانمان هەبێ تا خەڵكی‬ ‫گوندی بزانن ئێمە زۆری ــن‪ ،‬من‬ ‫و سەعیدو یەكێكی لە پیاوەكانی‬ ‫ئەو چووینە الی عەبدوڵاڵ فەندی‬ ‫ئەویش لەناو باخچەكەی دابوو‪،‬‬ ‫كە ئێمەی بینی زۆر ترسا ئەو‬ ‫گوێی لێبوو كە من ئێستا ئەشقی‬ ‫بوویمەو بەدەمانچە لە پۆلیسی‬ ‫حــكــوومــەتــم داوە‪ ،‬پێشتریش‬ ‫لـــەو گــونــدە مــامــۆســتــا بوویمە‬ ‫بــەڕێــوەبــەری قوتابخانە ترسی‬ ‫لێنیشتبوو‪ ،‬منیش بانگم كــرد‪،‬‬ ‫گوتم‪ :‬عەبدوڵاڵ وەرە‪ ،‬دیاربوو‬ ‫ئاسایی نــەبــوو گــوتــم‪ :‬مەترسێ‬ ‫بــــرام وەرە پــشــكــنــیــنــی ددانـ ــی‬ ‫ئەوەم بۆ بكەو هەندێك دەرمانی‬ ‫بــدێ‪ ،‬ئەویش هەرچی دەرمانی‬ ‫پێویستی بــوو هێنای دەرمــانــی‬ ‫زیادیشم لێیستاند هی سەرئێشەو‬ ‫شــتــی وا‪ ،‬ل ــەپ ــاش ــان چــوویــنــە‬ ‫گەڵی ئاكۆیان و بــەرەو فەقییان‬ ‫رۆیشتین لەجێگایەك پشوومان‬ ‫دا‪ ،‬قوتابیەكانم زانیبوویان من‬ ‫هاتوومە ئەوانەی لەپۆلی چوار‬ ‫وانەم پێدابوون گەیشتبوونە پۆلی‬ ‫پێنج‪ ،‬چووبوون بەكیس هەنارو‬

‫تەماتەو خیاریان بۆ ئێمە هێنابوو‬ ‫هاتن هــەمــوویــان لـ ــەدەوری من‬ ‫دانــیــشــتــن بــەســەرســوڕمــانــەوە‬ ‫تــەمــاشــای كــۆنــە بــەڕێــوەبــەری‬ ‫خۆیان دەكرد‪ ،‬كە چۆن سروودم‬ ‫ف ــێ ــرك ــردی ــن ــەو ئــێــســتــاش ئــەو‬ ‫مامۆستایەی جارانییان بوویتە‬ ‫چــەكــدار پیاویشی لەگەڵە كەس‬ ‫نــاتــوانــی خــۆی لێبدات لــەچــاوی‬ ‫ئــــەوان‪ ،‬مــن كــەیــفــم پــێــیــان هــات‬ ‫هەموویانم یەك یەك ماچ كردو‬ ‫گــوتــم‪ :‬ك ــوڕم س ــەالم لــە داك و‬ ‫بابتان بكەن و خەمتان نەبی ئەو‬ ‫بارودۆخە كاتیە تاچاك دەبێ‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬ئایە‬ ‫پــەیــوەنــدی ئــێــوەو ئــەو پێنج‬ ‫كەسە چۆن بوو یاخود تا چ‬ ‫ئاستێك هەماهەنگ بوون؟‬ ‫ خوڕشید رواندزی‪ :‬ئێمە تا‬‫بەر لەهاتنی ئەو گرووپە تەدبیری‬ ‫خــۆمــان دەكـــــردو دەروونـــمـــان‬ ‫ئارام دەبوو‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ هاتنی‬ ‫ئــەو گــرووپــە نــائــارامــی دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬لەو سەردەمیش باوباوی‬ ‫جاشایەتی بــوو كــوردۆ نــووری‬ ‫باویل ئاغاجاش بــوو‪ ،‬جگە لەو‬ ‫حكوومەتیش پیاوی خۆی هەبوو‬ ‫ســیــخــوڕی خــۆی هــەبــوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫ن ــەم ــدەزان ــی كــێ دۆس ــت ــەو كێ‬ ‫دوژمنە وامــان لێهاتبوو دەبوایە‬ ‫هەر شەوێ لەجێگایەك بخەوین‬ ‫ئــەویــش دوای كــاتــژمــێــر (‪)12‬‬ ‫ی ش ــەو یــاخــود بــــەڕۆژ زیــاتــر‬ ‫لەشەو پشوومان دەداو بەشەو‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫گەشتەكانمان ئــەنــجــام بــدەیــن‪،‬‬ ‫نــائــارامــیــشــمــان بــەرامــبــەر بــەو‬ ‫گرووپە سەرچاوەی لە سەعیدەوە‬ ‫دەگرت‪ ،‬كە تۆفیقی برای ناسرابوو‬ ‫بــەتــۆفــیــق ئــەبــو شـــــوارب‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەهەر جێگایەك بووینایە تۆفیق‬ ‫بــــەدەردەكــــەوت و دەهــاتــە الی‬ ‫سەعیدی برای‪ ،‬لەكاتێكدا تۆفیق و‬ ‫سەعید لەیەك دایك نەبوون‪ ،‬ئەوە‬ ‫كێشە نەبوو؛ بەاڵم كاتێك تۆفیق‬ ‫دەهــات لەگەڵ سەعید سەریان‬ ‫لەبن ســەری یەكتر دەن ــاو هەر‬ ‫چرپە چرپیان بوو‪ ،‬ئەگەر تۆفیق‬ ‫بەكاری سیخوڕیش هاتبوایە ئێمە‬ ‫نەماندەتوانی هیچ بكەین بەڕاستی‬ ‫شەڕێكی دەروون ــی بــوو لەسەر‬ ‫ئێمە‪ ،‬دۆڵەمەرییەكانیش دووانیان‬ ‫ئاقڵ بوون قسەیان لەگەڵ دەكرا‬ ‫دووەكەی دیكەش زۆر سەرڕەق‬ ‫ب ــوون هیچیان لــەگــەڵ نــەدەكــرا‬ ‫ماوەیەكی كورتیش بوو یەكترمان‬ ‫ناسی بوو‪ ،‬ئەو زەمینەیە خۆش‬ ‫ن ــەك ــراب ــوو بــاســی ئـــەو بــابــەتــە‬ ‫بكەین‪ ،‬ئەگەر بێتوو فەرمانیشم‬ ‫بدابانێ گوێیان لەمن نەدەگرت؛‬ ‫بەاڵم سەعید چی گوتبایە ئەوان‬ ‫دەیــــاگــــوت‪ :‬بــــا‪ ،‬ئــێــمــەش سێ‬ ‫كــەس بووین من و ئیبراهیم و‬ ‫حــەمــەدەمــیــن گــورگــۆ‪ ،‬هیچمان‬ ‫پــێ نــەدەكــرا‪ ،‬مــن دەمانچەیەكم‬ ‫پێبوو ئیبراهیم و حەمەدەمین‬ ‫گورگۆ یەكەو تفەنگێكیان پێبوو‪،‬‬ ‫ئەوانیش هەموو چەكی باشیان‬ ‫پێبوو‪ ،‬بــەهــەرحــاڵ كــە زانیمان‬

‫رەوش ئەوها ڵێڵە گوتم‪ :‬ئیبراهیم‬ ‫ئــێــمــە ل ـــەم ـــەودوا نــابــێ ش ــەوێ‬ ‫هەردووكمان لەیەك كات بخەوین‬ ‫و چەند مەترێكیش دوور لەوانە‬ ‫بین دەبێ شەو یەكمان بە تفەنگ و‬ ‫چەك ئامادەبین تا نۆرەمان تەواو‬ ‫دەبێ گوتم‪ :‬مادام ئەسعەد شێتنە‬ ‫پارە بۆ كوڕی بنێرێ و پارەش‬ ‫حكوومەت دەیانداتێ‪ ،‬دوور مەبینە‬ ‫رۆژێك حكوومەت داوا لە سەعید‬ ‫بكات و پێیبڵێ تەنها خوڕشید و‬ ‫ئیبراهیمم بۆ بكوژە هەرچی تۆ‬ ‫بتەوێ دەتــدەمــێ‪ ،‬ئەوكاتی ئێمە‬ ‫ب ــەداوی بێغیرەتانەوە دەبین و‬ ‫بەفیڕۆ دەچین‪ ،‬دیاربوو ئیبراهیم‬ ‫ئاخافتنەكانی منی چــووە بیری‬ ‫و پێی باشبوو‪ ،‬جا ئــەوە بەدەم‬ ‫خۆشە‪ ،‬لەالیەك خۆت لەدوژمن‬ ‫بــپــارێــزی و لــەالیــەكــی دیكەیش‬ ‫خــــۆت لــــەئــــەوانــــەی لـــە پــاڵــتــن‬ ‫بپارێزی و بــێ خــەو و بــێ نان‬ ‫و ماندووش بی‪ ،‬یەك دوو رۆژ‬ ‫ئاوهامان دەگــوزەرانــد‪ ،‬رۆژێــك‬ ‫بــە ئیبراهیمم گــوت‪ :‬بۆچی خۆ‬ ‫نەگەینینە مەحمود كاوانی خۆمان‬ ‫لە كۆڵی ئەو دڵە راوكێیەو ترسە‬ ‫بكەینەوە‪ ،‬لەسەعیدو گروپەكەی‬ ‫دووركـــــەویـــــنـــــەوە تــۆفــیــقــیــش‬ ‫نامانگاتێ‪ ،‬ئــەگــەر بێتە ئەوێش‬ ‫پێی دەڵێین وەرە لەگەڵ ئێمەبە‬ ‫یان بڕۆ بكشێنەوە جارێكی دیكە‬ ‫نەتبینینەوە؛ بەاڵم ئەگەر لە دۆڵی‬ ‫ئــاكــۆیــان ئــەو شــتــەم بــە تۆفیق‬ ‫بــگــوتــبــایــە لــێــم قــەبــوڵ نــەدەكــرا‬

‫دەبــوایــە خــۆم تــووشــی شــەڕی‬ ‫سەعید بــكــەم یــاخــود بــە پیان‬ ‫گەلە كۆمەكێكیان بۆ ســازدەدام‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ بەڕێكەوتین چووینە‬ ‫بلە مێوانی شێخ نەجیم بووین‪،‬‬ ‫لەوێ بەشێخ نەجیمم گوت‪ :‬هەر‬ ‫چۆنێك بــێ دەب ــێ پێاڵوێكم بۆ‬ ‫پــەیــدا بــكــەن‪ ،‬پێی منیش گــەورە‬ ‫ب ــوو هــەمــوو پــێــاڵوێــك بەپێمی‬ ‫نەدەكرد‪ ،‬پێشم ئەستوور ببوو‪،‬‬ ‫هــەروەهــا دەب ــێ هێسترێكم بۆ‬ ‫پەیدا بكەن ناتوانم بە پیادە بڕۆم‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ هەموو گوند گــەڕان‬ ‫پــێــاڵوێــك نــەبــوو بــەپــێــم بــكــات‪،‬‬ ‫منیش گوتم‪ :‬مقەسێكم بۆ بێنن‪،‬‬ ‫مقەسێكیان هێنا پشدێنەكەم كردە‬ ‫دوو كەرت لەجیاتی پێاڵو لەپێم‬ ‫بەستاو هێسترێكیان بۆ هێنام‪،‬‬ ‫بــەڕێــكــەوتــیــن بــۆ س ــەری (بەنی‬ ‫خــەتــێ) بەیانی چووینە گوندی‬ ‫خەتی لەمزگەوتەكە پشوومان‬ ‫داو گــوتــم‪ :‬خــەڵــكــی گــونــدم بۆ‬ ‫كــۆبــكــەنــەوە‪ ،‬خەڵكەكە كــۆبــۆوە‬ ‫گــوتــم‪ :‬ئــەوە ئــاوڕەحــمــان ئاغای‬ ‫سیساوەیی هێزێكی حكوومەتی‬ ‫هێنایە تا بێ ئەو دۆڵەی ئێوە بگرێ‬ ‫كە هات هەرچی بیەوێ لەگەڵتان‬ ‫دەك ــات‪ ،‬جا ئەگەر پیاو بن لێی‬ ‫ناگەڕێن‪ ،‬گوتم‪ :‬من بەڕێوەبەری‬ ‫قوتابخانە بـــووم مووچەیەكی‬ ‫باشم وەردەگــرت و خانەوادەی‬ ‫خــــۆم بــەجــێ هــێــشــتــووە ئ ــەوە‬ ‫سەعیدە كوڕی ئەسعەد شێتنەیە‪،‬‬ ‫ئەوە ئەحمەد الوە دوكانی خۆی‬

‫‪19‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بەجێ هێشتووە تەنها لەپێناوی‬ ‫ئــەوەی شــەڕەف و كەڕامەتمان‬ ‫نەكەوێتە ژێر پێی ئەو گاڵوانە‪،‬‬ ‫بــاشــە ئــێــوە بــۆ نایێن بــەرگــری‬ ‫لەشەڕەفی خۆتان بكەن چەك و‬ ‫تفەنگ بێنن دەچینە سەر (بەنی‬ ‫خەتێ) ناهێڵین بێنە پێش هەندێك‬ ‫لە گەنجەكان گڕوتینیان پەیدا كرد‪،‬‬ ‫گوتیان‪ :‬ئێمە ئامادەین و دێین‪،‬‬ ‫بە تەمەنە پیرەكانیش سەریان‬ ‫لەبن گوێی یەك نابوو دیاربوو‬ ‫دەیانگوت‪ :‬ئەوانە چیە هاتینە ئێرە‬ ‫نانێكیان بدەنێ بەڕێیان بكەن‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ ئەوانەی بڕیاریان دا‬ ‫هاتن‪ ،‬منیش بەبێ پێاڵو بەپێشیان‬ ‫كەوتم چووینە سەر (بەنی خەتێ)‪،‬‬ ‫سەر بەنی خەتێ پانەو گۆڕستانە‬ ‫هەندێك بــنــەداری بــەڕووی لێنە‬ ‫ل ــەوێ لــە بــەرانــبــەر سیساوەی‬ ‫دانیشتبووین لێمان دیاربوو چەند‬ ‫خیوەتێكی سەربازی هەڵدرابوو‬ ‫ب ــەو پــیــاوانــەی خــەڵــكــی گــونــدی‬ ‫خەتێم گــوت‪ :‬غــەرەو بــەنــدوورم‬ ‫بــۆ دروس ــت بكەن ب ــەردو شتی‬ ‫دابنێن تــا بڵێن ئــەوە سەنگەرە‬ ‫هەرلەوێ كاغەزێكم بۆ مەحمود‬ ‫كــاوانــی نــووســی‪ ،‬گوتم‪ :‬ئێمە لە‬ ‫فــان جێگاینە بەنیازین لەگەڵ‬ ‫ئێوە خولێك بدەین‪ ،‬نەمنووسی‬ ‫هۆكاری هاتنمان سەعیدو تۆفیقی‬ ‫برایەتی؛ بەاڵم بە ئیبراهیمم گوتبوو‬ ‫بــاســی ئــەو بــابــەتــە مــەكــەو بڵێ‬ ‫خوڕشید پێی تەواو نەبوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫نەیتوانی بەخۆی بێت‪ ،‬هەر چەندە‬

‫‪20‬‬

‫خەتێ بەرامبەر شەقاڵوەیە؛ بەاڵم‬ ‫نەدەكرا لەو دەشتەی بپەڕینەوە‪،‬‬ ‫دەبـــوایـــە لــەچــیــا بــڕۆیــن منیش‬ ‫لەبەر پێم بە هێستر دەڕۆیشتم‪،‬‬ ‫بۆیە چوونی من مەحاڵ ببوو‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ ئیبراهیم و سەعیدو‬ ‫یــەك دوویــەكــی دیــم رەوانــكــرد‪،‬‬ ‫ئــێــمــەش ســەنــگــەرمــان دروس ــت‬ ‫ك ــردب ــوو‪ ،‬یــەكــێ ل ــەو پــیــاوانــەی‬ ‫خەتێم ناردە سیساوەی تا لەوێ‬ ‫بــە عەبدولڕەحمان سیساوەیی‬ ‫بــڵــێــن خـــۆی لـــەو خــەتــە نـــەدات‬ ‫هەموو پیاوی شەڕكەرن و ئازان‪،‬‬ ‫پێویست ناكات شەڕی برا كوژی‬ ‫بكەین بەگوێی سەربازان مەكەن‬ ‫تا بزانین ئەو رەوشە چی بەسەر‬ ‫دێ‪ ،‬ئەوانیش بەسەربازەكانیان‬ ‫گوتبوو پێویست ناكات هێرشیان‬ ‫بۆبەرین تەنها بەشەو تۆپبارانیان‬ ‫دەكەن‪ ،‬شەو دەستیان بەتۆپباران‬ ‫كــــردو؛ بـــەاڵم خـــۆت و شەنس‬ ‫بـــوو هــیــچ زیــانــێــكــمــان نــەبــوو‪،‬‬ ‫دیــاربــوو بــەو هــەڕەشــەیــەی من‬ ‫بــۆ عەبدولڕەحمان سیساوەیی‬ ‫وایــكــرد تــرســیــان لــێ بنیشێ و‬ ‫هێرش نەكەن‪ ،‬واتە سەركەوتنی‬ ‫شەڕێكی دەروونی بوو‪.‬‬ ‫* پەیامی ئەیلوول‪ :‬باشە‬ ‫مــەحــمــود كــاوانــی چ وەاڵمــی‬ ‫دانەوە؟‬ ‫ خـــوڕشـــیـــد روانــــــــدزی‪:‬‬‫مەحمود كاوانی وەاڵمی دایمەوە‪،‬‬ ‫دەڵـــێ‪ :‬بــاش نییە ئێمە خۆمان‬ ‫لێكبدەینەوە هۆیەكەشی ئەوەیە‬

‫دوژمن لەهەموو جێگایەك هەیە‪،‬‬ ‫ئــەگــەر خــۆمــان لــێــكــبــدەیــنــەوەو‬ ‫هــەمــوو بكەوینە سەنگەرێكی‪،‬‬ ‫ئەوانیش سەرنجیان لەسەریەك‬ ‫ئامانج كۆدەكەنەوەو بەیەكجار‬ ‫پـــاكـــتـــاومـــان دەكــــــەن و ئیتر‬ ‫ب ــزووت ــن ــەوەی كــــوردی نامێنێ‬ ‫لەبەرئەوە دەبێ گرووپ گرووپی‬ ‫گچكە بین‪ ،‬ئەگەر كۆمەلەیەكمان‬ ‫لەناو بچێ كۆمەڵەی ترمان بمێنێ‪،‬‬ ‫خــۆڕەئــی مەحمود كــاوانــی زۆر‬ ‫لەجێ بوو؛ بەاڵم خۆلێكدانەوەی‬ ‫ئێمە تەنها بۆیەك مەبەست بوو‬ ‫كە لەكۆڵی سەعیدو تۆفیق ببمەوە‪،‬‬ ‫من پێم خۆشە ئێوە بێن‪ ،‬بەخێر‬ ‫بــێــن س ــەرس ــەرم هەڵوێستێكی‬ ‫مەردانەتان نواندووە؛ بەاڵم من‬ ‫پێم باشە ئێوە بچنەوە ناوچەی‬ ‫روانـــدز وا بكەن دوژم ــن لــەوێ‬ ‫لەزەواق بنێن‪ ،‬منیش خۆشناوەتیم‬ ‫لەزەواق نایە لەمەودواش دەست‬ ‫دەهاوێژمە هەولێرێ‪.‬‬ ‫(‪ ) 1‬كوڕە خاڵەكەم ناوی (عەواڵ‬ ‫ئاغای حاجی مەحمود ئاكۆیی) و‬ ‫كوڕی پلكە فاتم ناوی (سەید مستەفا‬ ‫سەید جەعفەر بنەكاولی) بــوون‪،‬‬ ‫دووهەمیان لەكاتی بەیانی ئاداری‬ ‫هەفتاكان شەهید كراو پێنج كوڕی‬ ‫كــوردپــەروەرو چاالكی مــاون بەم‬ ‫ناوانە‪( :‬رێباز‪ ،‬سەید حوسێن‪ ،‬سەید‬ ‫حەسەن‪ ،.........،‬رێناس)‪.‬‬

‫ماویەتی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫عزەددین بیرەباتی‬ ‫لەتەمەنی پازدە سـاڵیدا دەبێتە‬ ‫پارتی و‪ ،‬لەساڵی (‪ )1963‬یشدا‬ ‫دەبێتە پێشمەرگەیەكی قارەمان‬ ‫لە شۆڕشی ئەیلوول دا‬ ‫ئا‪ :‬گۆران ئەحمەد ئیسماعیل‬ ‫بەشی یەكەم‪:‬‬ ‫پەیامی ئەیلوول لەدیدارێكیدا لەگەڵ (عزەددین‬ ‫بیرەبات)ی‪ ،‬كەیەكێكە لەپێشمەرگەچاونەترس‬ ‫و قارەمانەكانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‪ ،‬ئەو‬ ‫بەڕێزە لەهەموو بوارەكانی ژیانی پێشمەرگایەتی‬ ‫لەناو پۆلی پێشمەرگەكانی شۆڕشی ئەیلوول دا‬ ‫پێشمەرگەیەكی نموونەیی بووە؛ (بارزانیی نەمر)‬ ‫كاتێ كە شۆڕشی مەزنی ئەیلوولی بەرپاكرد لەهزری‬ ‫خۆیدا تەنها هەوڵەكانی لەپێناو دروستكردنی‬ ‫دەوڵەتێكی كوردی نەبوو؛ بەڵكو لەخەیاڵی ئەودا‬ ‫لەمیانی بەرپابوونی ئەو شۆڕشەدا هەوڵدانیش‬ ‫بوو بۆ رەخساندنی كەسایەتییەكی دینامیكی‬ ‫ئیرادە پتەوی ئازا‪ ،‬كە هەم شەڕی دوژمنەكەی‬ ‫بكات و‪ ،‬هەمیش ئەگەر رۆژێك هات دەسەاڵتێكی‬ ‫كــوردی یاخود دەوڵەتی كــوردی بەرپابوو ئەو‬ ‫كەسایەتییە پاكە نەكەوێتە ژێر خزمەتی تاك و لە‬ ‫بەرژەوەندیی تاك بەكارنەهێندرێت؛ بەڵكو هەموو‬ ‫هەوڵەكانی ئەو كەسایەتییە لەهزری جەنابی‬ ‫بارزانی بوونیادنرابوو لەپێناو بە بەرهەمهێنانی‬ ‫كۆمەڵگایەكی سەربەخۆ و ئازادبوو بۆ كورد‪،‬‬ ‫ عــــزەددیــــن بــیــرەبــاتــی‪:‬‬‫پێشەكی بــەخــێــربــێــن‪ ،‬مــن زۆر‬ ‫سوپاسی ستافی گۆڤارەكەتان‬ ‫دەكەم‪ ،‬كە پێشمەرگەی وەك ئێمە‬ ‫بەسەر دەكەنەوەو مێژووەكانیان‬ ‫تۆماردەكەن و ناهێڵن ئەو مێژووە‬

‫تا كەس نەتوانێت مافەكانی بخوات و پێشێلی‬ ‫بكات‪ ،‬ئیتر عزەددین بیرەباتی هەر لەسەرەتاوە‬ ‫كەسایەتییەكی بەو شێوەی لێ هەڵكەوتبوو؛‬ ‫كاتێكیش كە بەشداریی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‬ ‫دەكــات‪ ،‬هێندەی دی پتەوترو تۆكمەتر دەبێت‬ ‫و بەدوای راستییەكاندا دەگەڕێت‪ ،‬هیچ كاتێك‬ ‫ناهەقی قــەبــووڵ نــاكــات‪ ،‬بۆیە لەزۆرجێگا‬ ‫ڕووبەڕووی هەڵوێستی ترسناك دەبێتەوە؛ بەاڵم‬ ‫ســەرەرای هەموو ئەوانەیش ئــەوەش عزەددین‬ ‫بیرەباتی بۆ ساتێكیش ملكەچی نانوێنی و‬ ‫هەڵوێستی مەردانەی خۆی بەدەردێخێت‪.‬‬ ‫بۆئەوەی زیاتر عزەددین بیرەباتی بناسین‪،‬‬ ‫بــا بــەیــەكــەوە ئاشنای ژیـــان و هەڵوێستی‬ ‫شۆڕشگێڕانەو ئــەو بەسەرهات و داســتــان و‬ ‫رووداوانـــە بین‪ ،‬كە بەڕێزیان لەنێو شۆڕش‬ ‫دا بوویەتی پێیدا ڕەت بــووە‪ ،‬سەرەتایش با‬ ‫بەكورتەیەكی ژیانی ئەو پێشمەرگە قارەمانە‬ ‫ئاشنا بین‪.‬‬

‫بزرببێ؛ چونكە هەوێنی گەورەی‬ ‫بـــــەرز راگـــرتـــنـــی ك ــوردس ــت ــان‬ ‫پێشمەرگە بــووە‪ ،‬لە داهاتووش‬ ‫دا ه ــەر پێشمەرگە دەبــــێ‪ ،‬من‬ ‫ناوم عزەددین حەمەدەمین عەلی‬ ‫خــدرە‪ ،‬لەساڵی ‪ 1942‬لە گوندی‬

‫(بیرەبات)لەدایك بــوومــە؛ بەاڵم‬ ‫وەك باس دەكرێ ئێمە لەبنەڕەتدا‬ ‫خەڵكی (شەمزینان) ی باكووری‬ ‫كوردستانین‪ ،‬بەر لە (‪ )150‬ساڵ‬ ‫لەگەڵ شۆڕشی (شێخ عوبێدوڵاڵی‬ ‫نــەهــری) بــەهــەر هــۆكــارێــك بێ‬

‫‪21‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫باپیرە گەورەمان (شێخ حەمەدی‬ ‫نــــەهــــری) هــــاتــــووە لــەگــونــدی‬ ‫(بــیــرەبــات) جێنشین بــووە‪ ،‬واتە‬ ‫ئێمە كە دانیشتووی نزیكەی (‪)10‬‬ ‫گوندین لەبنەڕەت دا شەمزینین؛‬ ‫بەاڵم ئێستا بووینە (سیان)؛ چونكە‬ ‫ئــەو گــونــدانــەی دەورووبــەرمــان‬ ‫هی خێڵی (سیانانە) ئێمەش كە‬ ‫(‪ )160 – 150‬ساڵە لەو ناوچەین‬ ‫و بــەهــەمــوو شــێــوەیــەك تێكەڵی‬ ‫یەكتربووینە لەخۆشی و ناخۆشی‬ ‫پشتیوانیی یەكترمان ك ــردووە‬ ‫ئیدی هەم لەالی خۆمان و هەم‬ ‫لەالی سیانەكان بەسیانێكی تۆخی‬ ‫رەسەن لەقەڵەم دەدرێین؛ بەاڵم‬ ‫بەگشتی ئەو (‪ )10‬گوندە لەالیەن‬ ‫خێڵەكانی دەورووبــەر ناسراوین‬ ‫بەشەمزینیەكانی ناوچەی (قەراج‬ ‫و كــەنــدێــنــاوەو قــوشــتــەپــە)‪ ،‬من‬ ‫ئاستی خوێندنیشم ئەوها نییە‪،‬‬ ‫بەمنداڵی هەندێكم لەفەقێیاتی‬ ‫خــوێــنــدووە لەكاتی سەربازیش‬ ‫هەندێكم خــوێــنــدووە؛ ب ــەاڵم كە‬ ‫شۆڕشی ئەیلوول كۆتایی پێهات‬ ‫لەئێران هەتا شەشی سەرەتاییم‬ ‫خوێندووە‪.‬‬ ‫*پەیامی ئەیلوول‪ :‬بەر لە‬ ‫بەرپابوونی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئەیلوول لە گوندەكەتان یاخود‬ ‫لــەنــاوچــەكــەتــان كەسانێك‬ ‫هـــەبـــوون‪ ،‬كـــە ئــاڕاســتــەی‬ ‫بیركردنەوەت بگۆڕێ بۆالی‬ ‫كوردایەتی و پارتایەتی؟‬ ‫ عــزەددیــن بــیــرەبــاتــی‪ :‬من‬‫كــاتــێــك تــەمــەنــم گــەیــشــتــە (‪14‬‬ ‫– ‪ )15‬ســــاڵ ئ ــەوك ــات ــی دوو‬ ‫مامۆستا لەگوندەكەمان هەبوون‪،‬‬ ‫لەهەمانكاتیشدا كــادیــری پارتی‬ ‫بوون؛ بەاڵم من ئەوانم لەهەموو‬ ‫الیەنەكانی ژیــان بەمامۆستای‬ ‫خــۆم دانـــاون‪ ،‬یەكێكیان كۆچی‬

‫‪22‬‬

‫دوایــــی كــــردووە ئــەویــدیــكــەیــان‬ ‫ماوە‪( ،‬مەال نووری) كۆچی دوایی‬ ‫كردووە‪( ،‬مەال سابیر) یش كوڕی‬ ‫مەالی گوندەكەمان بوو ئەو ئێستا‬ ‫لــەژیــانــدا مـــاوە‪ ،‬مــن و عەباسی‬ ‫بــرام و كوڕێكی دیكە هەبوو لە‬ ‫گوندەكەمان نــاوی (تــەهــا) بوو‪،‬‬ ‫ئێمە ئ ــەو ســێــیــەمــان لــەڕێــگــەی‬ ‫ئـــەو دوو مــامــۆســتــایــە بووینە‬ ‫پــارتــی و پــارتــیــان پێناساندین‪،‬‬ ‫ئــەوكــاتــی ئێمە ئــەو پێنج كەس‬ ‫پــارتــی بــوویــن ئـــەوانـــەی دیكە‬ ‫هــەمــوو ســەر بەحزبی شیوعی‬ ‫بـــــوون‪ ،‬تـــاك تــاكــەیــش خەڵكی‬ ‫بێالیەن هــەبــوو‪ ،‬لــەو سەردەمی‬ ‫حزبی شیوعی لەسەرتاسەری‬ ‫عـــێـــراق كـــادیـــرو الیــەنــگــرێــكــی‬ ‫زۆری هــەبــوو‪ ،‬مــەال نـــووری و‬ ‫مــەال سابیر لەناساندنی كــوردو‬ ‫سەركردایەتیی كوردو هەڵوێستی‬ ‫خۆڕاگرانەی رزگاریخوازی كورد‬ ‫مــنــیــان پــێــڕاگــەیــانــدو تۆكمەیان‬ ‫كردم‪ ،‬بۆیە تا ئەوكاتەی دەشمرم‬ ‫ئەوانە مامۆستای منن‪ ،‬نزیكەی‬ ‫ســێ تــا چ ــوار ســاڵ مــن لەگوند‬ ‫لەگەڵ ئەوانە بەكاری حزبییەوە‬ ‫خەریك بووم لەبەر شیوعیەكان‬ ‫و پــیــاوانــی حــكــوومــەت زۆریــش‬ ‫بە نهێنی دەجووالینەوە‪ ،‬لەنێوان‬ ‫ســااڵنــی (‪ )1962 – 1961‬نــاوم‬ ‫هــات بــۆ ســەربــازی‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫ئــەوكــاتــی شـــۆڕش بــەرپــابــبــوو؛‬ ‫بــەاڵم مــن بــاوكــم نەمابوو پیرە‬ ‫داكێكم هەبوو‪ ،‬عەباسی براشم‬ ‫دەیخوێند‪ ،‬بۆیە لەبەر دایكم و ئەو‬ ‫برایەم نەدەكرا بەشداری شۆڕش‬ ‫بــكــەم‪ ،‬كــاتــێــك بــوومــە ســەربــاز‬ ‫منیان نــاردە (حللە) لــەوێ دوو‬ ‫برادەری فەیلی هەبوون‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫وەك مــن رێكخستنی پــارتــی و‬ ‫شیوعی بــوون‪ ،‬لەگەڵ ئــەو دوو‬

‫بــرادەرە پەیوەندیم دروستكرد‪،‬‬ ‫یەكیان نــاوی (هــادی فەهد) بوو‬ ‫ئەو شیوعی بوو‪ ،‬ئەوەی دیكەیان‬ ‫ن ــاوی (ع ــەب ــدول ــڕەزاق جمشید)‬ ‫ب ــوو‪ ،‬ئــەو پــارتــی بــوو ســەر بە‬ ‫رێكخستنی لــقــی پێنجی بــەغــدا‬ ‫بوو‪ ،‬لەكاتی سەربازی دووجار‬ ‫هــەوڵــمــدا رابــكــەم ه ــەردووج ــار‬ ‫دەستگیركرام‪ ،‬لەساڵی (‪)1963‬‬ ‫لەگەڵ ئــەو دوو كــوردە فەیللیە‬ ‫تەكبیرمان كــرد رابــكــەیــن ببین‬ ‫بەپێشمەرگە‪ ،‬ئەوكاتی ئەو هێزە‬ ‫ســەربــازیــیــەی ئێمە لێی بووین‬ ‫راســپــێــردرابــوویــن بچینە ئــەو‬ ‫دەڤەرانەی كە پێشمەرگەی لێیەو‬ ‫شەڕی ئەوان بكەین‪ ،‬ئێمە ئەوكاتی‬ ‫لــە هەولێر بــوویــن‪ ،‬ماڵی كــوڕە‬ ‫خاڵەكەم لەگەڕەكی كوران بوو‪،‬‬ ‫هەرسێكمان بەجلی سەربازییەوە‬ ‫چووینە ماڵی ئەو كــوڕە خاڵەم‪،‬‬ ‫كــە نــاوی (رەحــمــان) بــوو‪ ،‬ماڵی‬ ‫لــەگــەڕەكــی ك ــوران بــوو؛ چونكە‬ ‫لەمن گەورەتر بوو پێم دەگوت‬ ‫خاڵە‪ ،‬گوتم خاڵە رەحمان ئێمە‬ ‫دەمانەوێ ببین بەپێشمەرگە‪ ،‬تۆ‬ ‫كەسێك ناناسی لێرە رزگارمان‬ ‫ب ــك ــات؟ ئ ــەوی ــش گــوتــی بــاشــە‪،‬‬ ‫پــرســیــار دەكـــەم بــزانــم كەسێك‬ ‫پــەیــادا نــاكــەم‪ ،‬دراوســێــیــەكــیــان‬ ‫هەبوو رێكخستنی حزبی شیوعی‬ ‫بــوو‪ ،‬نــاوی (رەجــەب) بوو پێیان‬ ‫دەگوت رەجەب پایسكلچی‪ ،‬كوڕە‬ ‫خاڵەكەم پێی دەڵێ بۆ بابەتەكی‬ ‫ئــاوهــا هــاتــووم‪ ،‬رەجــەبــیــش پێی‬ ‫دەڵێ‪ :‬باشە من رزگاریان دەكەم‪،‬‬ ‫هاتە ماڵی خاڵم و ئێمەی بردە‬ ‫مــاڵــی خـــۆی لــــەوێ پــرســیــاری‬ ‫لێكردین ســەر بــەچ حزبێكن من‬ ‫گ ــوت ــم‪ :‬هــــادی فــەهــد شــیــوعــیــە‪،‬‬ ‫م ــن و عـــەبـــدولـــڕەزاق پــارتــیــن‬ ‫جلە سەربازییەكانی لێستاندین‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫جلی ك ــوردی دایــنــێ و هەندەی‬ ‫پــێــنــەچــوو ســێ پــیــاوی چــەكــدار‬ ‫هاتن هــەر بــەو شــەوە ئێمەیان‬ ‫بــەپــێــیــان بـــردە (گــــردە رەشـــە)‪،‬‬ ‫لـــەوێ نــزیــكــەی كاتژمێر یەكی‬ ‫شــەو دەبــوو ئێمەیان رادەستی‬ ‫دوو پــیــاوی دیــكــە ك ــرد‪ ،‬ئــەوان‬ ‫گەڕانەوە ئەو دوو پیاوەی دیكە‬ ‫ئێمەیان بــردە نزیك گوندەكانی‬ ‫(بێستانە) لەوێ ئەوانیش ئێمەیان‬ ‫رادەستی دوو پیاوی دیكە كردو‬ ‫گەڕانەوە‪ ،‬ئەو دوو پیاوە ئێمەیان‬ ‫گەیاندە بێستانەو گەیشتینە هێزی‬ ‫پێشمەرگە‪ ،‬ئێمەیان ب ــردە الی‬ ‫ك ــاك (فـ ــارس بــــاوە)‪( ،‬مــەحــمــود‬ ‫ع ــەدۆ) ش لــەوێ بــوو‪ ،‬بــە كاك‬ ‫فارسیان گوت ئەو سێ سەربازە‬ ‫رایان كردووەو یەكیان شیوعیەو‬ ‫دووانیشیان پارتین‪ ،‬بەو شێوەیە‬ ‫نزیكەی هەفتەیەك لێكۆڵینەوەیان‬ ‫لەگەڵ كردین و پرسیاری ئێمەیان‬ ‫كردبوو‪ ،‬كە ئایە ئێمە نیازمان پاكە‬ ‫یاخود نا‪ ،‬دیاربوو لەسەر ئێمە‬ ‫زانیاری بۆ هاتبوو كە راستە ئێمە‬ ‫سەرباز بووینەو لە سەربازگە‬ ‫رامانكردووە بەنیازێكی پاكەوە‬ ‫هــاتــوویــنــە ببین بەپێشمەرگە‪،‬‬ ‫لەپاشان بە ئێمەیان گــوت ئێوە‬ ‫دەخوازن لەكوێ بمێننەوە ئێمەش‬ ‫گوتمان‪ :‬دەخوازین بچینە (گەاڵڵە)‬ ‫ئەوكاتی سەركردایەتیی پارتی‬ ‫و جەنابی (مــەال مستەفا) لەوێ‬ ‫بوون‪ ،‬ئەوانیش ئێمەیان رەوانەی‬ ‫گەاڵڵە كــرد‪ ،‬هەرچەندە بەمنیان‬ ‫گوت تۆ خەڵكی ئێرەی بۆ لێرە‬ ‫نامێنیتەوە‪ ،‬منیش گوتم‪ :‬ئەوانە‬ ‫بــرادەری منن حەزدەكەم لەگەڵ‬ ‫ئەوانە بــم‪ ،‬كە گەیشتینە گەاڵڵە‬ ‫ئــــەوان لـــەالی (حــەبــیــب فەیلی)‬ ‫مانەوە‪ ،‬من پرسیاری مام سابیرم‬ ‫كرد‪ ،‬سابیر كاكەشین ناسیاو بوو‪،‬‬

‫گوتیان ‪ :‬بارەگای سابیر كاكەشین‬ ‫لە پشدەرە‪ ،‬منیش چوومە پشدەر‪،‬‬ ‫لـــەوێ م ــام ســابــیــر زۆر رێــزی‬ ‫لێگرتم‪ ،‬پێی خۆشبوو كەچوومە‬ ‫الی ئەو؛ چونكە سەرباز بوویمەو‬ ‫ئەزموونم هەبوو لەبواری شەڕو‬ ‫جــۆرەكــانــی چ ــەك بەدیسیپلین‬ ‫تــرم لــە بەجێگەیاندنی ئــەرك و‬ ‫فەرمانەكان‪ ،‬لــەبــەرئــەوەی شەڕ‬ ‫تەنها بووێری نییە‪ ،‬دەبێ سەرەتا‬ ‫بــزانــی چــۆن خــۆت بــپــارێــزی و‬ ‫چـــۆن هــێــرش بــــەری و ئینجا‬ ‫بوێر بــی‪ ،‬زۆرجــار پێشمەرگەی‬ ‫گــەنــجــی زۆر ئ ــازام ــان هــەبــوو‪،‬‬ ‫بەحوكمی ئازایی و بیروباوەڕی‬ ‫بــەرێــبــازەكــەی سینگاو سینگ‬ ‫بـــەرەو رووی دوژمـــن دەچــوو‬ ‫یاساو رێساكانی شەڕی پشتگوێ‬ ‫دەخست‪ ،‬لەئەنجامدا یان شەهید‬ ‫یان بریندار دەبوو‪ ،‬بۆیە لەشەڕدا‬ ‫چەندی پابەندبی بەیاسا ئەوەندە‬ ‫سەركەوتوو دەبــی‪ ،‬بۆ نموونە‪:‬‬ ‫(رۆمـــیـــل) لــەجــەنــگــی دووەمــــی‬ ‫جیهانی بۆماوەی (‪ )40‬رۆژ خۆی‬ ‫حــەشــاردا تــا نەكەوێتە دەستی‬ ‫دوژمــــن بــــەڕۆژ ژیــانــی لــەژێــر‬ ‫زەمین بەسەر دەبردو بەشەویش‬ ‫خــۆی و سەربازەكانی دەهاتنە‬ ‫دەرەوە‪ ،‬ت ــا لــەكــۆتــایــی خــۆی‬ ‫دەربازكرد‪ ،‬بوو بەكەسە ناودارو‬ ‫قــارەمــانــەكــانــی شــــەڕ‪ ،‬لــێــرەدا‬ ‫مەبەستم لەخۆپاراستن بوو لەنێو‬ ‫شەڕدا‪.‬‬ ‫*پەیامی ئەیلوول‪ :‬كاتێك‬ ‫تۆ چوویتە پشدەر لەوێ سابیر‬ ‫كاكەشین تۆی دەناسی‪ ،‬یاخود‬ ‫پێشمەرگەكانی ئــەو تۆیان‬ ‫دەناسی؟‬ ‫ عزەددین بیرەباتی‪ :‬من كە‬‫چوومە پشدەر سابیر كاكەشین‬ ‫سەرلق بــوو (‪ ،)1‬لق پێكهاتبوو‬

‫لە (‪ )120‬كەس لەخوارەوەی لق‬ ‫پەل هەبوو‪ ،‬لەپەل بەخوارەوەش‬ ‫دەستە هەبوو‪ ،‬من لەماوەیەكی‬ ‫زۆر كەمدا كرام بە سەردەستە‪،‬‬ ‫دەســــتــــە پــێــكــهــاتــبــوو لــــە (‪)7‬‬ ‫كــەس‪ ،‬زۆرج ــار بۆ ئەنجامدانی‬ ‫چاالكییەك گەشتێكمان دەكرد لەو‬ ‫گەشتانە رووبــەڕووی هێزەكانی‬ ‫دوژمـــــن دەبـــوویـــنـــەوە یــاخــود‬ ‫چەپەرێكی دوژمنمان بەئامانج‬ ‫دەگرت و بەم شێوەیە چاالكیمان‬ ‫ئەنجامدەدا‪ ،‬هەر لەساڵی (‪)1963‬‬ ‫ك ــە دوژمـــــن نـــاوچـــەی (قــــەراج‬ ‫و كــەنــدێــنــاوە)ی تــەعــریــب كــرد‪،‬‬ ‫بەشداری ئەو شەڕانەم كرد‪ ،‬كە‬ ‫لەناوچەكە روویــانــدا‪ ،‬واتــە ئێمە‬ ‫هاتینە هــاوكــاریــی پێشمەرگەی‬ ‫هێزی دەشتی هەولێر‪ ،‬لەساڵی‬ ‫(‪ )1964‬شــــەڕی (ئـــاســـۆس و‬ ‫ك ــێ ــوەڕەش) روویـــــدا‪ ،‬ئــەوكــاتــی‬ ‫هــێــزەكــانــی حــكــوومــەت لــە سێ‬ ‫قۆڵەوە هێرشیان هێنا‪ ،‬جەنابی‬ ‫بارزانی لەكاتی روودانــی شەڕو‬ ‫ئەو هێرشە لەدەڤەرەكە بوو‪ ،‬ئەو‬ ‫هێزانەی پێشمەرگەی بەشداری‬ ‫ئــەو شــەڕەیــان كــرد لقی سابیر‬ ‫كاكەشینی بــوو‪ ،‬لقی مــام وسو‬ ‫بوو باوكی ئەرسەالن كە ئێستا‬ ‫لەفەرماندەیی هەولێرە‪ ،‬لەگەڵ لقی‬ ‫بوڕهان ئاغا ناسراو بە بوڕهانە‬ ‫ك ــۆر‪ ،‬كــە شــەڕ ڕوویـــدا دوژمــن‬ ‫دەوری گرتین سێ شەو و سێ‬ ‫رۆژ لەچەمبەری دوژمندا بووین‪،‬‬ ‫تەنها الی زێیان لێ نەگرتبووین‪،‬‬ ‫بــۆئــەوەی بــپــەڕیــنــەوە نــاوچــەی‬ ‫مەرگەو ئەوێ چۆڵبكەین‪ ،‬جەنابی‬ ‫بــارزانــی برووسكەی بۆ كردین‬ ‫فــەرمــووی‪ :‬بپەڕنەوە پاشەكشە‬ ‫بكەن‪ ،‬ئێمەش پەڕینەوە؛ چونكە‬ ‫س ــێ رۆژ تــەقــەمــەنــیــت نــەبــێ‪،‬‬ ‫لەشەڕەكەشدا سەربازی دوژمن‬

‫‪23‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫زۆر ك ــوژران‪ ،‬هی ئێمەش یەك‬ ‫دوو پێشمەرگە شەهید بــوون‬ ‫لــەگــرووپــی مــام وســو دابـــوون‪،‬‬ ‫بەداخەوە ناوەكانیم لەیاد نەماوە‪،‬‬ ‫دوو پێشمەرگەی دیكەش بریندار‬ ‫بــــوون‪ ،‬مــنــیــش بــریــنــدار بـــووم؛‬ ‫بــەاڵم برینەكەم سەخت نەبوو‪،‬‬ ‫لـــــەدوای ئـــەو شــــەڕە دەنــگــۆی‬ ‫كۆنگرە هــەبــوو‪ ،‬كــە كۆنگرەكە‬ ‫بەسترا ئەندامی مەكتەبی سیاسی‬ ‫خواستیان كودەتا بەسەرجەنابی‬ ‫ب ــارزان ــی دا بــكــەن و شــۆڕشــی‬ ‫كــورد بخەنە ســەرنــاوی خۆیان‪،‬‬ ‫جەنابی بارزانی لە ئارا دەربخەن؛‬ ‫بــــــەاڵم پ ــی ــالن ــەك ــەی ــان ســــەری‬ ‫نەگرت؛ چونكە پێشمەرگەو پێگە‬ ‫جەماوەرییەكان (‪ )%90‬ی لەگەڵ‬ ‫جەنابی بــارزانــی داب ــوو‪)%10( ،‬‬ ‫ی لەگەڵ ئــەوان بوون ئەوانەش‬ ‫پــیــاوی خــۆیــان ب ــوون‪ ،‬لەپاشان‬ ‫خــۆیــان لــەبــەر جەنابی بــارزانــی‬ ‫نەگرت هەاڵتن و چوونە هەمەدان‬ ‫تــا ئــەوكــاتــەی جەنابی بــارزانــی‬ ‫لەساڵی (‪ )1966‬بڕیاری لێبوردنی‬ ‫بـــۆ دەركــــــــردن و گــــەڕانــــەوە؛‬ ‫بـــەاڵم جــارێــكــی دیــكــە دووبـ ــارە‬ ‫ناكۆكییەكان دەستی پێكردەوەو‬ ‫جـــودابـــوونـــەوە‪ ،‬ئــەوكــاتــی مــام‬ ‫جەالل هاتە هێرۆیێ و هەڵشۆیێ‬ ‫لـــــەوێ چـــەنـــد رەشــمــاڵــێــكــیــان‬ ‫هــەڵــدابــوو‪ ،‬ئــێــمــەی ك ــۆك ــردەوە‬ ‫میرئاودەلییەكانیشیان‬ ‫ئــاغــای‬ ‫ك ــۆك ــردەوە لــەكــۆبــوونــەوەكــەدا‬ ‫ئەحمەد حەمەدەمین گوتی‪ :‬ئێمە‬ ‫حوكمی المەركەزیمان دراوەتێ‪،‬‬ ‫مام جەالل دەستووری دا خۆمان‬ ‫رادەســتــی حكوومەت بكەینەوە‪،‬‬ ‫كە رادەســت بووینەوە‪ ،‬حوكمی‬ ‫المـــەركـــەزیـــەت رادەگ ــەی ــن ــدرێ‬ ‫لــەســەر نــاوی مــام ج ــەالل‪ ،‬واتــە‬ ‫ئێمە لە (مەال مستەفا) دادەبڕێین‪،‬‬

‫‪24‬‬

‫ئێوەش دەبێ بڕیاربدەن و خۆتان‬ ‫یەكالیی بكەنەوە لەگەڵ ئێمەن‬ ‫یاخود لەگەڵ (مەال مستەفا)‪ ،‬كەس‬ ‫نــەوێــرا بئاخڤی كــۆبــوونــەوەكــە‬ ‫كۆتایی پێهات‪ ،‬مام سابیر ئێمەی‬ ‫ج ــودا كــــردەوەو گــوتــی‪ :‬ئــەوانــە‬ ‫زۆرن خۆتان بگرن تا دەگەینە‬ ‫جێگایەك لەژێر دەسەاڵتی ئەوانەدا‬ ‫نەبێ‪ ،‬پێویست ناكات خۆشتان‬ ‫نیگەران بكەن ئەوەی لەدڵتان دایە‬ ‫دەری مەخەن‪ ،‬بەرهەحاڵ لەوێ‬ ‫گەڕاینەوە بارەگاكەمان هێشتا‬ ‫نەگەیشتبووینەوە جێ‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫حەمەدەمین لــەگــەڵ ســێ ئاغای‬ ‫میرئاودەلییان هــاتــن دەستیان‬ ‫لەملی مــام سابیر كــردو داوای‬ ‫لێبوردنی كردو گوتی‪ :‬من نەمزانی‬ ‫كاك عزەددین خزمی تۆیە‪ ،‬مام‬ ‫ســابــیــریــش گــوتــی‪ :‬كــاكــە ئــەوە‬ ‫خزمی من نییە تەنها پێشمەرگەیە‬ ‫لــەگــەڵ مــن تــۆ بۆچی لێیدەدەی‬ ‫لــەســەر پێشمەرگەیەكی خــۆڕی‬ ‫كە جوونی بە (مەال مستەفا) دایە‪،‬‬ ‫ئەحمەد حەمەدەمین هات دەستی‬ ‫لەملم كردو ماچی كردم و گوتی‪:‬‬ ‫بمبورە‪ ،‬منیش گوتم هەتا مابم‬ ‫نــاتــبــوورم ئینشائەڵاڵ خ ــوداش‬ ‫ناتبوورێ‪ ،‬مام سابیریش گەڕاوە‬ ‫من نەگەڕامەوە‪ ،‬بۆ سبەینێ مام‬ ‫سابیر هــاتــەوە (م ــەرگ ــە)‪ ،‬ئێمە‬ ‫(‪ )120‬پــێــشــمــەرگــە دەب ــووی ــن‪،‬‬ ‫گ ــوت ــی‪ :‬خ ــۆت ــان ئـــامـــادە بــكــەن‬ ‫دەڕۆیــن دەچینە (حاجی قەاڵ) تا‬ ‫دەگەینە ئــەوێ بڵێن ئێمە لەگەڵ‬ ‫ئێوەین؛ چونكە ئەوان زۆرن ئێمە‬ ‫بــاریــان نــابــەیــن؛ ب ــەاڵم لەحاجی‬ ‫قـــەاڵ دەرف ــەت ــم ــان دەبــــێ لێیان‬ ‫جوداببینەوە‪ ،‬لــەبــەرئــەوەی من‬ ‫پەیمانم بەخودای خۆم داوە‪ ،‬كە‬ ‫تا هەم لە (مەال مستەفا) دانەبڕێم‪،‬‬ ‫جــا ئــــەوەی پــێــشــمــەرگــەی منە‬

‫دەخوازی لە مەال مستەفا دابڕێ‬ ‫بــۆخــۆی دەتــوانــی لــەگــەڵ ئــەوان‬ ‫بچێ‪ ،‬دیارە دوو پێشمەرگە مەیلی‬ ‫الی ئەوانیان هەبوو یەكیان ناوی‬ ‫مەال برایم بوو ئــەوەی دیكەیان‬ ‫ناوی مەال ساڵح بوو ئەوان گوتیان‬ ‫‪ :‬مام سابیر تائێستا مەیلی الی‬ ‫ئەوانمان هەبوو؛ بەاڵم مادام ئێوە‬ ‫لەگەڵ ئەوان ناچن ئێمەش لەگەڵ‬ ‫ئــێــوە دەمــێــنــیــنــەوە‪ ،‬بــۆ سبەینێ‬ ‫حكوومەت لــەدوو الیەنەوە هات‬ ‫لــەالی سلێمانی و لــەالی كۆیێ‬ ‫هاتبوون پێشوازی لەو برادەرانە‬ ‫بكەن و لەگەڵ خۆیان بیانبەنەوە‪،‬‬ ‫ئــێــمــەش ل ــێ ــم ــان ــدان‪ ،‬ئــەوكــاتــی‬ ‫لێستاندبوومەوە‬ ‫تفەنگەكەیان‬ ‫رەشاش برێنێكیان دامێ‪ ،‬لەسەر‬ ‫ح ــاج ــی قــــەاڵ بـــوویـــن ئــەحــمــەد‬ ‫حەمەدەمین هات گوتی‪ :‬كاكە ئێوە‬ ‫بۆ شەڕ دەكــەن ئەو سەربازانە‬ ‫هاتوونە پێشوازی لە ئێمە دەكەن‪،‬‬ ‫مام سابیریش گوتی‪ :‬پێشوازی‬ ‫چی‪ ،‬ئەوانە هاتوونە خاكی ئێمە‬ ‫داگیر دەكەن ئەگەر شەڕ نەكەین‬ ‫ئــەو چــەكــەمــان بــۆ هەڵگرتووە‪،‬‬ ‫ئەحمەد حەمەدەمین گوتی‪ :‬نەخێر‬ ‫ئەوانە زیل و ئۆتۆمبێلیان هێناوە‬ ‫تا ئێمەی پێ ببنەوە كەركووكێ‬ ‫ئــێــمــەی نـــــاردەوە (پــێــبــاشــۆكــێ)‬ ‫پێباشۆك لەخوارێیە گوتی‪ :‬ئێوە‬ ‫شەڕ دەكەن نابێ لێرە بمێننەوە‪،‬‬ ‫ســەری چیایەكەی پێ بەرداین‪،‬‬ ‫بۆ سبەینەكەی پێشمەرگەیەكمان‬ ‫لەبارەگاكەی مابۆوە بەپەلە خۆی‬ ‫گەیاندە ئێمە گوتی‪ :‬مــام سابیر‬ ‫س ــەرب ــازی حــكــوومــەت ســەری‬ ‫حــاجــی قــەاڵتــێــیــان گرتیە ئێستا‬ ‫دێن حاجی قەاڵش دەگــرن‪ ،‬ئێمە‬ ‫بەهێواشی هێرشمان بۆ بــردن‪،‬‬ ‫نــزیــكــەی س ــەد مــەتــرێــك مــابــوو‬ ‫بیانگەینێ ئەوان ئاگایان لێنەبوو‪،‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئێمە لــێــمــانــدان بــەســێ كاتژمێر‬ ‫سەری حاجی قەاڵیێمان گرتەوە‪،‬‬ ‫سەربازەكان ئەوەی كوژرا كوژرا‬ ‫ئــەوەی دیكە چۆكمان پێدادان و‬ ‫هەموو هەاڵتن‪ ،‬بە پێشمەرگەو بە‬ ‫سەربازەوە هەموویان چوونەوە‬ ‫سلێمانی لەپاش چەن كاتژمێرێك‬ ‫ئەحمەد حەمەدەمین دوو پیاوی‬ ‫ناردبوو هاتنە الی ئێمە یەكیان‬ ‫نــاوی مەال حەسەن بوو ئەوەی‬ ‫دیكەیان ناوی رەشۆ بوو‪ ،‬پێمان‬ ‫گوتن ئێمە پەیمانمان لەگەڵ (مەال‬ ‫مستەفا) بەستووە‪ ،‬بەم شێوەیە‬ ‫دوو پــیــاوەكــە گـــەڕانـــەوە ئێمە‬ ‫هاتینەوە دەشتی هەولێر‪.‬‬ ‫*پەیامی ئــەیــلــوول‪ :‬باشە‬ ‫ئێوە لە دەشتی هەولێر چەند‬ ‫چاالكیتان ئەنجامدا؟‬ ‫ عزەددین بیرەباتی‪ :‬لەساڵی‬‫(‪ )1967‬حــكــوومــەت لــە كەلی‬ ‫(قەشقە) هێرشێكی هێنا لەوانەیە‬ ‫لیوایەك دەبوون‪ ،‬هەندێك جاشی‬ ‫دەڤەری بادینانیشیان لەگەڵ بوو‪،‬‬ ‫ئەوكاتی (سەید كاكە) ش هاتە‬ ‫هاوكاری ئێمە‪ ،‬ئێمەش ژمارەمان‬ ‫نەدەگەیشتە (‪ )60‬پێشمەرگە‪،‬‬ ‫ئــەوان لەسەربانی قەشقە بوون‬ ‫لــــــەســــــەرەوەش دوو بــاڵــەفــڕ‬ ‫ب ــۆردووم ــان ــی دەكـــردیـــن‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەستمان لێوەشاندن و شكستمان‬ ‫بەو هێرشەی ئەوان هێنا‪ ،‬لەساڵی‬ ‫(‪ )1967‬مــن بــوومــە ســەرپــەل‬ ‫ئــەوكــاتــی (مــەقــســود بــاداوەیــی)‬ ‫ســەرلــقــی ئــێــمــە بــــوو‪ ،‬پیاوێكی‬ ‫ئــازاو لێهاتوو بــوو لەشەڕشیدا‬ ‫تاكتیكی ســەركــەوتــووی هەبوو‬ ‫زۆر شــارەزای ناو هەولێر بوو؛‬ ‫بێگومان ئەو چاالكییانەی لەناو‬ ‫هەولێر ئەنجام دەدرا زوربــەی‬ ‫زۆری ئەوانەی بۆی دەچووین‪،‬‬ ‫م ــن بــــووم ع ــوم ــەر بــەكــر بــوو‬

‫ئ ــەوی ــش ســـەرپـــەل بــــوو‪ ،‬ن ــادر‬ ‫لەقلەق ب ــوو‪ ،‬رەفــیــق ب ــوو‪ ،‬دوو‬ ‫برازای مەقسوود بوو‪ ،‬كە ناویان‬ ‫فەرهادو فەرحان بوو‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫زۆر پێشمەرگەی دیكەش لەناو‬ ‫هەولێر چاالكییان ئەنجامدابێ‪،‬‬ ‫ئێمە ســەرپــەل بــوویــن (‪ 30‬تا‬ ‫‪ )35‬پێشمەرگەمان لەگەڵدابوو‪،‬‬ ‫بەگوێرەی پێویست و بەگوێرەی‬ ‫چاالكییەكان چەند پێشمەرگەی‬ ‫بـــخـــواســـتـــبـــوایـــە دەچــــوویــــن‬ ‫چــاالكــیــیــەكــەمــان ئــەنــجــامــدەدا‬ ‫لــــەزوربــــەی چــاالكــیــیــەكــانــیــش‬ ‫ســەركــەوتــوو بــوویــن‪ ،‬بەگشتی‬ ‫ئامانجی چاالكییەكانمان داو و‬ ‫دەزگاكانی ئەمن بوو و بەشەویش‬ ‫ئەو چاالكییانەمان ئەنجامدەدا‪ ،‬لە‬ ‫دەشتی هەولێر بەفەرمانی پارتی‬ ‫زۆر چاالكیترم ئەنجامداوە؛ بەاڵم‬ ‫ئەو چاالكییانە ئێستا ناگوترێن‪.‬‬ ‫*پـــەیـــامـــی ئـــەیـــلـــوول‪:‬‬ ‫كاتێك بوویتە سەرپەل ئەو‬ ‫پێشمەرگانەی لەگەڵ تۆ دابوون‬ ‫كێ بوون؟ یان باسی قارەمانی‬ ‫ئەو پێشمەرگانەمان بۆ بكە كە‬ ‫ناویان بزرە؟‬ ‫ عــــزەددیــــن بــیــرەبــاتــی‪:‬‬‫پێشمەرگەی زۆر قارەمانمان‬ ‫هەبوو زۆریش فیداكار بوون‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە‪ :‬عومەر هەبوو پێیدەڵێن‪:‬‬ ‫عومەر دڵسۆز ئێستاش بەخۆی و‬ ‫(‪ 6‬تا ‪ )7‬كوڕی پێشمەرگەن لە لقی‬ ‫(‪ )16‬دا‪ ،‬عومەر دڵسۆز خەڵكی‬ ‫باشتەپەیە لە شەڕی ئاسۆس‪ ،‬كە‬ ‫ئەوكاتی منداڵبوو تەمەنی (‪)15‬‬ ‫ساڵ دەبوو‪ ،‬ئامۆزایەكەی لەگەڵ‬ ‫ئێمەبوو نــاوی ئەحمەد پیرداود‬ ‫بوو‪ ،‬ئەو عومەر دڵسۆزە لەناو ئەو‬ ‫شەڕە دە پازدە مەتارەی لەخۆی‬ ‫بەستابوو لەگەڵ پێشمەرگەیەكی‬ ‫دیكە‪ ،‬كە ئەویش نــاوی عومەر‬

‫ب ــوو‪ ،‬عــومــەر عــەبــدوڵــاڵ قوچێی‬ ‫پێدەڵێن‪ ،‬ئەو دووانە هەردووكیان‬ ‫بەو منداڵییەی خۆیان لەناو ئەو‬ ‫شەڕە گەرمەدا كە گوللە بەگوللە‬ ‫دەكەوت‪ ،‬فڕۆكەش بۆردومانیان‬ ‫دەكردین‪ ،‬ئەوانە ئاویان بەسەر‬ ‫پێشمەرگەكان دا دەگــێــڕا ئێمە‬ ‫زۆرمان پێ سەیربوو ئەو منداڵەو‬ ‫ئەو جەسارەتەو ئەو فیداكارییە‬ ‫بێشك شتێكی بــاوەڕنــەكــراوە‪،‬‬ ‫لەو كاتییەوە تا ئێستاش عومەر‬ ‫دانـــــەبـــــڕاوە‪ ،‬هــــەر لـــەبـــەر ئــەو‬ ‫فیداكاریانەشی بوو ناویان لێنابوو‬ ‫عومەر دڵسۆز‪ ،‬عومەر عەبدوڵاڵ‬ ‫قوچێ ئێستا نەخۆشە برایەكی‬ ‫نــاوی خــدر بــوو ئــەو لەگەڵ من‬ ‫پێشمەرگە بــوو‪ ،‬مــاوەیــەك پێش‬ ‫ئێستا كۆچی دوایــی كــرد خودا‬ ‫لــێــیــخــۆشــبــێ‪ ،‬پــێــشــمــەرگــەیــەكــی‬ ‫دیكەم لەگەڵدا بوو بەناوی حامید‬ ‫خ ــدر خــەڵــكــی شــەنــاغــەبــوو ئــەو‬ ‫پێشمەرگەیەكی زۆر ئازاو رەشید‬ ‫بـــوو‪ ،‬ئــەحــمــەد پــیــرداود هەبوو‬ ‫خەڵكی باشتەپە بوو زۆر ئازاو‬ ‫لێهاتوو بــوو بەتایبەتی نیشان‬ ‫شكێنێكی زۆر بەهێز بوو‪ ،‬دەتوانم‬ ‫سوێند بخۆم كە لەشەڕێك (‪)50‬‬ ‫ســـەربـــازی كــوشــتــووە هــەمــوو‬ ‫بەسێرە لێیداون‪.‬‬ ‫(‪ - )1‬لــێــرە بــەو قـــەدەرە نــاوی‬ ‫(سابیر كاكەشین)مان هێناوە‪ ،‬كە‬ ‫پەیوەندی بە بابەتەكەمانەوە هەیە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا رۆڵــی سابیر كاكەشین و‬ ‫هەڵوێست و كــردەوەكــانــی گەلێك‬ ‫لــەوە پــتــرن‪ ،‬كــە بــە زنجیرەیەك و‬ ‫دووان كۆتایی پێبهێنرێت‪( ..‬پەیامی‬

‫ئەیلوول)‪.‬‬

‫ماویەتی‬

‫‪25‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پێشمەرگە‬ ‫ناوێكی درەوشاوەیە لەجەنگی‬ ‫رزگاركردنی عێڕاق دا‬ ‫ئا‪ :‬زرار سابیر سەڵتە‬ ‫خ ــاڵ ــێ ــك ــی وەرچــــەرخــــانــــی‬ ‫مێژووییە‪ ،‬كــە ئــەمــڕۆ كــاروانــی‬ ‫دۆزو خـــــەبـــــاتـــــی رەوای‬ ‫گەلەكەمان گەیشتە ئەو ئاستەی‬ ‫لەپرۆسەیەكی جیهانی لەپێناو‬ ‫ئـــازادیـــی عــێــڕاقــدا گــەلــەكــەمــان‬ ‫بووە هاوپەیمانی دوو لەواڵتانی‬ ‫بــااڵدەســت و زلــهــێــزی جیهانی‬ ‫(ئەمریكا و بەڕیتانیا)‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫لــەم نــێــوەنــدەشــدا پێشمەرگەی‬ ‫لەشكری كــوردســتــان هەنگاوی‬ ‫مەزنی هاوێشت و توانی وەكو‬ ‫لەشكرێك لەژێر ناوی هاوبەشی‬ ‫لــــەگــــەڵ ســــوپــــای ئــەمــریــكــاو‬ ‫بەڕیتانیادا هــاوشــان بــەشــداری‬

‫‪26‬‬

‫لەرزگاركردنی عێڕاق و تەواوی‬ ‫هەرێمی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫كــــــورد نـــــەك ت ــەن ــه ــا مــافــی‬ ‫خـــۆی بــــووە؛ بــەڵــكــو ئەركێكی‬ ‫چارەنووسسازبوو‪ ،‬كە لەجەنگی‬ ‫ئازادكردنی عێڕاق لەدیكتاتۆریەت‬ ‫بەشداری بكات و‪ ،‬بۆ بونیادنانی‬ ‫رزگاری و دیموكراتی لەعێڕاقدا‬ ‫ل ــەپ ــرۆس ــەی ســەربــازیــیــە نێو‬ ‫دەوڵ ــەت ــی ــی ــەك ــەدا رۆڵـــــی خــۆی‬ ‫بگێڕی تا گۆڕانكاری بەسەر ئەو‬ ‫حوكمە شۆڤینی و داگیركەرەدا‬ ‫بــێــت‪ ،‬كـــە مـــــاوەی (‪ )35‬ســاڵ‬ ‫ب ــوو بــەئــاگــرو ئــاســن مــامــەڵــەی‬ ‫لــەگــەڵ گــەلــەكــەی و بەتایبەتی‬

‫گــەلــی كــوردســتــان دا دەكــــرد‪،‬‬ ‫لــەم پــێــنــاوەدا گەلی كوردستان‬ ‫بەپێگەو ستراتیژیەتی خۆیەوەو‬ ‫بەئەزموونێكی دیموكراتییانەی‬ ‫ســەركــەوتــووەوە بــووە بەشێكی‬ ‫گرنگی ئۆپەراسیۆنی ڕووخانی‬ ‫رژێمی بەعس و‪ ،‬وەك الیەنێكی‬ ‫نێو هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش‬ ‫بەشداریی پرۆسەی ئازادكردنی‬ ‫عێڕاقی كرد‪.‬‬ ‫ئەمە خاڵێكی وەرچەرخان و‬ ‫پێشكەوتنێكی مێژوویی دۆزی‬ ‫ڕەوای گــەڵــی كــوردســتــان بــوو‪،‬‬ ‫بێشك پ ــرۆس ــەی ئــازادكــردنــی‬ ‫عێڕاق پرۆسەیەكی سەربازی بوو‪،‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بۆ ئەمەیش رۆڵــی (پێشمەرگە)‬ ‫گەلەكەمان‬ ‫لەهاوپەیمانییەتی‬ ‫لەگەڵ واڵتانی ئەمریكاو بەڕیتانیا‬ ‫زیاتر لەهەر الیەنێكی تر پێویست‬ ‫بــــوو‪ ،‬پــێــشــمــەرگــەی لــەشــكــری‬ ‫كوردستانیش لەم هەڵومەرجەدا‬ ‫تــوانــیــان لـــەو ئــاســتــەدابــن‪ ،‬كە‬ ‫ئــەوپــەڕی ئامادەباشییان هەبێ‬ ‫بـــۆ ئــــەم ئـــەركـــە گ ــرن ــگ ــەو بۆ‬ ‫بــەدەســتــهــێــنــانــی دەســـكـــەوت و‬ ‫ئامانجە رەواكانمان وەك هەمیشە‬ ‫هیواو ئومێد بن و گیانفیدایانە‬ ‫لــەمــەیــدانــی خــەبــاتــدا تێبكۆشن‪،‬‬ ‫ل ــە بـــارودۆخـــەكـــەی پــرۆســەی‬ ‫ئازادكردنی عێڕاق دا وێڕای ئەو‬ ‫پێشكەوتنەی‪ ،‬كە ناو و خەباتی‬ ‫(پــێــشــمــەرگــە) بــەدەســتــی هێناو‬ ‫بووە هاوپەیمانی دوو لەشكری‬ ‫نێودەوڵەتی و وەك زاراوەیــەك‬ ‫بەهەموو جیهاندا بــاوبــۆوەوە‪،‬‬ ‫ئــەو نــاوە پڕ لەبوختانانەی‪ ،‬كە‬ ‫لەرابردوودا لەالیەن دوژمنانەوە‬ ‫لـــەبـــری نـــــاوی (پــێــشــمــەرگــە)‬ ‫بەكاردەهێنران پــەردەی رەشی‬ ‫ل ــەس ــەر ه ــەڵ ــم ــاڵ ــدرا‪ ،‬هــاوكــات‬ ‫بـــەر ل ــە دەســتــپــێــكــی چــاالكــیــیــە‬ ‫س ــەرب ــازی ــی ــەك ــان ــی پــرۆســەكــە‬ ‫لـــەبـــەرەی بـــاكـــووری هــەرێــمــی‬ ‫كــوردســتــان جــەنــابــی (ســـەرۆك‬ ‫بــارزانــی) ل ــەڕۆژی ‪2003/3/28‬‬ ‫لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا‬ ‫ل ــەس ــەاڵح ــەددی ــن ئ ــام ــادەی ــی و‬ ‫تواناو قارەمانیەتی (پێشمەرگە)‬ ‫ی بـــەرز نــرخــانــدو فــەرمــووی‪:‬‬ ‫هێزەكانی ئێمە لەهەموو كاتێ‬ ‫زیـــاتـــر ئــــامــــادەن و دڵــنــیــاشــم‬ ‫هــەر ئــەركــێــك بــە پێشمەرگەی‬ ‫كــوردســتــان بــســپــێــردرێــت ئــەوا‬ ‫زۆر بەسەركەوتوویی ئەنجامی‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫پێشمەرگەی‬ ‫خۆشبەختانە‬ ‫لەشكری كوردستان لەئاست ئەو‬ ‫هەڵسەنگاندن و چاوەڕوانییەی‬ ‫سەرۆكدا بوون و‪ ،‬سەركەوتووانە‬

‫ئــەركــەكــانــیــان راپــــەڕانــــد‪ ،‬هــەر‬ ‫لەیەكەم رۆژی پێشڕەوییەكانی‬ ‫هێزی هاوپەیمانان و (پێشمەرگە)‬ ‫لـــەبـــەرەی بــــاكــــوورەوە تــا دوا‬ ‫رۆژی ئـــازادبـــوونـــی تــــەواوی‬ ‫ناوچەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫و ڕووخــــانــــی رژێـــمـــی بــەعــس‬ ‫پێشمەرگەی لەشكری كوردستان‬ ‫بــەپــێــی ب ــەرن ــام ــەو رێــكــەوتــنــی‬ ‫نێوان سەركردایەتیی سیاسیی‬ ‫كـــوردو هــاوپــەیــمــانــان پابەندی‬ ‫تەنسیق و فەرمانەكان بــوون و‬ ‫پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی‬ ‫كــوردســتــان بەباشترین شێوە‬ ‫لەسەنگەرو هێڵەكانی تەماس و‬ ‫لەپێشڕەوییەكاندا سەركەوتووانە‬ ‫ئەرك و رۆڵی خۆیان نیشاندا‪.‬‬ ‫لێرەدا پێویستە بۆ مێژوو ئەوە‬ ‫تۆماربكەین‪ ،‬كە هەڵوێست و رۆڵی‬ ‫پێشمەرگە لــەو هاوپەیمانیەتییە‬ ‫نــێــودەوڵــەتــیــیــەدا تاقیكردنەوەو‬ ‫ئەزموونێكی گرنگ بوو بەتایبەتی‬ ‫كــاتــێ تــوركــیــا رێــگــەی بەهاتنی‬ ‫سەربازانی ئەمریكا نەداو بەشی‬ ‫ســەرەكــیــی جەنگەكە لــەبــەرەی‬ ‫بــــاكــــوور كـــەوتـــە ســەرشــانــی‬ ‫پێشمەرگەو‪ ،‬پێشمەرگەش توانی‬ ‫لــەو ئاستەدا خــۆی نیشانبدات‪،‬‬ ‫ئــەم راســتــیــەش لەهەڵوێست و‬

‫لێدوانەكانی ســەرۆك و گــەورە‬ ‫بەرپرسانی ئەمریكادا بەبایەخەوە‬ ‫باس كراو لەدەربڕینەكانیشیاندا‬ ‫وشەی (پێشمەرگە) شیان وەكو‬ ‫خــۆی بەكاردەهێناو رۆڵیشیان‬ ‫لەپرۆسەكەدا بەبەرزی نرخاند‪.‬‬ ‫هەریەكە لە (جــۆرج بــۆش و‬ ‫زەڵمای خەلیل زاد) و كۆمەڵێك‬ ‫لەگەورە بەرپرس و كاربەدەستانی‬ ‫ئەمریكا لەوكات بەبەژن و بااڵی‬ ‫(پــێــشــمــەرگــە) ی ــان هــەڵــدەگــوت‪،‬‬ ‫باشە ئێستا بۆ باسی پێشمەرگە‬ ‫ناكەن كە سەری ئێمەو ئەوانیان‬ ‫بەرزكردەوە‪ ،‬ئەو سەربەرزییەی‬ ‫بەحیكمەت و عەدالەت و لێزانی‬ ‫و خەمخۆریی جەنابی (سەرۆك‬ ‫مەسعود بــارزانــی) یـــــەوە هاتە‬ ‫دەست‪ ،‬بۆیە ئێمەی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول دەبێ‬ ‫خەنجەری دەست بارزانی بین بۆ‬ ‫دڵی دوژمنانی كورد‪.‬‬ ‫ســەركــەوتــن هــەر بــۆ كــوردو‬ ‫ك ــوردس ــت ــان ــە لـــەژێـــر ســایــەی‬ ‫سەركردایەتیی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بەسەرۆكایەتی برای‬ ‫گەورەو دڵسۆزمان كاك مەسعود‬ ‫بارزانی‪.‬‬ ‫بژی كــورد‪ ،‬بژی كوردستان‪،‬‬ ‫بژی پێشمەرگە‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫حوسێن گەلیاوەیی‬ ‫ئەو پارتیزانەی پارتی كەزەبری كاریگەر‬ ‫لەرژێمی بەعس دەدات و‪ )48( ،‬كەس لەبارزانییە‬ ‫ئەنفالكراوەكان ڕزگار دەكات‬ ‫دیدارو ئامادەكردنی‬ ‫م‪.‬جەالل خدر ئیسماعیل‬

‫حوسێن گەلیاوەیی ئەو الوە‬ ‫تازەپێگەیشتووە بوو‪ ،‬كە خۆی و‬ ‫مەفرەزەكەی لــەدوای هەرەسی‬ ‫ســاڵــی ‪ 1975‬تــوانــی زەبــرێــكــی‬ ‫كوشندەو كاریگەر لەسوپای ڕژێم‬ ‫و دارو دەستەكەی بدات و‪ ،‬ببێتە‬ ‫قــارەمــانــی چەندین داستانی پڕ‬ ‫لەبلیمەتی و خۆڕاگری و جەرگ‬ ‫بڕ لەدژی سوپای ڕژێمی بەعس‪.‬‬ ‫حــــوســــێــــن گــــەلــــیــــاوەیــــی‬ ‫سنوورێكی دیاریكراوی نەبوو؛‬ ‫بەڵكو لەهەر شوێنێكی كوردستان‬ ‫هەستی بەچەوسانەوەی گەلەكەی‬ ‫لەالیەن نۆكەرانی ڕژێــم كردبێ‬

‫‪28‬‬

‫خــۆی گەیاندۆتە ئــەو جێگەیەو‬ ‫گورزی لێوەشاندون‪ ،‬لەرەواندزی‬ ‫ســەركــەش و كــۆیــەی خــۆڕاگــر‬ ‫تادەگاتە خۆشناوەتی و بناری‬ ‫سەفین و نــاوچــەی زرارەتـــی و‬ ‫زێی بادینان و دەشتی شەمامك‬ ‫و ش ــارو شــارۆچــكــەكــانــی دیكە‬ ‫ترس و دڵەڕاوكێی خستبووە ناو‬ ‫دەست و پێوەندەكانی ڕژێم‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی لەنزیكەوە حوسێن‬ ‫گــەلــیــاوەیــی بناسین‪ ،‬ســەردانــی‬ ‫بــەڕێــزیــمــان كـــرد لــەمــاڵــەكــەی‬ ‫خۆی لەگوندی گەلیاوەی سەر‬ ‫بــەشــارۆچــكــەی ســەاڵحــەددیــن‬

‫دوای بەخێرهاتنێكی گــەرم زۆر‬ ‫بەخۆشحاڵییەوە بــەم شێوەیە‬ ‫خۆی پێناساندین‪.‬‬ ‫٭م‪.‬جــەالل‪ :‬سـەرەتا پێمان‬ ‫بــاشــە كــورتــەیــەكــی ژیـــان و‬ ‫بەسەرهات و چااڵكییەكانت بۆ‬ ‫گۆڤاری (پەیامی ئەیلوول) باس‬ ‫بكەیت؟‬ ‫ حوسێن گەلیاوەیی‪ :‬ناوم‬‫حــوســێــن عــوســمــان ســابــیــرەو‬ ‫ناسراوم بەحوسێن گەلیاوەیی‪،‬‬ ‫ســـاڵـــی (‪ )1960‬لـــــەو گ ــون ــدە‬ ‫لــەدایــكــبــووم‪ ،‬ئــاســتــی خوێندنم‬ ‫تــا قــۆنــاغــی ســەرەتــایــی بـــووە‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫لەبنەماڵەیەكی كــورد پ ــەروەرو‬ ‫رەنــجــدەرو هــــەژاردا پـــەروەردە‬ ‫بووم و هەرلەمنداڵییەوە خولیای‬ ‫كــوردایــەتــی و چ ــەك هەڵگرتن‬ ‫بــووم؛ چونكە هەر زوو هەستم‬ ‫بــەچــەوســانــەوەو ژێــر دەستەیی‬ ‫گەلەكەم دەكرد‪.‬‬ ‫م‪.‬جـــــەالل‪ :‬كـــەی و چــۆن‬ ‫دەستت دایە چەك و دژ بەڕژێم‬ ‫وەستایەوە؟ سەرتا لەكوێ بوو؟‬ ‫ حوسێن گەلیاوەیی‪ :‬لەدوای‬‫نسكۆی ساڵی (‪ )1975‬هەستم‬ ‫بەئێشو ژانــی گەلەكەم كــرد‪ ،‬كە‬ ‫دوای ئـــەو ه ــەم ــوو خ ــەب ــات و‬ ‫قوربانی دانە و‪ ،‬ئەو ماڵوێرانییەی‬ ‫كە بەسەر كــورد داه ــات‪ ،‬ئینجا‬ ‫بەپالنێكی نێودەوڵەتی لەناوبچێ!؟‬ ‫ئــەوە لەناو دڵ و ویــژدانــم هەر‬ ‫پــەنــگــی دەخــــــــواردەوە‪ ،‬تــا وای‬ ‫لێهات بڕیاربدەم هەندێ هاوڕێ‬ ‫و خزم ڕێك بخەم و دژ بەڕژێمی‬ ‫بــەعــس دەس ــت بــدەیــنــە چــەك و‬ ‫سەرلەنوێ ڕێكخستنەكانی پارتی‬ ‫زیندوو بكەینەوە‪ ،‬ماوەیەكی باش‬ ‫و زۆر بەنهێنی تەنیا خەریكی‬ ‫دروســـتـــكـــردنـــەوەی شــانــەكــان‬ ‫بووین‪ ،‬بۆ ئەوەی ببنە پاڵپشتمان‬ ‫و هــاریــكــاریــمــان بــكــەن لەكاتی‬ ‫بــەرەنــگــاربــوونــەوە‪ .‬تــا ئاستێكی‬ ‫باش توانیمان سەركەوتووبین‪،‬‬ ‫یــەكــەم ڕوبــەڕوبــوونــەوەیــشــمــان‬ ‫لەگەڵ دوژمــن لەمانگی تشرینی‬ ‫دووەمی ساڵی ‪ 1977‬بوو‪.‬‬ ‫م‪.‬جــــەالل‪ :‬لــەو ســـەردەم‬ ‫چەند مەفرەزەو كەسانی دیكە‬ ‫هەبوون؟‬ ‫ حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪:‬‬‫لــەڕاســتــیــدا خــەڵــكــی دڵــســۆزو‬ ‫قارەمانی دژ بەڕژێم زۆر بوون‬

‫حوسێن گەلیاوەیی و مامۆستا جەالل خدر‬

‫و ئــامــادەیــیــشــیــان تــیــدابــوو‪ ،‬كە‬ ‫خــۆیــان بكەنە قوربانی لەپێناو‬ ‫گەلەكەیان؛ بەاڵم هەل و مەرجی‬ ‫ئەوكات بواری نەدەدا‪ ،‬كە بتوانی‬ ‫بەئاسانی ژمارەیەك لەقارەمان‬ ‫رێك بخەیت و بەرەنگاری دوژمن‬ ‫ببیەوە لەبەر دڕندەیی و زاڵبوونی‬ ‫سوپا و دەســت و پێوەندەكانی‬ ‫ڕژێــم بەسەر هەموو چەمكێكی‬ ‫ژیـــان دا‪ ،‬بــۆیــە دەت ــوان ــم بڵێم‪:‬‬ ‫ئەوانەی لەدوای نسكۆ دەركەوتن‬ ‫بەپەنجەی دەس هەژمار دەكران‪،‬‬ ‫لەسنووری ئێمە (خوالێخۆش بوو‬ ‫سلێمان بیرێژی و هەڤاڵەكانی‬ ‫رۆڵــی زۆر كاریگەریان هەبوو‪،‬‬ ‫هەروەها خوالێخۆشبوو محەمەد‬ ‫هەركی) و‪ ،‬منیش لەگەڵیان زۆر‬ ‫هاریكاربووم‪.‬‬ ‫م‪.‬جــەالل‪ :‬تاچەند توانیت‬ ‫هەماهەنگی لەگەڵ مەفرەزەكان‬ ‫بكەیت‪ ،‬كە ئەوكات بێباوەڕی‬ ‫زۆرپەرەی سەندبوو؟‬ ‫ حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪:‬‬‫هەروەكو گوتم لەوكاتدا ئەوەی‬

‫بـ ــااڵدەسـ ــت و كـ ــار ڕۆیــشــتــوو‬ ‫ب ــوو ڕژێـــم و دارودەســتــەكــەی‬ ‫بــوو‪ ،‬ڕژێــم توانی بەشێكی زۆر‬ ‫لــەڕۆڵــەی گەلەكەمان چ بەپلە و‬ ‫پایەو پــارە‪ ،‬چ بەزەبری ترس و‬ ‫تۆقاندن بەالی خۆیدا ڕابكێشێت‪،‬‬ ‫ئەوەی مابۆوە چینێكی بەژمارە‬ ‫كەم بوو‪ ،‬ئێمەیش سەیری كارو‬ ‫چاالكی و زەبــر وەشاندنی ئەو‬ ‫گروپ و كەسانەمان دەكــرد‪ ،‬كە‬ ‫تاچەند دژ بەڕژێمن و كاری وایان‬ ‫كــــردووە‪ ،‬كــە ببنە جێی متمانە‬ ‫لەسەر ئــەو پێوەرە ئێمە بــڕواو‬ ‫متمانەمان دەك ــردو هاریكاریی‬ ‫یەكتر دەبووین‪.‬‬ ‫م‪.‬جـــەالل‪ :‬دەكــرێ بزانین‬ ‫لەسەرەتا چۆن بەرەنگاری ڕژێم‬ ‫بوونەتەوەو ڕوبــەڕو بەچەك‬ ‫زەبرتان لێی وەشاندوە؟‬ ‫ حــوســێــن گ ــەل ــی ــاوەی ــی‪:‬‬‫ئــــەوەی ڕاســتــی بــێ چــااڵكــی و‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ڕژێم یەكجار‬ ‫زۆرە ئەگەر هەمووی باس بكەین‬ ‫نازانم ئێوە تاچەند دەتوانن هەموی‬

‫‪29‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫تۆماربكەن؟ من بەشێكی زۆرم‬ ‫نوسیوەتەوە تاكو لەیادیان نەكەم؛‬ ‫چونكە من لەدوای گرتنم لەالیەن‬ ‫ڕژێمەوە فەرمانی لەسێدارەدانم‬ ‫بۆدەرچوو‪ ،‬توشی لەبیرچوونەوە‬ ‫بــووم‪ .‬هەروەكو لەژمارە ‪ 33‬ی‬ ‫گۆڤارەكەتان ئــامــاژەی پێكراوە‬ ‫بۆیە من هەمووی لەبەردەستی‬ ‫بەڕێزتان دادەنێم ئەوەی شیاوی‬ ‫باڵوكردنەوەیە باڵوی بكەنەوە‪.‬‬ ‫م‪.‬جـــەالل‪ :‬بێگومان ئەوە‬ ‫كارێكی زۆر باشە‪ ،‬كە بەشێكیت‬ ‫نووسیوەتەوە‪ ،‬ئێمەش بەپێی‬ ‫ڕیزبەندییەكان و ساڵ و مانگ‬ ‫(گوڵبژێرێك) دیــاری دەكەین‬ ‫و بــاوی دەكــەیــنــەوە؛ چونكە‬ ‫قارەمانییەتیتان‬ ‫وادیــــارە‬ ‫یــەكــجــار زۆرە‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫ئەمەیش ئاسانكارییە بۆ ئێمە‪،‬‬ ‫كە بەبێ پرسیار و وەاڵم لەسەر‬ ‫زاری خــۆت و بەنووسینی‬ ‫خــۆت بەپێی ڕیزبەندییەكان‬ ‫دەیانخەینە ڕوو بــۆئــەوەی‬ ‫ئــەو مــێــژووەی لــەوســەردەمــە‬ ‫تێپەڕیووە‬ ‫پڕنەهامەتییەدا‬ ‫بخەینەڕوو‪ .‬هــەروەهــا ڕۆڵی‬ ‫ئەو برا پێشمەرگە قارەمانانە‬ ‫نیشان بدەین‪ ،‬گەر هیچیشیان‬ ‫بــۆنــەكــرابــێ بــا بــەالنــی كەم‬ ‫ناویان لەمێژوو تۆمار بكرێت‪،‬‬ ‫ئێمەیش زۆر بەشانازییەوە‬ ‫لــەســەر الپــەڕەكــانــی گۆڤاری‬ ‫(پەیامی ئەیلوول)‪ ،‬گۆڤاری‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوول‬ ‫و ڕێــبــازی بارزانیی نەمر و‬ ‫كوردایەتی باوی دەكەینەوە‪.‬‬ ‫ حوسێن گەلیاوەیی‪ :‬ببورە‬‫مامۆستا ئەم چەند وشەیەم هەیە‬ ‫ئــەگــەر رێــگــام بــدەی بــۆ ئــەوەی‬

‫‪30‬‬

‫كۆمەڵێك پێشمەرگە لەساڵی ‪،1982‬‬ ‫وەستاوەكان لەالی راستەوە‪ :‬كاكەمین‪ ،‬جاسم برای كاكەمین‪،‬‬ ‫حامد محەمەد ساڵح‪ ،‬عوسمان حەمە رەشید‪ ،‬جەبار هەركی‪،‬‬ ‫جادر فەتاح حەمە‪ ،‬حەمەدەمین قەنناس‬ ‫دانیشتووەكان‪ :‬عومەر حەمەد رەشید‪ ،‬حەتەم یوسف قادر‪ ....،‬ناسراو نیە‬

‫مافی هیچ پێشمەرگەیەك لەوانەی‪،‬‬ ‫كە لەگەڵ من بوونە‪ ،‬یان چەند‬ ‫جارێك هاریكاریان كردووین ون‬ ‫نەبێ‪ ،‬من لەهەموو چااڵكییەكان‬ ‫ناوم هێناون؛ بەاڵم لەوانەیە ناوی‬ ‫هەندێكیانم لەیاد نەمابێ داوای‬ ‫لێبووردنیان لێدەكەم‪ ،‬لەوانەی‬ ‫كە ڕێكخستنەكانی نهێنی بوون‬ ‫زۆر هاوكاری و یارمەتیدەرمان‬ ‫بوون و‪ ،‬ئێمەیش كۆمەڵێك گەنج‬ ‫و الوی خوێن گــەرم و دڵسۆز‪،‬‬ ‫پەیمانمان بەست‪ ،‬كە ئــەوەی بۆ‬ ‫گەلی كورد باشە بیكەین‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی یەكەم‪ :‬مانگی‬ ‫تشرینی دووەمی ساڵی ‪،1977‬‬ ‫گــونــدی گـــــەڕەوان ســنــووری‬ ‫رەواندز‪:‬‬ ‫ئــاگــاداركــرایــنــەوە كــە ڕژێــم‬ ‫هێزێكی زۆری لــە (مــغــاویــر) و‬ ‫جاش‪ ،‬بەرەو گوندی (گــەرەوان)‬

‫لەسنووری رەوان ــدز دەبــات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەشكەنجەو ئازاردانی دانیشتوانی‬ ‫ســنــوورەكــە‪ .‬مــەفــرەزەكــەی ئێمە‬ ‫نزیكەی ‪ 23‬پێشمەرگە دەبووین‬ ‫سەنگەرمان لێگرتن لە كاتژمێر‬ ‫(‪ )8‬ی بەیانی شــەڕ و پێكدادان‬ ‫ڕوویدا شەڕەكە كەوتە ناو گوند‪،‬‬ ‫دوژمــن بەهەموو جۆرەچەكێك‬ ‫لــەئــێــمــەی دەدا؛ بــــەاڵم ورەی‬ ‫پۆاڵینی پێشمەرگەكان و ڕۆحی‬ ‫ت ــۆڵ ــەس ــەن ــدن ــەوە واگــڕوتــیــنــی‬ ‫بەئێمەدا‪ ،‬كە زەبرێكی كوشندەیان‬ ‫لێبدەین‪ .‬شــەڕ تا پێش ڕۆژئــاوا‬ ‫بـــــەردەوامـــــبـــــوو‪ ،‬نـــاچـــاركـــران‬ ‫پــاشــەكــشــە بــكــەن و زیــانــێــكــی‬ ‫زۆری گیانیشیان بــەركــەوت‪.‬‬ ‫ئـــــەوەبـــــوو(‪ )25‬كـــەس لــەجــاش‬ ‫و مــغــاویــر كـــــوژران و تــەرمــی‬ ‫(‪ )8‬ســەربــازیــان كەوتە دەستی‬ ‫ئێمەو‪ ،‬ژمــارەیــەكــی زۆریشیان‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫لــێ بــریــنــداربــوو‪ ،‬دەستكەوتمان‬ ‫لـــەوشـــەڕە بــریــتــیــبــوو لـــە‪)7( :‬‬ ‫كالشینكۆف و (‪ )2‬ئــار‪.‬بــی‪.‬جــی‬ ‫ژمــارە ‪ ،7-‬یەك دەمانچەو (‪)50‬‬ ‫شــاجــوورو چــەنــدیــن كەلوپەلی‬ ‫سەربازیی دیكە‪ ،‬بەداخەوە زیانی‬ ‫ئێمەیش ل ــەو شــــەڕەدا شەهید‬ ‫بوونی (‪ )2‬پێشمەرگەی قارەمان‬ ‫بــوو‪ ،‬كــەهــەردووكــیــان بــرابــوون‬ ‫بــەنــاوەكــانــی (مستەفا عــەزیــزو‬ ‫رەمەزان عەزیز)‪ ،‬كە خەڵكی گوندی‬ ‫(گەرەوان بوون)‪ ،‬هەروەها چەند‬ ‫پێشمەرگەیەكیش برینداربوون‪،‬‬ ‫لــەنــاویــانــدا پێشمەرگەی ئــازاو‬ ‫بــەجــەرگ رەســوڵ حەمەد ئاغا‪،‬‬ ‫كــە خــەڵــكــی گــونــدی گــــەرەوان‬ ‫بــوو‪ ،‬جێی ئاماژەیە كاتێك ئێمە‬ ‫لــەشــەڕدابــوویــن مــەفــرەزەكــەی‬ ‫بەڕێز سەید كاكە بەپیرمانەوە‬ ‫هاتن؛ بــەاڵم كە گەیشتنە المان‬ ‫شــەڕ كــۆتــایــی پێهاتبوو و ئەو‬ ‫پێشمەرگانەی لــەو داســتــانــەدا‬ ‫بــەشــداربــوون ئــەوانــەی ناویانم‬ ‫لەیاد ماوە ئەمانە بوون‪( :‬حوسێن‬ ‫گەلیاوەیی‪ ،‬حەمەدەبۆر‪ ،‬سمایل‬ ‫مستەفا‪ ،‬جــەبــار مــحــەمــەد‪ ،‬خدر‬ ‫گــــەورە‪ ،‬مــەجــیــد كــوێــخــا‪ ،‬عەلی‬ ‫عــەبــدوڵــاڵ‪ ،‬رەحــمــان تــەهــا)‪ ،‬كە‬ ‫زوربەیان خەڵكی گوندی گەرەوان‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی دووەم‪ :‬مانگی‬ ‫تشرینی دووەمــی ساڵی ‪1977‬‬ ‫دۆڵی خەلەكان‪:‬‬ ‫زانیاریمان بۆهات‪ ،‬كەسوپای‬ ‫ڕژێــــم بــــەرەو دۆڵــــی خــەلــەكــان‬ ‫دەڕوات‪ .‬ئــێــمــەش بــەهــاوكــاری‬ ‫مــەفــرەزەكــانــی شەهید سلێمان‬ ‫بیرێژی و سەید كاكە توانیمان‬ ‫بــەپــالنــێــكــی ورد ب ــەس ــەر دوو‬

‫حوسێن گەلیاوەیی‪ ،‬كاك مەنسووڕ بارزانی‬

‫قــۆڵ دابـــەش ببین و كەمینیان‬ ‫بــۆ دابــنــێــیــن‪ ،‬ئـــەوەبـــوو كاتێك‬ ‫كەوتنە ناو كەمینەكەوە لەهەموو‬ ‫الیــــەك دەس ــت ــڕێ ــژی گــولــەمــان‬ ‫لێكردن‪ ،‬زەبرێكی كوشندەمان‬ ‫لەسوپاكەداو شپرزەمان كردن‪،‬‬ ‫زیانەكانیشیان بەمشێوەیە بوو‪:‬‬ ‫كوژرانی زیاتر لە (‪ )12‬سەربازو‬ ‫برینداركردنی ژمارەیەكی لەوەش‬ ‫زیاتر‪ ،‬دەستكەوتی پێشمەرگەش‬ ‫لــەو شـــەڕەدا بریتیبوو لــە‪)8( :‬‬ ‫كاڵشینكۆف و (‪ )2‬ئــار‪.‬بــی‪.‬جــی‬ ‫ژمارە (‪ )7‬و‪ ،‬كۆمەڵێك تەقەمەنی‬ ‫و كەلوپەلی ســەربــازی‪ ،‬زیانی‬ ‫ئێمەیش تــەنــهــا بــریــنــداربــوونــی‬ ‫‪ 3‬پێشمەرگەی قــارەمــان بــوو‪،‬‬ ‫كە یەكێكیان بــەنــاوی (محەمەد‬ ‫حــــەســــەن گــــــەرەوانــــــی) بــــوو‪،‬‬ ‫پــێــشــمــەرگــە بــەشــداربــووەكــانــی‬ ‫ئـــــەوشـــــەڕەش بــــەنــــدەو چــەنــد‬ ‫پێشمەرگەیەكی مــەفــرەزەكــەم‬ ‫بــوو لــەگــەڵ شەهید سلێمان و‬ ‫چــەنــد پــێــشــمــەرگــەیــەكــی سەید‬ ‫كــاكــەو پێشمەرگەكانی دیكەی‬

‫وەك‪ :‬ســەلــیــم كــێــشــكــەو بــرایــم‬ ‫تاهیرو سەباحە رەش‪ ،‬كە خەڵكی‬ ‫گەرەوان بوو‪ ،‬هەڵبەتە كۆمەڵێك‬ ‫پێشمەرگەی دیكەیش بــوون‪ ،‬كە‬ ‫بەداخەوە ناویانم لەیاد نەماوە‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی سێیەم‪ :‬مانگی‬ ‫نیسانی ساڵی ‪1978‬؛ گوندی‬ ‫باوەخەالن‪:‬‬ ‫ئێمە بۆ هۆشیاركردنەوەی‬ ‫هاواڵتیان و گوندنشینان بەردەوام‬ ‫لەگوندو الدێكان دەسووڕاینەوە‪،‬‬ ‫ڕژێم لەڕێگەی سیخوڕەكانییەوە‬ ‫هـــەواڵـــی ئــێــمــەی زان ــی ــب ــوو‪ ،‬كە‬ ‫تیمێك لەپێشمەرگە لەناوچەی‬ ‫زرارەتــــی گــونــدی بــاوەخــەالنــن‪،‬‬ ‫دوژم ــن بەسێ فــڕۆكــەی (هەلی‬ ‫كۆپتەر) بەپەلە هێزێكی سەربازی‬ ‫گــەیــانــدە گــونــدەكــەو دایــبــەزانــد‪،‬‬ ‫بەدوای ئەویشدا هێزێكی دیكەی‬ ‫ســەربــازی بەپاڵپشتیی تــۆپ و‬ ‫هاوەن بۆ یارمەتیدانیان رەوانەی‬ ‫گــونــدەكــە كــــرد‪ ،‬س ــەرەت ــا ئێمە‬ ‫گــوتــمــان لــەبــەر بــەرژەوەنــدیــی‬ ‫دانــیــشــتــوانــی گــونــدەكــە خــۆمــان‬

‫‪31‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئاشكرا ناكەین و لەگوند دەچینە‬ ‫دەرەوە؛ بەاڵم هەر ئەوەندەمان‬ ‫زانی لەدوو قۆڵەوە سەربازەكان‬ ‫هــێــرشــیــان كــــردە ســەرگــونــدو‬ ‫دەســتــیــان لــەكــەس نــەپــاراســت‪،‬‬ ‫ناچار ئێمەش لێیان هاتینە دەست‬ ‫و شــەڕێــكــی گ ــران لەنێوانماندا‬ ‫دەستی پێكرد‪ ،‬ئێمە هەر لەهەوڵی‬ ‫ئەوەدا بووین‪ ،‬كە شەڕەكە لەناو‬ ‫گــونــد ببەینە دەرەوە ئــەوەبــوو‬ ‫توانیمان وردە وردە لەناو گوند‬ ‫بچینە دەرەوەو لــەدووری گوند‬ ‫خۆمان قایم كردو شەڕەكە زۆر‬ ‫سەخت بــوو بۆماوەیەكی درێژ‬ ‫بەردەوام بوو‪ ،‬توانیمان چەندین‬ ‫ســــەربــــازی دوژمـــــن بــكــوژیــن‪،‬‬ ‫ژمارەیەكیشیان لێ برینداربوون‪،‬‬ ‫سەبارەت بەزیانی ئێمەیش تەنها‬ ‫پێشمەرگەیەكی‬ ‫برینداربوونی‬ ‫قــارەمــان بــەنــاوی حــەمــەدە بۆر‬ ‫بوو؛ بەاڵم دەستكەوتمان نەبوو‪،‬‬ ‫ئەو پێشمەرگانەی لەو شــەڕەدا‬ ‫بــەشــداربــوون ژم ــارەی ــان (‪)18‬‬ ‫پێشمەرگە بوون‪ ،‬ئەوانەی لەیادم‬ ‫مابن ئەمانەن‪( :‬سلێمان بیریژی‪،‬‬ ‫حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪ ،‬حــەمــەدە‬ ‫ب ــۆر‪ ،‬عــومــەرە رەش ــی گاینجی‪،‬‬ ‫خالیدە ڕەشــی گـــەورە‪ ،‬فەتاحە‬ ‫رەش‪ ،‬كاكەمین سەیدانی‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫مەجید هەركی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی چوارەم‪ :‬مانگی‬ ‫كانوونی دووەمی ساڵی ‪1979‬؛‬ ‫گوندی كەوەرتیان‪:‬‬ ‫ئێمە بەنیازبووین بچین بۆ‬ ‫گوندی كەوەرتیان و كەمین بۆ‬ ‫ســوپــای دوژم ــن دابنێین؛ بــەاڵم‬ ‫دوژم ــن پێی زانــی و پێش ئێمە‬ ‫ئەوان كەمینیان بۆ ئێمە دانابوو‪،‬‬ ‫لەنزیك پێچەكانی گوندی مامە‬

‫‪32‬‬

‫كاكەمین سیان‪ ،‬سایەق حوسێن عوسمان گەلیاوەیی‪ ،‬بەڕانەتی ساڵی ‪1981‬‬

‫جەلكە ئێمە كەوتینە بۆسەكەو‬ ‫تــەقــەمــان لــێــكــرا‪ ،‬لــەگــەڵ یــەكــەم‬ ‫گــولــە پــێــشــمــەرگــەی ق ــارەم ــان‬ ‫عــەبــدوڵــاڵ ب ــەرەك ــەی ــی شەهید‬ ‫كـــرا‪ .‬شــەڕ لــەنــێــوانــمــان دەستی‬ ‫پێكرد بــۆمــاوەی یــەك كاتژمێر‬ ‫بەردەوامبوو‪ ،‬لەو شەڕەدا سلێمان‬ ‫بیرێژی برینداربوو‪ .‬زیانی دوژمن‬ ‫بریتیبوو لە‪ :‬كوژرانی یەك ئەفسەر‬ ‫بەپلەی مــالزم و (‪ )4‬سەربازی‬ ‫تــریــش ل ــەپ ــاڵ بــریــنــداربــوونــی‬ ‫ژمــارەیــەك ســەربــازو سووتانی‬ ‫(‪ )3‬ئۆتۆمبێلی سەربازی جۆری‬ ‫(جــێــب قــیــادە)‪ .‬هــەر لــەو كــاتــەدا‬ ‫تەرمی شەهید عەبدوڵاڵمان بۆ‬ ‫گوندی بەرەكە گواستەوەو لەوێ‬ ‫بەخاك سپێردرا‪ ،‬بەشداربووانی‬ ‫ئەو شەڕە ئەمانە بوون‪ :‬سلیمان‬ ‫بــیــرێــژی‪ ،‬حوسێن گەلیاوەیی‪،‬‬ ‫شــەهــیــد شـــوكـــر بـــەكـــر قـــازی‬ ‫بانەمانی‪ ،‬عەبدوڵاڵ بەرەكەیی‪،‬‬ ‫كــاكــەمــیــن گــایــنــجــی‪ ،‬شــەریــف‬ ‫بـــەرەكـــەیـــی‪ ،‬جـــەوهـــەر عــەزیــز‬

‫بــەرەكــەیــی‪ ،‬ئیبراهیم حوسێن‬ ‫سپیگرەیی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی پێنجەم‪ :‬مانگی‬ ‫كانوونی دووەمی ساڵی ‪1979‬؛‬ ‫چیای سەفین‪:‬‬ ‫زانیاریمان بەدەست گەیشت‪،‬‬ ‫كـــە ڕژێـــــم دەیــــــەوێ ئــاڵــوگــۆڕ‬ ‫بەهێزەكانی بكات لەچیای سەفین‪،‬‬ ‫كەشەكە زۆر ساردبوو بەفرێكی‬ ‫زۆریش باریبوو‪ ،‬كەمینێكمان دانا‪،‬‬ ‫كە هێزەكانی دوژمن هاتن كەوتنە‬ ‫نـــاو بــۆســەكــەو لــێــمــانــدان‪ ،‬لــەو‬ ‫دەستڕێژە كتوپڕە سێ سەرباز‬ ‫كوژران و سێ كاڵشینكۆفیشمان‬ ‫دەستكەوت‪ .‬ئێمەش هیچ زیانمان‬ ‫نەبوو و بەسەالمەتی گەڕاینەوە‪،‬‬ ‫بــەشــداربــووەكــانــی ئ ــەو شــەڕە‬ ‫ئــەمــانــەبــوون‪ :‬سلیمان بیرێژی‪،‬‬ ‫حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪ ،‬شەهید‬ ‫شوكر قــازی بانەمانی‪ ،‬عومەرە‬ ‫رەش‪ ،‬عوسمان عومەرە رەش‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی شەشەم‪ :‬گوندی‬ ‫چیوەی خـــوارو؛ مانگی ئابی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ساڵی ‪:1979‬‬ ‫لــەنــزیــك گـــونـــدی چــیــوەی‬ ‫خوارو بووین بەنیازی ئەوەی‪ ،‬كە‬ ‫نانی نیوەڕۆ لەو گوندە بخۆین‪،‬‬ ‫بــەرەو گوند بــەڕێ كەوتین هەر‬ ‫ئــەوەنــدەمــان زان ــی دەســتــڕێــژی‬ ‫گـ ــولـ ــەمـ ــان لـــێـــكـــراو لـــەالیـــەن‬ ‫سەربازانی ڕژێــمــەوە هێرشمان‬ ‫كرایە سەر‪ ،‬ئێمەش شۆڕش گێڕانە‬ ‫لێیان هاتینە دەست و خۆمان قایم‬ ‫كرد‪ ،‬ئەوەمان باشبوو ئێمە زۆر‬ ‫بەپەرت و باڵوی و دور لەیەكتر‬ ‫دەڕۆیــشــتــیــن‪ ،‬شــەڕ لەنێوانمان‬ ‫دەســتــی پــێــكــرد‪ ،‬ئێمە بـــەورەی‬ ‫بــــەرزی پــۆاڵیــیــنــەوە دوژمــنــیــش‬ ‫بەورەیەكی داڕمــاو و تەپیو‪ ،‬كە‬ ‫لــــەدارو بــــەردی كوردستانیش‬ ‫دەتــــرســــان‪ ،‬شـــەڕەكـــە مــــاوەی‬ ‫كاتژمێرێك زیاتر بەردەوامبوو‪.‬‬ ‫توانیمان (‪ )7‬ســەربــاز بكوژین‬ ‫و ژمارەیەكیش بریندار بكەین‬ ‫و ســەربــازێــك بــە دیـــل بگرین‬ ‫بەناوی (عبید)‪ .‬لەم شەڕە تەنها‬ ‫بــریــنــداربــوونــی (بــــەنــــدە) بــوو‬ ‫بەسوكی‪ ،‬بەشداربووانی شەڕەكە‬ ‫ئــەم قارەمانانە ب ــوون‪ :‬سلێمان‬ ‫بــیــریــژی‪ ،‬حوسێن گەلیاوەیی‪،‬‬ ‫شوكر قازی بانەمانی‪ ،‬كاكەمین‬ ‫گاینجی‪ ،‬عومەرە رەش‪ ،‬جەوهەر‬ ‫بەرەكەیی‪ ،‬عەبدوڵاڵ بەرەكەیی‪،‬‬ ‫ئەیوب بەرەكەیی‪ ،‬مەتڵەب قەرەنی‬ ‫گاینجی‪ ،‬حەیدەر حەمەد‪ ،‬برایم‬ ‫حــەســەن ســپــیــگــرەیــی‪ ،‬شــەریــف‬ ‫بەرەكەیی‪ ،‬خەلیل هیرانی‪ ،‬كوردۆ‬ ‫گەرۆتەیی‪ ،‬زیاد ئاقوبانی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی حەفتەم‪ :‬سالی‬ ‫(‪ )1980‬مەسیف سەاڵحەدین ‪-‬‬ ‫ئاوڕێژ‪:‬‬ ‫بــۆچــاوشــكــانــدنــی پــیــاوانــی‬

‫موسا مستەفا زوبێر بارزانی‪ ،‬حوسێن گەلیاوەیی‬

‫ڕژێـــــم‪ ،‬كـــە وەك ســەگــی هــار‬ ‫بـــەربـــبـــوونـــە گ ــی ــان ــی خــەلــكــی‬ ‫كــوردســتــان‪ ،‬پالنێكمان دانــا بۆ‬ ‫لــێــدانــی ســەنــگــەرەكــانــی (جیش‬ ‫الشعبی) لەنزیك سەاڵحەددین‪،‬‬ ‫كــە پــێــی دەگـــوتـــرێ (ئـــاوڕێـــژ)‪،‬‬ ‫كاتژمێر (‪ )5,30‬ی ئێوارە لەچەند‬ ‫قــۆڵــێــك هــێــرشــمــان كـــردە ســەر‬ ‫سەنگەرەكان بەگولە هــاوەن و‬ ‫ڕەشاش و چەكی تر‪ ،‬كە نزیكەی‬ ‫(‪ )9‬گولەمان لێدان و بووە مایەی‬ ‫سەرلێشێوانیان‪ ،‬لەئەنجامدا (‪)5‬‬ ‫لەپیاوانی ڕژێم كوژران و (‪ )4‬ی‬ ‫دیكەش برینداربوون و‪ ،‬زیانی‬ ‫ئــێــمــەش تــەنــهــا بــریــنــداربــوونــی‬ ‫پێشمەرگەیەك بوو‪ ،‬ئەو چاالكییە‬ ‫دەنگدانەوەیەكی زۆری بــەدوای‬ ‫خۆیدا هێنا‪ ،‬كە لەناو جەرگەی‬ ‫س ــەرك ــردای ــەت ــی ــی ب ــەع ــس ئــەو‬ ‫زەبـــرەیـــان لــێــبــوەشــێــنــرێ‪ .‬ئــەم‬ ‫قــارەمــانــانــەش بـــەشـــداری ئــەو‬ ‫هێرشە بوون‪ :‬حوسێن گەلیاوەیی‪،‬‬ ‫حەمەدە بۆر‪ ،‬غازی خدر ئاژگەیی‪،‬‬

‫سابر حوسێن ئاژگەیی‪ ،‬حەیدەر‬ ‫ئاژگەیی‪ ،‬شەوكەت حاجی سۆرۆ‬ ‫هەركی‪ ،‬عەلی حەسەن هەركی‪،‬‬ ‫جەبار محەمەد خەڵكی مەلەكان‪،‬‬ ‫رۆستەم مام زێندین برای شەهید‬ ‫قــادر مــام زیــن‪ ،‬خالید حەسەن‬ ‫ئاژگەیی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی هەشتەم‪ :‬ساڵی‬ ‫‪1980‬؛ چیوەی خواروو‪:‬‬ ‫ئێمە كۆمەڵێك پێشمەرگە‬ ‫بووین لەگوندی چیوەی خواروو‪،‬‬ ‫دوژمن لەڕێگەی سیخوڕەكانییەوە‬ ‫زانیاری لەسەر ئێمە وەرگرتبوو‪،‬‬ ‫بۆیە بەپالنێكی تۆكمەو فرەالیەنە‬ ‫ویستیان زەبرێكی كوشندەمان‬ ‫لێبدەن؛ بەالم لەبەر لێهاتوویی و‬ ‫چاالكیی پێشمەرگە قارەمانەكان‬ ‫توانیمان رێ لەو پالنەی دوژمن‬ ‫ب ــگ ــری ــن‪ ،‬كــاتــێــك كـــە ئــێــمــەش‬ ‫زانــیــاریــمــان پێگەیشت دوژم ــن‬ ‫بەنیازە هێرش بكاتە سەرچیوەی‬ ‫خــواروو هێزێكی زۆری بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە ئامادەكردوەو فڕۆكەی‬

‫‪33‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫(هەلی كۆپتەر) یش تێیدا بەشدار‬ ‫دەبــێ‪ ،‬ئێمەش لەوێ دەرچووین‬ ‫بەرەو چیای (هەورێ) رۆیشتین‪،‬‬ ‫دواتر بینیمان كە شەش (كۆپتەر)‬ ‫ی شــەڕ بــەرەو چیای (هــەورێ)‬ ‫دێــن‪ ،‬پێش بگەینە قــەدی چیاكە‬ ‫نــەمــانــدەزانــی كــە هێزێكی زۆر‬ ‫لەجاش لەچیاكە خۆیان (مەاڵس)‬ ‫دابــوو چاوەڕێی ئێمەیان دەكرد‬ ‫بكەوینە بەردەستیان‪ ،‬ئێمە هەر‬ ‫چاودێریی كۆپتەرەكانمان دەكرد‬ ‫لــەپــڕێــكــا دەســتــڕێــژی گــولــەمــان‬ ‫كرایە سەرو شەڕ دەستی پێكرد‪،‬‬ ‫ئــێــمــەش زۆر بــەڕێــك و پێكی‬ ‫بــەپــەرت و ب ــاڵوی دەڕۆیشتین‬ ‫بەبێ ئــەوەی بشلەژێین؛ چونكە‬ ‫ئــەوە كــاری ڕۆژانــەمــان بــوو و‬ ‫لەگەڵ بارودۆخەكان راهاتبووین‪،‬‬ ‫بــۆیــە لــێــیــان هــاتــیــنــەدەســت و‬ ‫شەڕێكی گــەرم بــەرپــابــوو نــاوە‬ ‫ن ــاوەش كــۆپــتــەرەكــان هێرشیان‬ ‫دەكــردیــنــە ســـەر لــەســاتــەكــانــی‬ ‫دوایــــــیــــــدا زۆر بـــــەداخـــــەوە‬ ‫پێشمەرگەیەكی زۆر قارەمان و‬ ‫ئازاو بوێر‪ ،‬كە تەنگی بەجاشەكان‬ ‫هــەڵــچــنــیــبــوو ش ــەه ــی ــدب ــوو‪ ،‬كە‬ ‫(شــوكــر بــەكــر ق ــازی بانەمانی)‬ ‫ب ــوو‪ ،‬ئــەو پێشمەرگە قارەمانە‬ ‫خەڵكی گوندی (بانەمان) ی سەر‬ ‫بــەشــارۆچــكــەی ســەاڵحــەددیــن‬ ‫بــوو‪ ،‬تا بڵێی ئــازاو چاونەترس‬ ‫بوو بەلەدەستدانی ئەو زیانێكی‬ ‫زۆر بەهێزی پێشمەرگە گەیشت‪،‬‬ ‫ئیتر تــەرمــی ئ ــەو شــەهــیــدەمــان‬ ‫لەناو (دار تەڕاشێك) شــاردەوە‬ ‫ب ــەش ــێ ــوەی كــاتــی تـــا بــتــوانــیــن‬ ‫بــەردەوام بین لەبەرپەچدانەوەی‬ ‫دوژمـــــــن‪ ،‬شــــەڕەكــــە تـــا كــاتــی‬ ‫خـــــۆراوابـــــوون بـــەردەوامـــبـــوو‬

‫‪34‬‬

‫لەالی راستەوە‪ :‬حوسێن گەلیاوەیی‪ ،‬حەمەدە بۆر‪،‬‬ ‫محەمەد خاخێ‪ ،‬عوسمان قەساب‬

‫ئـــەوكـــات ســەربــازوجــاشــەكــان‬ ‫پاشەكشەیانكردو پاش ئەوەی (‪)3‬‬ ‫جاشیان لێ كوژراو ژمارەیەكیش‬ ‫برینداربوون‪ ،‬زیانی ئێمەیش تەنها‬ ‫شەهیدبوونی ئەو قارەمانە بوو‪،‬‬ ‫بەشداربووانی ئــەم داستانەیش‬ ‫ئەم پێشمەرگانە بوون‪ :‬حوسێن‬ ‫گەلیاوەیی‪ ،‬شەهید شوكر بەكر‬ ‫قــازی بانەمانی‪ ،‬خەلیل هیرانی‪،‬‬ ‫حەكیم كــەریــم رەشـــۆ‪ ،‬نەجات‬ ‫بــیــرێــژی‪ ،‬كەیفی بــەگ وەرەی ــی‪،‬‬ ‫ئیبراهیم سپیگرەیی‪ ،‬جەعفەر‬ ‫بێراوەیی‪ ،‬عەزیز مستەفا‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫عومەر‪ ،‬مستەفا ئەحمەد‪ ،‬محەمەد‬ ‫هــەنــارەیــی‪ ،‬مــحــەمــەد شیرەیی‪،‬‬ ‫ســـەدرەددیـــن نــاســراو بــە تیتۆ‬ ‫تەتەر‪ ،‬ئەحمەد بێراوەیی‪ ،‬شەریف‬ ‫بــەرەكــەیــی‪ ،‬تــەهــا بـــەگ‪ ،‬رزگــار‬ ‫سەلیم‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی نۆیەم‪ :‬گوندی‬ ‫بەرەكە ساڵی ‪:1980‬‬ ‫دوژمنی بەعس و سیخوڕەكانی‬ ‫هــــــەر بــــــــــەدوای هـــێـــزەكـــانـــی‬

‫پــێــشــمــەرگــەوە بـــــوون‪ ،‬لــەهــەر‬ ‫كات و شوێنێك هەواڵی بوونی‬ ‫(مــەفــرەزەكــانــی پێشمەرگەیان‬ ‫بزانیایە دەس ــت بــەجــێ هێزیان‬ ‫رەوان ــە دەك ــرد‪ ،‬جا چ بەكۆپتەر‬ ‫یان بەئۆتۆمبێلی سەربازی یان‬ ‫بەپیادە بووایە‪ ،‬بۆ لێدان و گرتن‬ ‫و كوشتنمان‪ ،‬هــەروەهــا ئێمەش‬ ‫بــەدوای هەلێك دەگەڕاین لەهەر‬ ‫شــوێــن و ن ــاوچ ــەی ــەك بــووایــە‬ ‫زەبــرمــان لــەدوژمــن دەداو ترس‬ ‫و دڵــەڕاوكــێــمــان دەخــســتــە نــاو‬ ‫دڵی داگیركەران‪ ،‬لەهەمان كات‬ ‫زۆر بــەخــێــرایــی جێگۆڕكێمان‬ ‫دەك ــرد بــۆ ئ ــەوەی بیسەلمێنین‪،‬‬ ‫كە پێشمەرگە لەهەموو شوێنێك‬ ‫هــەیــە‪ ،‬ئێمە لــەگــونــدی بــەرەكــە‬ ‫بـــوویـــن هــێــزێــكــی ســـەربـــازی‬ ‫لەشەقالوەوە بەڕێكەوت بەنیازی‬ ‫گرتنی ئــەو پێشمەرگانەی لەو‬ ‫گــونــدە دابـــــوون‪ ،‬خۆشبەختانە‬ ‫ئێمەش لەڕێگەی ڕێكخستنەكانی‬ ‫پــارتــیــیــەوە ئ ــاگ ــادارك ــرای ــن ــەوە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بەهاتنی ســەربــازەكــانــی رژێــم‪،‬‬ ‫پێش گەیشتنیان بەئێمە لەگوند‬ ‫كشاینەوە‪ ،‬لەپشت گوند خۆمان‬ ‫قایم كــرد‪ ،‬پــاش هاتنیان بۆ ناو‬ ‫گوند هیچیان نەدی ئینجا بەدەورو‬ ‫پشتی گــونــد دا بــاڵوبــوونــەوە‪،‬‬ ‫ئێمەش دەستمان نــەپــاراســت و‬ ‫لێیان هاتینە دەست‪ ،‬شەڕ دەستی‬ ‫پێكرد بــۆ م ــاوەی نزیكەی سێ‬ ‫كــاتــژمــێــر‪ ،‬هــێــزەكــە ب شكست‬ ‫خـــواردوویـــی گـــەڕانـــەوە‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوەی سێ سەربازیان لێكوژراو‬ ‫و ژمارەیەكیش برینداریان لەگەڵ‬ ‫خۆیان بــردەوە‪ .‬سوپاس بۆ خوا‬ ‫ئێمە هیچ زیــانــمــان نــەبــوو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئــەوەی ناوی ئەو قارەمانانەیش‬ ‫هەرنەبێ بــۆ مــێــژوو بمێنێ‪ ،‬كە‬ ‫لەو شەڕەدا بەشداربوون ئەمانە‬ ‫بوون‪ :‬سلێمان بیرێژی‪ ،‬حوسێن‬ ‫گــەلــیــاوەیــی‪ ،‬م ــوزەف ــەر مامەند‬ ‫بیرێژی‪ ،‬نەجات بیرێژی‪ ،‬شەریف‬ ‫بــەرەكــەیــی‪ ،‬ئــەیــوب بــەرەكــەیــی‪،‬‬ ‫سەید ئیسماعیل تەها دەربەندی‪،‬‬ ‫شەهید كەمال شێخانی‪ ،‬ڕەشید‬ ‫حەسەن دارەبەنی‪ ،‬زیاد ئاقوبانی‪،‬‬ ‫جەوهەرحەسەن بەرەكەیی‪.‬‬ ‫٭ چـــاالكـــیـــی دەیـــــەم‪:‬‬ ‫گوندی (هەڕشەم) ی ناحیەی‬ ‫سـەاڵحەددین؛ مانگی تشرینی‬ ‫یەكەمی سـاڵی ‪:1980‬‬ ‫پاش ئەوەی هێزەكانی ڕژێم‬ ‫هەستیان بــەبــوونــی پێشمەرگە‬ ‫لــەگــونــدی ه ــەڕش ــەم ك ــردب ــوو‪،‬‬ ‫هێزێكی سەربازی بەپشتیوانیی‬ ‫دوو (ســــــــەرۆك جـــــــاش)‪ ،‬كــە‬ ‫(ناوەكانیان الی خۆم پارێزراون)‬ ‫هێرشیان كردە سەرمان‪ ،‬ئێمەش‬ ‫لــەگــونــد دوركــەوتــیــنــەوە بــەرەو‬ ‫بەرزاییەكان ڕۆیشتین و خۆمان‬

‫لەالی چەپەوە‪ :‬حەمەدە بۆر‪ ،‬زەعیم عەلی‪ ،........،........،........،‬لە گوندی جەكۆیان‬

‫قایم كرد‪ ،‬كاتێك هێزەكان هاتنە‬ ‫ناو گوند ئێمە بەدەستڕێژێكی چڕو‬ ‫پڕ لێماندان‪ ،‬ئەوان هیچ پەناگەو‬ ‫حەشارگەیان نەبوو‪ ،‬ئێمەش لەپەنا‬ ‫هەندێ لوتكەی بــەرزەوە ئامادە‬ ‫ســازیــمــان ك ــردب ــوو‪ ،‬هــێــزەكــەی‬ ‫دوژمن شپرزە بوون و شەڕێكی‬ ‫وایان پێنەكرا كە كار لەئێمە بكات‪،‬‬ ‫لــەوشــەڕەدا (جــاشــێــك) كــوژراو‬ ‫ســێــی دیــكــەیــش بــریــنــداربــوون‪،‬‬ ‫ئێمە توانیمان یەك (جێب قیادە)‬ ‫بسوتێنین و دەستكەوتیشمان‬ ‫(‪ )3‬كاڵشینكۆف بوو‪ .‬هێزەكانی‬ ‫دوژمن زۆر بەشپرزەیی و ناڕێكی‬ ‫پاشەكشەیان كــردو گــەڕانــەوە؛‬ ‫بـــــەاڵم بـــۆ پ ــەردەپ ــۆش ــك ــردن ــی‬ ‫شكستەكەیان چــەنــد ڕەشماڵی‬ ‫هــاوواڵتــیــانــیــان ســووتــانــد‪ ،‬كە‬ ‫(مــــــەڕداری ه ــەرك ــی) بـــوون لە‬ ‫نــاوچــەكــەدا‪ ،‬بەشداربووانی ئەم‬ ‫شــــەڕە‪ :‬حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪،‬‬ ‫كــاكــەمــیــن گــایــنــجــی‪ ،‬تەحسین‬ ‫شێخانی‪ ،‬كەمال محەمەد‪ ،‬عەزیز‬ ‫سەددیق رەمەزان‪ ،‬تەها محەمەد‪،‬‬

‫ئــــەنــــوەر مـــحـــەمـــەد ســلــێــمــان‪،‬‬ ‫عومەرە رەش‪ ،‬حەیدەر محەمەد‪،‬‬ ‫حــەمــەدەمــیــن ڕەســـــوڵ‪ ،‬رەفــیــق‬ ‫ئاژگەیی‪ ،‬ئەسعەد فەتاح‪ ،‬مەتڵەب‬ ‫قەرەنی‪ ،‬بەكر سەعدی سیدانی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی یازدەهەم‪ :‬دوین‬ ‫و بانی كۆزان ساڵی ‪:1981‬‬ ‫ئێمە دەستەیەكی زۆر چاالك و‬ ‫لێهاتوو لەپێشمەرگە قارەمانەكان‬ ‫بــەمــەرامــی هــۆشــیــاركــردنــەوەی‬ ‫دانیشتوانی ســنــووری ناوچەی‬ ‫ســــــەالحــــــەددیــــــن لـ ــەچـ ــاالكـ ــی‬ ‫و ج ــم ــوج ــوڵ ــی پــێــشــمــەرگــەو‬ ‫ڕێكخستنەوەی ڕێكخستنەكانی‬ ‫لــەســنــووری گــونــدەكــانــی (دویــن‬ ‫و بانی ك ــۆزان) بــوویــن‪ ،‬لەسەر‬ ‫بەرزاییەكانی پشت گوند كاتێ‬ ‫هەستمان بەجموجوڵی دوژمــن‬ ‫كــرد‪ ،‬كــە بەهێزێكی سەربازیی‬ ‫زۆرەوەو بــەپــاڵــپــشــتــی فــڕۆكــە‬ ‫ڕوویـــــان لــەنــاوچــەكــە دەكــــرد‪،‬‬ ‫ئێمەش ئامادەكاریی تــەواومــان‬ ‫هەبوو بۆ بەرەنگار بوونەوەیان‪،‬‬ ‫چەكی زۆریشمان البــوو وەك‪:‬‬

‫‪35‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئــار‪.‬بــی‪.‬جــی‪ ،‬رەش ــاش بــڕنــۆ‪ ،‬بی‬ ‫كەی سی‪ ،‬قەنناس‪ ،‬كالشینكۆف‪،‬‬ ‫برێكی باشیش تەقەمەنی بۆیە‬ ‫هیچ باكمان نەبوو و بەوپەڕی‬ ‫ورەبــــــەرزی و خۆشحاڵییەوە‬ ‫چاوەڕێی هاتنی هێزەكەی دوژمن‬ ‫ب ــووی ــن‪ ،‬تــەنــهــا ئــــەوەی ئیمەی‬ ‫مــانــدوو ك ــرد ك ــەم ئـــاوی بــوو‪،‬‬ ‫هێزەكە گەیشتن تەقەیان بەچوار‬ ‫دەوری خــۆیــانــدا دەكــــرد تــا لە‬ ‫ئێمە نزیكبوونەوە‪ ،‬ئەوكات لێیان‬ ‫هاتینە دەســت وشــەڕ بەگەرمی‬ ‫لــەكــاتــژمــێــر ‪ 8‬ی بــەیــانــیــیــەوە‬ ‫دەســتــی پێكرد تــا كاتی نیوەڕۆ‬ ‫بەردەوامبوو‪ ،‬دوژمــن بەهەموو‬ ‫جــۆرە چەكێك لەسەنگەرەكانی‬ ‫ئێمەی دەدا؛ بەاڵم ئێمە زۆر باش‬ ‫خۆمان قایم كردبوو شوێنەكەمان‬ ‫بەرنەدا‪ ،‬هەر چەندە تۆپەكان زۆر‬ ‫كاریگەریان لەسەرمان هەبوو‪ ،‬كە‬ ‫شەڕ كۆتایی هات بەبینینی خۆمان‬ ‫الشەی (‪ )12‬سەربازی كوژراو و‬ ‫(‪ )10‬ی تریش برینداربووبوون‬ ‫بــەدوای خۆیاندا رایــان دەكێشا‪،‬‬ ‫زیانی ئێمەیش تەنها برینداربوونی‬ ‫(‪ )2‬پێشمەرگەی قــارەمــان بوو‪،‬‬ ‫بۆ مێژووش دەیڵێم‪ :‬ئەو شەڕە‬ ‫قــورســە ب ــەدەس ــت و پــەنــجــەی‬ ‫ئــەم پێشمەرگە چــاو نەترسانە‬ ‫ئەنجامدرا‪ ،‬كە ئەوكات گەر هەر‬ ‫كــوردێــك تــەنــهــا ی ــەك (گــولــلــەی‬ ‫كالشینكۆف) ی لەال بگیرابوایە‬ ‫یان لەماڵەكەی بدۆزرابووایەوە‬ ‫ئەوا بە بێ سێ و دوو لەسێدارە‬ ‫دەدرا‪ ،‬یــان هــەر پێشمەرگەیەك‬ ‫كەبگیرابووایە ئــەوا بەبێ دادگــا‬ ‫دیــســان لــەســیــدارە دەدرا‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوەی لەو ســەردەم بەرەنگاری‬ ‫ڕژێـــــم دەبـــــــۆوە گــیــانــی خــۆی‬

‫‪36‬‬

‫عەزیز خان خەیالنی‬

‫لەسەر دەست دانابوو و باكیشی‬ ‫بــەكــوشــتــن و گــرتــن و ســێــدارە‬ ‫نەبوو‪ ،‬تەنانەت چارەنوسی دایك‬ ‫و باوك و خوشك و براكانیشی‬ ‫خستبووە مەترسییەكی زۆرەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ئــەوان تا رێزیان لێبگیرێ‬ ‫و باسی قــارە مانەتییان بكرێ‬ ‫و پ ــاداش ــت بــكــرێــن هــەركــەمــە‪،‬‬ ‫ئەمەیش ن ــاوی بــەشــداربــووانــی‬ ‫ئەو شەرە جوامێرانەیە‪( :‬حوسێن‬ ‫گــەلــیــاوەیــی‪ ،‬ســەیــد ئیسماعیل‬ ‫دەربەندی‪ ،‬محەمەد قەرەچوغی‪،‬‬ ‫زرار سەفەر برایم‪ ،‬سەید واحید‬ ‫دەربەندی‪ ،‬عەزیز ئاژگەیی‪ ،‬سەید‬ ‫رەشید‪ ،‬عەلی عوسمان ناسراو‬ ‫بەعەلی درێ ــژ‪ ،‬حــەیــدەر یونس‪،‬‬ ‫قــاســم ی ــون ــس‪ ،‬حــەكــیــم كــەریــم‬ ‫رەشــۆ‪ ،‬بەكر عوسمان گاینجی‪،‬‬ ‫ســـەعـــدی عــوســمــان گــایــنــجــی‪،‬‬ ‫مەتڵەب گاینجی‪ ،‬سابیر فەرحان‬ ‫ڕەسول ئاغا‪ ،‬عومەرە رەش‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی دوزادەهــــەم‪:‬‬ ‫عەنكاوە ‪ -‬دەستگیركردنی سێ‬ ‫پسپۆڕی نەمسایی ‪-‬؛ مانگی‬

‫تشرینی دووەمی ساڵی ‪:1981‬‬ ‫ئێمە لەگوندی پانكان بووین‪،‬‬ ‫زانــیــاریــمــان ب ــۆه ــات ك ــە (ســێ‬ ‫پــســپــۆڕی نــەمــســایــی) ڕۆژانــــە‬ ‫لەعەنكاوە دەچنە گوندی (گەزنە)‬ ‫و بــۆ پاراستنیان دوو ناقیلەی‬ ‫سەربازییان لەگەڵە‪ ،‬من و برای‬ ‫خۆشەویستم كاكەمین گاینجی و‬ ‫ڕۆستەم مــام زێندین پالنێكمان‬ ‫دانا بۆ گرتنی ئەو پسپۆڕانە‪ ،‬ئێمە‬ ‫تەنها ئەو سێ كەسە چووین بۆ‬ ‫ئەوەی كەس گومانی پێشمەرگەو‬ ‫مەفرەزەمان لێنەكات‪ ،‬ئەوەبوو‬ ‫لەگوندی پانكان بەڕێكەوتین تا‬ ‫گەیشتینە دۆڵێك لەنزیك (عەنكاوە)‬ ‫كــە‪ ،‬پێی دەوتــرا (مــرعــۆدە)‪ ،‬ئەو‬ ‫شوێنە پردێكی بچووكی لێبوو‬ ‫لـــەوێ بــۆیــان دانــیــشــتــیــن‪ ،‬شــڕە‬ ‫پیكابەكەشمان لەشوێنێكی دوور‬ ‫ڕاگرتبوو‪ ،‬كاتژمێر (‪ )6‬ی ئێوارە‬ ‫(پــســپــۆڕەكــان) بەپاڵپشتی (‪)2‬‬ ‫هەڵگری سەربازی (ناقلە)‪ ،‬كە دوو‬ ‫ئۆتۆمبێلی ج ــۆری (ساسۆكی)‬ ‫بوون‪ .‬پێش بگەنە نزیك پردەكە‬ ‫دوو (ناقلەكە) گەڕانەوە بەنیازی‬ ‫خۆیان ئەوانیان گەیاندە شوێنی‬ ‫ئــــارام‪ ،‬بەگەیشتنیان بــۆ ســەر‬ ‫پردەكە لەدووال لێیان هاتینە دەرو‬ ‫رامانگرتن هەر زوو زانییان ئێمە‬ ‫پێشمەرگەین‪ ،‬هەر سێ پسپۆڕو‬ ‫هەردوو ئوتومبێلەكەمان هێنا بۆ‬ ‫شوێنێكی ئارام و دوور لەچاوی‬ ‫هەموو كەس بۆ ماوەی (‪ )8‬رۆژ‬ ‫الی ئێمە مــانــەوە زۆر ڕێزمان‬ ‫لــێــنــان و خــزمــەتــمــان كــــردن و‬ ‫خواردنی باشمان بۆ پەیداكردن‪،‬‬ ‫تەنها بۆ ئەوەی ناوی پێشمەرگە‬ ‫بەرز ڕابگیرێ‪ ،‬دواتــر سوودیان‬ ‫لــێــوەربــگــریــن‪ ،‬الیــخــۆشــمــانــەوە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پەیوەندیمان بە بەڕێز (د‪ .‬سەعید‬ ‫ن ــادر) لــە قــوەتــی ب ــارزان كــرد و‬ ‫ئاگادارمان كردەوە لەبارەی ئەو‬ ‫بیانییانە‪ ،‬كە ئەویش داوای كرد‬ ‫بیانبەین بۆ الی ئەوان و رادەستی‬ ‫بــەڕێــزیــمــان كـــرد‪ ،‬پــســپــۆڕەكــان‬ ‫بەمناوانە بــوون‪( :‬ئــوتــو‪ ،‬ڤیڤان‪،‬‬ ‫دیــــار)‪ ،‬دەنــگــۆی ئ ــەم چاالكییە‬ ‫گەیشتە جەنابی (سەرۆك مسعود‬ ‫بارزانی)‪ ،‬ئەوەبوو بەڕێزیان داوای‬ ‫لەئێمەكرد بچینە الی؛ بەاڵم لەبەر‬ ‫ئەو چاالكییەی‪ ،‬كە بەنیازبووین‬ ‫لەگەڵ خوالێخۆشبوو (محەمەد‬ ‫هەركی) لەهەولێر ئەنجامی بدەین‬ ‫و بــووە هۆی دەستگیركردنمان‬ ‫ئیتر ڕووبــــــەڕووی بەندیخانە‬ ‫بـــــوویـــــنـــــەوەو بــــــڕیــــــاری لــە‬ ‫ســێــدارەدانــمــان بۆ دەركـــرا‪ ،‬بەو‬ ‫هۆیەوە نەمانتوانی بگەینە الی‬ ‫(ســەرۆك بارزانی)‪ ،‬هەر بەهۆی‬ ‫ئـــەو چــاالكــیــیــەیــشــمــان لــەالیــەن‬ ‫ڕژێمەوە دەست بەسەر ماڵی من‬ ‫و كاكەمین گاینجی داگیراو باوك‬ ‫و دایكیشمان دەستگیركران و‬ ‫زۆر ئەشكەنجەو ئازار دران‪ ،‬جێی‬ ‫ئاماژەیە پاش ئەم كارە دەوڵەتی‬ ‫(نــەمــســا) پــەیــوەنــدی بەجەنابی‬ ‫ســـــەرۆك ب ــارزان ــی ــی ــەوە ك ــردو‬ ‫لێك تێنەگەیشتنێك لەنێوانیان‬ ‫دروســــتــــبــــوو‪ ،‬ئــــــەوەی دواتــــر‬ ‫زانیاریم وەرگرت بەچەند كەسێك‬ ‫لەگیراوەكانمان ئاڵوگۆڕیان پێكرا‪.‬‬ ‫٭ چــاالكــیــی ســێــزدەهــەم‪:‬‬ ‫دەشــتــی شەمامك ‪ -‬گوندی‬ ‫تـــەرجـــان؛ مــانــگــی كــانــوونــی‬ ‫یەكەمی ساڵی ‪:1982‬‬ ‫ئاگادار كراینەوە كە لەگوندی‬ ‫تەرجان چەند خۆفرۆش و بەعسی‬ ‫كــەوتــونــەتــە گیانی هــاوواڵتــیــان‬

‫عەلی عوسمان سابر ناسراو بەعەلی درێژ‪ ،‬تاڕق سلێمان‪ ،‬مامەند برای‬ ‫سابر شێخانی‪ ،........،‬نەوزاد عوسمان ناسراو بەزریان‪،........،‬‬ ‫لە گوندی سەر كەندی خەیالنیان‬

‫ئەشكەنجەو ئازاری هەركەسێك‬ ‫دەدەن كە دڵسۆزیی بۆ كوردو‬ ‫پێشمەرگە هەبێت‪ ،‬دانیشتوانەكەی‬ ‫زوربەیان كوردپەروەرو دڵسۆزی‬ ‫پێشمەرگەبوون؛ بــەاڵم لەترسی‬ ‫ئــەو خۆفرۆشانە نەیاندەتوانی‬ ‫هــاوكــاریــی پــێــشــمــەرگــە بــكــەن‪،‬‬ ‫بــۆیــە دەســتــەیــەك لەپێشمەرگە‬ ‫ئازاكانمان بەهاوكاری و ڕێنمایی‬ ‫شەهیدی نەمرخەسرۆ تەرجانی‬ ‫ب ــەش ــەو چــوویــنــە نــــاو گــونــدو‬ ‫تــوانــیــمــان پێنج ل ــەو بەعسیانە‬ ‫دەستگیر بكەین‪ ،‬كە ناوی یەكێكم‬ ‫لــەبــیــرمــاوە نـــاوی ســەیــد ساڵح‬ ‫بوو‪ ،‬لەگەڵ (‪ )2‬ئۆتۆمبێلی ئەوان‬ ‫بیانهێنینە پانكان‪ ،‬پاش ئامۆژگاری‬ ‫كردن و ترسدانیان‪ ،‬كە جارێكی‬ ‫دی خراپە نــەكــەن‪ ،‬دوای بەڵێن‬ ‫لێوەرگرتنیان ئــازادمــان كــردن؛‬ ‫بەاڵم ئۆتۆمبێلەكانمان بۆ كاری‬ ‫چاالكی بەكارهێنا‪ ،‬لەسزای ئەو‬ ‫خراپەكاریانەیان‪ ،‬بەشداربووانی‬

‫ئەو چاالكییە ئەمانەبوون‪ :‬حوسێن‬ ‫گــەلــیــاوەیــی‪ ،‬نــەزیــر شێخانی‪،‬‬ ‫شەهید خەسرۆ تەرجانی‪ ،‬بەشیر‬ ‫شێخانی‪ ،‬عــەلــی فــەقــێ گ ــڕاوی‪،‬‬ ‫عەلی عوسمان‪ ،‬نەوزاد عوسمان‬ ‫ناسراو بەزریان‪.‬‬ ‫٭ چااڵكیی چــواردەهــەم‪:‬‬ ‫سەربازگەی هەولێر؛ مانگی‬ ‫حوزەیرانی ساڵی ‪:1982‬‬ ‫بــۆ درێــــژەدان بــەچــااڵكــی و‬ ‫وەشاندنی گورز لەڕژێمی بەعس‪،‬‬ ‫پالنێكمان بــۆ لێدانی (مــەركــەز‬ ‫تەدریب) ی سەربازگەی هەولێر‬ ‫دانــــا شـ ــەو تــوانــیــمــان خــۆمــان‬ ‫بگەیەنینە نــزیــك ســەربــازگــەو‬ ‫بەهاوەن تۆپبارانیان بكەین‪ ،‬ترس‬ ‫و دڵەڕاوكێیەكی وا كەوتە ناودڵیان‪،‬‬ ‫كە نەیانتوانی وەاڵممان بدەنەوە‪،‬‬ ‫لەئاكامی ئــەو تــۆپــبــارانــەدا (‪)6‬‬ ‫سەرباز كۆژران و ژمارەیەكیش‬ ‫برینداری لێكەوتەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫یــەك ئیڤای ســەربــازی و یەك‬

‫‪37‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫جیب قیادەیش سووتان‪ ،‬هەر بەو‬ ‫شەوە گەڕاینەوە لەسەر ڕێگای‬ ‫خۆمان (‪ )2‬گوللە (ئــار بی جی)‬ ‫مان لەبارەگای (دار الزیافە) ی‬ ‫عیزەت دووری دا؛ بەاڵم نەمانزانی‬ ‫زی ــان ــەك ــان ــی چـــی بــــــوون‪ .‬ئــەم‬ ‫پێشمەرگانە بەشداری چاالكییەكە‬ ‫بــــوون‪ :‬حــوســێــن گــەلــیــاوەیــی‪،‬‬ ‫كاكەمین گاینجی‪ ،‬صباح محەمەد‬ ‫ئاشۆكانی‪ ،‬تەحسین شێخانی‪،‬‬ ‫شەهید كــەمــال مــحــەمــەد‪ ،‬عەلی‬ ‫عوسمان‪ ،‬عەلی فەقێ گڕاوی‪.‬‬ ‫٭ چــاالكــیــی پـــازدەهـــەم‪:‬‬ ‫دووبــارە سەربازگەی هەولێر؛‬ ‫مانگی تەمموزی ساڵی ‪:1982‬‬ ‫بۆ چاوشكاندنی هێزەكانی‬ ‫ڕژێم و نانەوەی ترس و دڵەڕاوكێ‬ ‫لەناو ڕیزەكانیدا بەئۆتۆمبێلی پیك‬ ‫اپ‪ ،‬هاوەنمان لەگەڵ خۆمان برد‬ ‫بۆ پشت عەنكاوە‪ ،‬كە فڕۆكەخانەی‬ ‫سەربازی لەوێبوو‪ ،‬لەنزیك (مركز‬ ‫تــدریــب) توانیمان زۆر بەچڕ و‬ ‫پــڕی فڕۆكەخانەكە بــۆردوومــان‬ ‫بكەین‪ ،‬كە (‪ )14‬گوللە هاوەنمان‬ ‫ئاراستە كــرد‪ .‬دواتــر زانیاریمان‬ ‫پــێ گــەیــشــت‪ ،‬كــە (‪ )4‬ســەربــاز‬ ‫كوژراون و (‪ )2‬سەربازی تریش‬ ‫بریندار بــوون‪ ،‬لەپاڵ سووتانی‬ ‫یەك (اسعاف) ی سەربازی‪ ،‬كە‬ ‫ئەوكات ئەو چاالكییە وا دەنگی‬ ‫دایـ ــەوە‪ ،‬كــە پێشمەرگە دەستی‬ ‫بەهەموو شوێنێك دەگات و ئەوەی‬ ‫بیەوێ دەیــكــات‪ .‬بەشداربووانی‬ ‫ئــەو چاالكییەیش ئەمانەبوون‪:‬‬ ‫بەندە‪ ،‬كاكەمین گاینجی‪ ،‬شەهید‬ ‫كەمال محەمەد تەیرۆ‪ ،‬تەحسین‬ ‫شێخانی‪ ،‬عەلی عوسمان‪ ،‬سەباح‬ ‫محەمەد ئاشۆكانی‪.‬‬ ‫٭ چــاالكــیــی شــازدەهــەم‪:‬‬

‫‪38‬‬

‫گوندی ئاژگە؛ مانگی ئەیلوولی‬ ‫ساڵی ‪:1982‬‬ ‫ڕژێـــــم كـــە زانـــــی هــێــزێــكــی‬ ‫پێشمەرگە لەدۆڵی ئاژگەی سەر‬ ‫بەناحیەی سەالحەددین بوونیان‬ ‫هــەیــە‪ ،‬بەهێزێكی زۆر لەجاش‬ ‫و ســوپــاو بەپاڵپشتی زرێپۆش‬ ‫و ســـێ فــــڕۆكــــەی (كـــۆپـــتـــەر)‪،‬‬ ‫ك ــە دوو فـــەرمـــانـــدەی جــاشــی‬ ‫تــیــدابــوون و هــەردووكــیــان برا‬ ‫بـــوون بەگەیشتنیان شەڕێكی‬ ‫قــــورس لــەنــێــوانــمــانــدا ڕویــــدا‪،‬‬ ‫چـــەن ــد كــاتــژمــێــرێــكــی خــایــانــد‬ ‫ه ــێ ــزی پــێــشــمــەرگــە بـــێ زیـــان‬ ‫بــوون س ــەرەڕای تــۆپ بارانێكی‬ ‫چــڕی گــونــدەكــەو دەوروبــــەری؛‬ ‫بــــەاڵم بــــەداخــــەوە (‪ )11‬كــەس‬ ‫لەهاووالتیانی گوند برینداربوون‪.‬‬ ‫دواتــــــر یــــەك لـــەســـەركـــردەی‬ ‫جاشەكان لەگەڵ فەرماندەی سوپا‬ ‫خەڵكیان كۆكردەوە بە (بڵیندگۆ)‬ ‫ئــاگــاداری كــردنــەوە ك ــەوا نابێ‬ ‫لــەمــەودوا كــەس نــان و خــواردن‬ ‫ب ــدا بــە (تــێــكــدەرەكــان) ‪ -‬واتــە‬ ‫پێشمەرگە؛ چونكە بەوتەی ئەو‬

‫خۆفرۆشانە (جــاش موئەقەتەن)‬ ‫و سەر بەپاسدارانی ئێرانن‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوەی لێیان نزیك بێتەوە دەیگرین‬ ‫و ڕادەستی (حكوومەتی) دەكەین‬ ‫بــەگــورزی پۆالیین لێی دەدەیــن‬ ‫هــەروەكــو ئێستا بینیتان‪ ،‬ناوی‬ ‫ئ ــەو دوو سـ ــەرۆك جــاشــە الی‬ ‫خۆم پــارێــزراوە‪ .‬بەشداربووانی‬ ‫ئەو شــەڕە‪ :‬بەندە‪ ،‬حەمەدە بۆر‪،‬‬ ‫جەالل مستۆ‪ ،‬ئــازاد سادق برای‬ ‫پشتیوان ســادق‪ ،‬شەهید رەشاد‬ ‫خــدر‪ ،‬تۆفیق عەزیز گــەرەوەیــی‪،‬‬ ‫غازی خدر ئاژگەیی‪ ،‬عەزیز خدر‬ ‫ئاژگەیی‪ ،‬شەهیدی جوانەمەرگ‬ ‫عوسمان مستەفا ئاری سیدەكی‬ ‫ كــە قــارەمــانــێــكــی زۆر ئ ــازاو‬‫بەجەرگ بوو‪ ،‬خالید قەسرۆكەیی‪،‬‬ ‫عەلی عوسمان‪ ،‬ساڵح حەسەن‬ ‫میر رۆستەمەیی‪.‬‬ ‫٭ چاالكیی حەڤدەهەم‪ :‬گوندی‬ ‫پانكانی ســەر بەشارۆچكەی‬ ‫سەاڵحەددین؛ ساڵی ‪:1982‬‬ ‫زۆرج ــار دوای ئەنجامدانی‬ ‫چـــاالكـــیـــیـــەك دەگــــەڕایــــنــــەوە‬ ‫گــونــدی پــانــكــان‪ ،‬دیـــارە دوژمــن‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پالنێكی دانــابــوو بــۆ گــرتــن یان‬ ‫كوشتنمان‪ ،‬ئــەوەبــوو لەكاتژمێر‬ ‫(‪ )4‬ی ب ــەرەب ــەی ــان ــی هێزێكی‬ ‫هــــاوبــــەش لــــەجــــاش و ســوپــا‬ ‫بـــــەرەو گــونــد هــاتــن بــەنــیــازی‬ ‫ئــابــلــۆقــەدانــی ل ــەه ــەرچ ــوارالوە؛‬ ‫بەاڵم بەهۆشیاریی پاسەوانەكان‬ ‫و لەڕێگەی هاوكاریی شوانێكی‬ ‫گ ــون ــدەك ــە هــــەر زوو ئ ــاگ ــادار‬ ‫كــرایــنــەوە‪ ،‬ئــێــمــەش هــەرچــەنــدە‬ ‫ژمــارەمــان زۆر كەمبوو؛ بــەاڵم‬ ‫نەمانویست گۆڕەپانیان بۆ چۆل‬ ‫بكەین و بـــەئـــارەزووی خۆیان‬ ‫تــەراتــێــن بــكــەن‪ .‬بــۆیــە بــۆ دوو‬ ‫شوێن دابەش بووین؛ بەشێكمان‪:‬‬ ‫بۆ بەرزاییەكانی پشت گوند‪ ،‬كە‬ ‫شوێنێكی زۆر قایم و پڕ بەچەپەر‬ ‫بوو و‪ ،‬بەشێكیشمان لەدامێنی گوند‬ ‫خۆمان قایم كرد‪ .‬هێزەكە هاتن‪،‬‬ ‫كە گەیشتنە ناو گوند هەستیان‬ ‫بەئێمە كـــرد‪ ،‬شــەڕ لەنێوانمان‬ ‫دەستی پێكردو بەردەوام بوو تا‬ ‫كاتژمێر (‪ )7,30‬ی بەیانی ئێمە‬ ‫لــەو شــەڕە نــابــەرامــبــەرەدا تەنها‬ ‫سێ پێشمەرگەمان برینداربوون‪،‬‬ ‫كــە یەكێكیان بــەنــدەبــوو ئەوانی‬ ‫دیــكــەیــش هـــەریـــەك لـــە ســەیــد‬ ‫واحــیــدو عەلی عوسمان بــوون‪.‬‬ ‫زیانی دوژمنیش كوژرانی یەك‬ ‫جاش و (‪ )2‬سەربازی مەغاویرو‬ ‫برینداربوونی (‪ )4‬ی تر‪ ،‬كاتێیش‬ ‫كـــە زان ــی ــم ــان (كـــۆپـــتـــەرەكـــان)‬ ‫بەشداردەبن و ئێمەیش بەژمارە‬ ‫زۆر كـــەم ب ــووی ــن ب ــۆ ئـــەوەی‬ ‫بریندارەكانیش ڕزگ ــار بكەین‪،‬‬ ‫بــڕیــاری كشانەوەمانداو بــەرەو‬ ‫گــونــدی (ســەركــەنــد) ڕۆیشتین‪،‬‬ ‫لــەمــاڵــی ب ــەڕێ ــز ع ــەزی ــز خــانــی‬ ‫خەیالنی بریندارەكانمان دەرمان‬

‫شەهید؛ عوسمان مستەفا ئالی سیرەك‬

‫كردو پشوویەكماندا‪ ،‬ئەوان زۆر‬ ‫خــزمــەتــیــیــان ك ــردی ــن‪ ،‬كــاتــێ كە‬ ‫گەیشتینە ئەو گوندە كاتژمێر بووە‬ ‫(‪ )8‬ی ئێوارە بەشداربووەكانی‬ ‫ئەو چاالكییەیش‪ :‬بەندە‪ ،‬ئیسماعیل‬ ‫م ــح ــەم ــەد‪ ،‬نـــــــەوزاد عــوســمــان‬ ‫ســــابــــر‪ ،‬تــەحــســیــن شــێــخــانــی‪،‬‬ ‫عەلی عوسمان سابیر‪ ،‬ئەنوەر‬

‫عــارەب‪ ،‬سەید واحید دارەبەنی‬ ‫و دوو پێشمەرگەی دیكەیش‪ ،‬كە‬ ‫بەداخەوە ناویانم لەیاد نەماوە‪.‬‬ ‫٭ چــاالكــیــی هــەژدەهــەم‪:‬‬ ‫ڕزگاركردنی (‪ )48‬لەبارزانییە‬ ‫ئەنفالكراوەكان‪ ،‬كە لەدەستی‬ ‫ئەنفالچییەكانی بەعس ڕایان‬ ‫كردبوو‪:‬‬

‫‪39‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫لـــــــەدوای ئــــــەوەی ڕژێــمــی‬ ‫بــەعــس دەســتــی بەئەنفالكردنی‬ ‫بارزانییەكان كرد‪ ،‬لەئۆردووگاكانی‬ ‫(ه ــەری ــر‪ ،‬قــوشــتــەپــە‪ ،‬بــەحــركــە)‪،‬‬ ‫ه ــەرچ ــی پــیــاو گــەنــج و الوی‬ ‫بارزانییەكان هەبوو هەمووبانی‬ ‫گرتن و ڕایگواستن؛ بــەاڵم (‪)6‬‬ ‫كـــەس ل ــەوان ــە لــە ئـــۆردووگـــای‬ ‫(قوشتەپە) توانیبوویان خۆیان‬ ‫ڕزگــاربــكــەن و خۆیان بگەیەننە‬ ‫بەحركە‪ ،‬دیارە لەوێش (‪ )41‬كەس‬ ‫پیاو و گەنج لەگەڵ (‪ )1‬ئافرەت‬ ‫دەت ــوان ــن خــۆیــان ڕزگــاربــكــەن‪،‬‬ ‫كــە كــۆی گشتیی دەكــاتــە (‪)48‬‬ ‫كــەس؛ بــەاڵم بەبێ ئ ــەوەی هیچ‬ ‫شــارەزایــیــان هــەبــێ یــان بــاوەڕ‬ ‫بەكەس بكەن‪ ،‬كە رێگەیان نیشان‬ ‫بـــدات دەك ــەون ــە دەشــتــی نــێــوان‬ ‫(بەحركە و گوندی قەالمورتك)‬ ‫بەشەو بەڕێ دەكەونو‪ ،‬لەڕێگەی‬ ‫ڕێــكــخــســتــنــەكــانــمــانــەوە ئــاگــادار‬ ‫كراینەوە كەوا كۆمەڵێك (بارزانی)‬ ‫ل ــە تــرســی دەســتــگــیــركــردنــیــان‬ ‫ڕایانكردووەو ئەگەر یارمەتییان‬ ‫نــــەدەن لــەوانــەیــە (مـــەفـــرەزەی)‬ ‫جاشەكان لەو دەشتانە بیانگرن‬ ‫و رادەســتــی ڕژێــمــیــان بــكــەن و‬ ‫لەناو بچن‪ ،‬ئەوەبوو ئێمەش زۆر‬ ‫بەنهێنی بــەدوایــانــدا دەگــەڕایــن‬ ‫تا لەسنووری گوندی (دڕەش)‬ ‫بینیمانن‪ ،‬كە چاویان پێمان كەوت‬ ‫زۆر ترسیان لێنیشت و پەرتەوازە‬ ‫بــوون و گومانیان واب ــوو ئێمە‬ ‫(جاشین) بەدوایاندا دەگەڕێین؛‬ ‫بــەاڵم ئێمە دڵنەوایمان كــردن و‬ ‫سوێندمان بۆ خــواردن‪ ،‬كە ئێمە‬ ‫پێشمەرگەین بــۆ رزگــاركــردنــی‬ ‫ئـــــەوان ه ــات ــووی ــن‪ ،‬بــەهــەرحــاڵ‬ ‫بـــــاوەڕیـــــان هــــــات‪ ،‬تــوانــیــمــان‬

‫‪40‬‬

‫قاسم یونس عەزیز‬

‫بەشێوەیەكی زۆر نهێنی و پۆل‬ ‫پــۆل ب ــەدوای یــەك بیانگەیەنینە‬ ‫گوندی (دڕەمــیــر) لەپێش ئەوێ‬ ‫پــێــشــمــەرگــەكــان گـ ــەڕانـ ــەوە بۆ‬ ‫چــاودێــری نــاوچــەكــەو پێشبینی‬ ‫هەر ئەگەرێك تەنها من و دوو‬ ‫پێشمەرگەی تــر بــەنــاوی سەید‬ ‫واحــیــد دارەب ــەن ــی و ئیسماعیل‬ ‫ئەحمەد مستەفا لەگەڵیان ماینەوە‪،‬‬ ‫لــەوێــش هــاوڕێــیــەكــمــان هــەبــوو‬ ‫بـــەنـــاوی (س ــەی ــد ئــەحــمــەد) كە‬ ‫(كەڵەك) ی هەبوو‪ ،‬داوامان لێكرد‪،‬‬ ‫كە دەبێ ئەو برایانە بپەڕێنێتەوە‬ ‫ئەویش ئامادەیی خۆی نیشاندا؛‬ ‫بـــــــەاڵم لــــەبــــەر خـــراپـــبـــوونـــی‬ ‫(كەڵەكەكە) ی بۆ شەوی ئایندە‬ ‫ك ــارەك ــە ئــەنــجــام درا‪ ،‬بــە بــڕە‬ ‫پارەیەك هەموویانی پەڕاندەوە‬ ‫زۆر بەنهێنیەوەو نهێنیەكەشی‬ ‫پاراست زۆر سوپاسی دەكەین‪،‬‬ ‫دوای پەڕینەوەمان تا شوێنێكی‬

‫ئ ــارام و دوور لــەدەســتــی ڕژێــم‬ ‫هاوڕێیەتیم كردن لەسەر ویستی‬ ‫خــۆیــان‪ ،‬كــە گــوتــیــان لــێــرە زۆر‬ ‫شارەزاین‪ ،‬ئینجا ئێمە گەڕاینەوە‪.‬‬ ‫جێی ئاماژەیە ئەو برا بارزانیانە‬ ‫تــەنــهــا یـــەك (تــفــەنــگ) و چەند‬ ‫دەمانچەیەك و چەند خەنجەریان‬ ‫پێبوو‪ ،‬تفەنگ و دەمانچەكانیان‬ ‫لەپێش ئێمەداناو گوتیان‪ :‬ئەوە‬ ‫دیــاریــە بۆ ئێوە لەپاداشتی ئەو‬ ‫چاكەیە؛ بەاڵم ئێمە هەموویانمان‬ ‫بــەخــۆیــان بــەخــشــیــەوەو پێمان‬ ‫گوتن‪ :‬ئەو سەربەرزییە بۆ ئێمە‬ ‫بەسە‪ ،‬كە توانیمان ژیانی ئێوە لە‬ ‫مەترسی (مــەرگ) رزگار بكەین‪،‬‬ ‫ئەوانیش بەڵێنیاندا‪ ،‬كە بەزووترین‬ ‫كات ئاگاداری سەرۆك (مسعود‬ ‫بارزانی) بكەن‪ ،‬كە گەیشتنە الی؛‬ ‫بــەاڵم من ل ــەدوای ئــەوە بەهۆی‬ ‫ئــەنــجــامــدانــی چــااڵكــیــیــەك لەناو‬ ‫شاری هەولێر لەالیەن ڕژێمەوە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫دەستگیركرام و تووشی سزای‬ ‫لــــەســــێــــدارەدان هـــاتـــم‪ .‬پــاشــان‬ ‫دوای ســاڵــێــك لــەزیــنــدانــەكــانــی‬ ‫هــەولــێــرو ك ــەرك ــووك و بــەغــدا‬ ‫بــەلــێــبــووردنــێــكــی گــشــتــی ئـــازاد‬ ‫كرام‪ .‬جێی ئاماژەیە‪ ،‬كە بەشێك‬ ‫لەبەسەرهاتەكەم لەژمارە (‪)33‬‬ ‫ی گۆڤاری (پەیامی ئەیلوول) دا‬ ‫بــاڵوكــراوەتــەوە‪ ،‬كە كاتی خۆی‬ ‫لـــەگـــەڵ خــوالــێــخــۆشــبــوو كــاك‬ ‫(محەمەد هەركی) ئەنجامماندا‪.‬‬ ‫ئــەمــەش نــاوی هەندێك لــەو برا‬ ‫بارزاانیانەیە‪ ،‬كە ڕزگاریان بوو‪:‬‬ ‫مستەفا زبــیــر بــارزانــی نــاســراو‬ ‫بە مەال موسی‪ ،‬ئەسوەد حاجی‪،‬‬ ‫ئەحمەد حاجی بارزانی‪ ،‬ئەسعەد‬ ‫حەسەن مزووری‪ ،‬عەلی حەسەن‬ ‫بارزانی‪ ،‬تەڵعەت موسا بارزانی‪،‬‬ ‫عەبدولعەزیز مــزووری‪ ،‬سلێمان‬ ‫مزووری‪.‬‬ ‫٭ م‪.‬جەالل‪ :‬بۆ ئەوەی زیاتر‬ ‫لەم بابەتە گرنگە بدوێین و‬ ‫وردتر شیكارییەكان بخەینەڕوو‬ ‫لەبەر ئەوەی كارێكی گەورەو‬ ‫مـــرۆیـــیـــە‪ ،‬وە بـــۆئـــەوەی‬ ‫یادەوەرییەكانی بیر نەچێتەوەو‬ ‫وەك بــەشــێــكــی مـــێـــژووی‬ ‫سەرفرازییەكانی گەلی كورد‬ ‫تۆمار بكرێ‪ ،‬بەباشمان زانی‬ ‫بەهۆی تەلەفۆنەوەپەیوەندی‬ ‫بــەیــەكــێــك لــەبــارزانــیــیــە‬ ‫ڕزگـــاربـــووەكـــان بكەین‪،‬كە‬ ‫ژمارەكەیمان لەكاك حوسێن‬ ‫گەلیاوەیی وەرگــرت‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەڕێز (موسا مستەفا بارزانی)‬ ‫بــوو‪ ،‬پاش ئــەوەی بەڕێزیان‬ ‫بەپیر داواكــاریــیــەكــەمــانــەوە‬ ‫هـــات لــەنــزیــكــەوە تــــەواوی‬ ‫ســەرگــوزەشــتــەی گــیــران و‬

‫لەالی راستەوە‪ :‬كاكەمین‪ ،‬جەوهەر ئەسعەد فەتاح‪ ،‬عومەر رەش‪،‬‬ ‫حەسەن عومەر خان‪ ،‬لە شەڕی دەربەندی كانیەسپی لەساڵی ‪1982‬‬

‫ئەنفالكردنی بارزانییەكان و و‬ ‫چۆنێتی دەربازبوونی ئەو(‪)48‬‬ ‫كــەســەی بــۆ بــاســكــردیــن‪ ،‬با‬ ‫ڕووداوەكە لەزاری ئەو بەڕێزە‬ ‫ببیستین و بزانین ئــەو كات‬ ‫ئەوان لەكوێ بوون؟‬ ‫ مەال موسا بارزانی‪ :‬ئێمە‬‫لەئۆردووگای (قوشتەپە) بووین‪،‬‬ ‫كــاتــەتــكــە (‪ )1982/7/31‬بــوو‪،‬‬ ‫لەبەرەبەیاندا بینیمان ڕژێم تەواوی‬ ‫ئۆردووگاكەی بەسەرباز كۆنتڕۆڵ‬ ‫كــــردووە‪ ،‬كــاتــێ ڕونـــاك داهــات‬ ‫ل ــەه ــەرچ ــوارالوە ســەربــازەكــان‬ ‫هاتنە ناو ئۆردووگاكەو دەستیان‬ ‫كــرد بەگرتنی دانیشتوانەكەی‬ ‫لـــەڕەگـــەزی نــێــر لــەتــەمــەنــی (‪8‬‬ ‫ساڵی تاكو‪ 80‬ساڵی)‪ ،‬من بینیم‬ ‫كە دوو كەس تەمەنیان لە (‪)75‬‬ ‫ساڵی دابوون نەشتەرگەریشیان‬ ‫بــۆكــرابــوو لــەگــەڵ گەنجێكی تر‪،‬‬ ‫كـــە ه ــۆش ــی لـــەدەســـتـــدابـــوو و‬ ‫تەنانەت بەزنجیریش بەسترابۆوە‬

‫بردیان‪ ،‬جگە لەوانە زۆر كەسی‬ ‫دیــكــەش لــەهــاوشــێــوەیــان بەڵكو‬ ‫خراپتریش دەستبەسەر كــران‪،‬‬ ‫ئەم ڕەش بگیریە تاوەكو نیوەڕۆ‬ ‫بــەردەوامــبــوو‪ ،‬ئــەوەی رەگــەزی‬ ‫نێربوو بردیان‪ ،‬هیچ بەهایەكیان‬ ‫بــۆ دایــكــە جــەرگ ســووتــاوەكــان‬ ‫دانەناو زۆر بێویژدانانە ڕەفتاریان‬ ‫دەكـــرد؛ بــەاڵم مــن لــەگــەڵ چەند‬ ‫كەسێكی دیكە توانیمان خۆمان‬ ‫بشارینەوە تا نەكەوینە دەست‬ ‫ج ــەالدەك ــان ــی ب ــەع ــس‪ ،‬بەشێك‬ ‫لەدانیشتوانەكان رۆژانە دەچوون‬ ‫ب ــۆ ئــیــش و كـــار لــــــەدەرەوەی‬ ‫ئــــۆردووگــــاكــــە بـــەپـــاســـی ‪21‬‬ ‫نەفەری‪ ،‬لەرێگا بازگەیان دانابوو‬ ‫ئەوانیش هەموو گیران جگە لەو‬ ‫بارزانییانەی‪ ،‬كەچەند ڕۆژ پێشتر‬ ‫بەسەردان یان بۆ كارێكی تایبەت‬ ‫چوبوونە هەولێر یان شوێنێكی‬ ‫تر ئەوانیش هەندێكیان رزگاریان‬ ‫بوو و دەرچوون‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫٭ م‪.‬جــــــەالل‪ :‬ئــێــوە كە‬ ‫ویستتان دەربازبن‪ ،‬بەیەكەوە‬ ‫ڕۆیشتن یان بە جودا جودا؟‬ ‫ مــــەال م ــوس ــا بــــارزانــــی‪:‬‬‫لــــەو شـــوێـــنـــەی‪ ،‬كـــە خــــۆم لێ‬ ‫ح ــەش ــارداب ــوو پ ــاش ڕۆیشتنی‬ ‫س ــەرب ــازەك ــان ئــافــرەتــێــك هــات‬ ‫گــوتــی‪ :‬دەبــێ كــوڕەكــەی منیش‪،‬‬ ‫كە نەگیراوە كە رۆشتی لەگەڵ‬ ‫خۆتی ببەی‪ ،‬منیش گوتم‪ :‬ئەگەر‬ ‫گــیــرام‪ ،‬گــوتــی‪ :‬بــا چــارەنــووســی‬ ‫لــەگــەڵ چــارەنــووســی تــۆدا بێت‪،‬‬ ‫شــــەو چــوویــنــە (ئــــۆردووگــــای‬ ‫مزووریەكان)‪ ،‬كە لەوێ نزیكبوون‬ ‫ئەوانیش ئاگادار كرابوونەوە‪ ،‬كە‬ ‫دەبــێ جامانەی ســوور فڕێبدەن‬ ‫یــان ئەوانیش هەموو دەگیرێن‪.‬‬ ‫من ناسیاوێكی مزووریم هەبوو‪،‬‬ ‫كــە ئۆتۆمبێلێكی بــارهــەڵــگــری‬ ‫هــەبــوو‪ ،‬گــوتــی‪ :‬مــن دەربــازتــان‬ ‫دەكەم بۆ (ئۆردووگای بەحركە)؛‬ ‫بەاڵم دەبێ جامانەكانتان دابنێن‪،‬‬ ‫ئیتر ئێمەی گەیاندە (گــەراجــی)‬ ‫بەحركە لەهەولێر (تاكسییەكی)‬ ‫بــۆ گرتین و پــارەكــەشــی دا تا‬ ‫بمانگەیەنێتە (بەحركە) لەوێش‬ ‫چووینە ماڵی ناسیاوێكمان‪ ،‬كە‬ ‫ئەویش (مــزووری) بوو بەناوی‬ ‫(عەبدولعەزیز محەمەد تاجەددین)‬ ‫من و هاوڕێكەم ماوەی (‪ )9‬رۆژ‬ ‫لەماڵی ئەوان ماینەوە بۆ ئەوەی‬ ‫بزانین چارەنووسی بارزانییەكان‬ ‫چــی بــەســەردێــت‪ .‬ڕۆژی نۆیەم‬ ‫بــەهــەمــان شــێــوە چـــــواردەوری‬ ‫ئەوێش گیرا؛ بەاڵم ئەوان زوربەیان‬ ‫شوێنی خۆشاردنەوەیان هەبوو‬ ‫ژێرزەمینیان دروستكردبوو و‬ ‫ئــامــادەكــاریــان كــردبــوو‪ ،‬لەوێش‬ ‫(‪ )40- 30‬لە بارزانییەكانیان گرت‬

‫‪42‬‬

‫و بردیانن؛ بــەاڵم ئــەوەی ئەوێ‬ ‫وەك قوشتەپە بەتوندو دڕندەیی‬ ‫نەبوو‪ ،‬ئاگاداریان كردبوونەوە‬ ‫ئــەگــەر بێت و نەبن بــە (جــاش)‬ ‫ئ ــەوا هــەمــوویــان دەگـــرن؛ بــەاڵم‬ ‫كەسێك هەبوو سەر بەڕژێم بوو‬ ‫پیاوێكی باش بوو‪ ،‬بۆ پاراستنی‬ ‫گیانی خۆی و خەڵكەكەی لەگەڵ‬ ‫ڕژێــم بــوو‪ ،‬پێی راگەیاندبوون‪،‬‬ ‫كــە ئ ــەو ئــۆردوگــایــە س ــەر بــەو‬ ‫كــەســەن هــەر كــاتــێ حكوومەت‬ ‫پێویستی پێیان بێت ئ ــەوا ئەو‬ ‫ئامادەیان دەكات‪ ،‬هەر بۆیە رژێم‬ ‫لەوێ تا ڕاددەیەك نەرمی نواند؛‬ ‫بــەاڵم بەشێك لەدانیشتوانەكەی‬ ‫ب ــاوەڕی ــان نــەهــات و دەچـــوون‪،‬‬ ‫ئێمەیش ئــەوانــەی ئــۆردووگــای‬ ‫قوشتەپە بــوویــن بــە (‪ )6‬كەس‬ ‫لەگەل (‪ )41‬كەسی دیكە لەگەڵ‬ ‫یەك ئافرەت لە (بەحركە) بەشەو‬ ‫دەرچووین‪ ،‬بەبێ ئەوەی هیچمان‬ ‫شارەزاییمان بەڕێگاكان هەبێ‬ ‫بەو دەشتەدا باڵوبووینەوەو‪ ،‬زۆر‬ ‫زۆریش ترسمان هەبوو بكەوینە‬ ‫دەســــت ســــەربــــازو نــۆكــەرانــی‬

‫ڕژێـــــم؛ بــــەاڵم تــرســی گــرتــن و‬ ‫ئەنفال زۆر زۆر گەورەتربوو‪،‬‬ ‫بۆیە هیممەتمان كــردو كەوتینە‬ ‫رێ تــەنــهــا بــەشــەو جــووڵــەمــان‬ ‫دەكـــرد‪ ،‬ئێمە تفەنگێك و چەند‬ ‫دەمانچەیەكمان البوو‪ ،‬دیارە لەم‬ ‫ئان و ساتەدا¬ رێكخستنەكانی‬ ‫پ ــارت ــی ئــــاگــــاداری (مـــەفـــرەزە)‬ ‫یــەكــی پێشمەرگەیان كــردبــوو‪،‬‬ ‫كەژمارەیەك (بارزانی) لەدەشتی‬ ‫بــەحــركــەن و دەیــانــەوێ خۆیان‬ ‫بگەیەننە ناوچە ڕزگاركراوەكان و‬ ‫لەدەست (ئەنفال) كردن ڕزگاریان‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫٭ م‪.‬جەالل‪ :‬ئایا ئێوە بیرتان‬ ‫بۆ ئەوە دەچوو‪ ،‬كە لەو دەشتە‬ ‫وشكەو چۆڵەوانییەو‪ ،‬لەناو‬ ‫جەرگەی دەسەاڵتی ڕژێم هێزێك‬ ‫هەبێت بەهاناتانەوە بێت؟‬ ‫ مــــەال م ــوس ــا بــــارزانــــی‪:‬‬‫ئەوەی راستی بێت نەماندەزانی‬ ‫مەفرەزەكانی پێشمەرگە دەستیان‬ ‫بەهەموو شوێنێك ڕادەگــاو لەو‬ ‫دەشتە دەگەنە فریای ئێمە؛ بەاڵم‬ ‫بێ ئومێدیش نەبووین‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫٭ م‪.‬جـــــــــەالل‪ :‬كــاتــێ‬ ‫كەپێشمەرگەكان هاتنە التان و‬ ‫ئێوەیان دۆزیــەوە هەڵوێستی‬ ‫ئێوە چی بوو؟‬ ‫ مــــەال م ــوس ــا بــــارزانــــی‪:‬‬‫پاش ئــەوەی مەفرەزەكەی كاك‬ ‫حوسێن گەلیاوەیی بەپیرمانەوە‬ ‫هــاتــن لــەنــزیــك ســنــوری گوندی‬ ‫دڕەش گەیشتنە ئێمە‪ ،‬سەرەتا‬ ‫بــــاوەڕمــــان ن ــەك ــرد ك ــە ئــەوانــە‬ ‫پێشمەرگەن و بەهانای ئێمەوە‬ ‫هــاتــوون؛ بەڵكو گومانمان كرد‪،‬‬ ‫كە ئــەوان لەپیاوانی ڕژێــم بن و‬ ‫دەیانەوێ بمانگرن‪ ،‬بۆیە ترس و‬ ‫نا ئارامیمان لێنیشت‪ ،‬پاش ئەوەی‬ ‫سوێندیان خوارد‪ ،‬كە پێشمەرگەن‬ ‫و هاتوون یارمەتیمان بدەن و تەنها‬ ‫مەبەستیان ڕزگاركردنی ئێمەیە‬ ‫لەچنگ رژێمی بەعسی شۆڤینی‪،‬‬ ‫كەمێك دڵمان ئارام بووەوە‪ ،‬ئینجا‬ ‫ئێمەیان دابەش بەچەند كۆمەڵێك‬ ‫بۆ ئــەوەی هەموومان بەیەكەوە‬ ‫نــەكــەویــنــە رێ و ەشــێــوەیــەكــی‬ ‫زەق دیارنەبین‪ ،‬بەهەر شێوەیەك‬ ‫بــێــت ئــێــمــەیــان گــەیــانــدە گــونــدی‬ ‫دڕەمیر‪ ،‬لەوێ تەنها كاك حوسێن‬

‫گــەلــیــاوەیــی و ك ــاك ئیسماعیل‬ ‫لەگەڵمان مانەوە ئەوانەی دیكە‬ ‫لــەنــاوچــەكــە بـــاڵوبـــوونـــەوە بۆ‬ ‫چاودێری بارو دۆخەكەو ئەگەری‬ ‫هــــەر پــێــشــهــاتــێــك‪ ،‬ئــــەو ش ــەوە‬ ‫رێك نەكەوت لەڕوباری قەندیل‬ ‫بپەڕینەوە لەبەر ئامادەنەبوونی‬ ‫(كەڵەك) هەندێكیش لەباخچەیەكی‬ ‫گــونــدەكــە‪ ،‬كــە زۆر چــڕو پڕبوو‬ ‫وابزانم هی خــاوەن (كەڵەكەكە)‬ ‫بوو شەو ماینەوە خاوەن باخەكە‬

‫نان و ئاو و خواردنی بۆ هێناین و‬ ‫دڵنیای كردینەوە لەسەالمەتیمان‪.‬‬ ‫٭ م‪ .‬جـــەالل‪ :‬ئــەی باشە‬ ‫بۆ بەیانی چیتان كــردو چۆن‬ ‫بەئاوەكەپەڕینەوە؟‬ ‫ مــەال موسی بــارزانــی‪ :‬بۆ‬‫شــــەوی دوایـــــی كـــاك حوسێن‬ ‫گەلیاوەیی لەگەڵ كەڵەكوانەكە‬ ‫رێككەوت و ئامادەكارییان كرد‪،‬‬ ‫كە دەبــێ هەموومان بپەڕینەوە‪،‬‬ ‫لەكاتی پەڕینەوەشماندا خاوەنی‬ ‫كـــەڵـــەكـــەكـــە پـ ــرسـ ــی خــەڵــكــی‬ ‫كوێن‪ :‬ئێمەیش گوتمان خەڵكی‬ ‫بــەحــركــەیــن‪ ،‬گــوتــی‪ :‬لــەو جــۆرە‬ ‫كــارانــە مــن نــەفــەری بــە (‪)100‬‬ ‫دینار دەپەڕێنمەوە (پــارەی ئەو‬ ‫كــاتــە چــاپــی ســویــســری بـــوو)؛‬ ‫بــەاڵم بــۆ ئێوە بــە (‪ )50‬دینارو‬ ‫ئێمەش گوتمان ئــەو شەشەمان‬ ‫خەڵكی قوشتەپەین‪ ،‬گوتی‪ :‬ئێوە‬ ‫جیاوازترن و دیارە زۆر زیانتان‬ ‫بەركەوتوە بۆیە بۆ هەریەكێكتان‬ ‫(‪ )20‬دیــنــارتــان لــێــوەردەگــرم و‬ ‫پــارەی ئافرەتەكەو مناڵەكەیشی‬ ‫وەرنــاگــرم‪ ،‬زۆر بە بەزەیی بوو‬ ‫لەگەڵمان تــەنــانــەت دڵنەوایشی‬ ‫دەكردین‪.‬‬ ‫٭ م‪ .‬جـــــــەالل‪ :‬پـــاش‬ ‫پــەڕیــنــەوەتــان لـــەڕووبـــاری‬ ‫قەندیل هەستتان بەچی كردو؟‬ ‫بەرەو كوێ ڕۆیشتن؟‬ ‫ مــــەال م ــوس ــا بــــارزانــــی‪:‬‬‫لــەڕاســتــیــدا وامــانــزانــی تـــازە لە‬ ‫دایــكــبــوویــن‪ ،‬ئــەوكــات هەستمان‬ ‫ب ــەئ ــازادی كــرد تــا ماوەیەكیش‬ ‫ئەو دوو هەڤالە لەگەڵمان هاتن‪،‬‬ ‫دوایــی لەگوندێك دوو كەسیان‬ ‫بـــەكـــرێ گـــــرت‪ ،‬كـــە لــەگــەڵــمــان‬ ‫بــن و ڕێــمــان نیشان بـــدەن‪ ،‬بۆ‬

‫‪43‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫هەركەسێك (‪ )10‬دینارمان دانێ‪،‬‬ ‫ئەویش تەنها پارەی ئافرەتەكەو‬ ‫منداڵەكەی وەرنــەگــرت‪ ،‬لەوكات‬ ‫ئێمە ماڵئاواییمان لەكاك حوسێن‬ ‫و كــاك ئیسماعیل كــردو تفەنگە‬ ‫بڕنۆیەكەیشمان پێشكەش كردن‬ ‫و ویستمان هــەنــدێ پارەشیان‬ ‫بدەینێ؛ بەاڵم زۆر بەتوندی رەتیان‬ ‫كــــردەوەو ســوێــنــدیــان بــەگــۆڕی‬ ‫بــارزانــی خــوارد‪ ،‬كە ئــەوان هیچ‬ ‫شتێك لــەوان وەرنــاگــرن ئەوەی‬ ‫كــردویــانــە ئــەركــی سەرشانیان‬ ‫بووە‪ ،‬تەنانەت ئامادە نەبوون ناوی‬ ‫خۆشیان بەئێمە بڵێین هەرچەندە‬ ‫گوتمان جەنابی سەرۆك بارزانی‬ ‫لێ ئــاگــادار دەكــەیــنــەوە‪ ،‬كە ئەو‬ ‫قارەمانانە گیانیان لەسەر دەست‬ ‫داناو ئێمەیان لەئەنفال ڕزگاركرد‬ ‫هــەر رازی نــەبــوون و گوتیان‪:‬‬ ‫جەنابی سەرۆك لەڕێگەی دیكەوە‬ ‫ب ــەم مــەســەلــەیــە دەزانـــــێ‪ ،‬ئێمە‬ ‫پێشمەرگەین نەبۆ پــارەو نە بۆ‬ ‫تفەنگ و ناوبانگ پێشمەرگایەتی‬ ‫نـــاكـــەیـــن‪ ،‬ئـــەگـــەر پ ــارەش ــم ــان‬ ‫هەبووایە ئێمە پێمان دەبەخشین‬ ‫بڕۆن خواتان لەگەاڵ‪.‬‬ ‫٭ م‪ .‬جەالل‪ :‬ئەی دواتر بۆ‬ ‫كوێ ڕۆیشتن و چیتان بەسەر‬ ‫هات؟‬ ‫ مــــەال م ــوس ــا بــــارزانــــی‪:‬‬‫ئـــەو دوو ك ــەس ــەی بــەكــرێــیــان‬ ‫گرت لەگەڵمان هاتن و ئێمەیان‬ ‫گەیاندە گوندی سەركەندال‪ ،‬كە‬ ‫ناوچەیەكی ئارام بوو‪ ،‬من لەماڵی‬ ‫ناسیاوێكمان‪ ،‬كە ماڵی لەوێبوو‬ ‫مامەوە‪ ،‬پاشان هەموومان نانمان‬ ‫لەو گوندە خواردو پشووێكمانداو‬ ‫ئیتر بەڕێكەوتین‪ ،‬ئەو ناسیاوەمان‬ ‫زۆر هــەوڵــیــدا‪ ،‬كــە مــن لــەالیــان‬

‫‪44‬‬

‫بمێنمەوە لەبەر ئــەوەی ناوچەی‬ ‫ب ــارزان چۆلەو هیچ خ ــواردن و‬ ‫پێداویستییەك لەوێ دەستناكەوێ؛‬ ‫بەاڵم ئێمە دوعا خوازیمان كردو‬ ‫ڕۆیشتین‪ ،‬گوندەكە نزیكەی (‪)6‬‬ ‫كاتژمێر لەبارزان دووربوو‪ ،‬دواتر‬ ‫گەیشتینە ب ــەری نـــزاری لــەوێ‬ ‫خــۆمــان رێكخست‪ ،‬كــە ئەوكات‬ ‫تەنها بارەگایەكی حیزبی شیوعیی‬ ‫عــێــراقــی لــەنــاوچــەكــەدا هــەبــوو‪،‬‬ ‫نــاوە نــاوەش ڕژێــم بۆردوومانی‬ ‫ناوچەكەی دەكرد‪.‬‬ ‫٭ م‪ .‬جــەالل‪ :‬تاكەی بەم‬ ‫شێوەیە لەوێ مانەوە؟‬ ‫ مــەال موسا بــارزانــی‪ :‬من‬‫و چەند كەسێكی دیكە لەڕێگەی‬ ‫چەند كەسانێكی شارەزاو دڵسۆز‬ ‫توانیمان خێزان و مناڵەكانمان بۆ‬ ‫بگەیەننە ناوچەكە‪ ،‬لەوێ توانیمان‬ ‫هەر دوو سێ ماڵ لەكونە شاخێك‬ ‫یان ئەشكەوتێك یان لەبن دارێكی‬ ‫گــەورە شوێنێك بۆ حەوانەوەی‬ ‫خۆمان خۆش بكەین و ژیانێكی‬ ‫كــولــەمــەرگــی بـــەســـەر بــبــەیــن؛‬ ‫چونكە نەدەكرا بە هیچ شێوەیەك‬ ‫لەگوندەكان نزیك ببینەوە لەترسی‬ ‫بۆردوومان كردن‪ ،‬كە هەمووشی‬ ‫چۆڵ بــوو‪ ،‬لەگەڵ هەندێ هێزی‬ ‫پــێــشــمــەرگــە لــەجــمــوجــوڵــەكــان‬ ‫هــاوكــاریــمــان هــەبــوو‪ ،‬تــا ساڵی‬ ‫‪ 1988‬مــایــنــەوە‪ ،‬كــە ڕێكەوتنی‬ ‫نــێــوان عــێــراق و ئــێــران مــۆركــرا‬ ‫رژێـــم هەڵمەتێكی ف ــراوان ــی بۆ‬ ‫سەرجەم ناوچەكانی كوردستان‬ ‫هێنا‪ ،‬ئەوانەی لەو ناوچانە بوون‬ ‫بــەنــاچــاری هــەمــوومــان ڕوم ــان‬ ‫لەخاكی توركیا كرد؛ بەاڵم توركیا‬ ‫رێگەی نەداین تاكو هەندێ گوللە‬ ‫تۆپی عــێــراق كــەوتــە نــاو خاكی‬ ‫توركیا كە بەدوای ئێمەوە بوون‪،‬‬

‫ئینجا ناچاربوون وەرمانبگرن‪،‬‬ ‫سێ ڕۆژ لــەوێ ماینەوە پاشان‬ ‫ئافرەتەكان بەئۆتۆمبێل چوون‬ ‫و پــیــاوەكــانــیــش بــەپــێ رۆیشتن‬ ‫جێی ئاماژەیە‪ ،‬كە نزیكەی (‪)70‬‬ ‫هــەزار كەس لەسنووری حاجی‬ ‫ئۆمەران تا دەگاتە زاخۆ ماڵ و‬ ‫منداڵی خۆیانیان جێهێشتبوو روو‬ ‫لەئێران بوون‪.‬‬ ‫ئەوەی الم گرنگە كوردەكانی‬ ‫بـ ــاكـ ــووری كــوردســتــانــی زۆر‬ ‫بەگیانێكی كـــوردانـــەو بــرایــانــە‬ ‫یارمەتیان داین و زۆر هاوكاریان‬ ‫كـــردیـــن تـــا ل ــەخ ــاك ــی تــوركــیــا‬ ‫دەربــــازبــــوویــــن تـــا گەیشتینە‬ ‫زێوەی‪ ،‬لەوێ یەكترمان گرتەوە‬ ‫تا ڕاپەڕین لەئێران ماینەوە‪.‬‬ ‫٭ م‪ .‬جەالل‪ :‬لەكۆتایدا ئەم‬ ‫دیدارەدا زۆر سوپاسی بەڕێز مەال‬ ‫موسا مستەفا زوبێر بارزانی‬ ‫دەكەین‪ ،‬كە زۆر ماندوومان‬ ‫كردو بەپیر داواكارییەكانمانەوە‬ ‫هات لــەبــارزان تا بەستۆرە‪،‬‬ ‫هیوای تەمەن درێژی و ژیانێكی‬ ‫ئاسوودەیان بۆ دەخوازین‪.‬‬ ‫هەروەها زۆر سوپاسی كاك‬ ‫حوسێن گەلیاوەیی دەكەین‪،‬‬ ‫كە زانیارییەكی زۆرو پڕ بەهای‬ ‫لەبارەی ئەو هەموو چاالكییانە‬ ‫پــێــدایــن‪ ،‬ئــەوانــەی خــوی و‬ ‫هەڤااڵنی ئەنجامییان دابوون‪،‬‬ ‫تــاوەكــو ئێمەیش بتوانین‬ ‫وەكو دۆكیۆمێنتێكی مێژوویی‬ ‫تۆماریان بكەین و بیانخەینە‬ ‫سەر الپــەڕەی گۆڤارەكەمان‪،‬‬ ‫گۆڤاری (پەیامی ئەیلوول) بۆ‬ ‫ئەوەی لەكات و ساتی خۆیدا‬ ‫سوودیان لێ وەربگیرێت و ببێتە‬ ‫بەشێكی زیندووی مێژووی گەل‬ ‫و نەتەوەكەمان‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سەلیم ئاغۆك زراری‬

‫كادیرو شۆڕشگێڕێكی پشوو درێژی خەبات و‬ ‫تێكۆشانی كوردایەتی‬ ‫ئا‪ :‬جەالل پۆڕیجە‬ ‫بەرپرسی دەزگای ئەیلوول _ هەولێر‬

‫كەڵەمێرو شۆڕشگێڕێكی زۆر هەن لەدیرۆكدا‬ ‫بەدرەوشاوەیی ماونەتەوەو نامرن و لەدڵی گەلدا‬ ‫بەزیندوویی دەمیننەوە‪ ،‬ئــەوان هەمیشە لەپێناو‬ ‫زامنكردنی سەربەخۆیی و ئاشتی و ئـــازادی و‬ ‫دیموكراتی دا‪ ،‬لەپێناو دەستەبەركردنی سەربەستی‬ ‫و مكومكردنی ژیانی ئاسودەیی و خۆشگوزەرانیدا‬ ‫ئــامــادەبــوون گیانی خــۆیــان بەخت بكەن بــۆ گەل‬ ‫و نیشتمانەكەیان‪ ،‬هــەمــوو كاتێك گیانی بــەرز‬ ‫هەڵكشاویان كردۆتە قوربانی و خوێنی گــەش و‬ ‫بێگەردیان تێكەڵ بەخاكی پــیــرۆزی كوردستان‬ ‫كــــردووەو دەكـــەن‪ ،‬هــەرچــەنــدە ئــەوانــە بەجەستە‬ ‫لەالمان نەماون؛ بەاڵم تۆماركردنی داستان و بوێری‬ ‫و قارەمانێتییان زیندوون و هەردەم بەگەشاوەیی‬ ‫دەبینرێن و وەكو ئەستێرەی پڕشنگدار لەئاسمانی‬ ‫كوردایەتی دا دەدرەوشێتەوە‪ ،‬یەكێك لەو ئەستێرە‬ ‫گــەشــو پــرشــنــگــدارانــە هــەڤــاڵ (ســەلــیــم ئــاغــۆك)‬ ‫ـــە‪ ،‬خوالێیخوشبوو سەلیم ئاغۆك زراری سالی‬ ‫‪ 1936‬لەگوندی باوەخەالنی سەر بەناحیەی داری‬ ‫شەكرانی قــەزای خەباتە لەبنەماڵەیەكی هــەژاری‬ ‫كــورد پ ــەروەری چقلی چــاوی دوژمــن و ناحەزان‬ ‫چاوی هەڵێناوە‪ ،‬دەڤەری زرارەتی بەتابیەت گوندی‬ ‫باوەخەالن لەدێر زەمانەوە شۆینی كەڵەمێرو الوچاكو‬ ‫ئارامگای لێقاوماوان بــووە بەتابیەت لەشۆرشی‬ ‫مەزنی ئەیلوول دا زیاتر لە (‪ )50‬شەهیدی بزاڤی‬ ‫رزگاریخوازی كــوردو پارتی و بارزانییان هەیە‪،‬‬ ‫هەڤاڵی خوالێیخوشبوو سەلیم ئاغۆك هەڵكەوتوو‬ ‫و پ ــەروەردەی ئەم دەڤــەرو گوندە بــووە‪ ،‬ناوبراو‬ ‫تاقانەی دایكی بــووە بۆیە زۆرخۆشەویستبووە‪،‬‬ ‫هەر لەسەرەتای ژیانی منداڵییەوە لەسیپارە الی‬ ‫مــەال محەمەد‪ ،‬كە مــەالی گــونــدەری بــووە لەئەلف‬ ‫و بێ دەستی بەخۆیندن ك ــردووە‪ ،‬چەند كتێب و‬

‫قورئانی الی مەال بەدی كردووە بەهۆكاری زیرەكیی‬ ‫خۆی خەت و قەڵەم و خوێندەوارێكی باش بووە‪،‬‬ ‫كە یاسای ســەربــازی دەیگرێتەوە دەچێتە ریزی‬ ‫سەربازی و لەبەشی السلكی وەردەگیرێت‪ ،‬كاك‬ ‫سەلیم لەپەنجاكان خولیای كوردایەتی دەبێت بۆیە‬ ‫شوێنەكەی زۆر بەدڵ دەبێت و ئامانجی خۆی تێدا‬ ‫دەپێكی و دەس بەكاردەبێ‪ ،‬لەگەڵ چەند كەسانێكی‬ ‫تێنوو بەخەباتی نهێنیی پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫هەڤال سەلیم لەم شۆینەیدا چ كارو ئەركێكی‬ ‫پێویستی پارتی بێ ئەنجامیداوەو گەیاندوویەتی‪،‬‬ ‫كاتێكیش كــە كــەلــەالیــەن نــەیــارانــیــیــەوە هەست‬ ‫بەئاشكرابوونی دەكرێت‪ ،‬ئیتر كاك سەلیم خۆی‬ ‫دەربــازدەكــاو دەگاتە كوردستانی رزگــار كــراو و‪،‬‬ ‫لەسالی ‪ 1964‬دا دەبیتە پێشمەرگەو دەچێتە لقی‬ ‫دووی پارتی و لەویش بۆ گوندی (رەسوڵ بسكۆڵ)‪،‬‬ ‫كە ناوچەی جووتیارانی دەشتی هەولێری لێ بوو‬ ‫و‪ ،‬عەلی حەسەن و عەلی هەژار بەڕێوەیان دەبرد‪،‬‬ ‫هەڤال سەلیم بووە میوانی هەمیشەیی ئەوان‪ ،‬وەكو‬ ‫نووسەر لەسالی ‪ 1966‬دا لەنزیكەوە پەیوەندی و‬ ‫دۆستایەیتم لەگەڵ هەڤاڵ سەلیم زیادو بەهێز بوو؛‬

‫‪45‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫چونكە پەیوەندیی پێشتر سەرپێی و ڕێرەوی بوو؛‬ ‫كاتێكیش كە لەسالی ‪ 1966‬دا بووە كادیری بناری‬ ‫دێــدەوان _ واتە گوندەكانی سنوری ئێمە _ بۆیە‬ ‫بۆ ماوەیەك من چاو ساغ و رێنیشاندەری بووم‬ ‫بۆ شــارەزایــی؛ چونكە منیش لــەو مــاوەیــەدا كارو‬ ‫ئەركی حزبیم هەبووە زۆر ئامۆژگاریی باشی كردم‬ ‫بەدڵنیاییەوە ســوودم لێ وەرگــرت هەر چەندە من‬ ‫لەزوێكەوە لەقوتابیان بووم و بەرپرسی چەند شانەی‬ ‫حزبی و چەند گوند بووم ؛ بەالم بێگومان هەڤاڵی‬ ‫خوالێیخوشبوو لەكاری رێكخستن و كوردایەتیم‬ ‫بەمامۆستای خۆم دەزانم‪.‬‬ ‫*ڕێكخستن لەو دەڤەرەدا‪:‬‬ ‫خــەڵــك و جــەمــاوەری ئــەو ســنــوورە بەگشتی‬ ‫دڵسۆزو هاوكاری شۆرش بوون؛ چونكە شۆرش‬ ‫لــەو ســنــوورەدا بــااڵ دەســت بــوو؛ بــەاڵم رێكخستن‬ ‫زۆر كــزبــوو‪ ،‬بــەهــاتــن و دەســتــبــەكــاربــوونــی ئەو‬ ‫هەڤاڵە لەهەموو بوارەكان بەتابیەتیش رێكخستن‬ ‫گەشەكردن و پێشكەوتنی بەخۆیەوە بینی‪ ،‬هەڤاڵ‬ ‫سەلیم بــەرنــامــەو هەڵسەنگاندنی بــاشــی هــەبــوو‪،‬‬ ‫خەڵكی دەخوێندەوە هەڵبەتە گومان لەوەدا نییە‪ ،‬كە‬ ‫دەڵێین‪ :‬ئەو ریكخستنەی لەهەر سنوورێك سەلیم‬ ‫لێی بەرپرس بووبێ بەبۆچوونی ئێمە شوێنەواری‬ ‫پەنجەی ناوبراوی پێوەدیارە‪.‬‬ ‫*رەفتارو رەوشتەكانی خوالێخوشبوو‪:‬‬ ‫هــەڤــاڵ ســەلــیــم ئــاغــۆك لــەهــەمــوو بــواریــكــدا‬ ‫شایستەبوو‪ ،‬لەخزمەت و خەبات و ڕەفتارشیرینی‬ ‫بێوێنە بوو‪ ،‬بەبەرنامەو رەچاوكردنی بەرژەوەندیی‬ ‫خەلك و شــۆرش دەخزایە نێو چین و توێژەكانی‬ ‫جــەمــاوەرەوە‪ ،‬ئاواتی بەدواداچوونی رەفتارەكانی‬ ‫بارزانیی نەمر بــوو‪ ،‬لــەزور كــۆڕو كــۆبــوونــەوەدا‬ ‫ئ ــام ــاژەی بــەوتــەو ئــامــۆژگــاریــیــەكــانــی بــارزانــیــی‬ ‫نــەمــر دەدا‪ .‬هــەمــیــشــە ســەرقــاڵــی خــوێــنــدنــەوەی‬ ‫خاڵەكانی پەیڕەو پرۆگرامی پارتیمان بوو‪ ،‬لە ناو‬ ‫كۆبوونەوەكانی ڕیكخستن زورجار دەیفەرموو هەر‬ ‫كادیرو ئەندامێكی پارتی شارەزای تەواوی پەیرەو‬ ‫پــرۆگــرام نەبن نــاتــوانــن رێكخستن ئەنجامبدەن‪،‬‬ ‫لە رەئی و بۆچوونی پێچەوانەی الیەنی بەرامبەر‬ ‫بەپارتی (هەڤاڵ سەلیم) زور ئارامبوو‪ ،‬دەستی سزای‬ ‫نەبوو؛ بەڵكو گیانی لێبوردنی هەبوو‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫زۆر سادەو ساكاروخاكی تێكەڵی خەلك دەبوو‪ .‬بۆیە‬ ‫هێندە خۆشەویست و رێزداربوو‪ ،‬لەناو خەڵكی ئەو‬ ‫سنوورە وەكو شێخی زەمانەو سەردەم سەیریان‬ ‫دەكــرد نەك وەكو كادیر‪ ،‬زۆر بەداخەوە ئیستاش‬ ‫هەندێ كەس لێمان دەپرسن توخوا سەلیم چۆنە؟‬

‫‪46‬‬

‫لەكوێیە؟ چی دەكــا؟ چونكە نازانن كۆچی دوایی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫*ئەو ئەرك و پالنەی پیی سپێردراوە‪:‬‬ ‫لە ‪ 1964‬كرایە كادیرو لەساڵی ‪ 1966‬لەبەر‬ ‫زیرەكی و لەكۆنفراسی هەمان ساڵ بەحەقی خۆی‬ ‫بو بەئەندامی ناوچەی جوتیاران‪ ،‬دوای چەند مانگیك‬ ‫پلەی كارگێری ناوچەی جوتیارانی پێدرا‪ ،‬هەر لەم‬ ‫بوارەدا درێژەی بەخەباتدا و دەورێكی سەركەوتووی‬ ‫هەبوو‪ ،‬لەساڵی ‪ 1970‬لەگەڵ راگەیاندنی بەیاننامە‬ ‫مێژوویەكەی ئــادار كرایە بەرپرسی جووتیارانی‬ ‫گشت كوردستان و ئەندامی لقی (‪ )5‬بەغدا‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خوا لێخوشبوو ساڵح یوسفی كە بەرپرسی لق بوو‪،‬‬ ‫شوێنەكەی زۆر گونجاو و لەباربوو؛ چونكە ئاواتی‬ ‫بوو پشتگیریی جووتیارو هــەژاران بكاو داكۆكی‬ ‫لەمافە ڕەواكانییان بكات‪ ،‬هەر لەساڵی ‪ 1970‬دا چەند‬ ‫خاوەن موڵكێك داواكاریان گەیاندە بارزانیی نەمر‬ ‫لــەدژی لیژنەی جووتیاران‪ ،‬بارزانیی نەمر داوای‬ ‫لەسەلیم و مەجید تەیب كرد‪ ،‬كە بەرپرسی هەولێرو‬ ‫بــەرپــرســی جــووتــیــارانــی كــوردســتــان بــوون بــەاڵم‬ ‫خوشبەختانە سەركەوتوو بوون وەاڵمی بەجێیان‬ ‫دایــەوە لــەرووی بارزانی‪ ،‬كە ئەوانەی داواكارییان‬ ‫هەیە الی بەرێزت دەیانەوەی غەدر لەجووتیاران‬ ‫بكەن و مافیان پێشل بكەن و لەیاسای چارەسەری‬ ‫البــدەن بۆیە داواكــارەكــان ریسوابوون و ئاواتیان‬ ‫نەهاتەجێ‪ ،‬هەر لەساڵی ‪ 1970‬هەڤاڵ سەلیم وەكو‬ ‫نوێنەری جووتیارانی كوردستان ڕەوانەی ئەڵمانیا‬ ‫كــرا بــۆ ســوود وەرگــرتــن لەچەند تاقیكردنەوەو‬ ‫زانستییەك بۆ زیاتر شارەزابوون لەبواری كشتوكاڵ‬ ‫هەنگاونانی باشتر لــەكــاروبــاری جــووتــیــاری لە‬ ‫كوردستاندا لەمەشیاندا بەسەركەوتوویی گەڕایەوە‪.‬‬ ‫*پاشگەزبوونی حزبی بەعس لەبەیاننامەی‬ ‫ئادارو لەبارچوونی بارودۆخی كوردستان‪:‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئــاڵــۆزی و شــەڕو پیكدادان لەساڵی‬ ‫لەبیرناكرێن‪:‬‬ ‫‪ 1974‬دا دەستی پێكردەوەو سەرتاسەری‬ ‫‪ -1‬برازایەكم لەكێشەی عەشایری و‬ ‫ك ــوردس ــت ــان بــــووە س ــەن ــگ ــەرو ش ــەڕو‬ ‫دەمەقاڵی دەمانچەیەكی لەهاوالتیەكدا‬ ‫پێكدادان‪ ،‬بەدریژایی سنووری كوردستان‬ ‫لەكۆیە‪ ،‬دەمانچەكە و برازاكەم گیران‪،‬‬ ‫پــێــشــمــەرگــە بـــــەورە بـــــەرزی شكستی‬ ‫بۆ دادگاییكردن ڕەوانــەی بەغدا كرا؛‬ ‫بەدوژمن دەهێناو دوژمنی كورد چارەی‬ ‫چونكە بــرازاكــەم تەمەنی گچكە بوو‬ ‫نەماو ئەمەلی سەركەوتنی سفربوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫درایــە (اح ــداث)‪ ،‬نوسراوێكم بۆ كاك‬ ‫وەكو پیشەی هەمیشەییان‪ ،‬كە بەردەوام‬ ‫سەلیم نووسی‪ ،‬كە ئەوكات ئەندامی لقی‬ ‫بــوونــە لەخۆفرۆشتن‪ ،‬ئــەوەبــوو خۆیان‬ ‫(‪ )5‬بوو لە بەغدا دەربــارەی هەوڵدان‬ ‫و عێراقیان تەسلیم بەئێران و جەزایر‬ ‫بۆ چارسەریی ئەم كێشەیە‪ ،‬ئەویش‬ ‫كرد بەسەرپەرشتیی كیسنجەر وەزیری‬ ‫زۆر مەردانە لەڕێگەی خوالیخوشبوو‬ ‫دەرەوەی ئەمریكا‪ ،‬كە وەكــو ڕەشەبای‬ ‫صالح یوسفی كارەكەیان ئەنجامداو‬ ‫مهال بههرام‬ ‫نــەگــریــســی بــۆ مــاوەیــەكــی كــاتــی چــرای‬ ‫برازاكەمیان بــەرداو گەرایەوەو عەفو‬ ‫ڕوونــاكــی هــیــوای كــوردیــان كــوژانــدەوە‪ ،‬بهرپرسی لێژنهی ناوچهی كرا‪.‬‬ ‫جووتیاران‬ ‫كورد تووشی رۆژە رەش و ماڵوێرانی و‬ ‫‪ -2‬بارەگای جووتیاران لەگەڕەكی‬ ‫ئاوارەیی بوونەوە هەرچەندە خۆشبەختانە‬ ‫تەیراوە بوو‪ ،‬لەگەڵ چەند جووتیارێك‬ ‫شۆرش كەوتەوە سەرپی و ئەو گێژاوەی بۆ كورد چــوومــە ســەردانــیــان و كــارمــان هــەبــوو‪ ،‬دیــم كاك‬ ‫بنیاتنرابوو خۆیان تێی كەوتن‪ ،‬هەڤاڵ سەلیم یەكێك سەلیم لەنیو (‪ 50‬تا ‪ )60‬نەفەری زراری خەریكبوو‪،‬‬ ‫بوو لەو پێشمەرگانەی ئاوارەی ئێران بوو‪ ،‬لەئیران هەموو ئەو كات رانكو چۆغەی بادینیان پۆشیبو‪،‬‬ ‫كەس بەكەس نەبوو‪ ،‬كەس خاوەنی بڕیار نەبوو‪ ،‬دوای چاكوچۆنی گوتم كاك سەلیم ئیشێكمان هەیە‪،‬‬ ‫لەهەموو غەمێك گــەورەتــر شــای ئیران بارزانیی گوتی بەخودا نابێ دڵت چی بكا‪ ،‬سۆیندم خواردووە‬ ‫نــەمــری ل ــەت ــاران لـــەالی خ ــۆی هــێــشــتــبــۆوەو ئــەو ئەمرۆ ئیشی كەس ناكەم لەئیشی زرارییان بەوالوە‬ ‫هەموو پێشمەرگەو بەرپرس و چین و توێژەكان ڕۆژێكیتر وەرەوە بەسەرچاو‪.‬‬ ‫تێكدەسوران هەریەكە دڵ و دەروونی پربوو لەئیش‬ ‫‪ -3‬لەگوندێكی بناری دێدەوان پیاویكی ریش سپی‬ ‫و ئازارو گرێ كوێرە؛ بەاڵم كەسێك نەبوو دەری هاتە الی كاك سەلیم گلەیی لەكوڕی خۆی كردو‬ ‫ببرێ و كەسیش نەبوو لێت وەربگرێ‪ ،‬وەكو ماسی گوتی‪ :‬بەگوێم ناكات‪ ،‬جوێنم پێدەدا‪ ،‬لەهەموویشی‬ ‫دەرمان خوارد‪ ،‬یان وەكو گۆرەشار درابن وا بوون‪ .‬خراپتر جگەرە دەخــوا‪ ،‬كاك سەلیم ناردیە دوای‬ ‫بارەگایەكی سەركردایەتی لەنەغەدە هەبوو كوڕەكە‪ ،‬پێیگوت‪ :‬بۆ لەگەڵ باوكت خراپی‪ ،‬كورەكە‬ ‫ب ــەزۆری هەڤاڵ ئیدریسی خوالێخۆشبوو لەگەل گوتی مامۆستا بڕوا بكە خراپ نیم‪ ،‬چی باوكم بلێ‬ ‫ســـەرۆك مسعود بــارزانــی لــەو بــارەگــایــە بــوون‪ ،‬من لەخزمەتیدام‪ ،‬ئەو بۆ خۆی لە گەڵمان خراپە‪،‬‬ ‫پــێــشــمــەرگــەو ئـــاوارەكـــان بەگشتی ڕۆژانــــە لــەو باوكەكە گوتی‪ :‬جگەرە دەكێشی دەركەوت كێشەكە‬ ‫دەوروبەرە بوون خوالێخۆشبوو ئیدریس وتەیەكی جگەرە بوو بەس‪ ،‬كاك سەلیم نەرم بوو نەی گوت‬ ‫فەرموو بۆ خەڵكەكە‪ ،‬تیاییدا گوتی‪ :‬زۆر سوپاسی بــاش یــان خــراپ‪ ،‬كە رۆیشتین لەرێگا گوتم كاك‬ ‫ئێوە دەكەین ئیسپاتتانكرد كوردن و پێشمەرگەی‬ ‫پــارتــی و بــارزانــیــن‪ ،‬دیـــارە ڕۆژگــــار پێچەوانەی‬ ‫بەرژەوەندیی ئێمە بوو دڵنیابن ئەم ڕەوشە گۆڕانی‬ ‫بەسەردادێ‪ ،‬برایان ئێران و عێراق لەدەست خۆتانە‬ ‫ئــەوەی دەگــەڕیــتــەوە كوردستانی دایــك خۆگربێ‬ ‫ســەربــەرزی و بیروباوەرو خەباتی چەند ساڵەی‬ ‫رابوردوو لەدەست نەداو‪ ،‬ئەوەی دەمینێتەوەش چی‬ ‫بۆخۆمان كرد بۆ ئەوانیش دەكــرێ‪ ،‬ئەمە شتێكی‬ ‫باشبوو خەڵكەكە لەخۆی گەیشت‪.‬‬ ‫*چەند بیرەوەرییەكم لەگەڵ خوالێخوشبوو‬ ‫سەلیم ئاغۆك‪ ،‬دیارە خۆشی و ناخۆشی تامردن‬

‫‪47‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سەلیم بۆ ئامۆژگاریت نەكرد دەربـــارەی جگەرە‬ ‫كێشان لەبەر دڵی باوكی‪ ،‬ماوەیەك پێكەنی گوتی‬ ‫بەخۆم هەندی گوندێك جگەر دەكێشم چــۆن بەو‬ ‫گەنجە بڵێم جگەرە مەكێشە‪.‬‬ ‫*ئەو بیرەوەرییەی لە یاد ناكرێ و لەبەرچاو‬ ‫ون نابێ‪:‬‬ ‫چــیــن و تــوێــژێــكــی زورلــــەبــــارەگــــای پــارتــی‬ ‫لــەنــەغــەدە دەورمــانــی دابـــوو‪ ،‬زۆر قــەرەبــاڵــغ بــوو‪،‬‬ ‫خوالێخۆشبووجەنابی ئیدریس و جەنابی سەرۆك‬ ‫مسعود بارزانی لەو بارەگایە زۆر رۆژو كاتەكان‬ ‫لــەوێــبــوون‪ ،‬سەلیم ئاغۆك بەناو خەڵكەكە بۆالی‬ ‫بــارەگــاكــە ڕۆی ــی و گ ــەرای ــەوە‪ ،‬زیــاتــر لــەدووجــار‬ ‫دەیەویست جەنابی كاك ئیدریس و جەنابی سەرۆك‬ ‫بیبینێ‪ ،‬ئیتر نازانم بەمەبەستی دوعاخوازی بوون بوو‬ ‫یان كاری تر؛ بەاڵم دیاربوو گریان ماوەی نەدەداو‬ ‫شەرمی لەخۆ دەكردو گەڕایەوە الی ئیمە لەبەرگریان‪،‬‬ ‫دەستەكانی بلندكردو سواری سەیارە بوو‪ ،‬گەرایەوە‬ ‫كوردستانی دایك و باوەشی ئەو دوژمنەی كە بیست‬ ‫ساڵ بوو سەنگەری لەدژی گرتبوو‪.‬‬ ‫‪ -4‬دوای چەند مانگ ئێمەش لەئیران گەراینەوە‬ ‫كوردستان و هەریەكەمان بــەكــارێ خەریكبوین‪،‬‬ ‫بەعسی دوژمــن چاودێری لەسەر زۆر لەبرادەران‬ ‫دانابوو هەتاكو زوربەی ئەو هەڤااڵنەی بەرچاوبوون‬ ‫دەبوایە رۆژانە یان هەفتانە سەردانی داوو دەزگای‬ ‫(ئەمن) بكەن بۆ ئیسپات وجود‪ ،‬من یەكێك بووم لەو‬ ‫هەڤااڵنەی‪ ،‬كە هەفتانە دەبوایە بچمە قوشتەپەو لەوێ‬ ‫ئیمزا بكەم‪ ،‬بەم هۆكارەوە پەیوەندیمان لەگەڵ یەكتر‬ ‫زۆر كەمبوو‪ ،‬رۆژێ گوتیان كــاك سەلیم لەمێژە‬ ‫نەخۆشەو القیشی بڕاوەتەوە‪ ،‬بەهەرحاڵ پرسیارم‬ ‫لەماڵی سەعیدی ئامۆزای كرد‪ ،‬لەگەڕەكی تەیراوە‬ ‫چــوومــە ســەردانــی‪ ،‬كــەچــاوم پێیكەوت نیو سەلیم‬

‫همزە عبدالقادر ناسراوە بەمال همزە و محمد شریف‬

‫‪48‬‬

‫مابوو‪ ،‬یەكترمان ماچكرد‪ ،‬من زۆری بۆ گریام ئەو‬ ‫هەیبەت و هەیكەلە جوانەی جارانی سەلیم و ئەوەی‬ ‫ئێستا بینم زۆر بەداخەوە زۆر لەیەك دووربــوون‪،‬‬ ‫بۆیە كە باسی ناوبراو دەكرێ ئەو بیرەوەرییانەم‬ ‫دێنەوە پێش چاو‪.‬‬ ‫‪ -5‬لــەســاڵــی ‪ 1974‬شــەڕ لــەدەشــتــی هەولێرو‬ ‫بیستانەو گوندەكانی بناری دێ ــدەوان گــەرم بوو‪،‬‬ ‫بەرێكەوت هێزی سەربازیی دوژمن هێرشی بەرەو‬ ‫سەنگەرەكانی پێشەوەی پێشمەرگە هێنا‪ ،‬رێككەوت‬ ‫وابوو كاك سەلیم بەكارێكی پێویست خەریك بوو‬ ‫و كەوتە سنووری دوژمــن _ واتە دابــڕاو لەپشتی‬ ‫هێزی دوژمــن مایەوە‪ ،‬كەسیش ناتوانێ بەهاواری‬ ‫كەسەوە بچێت‪ ،‬خۆشبەختانە دەرفــەت وەردەگــرن‬ ‫دەگەنەوە سەنگەری پێشمەرگەو نەجاتیان دەبێت‪،‬‬ ‫كە گەیشتنەوە ئــازادی هەڤااڵن كەیف خۆشبوون‬ ‫و گوتیان چۆن رزگارتان بــوو‪ ،‬ئەویش پێكەنی و‬ ‫گوتی‪ :‬وەڵاڵ لەشەنسی من ئەو جارە میرزای رەسول‬ ‫رۆستەم سەنگەری چۆل نەكردبوو‪.‬‬ ‫*ژیان و پەیوەندییەكی (‪ )10‬سااڵن بەم چەند‬ ‫بیرەوەرییە كۆتایی نایە‪:‬‬ ‫هۆكاری سەرەكیی نەخۆشییەكەی كاك سەلیم‪،‬‬ ‫شكستی شۆرش و دابڕانی لەخەبات و هەڤااڵنی بوو‪،‬‬ ‫هەڤاڵی خوالێخۆشبوو كەوتە بەر رەحمەتی دەردو‬ ‫بەاڵو نەخۆشی‪ ،‬هێزو توانا لەبەر جەستەی دا نەما‪،‬‬ ‫ئینجا لەوە بــەدوا هانای بۆ پێنوس و تێنوس برد‪،‬‬ ‫ئازارو گرفتی دەروونیی خۆی بەنووسین و شیعر‬ ‫دانانەوە كەمدەكردەوە‪ ،‬ئەم پارچە شیعرەی یەكێكە‬ ‫لە هونراوەكانی‪ ،‬كەسۆزو خرۆش دەداتــە گەنج و‬ ‫الوەكان و‪ ،‬لەهەمان كاتیشدا غەمی دڵ و دەروونی‬ ‫خۆی پێ كەمدەكاتەوە‪:‬‬ ‫بــا دوو بــارە دەس بەكاربیــن‬ ‫خەباتی ئــەو چەند ســاڵەمان‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫موحسین خدر شێروانی‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران ‪1970‬‬

‫ههمزە عهبدولقادر ناسراوە بە مهال ههمزە‬ ‫باقرتە كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫دوژمنــی هەمــوو زۆر داربیــن‬ ‫ڕشــتنی ئــەم خۆینــە ئاڵەمان‬ ‫دۆســتی زانســت و هەژار بین‬ ‫ئــەم ژینــە پــر ژان و تاڵەمان‬ ‫بەڵكــو دەرفەتمــان بێتــەوە‬ ‫ناكــرێ تۆڵــەی نەكرێتــەوە‬ ‫*****‬ ‫لە كۆپڵێەكی دیكەدا دەڵێ‪:‬‬ ‫دەمێكــە فەلــەك بەدخــووە‬ ‫تابــەم جــۆرەش ناتەبــا بین‬ ‫گشــت رێی لێمــان ون كردووە‬ ‫بیــر لەیەكتــر جــودا بیــن‬ ‫دەڵێــن خــودا وای كــردووە‬ ‫دەبێ ژێر دەســت و ڕیســوابین‬ ‫خــوا رقــی لێمــان نابێتــەوە‬ ‫مافیــش وە دەســت نایەتــەوە‬ ‫هەروەها دەڵێ‪:‬‬ ‫ئــــاو لـــە هـــەمـــوو شـــت شــلــتــرە‬ ‫بـــــەاڵم چــونــكــە یــــەك بــــاورە‬ ‫هــێــنــد بــــە هـــێـــزە پـــــۆال بـــڕە‬ ‫بــــەرد لـــە رێـــگـــای دەتــوێــتــەوە‬ ‫*****‬ ‫لە شۆێنكی تردا دەلێ‪:‬‬ ‫دەڵێــن عــــارەب گەورەیــە‬ ‫نازانین چــــــۆنە ئــــــاین‬ ‫دانــــــــەری ئـــــەم دینەیە‬ ‫پەیوەنــدی چی یــە بەژین‬ ‫دڵــنــیــام لــێــمــان گـــۆڕایـــە‬ ‫ئـــــاین ئاینــی خودایــە‬

‫یوسف عهلی حمد ناسراوە بە مهال‬ ‫یوسف كادیری ناوچهی جووتیاران‬

‫وتــــــــەشـــــمــان نـــاڕەوایـــە‬ ‫عــارەب لەكوێــی هێنایــە‬ ‫*وەرچــەرخــانــی رۆژگـــار لەبەرژەوەندیی‬ ‫ستەمدیدە گەڕایەوە‪:‬‬ ‫راپــەریــن ســەری هەڵداو ڕۆژی ئــازادیــی كورد‬ ‫هــەاڵت‪ ،‬گەلی كــورد لەمیحنەت و ئــازار رزگــاری‬ ‫بــوو‪ ،‬هــەمــوو كەلەبەرێكی كــوردســتــان ئــازادبــوو‪،‬‬ ‫بــەكــەركــووكــی دڵــی كــوردســتــانــەوەیــش‪ ،‬پێشینان‬ ‫گوتویانە‪ :‬چەرخی ڕۆژگ ــار لەسوڕانە بەبریاری‬ ‫سەركردایەتی بەپیویست زانرا فەوجێكی تایبەت بۆ‬ ‫زراریــان و دەڤەركە دروســت بكرێ‪ ،‬ساڵی ‪1994‬‬ ‫كارەكە ئەنجامدراو فەوجی (‪ )4‬ی لەشكری تایبەت‬ ‫دروستكرا‪ ،‬هەڤاڵ دینومیرك بووە ئامیر فەوج‪ ،‬كاك‬ ‫سەلیم كرایە موشریفی ئەو فەوجە‪ ،‬واتە بەو هەموو‬ ‫نەخۆشی و بێ تاقەتییە هێشتا ســۆزی خزمەت‬ ‫و خەباتی پێوە دیــاربــوو؛ بــەالم زۆر بــەداخــەوە‬ ‫نەخۆشییەكەی هەڤاڵی خوالێخۆشبوو درێژخایەن و‬ ‫سامناك بوو‪ ،‬ئەگینا هەڤاڵ سەلیم چۆن لەشۆڕشی‬ ‫ئەیلوول لەسەنگەری بەرگریدا بەرەو ڕووی ناحەزو‬ ‫دوژمــنــان بــوویــەوە‪ ،‬ئــاواش بەرگری لەنەخۆشییە‬ ‫دەكرد؛ بەاڵم بە داخەوە مەرگ مەودای نەداو ناچار‬ ‫بــارگــەی خــۆی پێچایەوەو بــەرەو ئارامگای هەتا‬ ‫هەتایی ماڵئاوایی لەكوردو كوردستان و خزم و‬ ‫برادەران و دەڤەری زرارەتی و خانەوادەكەی كرد‪.‬‬ ‫هـــەزاران ســاڵو لەگیانی پاكی خوالێخۆشبوو‬ ‫سەلیم ئاغۆك و هەموو شەهیدانی رێگای رزگاریی‬ ‫كــوردو كوردستان‪ ،‬ســەروەریــان بارزانیی نەمرو‬ ‫كاكە ئیدریسی هەمیشە لەیاد‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئيبراهیم حهمهدهمین مهعروف ناسراوە بە‬ ‫حجی برایم كادیر و سەر لق‬

‫ئهحمد مهال عهلی‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫حهمید ئهحمد ناسراوە بە مهال حهمید‬ ‫بیستانە كارگێڕ و جێگری ناوچە‬

‫خدر مهحمود بیراوە ناسراوە بە مهال خدر‬ ‫كارگیڕی ناوچەی ‪1970‬‬

‫خهلیل ئیبراهیم ناسراوە بە عهریف‬ ‫خهلیل كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫خهلیل عهزیز خضر عەوینەیی‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫خهلیل عهلی مهولوود ناسراوە بە خهلیلە‬ ‫گەورە كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫خوا لێ خۆشبوو عهباس عهزیز زراری‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫شەهید قادر مهال صابر تەیراوە كادیری‬ ‫ناوچەی جووتیاران‬

‫‪50‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫شەهید نهجمهدین ئهمین شوان‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫صادق محمدامین زراری‬ ‫ئەندامی ناوچەی جووتیاران‬

‫طە حمد گەردی‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫عبدالرحمان صالح ناسراوە بە عبدالرحمن‬ ‫خەیات كادیری ناوچەی جووتياران‬

‫عهزیز مهحموود ناسراوە بە مهال عزیز‬ ‫مهخموری ئەندامی ناوچەی جووتیاران‬

‫عهلی قادر محهمهد ناسراوە بە عهلی‬ ‫دارتاش كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫عهلی عهبدوڵاڵ عهلی ناسراوە بە عهلی‬ ‫هەژار بەرپرسی ناوچەی جووتیارن‬

‫عهلی مهولوود ناسراوە بە مهال علی‬ ‫دووسەرە كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫كاكە شین‬ ‫كادیری ناوچەی جووتیاران‬

‫‪51‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سلێمان مەولوود تەها‬ ‫نانەكەلی‬ ‫پێشمەرگەیەكی تێكۆشەرو یەكەم بێتەلكاری‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‬ ‫پەیامی ئەیلوول‬ ‫ســلــێــمــان مـــەولـــوود تەها‬ ‫سلێمان مــەال خــدر نانەكەلی‬ ‫ن ــاس ــراو بــە (مــــەال سلیمان)‬ ‫لەساڵی ‪ 1932‬لە شاری هەولێر‬ ‫لەخانەوادەیەكی دیارو ناسراو‬ ‫و كوردپەروەر لە دایك دەبێت‪،‬‬ ‫ه ــەر لــە مــنــداڵــیــیــەوە دەچێتە‬ ‫بــەر خوێندنی مەالیەتی‪ ،‬زۆر‬ ‫زیرەكانە ‪ 9‬قۆناغ لەخوێندنی‬ ‫ئایینی و مەالیەتی دەبڕێت و‬ ‫بەسەركەوتوویی دەردەچێت‪.‬‬ ‫لــەپــەنــجــاكــانــی ســــەدەی‬ ‫رابـــــــــردوو لــــە حــكــوومــەتــی‬ ‫ئەوسای مەلەكی دادەمەزرێت‬ ‫لــەبــەشــی بێتەل (الســلــكــی) لە‬ ‫بــەرێــوەبــەرایــەتــیــی پۆلیسی‬ ‫هەولێر‪ ،‬مــاوەیــەك كارەكانی‬ ‫دەكــات‪ ،‬لەگەاڵ هەڵگیرساندنی‬ ‫ش ــۆڕش ــی م ــەزن ــی ئــەیــلــوول‬ ‫لـــەســـاڵـــی ‪ 1961‬هــەســتــی‬

‫‪52‬‬

‫كوردایەتی بەهەند وەرگرتن‬ ‫بۆ پشتگیریكردن لەشۆڕش و‬ ‫بەرخودان‪ ،‬مەال سلێمان خۆی‬ ‫و بێتەلەكەی پەیوەندی بەهێزی‬ ‫پێشمەرگەی كوردستان دەكات‪،‬‬ ‫دەبێتە یــەكــەم كەسی بێتەل‪،‬‬ ‫لەناو شۆڕش درێژە بەخەبات‬ ‫دەدات‪ ،‬زۆر زیرەك و بەتوانا‬ ‫دەبێت بۆ خزمەتكردن لەكاری‬ ‫پێشمەرگایەتی و بێتەلی دا‪.‬‬ ‫لــەبــەر ئەمینی و دەسپاكیی‬ ‫مــەال سلێمان‪ ،‬سەركردایەتی‬ ‫شــــۆڕش بــــریــــاردەدات ببێتە‬ ‫بێتەلی تایبەتیی خودی رابەری‬ ‫بــزووتــنــەوەی رزگــاریــخــوازی‬ ‫كورد مەال مستەفا بارزانی و‬ ‫لەخزمەتی كارەكانی دەكــات‪،‬‬ ‫بەدرێژایی شۆڕشی ئەیلوول‬ ‫رۆڵـ ــی كــاریــگــەری دەبــێــت و‬

‫دەبێتە باوەرپێكراوی جەنابی‬ ‫ســــەرۆك و ســەركــردایــەتــیــی‬ ‫شۆڕشی كورد‪.‬‬ ‫مەال سلێمان وەك الوێكی‬ ‫ئـــەو ســـەردەمـــە تــەنــهــا بیری‬ ‫الی كـــــوردو ك ــوردس ــت ــان و‬ ‫خزمەتكردن بەگەلەكەی بووە‪،‬‬ ‫دەیــان جار لەكاتی شــۆڕش و‬ ‫بــەرخــودان تووشی نەهامەتی‬ ‫و دەربــەدەری و رووبــەرووی‬ ‫مــەرگ بــووەتــەوە‪ ،‬حكوومەتە‬ ‫یـــەك لــــــەدوای یــەكــەكــان بە‬ ‫بـــــــــەردەوام دژی شــۆڕشــی‬ ‫كـــورد بــوونــەو هــەوڵــیــانــداوە‬ ‫ئــەو شــۆڕشــە الواز بــكــەن و‬ ‫بــەرەو نەمانی ببەن‪ ،‬چەندین‬ ‫جار لەالیەن فڕۆكەكانی رژێم‬ ‫بۆردومانی شوێنی بێتەلەكەیان‬ ‫كردووە‪ ،‬مەال سلێمان خۆی بە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سەالمەتی دەرچووە‪.‬‬ ‫م ــەال سلێمان خەباتێكی‬ ‫پ ــڕ ســـــــەروەری ل ــەم ــێ ــژوودا‬ ‫تــۆمــاركــردووە‪ ،‬بــەبــێ داب ــڕان‬ ‫و پچڕان لە شــۆڕش و پارتی‬ ‫دیــمــوكــراتــی ك ــوردس ــت ــان‪ ،‬تا‬ ‫لـــەراپـــەڕیـــنـــی س ــاڵ ــی ‪1991‬‬ ‫گەڕایەوە كوردستان بەردەوام‬ ‫بــوو لەخەبات لەسەر میالكی‬ ‫مــوخــابــەرەی گشتیی پــارتــی‬ ‫دیــمــوكــراتــی ك ــوردس ــت ــان‪ ،‬تا‬ ‫لەیۆبیلی زێڕینی (‪ )50‬یەمین‬ ‫ساڵیادی دامــەزرانــدنــی پارتی‬ ‫دیـــمـــوكـــراتـــی كـــوردســـتـــان‬ ‫لەرێكەوتی ‪ 1996/8/16‬جەنابی‬ ‫سەرۆك مسعود بارزانی‪ ،‬مەال‬ ‫سلێمان و پۆلێك پێشمەرگەی‬ ‫خەباتگێرو ماندوونەناسەكانی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫نیشانە بەخەبات و تێكۆشانیان‬ ‫م ــەدال ــی ــای بـــــەرزو پــیــرۆزی‬ ‫(بارزانیی نەمر)ی پێدەبەخشیت‪،‬‬ ‫بــۆیــە هــەر لەكاتی بەخشینی‬ ‫مەدالیاكەش جەنابی سەرۆك‬ ‫بارزانی پێی گوتووە (جێگای‬ ‫شانازی منی مەال سلێمان تۆ‬ ‫برادەرێكی خۆشەویستی باوكم‬ ‫بوویت)‪.‬‬ ‫مـــەخـــابـــن ل ــەڕێ ــك ــەوت ــی‬ ‫‪ 2010/2/14‬لەشاری هەولێر بە‬ ‫نەخۆشی كۆچی دوایــی كردو‬ ‫مالئاوایی لەخۆشەویستان و‬ ‫كوردستان كرد‪ ،‬خوای گەورە‬ ‫بەرەحمەتی خۆی شادی بكات‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫كورتەیەك لەدابەشكردنی بارزانییەكان پاش‬ ‫تێكچوونی كۆماری مهاباد لەساڵی ‪1947‬‬ ‫جوانە مــەالگ تەمەنی (‪ )3‬یــااڵن بوو‬ ‫لــەســاڵــی ‪ 1947‬كــە كــۆمــاری‬ ‫لــەگــەڵ خــێــزانــەكــەی راگ ــوێ ــزراوە بۆ‬ ‫مهاباد بەدەستی دوژمنانی كورد‬ ‫باشووری عێراق‪.‬‬ ‫رووخا لەبەر ئەوەی بارزانییەكان‬ ‫ب‪ -‬پارێزگاكانی (موسڵ‪ ،‬هەولێرو‬ ‫بەشدارییان لەم شۆڕشە كردبووە‬ ‫دەورووبـــــــــەری وەك نــاوچــەكــانــی‬ ‫هــەروەهــا بەتایبەتی (بــارزانــیــی‬ ‫(شـــەمـــامـــك‪ ،‬كـــەنـــدێـــنـــاوە‪ ،‬قـــــەراج‪،‬‬ ‫نەمر) كە سەركردەی سەربازی‬ ‫مولكیە) راگوێزرانەوەو دابەشكردنی‬ ‫ئــەوكــاتــە ب ــوو لـــەهـــەردوو الوە‬ ‫بارزانییەكان بەم شێوەیەی خوارەوە‬ ‫لەالیەك واڵتی (ئێران) و لەالیەكی‬ ‫تر واڵتی (عێراق) هەریەكە لەالی ئا‪ :‬حەیدەر شەریف فەتاح بوو لە گوندەكان‪ .‬هەر گوندێك چەند‬ ‫ماڵێكیان بەسەردا دابەش دەكرد ئەو‬ ‫خۆی پیالانیان داڕێژت‪:‬‬ ‫‪ -1‬واڵتی ئێران بە پیالنی سەربازی كە دەستی گوندەی گــەورە با (‪ 4‬تا ‪ )6‬ماڵیان بەردەكەوت‬ ‫بــەشــەڕ كــرد لــەگــەڵ (بــارزانــیــی نــەمــر) و (‪ )512‬ئــەو گــونــدانــەی ژمـــارەی ماڵەكانیان كــەم بوایە‬ ‫پێشمەرگەی قارەمانی یــاوەری تا چوونیان بۆ (‪ 2‬تا ‪ )36‬ماڵیان بــەردەكــەوت لە كــەژی هاوین‬ ‫بوو‪ ،‬لە خــوارەوە چەند بەڕێزێكی بەتەمەن باس‬ ‫واڵتی (رووسیا) ئەمە بەكورتی بوو‪.‬‬ ‫‪ -2‬واڵتــی (عێراق) پیالنەكەی بەجۆرێكی تر و بەسەرهاتی ئەوكاتمان بــۆ دەگــێــڕنــەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫داڕێژت بوو بەم شێوەیە بوو لەم كاتەدا رژێمی سیاسەتەی حكوومەتی عێراق بوو بۆ غافاڵندنی‬ ‫مەلەكی لــە عــێــراق حوكمی دەك ــرد هەستان بە بــارزانــیــیــەكــان ب ــوو كــە لــە ب ــاش ــووری عــێــراق‬ ‫گواستنەوەی بارزانییەكان لــەنــاوچــەی خۆیان گەڕاندیانەوە بۆ گوندەكانی پارێزگای هەولێر‪.‬‬ ‫‪ -1‬بەڕێز (محەمەد عەلی عوسمان)ی تەمەن‬ ‫كە (بـــارزان)ە بۆ چــوار پارێزگای عێراق‪ ،‬وەك‬ ‫(‪ )80‬ساڵ كە خەڵكی گوندی (شەمامە) سەر بە‬ ‫پارێزگاكانی‪:‬‬ ‫أ‪( -‬بەغدا‪ ،‬بەسڕا)‪ ،‬نموونە‪ :‬كاك (ئیدریس)ی ناحیەی (گوێڕ) كە زۆر كــوردپــەروەرە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫(‪ )4‬كــوڕە بــەنــاوەكــانــی (عـــارف‪ ،‬ح ــازم‪ ،‬هەمزە‪،‬‬

‫‪54‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫مهال كهریم پااڵنی‬

‫فهرید بارزانی‬

‫كازم) دەگێڕێتەوە كە وێنەی (بارزانیی نەمر) لە‬ ‫كونی دیــوار ئەشاردەوە‪ ،‬دەڵــێ‪ :‬باشم لەبیرە كە‬ ‫بارزانییەكان لەم گوندانەی دابەش كران‪( :‬عەوێنە‪،‬‬ ‫تــەرجــان‪ ،‬ك ــەور‪ ،‬جــانــە‪ ،‬تەلەرخێم‪ ،‬چەغەمیرە‪،‬‬ ‫پەلكانە‪ ،‬خەزنەی حاجی سادق‪ ،‬نۆغەران‪ ،‬مورتكە‪،‬‬ ‫دووگــردكــان‪ ،‬حاجی كەند‪ ،‬شــۆڕە زەرتــكــە‪ ،‬چل‬ ‫هــەوێــزە‪ ،‬كــوشــاف‪ ،‬ســۆربــەش‪ ،‬قــەاڵتــە سۆرانی‬ ‫كەندێناوە)و لە هەندێ جێگای مام (محەمەد) دەڵێ‪:‬‬ ‫دوو گوێدرێژیان پێدابوون بۆ كاسبی جوتیاری‬ ‫ئەمەش لەالی ئاغاكانی گوندی چاودێرییان دەكرا‪.‬‬ ‫‪ -2‬بەڕێز (ساڵح بندیان) دەگێڕیتەوەو دەڵێ‪:‬‬ ‫لە گوندی ئێمە (حاجی كەندی) دوو ماڵ هەبوو‬ ‫كە یەكێكیان ناوی (حاجۆ) بوو ئەویتریان ناوی‬ ‫(مام خەلیل) بوو لەماڵی خۆیان شتی دەستییان‬ ‫دروست دەكرد وەك گۆڕەوی شتی وا‪.‬‬ ‫‪ -3‬بەڕێز مامۆستا (مەال كەریم پااڵنی) پێش‬ ‫نوێژو وتارخوێنی مزگەوتی (ئەحمەد یەعقوبی) لە‬ ‫هەولێر‪ ،‬دەڵێ‪ :‬من لەتەمەنی (‪ )6‬ساڵی دابووم لە‬ ‫گوندی (جانە) سەر بە ناحیەی (دیبەگە)‪ ،‬دێتەوە‬ ‫بیرم كە لەم گوندە دوو ماڵە بارزانی هەبوون‬ ‫ناوی یەكیانم لەبیرە كە (مام مستەفا) بوو تەمەنی‬ ‫(‪ )70‬ساڵ دەبوو ئەیگوت ئەگەر (مەال مستەفای‬ ‫بارزانی) بگەڕێتەوە كوردستان خۆم و منداڵەكانم‬ ‫ئەو گوندە بەجێ دەهێڵم ئەو قسانەی لەگەڵ باوكم‬ ‫دەكــرد ئەوكاتەی كە باوكم مامۆستای ئایینی‬ ‫گوندی (جانە) بوو‪.‬‬ ‫‪ -4‬بەندە (حەیدەر شەریف) ئــەوەی لەبیرمە‬ ‫تاكو ئێستا گۆڕێك لە تەنیشت گۆڕەكەی باوكمە‬ ‫لە گۆڕستانی گوندی (تــەرجــان) ئەویش گۆڕی‬

‫یەكێك لە ئاوارە بارزانییەكانە‪ ،‬كاتێ كۆچی دوایی‬ ‫كردووە لەتەمەنی (‪ )75‬ساڵی بووە‪.‬‬ ‫‪ -5‬بــەڕێــز (حــاجــی محەمەد تــوڕەقــی) دەڵــێ‬ ‫لە گوندی (كــوشــاف) بارزانییەكان خزمایەتیان‬ ‫كردبوو لەگەڵ كێخوای گوندی كە ناوی (كێخوا‬ ‫عەزیز) بوو‪ ،‬خێزانەكەی ناوی (وەحیدە) بوو كە‬ ‫تاوەكو ئێستاش خزمایەتیان گەرمەو بەردەوامە؛‬ ‫بەاڵم هەردووكیان لەژیان نەماون‪.‬‬ ‫‪ -6‬بەڕێز مامۆستا (ئەسعەد مستەفا دوشی)‬ ‫دەگێڕێتەوەو دەڵێ‪ :‬لە گوندی (مەلحەوالی) سەر بە‬ ‫قەزای دووبز‪ ،‬دوو ماڵ هەبوون كە تەنیا یەكێكیانم‬ ‫لەبیرە بەناوی (مام سمایل بارزانی)‪.‬‬ ‫‪ -7‬لە دەڤــەری (هەریر) لە (‪ )2‬گوند دابەش‬ ‫كـــرابـــوون‪ :‬گــونــدی (ئــالــی ســیــدەك) و گــونــدی‬ ‫(ســۆرەســۆرە)‪ ،‬هەروەها لە گوندی (بێستانە)ی‬ ‫دەشتی هەولێر‪.‬‬ ‫‪ -8‬گوندی (تەرجان) یەك ماڵ هەبوو بەناوی‬ ‫(مام رەش) كوڕی هەبوو هەموویان گەورە بوون؛‬ ‫بەاڵم تەنها دووانیان ژنیان هەبوو (سمایل و سەلیم)‬ ‫وە كوڕێكی تری بەناوی (ئەحمەد) بوو‪ ،‬لەم شەش‬ ‫كوڕە یەكیان ناوی (سمایل) بوو خوێندەواری زۆر‬ ‫باش بوو‪ ،‬وە عەرەبیش فێرببوو‪ ،‬ئاغای گوندی‬ ‫(تەرجان) كردبوی بە (شەقڵ چی) خۆی لە گوند‪،‬‬ ‫(مام رەش) تەمەنی (‪ )70‬ساڵ دەبوو هەر لە گوندی‬ ‫تــەرجــان كۆچی دوای ــی كــردو وە (ســۆفــی شێخ‬ ‫ئەحمەد)بوو لە گۆڕستانی ناو گوند شــاردراوە‪،‬‬ ‫ئێستاش گۆڕەكەی ماوە‪ ،‬مام رەش پیاوێكی زۆر‬ ‫كەم قسەی دەكــرد لە گوند بــرادەری دوو كەس‬ ‫بوو یەكیان مەالی گوند ئەویتریان مەالی تۆبەدار‬ ‫هەبوو لە گوندی سورچی بوو‪ ،‬ئەو زانیاریانەم‬ ‫وەرگـــرتـــووە لــە بــەڕێــز (حــاجــی تــاهــیــر حاجی‬ ‫عەبدوڵاڵ تەرجانی) كە تەمەنی لەسەرەوەی (‪)80‬‬ ‫ساڵە‪ .‬ئەم بارودۆخە (‪ )11‬ساڵی خایاند تاوەكو‬ ‫ساڵی (‪ )1958‬كە بارزانییەكان گەڕانەوە لە واڵتی‬ ‫(رووسیا) ئینجا ئەم مااڵنە هەریەكە بەجۆرێك‬ ‫روویان كردەوە ناوچەكانی بارزان‪.‬لەدواییدا ئەم‬ ‫بەسەرهاتە یەكێكە لە چەندەها بەسەرهاتی تر كە‬ ‫بەسەر ئەم هۆزە سەربڵندە هاتووە بۆ هەستی‬ ‫نەتەوایەتی كوردو كوردستان‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫محەمەد خالد بوسەلی‬

‫پێشمەرگەكێ ئازاو شورشگێرو‪ ،‬قەهرەمانەكێ‬ ‫دێرین و خەباتكەر‬ ‫‌ئا‪‌:‬هاشم‌شوشی‬

‫‌خەلەكائێكێ‌‪:‬‬ ‫یا خۆیایە كۆ هەر مللەتێ بڤێت‬ ‫بگەهیتە ئاستێ نەتەوی یا فەرە‬ ‫خۆ ژ كەڤلوژا نكێنێ بیانیان بینتە‬ ‫دەرێ‪ ،‬دا كۆ بشێت شانازیێ ب‬ ‫خۆ و مللەتێ خۆ بكەت و دەولەتا‬ ‫خــۆ یــا ن ــەت ــەوی دامــەزریــنــیــت‪،‬‬ ‫هەلبەت بۆ دامەزراندنا دەولەتا‬ ‫كــوردی چەند هێماو سوونبلێن‬ ‫دی ــرووك ــی پــێ دڤــێــن؛ بێگومان‬ ‫مللەتێ ك ــورد تــا نــوكــە هندەك‬ ‫ژوان هێماو سونبالن یێن بدەست‬ ‫خــۆڤــە ئــیــنــایــن وەكـــــو‪( :‬رێ ــب ــازا‬ ‫جەنابێ بــارزانــی و پێشمەرگەو‬

‫‪56‬‬

‫ئــــاالو پ ــەرل ــەم ــان و ئــاشــتــی و‬ ‫هێمنی و ئابووریەكا بەرچاڤــ)‪،‬‬ ‫پەیاما ئــەیــلــوول ب ئــەركــێ خۆ‬ ‫دزانـــیـــت ك ــۆ پــیــتــەو گرنگیەكا‬ ‫مەزن دەتە دیرووكا پێشمەرگێن‬ ‫رێبازا جەنابێ مستەفا بارزانی‪،‬‬ ‫ڤێجا رێكەفتی ‪ 2014/2/7‬پەیاما‬ ‫ئەیلوول خۆ گەهاندە پێشمەرگێ‬ ‫ش ــورش ــا ئ ــەی ــل ــوول و گــوالنــێ‬ ‫رێ ــزدار محەمەد خالد بوسەلی‬ ‫كــۆ ب ڤــی رەنــگــێ خـــارێ هاتە‬ ‫ئاخڤین و گوت‪ :‬من ساال (‪)1945‬‬ ‫ژ گــونــدێ بــوســەلــێ چاڤێن خۆ‬ ‫ڤەكرینە‪ ،‬ساال (‪ )1961‬گەهشتیمە‬

‫رێزێن پێشمەرگان و دگەل ڤان‬ ‫كەسان من پەیوەندی كر‪:‬‬ ‫‪ -1‬عەلی هالوو سەرپەرشت‬ ‫‪ -2‬حەجی مەحمود‬ ‫‪ -3‬شێخ مستەفا‬ ‫‪ -4‬عەبدولڕەحمان محەمەد‬ ‫‪ -5‬نەزیر عەبدال‬ ‫‪ -6‬جانگیر سێڤو‪ ،‬دگەل چەند‬ ‫كەسێن دی‬ ‫*هاشم‌شوشی‪‌:‬كاك‌محەمەد‌‬ ‫خالد‌ بدیتناتە‌ رێــزدار‌ عیسێ‌‬ ‫ســوار‌ چ‌ كــار‌ تێكرنەك‌ لسەر‌‬ ‫دەڤەرا‌زاخو‌هەبوو؟‬ ‫‪-‬مــحــەمــەد خــالــد‪ :‬بــەری هەر‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫تشتەكی رێ ــزدار شەهید عیسێ كـــەس بــوویــن لــێ تــەنــهــا (‪)12‬‬ ‫سوار سەر لەشكرەكێ هشیارو كەس بچەك بوون‪ ،‬ئەم یێن دی‬ ‫ب عەدالەت بوو مرۆڤەكێ مێربی د بێ چــەك بــوویــن‪ ،‬بــەری رۆژ‬ ‫و كەسێ مێربا رێز لێدگرت‪ ،‬پێشیا هەالتێ ئەم ژ گوندێ بو سەلێ‬ ‫شــەران بــوو‪ ،‬هەر شەرەكێ وی دەركــەفــتــیــن‪ ،‬گەهشتینە ئاقارێ‬ ‫پشكداری تێدا كربا بسەر دكەفت‪ ،‬چەلكێ كــۆ خەلكێ ڤــی گوندی‬ ‫عەبقەری و قەهرەمانیا شەهید فــەلــلــەه بـــوون؛ چونكە جەنابێ‬ ‫عیسێ سوار دوێ چەندێ دا بوو بارزانی هاتییە دەڤەرێ ل گوندێ‬ ‫كۆ باوەریەكا موتڵەق ددا خۆ‪ ،‬یێ مــایــێ ب ــوو‪ ،‬خەلكێ ڤــی گوندی‬ ‫پڕ بلندو مرۆڤایەتی بوو‪ ،‬براستی زۆر رێز لمەگرت‪ ،‬ئەم گەهشتینە‬ ‫پەیڤا ترس نەچوویە د دلێ وی گوندێ مایێ رێــزدارعــەلــی هالۆ‬ ‫و دگـــەل شێخ مستەفا چوونە‬ ‫یێ مەزن دا‪.‬‬ ‫*هاشم‌شوشی‪‌:‬كاك‌محەمەد‌ خزمەتا جەنابێ بارزانی‪ ،‬و ئەف‬ ‫خــالــد‌تــە‌چــــەوا‌دەســــت‌ب‌ ئەمرە دگەل خۆ ئینا ئەو ژی ئەو‬ ‫بوو كۆ ئەم جارەكا دی ژووان‬ ‫پێشمەرگاتیێ‌كر؟‬ ‫ محەمەد خــالــد‪ :‬دەمــێ ئەز گوندا خۆ مژیل كەین‪ ،‬تا ئەنجام‬‫ســاال (‪ )1961‬گەهشتیمە ناف دیارببن‪ ،‬هەر بۆ وێ مەبەستێ‬ ‫رێــزێــن پــێــشــمــەرگــان ئ ــەم (‪ )20‬رێـــزدار عــەبــدولــڕەحــیــم جەسیم‬

‫ل دەڤــەرا كەهنی بەالڤێ بوو‪ ،‬ژ‬ ‫هەیڤا ئێك ساال (‪ )1962‬ئەمرێ‬ ‫جەنابێ بارزانی بڤی رەنگێ خارێ‬ ‫گەهشتە مە‪ ،‬ژ دەڤەرا بادینان ب‬ ‫ئەمرێ جەنابێ سەروك بارزانی‬ ‫(‪ )3‬هێز دروستبوون‪:‬‬ ‫‪ -1‬عیسێ س ــوار ل دەڤ ــەرا‬ ‫زاخۆ‬ ‫‪ -2‬عــەلــی خەلیل ل دەڤـــەرا‬ ‫دهۆك‬ ‫‪ -3‬حسۆ میرخان ل دەڤــەرا‬ ‫شێخان و ئاكرێ‬ ‫سەرلەشكرێ هەرسێ هێزا‬ ‫رێــزدارئــەســعــەد خۆشەڤی بــوو‪،‬‬ ‫نێزیكی (‪ )200‬كەسان ئەم دگەل‬ ‫رێــزدار عیسێ سوار بووین‪ ،‬لێ‬ ‫بەهرا پتر دبێ چەك بوون‪.‬‬ ‫*هاشم‌ شوشی‪ ‌:‬دوی‌ دەمیدا‌‬

‫‪57‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫چەوا‌هزرا‌نەتەوی‌تە‌وەرگرت؟‬ ‫محەمەد خالد‪ :‬یێك‪ :‬من هزرا‬‫نــەتــەوی ژبـــەر زولـــم و زۆرێ‬ ‫دۆژمــنــان وەرگــــرت‪ ،‬یــا دووێ‪:‬‬ ‫ژبــەر هاتنا جەنابێ بــارزانــی بۆ‬ ‫دەڤـــــەرێ‪ ،‬كــۆ خــەلــكــێ دەڤـــەرێ‬ ‫گ ــەل ــەك پــێــخــۆشــحــال بــــوون و‬ ‫شورشێ دەنگ ل هەموو عیراقێ‬ ‫ڤـــــەدا‪ ،‬ت ــا گــەهــشــتــە رادەیـــەكـــی‬ ‫خەلكێ دەڤەرێ مال و پەزێ خۆ‬ ‫دفــرۆت و ددانــە بچەك دا بدژێ‬ ‫داگیركەران راوەستن‪.‬‬ ‫*هــاشــم‌ شــوشــی‪ ‌:‬دێ‌ شێی‌‬ ‫ناڤێن‌ وان‌ پێشمەرگان‌ بۆمە‌‬ ‫بێژی؟‬ ‫ محەمەد خالد‪ :‬بەلێ یێن كۆ‬‫ژ بیرا من ماین ئەڤەنە‪:‬‬ ‫‪ -1‬شەهید – محەمەد ساڵح‬ ‫مەال عەلی‬ ‫‪ -2‬شەهید – سەعید حەجی‬ ‫مەحمود مستەفا‬ ‫‪ -3‬شەهید – نەعمان محەمەد‬ ‫بوسەلی‬ ‫‪ -4‬شەهید – پــیــرو رەشید‬ ‫بوسەلی‬ ‫‪ -5‬موسا عومەر بوسەلی‬ ‫‪ -6‬سەعید هالوو‬ ‫‪ -7‬ئەمین مەحمود بوسەلی‬ ‫‪ -8‬جانگیر سێڤدین‬ ‫‪ -9‬یوسف سولێمان بوسەلی‬ ‫‪ -10‬عومەر عەلی هالوو‬ ‫‪ -11‬ئەحمەد ئیبراهیم بوسەلی‬ ‫‪ -12‬محەمەد ئیبراهیم بوسەلی‬ ‫‪ -13‬نێچیر تەیب بوسەلی‬ ‫‪ -14‬شەهید – فەرحان خالد‬ ‫بوسەلی‬ ‫‪ -15‬شەهید – حامد ئیبراهیم‬ ‫بوسەلی‬ ‫‪ -16‬شەهید – خدر محەمەد‬

‫‪58‬‬

‫بوسەلی‬ ‫‪ -17‬ساڵح رەشید‬ ‫‪ -18‬جانگیر ئەحمەد‬ ‫‪ -19‬شەهید – ساڵح سۆفی‬ ‫‪ -20‬عیسا عیسا‬ ‫‪ -21‬قاسم ئیسماعیل‬ ‫‪ -22‬شەهباز ئەحمەد‬ ‫‪ -23‬مستەفا عیسا‬ ‫‪ -24‬یوسف عومەر بوسەلی‬ ‫‪ -25‬ئیبراهیم مستەفا‬ ‫‪ -26‬حەجی حەسەن‬ ‫‪ -27‬حەمید محەمەد‬ ‫‪ -28‬حەجی ئەحمەد‬ ‫‪ -29‬حاجی قادر‬ ‫ئــــەف كـــەســـە ئــــەو بـــوون‬ ‫یێن كــۆ بــچــەك و بــەرگــێــن خۆ‬ ‫پێشمەرگایەتی كــری‪ ،‬ژ دیماهیا‬ ‫هەیڤا ئێك ساال (‪ )1961‬رێزدار‬ ‫عیسێ ســوار فــەرمــانــەك دا كۆ‬ ‫وان گوندێن ژ دەڤــەرا سلێڤانەیا‬ ‫یێن كۆ حكومەتا عیراقێ دەستە‬ ‫سەر كرین بچین شیرەتكەین یان‬ ‫ژی ل چەك بكەین و ئەو گوند‬ ‫ئەڤە بــوون‪( :‬تاسهێ‪ ،‬بــاوەردێ‪،‬‬

‫گرشینێ‪ ،‬ئاڤخانێ‪ ،‬شــەركــراڤــا‪،‬‬ ‫پێچەكێ‪ ،‬ســەرگــەڕێ‪ ،‬شكەفتێ)‬ ‫هێزێن جــۆدا پێكڤە د یێك دەم‬ ‫دا ژ گوندێ ئاسهێ لسەر ڤان‬ ‫گــونــدان دا بەالڤبوون‪ ،‬وخەلكێ‬ ‫ڤــان گــونــدان گەلەك بــمــەردی و‬ ‫جامێری و بروحییەتا كوردایەتی‬ ‫داخازا مە بجهـ ئیناو یێن چەكێن‬ ‫حكومەتێ هەلگرتین هەموو دانە‬ ‫پێشمەرگان و یێن چەكێن خۆ‬ ‫هەین و نەڤیاین بگەهنە رێزین‬ ‫پێشمەرگان چەكێن خۆ پێشكێشی‬ ‫پــێــشــمــەرگــان ك ــر‪ ،‬و یــێــن ڤیای‬ ‫بگهنە رێزێن پێشمەرگا بچەكێن‬ ‫خۆڤە هاتنە ناف رێزێن لەشكرێ‬ ‫كوردستانێ لێ مخابن ئاغایێن‬ ‫ڤــان گوندان لگوندێ سەرگەرو‬ ‫پێچەكا كــووم بــوون و داخازێن‬ ‫شۆرشێ بجهـ نە ئینان و دگەل‬ ‫حكومەتا عیراقێ بینە دوست‪.‬‬ ‫*شەرێ‌ئێكێ‪ :‬شەری دەست‬ ‫پێكر نێزیكی كاتژمێرەك و نیڤا‬ ‫ڤەكێشاو دۆژمـــن شكەستن و‬ ‫كـــورێ ئــاغــایــەكــی شكەفتا بــەر‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئاڤێ هاتە كوشتن و دەســت ب‬ ‫رەڤینێ كرن و یێن مایی تەسلیم‬ ‫بــوون‪ ،‬رۆژا دووێ ئەم بەرەف‬ ‫چەم زراڤێ و ئاڤزریكێ و گركەال‬ ‫چــوویــن و ئــەڤــان ژی چەكێن‬ ‫خۆ تەسلیم كــرن‪ ،‬رۆژا سێیەم‬ ‫گەهشتینە چیایێ زەحفەرانێ كۆ‬ ‫دكەڤیتە بن چیایێ سپی‪ ،‬هەر ژ‬ ‫ڤــی جهی رێـــزدار عیسێ ســوار‬ ‫ئەو چەك ل سەر وان هەڤالێن‬ ‫بــێ چــەك دابــەشــكــرن‪ ،‬ژ هەیڤا‬ ‫دوو ساال (‪ )1962‬دانێ ئێڤارەكا‬ ‫درەنــگ رێ ــزدار عیسێ ســوار ژ‬ ‫نشكە كێڤە سەرقول كووم كرن‬ ‫و ئاگەهەدار كرن كۆ یێك ژووان‬ ‫سەر قوال رێزدار عەلی هالۆ بوو‪،‬‬ ‫من دیت بلەز رێزدارعیسێ سوار‬ ‫ژناف كووم بوونێ دەركەفت و‬ ‫چەند گاڤەكا چوو‪ ،‬و راوەستا و‬ ‫گوت‪ :‬ئەز ئێك‪ !...‬من دڤێت (‪)39‬‬ ‫كەسێن دی لڤێرێ ئامادە ببن‪ ،‬بێ‬ ‫گیرو كرن سی و نەه كەس ئامادە‬ ‫بــوون و‪ ،‬ئــەز ئێك ژوان سی و‬ ‫نەه كەسان بــووم‪ ،‬ڤێجا رێــزدار‬ ‫عیسێ ســـوار گـــوت‪ :‬ئ ــەم ئــەف‬ ‫(‪ )40‬كەسە دێ بۆ مرنێ چین‪ ،‬و‬ ‫هێرشێ كەینە سەر كەرفرین و‬ ‫ئەو رەبیێن دەور و بــەراو رۆژ‬ ‫ه ــەالت ــێ‪ ،‬و دەمـــێ هێرشكرنێ‬ ‫كاتژمێر پێنجێ ئێڤارە‪ ،‬ئەز دگەل‬ ‫(‪ )7‬كەسان بووم دەمێ مە هێرش‬ ‫كری‪ ،‬هەر ئێك ژ مە راستەوخۆ‬ ‫بــــەرەف دۆژم ــن ــی ڤــە چــوویــن‪،‬‬ ‫شەر گەرمبی‪ ،‬هندی ئەم شیاین‬ ‫مــە گوللە بــەردانــە ســەر خالێن‬ ‫دۆژمنان‪ ،‬تا مە سەنگەرێن وان‬ ‫بێ دەنگ كرن‪ ،‬ئەز نێزیك بووم و‬ ‫من خۆ كێشا بن رەبیێ و چادرەك‬ ‫كەفتە بــەر چاڤێن مــن‪ ،‬ڤێجا من‬

‫زانــی كــۆ مــە رەبــیــە بدرستی یا‬ ‫وێران كری‪ ،‬من گوتە هەڤالێن خۆ‬ ‫دەنگێ نالە ناال برینداران یا تێت‪،‬‬ ‫لێ ژ هەر تەقەیەكێ هشیاری خۆ‬ ‫بــن‪ ،‬ئــەز گەهشتمە بن رەبیێ و‬ ‫بلەز من دەستێ خۆ دبن چادرا‬ ‫سەر رەبیێ را درێژەكرە دناف‬ ‫رەبــیــێ دا تــڤــەنــگــەكــا بــولــەنــدی‬ ‫كەفتە دەســتــێ مــن‪ ،‬هــەر وەســا‬ ‫چەندكەكێ فیشەكێن بولەندی من‬ ‫بملێ خۆ دا ئینا‪ ،‬لێ مخابن دەمێ‬ ‫من گازی برینداری كری بكوردی‬ ‫بەرسڤا من دا‪ ،‬و یێن كوشتی من‬ ‫نەناسین‪ !...‬پاشی كۆ مە ئامانجێن‬ ‫خــۆ بجه ئیناین رێـــزدار عیسێ‬ ‫سوار گوت‪ :‬هەر ڤێ گاڤێ تەقێ ژ‬ ‫مەخفەرا پولیسان بكەن‪ ،‬دا كۆ بێ‬ ‫زیان دەرباز ببین‪.‬‬ ‫*شـــــەرێ‌ دووێ‪ :‬پــاشــی‬ ‫هەفتیەكێ جارەكا دی مە بەرێ‬ ‫خــۆدا دەشــتــا سلێڤانەیا لــێ من‬ ‫نەزانی بۆچ بوو‪ ،‬پشتی نیڤرو ئەم‬ ‫گەهشتینە ئاسهێ رێزدار عیسی‬ ‫گ ــوت‪ :‬هــەمــوو هــاتــن و چوونێ‬

‫راوەستینن‪ ،‬تــا كــۆ دەربازببین‬ ‫ئەم گەهشتینە سەر جادێ‪ ،‬چار‬ ‫زیلێن سەربازی گەهشتنە جهێ‬ ‫مـــە‪ ،‬یــێــك ســـەر مــن و هــەڤــالــێ‬ ‫خۆ تەقە لێ كر‪ ،‬سەرباز بلەز ژ‬ ‫سەیارێن خۆ دەركەفتن و بوە‬ ‫شــەر‪ ،‬و رێــزدار عیسێ ســوار د‬ ‫هــەوارا مە هات‪ ،‬شەر گەرم بی‪،‬‬ ‫شـــەری (‪ )20‬خــولــەكــا ڤەكێشا‬ ‫دیــمــاهــیــێ مــە تــرومــبــیــلــێــن وان‬ ‫سووتن‪ ،‬و دوومانێن وان گرتن‪،‬‬ ‫(‪ )30‬س ــەرب ــازو دوو ئەفسەر‬ ‫بساغی كەفتنە دەستێن مە‪ ،‬دەمێ‬ ‫گرتنا هــەردوو ئەفسەران دگوتە‬ ‫من بەعدەك تەیب؟ تۆ هێشتا یێ‬ ‫ساغی؟‬ ‫پ ــاش ــی نــیــف دەم ژم ــێ ــر ژ‬ ‫دهــوكــێــڤــە ســـەربـــازو دەب ــاب ــە د‬ ‫هــــەوارا ڤــی ش ــەری هــاتــن‪ ،‬هەر‬ ‫لــــوی جــهــی ل ــدەس ــت ــێ راســتــێ‬ ‫بــیــەف شـــەر‪ ،‬شـــەری یــێــك دەم‬ ‫ژمێر كێم تر ڤەكێشاو حكومەت‬ ‫ڤێ جــارێــژی شكەست و بەرف‬ ‫دهوكێ رەڤین و بسەر بلندی ئەم‬

‫‪59‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ڤەگەریاینەف گوندێ بێزێ سەد‬ ‫مخابن پێشمەرگێ دلێرو نەبەز‬ ‫خورشید مــزیــری شەهید بــوو‪،‬‬ ‫دەست كەفتێن مە دڤی شەری دا‬ ‫ئەڤە بوون‪:‬‬ ‫‪ -1‬دوو ئــەفــســەر مــە بدیل‬ ‫گرتن‪ ،‬دگەل (‪ )30‬سەربازان‬ ‫‪ -2‬هەموو چەكێن ڤی شەری‬ ‫كەفتنە دەستێ مەدا‬ ‫ب فــەرمــانــێ رێــــزدار عیسێ‬ ‫سوار هەردوو ئەفسەر من دگەل‬ ‫خــۆ برنە مالەكێ لبێزێ پاشی‬ ‫رێزدار عەلی هالۆ گوتە من‪ ،‬ڤان‬ ‫هــەردوو ئەفسەر گەهاندینە نك‬ ‫وی ناسنامێن وان ژێ وەرگرتن‬ ‫و رێــز لێگرتن و گــوتــێ‪ :‬ئەگەر‬ ‫وە كارەك یان نامەیەك هەیە بۆ‬ ‫كەس و كارێن خۆ بنێرن ئەز دێ‬ ‫بۆ وە گەهینم‪.‬‬ ‫*شەرێ‌ سیێ‪ :‬ســاال (‪)1962‬‬ ‫خەبەر بۆ رێــزدار عیسێ سوار‬ ‫هات كۆ فەوجا لباتۆفا ب مەبەستا‬ ‫گوهرینێ دێ ڤەگەرێتە دهوك و‬ ‫فــەوجــا دی دێ هێتە جهێ وێ‬ ‫گــریــت‪ ،‬رێـــــزدار عــیــســێ ســوار‬ ‫فــەرمــان دا كۆ رێكێ ل فەوجێ‬ ‫بگرن‪ ،‬دا كۆ پتر دەنگ و باسێن‬ ‫شورشێ بەالڤــ ببن و درەوێــن‬ ‫حكومەتا عیراقێ ئاشكراببن‪ ،‬كۆ‬ ‫هــەر دەم رادیـــوا بــەغــدا دگــوت‪:‬‬ ‫چ شورشێن ك ــوردا نەماینە‪ ،‬و‬ ‫تەنها چەند كەسێن سەرێن چیا‬ ‫ماین و رۆژەكــێــن دی وان دێ‬ ‫بدەستان گــریــن‪ ،‬هێزەكا مــەزن‬ ‫د هــــــەوارا پــێــشــمــەرگــان هــات‬ ‫ب ــەری كــۆ ئــەم كەمینان ڤەدین‬ ‫گــەلــەك ســەر قۆلێن زیـــرەك و‬ ‫شــەهــرەزا دگــەل رێ ــزدار عیسێ‬ ‫ســـوار هــەبــوون وەكـ ــو‪( :‬هــاشــم‬

‫‪60‬‬

‫مێرۆزی و عەبدولڕەحیم جەسیم‬ ‫و عەلی هالۆ و شێخ مستەفا)‬ ‫و گەلەكێندی‪ ،‬ڤــان ســەر قۆالن‬ ‫نەخشەكێ هوێرو تێرو تەسەل‬ ‫بـــدژێ دوژمــنــان دانـــاو بۆسەو‬ ‫كەمینێن كوشندە ل چیای رەخێ‬ ‫گەلی بەر دوژمنی ڤەدان خەبەرێ‬ ‫دووێ گەهشتە جەنابێ عیسێ‬ ‫سوار كۆ فەوج ژ باتیفا سپێدەكا‬ ‫زوی بـــەرەف ده ــوك دێ برێ‬ ‫كەڤیت‪ ،‬ڤێجا ب لەز قەهرەمانێن‬ ‫ئەیلوول لێ بشەهرەزایەكا باش‬ ‫هەردوو رەخێن گەلی گرتن‪ ،‬ئەز‬ ‫لقوەتا ملێ بیم ل دەستێ چەپێ‪،‬‬ ‫كۆ ئەمر بی (‪ 2‬تا ‪ )3‬ترومبێال‬ ‫دەرباز ببن پاشی دەست ب تەقێ‬ ‫بكەین‪ ،‬بدورستی فەوج كەفتە د‬ ‫گەلی دا گەهشتە راستا مە لملێ‬ ‫و ئۆ مە دەست ب تەقێ كرو ب‬ ‫هــەمــوو الڤــە یبیە شــەر‪ ،‬شــەری‬ ‫تەنها (‪ )20‬خولەكا ڤەكێشا‪ ،‬لێ‬ ‫بالەفڕێن شــەری دەرفـــەت نــەدا‬ ‫كۆ ئەم هێرشێ بكەین‪ ،‬ژبەر ڤێ‬ ‫چەندێ سەربازا شیا خۆ پاڤێنە‬ ‫دناف قەسیساو پشت ترومبێالو‬ ‫جهێن نەپەن‪ ،‬ئەم تا رۆژ ئاڤایەكا‬ ‫درەنــــگ دڤـــی ســــەرو بــــەری دا‬ ‫ماین‪ ،‬دڤی دەمی دا ئەم خەریكی‬ ‫كومكرنا چــەكــی و كــەل و پەل‬ ‫و دیل و بریندارا بووین و مەژ‬ ‫گەلی ئینانە دەرێ مەگەهاندنە‬ ‫گــونــدێ حــەســەن ئــاڤــا نێزیكی‬ ‫(‪ )70‬كوشتی و برینداران بوون‬ ‫عیسێ سوار هنارتنە زاخو‪ ،‬دیل‬ ‫ژ بلی رتبا نێزیكی (‪ )80‬هەشتێ‬ ‫كەسان بــوون‪ ،‬ژ دویــف زانینێن‬ ‫من هەموو ترومبێلێن وان هاتنە‬ ‫ســووتــن و چەكێن وان كەفتنە‬ ‫دەستێ پێشمەرگا‪.‬‬

‫*شەرێ‌ چارێ‪ :‬هەیڤا حەفت‬ ‫ساال (‪ )1962‬رێزدار عیسێ سوار‬ ‫هێزا زاخو كومكرو گوت‪ :‬ئەم دێ‬ ‫بەرەف دەشتێ ڤە چین بتایبەت‬ ‫دەڤــەرا سلێڤانەیاو كوچەرا (بەر‬ ‫ئاڤا مــەزن) ئــەم لگوندێ كێلكێ‬ ‫كووم بین‪ ،‬مە پێكڤە دەستێ خۆ‬ ‫داف ئێك و لجهەكێ فرەه دەرباز‬ ‫بووین‪ ،‬پاشی رێزدار عیسێ سەر‬ ‫قــول جــودا كــرن و تێ گەهاندن‬ ‫كۆ دێ هێرشەكا كت و پڕ كەینە‬ ‫سەر شەریكا عەینزاال‪ ،‬سەر قوول‬ ‫بەالفكرن‪ ،‬ئەم دگەل قووال عەلی‬ ‫هالۆی بین‪ ،‬ئارمانجا مە سنتەرێ‬ ‫بە ددالــێ بــوو‪ ،‬و رێــزدار عیسێ‬ ‫ســـوار دگـــەل چــەنــد پێشمەرگا‬ ‫سنتەرێ پۆلیسان بــۆ خــۆ كرە‬ ‫ئــارمــانــج‪ ،‬دەمــێ هێرشكرنێ مە‬ ‫دیــــار كـــر‪ ،‬مــە هــەمــیــا پێكڤە ژ‬ ‫دەمێ دیاركری هێرش كرە سەر‬ ‫دەزگــایــێــن دوژمــنــی‪ ،‬وەك ــو ئەز‬ ‫دگەل مە بە ددالە گرت‪ ،‬و دەستە‬ ‫س ــەرك ــر‪ ،‬هـــەر وەسـ ــا ســنــتــەرو‬ ‫دەستگاهێن عەینزاال مە هەموو‬ ‫گرتن‪ ،‬ژنــەك بیانی دگــەل مێرو‬ ‫زارۆكــێ خۆ هاتە دەف رێــزدار‬ ‫عیسێ ســوارو گــوت‪ :‬بەر خاترا‬ ‫ڤی زاروكــی زەالمــێ من نەبەن‪،‬‬ ‫رێــــزدار عیسی گــۆتــێ‪ :‬زەالمــێ‬ ‫تەیێ ئازادەو تۆ د شێی ڤێ گاڤێ‬ ‫دگەل خۆ ببەی‪ ،‬و ژنكێ زەالمێ‬ ‫خۆ دگەل خۆ برەڤە‪ ،‬دیسان مە‬ ‫دگەل دیلێن شەری ئەندازیارەكێ‬ ‫ئینگلیزو ئەندازیارەكێ عەرەبێ‬ ‫عــیــراقــی گــرتــن‪ ،‬دەمـــێ ئـــەم ڤە‬ ‫گــەریــایــن دوو پولیسێن بچەك‬ ‫كەفتنە درێــكــا م ــەدا ئـــەوژی مە‬ ‫بێ دەنــگ كــرن‪ ،‬لێ سەد مخابن‬ ‫پێشمەرگێ دلێرو كورد پەروەر‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫شاهین شێخۆ شەهید بوو‪ ،‬ڤێجا‬ ‫مــە شەهیدێ خــۆ دگ ــەل دیــل و‬ ‫دەست كەفتێن شەری گەهاندنە‬ ‫بــێــزهــێ و ئــەرمــشــتــێ و دووال‪،‬‬ ‫دەمێ چاڤێن ئەندازیارێ ئینگلیز‬ ‫ب چیایێن كوردستانێ كەفتین‬ ‫دگوتە ئەندازیارێ عەرەب‪ ،‬ئەرێ‬ ‫ما نەشەرمە كورد خۆدانێن ڤان‬ ‫چیاو نهاال ژ عەرەبان بترسن‪...‬؟‬ ‫یا چاك ئەوە كو كورد بەردەوام‬ ‫خەباتێ بكەن‪...‬‬ ‫*شەرێ‌مەتینی‪ :‬ساال (‪)1963‬‬ ‫بەری ئەف شەرە دەست پێبكەت‬ ‫و مەزن بیت دوژمنی دڤیا چەند‬ ‫تــۆپــێــن شــــەری بــیــنــتــە دەورو‬ ‫بــەرێــن چــیــایــێ مــەتــیــن‪ ،‬خــەبــەر‬ ‫گەهشتە رێزدار عیسێ سوار كۆ‬ ‫سەربازێ عیراقێ ب شێوەیەكێ‬ ‫نهێنی ئــەگــەر بشێت دێ چەند‬ ‫تەكتیكا بكار ئینیت ڤێجا عیسێ‬ ‫سواری ئەم چەند كەس كومكرین‬ ‫و گــــوت‪ :‬ه ــەرن ــە وی كۆخكێ‬ ‫هــە و رویــنــێــن خـــارێ و كــەس‬ ‫وە نەبینیت‪ ،‬دەوارێــــن تۆپخانا‬ ‫دوژمنی دێ هێنە سەر ئاڤێ‪ ،‬چ‬ ‫بزاڤا نەكەن تا ئەو تێنە وی جهی‬ ‫(سەر ئاڤێ) پاشی بشەهرەزایی و‬ ‫كت و پڕ تەقێ لێ بكەن و زوی‬ ‫خۆ خالسكەن هەر وەسا چەندی‬ ‫بشێن دەواراو هێسترێن وان بێ‬ ‫كار بكەن‪ ،‬دا كۆ تۆپ و جەبلخانە‬ ‫بكەڤیتە دەستێن وە‪ ،‬مە شیرەت‬ ‫و رەهــنــمــایــێــن رێـــــزدار عیسێ‬ ‫سوار بجه ئینان و ئەم بێ زیان‬ ‫ڤەگەریاینە بنگەهێن خۆ‪ ،‬لێ رۆژا‬ ‫پاشی دوژمنی هێرەشەكا مەزن‬ ‫كرە سەر جهێن مە كۆ د كەفتە‬ ‫هنداڤی درەگــەال میسا بەگی‪ ،‬تا‬ ‫ئێڤاری ئــەف هێرشە ب ــەردەوام‬

‫بی‪ ،‬عیسێ ب جەماعەتا خۆ ڤە د‬ ‫هەوارا مەهات‪ ،‬دوژمن شكەست‬ ‫و پاشڤە چـــوو‪ )13( ،‬تفەنگێن‬ ‫وان مە راكــرن‪ ،‬لێ مخابن تا مە‬ ‫بریندارێ خۆ بناڤێ یەحیا گویی‬ ‫گــەهــانــدە بنێ چیای تــەمــام بی‪،‬‬ ‫رۆژا سیێ رێــزدار عیسێ سوار‬ ‫كورێ خۆ محەمەد دگەل كومەكا‬ ‫پێشمەرگان هنارتە سەرێ گەلیێ‬ ‫هەسپا‪ ،‬پشتی یێك كاتژمێر تۆپا‬ ‫دوژمنی بناف وان كەفت و كوڕێ‬ ‫عیسێ محەمەد شەهید بوو‪ ،‬مە‬ ‫شەهید مــحــەمــەد عیسێ ســوار‬ ‫ئیناڤەو‪ ،‬مە ژ بابێ وی خاست‬ ‫كۆ بچین تــۆال شەهید محەمەد‬ ‫بكەینەڤە‪ ،‬لێ عسی ب خەبەر هات‬ ‫و گوت‪ :‬هنگ پێشمەرگە هەموو‬ ‫وەكو محەمەدی كورێن منن مە‬ ‫رێكا شەهید بوونێ و خەباتێ و‬ ‫رزگاركرنا كوردستانێ یا گرتی‪،‬‬ ‫ئــەم دەستێن خۆ ژ ڤێ خەباتێ‬ ‫بــەرنــادەیــن تــا یــان ئــەم هەموو‬ ‫وەكـــو مــحــەمــەدی شــەهــیــد بین‬ ‫یــان ژی كوردستانێ ژ دەستێ‬ ‫داگیركەران بینینە دەرێ و رزگار‬ ‫بكەین‪ ،‬پشتی چار رۆژا دوژمنێن‬ ‫داگیركەر دەڤەرا ئاسیهێ گرت و‬ ‫شەری هەموو دەڤەر بخۆڤە گرت‪،‬‬ ‫ڤێجا حكوومەتا عیراقێ دگــەل‬ ‫حكوومەتا سوریێ هەڤــ گرتنەك‬ ‫بــدژێ شــورشــا ئەیلوول پیرۆز‬ ‫گرێ دا‪ ،‬ڤان هەردوو حكوومەتا‬ ‫لەشكرێن خۆ كێشانە سەر مللەتێ‬ ‫كورد‪ ،‬بناڤێ جەیش ( ئەلیەرموك)‬ ‫ڤان هەردوو حكوومەتێن فاشست‬ ‫و دكتاتور بسەدەها ســەربــازو‬ ‫بــالــەفــرو زرێـــپـــۆش و تـــۆپ و‬ ‫چەكێن گــران دگــەل (‪ )13‬هــزار‬ ‫جاش و خۆفروشان هەمیان پێكڤە‬

‫هێرشێن دوڕنــــدەو نەمرۆڤانە‬ ‫كرنە ئامێدیێ و ســەرێ مەتینی‬ ‫و بامەرنێ و سەنگەرێن دی یێن‬ ‫پێشمەرگا‪ ،‬د رۆژەكێ دا دوژمنێ‬ ‫داگیركەر (‪ )6‬هێرشێن دوڕنــدە‬ ‫ئینانە ڤان جهان‪ ،‬دوژمن لسەرێ‬ ‫ئامێدیێ بسەركەفت و سەنگەرێن‬ ‫پێشمەرگان ژ چیایێ مەتینی‬ ‫كەفتنە بن تۆپێن داگیركەران و‬ ‫تــەرازیــا شــەری د بــەرژەوەنــدیــا‬ ‫دوژمــنــان دا بــوو‪ ،‬هەموو هێزو‬ ‫شیانێن خۆ دوژمنان بكار ئینان‬ ‫كۆ خۆ بگەهیننە دەڤەرا بەرواریا‪،‬‬ ‫لــێ هــەر ســێ هێزێن پێشمەرگا‬ ‫دگەل هێزین بەردەست (إحتیاط)‬ ‫بزویترین دەم خۆ بەرهەڤــ كر‬ ‫ك ــۆ پــێــكــڤــە هــێــرشــەكــا دژوارو‬ ‫بەفرەه و رێك و پێك بكەنە سەر‬ ‫سەربازێ هــەردوو حكوومەتێن‬ ‫داگــیــركــەر‪ ،‬بـــدژی داگــیــركــەران‬ ‫پێشمەرگە ئازریان و تەكتیكێن‬ ‫نوی یێن شەری هاتنە دانان كۆ‬ ‫ژ هەر (‪ )4‬رەخاڤە سپێدێ برۆژ‬ ‫هــێــرشــەكــا مـــەزن بكەینە ســەر‬ ‫دوژمنێن داگیركەر‪ ،‬سپێدێ زوی‬ ‫پێشمەرگێن قەهرەمان هەر (‪)4‬‬ ‫رەخاڤە بستران و چەپلەلیدان و‬ ‫بدورشمێ كوردستان یا نەمان‬ ‫و بــســروودا ئــەی رەقــیــب‪ ،‬پێكڤە‬ ‫هێرش كرە سەر داگیركەران‪ ،‬ژ‬ ‫چیایێ گاب مێرگ وەكو تۆفانێ‬ ‫پێال پێشمەرگان داگیركەر رامالینە‬ ‫خارێ و تا گەهشتنە ئەو فەوجا‬ ‫داگیركەران كۆ دانابیە دەرگــەال‬ ‫میسا بەگی‪ ،‬ئەوژی بهەمیڤە هاتنە‬ ‫گرتن و یێن مایی ب پێ خاس و‬ ‫بسەر شوریڤەو بخارخۆ گەهاندە‬ ‫بامەرنێ‪.‬‬ ‫(چاڤەرێی‌خەلەكا‌دووێ‌‌بن)‬

‫‪61‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ژیاننامەی خوالێیخۆشبێ‬ ‫مامۆستا ئیبراهیم محەمەدەمین قادر‬ ‫ئا‪ :‬م‪ .‬حەیدەر‬

‫مــــامــــۆســــتــــا ئـــیـــبـــراهـــیـــم‬ ‫محەمەدەمین قادر لەبنەماڵەیەكی‬ ‫كـــــورد پـــــــەروەرو شــۆڕشــگــێــڕ‬ ‫لەدایكبووە‪ ،‬باوكی خوالێیخۆشبێ‬ ‫لــەســەردەمــی رژێــمــی پاشایەتی‬ ‫چەند جارێك لە بەندیخانەكانی‬ ‫بەغداد بەندكراوە‪ ،‬لەساڵی ‪1969‬‬ ‫دەكەوێتە دەڤەری ناحیەی بنگرد‬ ‫بــەهــۆی خــوشــكــیــیــەوە‪ ،‬كــە لــەو‬ ‫سەردەمەدا لەوێ مامۆستا بووە‪،‬‬ ‫لەو كاتەی كە خولێك دەكرێتەوەو‬ ‫ئەگەر هەر كەسێك بەشداریی ئەو‬ ‫خولەی بكردایە‪ ،‬بە مامۆستای‬ ‫شـــۆڕش دەردەچـــــوو‪ ،‬گــەر چی‬

‫‪62‬‬

‫ئەوكات تەمەنی خوالێیخۆشبێ‬ ‫تــەنــهــا (‪ )16‬ســـاڵ بــــوو؛ بــەاڵم‬ ‫ل ــەب ــەرئ ــەوەی كــوڕێــكــی چــاالك‬ ‫و زی ــرەك بــوو‪ ،‬بــەشــداریــی ئەو‬ ‫خولە دەكات و دەبێتە مامۆستای‬ ‫شــۆڕشــی ئــەیــلــوول‪ ،‬لــەهــەمــان‬ ‫كاتیشدا دەبــێــت بەپێشمەرگەو‬ ‫چــەكــی شــــەرەف هــەڵــدەگــرێــت‪،‬‬ ‫ك ــات ــی خ ــوێ ــن ــدن مــامــۆســتــایــی‬ ‫دەكـــردو لــەپــشــووی هاوینیشدا‬ ‫پێشمەرگایەتی دەكرد بەتایبەتی‬ ‫لەناوچەی سورداش لە قزلەر لە‬ ‫هەڵەدەن‪ ،‬كاتێ كەخوێندن دەستی‬ ‫پێدەكرد دەگەڕاوە گوندی بنگرد تا‬

‫مامۆستایەتی بكات‪ ،‬لەساڵی ‪1971‬‬ ‫لــەشــاری هەولێر جێگیر دەبێت‬ ‫لــە پـــــەروەردەی هەولێر بەشی‬ ‫خۆیەتی دواناوەندی كاردەكات‪،‬‬ ‫هەر لەهەمان ساڵدا هاوسەرگیری‬ ‫دەكــــات؛ ب ــەاڵم بــەهــۆی زوڵ ــم و‬ ‫چەوساندنەوەی رژێمی بەعس‬ ‫بۆ كورد‪ ،‬خوالێیخۆشبێ بەخۆی‬ ‫و هــاوســەرەكــەی و كــوڕەكــەی‬ ‫لەساڵی ‪ 1974‬دا ڕوو لەشاری‬ ‫قــــەاڵدزە دەكــــەن‪ ،‬پ ــاش ئ ــەوەی‬ ‫رژێــــمــــی بـــەعـــس قــــەاڵدزێــــش‬ ‫بۆمباران دەكــات‪ ،‬ناچار دەبێت‬ ‫بەخۆی و خێزانیەوە ڕوو لەواڵتی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئــێــران دەكــــات و لــەئــۆردوگــای‬ ‫قـــوڵـــێ دادەنـــیـــشـــێـــت‪ ،‬پ ــاش ــان‬ ‫بەخۆی دەگەڕێتەوە كوردستان‬ ‫و دەكــرێــت بــە بەرپرسی خاڵی‬ ‫پشكنینی بەردەپان كە دەكەوێتە‬ ‫نــێــوان پــشــدەرو ئــێــران‪ ،‬لــەدوای‬ ‫نسكۆی ‪ 1975‬دەگەڕێتەوە شاری‬ ‫هەولێرو ژیان بەسەردەبات‪.‬‬ ‫* دوو یــادەوەری لەبارەی‬ ‫خــوالــێــیــخــۆشــبــێ مامۆستا‬ ‫ئیبراهیم حەمەد ئەمین‬ ‫‪ -1‬یــادەوەریــیــەكــانــی‬ ‫مامۆستا ئەكرەم قادر‪:‬‬ ‫مــــن و خــوالــێــیــخــۆشــبــێ‬ ‫مامۆستای تێكۆشەر ئیبراهیم‬ ‫حەمەد ئەمین جێگای بەهەشت‬

‫بــێــت وەكـــو دوو بـــرای ئــازیــزو‬ ‫خۆشەویست لەگەڵ یەكتر بووین‬ ‫و زۆر یەكترمان خۆشدەویست‪،‬‬ ‫مــامــۆســتــای ئــیــبــراهــیــم لـــەالی‬ ‫هەموو كەس خۆشەویست بوو‪،‬‬ ‫هەردەم لەبەر چاوم ون نابێ و‬ ‫لەبیری ناكەم و هەمیشە نزای‬ ‫خێری بــۆ دەكـــەم؛ چونكە زۆر‬ ‫زۆر خــۆشــەویــســت بــوو لــەالی‬ ‫من‪ ،‬ئەو مرۆڤێكی زۆر دڵسۆزی‬ ‫كــوردایــەتــی ب ــوو‪ ،‬هــەمــوو ساڵ‬ ‫بەیەكەوە خۆمان ئامادە دەكرد‬ ‫بــۆ ســەردانــی مــــەزاری نــەمــران‬ ‫لــەگــەڵ كۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫شـــۆڕش‪ ،‬جــارێــكــیــان لــەڕێــگــا لە‬ ‫یەكێك لە قسە خۆشەكانی پێی‬ ‫گوتم‪ :‬باوكی رەحمەتیم وەسیەتی‬

‫بۆ كردووم و پێی گوتووم‪( :‬كوڕم‬ ‫دەبـــێ رێ ــب ــازی ب ــارزان ــی لــەیــاد‬ ‫نەكەی) منیش لەسەر وەسیەتی‬ ‫باوكم قەد لەیادی ناكەم ئەوەتا‬ ‫هەموو ســاڵ ســەردانــی مــەزاری‬ ‫نەمران دەكەم و ئەگەر هیچیشم‬ ‫بۆ نەكەن وازلەو رێبازە ناهێنم‪.‬‬ ‫لــەگــەڵ رەحــمــەتــی لــەســەر‬ ‫مــــەزاری نــەمــران وێنەیەكمان‬ ‫گرت‪ ،‬ئەمەش وێنەكەیە‬ ‫من و خوالێیخۆشبێ لەساڵی‬ ‫(‪ )1969 - 1968‬یەكترمان ناسی‬ ‫كاتێ فەرمانی دامەزراندنمان بۆ‬ ‫دەرچوو لەگەڵ چەند مامۆستای‬ ‫دیكە‪:‬‬ ‫((‪ -1‬ئیبراهیم محەمەدەمین؛‬ ‫بــۆ قوتابخانەی قــەرەتــەپــە‪-2 ،‬‬

‫‪63‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئــەكــرەم قـــادر؛ بــۆ قوتابخانەی‬ ‫مەمند ئــاوا‪ -3 ،‬ئیسماعیل فەقێ‬ ‫عەبدوڵاڵ؛ بۆ قوتابخانەی دێلژە‪،‬‬ ‫‪ -4‬محەمەد حەمە ساڵح مەرگەیی؛‬ ‫بۆ قوتابخانەی دێلژە))‪.‬‬ ‫ئەو گوندانە لەیەكتر نزیكبوون‪،‬‬ ‫هەموومان تەنها یەك ژوورمان‬ ‫هــەبــوو بــۆ حـــەوانـــەوە‪ ،‬لەكاتی‬ ‫پشوودا دەستمان بەقسەی خۆش‬ ‫دەكرد‪ ،‬رۆژێكیان موفەتیش هات‬ ‫بــۆ المــان بــۆ پشكنینی هەندێك‬ ‫قــوتــابــخــانــە كــە نـــاوی (رەمـــزی‬ ‫قەزاز) بوو‪ ،‬پیاوێكی زۆر قەڵەو‬ ‫بــوو‪ ،‬تەنها رۆژێ ــك لــەالی ئێمە‬ ‫مایەوەو بۆ بەیانی گوتی‪ :‬دەڕۆم‬ ‫بۆ پشكنینی هەندێك قوتابخانە‬ ‫لەبەری مەرگە‪ ،‬ئێمەش چووین‬ ‫ب ــەڕێ ــی بــكــەیــن؛ چــونــكــە ئێمە‬ ‫لەڕووبارەكەی دووكان زۆر نزیك‬ ‫بووین ئەویش دەبوایە بە بەلەم‬ ‫بۆ ئەوبەر بپەڕێتەوە‪ ،‬لەڕۆخی‬ ‫رووبـــارەكـــە نــەیــتــوانــی ســواری‬ ‫بەلەم بێت لەبەر قەڵەوی؛ بەاڵم‬ ‫هەر ئەوەندەمان زانی مامۆستا‬ ‫(محەمەد حەمە ساڵح) هەڵیگرت‬ ‫و خستییە نـــاو بــەلــەمــەكــەوە‪،‬‬ ‫بــەمــجــۆرە موفەتیشمان بــەڕێ‬ ‫كـــردو خــواحــافــیــزیــمــان لێیكرد‪،‬‬ ‫هـــــەزاران هــــەزار رەحــمــەت بۆ‬ ‫مامۆستای خۆشەویست ئیبراهیم‬ ‫م ــح ــەم ــەدەم ــی ــن‪ ،‬كـــە بــــــەداخ و‬ ‫كەسەرێكی زۆرەوە ماڵ ئاوایی‬ ‫لێكردین‪ ،‬جێگای بەهەشت بێت‬ ‫ئینشائەڵاڵ‪.‬‬ ‫‪ -2‬مــامــۆســتــا حــەیــدەر‬ ‫تەرجانی‪:‬‬

‫‪64‬‬

‫لێرەدا منیش دەمەوێ كەمێك‬ ‫لــەبــارەی كــاك ئیبراهیم بدوێم‪،‬‬ ‫هەروەها چەند بیرەوەریەكیشم‬ ‫هــەیــە لەگەڵیدا دەمـ ــەوێ باسی‬ ‫بكەم‪:‬‬ ‫مــن لــەشــەســتــەكــانــەوە كاك‬ ‫ئــیــبــراهــیــم دەنــــاســــم ب ــەه ــۆی‬ ‫ئــــەوەی مــاڵــی پــلــكــی لــەگــونــدی‬ ‫ئێمەبوو لەتەرجان‪ ،‬دووبــارە لە‬ ‫پێشمەرگایەتیش ئەو بەڕێزە زۆر‬ ‫تــێــكــۆشــەربــوو خــوا لێیخۆشبێ‬ ‫دڵێكی زۆر پڕ سەخاوەتی هەبوو‪،‬‬ ‫بە تەلەفۆن زوو زوو ئاگاداری‬ ‫دەك ــردم ــەوەو دەیــگــوت‪ :‬بۆهەر‬ ‫جێگایەك كۆمەڵە بڕوات سەفەر‬ ‫یان پرسەبێت من ئاگادار بكەن و‬ ‫دێم و ئامادەم‪.‬‬ ‫ پــێــش ئــــەوەی كــۆمــەڵــەی‬‫مامۆستایانی شــۆڕشــی مەزنی‬ ‫ئ ــەی ــل ــوول دابــــمــــەزرێ (‪)115‬‬ ‫پــارچــە زەوی ــم ــان وەرگــــرت بۆ‬ ‫مامۆستایانی ئەیلوول بەهیمەتی‬ ‫ســـەرۆكـــی كــۆمــەڵــە؛ مــامــۆســتــا‬ ‫عەبدولواحد دیبەگەیی و؛ لەڕێگەی‬ ‫بەڕێز نــەوزاد هادی؛ پارێزگاری‬ ‫هەولێر و؛ بە فەرمانی سەرۆكی‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردستان؛‬ ‫رێزدار نێچیرڤان بارزانی‪ ،‬ئێمەش‬ ‫چەند مامۆستایەك ناوەكانمان‬ ‫كــۆكــردەوە‪ ،‬مــن تەلەفۆنم بۆی‬ ‫كرد كە ناوی باپیریم نەدەزانی‪،‬‬ ‫پێیم گــوت‪ :‬باپیرت نــاوی چیە؟‬ ‫گ ــوت ــی‪ :‬دی ــس ــان تــەجــنــیــد وازم‬ ‫لێناهێنی‪ ،‬گوتم كاكە‪ :‬بۆ زەوی‬ ‫وەرگرتنە‪ ،‬گوتی‪ :‬گاڵتەیە‪ ،‬دوای‬ ‫ئــەوەی زەویــەكــە وەرگــیــرا‪ ،‬ئیتر‬

‫هەر دەیگوت برام راستت گۆت‬ ‫بەخودا‪.‬‬ ‫ گ ــەڕان ــەوەی بــۆ وەزیــفــە‪:‬‬‫چــوومــە دووك ــان ــەك ــەی و پێیم‬ ‫گــوت‪ :‬بــرام بگەڕێوە پــەروەردە‪،‬‬ ‫گوتی‪ :‬دووكانەكەم خێری زیاترە‬ ‫نــاگــەڕێــمــەوە وازم لــێ نەهێنا‬ ‫تاكو قەناعەتم پێهێناو گەڕایەوە‬ ‫قوتابخانە‪ ،‬نــاوە نــاوە دەیگوت‪:‬‬ ‫حەیدەر ئــەوا بەپیری چوومەوە‬ ‫بەر هەویری‪.‬‬ ‫ لــەدوا دوای ساڵی ‪2013‬‬‫كۆنگرەی (‪ )3‬یەمی كۆمەڵەمان‬ ‫گ ــرت و بــۆ كــۆنــگــرە ئ ــاگ ــادارم‬ ‫كردەوە‪ ،‬بەداخەوە ئەوسا تووشی‬ ‫نــەخــۆشــی هــاتــبــوو‪ ،‬ئــەگــەرچــی‬ ‫پێ گوتم‪ :‬زۆر نەخۆشم؛ بەاڵم‬ ‫هەر دێــم‪ ،‬ئەوەبوو بە نەخۆشی‬ ‫بەشداریی كۆنگرەی كرد‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫ئەمەیشی هەر لەدڵسۆزی بوو‪.‬‬ ‫ زۆر زۆر بەداخەوە پێش‬‫مردنی بەندە دەستەی كارگێڕیی‬ ‫كــۆمــەڵــەم ئ ــاگ ــادار كــــردەوە بۆ‬ ‫ســـەردانـــی ك ــردن ــی لــەمــاڵــەوە‪،‬‬ ‫ڕێككەوتین كە بە دوو ئۆتۆمبێل‬ ‫بــچــیــن‪ ،‬كــەچــی ڕێــكــەوت واب ــوو‬ ‫لــەڕێــگــا لــەســەر پ ــردی عینكاوە‬ ‫ئــۆتــۆمــبــێــلــەكــەی مـــن تــووشــی‬ ‫پێكدادان هات‪ ،‬ئیتر من نەمتوانی‬ ‫بەدیداری بگەم‪.‬‬ ‫هــەزار ســاڵو لەگیانت كاكە‬ ‫ئــیــبــراهــیــم‪ ،‬ه ــی ــواخ ــوازم خــوای‬ ‫گەورە بە بەهەشتی خۆی شادت‬ ‫بكات‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پێشمەرگەی دێرین‬ ‫(غەریب مایاوایی) و چەند پەیڤێك‬ ‫فازیڵ نەقشبەندی‬ ‫لــە ب ــزۆزی قــەڵــەم و جولەی‬ ‫پەنجەكانەوە‪ ،‬مێژوو اڵپەڕەكانی‬ ‫خۆی بە روویاندا وااڵ دەكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆ گەواهی ئەم راستیەش‪ ،‬روومان‬ ‫لە كــاك غەریب مایاوایی نا كە‬ ‫لەپێشمەرگایەتیدا تا پلەی ئامیر‬ ‫بەتالیۆنی فەخری گەیشتووە‪ ،‬لە‬ ‫كەشكۆڵی بیرەوەرییەكانیدا چەند‬ ‫پەیڤێكی بۆ دركاندین و فەرمووی‪:‬‬ ‫نــاوی تــەواوم غەریب عەلی‬ ‫حوسێن حەمە ئەمین؛ ناسراوم‬ ‫بــە ( غــەریــب مــایــاوایــی)‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ 1938‬هەر لەو گوندە لەدایكبووم‬ ‫كە بۆتە نــازنــاوم و‪ ،‬ئــەم گوندە‬ ‫ســەر بــە شــارەدێــی بەرزنجەیە‬ ‫(س ــرۆچ ــك) مــن و بــرایــەكــم كە‬ ‫بــوویــنــە پــێــشــمــەرگــە ژەكــــی پڕ‬ ‫مەینەتی ژیانی كۆڵەمەرگیم زۆر‬ ‫و‪ ،‬نەهاتمەتی زۆرم چەشتووە‬ ‫ه ــەق ــی خ ــۆم ــە ســــــاردە گــلــەیــم‬ ‫هەبێت‪ ،‬رۆژی ‪ 1962/12/9‬لە‬ ‫گوندی (قامیش) چەكی شەڕەفم‬ ‫كردە شان‪ ،‬پاش شەش مانگ لە‬ ‫پێشمەرگایەتی و پێشترشارەزایم‬ ‫هــەبــوو لـــەبـــواری ســەربــازیــدا‪،‬‬ ‫ســاڵــی ‪ 1963‬بــوومــە ســەرپــەل‬ ‫لە لقی ‪ 1‬ی سیوەیل الی شێخ‬ ‫محەمەدی سەید عەلی‪ ،‬كە ئەوسا‬ ‫بــەرپــرس بــوو‪ ،‬بــەداخــەوە كاتی‬ ‫سەرهەڵدانی شــەڕی نەگریسی‬ ‫دووبـــاڵـــی ئــەوســا ڕۆژ بـــەڕۆژ‬ ‫ب ــارودۆخ ــەك ــە ئــاڵــۆزتــردەبــوو‪،‬‬ ‫ئەوسا بەرپرسەكەم كە پێشتر‬ ‫نــــاوم بـــــردووە پــێــی بـــاش بــوو‬ ‫بــچــمــە بــەرزنــجــەو تــا بــەهــاری‬

‫‪ 1964‬مامەوە‪ ،‬ئــاژاوەو پشێویی‬ ‫ناوچەكەی گــرتــەوە‪ ،‬كــاك عەلی‬ ‫ع ــەس ــك ــەری هــاتــە نــاوچــەكــەو‬ ‫دەستی خستە سەرشانم و گوتی‪:‬‬ ‫گــەر كــاك (غــەریــب) مــان لەگەڵ‬ ‫بــێــت بــۆ شـــەڕی دژە بــارزانــی‬ ‫حاڵمان زۆر باشە‪ ،‬گوتم‪ :‬داوای‬ ‫لێبوردونت لێدەكەم ئەو مەحاڵەی‬ ‫كــۆڵ هەڵدەگرێ بۆ كوردایەتی‬ ‫پــێــشــم ب ــك ــەوێ ــت ئـــــەوا دوای‬ ‫دەكـ ــەوم وەك پێشمەرگەیەك‪،‬‬ ‫پ ــاش مــونــاقــەشــەیــەكــی زۆر لە‬ ‫مزگەوتەكەی گوندی (گێڵدەرە)‬ ‫هــەركــەس الیەنێكی هــەڵــبــژاردو‬ ‫جیابوونەوە ســەری هــەڵــدا‪ ،‬من‬ ‫زانیم ئەمە دەستە‪ ،‬ئەمە پیالنەو‬ ‫كورد بەكورد كوژرانە بەیەكتر‪،‬‬ ‫هەرواش دەرچوو‪ ،‬ئیتر نانەكەمان‬ ‫دووكەرت بوو (جەاللی و مەالیی)‬ ‫یــان پێ دەگوتین دەستەواژەكە‬ ‫واب ــووە‪ ،‬شەهید فەتاح ئاغا‪ ،‬كە‬ ‫مامۆستایەك بوو تازە هاتبووە‬ ‫دەرەوە پێیاندەگوت مامۆستا‬

‫فەتاحی حەمەدئەمین ئاغای زێ‪،‬‬ ‫لەڕووی سەربازی و سیاسییەوە‬ ‫جێ دەستی دیــاربــوو‪ ،‬ماوەیەك‬ ‫ســــــاردی پـــەیـــدابـــوو لــەنــێــوان‬ ‫مامۆستاو چەند برادەرێكی تردا‪،‬‬ ‫منیش هەستام چوومە خزمەتی‬ ‫و داوام ل ــەه ــەم ــوو خــزمــانــی‬ ‫مامۆستا فەتاح كرد بەهانای ئەو‬ ‫هێزانەوە بێن‪ ،‬كە سەر بە پارتی‬ ‫و رێــبــازی بــارزانــیــن‪ ،‬بۆ مێژوو‬ ‫ئەم راستییە دەڵێم هەموو شتێكی‬ ‫بەالوە ناو مامۆستا (‪ )35‬تفەنگی‬ ‫ئامادەكردو جێگەی خۆشحاڵیی‬ ‫مــن ب ــوو‪ ،‬ئــەو ســەردەمــە بەندە‬ ‫سەرلق بــووم‪ ،‬لەبەر هەڵوێستی‬ ‫جوامێرانەی شەهیدی نــاوبــراو‬ ‫مامۆستا فــەتــاح پلەكەی خۆمم‬ ‫پێشكەش كرد‪ ،‬بەپێی بڕیار ئەو‬ ‫كرایە سەرلق و منیش بەرپرسی‬ ‫ســەربــازی‪ ،‬بۆ ئــەم گۆڕانكارییە‬ ‫بەڕێز كاك عەبدولوەهاب رازی‬ ‫نــەبــوو؛ بـــەاڵم قــەت هەڵوێستی‬ ‫شــەهــیــد شــێــخ مــحــەمــەد ســەیــد‬ ‫عــەلــی حــافــزلــەبــیــرنــاچــێــتــەوە كە‬ ‫گوتی‪ :‬كــاك عەبدولوەهاب ئەو‬ ‫بــرادەرە گەنجێكە خوێنی گەرمە‬ ‫بۆ ئەم قۆناغەی ئێستاو دواڕۆژ‬ ‫پــێــویــســتــەو ب ــۆ هــەرجــێــگــایــەك‬ ‫دەچێت (‪ )20‬تفەنگی خۆی هەیە‬ ‫وەك پێشمەرگە لەگەڵی دان ئەو‬ ‫چەكانەی ئەوانیش پێشكەوتوو‬ ‫ت ــرە‪ ،‬كــە ئیشەكە س ــەری گرت‬ ‫چووینە ناوچەی بەرزنجە‪ ،‬شەڕی‬ ‫گواڵن و شەڕی هەرزە لەو شەڕی‬ ‫سەرجادەمان بەسەركەوتوویی‬

‫‪65‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئەنجامدا‪ ،‬ئەوەی لەیادمە ئەندامە‬ ‫سەركردەكانی ئــەو ســەردەمــەو‬ ‫ل ــەگ ــەڵ داوای ل ــێ ــب ــوردون بۆ‬ ‫ئەوانەی لەبیرم كــردوون‪( ،‬كاك‬ ‫عەبدولوەهاب ئەتروشی‪ ،‬معاون‬ ‫شێخ محەمەد سەید عەلی‪ ،‬حەمە‬ ‫ســوورحــوســێــن‪ ،‬م ــع ــاون شێخ‬ ‫رەزا‪ ،‬موالزم تاڕق‪ ،‬معاون حەمە‬ ‫ســلــێــمــان‪ ،‬عــەقــیــد نــــووری مــەال‬ ‫م ــارف‪ ،‬فــازڵ تاڵەبانی‪ ،‬تایەری‬ ‫عــەلــی والـــی بـــەگ) بــــوون‪ ،‬خــوا‬ ‫لێیان خۆشبێت لەوانەی كۆچیان‬ ‫كــردووە‪ ،‬بۆئەوەی زیاتر بوونی‬ ‫خــۆمــان لــە گــۆڕەپــانــی شـــەڕدا‬ ‫بسەلمێنین هــێــزێــكــی زۆرمـ ــان‬ ‫كـــۆكـــردۆتـــەوە‪ ،‬چــوویــنــە ســەر‬ ‫شەقامی سەرەكی قەزای هەڵەبجە‬ ‫بــۆ هــێــرشــكــردنــە س ــەر ســوپــای‬ ‫دوژمن‪ ،‬لەهەردوو گوندی (كانی‬ ‫پانكەو قازان) دەستێكی باشمان‬ ‫وەشــانــد‪ ،‬دیــاربــوو هەواڵگریی‬ ‫ســەربــازی زانــیــاری لەسەرمان‬ ‫هەبوو لەناكاو دوو فڕۆكەمان لێ‬ ‫پەیدابوو‪ ،‬ئێمەش بەپرتاو خۆمان‬ ‫كرد بەناو قامیش و توتڕكان‪ ،‬تا‬ ‫بــارودۆخــەكــە هێور ب ــۆوە‪ ،‬هەر‬ ‫لەو بــارودۆخــەدا پێشمەرگەیەك‬ ‫بە هەڵەداوان پەیدابوو نامەیەكی‬ ‫بــۆ ئ ــەو بــەرپــرســانــە پــێــبــوو كە‬ ‫نــووســراو بــوو هەموو ناوچەی‬ ‫قــەرەداغ گیراوەو لەژێر دەستی‬ ‫دوژمندایە‪ ،‬هێزی پێشمەرگەش‬ ‫لە پاشەكشە دایە‪ ،‬هێزێكی حەمە‬ ‫شەمێرانی لەنزیك دەریــاچــەی‬ ‫دەربەندیخانـەوە تووشی شەڕێك‬ ‫هــاتــبــوون‪ ،‬داوایـــــان لــەمــن كــرد‬ ‫كــە بــچــم بــەهــانــایــانــەوە؛ بــەاڵم‬ ‫بــۆ یــەكــەمــجــارم ب ــوو فــەرمــانــی‬ ‫س ــەرووی خــۆم رەت بكەمەوە‪،‬‬ ‫گــوتــم‪ :‬نــاتــرســم؛ بــەاڵم تــا ئــەوێ‬ ‫شوێنی نییە خۆمانی تیا مەاڵس‬ ‫بــدەیــن‪ ،‬لــەدەشــتــی شــــارەزوودا‬ ‫رووتــەو بەردێكی لێ نییە خۆی‬

‫‪66‬‬

‫لــەپــەنــادا حــەشــار بــــدەی‪ ،‬ئیتر‬ ‫تێپەڕبوونی من و پێشمەرگەكان‬ ‫بەم دەشتە چۆڵەدا زۆر ئاستەمە‪،‬‬ ‫ئـــــەوەی ك ــە حــــەزدەكــــەم وەك‬ ‫م ــێ ــژوو لـــەم بـــاســـەدا تــۆمــاری‬ ‫بــكــەم شەهید كــردنــی (ملكۆ و‬ ‫سیامەند) بوو‪ ،‬كە بەڕاستی دڵی‬ ‫هەموومانی تـــەزان‪ ..‬قسە قسە‬ ‫دێنێتەوەبیر لــەشــەڕی ئەزمەڕە‬ ‫بچكۆڵەدا‪ ،‬كە هێزی تایبەت تێیدا‬ ‫بــەشــداری دەكــــردو هــەمــوویــان‬ ‫(مغاویر) بوون‪ ،‬حوسێنی ئیبراهیم‬ ‫دەروێــش لەگەڵماندابوو شەڕێك‬ ‫كرا ئەگەر بكرایە بە فیلم كەس‬ ‫بڕوای نەدەكرد‪ ،‬تەنانەت ئامری‬ ‫شەڕەكەمان دەستگیر كرد ناوی‬ ‫نەجم خەیڕوڵاڵ بوو دانی بەوەدانا‬ ‫كە زیاتر لەسەد سەرباز كوژراوە‪،‬‬ ‫ئێمە وەك رەوش ــت یەخسیری‬ ‫شەڕو شەڕەفی كوردانە وەك دیل‬ ‫زۆرمان خزمەت كردو بەڵێنی دا‬ ‫ئەگەر ئازاد كرا‪ ،‬جارێكی تر شەڕ‬ ‫لەگەڵ لەشكری كورد دا نەكات‬ ‫كەچی ئەو بێ مروەتە كە شەڕ‬ ‫هەڵگیرسایەوە هاتەوە كوردستان‬ ‫و لەڕێگەی دەزگاكانی خۆمانەوە‬ ‫زانــیــاریــمــان لــەســەر هــەبــوو كە‬ ‫بەشداری كردووە لە سووتاندنی‬ ‫زیاتر لە (‪ )40‬گوندی (شارباژێڕو‬ ‫شـــارەزوور) دا‪ ،‬زۆر پەشیمانم‬ ‫لــــــەوەی ن ــەم ــك ــرد بــەقــوربــانــی‬ ‫فیشەكێك!! گــەرچــی رێگەشیان‬ ‫پــێ نــەدامــایــە ئــەو سەرپێچییەم‬ ‫هەردەكرد‪.‬‬ ‫دێــمــەوە س ــەر بــاســەكــەم و‬ ‫لــەیــادمــە رۆژی (‪)1966/6/14‬‬ ‫بـــــوو‪ ،‬ل ــەدەش ــت ــی شــــــارەزوور‬ ‫پ ــاش ــەك ــش ــەم ــان كـــــرد بـــــەرەو‬ ‫ئاواییەكانی بەرزنجە‪ ،‬گەیشتینە‬ ‫گــونــدی (هەنجیرە)‪ ،‬ئــەو گوندە‬ ‫بچووك بوو هەر سێ چوار ماڵ‬ ‫دەبــــوو‪ ،‬خــەلــەو خــەرمــان مەلۆ‬ ‫كــرابــوو‪ ،‬شـــارا كــرابــوو‪ ،‬هێندە‬

‫مــانــدووبــوویــن لــەســەر خــەڵــەو‬ ‫خــەرمــان وەكــو ماڵە بــاوك لێی‬ ‫درێــژ بــوویــن و نامەیەكم نــارد‬ ‫بۆ ئەو گوندانەی دەورووبــەری‬ ‫خۆمان‪ ،‬زۆر سوپاسیان دەكەین‪،‬‬ ‫كــە مــن بــە شەخسی قـــەرزاری‬ ‫ئەوانم و مەردانە بەهانامەوە هاتن‬ ‫و خەڵكێكی تریشمان لێ خڕبۆوە‪،‬‬ ‫ئیتر پاش حــەوانــەوە كەوتینەوە‬ ‫بەیانی و كوڕێكی بااڵ كەڵەگەت‬ ‫نامەیەكی كــاك عەبدولوەهابی‬ ‫پێبوو كە گلەیی ك ــردووە چۆن‬ ‫وەاڵمـــم ن ــادات ــەوە‪ ،‬رووم كــردە‬ ‫شەهید فەتاح ئاغا گوتی‪ :‬تائێستا‬ ‫چوار نامەی نــاردووە؛ بەاڵم من‬ ‫ئاشكرام نەكردووە؛ چونكە ئێمە‬ ‫پێویستمان بــە پــیــاوانــی وەكــو‬ ‫تۆیە؟ بێ ئــەوەی گوێی پێبدەم‪،‬‬ ‫بەرەو الی عەبدولوەهاب كەوتمە‬ ‫رێ چــەنــد هــەنــگــاوێــك دوور‬ ‫كەوتمەوە‪ ،‬ناڵەی فیشەكێك هات‪،‬‬ ‫گــوتــم‪ :‬ئ ــەوە چــی ب ــوو‪ ،‬گوتیان‬ ‫ئەوە پێشمەرگەیەكە ناوی شێخ‬ ‫مــەحــمــودە و مــار پــێــوەی داوە‪،‬‬ ‫(عەلی حەمەڕەش) خوالێیخۆشبێ‬ ‫كاتبی من بوو نەیدەهێشت بچم‪،‬‬ ‫گــوتــم‪ :‬دەچ ــم ئــەمــە تەنگانەیەو‬ ‫لەڕێی هەموواندایە!! كە گەیشتمە‬ ‫الی خــەڵــكــانــێ چــــواردەوریــــان‬ ‫دابـــوو‪ ،‬مــاڵــی ئــەو پێشمەرگەی‬ ‫نــــاوی رەئـــــوف بـــوو هــاوســێــی‬ ‫پوورە مەنیج بوو داوام لێكرد كە‬ ‫فڕوجێكی كوردیم بداتێ‪ ،‬منیش‬ ‫فڕوجەكەم هێناو پەڕوتووكەی‬ ‫دەوری كــۆمــەیــەكــم نــووســان‬ ‫بــەجــێــگــەی بــریــنــەكــەوە _ واتــە‬ ‫جــێ دەمــی مــارەكــە _ لــەمــاوەی‬ ‫سێ دەقیقەدا‪ ،‬فڕوجەكە بوو بە‬ ‫تەختەو ژەهــرەكــەی مــژی بــوو‪،‬‬ ‫ئــەمــە لــە بــاوكــمــەوە فــێــربــووم؛‬ ‫چونكە باوكم الی جەنابی شێخ‬ ‫م ــەح ــم ــودی حــەفــیــد بـ ــوو زۆر‬ ‫دەرمــانــی كـــــوردەواری ل ــەوەوە‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫فــێــربــوو ب ــوو‪ ،‬هــەر ئــەو پــوورە‬ ‫مەنیجە تــازە شیری مانگاكەیان‬ ‫دۆش ــی بــوو جــامــێ شــیــرم كرد‬ ‫بە گەروویدا‪ ،‬هەرچی لەگەدەیدا‬ ‫بــوو هــێــنــایــەوە‪ ،‬شێخ حەسەنێ‬ ‫هەبوو سایەق بوو‪ ،‬پاسە بچووكە‬ ‫تەختەكانی پێبوو هــاتــووچــۆی‬ ‫بــەرزنــجــەی دەكـــرد‪ ،‬هەموومان‬ ‫ســـەركـــەوتـــیـــن بــچــیــن بــــۆالی‬ ‫ئەتروشی خوالێیخۆشبێ‪ ،‬پاسەكە‬ ‫ناوەوەو سەرەوەی سیخناخ بوو‬ ‫لەخەڵك و پێشمەرگە‪ ،‬كە خەریك‬ ‫بـــوو بـــڕۆیـــن‪ ،‬پــێــشــمــەرگــەیــەك‬ ‫بەدەنگێكی بەرز دەیگوت‪ :‬كێیە؟‬ ‫غــەریــب مــایــاوایــی‪ ،‬گــوتــم‪ :‬وەرە‬ ‫كاكە منم نامەیەكی خوالێیخۆشبێ‬ ‫عــەزیــز قــــازی پــێــبــوو كــە ئامر‬ ‫بەتالیۆن بوو لە ناوچەی قەرەداغ‬ ‫دانــیــشــتــووی دەڤــــەری بــادیــنــان‬ ‫بــوو‪ ،‬لە نامەكەیدا نووسیبووی‬ ‫نە كەس دەمناسێ و نە كەسیش‬ ‫دەناسم لەم ناوە هاتووین خۆمان‬ ‫بــدەیــنــە دەســـت ت ــۆ‪ ،‬ژم ــارەی ــان‬ ‫(‪ )31‬كــەس بـــوو‪ ،‬منیش وەكــو‬ ‫ئەركێكی ئەوسای پێشمەرگایەتی‬ ‫چـــارەنـــووســـی ئـــەوانـــم خستە‬ ‫ئەستۆی خــۆم‪ ،‬ئەو ئۆتۆمبێلەی‬ ‫بــاســمــان كـ ــرد لــەســلــێــمــانــیــەوە‬ ‫بەرەو بەرزنجە بەڕێ كەوتبوو‪،‬‬ ‫عــەریــفــێــكــی خـــاڵـــی پــشــكــنــیــن‬ ‫بەیەكێ لە نەفەرەكانی گوتبوو‬ ‫ئاگاداربكەن‪،‬‬ ‫پێشمەرگەكانتان‬ ‫زۆر وش ــی ــارب ــن ف ــڕۆك ــە دێــتــە‬ ‫سەریان و بۆردوومان دەكرێن‪،‬‬ ‫پێش ئــەوەی ئەم هەواڵە بزانین‬ ‫هــەمــوومــان ســەركــەوتــبــوویــنــە‬ ‫سەر ئۆتۆمبێلەكە‪ ،‬ماشینەكەمان‬ ‫خەریك بوو بجووڵێ دوو فڕۆكە‬ ‫یەكێكیان (مێك) بــوو ئەوتریان‬ ‫(ســوخــۆی) بــوو هــەر بەهێندەی‬ ‫حــوكــمــی تــاپــڕێــك بـــەرزبـــوون‪،‬‬ ‫بـــــڕواتـــــان ب ــێ ــت لـــــەو كـــاتـــەدا‬ ‫بــۆردوومــانــی بكردینایە زیاتر‬

‫لــە (‪ )100‬كــەســیــان لــێ شەهید‬ ‫دەكردین‪ ،‬فڕۆكەی یەكەم تێپەڕ‬ ‫بوو ژنێك دوو منداڵی پێبوو تەنها‬ ‫پەنجا مەتر لەئێمەوە دوور بوون‬ ‫بــۆردوومــانــی كـــردن‪ ،‬رامــكــردو‬ ‫دایكەكە و منداڵەكانم هەڵگرتن و‬ ‫هێنامنە ئەمبەرەوەو لەخێراییەكی‬ ‫بێوینەدا بەشێوەیەكی ستوونی‬ ‫هــاتــە ســــەر ســــەرم و گــڕێــكــی‬ ‫ســــوورو ســــەوزو شینم دی و‬ ‫خۆم دا بەزەویداو گرمە هەستاو‬ ‫قاچی راستی پێكام و زیاتر لە‬ ‫(‪ )300‬مەتر قاچەكەم پەڕیبوو‬ ‫پێشمەرگەكان گوتیان‪ :‬قاچەكەت‬ ‫وەك فڕوجی سەربڕاو لەناوماندا‬ ‫هەڵدەبەزییەوە‪ ،‬جەستەم داخ بوو‬ ‫لەتێنیوتی دا وەختابوو بسووتێم و‬ ‫دەمویست خۆم دووربخەمەوەو‬ ‫فــڕۆكــەكــە گــەیــشــتــەوە س ــەرم و‬ ‫ئــەمــجــارە گوللەیەكی شەستیر‬ ‫ئەژنۆی پەڕاندم و چــواردەورم‬ ‫گڕیگرت؛ چونكە پووش پەڕیبوو‬ ‫تەنها بــەقــەدەر بــااڵی مــن نەبێ‬ ‫ئــــەو شــوێــنــەی لــێــیــكــەوتــبــووم‬ ‫نــەســووتــابــوو‪ ،‬خــۆێــن فـــواڕەی‬ ‫دەكــــرد پــێــشــمــەرگــەیــەك نــاوی‬ ‫(حەمە شارەزووری) بوو هاواری‬ ‫دەكرد برا ڕۆ غەریب شەهید بووە‬ ‫یا هەردوو قاچی قرتاوە‪ ،‬بەوەیش‬ ‫خەڵك و پێشمەرگەكانی بەئاگا‬ ‫هێنایەوەو شەهید فەتاح ئاغاو‬ ‫شەش پێشمەرگەی تر گەیشتنە‬ ‫ســەرم‪ ،‬كــاك فەتاحی رەحمەتی‬ ‫كە منی بینی تفەنگەكەی لەشانی‬ ‫داگرت و كێشای بەسەری خۆیدا‪،‬‬ ‫ترباسی سەر لوولەكەی لەسەری‬ ‫چەقی‪ ،‬گوتم‪ :‬برایان بۆ وادەكەن‬ ‫من تازە هەردوو قاچم لەدەست‬ ‫داوە‪ ،‬ئـــەوەی تەنها وەسیەتی‬ ‫مــنــە مەهێڵن الشــەكــەم دەســت‬ ‫دوژمــن بكەوێت‪ ،‬ئــەم رووداوە‬ ‫گەر لەیادم نەكردبێ لەو جێگەیە‬ ‫بوو‪ ،‬كە ناوی (چەمی هەنجیرە)‬

‫بــوو رۆژی ‪ 1966/6/24‬بــوو‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ شەهید فەتاح بانگی‬ ‫شــێــخ حــەســەنــی كــــردو منیان‬ ‫گ ــەی ــان ــدە شــــاری (مــــەریــــوان)‪،‬‬ ‫كاتژمێر (‪ )12‬ی شــەو چوومە‬ ‫هۆڵی نەخۆشخانەكە‪ ،‬دكتۆرەكە‬ ‫فـــــارس بــــوو نـــــاوی (ســیــنــان)‬ ‫بــوو داوای ئـــاوم كـــرد‪ ،‬تــوورە‬ ‫بــوو گوتی ‪ :‬قــەدەغــەیــە!! گوتی‪:‬‬ ‫بەدبەخت‪ ،‬گوتم‪ :‬نەخێر ئەمەی لێم‬ ‫بەسەرهاتووە لەڕێگەی شەرەف‬ ‫دایــە‪ ،‬درێژیان كــردم ئەمپولێكی‬ ‫ئــــازار شكێنیان لــێــدام‪ ،‬ب ــەدەم‬ ‫چارەسەرەوە لە نەخۆشخانەكانی‬ ‫(مـــــەریـــــوان و س ــن ــەو تـــــاران)‬ ‫مــامــەوە‪ ،‬لــەســەروبــەنــدی ساڵی‬ ‫(‪ )1966‬جەماعەتی عەریف تاڵب‬ ‫بوون بەچەكداری میری‪ ،‬یەكەم‬ ‫شەڕیان بۆ مێژووی رەشیان دژ‬ ‫بە پێشمەرگە بوو شەهید فەتاح‬ ‫ئاغای بەسەختی تێدا برینداركرا‪،‬‬ ‫لق و پەلەكانی ئەو شپڕزە ببوون‪،‬‬ ‫ســاڵــی (‪ )1967‬لــە گــەڕانــەوەیــدا‬ ‫دەستی كردەوە بەرێكخستنەوەی‬ ‫لق و پێشمەرگەكانی‪.‬‬ ‫ســەرتــان نەئێشینم ئێستا‬ ‫(‪ )48‬ساڵە ژیانی كــەم ئەندامی‬ ‫دەبــەمــەســەرو چەند ســەرپــەل و‬ ‫سەرلقی ئەوسا ماون ساغەكەیان‬ ‫منم مرۆڤێ لەماوەی (‪ )5‬خولەكدا‬ ‫ســێ جــار فــڕۆكــە بــۆردوومــانــی‬ ‫بكات دەبــێ چــی لــێ بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫هــەر چیم بــەســەر هاتبێ خۆم‬ ‫ئـــەم رێــگــەیــەم ه ــەڵ ــب ــژاردووەو‬ ‫شانازی پێوەدەكەم‪ ،‬مەرج ئەوەیە‬ ‫بــەرامــبــەرەكــەت خــوێــنــدنــەوەی‬ ‫تــەواوی لەسەرت هەبێت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەم رەوشە ناهەموارەی ئێستامدا‬ ‫ماوەی (‪ )10‬ساڵە هاوسەرەكەم‬ ‫نەخۆشەو دەردێــكــی كوشندەی‬ ‫درێــژخــایــانــی تــووشــبــووەو خوا‬ ‫شاهیدە ئەوەی خۆم وەریدەگرم‬ ‫مانگانە لـــەودا ســەرفــی دەك ــەم‪،‬‬

‫‪67‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئـــــەوەی م ــن بــەخــواســتــی خــۆم‬ ‫كــــردوومــــە ئــــەو ب ــرای ــەش ــم كە‬ ‫بــەرامــبــەرت دانــیــشــتــووە لەمنی‬ ‫كەمتر نەكردووەو گلەیی زۆری‬ ‫هەیە‪ ،‬لەسەروبەندی گەڕانەوەم‬ ‫لە نەخۆشخانەكانی ئێران‪ ،‬بەو‬ ‫بــارودۆخــەی ئێستام كە خۆتان‬ ‫دەیبینن بەرپرسانی ئەوسا ئامر‬ ‫بەتالیۆنی فەخرییان وەك پلەیەك‬ ‫پێ بەخشیم‪ ،‬لەساڵی (‪ )1974‬دا‬ ‫جارێكی تر بەعسییەكان شەڕی‬ ‫دژە كوردیان دەست پێكردەوە‪،‬‬ ‫ئێمەش ماڵ و منداڵەكانمان بردە‬ ‫ناو ئێرانەوە‪ ،‬شەهید فەتاح ئاغا‬ ‫ئــەوســا بــەرپــرســی هــێــزبــوو لە‬ ‫دەڤــەری پێنجوێن بوو‪ ،‬لە ئێران‬ ‫وەزعمان زۆرخــراپ بوو‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ ــەو وەزعــــە ك ــاك فــەتــاح هاتە‬ ‫سەردانمان‪ ،‬بەڕێوەبەری ئەمنی‬ ‫ئەوسای مەریوان ناوی (وەهابی)‬ ‫بــوو‪ ،‬كاكە فەتاح تێی خــوڕی و‬ ‫گــوتــی‪ :‬ئێمە میوانین‪ ،‬ئەسیری‬ ‫ئێوە نین‪ ،‬لەو حاڵە خراپەدا قاچە‬ ‫دروستكراوەكەم شكاو چوومەوە‬ ‫بــۆ (تـــاران) بــەڕێــكــەوت سیازدە‬ ‫بــەدەری ئێرانی دەستی پێكردو‬ ‫لەنەخۆشخانەدا تا ماوەیەكی زۆر‬ ‫مــامــەوە‪ ،‬هــەر لــەوێــش دەنــگــۆی‬ ‫نسكۆی ئەیلوول باڵوبۆوە‪ ،‬لەوێ‬ ‫لەژێر چاودێریی سازمانی ئەمنی‬ ‫دا بــوویــن هیچ هــاوكــاریــیــەك و‬ ‫كــارئــاســانــیــان بــۆ نــەدەكــردیــن‪،‬‬ ‫تەلەفۆنێك بەرامبەر من دانرابوو‬ ‫هەمیشە ئەمنییەكان قەسەیان‬ ‫پێدەكرد‪ ،‬منیش خۆم گەیاندە ئەو‬ ‫تەلەفۆنە لــەو ماوەیەشدا بڕێك‬ ‫زمــانــەكــەیــان فــێــربــووبــووم‪ ،‬كە‬ ‫زەنگم لێدا ژنێك تەلەفۆنەكەی‬ ‫هەڵگرت گوتم‪ :‬ماڵی بەڕێوەبەری‬ ‫سازمانە؟ ژنەكەی گوتی‪ :‬بەڵێ‪،‬‬ ‫گوتم‪ :‬مێردەكەت كوا؟ بێ زەحمەت‬ ‫دەمدەیتێ‪ ،‬گوتی‪ :‬فەرموو‪ ،‬شێوەی‬ ‫زمانەكەی لەفەیلی دەچوو‪ ،‬حاڵی‬

‫‪68‬‬

‫خــۆمــانــم بــۆ بــەیــانــكــرد‪ ،‬گــوتــی‪:‬‬ ‫دەستم نــاڕوات؛ بەاڵم ئۆتۆمبێل‬ ‫دەنــێــرم خۆتان پــارەكــەی بــدەن‪،‬‬ ‫كەوتینە رێ بـــەرەو ســنــە‪ ،‬چی‬ ‫لەوێبوو ئــامــادەبــوو بگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئــەم دیــو واتــە بۆ عێراق‪ ،‬كە‬ ‫هاتمەوە جارێكی تر بەخزمەت‬ ‫برادەران گەیشتمەوە‪ ،‬كاك فەتاح‬ ‫رووی تێكردم و گوتی‪ :‬غەریب‬ ‫بەجێمان مەهێڵە بەشەرتی پیاو‬ ‫بەكۆڵ دەتگێڕم‪ ،‬گوتم‪ :‬قاچم نییە‬ ‫مــانــەوەم بەكەڵك نایەت‪ ،‬گوتی‪:‬‬ ‫بەعس لە سێدارەت دەدا‪ ،‬گوتم‪:‬‬ ‫جـــارێ نــاچــمــەوە شـــار‪ ،‬شەهید‬ ‫(نـــووری حــەمــە عــەلــی) جێبێكی‬ ‫پێبوو منی گەیاندە‪ ،‬پیری كۆكەو‬ ‫نزیك وێــڵــەدەر‪ ،‬پێموایە مــاوەی‬ ‫(‪ )24‬رۆژ گۆرەوی پوزەوانەكەم‬ ‫لەترسی مار نەكردەوە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫ئەمە وەك كورتە رووداوێك باس‬ ‫دەك ــەم كــە خەڵكی هــەن نەبڕوا‬ ‫دەكــــەن و نــە قــەنــاعــەتــیــان بــەو‬ ‫وەزعە هەیە كە ئێمە بەسەرمان‬ ‫بــردووە‪ ،‬بۆ نموونە ‪ :‬لە شەڕی‬ ‫(ئــــــەزمــــــەڕدا) لــــە س ــەن ــگ ــەری‬ ‫پێشەوە بــووم تــادەهــات هێرش‬ ‫زیــاتــرو ش ــەڕ گــەرمــتــر دەبـــوو‪،‬‬ ‫كۆمەڵێ لەبرادەرانی پێشمەرگە‬ ‫پاشەكشەیان كردبوو من نەمزانی‬ ‫بوو من هەر لە گەرمەی شەڕدام‪،‬‬ ‫وا رێــكــەوت حكوومەتی بەعس‬ ‫پاشەكشەی كرد لەو دەڤەرە‪ ،‬كە‬ ‫گەیشتەوە نزیك سەربازگەكەی‬ ‫خۆیان جا بەتۆپ سەنگەرەكانمان‬ ‫بۆردوومان كرا بڕێ بەردو دار‬ ‫هاتنە خوارەوە لەزرمەی تۆپەكان‬ ‫بـــۆســـەر ســـەنـــگـــەرەكـــەم؛ ئــەو‬ ‫سەنگەرە وەك ژووری لێهاتبوو‬ ‫تەنها كونێ زیاتر هیچ دیارنەبوو‪،‬‬ ‫كــە پێشمەرگەكان دەگــەڕێــنــەوە‬ ‫نزیك شەهید فەتاح ئاغا‪ ،‬دەڵێ كوا‬ ‫غەریب‪ ،‬بگەڕێنەوە سۆراغی بكەن‬ ‫كاتێكم زانی دەنگە دەنگ پەیدابوو‬

‫هــاوارم دەكــرد نــەمــردووم ماوم‬ ‫نان و ئاوم فریا بخەن‪ ،‬بەهەزار‬ ‫محاوەلە داروبەردەكەیان لەسەر‬ ‫سەنگەرەكەم البردو بەزیندوێتی‬ ‫هاتمە دەرەوە توخوا برایان گەر‬ ‫ئــەمــە بكرێتە فیلم ك ــەس بــڕوا‬ ‫دەكات!؟‬ ‫ئــــەوەی لــە پێشمەرگایەتی‬ ‫رقم لێی دەبۆوە پێاڵوی الستێك‬ ‫بوو پێیان دەگــوت‪( :‬پاتە) بەنیو‬ ‫كاتژمێر رێگە رۆیشتین لەهەر‬ ‫چــــوارالوە هــەڵــدەتــەقــی‪ ،‬سائیتر‬ ‫پیاوچاكیشە پێشمەرگەیی بەو‬ ‫بارودۆخە و بەو شێوەیە كردبێ‪،‬‬ ‫بەهەرحاڵ درێژەمان بەخەبات و‬ ‫شــۆڕش دا‪ ،‬كوردایەتیمان وەك‬ ‫ئەركی نەتەوەیی كردووە‪ ،‬حەزم‬ ‫دەكرد شتێ بكرێ تا نەوەی ئێستا‬ ‫لــەو بــارودۆخــەی ئــەوســا تێبگا‪،‬‬ ‫حەزدەكەم ئەوەشتەیشت پێبڵێم كە‬ ‫متمانەی ئێمە بە سەرۆك مستەفا‬ ‫بارزانی هۆكاری بەردەوامیمان‬ ‫بوو لەسەر شۆڕش و پارتایەتی‪،‬‬ ‫سوپاس و میهرەبانیی گــەورەو‬ ‫ســتــایــش بــۆ پــــەروەردگــــار‪ ،‬كە‬ ‫سەرۆك مسعوود بارزانی بۆتە‬ ‫جێگرەوەی ئەو سەرۆكەو هەموو‬ ‫بــەرپــرســێــتــیــیــە مــێــژوویــیــەكــانــی‬ ‫لــەهــەمــوو روی ــەك ــەوە خستۆتە‬ ‫ئەستۆی خۆیەوە‪ ،‬كە بــەردەوام‬ ‫بوونێتی لەسەر سەركردایەتی‬ ‫لــەم ب ــارودۆخ ــەی ئــەمــڕۆدا‪ ،‬كە‬ ‫خۆتان دەیبینن چۆنە‪ ،‬دوا وتەشم‬ ‫بۆ هەموو دڵسۆزان و ئەندامان‬ ‫و كــادیــران و رێــزدارانــی پارتی‬ ‫لەهەر پلەو پۆستێك دابن‪ ،‬باشە‬ ‫گەر بیر لەهەموو خەڵكانی خۆیان‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬بیر لەرۆژگاری رابردوو‬ ‫و هەژاران بكەنەوە‪ ،‬كە جارێكی‬ ‫تــریــش هــاتــیــنــەوە ه ــەر هــەمــوو‬ ‫ئــەو توێژەی پشتیوانمان بوون‬ ‫تەنها نــەداران و هــەژاران بوون‪،‬‬ ‫ئەمەیشم بــەرەو رووی زۆر لە‬ ‫بەرپرسان گوتووە‪ ،‬كە نكۆڵیان‬ ‫لێی نەكردووە‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫قـەزا شـێـخـان‬ ‫ل سەردەمێ شوڕەشا‬ ‫ئیلوولێ‬

‫(‪)1975 -1961‬‬

‫ئا‪‌:‬وەسفی‌حەسەن‌ردێنی‬

‫((دەزانــم ئەم میللەتە بە ئامانج دەكــات؛ بەالم زۆر‬ ‫دەترسم ئەوانەی ماندوو دەبن لە بیر بكرێن))‬

‫مەال مستەفا بارزانی‬

‫پشكا‌یەكێ‌‬ ‫*شێخان‪ ...‬پێناسەكا كورت‪:‬‬

‫ئێنسفنێ یان شێخان جهەكێ‬ ‫كەڤنارە د دیروكی داو چەندین‬

‫چــەرخــێــت مــیــژویــێ ب ســـەردا‬ ‫بورینە‪ ،‬لێ جهێ داخێ یە تا نهو‬ ‫دیــروك نڤیس وڤــەكــولــەرا مافێ‬ ‫ئێسفنێ ب دروستی نەدایێ وزور‬ ‫ب كێمی هاتییە بــەحــســكــرن؟؟‬

‫پەیڤا (ئێسفنێ) پــر كــەڤــنــارە د‬ ‫روپەلێت دیروكی داو دوو جارا‬ ‫ناڤێ ئێسفنێ ل (دوو) نڤیسینێت‬ ‫مەسیحی دا هاتییە‪ ،‬جــارا یەكێ‬ ‫ل ساال (‪ 310‬ز) وجــارا دویێ د‬

‫‪69‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پەرتووكەكا مە سیحی دا هاتییە‬ ‫كو (قەشێ ئێسفنێ‪ -‬برسهدی) ل‬ ‫كومبوونا مجمع یوسف الجاپلیق‬ ‫ل ساال (‪ )554‬ئامادە بوو)‪ ،‬واتە‬ ‫ژبــەری (‪ )1700‬ســاالن ئیسفنێ‬ ‫هەبوویە‪ ،‬لێ پتر یا رەئیا بو هندێ‬ ‫دچن كو هەبوونا (ئێسفنێ) ژڤێ‬ ‫دیروكێ كەڤنترە وزور شروڤەكەر‬ ‫دبێژن گوایە ئێسفنی لسەر دەمێ‬ ‫زەردەشتیا ژالیێ ئیزدیاڤە هاتییە‬ ‫ئاڤاكرن‪ ،‬دەربارەی پەیڤا (شێخان)‬ ‫ژی‪ ،‬ب راستی پشتی مە گەلەك‬ ‫ژ رەوشــەنــبــیــرو دانــەعــومــرێــت‬ ‫دەڤـــــەرێ پ ــرس ــی‪ ،‬بــومــە خــویــا‬ ‫بــو كــو پــەیــڤــا (شــێــخــان) ژالیــێ‬ ‫حكوومەتا ئوسمانلی ڤە دناڤبەرا‬ ‫سالێت ‪ 1908 – 1901‬لسەر ڤێ‬ ‫دەڤەرێ هاتی یە دانان و دهەمی‬ ‫نڤیسینێت میرێ وئوسمانلی دا‬ ‫پەیڤا شێخان هاتیە بكارئینان‪ ،‬و‬ ‫تا نهو ژی ئەڤـ پەیڤە دنڤیسینێت‬ ‫(رەسمی) دا دهێتە بكارئینان و‬ ‫دان ــە عــومــرێــت دەڤــــەرا ئێسفنێ‬ ‫دبیژن زور (مەرقەد) ومەزارێت‬ ‫شێخێت ئیزدیا وموسلمانا لڤی‬ ‫دەڤەرێ هەبون لەوما حكوومەتا‬ ‫ئوسمانلی ناڤێ شێخان خستە‬ ‫ســەر دەڤـــەرا ئێسفنێ‪ ،‬ئێسفنێ‬ ‫ب خــو شــارەكــێ پــر خــوش وپر‬ ‫كەسكاتیی یە وچەندین شینوار‬ ‫وجــهــێــت پ ــی ــروز ل ــێ ه ــەن ــە‪ ،‬بو‬ ‫نــمــوونــە‪ :‬كانییەكا زور كەڤنار‬ ‫ودێرین ل رەخ بــاژارێ ئێسفنێ‬ ‫هەیە دبێژنێ (كانیا معیركا) یان‬

‫‪70‬‬

‫(كــانــیــا میهركا) وئــەڤــە ســەدان‬ ‫ساڵە خەلكێ وێ دەڤەرێ ئاڤا ڤێ‬ ‫كانیێ بو چارەسەریا نەساخیێت‬ ‫(پیستی) بكار دئینن‪ ،‬هەروەسا‬ ‫جهەك دی هەیە ل رەخ ئێسفنێ‬ ‫دبیژنێ حەالنی خەند خەندوكاو‬ ‫هـــەروەســـا چــەنــدیــن مـــــەزار ل‬ ‫رەخ ئێسفنێ هەنە مینا مــەزارێ‬ ‫شــیــخ ئــالــێ شــەمــســا ومــــەزارێ‬ ‫شیخ مەندو مەزارێ شیخ حسن‬ ‫ودارك ــا ئامادین وعــەڤــدێ رەش‬ ‫وپەرستگەها اللــش یــا كەڤنار‪،‬‬ ‫هــەروەســا شــەش ئاشێت بەری‬ ‫ژكەڤندا ل ئێسفنێ هەبون‪ ،‬خەلكێ‬ ‫باژارێ ئێسفنێ وقەزا شێخان ب‬ ‫گشتی ژكــوردێــت (موسلمان و‬ ‫وكــوردێــت ئــێــزدی) ومەسیحیان‬ ‫پێك دهــێــت‪ ،‬ئــو ژالیــێ شینوارا‬ ‫ڤە مشە شینوار ل سەرانسەرێ‬ ‫قەزا شێخان هەنە مینا‪ ،‬شینوارێت‬ ‫گـــونـــدێ (خـــنـــس) كـــو دی ــروك ــا‬ ‫وان دزڤــریــتــە ســاال (‪ 691‬پێش‬ ‫زایینێ) دەمێ پاشایێ ئاشووری‬ ‫(سەنحاریب) ئاڤـ ژ رویبارێ گومل‬ ‫ل نیزیك (خنس) راكێشای بو باغ‬ ‫وبیستانێت خو ل نیزیك موصل‪،‬‬ ‫هــەر وەســا شینوارێت جەروانە‬ ‫وپیرجەروا وپەرستگەها اللش یا‬ ‫دیروكی كو پەرستگەها ئیزدیێت‬ ‫هــەمــی جــیــهــانــێ ی ــە وشــكــەفــتــا‬ ‫شێخادی وشكەفتا گوندێ (بیرێ)‬ ‫وشینوارێت گوندێ (تلە) یێ برا‬ ‫مەسیحیا وشــكــەفــتــێــت گــونــدێ‬ ‫شكەفتێ وگەلی رومــان ومغارا‬

‫وشینوارێت گوندێ (پیروزاڤا)‬ ‫وشكەفتا (كانی كونجیا) دناڤبەرا‬ ‫كــوخــیــێ وشــێــخــكــا وشــیــنــوارێ‬ ‫دێـــرە خـــدرێ وروبـــــارێ شیف‬ ‫ئالوكا و هــتــد‪ ...‬ودەمــێ ل ساال‬ ‫‪ 1221‬دیروكنڤێسێ ناڤدار(یاقوت‬ ‫حـــەمـــەوی) ســـەرەدانـــا دەڤــــەرا‬ ‫مــوصــل وبــەهــدیــنــان كــری دوێ‬ ‫ســەرەدانــێ دا ســەرەدانــا گوندێ‬ ‫(بــێــت نـــار)كـــربـــوو‪ ،‬ودەره ــەق ــا‬ ‫وێ دبێژیت‪(( :‬ل ژۆریــا موصل‬ ‫گوندەك هەیە دبێژنێ(بێت نار)‬ ‫خــەلــكــێ وێ هــەتــا نــهــو‪ -‬یانكو‬ ‫تاساال ‪ -1221‬ئاگری دپەریسن))‪.‬‬

‫*‌بیاڤێ‌‌ئیداری‪:‬‬

‫ژالیــــێ ئ ــی ــداری ڤ ــە شێخان‬ ‫هــەر ژســااڵ ‪ 1902‬بــوویــە قــەزا‪،‬‬ ‫و ل ســالــێــت ســیــهــا وچــــان تا‬ ‫ساال ‪1975‬قەزا شێخان ژناوەندا‬ ‫بـــاژێـــری و هــــــەردوو ناحیێت‬ ‫ئەلقوشێ وئەتروش وچەند گوندا‬ ‫پێكدهات‪ ،‬و ل ‪ 1970/1/24‬ناحیا‬ ‫مرێبا ژی هاتە دام ــەزران ــدن و‬ ‫كەفتە سەر قــەزا شێخان‪ ،‬لێ ل‬ ‫هاڤینا ســااڵ ‪ 1975‬حكوومەتا‬ ‫بــەغــدا وبـــو م ــەرەم ــا تەعریبێ‬ ‫وكێمكرنا توخیبێ كوردستانێ‪،‬‬ ‫ناحیا ئەلقوش و چەند گوندێت‬ ‫ب ســەرڤــە ژق ــەزا شێخان ڤەكر‬ ‫ودگەل قەزا تلكێف گرێدان‪ ،‬نهو‬ ‫قــەزا شێخان ژنــاوەنــدا باژێرێ‬ ‫شــێــخــان وهـــــەر (‪ )3‬نــاحــیــێــت‬ ‫ئەتروش‪ ،‬باعەدرێ و قەسروك‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پێكدهێت زێدەبارێ كومەلگەهێت‬ ‫چڕە‪ ،‬كەلەكچی‪ ،‬مەهەت ونسیریێ‬ ‫وچەندین گوندێت دیتر‪ ،‬و هەر‬ ‫دبیاڤێ ئیداری مە دڤێت بێژین‬ ‫ك كو خاندنگەها سەرەتایی ل‬ ‫ســااڵ ‪ 1922‬ل ئێسفنێ هاتە ڤە‬ ‫كرن ول سااڵ ‪ 1925‬ل ئەتروش‬ ‫هــاتــەڤــەكــرن ول ســــااڵ ‪1931‬‬ ‫ل بـــاعـــەدرێ هــاتــەڤــەكــرن ول‬ ‫ســااڵ ‪ 1956‬ل مرێبا ومێرسیدا‬ ‫هــاتــەڤــەكــرن ول ســااڵ ‪ 1932‬ل‬ ‫گوندێ پێدە هاتەڤەكرن ول سااڵ‬ ‫‪ 1948‬خاندنگەها سەرەتایی ل‬ ‫گوندێ شێخكا هاتییە ئاڤاكرن‪.‬‬

‫*‌خوراگری‌وبەرخودان‪:‬‬

‫دەڤــەرا شێخان ب دریژاهیا‬ ‫ســاڵــێــت بــــووری دا یــا تــووشــی‬ ‫چەندین هێرش وكوشتارا بووی‪،‬‬ ‫مینا هێرشا والــیــێ مــوصــل یێ‬ ‫ئەتابەكی[ بدرالدین لۆلۆ ئەتابەكی]‬ ‫ل سااڵ ‪ 1254‬دەما هوڤانە هێرش‬ ‫كرییە سەر تەڤایا دەڤەرا شێخان‬ ‫وتایبەت سەر پەرستگەها اللش‬ ‫و درنـــدانـــە پــەرســتــگــەهــا اللــش‬ ‫ســووتــی و ویــرانــكــر‪ ،‬و هێرشا‬ ‫تەهماسب (نادر شاهێ فارسی) ل‬ ‫سااڵ ‪ ،1742‬هەر وەسا ئیمارەتا‬ ‫شێخان دناڤبەرا ساڵێت (‪1625‬‬ ‫– ‪ )1799‬یــا تــووشــی چەندین‬ ‫شــــەر وهــێــرشــا بـــــووی ژالیـــێ‬ ‫والیێت موصل یێت (جەلیلی) ڤە‬ ‫وژالیــێ میرێت ئیمارەتا بادینان‬ ‫ڤە‪ ،‬تایبەت میر قوباد بەگ ومیر‬

‫حــســن بــــەگ‪ ،‬نــەخــاســمــە پشتی‬ ‫كوشتنا والیێ موصل عبدالباقی‬ ‫پاشا الجلیلی ل سااڵ ‪ 1768‬لسەر‬ ‫دەســتــێ ئــیــزدیــا‪ ،‬لــێ هوڤەترین‬ ‫ودرەنــدەتــریــن هێرش وكوشتار‬ ‫ئەو بوو یا (مازم عاصم) كورێ‬ ‫فەریق عمر وهبی دژی ئیزدیێت‬ ‫دەڤەرا شێخان ئەنجامدای؟ دڤێ‬ ‫هێرشێ دا یان (ئەنفالێ) دا پتر‬ ‫ژ (‪ )500‬ژن وزاروك وپیرو كال‬ ‫هاتنە كوشتن وچەندین مەزارێت‬ ‫ئیزدیا هاتنەسوتن‪ ،‬هــەروەســا‬ ‫چەندین گوندێت كوردێت ئیزدی‬ ‫هــاتــن ســۆتــن وكــاڤــلــكــرن‪ ،‬مینا‬ ‫(بــیــبــان ودوغــــات وخـــەتـــارا) !؟‬ ‫مــازم عاصم عمر وەهبی پاشا‬ ‫دڤی شەری دا ژكوردێت ئیزدی‬ ‫دخازت یان ببنە موسلمان وبچنە‬ ‫عەسكەریا ئوسمانلی‪ ،‬یــان دێ‬ ‫هێنە بڕاندن ومەحو كــرن؟!! ئو‬ ‫دەم ــا كــوردێــت ئــێــزدی ئەڤــــــــ‬ ‫چەندە رەتكرین‪ ،‬ئەوبوو تووشی‬ ‫وێ كوشتارا مەزن بوون !!؟ هەر‬ ‫چەندە زۆر زۆر زیانێت مادی‬ ‫وگیانی ب ئیزدیا كەفتن‪ ،‬لێ مازم‬ ‫عاصم نەشیا ناسناما كوردایەتیا‬ ‫ژئیزدیێت شێخان بستینیت ونەشیا‬ ‫وانا مەحو بكەت وژناڤـ ببەت‪ ،‬ب‬ ‫هــەرحــال ب دریژاهیا مێژوویێ‬ ‫كوردێت ئیزدی ل دەڤەرا شێخان‬ ‫یــێــت ت ــووش ــی گ ــەل ــەك هــێــرش‬ ‫وزورداریــا بووین لسەر دەستێ‬ ‫هێزێت ئوسمانلی وهیزێت جیرانا‬ ‫وهــیــزێــت لــەشــكــەرێ عــیــراقــێ ل‬

‫چەرخێ بووری دا‪ ،‬لێ خوراگریا‬ ‫كوردێت ئێسفنێ (شێخان) ژڤان‬ ‫هێرش وزورداریا خورتر وقایمتر‬ ‫بوویە‪.‬‬

‫*‌كوردایەتی‌وئەیلوول‪:‬‬

‫ئەمما دبیاڤێ كوردایەتیێ‬ ‫ونیشتیمان پـــەروەریـــێ دا‪ ،‬ب‬ ‫راســتــی خــەلــكــێ قــــەزا شێخان‬ ‫ژكـــــوردێـــــت م ــوس ــل ــم ــان وبــــرا‬ ‫مــەســیــحــیــا وكــــوردێــــت ئــیــزدی‬ ‫مێرخاسانە وقــارەمــانــانــە ڕۆلــێ‬ ‫خــو دكــوردایــەتــیــێ دا دیتییە‪ ،‬چ‬ ‫ب رێكا پارتا هیوا یان ب رێكا‬ ‫رێكخستنێت پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان یان ب رێكا بەشداریا‬ ‫وان یا چەكدار دناڤـــ پــەل ولق‬ ‫وبەتالیونێت هێزا شێخان و هێزا‬ ‫هەڵگورد یان خەباتا وانــا دناڤـــ‬ ‫رێزێت حزبا شیوعیی دا‪ ،‬ئەڤجا‬ ‫لسەر دەمێ پارتا هیوا ل ناڤەراستا‬ ‫ساڵێت (چــان) هژمارەكا كورد‬ ‫پــەروەرێــت قــەزا شێخان شیان‬ ‫شــانــەكــا هــیــوا ی ــا چــەلــەنــگ دا‬ ‫بمەزرینن كو ژڤان رێــزدارا پێك‬ ‫دهات (ما عاصم‪ ،‬محمد شاهین‬ ‫صــوفــی‪ ،‬شــێــخ حــیــدر اسماعیل‬ ‫بــابــە شــیــخ‪ ،‬شیخ محمد صدیق‬ ‫زێدەك‪ ،‬ماخەلیل مەشختی‪ ،‬شێخ‬ ‫حجی بابە شێخ‪ ،‬ئــەنــوەر مایی‪،‬‬ ‫الیاس مراد مادو قولچی شنگالی‪،‬‬ ‫صالح نرمو‪ ،‬جوقی خدر ئێسفنی‬ ‫وعوزیر بەرەكات‪ ...‬هتد)‪.‬‬ ‫ئــو دەمــا پــارتــی دیموكراتی‬

‫‪71‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫كوردستان كەفتییە دقادا خەباتی‬ ‫دا ورێكخستنێت خو فراوانكری‪،‬‬ ‫ئــــەو بــــوو ب رێــكــا شــەهــیــدان‬ ‫صــالــح یــوســفــی‪ ،‬محمد شاهین‬ ‫صوفی‪ ،‬نــووری شــاوەیــس‪ -‬كو‬ ‫هــنــگــێ ســاڵــێــت ‪1957 -1956‬‬ ‫ئەندازیارێ پــرۆژێ پرا ئەتریش‬ ‫بــوو‪ -‬و تایبەت ب رێكا نووری‬ ‫خەلیل بامەرنی (‪)1993 – 1935‬‬ ‫وئوسمان گویی ل موصل‪ ،‬پارتی‬ ‫شیا رێكخستنێت خو بگەهینیتە‬ ‫دەڤەرا شێخان و هژمارەكا گەنج‬ ‫ورەوشەنبیرێت شێخان چوونە‬ ‫دناڤـــ رێزێت پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان و هاتن رێكخستن‪،‬‬ ‫پاشان وان ژی رۆڵێ خۆ دناڤــــ‬ ‫پارتی دا دبت و شیان هژمارەكا‬ ‫گەنج و دلسوزێت كوردایەتیێ ب‬ ‫كەنە پارتی‪ ،‬هــەروەســا چەندین‬ ‫گەنجێت دەڤــەرا شێخان دەست‬ ‫دانــە خەباتا چــەكــداری و بوونە‬ ‫پێشمەرگە دناڤــــــ رێزێت هێزا‬ ‫شــێــخــان ب ســەركــێــشــیــا حسۆ‬ ‫میرخان دۆلەمەری‪ ،‬ئەڤجا ژووان‬ ‫رێزدارێت ل ساڵێت ‪ 1956‬تاكو‬ ‫‪ 1964‬چــوویــنــە دناڤـــــ رێزێت‬ ‫پارتی دا و رێكخستنا پارتی ل‬ ‫ق ــەزا شێخان بــەالڤــكــری‪ ،‬یانكو‬ ‫(رەعــیــلــێ ئــێــكــێ) یــێ پــارتــی ل‬ ‫شێخان ئەڤە بون‪:‬‬ ‫(مــــــەال خــلــیــل مــشــەخــتــی‪،‬‬ ‫میكائیل احــمــد گــوڤــەی‪ ،‬رەشید‬ ‫عــارف‪ ،‬مەهەمەد خدر ئوسمان‪،‬‬ ‫عبدالسام یونس‪ -‬مهاجر بوو ژ‬

‫‪72‬‬

‫توركیا هاتبوو‪ ،-‬محمد عقراوی‪،‬‬ ‫محمد سعید دەشــتــانــی‪ ،‬محمد‬ ‫دەرویــــــش‪ ،‬ع ــوزی ــر بـــەرەكـــات‪،‬‬ ‫نــووری حسین ئەتروشی‪ ،‬احمد‬ ‫جرجیس ئەتروشی‪ ،‬عبدالمجید‬ ‫جرجیس ئەتروشی‪ ،‬عریف زەیا‬ ‫مەلەك نــەمــروود بــازی‪ ،‬شەهید‬ ‫حـــەیـــدەر شــیــخ ســلــیــمــان بــابــە‬ ‫شێخ‪ ،‬مستەفا موسا ئەتروشی‪،‬‬ ‫مستەفا دوستەكی زێباری‪ ،‬حێول‬ ‫جــەراحــی‪ ،‬جــردو مــراد دوغاتی‪،‬‬ ‫شكری هــروری‪ -‬ل سااڵ (‪1964‬‬ ‫تاكو ‪ )1970‬بەر پرسێ رێكخراوا‬ ‫ئەلقوش بو یا پارتی ول هەمان‬ ‫دەم دا رێڤەبەرێ دائیرا نفوسا‬ ‫ئەلقوش بــوو‪ ،-‬حجی علی خدر‬ ‫ئــێــســفــنــی‪ ،‬پــیــرمــادو عــلــی مــادو‬ ‫بێرستەكی‪ ،‬محمد حامد شیفكی‪،‬‬ ‫سلیمان مــراد بــاعــەدری‪ ،‬حسن‬ ‫سلیم زێدك‪ ،‬صالح نەرمو‪ ،‬مامكو‬ ‫بیرەم‪ ،‬شێخ حجی اسماعیل بابە‬ ‫شیخ‪ -‬ژ بەر وەزیفا وی یا ئاینی ل‬ ‫سااڵ ‪ 1959‬بزاڤا خو یا پارتایەتی‬ ‫راگـــــــرت‪ ،-‬فـــەرحـــان ئــوســمــان‬ ‫ئیسفنی‪ ،‬حسن محێ ئەتروشی‪،‬‬ ‫سعید ئوسمان عیدو ئێسفنی‪-‬‬ ‫هنكێ ماموستایێ سەرەتایی بوو‬ ‫ل ئێسنفێ‪ ،-‬عەبدی مەمێ زێدك‪،‬‬ ‫سلیمان هەلوكی‪ -‬هنكێ پۆلیس‬ ‫بوو‪ ،-‬عبدالرحمن خورشید‪ -‬هنگی‬ ‫پولیس بوو‪ ،-‬عەلی جوقی‪ ،‬سلۆ‬ ‫خدر‪ ،‬فاروق سعید بەگ‪ ،‬سلیمان‬ ‫محێ ئــەتــروشــی‪ ،‬حسن حسین‬ ‫خشوولی شنگالی‪ -‬نهو ل كەنەدا‬

‫ئاكنجیە‪ ،-‬حسین بابە شیخ‪ ،‬حسن‬ ‫مــحــێ ئــەتــروشــی‪ ،‬عــەبــدی ئاغا‬ ‫زێدك‪ ،‬ئەسعەد گەردو ئەتروشی‪،‬‬ ‫حسن مەمێ زێدك‪ ،‬میرزا سعید‬ ‫بـــەگ‪ ،‬عــبــدالــعــزیــز حــجــی حسن‬ ‫ئەتروشی‪ ،‬محمد ئەمین سەیدا‪،‬‬ ‫سلیمان حجی احمد ئەتروشی‪،‬‬ ‫ئوسمان عەلی بەفرو مارونسی‬ ‫ئــەتــروشــی‪ ،‬عبدالله سنی شلی‪،‬‬ ‫سەید محمد صدیق زێدك‪ ،‬جوقی‬ ‫خ ــدر‪ ،‬عمر مجید بــانــی‪ ،‬قاسو‬ ‫خودێدا باقەسری‪ ،‬تیتان كوخی‪-‬‬ ‫ل سااڵ ‪ 2005‬وەغەركریە‪ ،-‬خالد‬ ‫شــلــی‪ ،‬شــەكــر عــبــدال شێخكی‪،‬‬ ‫ئــوســمــان عــیــدۆ ئیسفنی‪ ،‬شێخ‬ ‫خلف مــیــرزا‪ ،‬علی عبدالرحمن‬ ‫بالەتەیی‪ ،‬سمۆجوقی باعەدری‪-‬‬ ‫بەرپرسێ رێكخراوا كاوە بوو ل‬ ‫ساڵێت ‪ ،-1967 – 1964‬عدنان‬ ‫شێخ عبێد ئەتروشی‪ ،‬خلیل پیر‬ ‫سلێمان‪ ،‬سلێمان حەجی ئەحمد‬ ‫ئەتروشی‪ -‬بەرپرسێ نڤیسنگەها‬ ‫خەبات ل ساڵێت ‪1959 -1958‬‬ ‫ل ئـــەتـــریـــش‪ ،-‬حــســیــن احــمــد‬ ‫حسین ئەتروشی‪ ،‬مستەفا یونس‬ ‫جرجیس ئێسفنی‪ ،‬نعمان فرحان‬ ‫ئوسمان ئێسفنی‪ -‬ل سااڵ ‪1959‬‬ ‫ل ســەر دەستێ سعید ئوسمان‬ ‫عیدۆ بوویە پارتێ‪ ،-‬الیاس حیدر‬ ‫مەهتی‪ ،‬دومــان علی جەروانی و‬ ‫عەفان ئێسفنی‪ ....‬هتد‪.‬‬ ‫وزێــدەبــاری ناڤێت ناڤـبری‬ ‫كــو بـــەردەوامـــی دایــنــە خەباتێ‬ ‫و كــوردایــەتــیــێ تــا خوپانا سااڵ‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫‪ ،1975‬هەروەسا ل ناڤبەرا ساڵێت‬ ‫‪ 1973 -1964‬ڤــان رێ ــزدارا ژی‬ ‫رولــەكــێ چــاالك هــەبــوو دناڤـــــ‬ ‫رێزێت پارتی دا‪:‬‬ ‫دیــنــو الســو مــەهــەتــی‪ ،‬توما‬ ‫حنا بــازی‪ ،‬جندو اوراهــا‪ ،‬خەالت‬ ‫ابــراهــیــم‪ ،‬شكر مصگو ح ــەالوا‪،‬‬ ‫ســەرحــان زێـــدك‪ ،‬سلمان عەبو‬ ‫رەش‪ ،‬دكــتــور جــرجــیــس حسن‬ ‫خنسی‪ ،‬نەشەت حسن ئاكرەی‪،‬‬ ‫یوسف ابــراهــیــم‪ ،‬پیر تــارق پیر‬ ‫مامكو‪ ،‬علی دەشتانی‪ ،‬جعفر مەال‬ ‫عبداللە شێخكی‪ ،‬دكتور داود حەمە‬ ‫رەحــیــم‪ ،‬شێخ حمید بریفكانی‪،‬‬ ‫حــســن ن ــەرم ــو‪ ،‬حــســیــن حبیب‪،‬‬ ‫زوبیر عاشور شێخكی‪ ،‬مستەفا‬ ‫علی ئەتروشی‪ ،‬تاج الدین محمد‬ ‫ئەتروشی‪،‬حەجی ئەنور گــوران‬ ‫گــر فەقیر‪ ،‬حمید محمد رەشید‬ ‫ئــەتــروشــی‪ ،‬ســلــیــمــان پــیــربــوب‪،‬‬ ‫علی خلیل گــوران‪ ،‬فتحی گوران‬ ‫چرەیی‪ ،‬شاكر رەمــەزان گوران‪،‬‬ ‫علی پیر ب ــوب‪ ،‬عبداللە چوقی‪،‬‬ ‫علی حسن خنسی‪ -‬ل ساال‪1997‬‬ ‫ل دیمشق وەغــەركــریــە‪ ،-‬علی‬ ‫امین جــادو بــەربــیــری‪ ،‬عزالدین‬ ‫سلیم باقەسری‪ ،‬عــادل مــزوری‪،‬‬ ‫كــامــیــران خــیــری بـــەگ‪ ،‬عبداللە‬ ‫چوقی‪ ،‬عبدالرحمن مردان مرێبا‪،‬‬ ‫انــــور حــمــدی مــرێــبــایــی‪ ،‬جمیل‬ ‫شــەهــاب مرێبایی‪ ،‬فتحی سعید‬ ‫علی اتروشی‪ ،‬تحسین ئەتروشی‪،‬‬ ‫مستەفا مــزوری‪ -‬كـادرێ قیادە‬ ‫مـوەقەت بوو نها كـارگێرێ لقی‬

‫‪ 14‬یە ل موصل‪ ،-‬امــین ئەبابكـر‬ ‫ئــەتــروشــی‪ ،‬حـەلیما حـــــەســەن‬ ‫نسـری‪ ،‬سلـیمان خـلف بـاعـەدری‪،‬‬ ‫فرەنسیس خامیس‪ ،‬خــدر صالح‬ ‫گـــــوران‪ ،‬خــیــری مــــراد‪ ،‬محمود‬ ‫ص ــب ــری‪ ،‬مــحــمــد ســلــیــم شــهــاب‬ ‫مرێبایی‪ ،‬حسن محمد سلیم مام‬ ‫ێزدینی‪ ،‬حمید موسی ئەتروشی‪،‬‬ ‫محمد رەشید علی خەنسی‪ ،‬حسین‬ ‫حــســن مــغــاری‪ ،‬عصمت توفیق‬ ‫كوخی‪ ،‬محمد عبدالجلیل نسری‪،‬‬ ‫عەمیدێ پولیسان وعداللە محمد‬ ‫سێلكی‪ ،‬عـــادل خلف شێخانی‪،‬‬ ‫فـــەرمـــان صــالــح نـــەرمـــو‪ ،‬عــابــد‬ ‫مستەفا ئەتروشی‪ ،‬حسن حەجی‬ ‫عیسی ســپــیــنــداری‪ ،‬حسن علی‬ ‫اغــا كەرسافی‪ ،‬ابراهیم شەهی‪،‬‬ ‫حجی قلیچ شــەهــی‪ ،‬عبدالقادر‬ ‫گــو ڤــەیــی‪ ،‬صــالــح نــســری‪ ،‬مــراد‬ ‫ملبركی‪ ،‬عبداللە باپیر خورتی‪،‬‬ ‫خدر گوڤەیی‪ ،‬بشیر سنێ شلی‪،‬‬ ‫یوسف خــورتــی‪ ،‬حجی سەعدو‬ ‫باعەدری‪ ،‬مەال مردان مێرسیدی‪،‬‬ ‫رەشید خورشید شێخكی‪ ،‬حسن‬ ‫مــراد حیدر مەهەتی‪ -‬بەرپرسێ‬ ‫رێــكــخــراوا بــاســكــی شــیــخــان بو‬ ‫هینگی ناڤێ وێ ڕێكخراوا جوتیار‬ ‫بوو ل سااڵ ‪ 1962‬تاكو ‪ 1965‬كو‬ ‫گوندێت (مــەهــەت‪ ،‬مــام رەشــان‪،‬‬ ‫موقوبلێ‪ ،‬مــەحــمــودان‪ ،‬موسەكا‬ ‫ئێزدیا‪ ،‬باقەسرێ‪ ،‬كەندالی و بیت‬ ‫نــار) ب خوڤە د گرتن و پشتی‬ ‫وی قاسو خــودێ دا باقەسری‬ ‫بوویە بەرپرسێ ڤێ رێكخراوێ‬

‫تاكو ســااڵ ‪ ،-1969‬حجی سلو‬ ‫مــەهــەتــی‪ ،‬دیــنــو چــكــو مــەهــەتــی‪،‬‬ ‫سلیمان خ ــەت ــاری‪ -‬بــەرپــرســێ‬ ‫شانا پارتی ل گوندێ خەتارێ‬ ‫ل ســاڵــێــت شــێــســتــان‪ ،-‬نــەزیــر‬ ‫بوزانی‪ -‬بەرپرسێ شانا پارتی ل‬ ‫گوندێ بوزان ژ سااڵ ‪ 1965‬تاكو‬ ‫‪ ،-1972‬قریاقوس سعید‪ ،‬حسن‬ ‫شێخ عەلۆ بەهزانی‪ -‬بەرپرسێ‬ ‫ئیكەتیا قوتابیێت كوردستانێ ل‬ ‫ناحیا بەعشیقە ل ساڵێت ‪-1971‬‬ ‫‪ ،-1974‬شــەهــیــد حــجــی سەلۆ‬ ‫گۆران؛ بەرپرسێ شانا پارتی ل‬ ‫گوندێ تاق حە مە‪ ،‬اسماعیل كادر‬ ‫ســپــیــنــداری‪ ،‬شێخ ع ــادل گــۆران‬ ‫ئەتروشی‪ ،‬عبد جبرائیل رەزوقی‬ ‫ئەلقوشی؛ بەرپرسێ رێكخراوا‬ ‫پارتی ل ناحیا ئەلقوش ل ساڵێت‬ ‫‪ ،1973 -1969‬احــمــد محمود‬ ‫بیری‪ ،‬مەال علی عبدی مێرسیدی‪،‬‬ ‫یونس رەشید مێرسیدی‪ ،‬محمد‬ ‫عــەزو نسری‪ ،‬محمد حسن علی‬ ‫نسری‪ ،‬محمد علی مستەفا نسری‪،‬‬ ‫باسل ئەلقوشی؛ بەرپرسێ ئیكەتیا‬ ‫قوتابیێت كوردستانێ ل ناحیا‬ ‫ئەلقوش‪ ،‬نافع شكری هــروری؛‬ ‫كارگێرێ قوتابیێت كوردستانێ‬ ‫ل ناحیا ئەلقوش‪ ،‬معجون حسن؛‬ ‫بــەرپــرســێ رێــكــخــراوا پــارتــی ل‬ ‫ئەلقوش‪ ،‬محمد حسن علی نسری‪،‬‬ ‫لویس نیسان مەال بــروان‪ ،‬جمعە‬ ‫حسن بەعشیقی‪ ،‬احمد محمدامین‬ ‫صــوفــی گـــــۆران‪ ،‬داخــــاز مجید‬ ‫ئەتروشی‪ ،‬یونس حكیم تلكێفی‪،‬‬

‫‪73‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫یــوســف پــەتــروس م ــەال بـــروان‪،‬‬ ‫روكـــس پــەتــروس م ــەال بـــروان‪،‬‬ ‫صلیوە بــوال مــەقــدس القوشی‪،‬‬ ‫میخو بیبوزی‪ ،‬موسا اسماعیلو‬ ‫ئــەلــقــوشــی‪ ،‬عــودیــشــو خــوشــابــا‬ ‫بەنداوایا‪ ،‬كوركیس تیاری دەشت‬ ‫قوتانی‪ ،‬یوسف هەرماش‪ ،‬مجید‬ ‫مــحــمــد مــیــرزا مــلــبــركــی‪ ،‬محمد‬ ‫حەجی احمد سەڤەرەیی‪ ،‬عباس‬ ‫شبەبەك‪ ،‬محمد قاسم مەرجانا‬ ‫خــوركــی‪ ،‬جــنــدو اوراهـ ــا تــیــاری‪،‬‬ ‫جعفر عــبــدالــلــە شــێــخــكــی‪ ،‬امین‬ ‫بابەكر ئەتروشی‪ ،‬سلیمان كوخی‪،‬‬ ‫مستەفا برەكات‪ ،‬فایزە بن گەلی‪،‬‬ ‫جانێت پۆڵس بــازی‪ ،‬فاتما خدر‬ ‫علی خشۆ شنگالی؛ دەیكا گوڤەند‬ ‫ل ساڵێت ‪ 1964-1963‬هینگی ماال‬ ‫وا دگەل تێكوشەر حسن حسین‬ ‫خشۆ شنگالی ل شێخان بوو و‬ ‫دڤی ماوەی دا وێ مشە پۆستێت‬ ‫نهێنی یێت پارتی گەهاندینە‪ ،‬سعاد‬ ‫مــعــروف‪ ،‬مــاریــا سلێوە‪ ،‬فریال‪،‬‬ ‫كاكە علی؛خەلكێ سلێمانیێ بوو‬ ‫ل ساڵێت شێستا ماموستایێ‬ ‫سەرەتایی بوو ل ئەتروش‪ ،‬قارۆ‬ ‫علی خــورزی تەڤتەیانی‪ ،‬عەزیز‬ ‫مــحــمــد ئـــەتـــروشـــی‪ ،‬ســوریــشــو‬ ‫بنیامین پــیــروزافــا‪ ،‬سعید موقە‬ ‫ئەلقوشی‪ ،‬شلیمۆن داود اسرائیل‬ ‫ژگــونــدێ گەرماڤا‪ ،‬عەبد صادق‬ ‫هومی زیدكی ئەلقوشی‪ ،‬جمیل‬ ‫پولص ئەلقوشی‪ ،‬صلیوە زرۆ‬ ‫باتنایا‪ ،‬حمید تیزی ئەلقوشی‪،‬‬ ‫خــدیــدا جیجو بــاعــەدرێ‪ ،‬جــردۆ‬

‫‪74‬‬

‫مــــراد دوغـــاتـــی‪ ،‬ســعــیــد مــیــرزا‬ ‫دوغاتی‪ ،‬بگرس جەجۆ تلسقف‪،‬‬ ‫حنا رزق ــو بــەنــداوا‪ ،‬ق ــادر احمد‬ ‫سێتكی‪ ،‬انــدراوس حنا ئەلقوشی‪،‬‬ ‫میرزا خلیفە باعەدری‪ ،‬عەلو شێخ‬ ‫سلیمان بەحزانی‪ ،‬سلیم سلێمان‬ ‫صادق بەعشیقی‪ ،‬خەیرو سەقت‬ ‫بێت نـــاری‪ ،‬كــەســو جـــردو بێت‬ ‫ن ــاری‪ ،‬شەمو كــادر بێت نــاری‪،‬‬ ‫شەهید خودیدا بێت ناری‪ ،‬جیجو‬ ‫مـــارو بــێــت نــــاری‪ ،‬عــیــدو نایف‬ ‫بەعشیقی؛ بەرپرسێ شانا پارتی‬ ‫ل بەعشیقە ل سااڵ ‪ ،1969‬عگا الله‬ ‫بریم بەحزانی‪ ،‬الیاس پیر عەلی‪،‬‬ ‫نەمرود یوسف تیاری ئیسفنی‪،‬‬ ‫محمد بریفكانی ئەلقوشی‪ ،‬میرزا‬ ‫كــورو بوزانی‪ ،‬عبدالجلیل حسن‬ ‫شــێــخــكــی‪ ،‬مــەالیــەحــیــا شــەهــی‬ ‫زێـــبـــاری‪ ،‬ســلــیــمــان حــســن ممێ‬ ‫ئەتروشی‪ ،‬الیاس حەیدەر مەهەتی‪،‬‬ ‫صــالــح حجو بــوزانــی (‪– 1929‬‬ ‫‪ ،)2009‬لەزگین كوچەر‪ ،‬سمائیل‬ ‫حسن؛ ژ گوندێ مام رەشا‪ ،‬عیسا‬ ‫خــوركــی‪ ،‬داود هــەرمــاش‪ ،‬دەخو‬ ‫ئازەخی‪ ،‬خدیدا جیجو باعەدری‪،‬‬ ‫جردومراد دوغاتی‪ ،‬یاقو جەجو‬ ‫باقوفا‪ ،‬بەتروس جەجو تلسقف‪،‬‬ ‫مەال صالح حفزاللە سیتكی‪ ،‬زێدو‬ ‫حــەجــی ژداكــــا مــــەزن‪ ،‬خوشابا‬ ‫گورگیس كرەنجوكی‪ ،‬مەرشوكە‬ ‫لە ب ــەدری‪ ،‬موسا حسن عەبوژ‬ ‫قەصرون‪ ،‬تەعیم اسرائیل تلكیفی‪،‬‬ ‫حمید برنو ئەلقوشی و چەندین‬ ‫وچەندین و چەندین ناڤێت دیترو‬

‫دەمـــا مــەال مستەفا بــارزانــی ژ‬ ‫ئێكەتییا سۆڤێتێ بەرێ زڤرییەڤە‬ ‫عیراقێ شاندەكێ قــەزا شێخان‬ ‫چــونــە س ــەرەدان ــا وی ل بەغدا‬ ‫شــانــدێ نــاڤــبــری ژ ڤــان بــەرێــزا‬ ‫پێك هاتبوو‪ :‬عبدالعریز حەجی‬ ‫مەلو‪ ،‬شێخ جال الدین بریڤكانی‪،‬‬ ‫مەهمەد خدر ئیسفنی‪ ،‬عبداللە اغا‬ ‫شــەرەفــانــی‪ ،‬فــاروق سعید بەگ‪،‬‬ ‫محمد حامد شیفكی‪ ،‬تەتو گوڤەیی‪،‬‬ ‫عـــوزێـــر بـــركـــات‪ ،‬حــســن محێ‬ ‫ئــەتــروشــی‪ ،‬شێخ حــیــدر سلمان‬ ‫بابە شێخ‪ ،‬مەال خلیل مشەختی‪،‬‬ ‫نووری حسین ئەتروشی و عبدی‬ ‫مەمێ زیدك))‪.‬‬

‫*‌هەیكەلێ‌‌لیژنا‌ناوچا‌شێخان‬ ‫‌یا‌پارتی‌ل‌ساڵێت‌‪:1975-1959‬‬

‫و لدور هەیكەلێ لیژنا ناوچا‬ ‫شــێــخــان ی ــا پ ــارت ــی ل مـــاوەی‬ ‫‪ 1975-1959‬مە دڤێت بێژین كو‬ ‫ل دیڤـ گوتنا هێژایان سلو خدر‬ ‫و ئوسمان علی بەفرو ئەتروشی‬ ‫مارونسی و نعمان فرحان ئێسفنی‬ ‫وتیتان كوخی و شكر شیخكی‪ .‬ل‬ ‫ساال ‪ 1959‬لیژنا ناوچا شیخان‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان ب‬ ‫(تەزكیە) ژالیــێ لقا بەهدینان یا‬ ‫پارتی ب رەنگێ خارێ هاتە دانان‪:‬‬ ‫– مەهەمەد خدر ئوسمان ئیسفنی؛‬ ‫بەرپرسێ لژنێ‪.‬‬ ‫– مەال خلیل مشەختی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– عوزیر بركات؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– حسن محێ ئەتروشی؛ ئەندام‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫– شێخ حیدر سلیمان بابە شێخ؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫– نوری حسین ئەتروشی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– شێخ حمید بریفكانی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– دكــتــور داود حــەمــە رەحــیــم‬ ‫خانەقینی؛ ئەندام (ئەڤە دكتور‬ ‫بەیتەری بوو ل شێخان)‪.‬‬ ‫– عــریــف زەیـــە مــەلــك نــەمــرود‬ ‫بازی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫و دەمێ ل دیماهیا ساال ‪1961‬‬ ‫مەهەمەد خدر ئوسمان و نوری‬ ‫حسین و مەال خلیل و سلو خدر‬ ‫و حسین بابە شێخ هاتن گرتن و‬ ‫بو ماوەێ (‪ )3‬ساال ماینە دزیندانا‬ ‫موصل ڤە‪ ،‬ئەوبوو لقا بەهدینان‬ ‫یا پارتی‪ ،‬كادرێ پارتی ل موصل‬ ‫و عــریــفــێ پــولــیــســان(ئــوســمــان‬ ‫گــویــی) ب رەنــگــەكــێ بــەروەخــت‬ ‫كــرە بــەرپــرســێ لــژنــا شێخان و‬ ‫پشتی هــەشــت هــەیــڤــا ئ ــەو ژی‬ ‫هاتە گرتن‪ ،‬پاشان لقا بەهدینان‬ ‫یــا پــارتــی حــســن حسین خشو‬ ‫شنگالی (كوهنگی ماموستایێ‬ ‫ئامادەیا شێخان) كرە بەرپرسێ‬ ‫لژنا شێخان ب وەكالەت‪ .‬و پشتی‬ ‫سالەكێ ئەو ژی هاتە گرتن‪ ،‬ئەو‬ ‫بو لقا بەهدینان یاپارتی هەیكەلێ‬ ‫لژنا ناوچا شێخان هەلوەشاند‬ ‫وكــارێ وێ راوستاند و تەكلیفا‬ ‫حسن محێ ئەتروشی كر كو ب‬ ‫رەنگەكێ نهێنی كارێ پارتایەتی‬ ‫ل شــێــخــان ب رێــڤــەبــبــەت‪ ،‬و ل‬ ‫هاڤینا ساال ‪ 1963‬كونفرانسێ لژنا‬ ‫ناوچا شێخان ل (بیر و باسفرا)‬

‫هاتە بەستن و ستافەكێ نوی بو‬ ‫لژنا شێخان هاتە هەلبژارتن وب‬ ‫ڤی ئاوایێ خارێ‪:‬‬ ‫– علی چوقی؛ بەرپرسێ لژنێ‪.‬‬ ‫– نوری حسین؛ جێگر‪.‬‬ ‫– سلو خدر؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– فاروق سعید بەگ؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– صالح نەرمو؛ ئەندام‬ ‫– مەال خلیل مشەختی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– ئوسمان علی بەفرو مارونسی؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫– مجید جــرجــیــس ئــەتــروشــی؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫و ل پــایــیــز ســــاال ‪1964‬‬ ‫حجی علی خــدر ئێسفنی و علی‬ ‫عبدالرحمن بالەتەی ژ زیندانێ‬ ‫ه ــات ــن بــــــەردان و هــــــەردو بو‬ ‫ئەندامێت لژنا شێخان كو هنگی‬ ‫بــارەگــایــێ وێ ل بــیــرو باسفرا‬ ‫بو‪ ،‬پاشان ل هاڤینا ساال ‪1965‬‬ ‫ج ــارەك ــادی لــژنــا شــیــخــان هاتە‬ ‫هەلوەشاندن و لژنەكا ئامەدەكار‬ ‫ژ ڤــان بــەرێــژا هاتە دانــان (سلو‬ ‫خدر‪ ،‬عزیز محمد ئەتروشی‪ ،‬كاكە‬ ‫علی سورانی و صالح نەرمو) ژ‬ ‫بو رێڤەبرنا كــارێ پارتایەتی ل‬ ‫دەڤـــەرا شیخان‪ ،‬ل هاڤینا ساال‬ ‫‪ 1966‬كونفراسێ لیژنا شێخان‬ ‫هــاتــە بەستن و ستافەكێ نوی‬ ‫هاتە دانان بو لژنا شێخان ب ڤی‬ ‫ئاوای هاتە هەلبژارتن‪:‬‬ ‫– علی چوقی؛ بەرپرس‪.‬‬ ‫– سلو خدر؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– علی بالەتەی؛ ئەندام‪.‬‬

‫– صالح نەرمو؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– نوری حسین؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– ئوسمان علی بەفرو مارونسی؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫– مەال تاهر رەشاڤایی‪.‬‬ ‫و ل هــاڤــیــنــا ســــاال ‪1970‬‬ ‫كونفراسێ لیژنا شێخان هاتە‬ ‫بەستن و ستافەكێ نوی بۆ لیژنا‬ ‫هاتە هەلبژارتن‪:‬‬ ‫– علی چوقی؛ بەرپرس‪.‬‬ ‫– سلو خدر؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– علی بالەتەی؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– صالح نەرمو؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– نوری حسین؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– ئوسمان علی بەفرو مارونسی؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫– فاروق سعید بەگ؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– حسین بابە شێخ؛ ئەندام‪.‬‬ ‫– جندو اوراها تیاری كرنجوكی؛‬ ‫ئەندام‪.‬‬ ‫و ل ساال ‪ 1971‬حسن حجی‬ ‫عیسی سپینداری وەك نوێنەرێ‬ ‫پێشمەرگەی‪...‬و عصمت توفیق‬ ‫كوخی ب تەزكیە بونە ئەندامێت‬ ‫لژنێ‪ ،‬هەروەسا ل هەمان سال‬ ‫لژنا شێخان رێكخراوێت پارتی ل‬ ‫ناحێت (ئەتروش‪ ،‬بەعشیقە‪ ،‬مرێبا‪،‬‬ ‫ئەلقوش‪ ،‬تلكێف) ڤەگرن و حسین‬ ‫بابە شێخ و سلو خدر بونە سەر‬ ‫پەرشتێت رێكخراوا بەعشیقە‪ ،‬و‬ ‫جمعە حسن حجی بەعشیقی وەك‬ ‫بەرپرسێ رێكخراوێ هاتە دانان‬ ‫و پیر خلیل سلیمان وەك كادرێ‬ ‫رێــكــخــراوا بەعشیقە‪ ،‬هــەروەســا‬

‫‪75‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫حسن نەرمو وەك سەر پەرشتێ‬ ‫رێكخراوا تلكێف‪ ،‬و یونس حكیم‬ ‫وەك بەرپرس رێكخراوا تلكێف‬ ‫و (حــبــیــب‪ )....‬وەك ك ــادر هاتن‬ ‫دانــان‪ ،‬هەروەسا عصمت كوخی‬ ‫مــاوەیــبــەكــی وەك بــەرپــرســێ‬ ‫رێكخراوا مرێبا هاتەدانان‪ ،‬و ل‬ ‫ســاال ‪ 1973‬عــەبــاس شــەبــەك ل‬ ‫جهێ ئــوســمــان علی مارونسی‬ ‫بویە ئەندامێ لــژنــێ‪ ،‬هــەروەســا‬ ‫مەهمەد خدر ئوسمان ب تەزكیە‬ ‫بو ئەندامێ لژنێ‪ ،‬و ل هاڤینا ‪1973‬‬ ‫علی چوقی هاتە ڤەگوهاستن بو‬ ‫كارگیریا لقا ئێك و ل جهێ وی‬ ‫حسین بابە شێخ بویە بەرپرسێ‬ ‫لژنا شێخان‪ ...‬و ل ســاال ‪1974‬‬ ‫عەباس شەبك ژ هەیكەلێ لژنێ‬ ‫هاتە الدان‪ ،‬و ل پاییزا ساال ‪1974‬‬ ‫تحسین عبدالوهاب ئاكرەی ژ لژنا‬ ‫ناوچا موصل هاتە ڤەگوهاستن‬ ‫بو ئەندامەتیا لژنا ناوچا شێخان و‬ ‫ڤی ستافێ لژتێ تاكو خوپانا ساال‬ ‫‪ 1975‬دوم كــر‪ ،‬و دەمــا ل ساال‬ ‫‪ 1964‬سەركردایەتیا شورەشا‬ ‫ئیلولێ چەندین بەرپرسێت ئیداری‬ ‫بو قــەزا و ناحیێت كوردستانێ‬ ‫دامەزراندین ئەڤـ بەرێزە ل دەڤەرا‬ ‫شێخان بو نە بەرپرسێت ئیداری‪:‬‬ ‫– نــەعــمــان عیسی بــارزانــی؛‬ ‫پارێزگارێ دهوك‪.‬‬ ‫– عــبــدالــمــجــیــد جــرجــیــس‬ ‫ئەتروشی؛ قایمقامێ قەزا شێخان‪.‬‬ ‫– فاروق سعید بەگ؛ رێڤەبەرێ‬ ‫ناحیا ئەلقوش ژساال ‪ 1964‬تاكو‬

‫‪76‬‬

‫شواتا ساال ‪.1970‬‬ ‫– مــحــمــد حــســن بــامــەرنــی؛‬ ‫رێــڤــەبــەرێ ناحیا نەهلە ژســاال‬ ‫‪ 1964‬تاكو شواتا ساال ‪.1970‬‬ ‫هەر وەسا دەما ل ساال ‪1974‬‬ ‫سەركردایە تیا شورەشا ئیلولێ‬ ‫چــەنــد بــەر پرسێت ئــیــداری بو‬ ‫دەڤەرێت رزگاركری داناین‪ ...‬بو‬ ‫شێخان ژی ئەڤ بەرپرسە هاتن‬ ‫دانان‪:‬‬ ‫– عــبــدالــمــجــیــد ئــەتــروشــی؛‬ ‫قائیمەقامێ قەزا شێخان‬ ‫– مــحــمــد ق ــاس ــم مــەرجــانــا‬ ‫خوركی؛ رێڤەبەرێ ناحیا ئەتروش‬ ‫ل ساال ‪.1974‬‬ ‫– حـــەجـــی عــــــارف صــالــح‬ ‫ئەتروشی‪ ،‬رێڤەبەرێ ناحیامرێبا‬ ‫ل ســاال ‪ 1974‬هینگی بارەگایێ‬ ‫ناحیێ ل بان بو‪ ،‬هەروەسا دەما‬ ‫پارتی نڤیسنگەها خەبات ل ساال‬ ‫‪ 1959 – 1958‬ل قــەزا شێخان‬ ‫ڤەكری‬ ‫ڤـــــــان هــــــەڤــــــاالن ل ڤــــان‬ ‫نڤیسینگەهان كاردكرن‪:‬‬ ‫– مــەهــمــەد خـــدر ئــوســمــان‬ ‫ئێسڤنی؛ پــەرپــرســێ نڤیسنگەها‬ ‫سەرەكی یا خەبات ل سەرانسەری‬ ‫قەزا ئێسفنێ‪.‬‬ ‫– مەال خلیل مشەختی؛ كادرێ‬ ‫نڤیسینگەهێ‪.‬‬ ‫– ن ــورێ حسین ئەتروشی؛‬ ‫كادرێ نڤیسینگەهێ‪.‬‬ ‫– مستەفا یــونــس جرجیس‬ ‫ئێسفنی؛ كادرێ نڤیسینگەهێ‪.‬‬

‫– حــســن مــحــێ ئــەتــروشــی؛‬ ‫كادرێ نڤیسینگەهێ‪.‬‬ ‫– ئەسعەد گەردو ئەتروشی؛‬ ‫كادرێ نڤیسینگەهێ‪.‬‬ ‫– حیدرشێخ سلبیمان؛ كادرێ‬ ‫نڤیسینگەهێ هینگی مــاال وان ل‬ ‫گوندێ (بێرستەك) بو‪.‬‬ ‫– عریف زەیا نەمرود بازی؛‬ ‫كادرێ نڤیسینگەهێ‬ ‫– عــوزیــر ب ــرەك ــات؛ ك ــادرێ‬ ‫نڤیسینگەهێ‪-‬ئوتومبێا خــو ژ‬ ‫جورێ الندروڤر ئیخستبو دخزمەتا‬ ‫نڤێسینگەهێ دا‪ ،‬هەروەسا پشتی‬ ‫بەیانا ‪ 11‬ی ئــادارا ســااڵ ‪1970‬‬ ‫چەندین رێكخراوێت جەماوەری‬ ‫و پێشەیێت پــارتــی ل سنورێ‬ ‫شێخان كەفتنە قادا خەباتێ و ب‬ ‫ڤی رەنگێ خارێ‪.‬‬ ‫* ئـــێـــكـــەتـــیـــا ئـــافـــرەتـــێـــت‬ ‫كوردستانێ ژ ساال ‪1975–1970‬‬ ‫حەلیما حسن نسری بەرپرسا‬ ‫ئافرەتان بو‪.‬‬ ‫* ئ ــی ــك ــەت ــی ــا ج ــوت ــی ــارێ ــت‬ ‫كــوردســتــانــێ حــەجــی انــــور گر‬ ‫فەقیری بەرپرس بو تا ساال ‪1973‬‬ ‫پاشی محمد تەیب گــوران بویە‬ ‫بــەرپــرس و شێخ ع ــادل گــوران‬ ‫ئەتروشی كارگێر بو‪.‬‬ ‫* ئێكەتیا پالێت كوردستانێ‬ ‫شــاكــر رمــضــان گـــوران و امین‬ ‫ابوبكر ئەتروسشی (یــەك دیڤ‬ ‫یەك) بەرپرس بون‪.‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫* ئێكەتیا قوتابیێت كوردستانێ‬ ‫ل شــواتــا ســاال ‪1971‬ب تەزكیا‬ ‫لژنا ناوچا شێخان ئەڤ بەرێزە‬ ‫بونە دەستەكا كرگێریا ئێكەتیا‬ ‫قوتابیان‪.‬‬ ‫– عزالدین سلیم باقەسری؛‬ ‫سەروك‪.‬‬ ‫– علی حسن خنسی؛ جێگر‪،‬‬ ‫هــــەروەســــا مــحــمــد عــبــدالــجــلــیــل‬ ‫نسری‪ ،‬علی امین جادر بەربیری‪،‬‬ ‫عـــادل خلف شێخانی‪ ،‬وعداللە‬ ‫محمد سێلكی وەك كارگیرێت لژنا‬ ‫قوتابیان‪ ،‬ول پاییزا ساال ‪1971‬‬ ‫و عداللە محمد سێلكی ل كولیژا‬ ‫پولیسان هاتە وەرگرتن و هەڤال‬ ‫حسین عمر دەكــانــی چــو جهێ‬ ‫وی‪ ،‬و ل ساال ‪ 1972‬هەلبژارتنێت‬ ‫ئێكەتیا قوتابیێت كوردستانێ هاتە‬ ‫كــرن و دەســتــە كەكا نــوی هاتە‬ ‫هەلبژارتن وبڤی ئاوایێ خارێ‪:‬‬ ‫– علی امین بەربیری سەروك‪.‬‬ ‫– عــــادل مـــــزوری جــێــگــر و‬ ‫هیژایان حسین عمر دەكــانــی –‬ ‫فــرەنــســیــس خــامــیــس – رەشــیــد‬ ‫فتحی خنسی – فــەرمــان صالح‬ ‫نەرمو – غانم قاسم باقەسری –‬ ‫مستەفا جاسم بەربیری – حەجی‬ ‫یونس گەڤەركی – عزالدین سلیم‬ ‫بــاقــەســری – خــورســیــد محمد‬ ‫بەرواری – محمد صالح سلیمان‬ ‫بونە كارگێرێت لژنا قوتابیان‪.‬‬ ‫* ئێكەتیا الوێت كوردستانێ‬ ‫ل پاییزا ســاال ‪ 1970‬ب تەزكیا‬ ‫لژنا ناوچا شێخان ئەڤـــــ ستافە‬

‫بو كارگیریائێكەتیا الوان هاتە‬ ‫دانان‬ ‫– محمد امین عەبو شێخكی‪،‬‬ ‫ســـەروك (ل ســاال ‪ 1973‬بویە‬ ‫رێــڤــەبــەرێ نــاحــیــا ئــاســهــێ و ل‬ ‫سالێت ‪ 1988 – 1985‬جێگرێ‬ ‫پارێزگارێ دهوك بو‪ ،‬و ل سالێت‬ ‫‪ 1991 – 1989‬جیگرێ پارێزگارێ‬ ‫سلیمانیی بو‪ ،‬ل سەرهلدانا ساال‬ ‫‪ 1991‬ل سلیمانیی هاتە كوشتن)‬ ‫– مــحــمــود صــبــری – جێگر‬ ‫هــەروەســا محمد سلیم شەهاب‬ ‫مرێبای – خیری مــراد – خدر‬ ‫صالح گوران – حسن محمدسلیم‬ ‫مام ێزدینی – كارگێڕ و ل هاڤینا‬ ‫‪ 1971‬هەلبژارتن هاتن كــرن و‬ ‫دەستەكا نوی هاتە هەلبژارتن‪.‬‬ ‫– محمدامین عەبو شێخكی –‬ ‫سەورك – پشتی (‪ )4‬هەیڤا هاتە‬ ‫ڤەگوهاستن بو رێڤەبەریا ناحیا‬ ‫ئاسهێ و خدر صالح گــوران بو‬ ‫س ــەروك – هــەروەســا (مستەفا‬ ‫مزوری – حمید موسی ئەتروشی‬ ‫– رەشــیــد وەلـــی) كــارگــێــڕ و ل‬ ‫ساال ‪ 1972‬جارەكادی هەلبژارتن‬ ‫هاتن كرن و دەستەكا نوی هاتە‬ ‫هەلبژارتن وبڤی ئاوایێ خارێ‪.‬‬ ‫– مستەفا مزوری – سەروك‬ ‫– نهو كارگێرێ لقی (‪ )14‬پارتی‬ ‫یە ل موصل‪.‬‬ ‫هەروەسا فەرەنسیس خامیس‬ ‫– رەشید فتحی خنسی – احمد‬ ‫بدل ئەتروشی – اسكندر محمد‬ ‫سلیم ئەتروشی – صاح الدین‬

‫یوسف بەرواری – كارگێر‪.‬‬ ‫پاشان ل هەلبژارتنەكاتر دا ئەڤـ‬ ‫دەستەكا نوی هاتی هەلبژارتن‪:‬‬ ‫– فــەرەنــســیــس خــامــیــس –‬ ‫سەروك‪.‬‬ ‫– حسین حــســن مــغــاری –‬ ‫جێگر‪.‬‬ ‫– رەشــیــد فەتحی خنسی –‬ ‫سكرتیر‪.‬‬ ‫هەروەسا مستەفا مــزوری –‬ ‫احمد بــدل ئەتروشی – اسكندر‬ ‫محمد سلیم ئەتروشی – صاح‬ ‫الدین یوسف بــەرواری – محمد‬ ‫علی فتحی – احمد موسی زێدكی‬ ‫– كارگێر‪.‬‬ ‫و ل پاییزا ساال ‪ ،1973‬رەشید‬ ‫فــتــحــی خــنــســی ب تــەزكــیــە بو‬ ‫بەرپرسێ ئێكەتیا الوان ل قەزا‬ ‫شێخان‪ ..‬و پشتی گرتنا وی ل‬ ‫ئــادارا ساال ‪ 1974‬ژ الیێ رژێما‬ ‫بەعس ڤە حسین حسن مغاری ب‬ ‫تەزكیە بو سەروكێ ئێكەتیا الوان‬ ‫هــەروەســا ل سالێت ‪1961‬تــاكــو‬ ‫ش ــوات ــا ‪ 1970‬پ ــارت ــی (چــــوار)‬ ‫رێكخراو ل باژێرێ ئاكرێ هەبون‬ ‫سەرب لژنا ناوجا شێخان ڤەبون‪،‬‬ ‫ئەوژی‪:‬‬ ‫– رێكخراوا (شەهیدیاسین)‬ ‫ل ناڤ باژێرێ ئاكرێ‪ ،‬بەرپرسێ‬ ‫وێ هەڤال محمد شریف كوسە‬ ‫ئاكرەی بو وجێگرێ وی هەڤال‬ ‫ئەحمەد كەكو بو‪.‬‬ ‫– رێـــــكـــــخـــــراوا (ئــــاكــــرێ‬ ‫یــاعــەســكــەری) بــەرپــرســێ وێ‬

‫‪77‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫هــەڤــال (ســەیــد مستەفا زەمەنی‬ ‫زیباری) بو‪.‬‬ ‫– رێكخراوا (زێبار) بەرپرسێ‬ ‫وێ فــەقــی محمد كــادانــی بــو و‬ ‫ژئەندامێت وێ محمد فەقی چالی‬ ‫بو‪.‬‬ ‫رێكخراوا (نەهلە) بەرپرسێ‬ ‫وێ مـــەال احــمــد بــاكــرمــانــی بو‬ ‫و ژئــەنــدامــێــت وێ ((جــبــرائــیــل‬ ‫باكرمانی – عوزێر باكرمانی –‬ ‫یوسف باكرمانی – رەئیس خرو‬ ‫ژولــی نەهلە – اسحاق سیاسی‬ ‫نەهلە – داود هیزانكی – مەال‬ ‫عیسا باكرمانی))‬ ‫هەروەسا (‪ )3‬لژنێت ئابوری‬ ‫ســەرب هێزا شێخان ڤــەبــون –‬ ‫لێژنا ئابوری یا زیبار و نەهلە‪-‬‬ ‫بەرپرسێ وێ هەڤال تاج الدین‬ ‫محمد ئەتروشی بو وژئەندامێت‬ ‫وێ – محمد فەقی چالی – فەقی‬ ‫محمد كادانی – مستەفا هەرنی‬ ‫لێژنا ئابوری ل روژ ئاڤا شێخان‪،‬‬ ‫بەرپرسێ وێ هەڤال سلو خدر‬ ‫بـــو‪ ،‬و ژئــەنــدامــێــت وێ صالح‬ ‫نــەرمــو علی بــالــەتــەی – حسین‬ ‫حبیب خوركی – زوبەیر عاشور‬ ‫شێخكی – عبدالرزاق سعید‪.‬‬ ‫– لێژنا ئابوری ل روژ هەالتا‬ ‫شــێــخــان‪ ،‬هــەڤــال فــــەرەج عــبــدال‬ ‫پێدەی كورەدێری بەرپرسێ وێ‬ ‫بــو ه ــەروەس ــا عــلــی شێخكی و‬ ‫مستەفا علی ئەتروشی ژ ئەندامێت‬ ‫وێ بون‪.‬‬ ‫– ورێــكــخــراوا ئــەتــروش یا‬

‫‪78‬‬

‫پارتی ل سالێت (‪)1974-1970‬‬ ‫هــەڤــال ئەمین سلیم ئەتروشی‬ ‫بــەرپــرســێ وێ ب ــو ه ــەروەس ــا‬ ‫هــەڤــال احــمــد علی ئــەتــروشــی و‬ ‫مستەفا علی ئەتروشی وانــوەر‬ ‫نوری ئەتروشی ژ ئەندامێت وێ‬ ‫بون‪.‬‬ ‫– رێكخراوا مرێبا یاپارتی ل‬ ‫سالێت(‪ )1974-1970‬ئەف هەڤالە‬ ‫بەرپرسێت وێ بــون ((عصمت‬ ‫كوخی و حمید ئەتروشی و پاشان‬ ‫تاج الدین محمد ئەتروشی وپاشان‬ ‫حسن حەجی عیسا سبینداری))‬ ‫ول سالێت ‪1969-1968-1967‬‬ ‫دوو قوتابخانە ژ الیێ شورەشا‬ ‫ئیلولێ ڤە ل گوندێت (هەسنەكا‬ ‫وبانیێ) هاتن ڤەكرن انوەر نوری‬ ‫حــســیــن ئــەتــروشــی رێــڤــەبــەرێ‬ ‫قوتابخانا هەسنەكا بو‪.‬‬ ‫ومەال عبدالكریم كروری گویی‬ ‫رێڤەبەرێ قوتابخانا بانێی بو‪....‬‬ ‫– هەروەسا رێكخراوا گومل‬ ‫ل (‪ 1964‬تاكو‪)1968‬بەرپرسێ‬ ‫وێ علی پیربوی بو‪ ...‬وژئەندامێت‬ ‫وێ ئەڤ هەڤالە بون ((عبدالرزاق‬ ‫سلیمان روژبەیانی ژگوندێ تل‬ ‫جومل واسماعیل خدر ژگوندێ‬ ‫تل جومل و فەتحی مستەفا وما‬ ‫عــبــدالــلــه ژگــونــدێ تــل جــومــل و‬ ‫شەهید مجید رەم ــەزان پیربوی‬ ‫وسلیمان حمید پیربوی)) وپێش‬ ‫بەیانا ‪ 11‬ادارا ‪ 1971‬رێكخراوا‬ ‫گومل بون دوو رێكخراو ئەوژی‬ ‫ریكخراوا مەهاباد ل گوندێ جەم‬

‫رەش ورێــكــخــراوا ســـــەردار ل‬ ‫گوندێ گر فەقیر و بەربرسێ وێ‬ ‫(حجی انور) بو‪.‬‬ ‫و احمد حجی عبدالله بەربرسێ‬ ‫شانا پارتی بو ل گوندێ پیربوی‬ ‫ناڤ بەرا ‪.1971 -1964‬‬ ‫و عبدالله مــیــرزا جــەم رەش‬ ‫بــەربــرســێ شــانــا پــارتــی بــو ل‬ ‫گوندێ جەم رەش ژساال ‪1965‬‬ ‫– ‪.1970‬‬ ‫و محمد خدر‪ ...‬بەربرسێ شانا‬ ‫پارتی بو ل گوندێزیلكا‪.‬‬ ‫نــاصــر ابــراهــیــم‪ ...‬بەربرسێ‬ ‫شانا پارتی بو ل گوندێ خاتینا‬ ‫ڤا وپشتی وی صادق محمد علی‬ ‫بــو یــە بــەرپــرس شــانــا خاتیناڤا‬ ‫وژ چــاالكــێــت پــارتــی ل دەڤـــەرا‬ ‫گورانەتی ل سالێت ‪1974-1964‬‬ ‫ئەڤ هەڤالەبون‪.‬‬ ‫عــبــدالــلــه اب ــراه ــی ــم پــیــربــوی‬ ‫ومحمود محمد صالح داودی ژ‬ ‫گوندێ گاق ویونس جفتە كوجەر‬ ‫ژ گــونــدێ پــیــران ویــەســف عەلو‬ ‫زێــدك ژ گوندێ موسەكا ومەال‬ ‫یاسین سورانی بەرپرسێ شانا‬ ‫پــارتــی ل گــونــدێ هــنــجــروك ل‬ ‫سالێت (‪ )1969 – 1961‬وسمو‬ ‫یاسین سمو هــنــجــروك و مەال‬ ‫رشید چاوبە كل ژ گوندێ حیلەكیا‬ ‫و احــمــد مــعــروف روژ بەیانی‬ ‫بەرپرسێ شانا پارتی ل گوندێ‬ ‫زیناڤا ژوری سالێت ‪1969-1961‬‬ ‫پــاشــان مــەال یونس گیزی بویە‬ ‫بەرپرسێ شانێ وزبیر محمد علی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ژگوندێ زیلكا و مەال حمید محمد‬ ‫زیلكان روژ بەیانی احمد خدر‬ ‫داودی ژ گوندێ بابیێ وعبدالله‬ ‫حجی صالح ئورمەبەل بەرپرسێ‬ ‫شانا پــارتــی ل گــونــدێ گردكال‬ ‫ومحمد خلیل داودی بەرپرسێ‬ ‫شانا پارتی ل گوندێ زیناڤا كەڤن‬ ‫ل سالێت ‪ ....1969-1963‬وهەر‬ ‫وەسا شەهید احمد خلیل ژگوندێ‬ ‫زیناڤا كەڤن وخالدعبدالرحمن‬ ‫جمعە ژگــونــدێ نیجەی و وەلی‬ ‫عبدالرحمن نیجەی و ئوسمان‬ ‫عبدالرحمن نیجەی وحجی سلو‬ ‫داودی ژگــونــدێ گــاق وعبد الله‬ ‫ابراهیم پیربوی ومحمد صالح‬ ‫ژگــونــدێ گــاق و مستەفا حسن‬ ‫ژگر فەقیر و یونس محمود داودی‬ ‫ژگوندێ گر فەقیر ویاسین تاها‬ ‫روژ بەیانی پیر بوی و مەال صالح‬ ‫گــوڤــەی ژگــونــدێ زیــنــاڤــا میری‬ ‫وسلیم حجی یونس ژگوندێ گاق‬ ‫وشیخ عادل جمیل ژگوندێ گاق‬ ‫ومەال بارانی ئو رەماری ژگوندێ‬ ‫كەمێ(نهال ئاكرێ) ئاكنجی یە‪.‬‬

‫*هەیكەلێ‌‌هێزا‌شێخان‪:‬‬

‫و دەمــا ل ســاال ‪ 1962‬هێزا‬ ‫شێخان ب فەرماندارەتیا شەهید‬ ‫حسو میرخان دولــەمــەری هاتە‬ ‫دامەزراندن‪ ...‬ئەوبو سەدان گەنج‬ ‫وفیداكارێت كوردینیێ ورێبازا‬ ‫بــارزانــی مــەردانــە چــونــە دناڤـــ‬ ‫رێزێت هێزا شێخان دا وچەندین‬ ‫شەرێت قارەمانانە دگەل جەیشی‬

‫وجــاشــا ل مــیــحــوەرێ شێخان‬ ‫دناڤبەرا ساال ‪ 1962‬تا ئادارا ‪1975‬‬ ‫ئەنجام دان‪ ،‬ئو ژدەرجــەدارێــت‬ ‫هێزا شێخان ئەڤـ رێزدارێت خارێ‬ ‫بون‪:‬‬ ‫ حسو مــیــرخــان دولــەمــەری‪-‬‬‫فەرماندارێ هێزا شێخان‪.‬‬ ‫ مــحــمــد ئــەحــمــەد كــەڤــەركــی‪-‬‬‫جــێــگــرێ ف ــەرم ــان ــدارێ هێزا‬ ‫شێخان بو كاروبارێت ئیداری‪.‬‬ ‫ شەكر عەبدال شێخكی‪ -‬جێگرێ‬‫فەرماندارێ هێزا شێخان بو‬ ‫كاروبارێت لەشكەری‪.‬‬ ‫ صالح نەرمو‪ -‬فەرماندارێ ئامر‬‫بەتالیون یەك‪.‬‬ ‫ یــوســف عــەلــو ســپــیــنــداری‪-‬‬‫فــەرمــانــدارێ ئــامــر بەتالیون‬ ‫دوو‪.‬‬ ‫ حاجی میرخان دولــەمــەری‪-‬‬‫فــەرمــانــدارێ ئــامــر بەتالیون‬ ‫سێ‪.‬‬ ‫ شــەهــیــد ت ــەی ــم ــور عـــەبـــدال‬‫شێخكی‪ -‬فــەرمــانــدارێ ئامر‬ ‫بەتالیون چوار‪.‬‬ ‫ عریف محمد بریفكی بەرواری‬‫بــاال فەرماندێ ئیسنادا هێزا‬ ‫شێخان‪.‬‬ ‫ حــەســەن عیسا ســپــیــنــداری‪-‬‬‫ف ــەرم ــان ــدارێ تــوپــخــانــا هێزا‬ ‫شێخان‪.‬‬

‫*زێدەباری‌ڤان‌سەر‌لق‌وسەرپەال‪:‬‬

‫تیتان صالح كوخی – ئەمین‬ ‫سەلیم ئەتروشی – حیتو بالەتەی‬

‫– داود عەلی سلیمان بالەتەی‬ ‫– فــەرەج عــەبــدال كــورە دێــرێ‪-‬‬ ‫شەهید نوری عەبدال شێخكی –‬ ‫شەهید وەیسی بانی‪-‬شەهید علی‬ ‫عەبو هەسنەكی – ئەمین سەلیم‬ ‫ئەتروشی – شیخ جــەالل الدین‬ ‫بریفكانی – شەهید عیسا صوری‬ ‫بانی – شەهید مجید یوسف بانی‬ ‫– خالد بانی – مستەفا نەپاخی –‬ ‫عبدالله شكەفت هندی – خالد موسا‬ ‫گهلەوەی – غــازی حەجی مەلو‬ ‫پێدەی – حەمید پلنك گهلەوەی –‬ ‫محمد شیخ ئەحمد گەلی رومانی‬ ‫– ئەمین عبدالرحمان بالەتەی‬ ‫– تاهرجودەح خوركی – رەشو‬ ‫تاهرهسەنەكی – عبدالله هیرو‬ ‫باكرمانی امر سریێ فەرماندێ –‬ ‫محمد سعید باكرمانی فەرماندێ‬ ‫ســریــێ – فــەقــی محمد كــادانــی‬ ‫فەرماندێ سریێ – احمد مەزر‬ ‫گــویــی فــەرمــانــدێ ح ــەزی ــرێ –‬ ‫عبدالكریم گوڤەی شاندێ ‪1514‬‬ ‫جیا پانكی – سەعید حسن مصگو‬ ‫خــوركــی – سلیم حجی جندی‬ ‫ئــەتــروشــی – ســلــگــان ســیــاری‬ ‫– صوفی بــەگ نعمان دودی –‬ ‫شێخ احمد گلی رمــانــی – امین‬ ‫عــلــی رك ــاڤ ــەی – الــیــاس عیدو‬ ‫خـــورزی – نجم حسین سینی‬ ‫قائیدی – شعبان چالی – مەال‬ ‫صدیق زەمەنی زێباری – ئادو‬ ‫پــانــی زێــبــاری – محمد نــەجــار‬ ‫كوخی ئەتروشی (ئەڤە چخسیێ‬ ‫هێزا سێخان) بو‪ ،‬سلمان محمود‬

‫‪79‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫خرشنی – گورگو علی خرشنی‬ ‫– شەهید مشكو خەمو دەنانی‬ ‫– مــغــدیــد كــەلــەك – دەروێـــش‬ ‫صەفتی – محمد میكائیل شلی –‬ ‫عەلی حەكیم رەشــاش گهلەوەی‬ ‫– شەهید سلیمان عیسا میتكی‬ ‫– گهیار عەبدال شێخكی – خالد‬ ‫شلی – عبدالله باپیر خورتی –‬ ‫عەلی عەدو سەركافی – عەلی پیر‬ ‫بوبی – حەجی موسا گەڤەركی‬ ‫– محمەد رەشید باسكە دێری –‬ ‫یوسف محمەد خورتی – یوسف‬ ‫سعدالله ت ــورك – گهلیا شینو‬ ‫تیاری – یونس عومەر بێساگی‬ ‫– شــەهــیــد عــەزیــز عــلــی صالح‬ ‫شەهی – یونس مامێزدین (سەر‬ ‫پەل) – نەعمان فەرحان ئوسمان‬ ‫ئێسفنی – محمد حسن بامەرنی‬ ‫– مەال گاهرعمر رەشاڤای‪ -‬عەلو‬ ‫دەشتانی – حسن مستەفا هێتوتی‬ ‫– صالح احمد بانی – وعبدالله‬ ‫عەلو صالیانی بانی – جبرائیل‬ ‫ئاڤدەل باكورمانی – عبدالعزیز‬ ‫ئــــورەی – مــحــمــد عــبــدالــرحــمــن‬ ‫هەسنەكی – حجی حسن چەمانی‬ ‫– عریف محمد بریفكی بەرواری‬ ‫– حجی دوشكا ئەتروشی – سعید‬ ‫اسماعیل سپینداری – مستەفا‬ ‫حسو سپینداری – خالد عمر ئاغا‬ ‫چەمانكی – شعبان چالی زێباری‬ ‫– مــەال احمد باكرمانی زێباری‬ ‫– محمد چالی زێباری – حسن‬ ‫احمد موسا هەسنەكی – جمیل‬ ‫حسین بــەربــیــری – خورشید‬

‫‪80‬‬

‫یوسف بێیادی – یوحنا درویاش‬ ‫دهی – عبدالحكیم عیسا بێكیاتی‬ ‫– رەسول عمر دەكانی‪ -‬قوتاس‬ ‫هەركی – چاڤشین عمر – یونس‬ ‫رەشید مێرسیدی – عبدالرحمن‬ ‫محمد سەعید گابێركێ (سەرپەل)‬ ‫زەیا یلدە هێزانكی – ئیشو برو‬ ‫سەفەرەی نەهلە – عیسا بالەتەی‬ ‫– عـــەزو مــرادســیــنــی‪ -‬سلیمان‬ ‫خەرشنی – مشكو خەمێ صوری‬ ‫– عریف اوصمان مراد ابراهیم‬ ‫(ل ساال ‪ 1968‬لتلكێفێ شەهید بو‬ ‫یە) دگەل بەتالیونا حاجی میرخان‬ ‫بو‪ ،‬هەروەسا احمد ئادەم هیتوتی‬ ‫ژوری – شــوكــت ســبــیــنــداری‬ ‫بەرگارەی – زەیا یەلدا هێزانكی‬ ‫تەهلە – فــارس هیتوتی ژوری‪،‬‬ ‫هتد هەر وەسا هەڤاالن عبد السام‬ ‫بەرواری وكامیران مفتی(یەك ل‬ ‫دیــف یــەك) ل سالێت ‪– 1973‬‬ ‫‪ 1975‬بەرپرسێت (باراستنێ)بون‬ ‫ل سنورێ شێخان‪ ،‬وهەڤال رشید‬ ‫تاهر خنسی ل ساال ‪ 1974‬تاكو‬ ‫بوهارا ‪ 1975‬نوینەرێ مەكتەبا‬ ‫عەسكەری یا پارتی بو ل سنورێ‬ ‫هێزا شێخان‪.‬‬

‫پشكا‌دویێ‌‪:‬‬ ‫‌تەرحیل‌و‌تە‌عریب‌ل‌دەڤەرا‌‬ ‫شێخان‪:‬‬ ‫*تەرحیل‌و‌تەعریب‪:‬‬

‫ب راستی هندەك دەستپێكێت‬ ‫تەرحیلێ وتەعریبێ ل قەزا ئێسفنێ‬

‫دزڤـــرنـــە ســاالنــێــت س ــەردەم ــێ‬ ‫شورەشا ئیلولێ‪.‬‬ ‫واتە ژبەری نەكسا ساال ‪1975‬‬ ‫چەند هەولێت تەرحیل وتەعریب‬ ‫وكــاڤــلــكــرنــێ ل س ــن ــورێ ق ــەزا‬ ‫شێخان هاتبونە ئەنجام دان‪ ،‬بو‬ ‫نمونە ل ساال ‪ 1963‬تا دیماهیا‬ ‫ســاال ‪ 1965‬گوندێت ((چــەروانــە‬ ‫– گرمبارەك – باسفنێ – كەڤنە‬ ‫كولكا – كەالتا – دریشیا – بیبوز‬ ‫– شۆرك – گاق میكائیل)) هاتن‬ ‫تەرحیل كرن‪ ،‬هەروەسا دگەرمە‬ ‫گەرما شورشا ئیلولێ چەندین‬ ‫گوندێت دیتر ل قەزا سێخان هاتن‬ ‫تەرحیل و كاڤلكلرن‪ ،‬بو نمونە‬ ‫ل سالێت ‪ 1966‬تــا ‪ 1969‬ئەڤــ‬ ‫گوندە هاتن كاڤلكرن و تەرحیل‬ ‫كرن ((مەكەنا‪،‬ترپەسپی‪ ،‬سندانك‪,‬‬ ‫چلغانك‪ ،‬تیسقەال زێــدك‪ ،‬كەالتا‪،‬‬ ‫دووشــیــفــان‪ ،‬ئــال مــەمــان‪ ،‬تیس‬ ‫ق ــەال‪ ،‬گــرخــاس‪ ،‬خــەتــارا بچوك‪،‬‬ ‫شــیــف شــریــن‪ ،‬رگــاڤــا حــەمــدان‪،‬‬ ‫رگاڤا مــەزن)) لێ پشتی خوپانا‬ ‫ســـــاال‪ 1975‬ئــو پشتی تێكچونا‬ ‫شورەشا ئیلوال مەزن دوو هەوێت‬ ‫شوفینی ودرندانە یێت ئاشكەرا و‬ ‫فراوان و یێت تەرحیل و تەعریبێ‬ ‫ل ســاال ‪1975‬و ســاال ‪ 1987‬ل‬ ‫قەزا شیخان هاتن ئەنجام دان‪...‬‬ ‫ئو چەندین كوردێت قەزا شیخان‬ ‫لسەر گوندێت وانا هاتن راكرن‬ ‫و عەرەبێت (حــەدیــدی و جبور)‬ ‫ل گوندێت كــوردا هاتن ئاكنجی‬ ‫كــرن و خودانێت وان گوندا ب‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫تەعەدای و ب زوری ل چەندین‬ ‫كومەلگەهێت زورە ملی هاتن‬ ‫ئاكنجی كــرن مینا كومەلگەهێت‬ ‫((مــەهــەت – كەلەكچی – چرە‪-‬‬ ‫الرسالە – شێخكا – نەسیریێ–‬ ‫بەدریا – قەسروك))‪ ،‬ئەڤچا ئەو‬ ‫گوندێت ل هاڤینا ساال ‪ 1975‬تا‬ ‫هاڤینا ساال ‪ 1987‬هاتین تەرحیل‬ ‫ك ــرن ول جــهــێ وانـــا عــەرەبــێــت‬ ‫(حـــەدیـــدی وجـــبـــور) ل ــێ هــاتــن‬ ‫ئاكنجیكرن ئەڤە بون‪:‬‬ ‫‪ -1‬گوندێ بابایێ ل بنێ چیایێ‬ ‫مــەقــلــوبــی‪ )80( -‬مــاڵ بــون‪-‬‬ ‫هوزا روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -2‬موسەكا ئیزیدی یا – نیزیكی‬ ‫(‪ )20‬مال بون ژ هوزا دوملی‬ ‫– دكەڤیتە باشورێ‪.‬‬ ‫‪ -3‬گلەشینی – (‪ )30‬مال بون‪.‬‬ ‫‪ -4‬موسەكا ئیسام – (‪ )15‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -5‬قایماوە – نیزیكی (‪ )60‬مال‬ ‫بون هوزا روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -6‬نێر چەری – نیزیكی (‪ )60‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -7‬گرفەقیر – (‪ )65‬مال بون‪.‬‬ ‫‪ -8‬زێلكان – (‪ )60‬مال بون‪ ،‬هوزا‬ ‫روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -9‬خاتیناڤا – (‪ )45‬مــال بــون‪.‬‬ ‫هوزا روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -10‬پیر بوب – (‪ )88‬مال بون‪،‬‬ ‫هوزا روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -11‬محمودان – (‪ )30‬مال بون‪..‬‬ ‫گوندێ كوردێت ئیزیدی یە‪,‬‬ ‫دكەفیتە باشورێ كومەلگەها‬

‫مەهەتێ‬ ‫‪ -12‬كانی سارك – نێزیكی (‪)45‬‬ ‫مال بون‪.‬‬ ‫‪ -13‬گاق حەمە – (‪ )65‬مال بون‪.‬‬ ‫‪ -14‬بــەرازی كچكە – (‪ )35‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -15‬چێبران – (‪ )35‬مــال بون‪.‬‬ ‫هوزا دوملی‪.‬‬ ‫‪ -16‬بــەرازی مەزن – (‪ )47‬مال‬ ‫بون‪ .‬هوزا گوران‪.‬‬ ‫‪ -17‬هژیروك – نێزیكی (‪ )57‬مال‬ ‫بون‪ .‬هوزا روژبەیانی‪.‬‬ ‫‪ -18‬كەندالە – (‪ )65‬مــال بون‪.‬‬ ‫ئیزیدێت هەكاری‪.‬‬ ‫‪ -19‬گوداود – نێزیكی (‪ )40‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -20‬ئاڤــــ دەلیا – (‪ )45‬مال بون‪.‬‬ ‫‪ -21‬گروكال – نێزیكی (‪ )47‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -22‬باقەسرێ – نیزیكی (‪)25‬‬ ‫مــال بــون‪...‬گــونــدێ كــوردێــت‬ ‫ئیزیدی یە‬ ‫‪ -23‬مــەال بــروان – گوندێ برا‬ ‫مەسیحیا بو‪.‬‬ ‫‪ -24‬بێت نار – نیزیكی (‪ )48‬ماال‬ ‫بون‪ ...‬گوندێ كوردێت ئیزیدی‬ ‫یە‬ ‫‪ -25‬پیران – نێزیكی (‪ )45‬مال‬ ‫بون‪.‬‬ ‫‪ -26‬بەربیرا مزوریا لنك مغارا‪.‬‬ ‫‪ -27‬مەلكیشان – هوزا شەرەفان‪.‬‬ ‫‪ -28‬باسكەدێر – هوزا شەرفان‪.‬‬ ‫‪ -29‬كـــەڤـــرە صــــور – هـــوزا‬ ‫شەرەفان‪.‬‬

‫‪ -30‬رویلك‪.‬‬ ‫‪ -31‬خرابە شەرەفا‪.‬‬ ‫‪ -32‬كانی فەال‪.‬‬ ‫‪ -33‬بەربیرا مزوریان‬ ‫‪ -34‬میتك ژوری‪.‬‬ ‫‪ -35‬مەلكیشان‪.‬‬ ‫‪ -36‬خنس‪.‬‬ ‫‪ -37‬پیروزاڤا‪.‬‬ ‫‪ -38‬میتك ژێری‪.‬‬ ‫‪ -39‬كوخیا‪.‬‬ ‫‪ -40‬گوندێ كەنداال‪.‬‬ ‫‪ -41‬گوندێ سێ گركا‪.‬‬ ‫‪ -42‬بیسا گ ژووری‪.‬‬ ‫‪ -42‬بیسا گ ژێری‪.‬‬ ‫‪ -43‬بەرگرێ‪ -‬هوزا مزورییا‪.‬‬ ‫‪ -44‬بەركچكێ‪ -‬هوزا مزورییا‪.‬‬ ‫‪ -45‬سێلكا‪ -‬هوزا مزورییا‪.‬‬ ‫‪ -46‬شێخكا‪ -‬هوزا مزورییا‪.‬‬ ‫‪ -47‬باڤیان‪ -‬هوزا مزورییا‪.‬‬ ‫‪ -48‬درێن‪ -‬هوزا شەرەفان‪.‬‬ ‫‪ -49‬ئاشكان‪ -‬هــوزا شەرەفان‪-‬‬ ‫د كەڤیتە بــاكــورێ روژ ئاڤا‬ ‫كومەلگەها چرەی‪.‬‬ ‫‪ -50‬بــاجــلــە گ ــەڤ ــن‪ -‬دكــەڤــیــتــە‬ ‫باكورێ روژ ئاڤا كومەلگەها‬ ‫چرەی‪.‬‬ ‫‪ -51‬باجلە سەركەفروك‪.‬‬ ‫‪ -52‬زنیاڤا غازی (محمد تاهر)‪.‬‬ ‫‪ -53‬زنیاڤا تەتو گوڤەی‪.‬‬ ‫‪ -54‬زیناڤا میری‪.‬‬ ‫‪ -55‬تــل جومل (‪ )22‬مــال بون‬ ‫دكەڤیتە بێزیك چــرە (ئەڤە‬ ‫گوندەكێ پر كەڤنارە و شەرێ‬ ‫ئەسكەندەرێ مەقدونی ل ڤی‬

‫‪81‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫گوندی رویدابو)‬ ‫‪ -56‬جــفــتــێ چــەنــدیــن ســـاال ل‬

‫‪ -70‬گوندێ دێــدەڤــان عەرەبێت‬ ‫حەدیدی لێ هاتبون ئاكنجی‬

‫ســەردەمــێ شــورەشــا ئیلولێ‬

‫كرن‪.‬‬

‫ل جفتێ بو‪.‬‬

‫حەدیدی لێ هاتبون ئاكنجی‬

‫چیایێ مەقلوب‪.‬‬

‫‪ -93‬گوندێ چەم ەرەش ل بنێ‬ ‫چیایێ مەقلوب‪.‬‬

‫(فرنا) پێشمەرگێ هیزا شێخان‬

‫‪ -71‬گوندێ بێرستەك عەرەبێت‬

‫هەر وەسا ئەو گوندێت ل بەر‬

‫‪ -57‬موقبلێ ل ساال ‪ 1959‬قوچی‬

‫كرن (ل نیسانا ‪ 2003‬هەڤاڵ‬

‫ئەنفاال كوردستانێ ل ساال ‪1988‬‬

‫ئو ل ســاال ‪ 1960‬كندو خدر‬

‫سوپایێ شێخان لڤی گوندی‬

‫ڤــان هــەر دو هــەوا نەكەفتین ل‬

‫عەلو موختارێ گوندی بو‪...‬‬

‫اح ــم ــد بـــامـــەرنـــی ئــەنــدامــێ‬

‫كەفتنە ب ــەر شــــاالوا كاڤلكرنێ‬

‫موختارێ گوندی بو‪.‬‬

‫شەهید ببو)‬

‫كــوردێــت كوردستانێ‪ ،‬لێ جهێ‬

‫‪ -58‬موقبلێ گــونــدێ كــوردێــت‬

‫و وێـــرانـــكـــرنـــێ وەك هــەمــی‬

‫‪ -72‬گوندێ سەركاڤ‪.‬‬

‫بەختەوەریێ یە كو ل سەرهلدانا‬

‫شێخ نــاصــر (‪)1889-1807‬‬

‫‪ -74‬گوندێ بیرێ‪.‬‬

‫زورا ئەو گوندێت ل هەوا تەعریبا‬

‫الیــارد ل سالێت‪1849‬و‪1851‬‬

‫‪ -76‬گوندێ گرزەنگل‪.‬‬

‫وتەعریب كرن‪ ...‬ژقەیدا تەرحیلێ‬

‫‪ -59‬مام رەشان‪ ..‬گوندێ كوردێت‬

‫‪ -78‬گوندێ كەمێ‪.‬‬

‫سەر گوندێت خوڤە مینا گوندێت‬

‫‪ -60‬ئێسیا‪ ...‬گــونــدێ كــوردێــت‬

‫‪ -80‬گــونــدێ شیڤكا ژوری د‬

‫ئــیــزیــدی یـــە‪...‬كـــونـــدێ بــابــا‬

‫مێژو نڤێسێ بەریتانی هنری‬

‫سەرەدانا ڤی گوندی كر بو‪.‬‬ ‫ئیزیدی یە‬ ‫ئیزدی یە‪.‬‬

‫‪ -61‬خورتا مەزن‪.‬‬

‫‪ -73‬گوندێ گڤارا‪.‬‬

‫‪ -75‬گوندێ باسفرێ‪.‬‬ ‫‪ -77‬گوندێ كوپێ‪.‬‬

‫‪ -79‬گوندێ بەرەشا‪.‬‬

‫كــەڤــیــتــە ب ــاك ــورێ روژ ئاڤا‬ ‫كومەلگەها چرەی‪.‬‬

‫ئادارا ساال ‪ 1991‬زوربەیا هەرە‬ ‫سـ ــاال ‪ 1975‬هــاتــیــنــە تــەرحــیــل‬

‫رزگــار بون وخەلكێ وان جونە‬

‫((شێخكا – بەرگرێ – بەركچكێ‬ ‫– باڤیان – درێن – گرزەنگل –‬ ‫مرێبا – خرابە شەرەفا – كەڤرە‬

‫صوری – رویلك – میتكا ژوری‬

‫‪ -62‬خورتا بچوك‪.‬‬

‫‪ -81‬گوندێ شیڤكا ژێری‪.‬‬

‫– میتكا ژێــری – مەال بــروان –‬

‫‪ -64‬مگێرس‪.‬‬

‫‪ -83‬گوندێ ئاڤـــ ریڤا‪.‬‬

‫ژوری – شیفكا ژێری‪ -‬هەر (‪)3‬‬

‫‪ -63‬شەهیا‪.‬‬

‫‪ -82‬گوندێ گرمیشان‪.‬‬

‫كانی فەال – گرمیشان – شیفكا‬

‫‪ -65‬گــونــدێ ئــــــازەخ‪ ...‬گــونــدێ‬

‫‪ -84‬گوندێ سەرگاف‬

‫‪ -66‬گوندێ هــەرمــاش‪ ...‬گوندێ‬

‫‪ -86‬دەكان‪.‬‬

‫‪ -67‬گــونــدێ تللە‪ ...‬گــونــدێ برا‬

‫‪ -89‬گوندێ دارەتو خازر‪.‬‬

‫– بەرگرێ باجلە كەڤن – موقبلێ‬

‫‪ -68‬گوندێ بان‪.‬‬

‫‪ -91‬گوندێ مەال چەپەرا‪.‬‬

‫– بــەربــیــرا مــزوریــا – خنس –‬

‫برامەسیحایە‪.‬‬

‫برامەسیحیایە‪.‬‬

‫مەسیحیایە‪.‬‬

‫‪ -69‬گوندێ توسپ‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫‪ -85‬مێرسیدا‪.‬‬

‫‪ -87‬گوندێ شكەفتیان‪.‬‬

‫‪ -90‬گوندێ مغارا‪.‬‬

‫‪ -92‬گوندێ دەرویــشــان ل بنێ‬

‫ژیناڤا – سێلكا – مرێبا – كەمێ‬

‫– بیساگ ژوری وژێرێ – توسپ‬ ‫– تلە – بان – ئازەخ – هەرماش‬

‫– شەهیا – مكێرس – بەركچكێ‬ ‫– جفتەی – بــەرەشــا – گڤارا‬ ‫مەلكیشان – باسكە دێر – مغارا‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫مێرسێدا – ئاشكان – كوپێ هتد))‬

‫خو نەبو وكەس بێ قایل نەبو‪...‬‬

‫روخانا رژیما بەعس ل نیسانا‬

‫ب كوردایەتیا خو شادبونە ڤە‬

‫خەلكێ گوندێت دیترژی پشتی‬

‫ســاال ‪ 2003‬هەمی زڤرینە سەر‬ ‫گــونــدێــت خ ــوو ب ئــاخــا ب ــاب و‬ ‫باپیران شادبونەڤە‪.‬‬

‫*‌گوهرینا‌رەگەزناما‌‬ ‫كوردێت‌ئێزدی‪:‬‬

‫و جارەكا دیتر كوردێت ئیزیدی‬

‫و خــودانــە دگــەل سەرهلدانێ و‬

‫ك ــوردی دا و چەندین كوردێت‬

‫تەوسیقا چەندەكێ ژ مێژویا نو یا‬

‫و چونە ناڤــــــ رێــزێــت پارتێت‬ ‫ئێزدی بونە قائیمەقام و وەزیر‬

‫چەند سەرقەلەمێت بلەز بون ژ بو‬ ‫دەڤەراشێخان‪ ،‬لە وما داخازا لێ‬

‫و ئــەنــدام بــەرلــەمــان و بنگەهێ‬

‫بورینێ دكەین كو بیاڤـــــ نەبو ناڤێ‬

‫و شـــەرەف ــمـــەدان ــە گــێــرا ژ بو‬

‫و هــەمــی خــەبــاتــكــەرێــت دەڤـــەرا‬

‫ب رەوشەنبریا كوردی یارەسەن‬

‫دا توماربكەین‪ ،‬چنكو نڤیسبن و‬

‫نــەشــكــەســت‪ ...‬بەلكووێڤەتر چو‬

‫رەوشەنبركرنا كوردێت ئیزیدی‬

‫‪ 1977‬دەمــاب دارێ زورداری ــێ‬

‫و گوڤارەك دەركر بناڤێ (اللش)‬

‫ل شــنــگــار وشــێــخــان وفــەیــدیــێ‬

‫ل نیسانا ‪ 2003‬ئێكجار و ئیكجار‬

‫نڤێسی ب(عــەرەب)ی !!! بێگومان‬

‫ئیزیدی ل ڤەقەتیای مینا دەڤەرێت‬

‫رەگەزناما هەمی كوردێت ئیزیدی‬

‫*‌تیبینی‪:‬‬

‫بــەشــداری د سەرهلدانێدا كرن‬

‫رژیـــمـــا بـــەعـــس تــێــهــنــا وێ‬

‫دەما ل سەر ژمێریا گشتی یا ساال‬

‫ڤەقەتیای ژ كوردستانا ئازاد‪.‬‬

‫مە دڤێت بێژین كو ئەڤە تەنها‬

‫اللــش ل دهــوك رولــەكــێ چاالك‬

‫ب ت ــاوان ــا تــەرحــیــل وتــەعــریــبــێ‬

‫رەســەن ل وان دەڤەرێت پێشتر‬

‫و پشتی روخانا صەدامێ دكتاتور‬

‫(كت‪ -‬كت)هەمی ئەندامێت پارتی‬ ‫شێخان دناڤــــ ڤێ ڤەكولینا كورت‬ ‫توماركرنا(كت كت) ناڤێت هەمی‬

‫تێكوشەرێت پارتی و كوردایەتیێ‬

‫ل سنورێ قەزا شێخان ب راستی‬

‫بــیــاڤ خـــوش ب ــو ب ــو كــوردێــت‬

‫كارەكێ زێــدە مــەزن و فراوانە‪،‬‬

‫گورینا رەگــەزنــامــا هاوالتیەكێ‬

‫شنگال و سنونێ و مــەهــەت و‬

‫خەلكێ شێخان یان ژی لقا(‪)20‬‬

‫ئ ــی ــرادە وحــــەزا وان تــاوانــەكــا‬

‫خەتارێ و شیخكا و ئیسفنێ‪...‬‬

‫و سێمێلێ گــوهــارتــی وهــەمــی‬

‫یـــان ســـەرجـــەم مــلــلــەتــەكــێ بێ‬

‫تێلكیف و باشیك و بــەحــزان و‬

‫ئــێــكــجــار دكــتــاتــوری وشوفینی‬

‫هــتــد كــو ئــــەوژی رولــــێ خــو د‬

‫مروڤی یە ئەوا ساال ‪ 1948‬ژالیێ‬

‫كوردی ببینن ونڤێسگەهێت (اللش)‬

‫یە ودژی برگێت جــاردانــا مافێ‬ ‫نەتەوێت ئێكگرتی ڤە دەركەتی‬ ‫ودژی هەمی یاسایێت دەولەتی‬

‫وجیهانی ومروڤایەتیێ یــە؟! لێ‬

‫قادا كوردایەتیێ و رەوشەنبیریا‬ ‫ل زوربــەریــا بــاژارو كومەلگەها‬ ‫هــاتــن ڤــەكــرن وچــەنــدیــن گوڤار‬ ‫و روژنــامــێــت تایبەت بكوردێت‬

‫خوشبەختانە سەرهلدانا گەلێ مە‬

‫ئــیــزیــدی ڤـــە ه ــات ــن وەشـــانـــدن‬

‫گوهرینا رەگەزا كوردێت ئیزیدی‬

‫شنگال كەفتنە قــادا خەباتێ ژبو‬

‫ل ئادارا ساال ‪ 1991‬چەسپاند كو‬

‫وب عــەرەب كرنا وانــا چ مفایێ‬

‫هــەروەســا رادیــوێــت كـــوردی ل‬

‫هیڤی خــازم بــرادەرەكــێ دیتر ژ‬

‫ل شێخان یا پارتی دیموكراتی‬

‫كوردستان ب ڤی كــارێ فــراوان‬

‫و هەژی رابیبیت‪ ..‬دا مافێ كەسێ‬ ‫نەهێتە خارن و دا خەباتا تەڤایا‬

‫ئــەنــدام و الیەنگیرێت پــارتــی و‬

‫كوردایەتیێ تا خوپانا ساال ‪1975‬‬

‫بێتە ناساندن و توماركرن دگەل‬

‫رێزگرتنا مە بو تەڤایا تێكوشەرێت‬ ‫كوردایەتیێ وشورەشا ئەیلولی ل‬ ‫دەڤەرا شیخان‪.‬‬

‫بەالڤكرنا رەوشەنبیریا كوردی یا‬

‫‪83‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫*‌ژێدەر‪:‬‬

‫مامێزدین‪ .‬ل زڤستانا ‪.2002‬‬

‫‪ -1‬دوو دیدار دگەل تێكوشەرێ‬ ‫هەر دوو شورەشێت ئیلوول‬ ‫وگوالنی سلو خدر ئێسفنی‪ .‬ل‬ ‫هاڤینا ‪.2002‬‬

‫‪ -11‬نامەك ژرێـــزدار عیسمەت‬ ‫تۆفیق كوخی‪ .‬ل بوهارا ‪.2004‬‬

‫‪ -2‬دی ــدارەك دگــەل تێكوشەرێ‬ ‫دێرینێ (عوزێر بــەرەكــات)‪...‬‬ ‫بهارا ساال ‪ 2007‬ل دومیز‪.‬‬ ‫‪ -3‬دوو دیدار دگەل شەكر عەبدال‬ ‫شێخكی جێگرێ عەسكەری‬ ‫یێ هێزا شێخان ل سەر دەمێ‬ ‫شــورەشــا ئیلولێ ل شــواتــا‬ ‫‪.2006‬‬ ‫‪ -4‬دی ــدارەك دگــەل تێكوشەرێ‬ ‫دێرینێ پــارتــی تیتان صالح‬ ‫كوخی ل قەسروك‪ ...‬ل هاڤینا‬ ‫‪.2004‬‬ ‫‪ -5‬دیــــدارەك دگـــەل ئــەنــدازیــار‬ ‫رەشید فتحی خنس‪ .‬ل هاڤینا‬ ‫‪ 2002‬دگەل راپورتەكا درێژ‪.‬‬ ‫‪ -6‬دوو دیــدارێــت درێ ــژ دگــەل‬ ‫كــادرێ دێرینێ پارتی نعمان‬ ‫فەرحان ئوسمان ئێسفنی‪ ،‬ل‬ ‫پاییزا ‪ 2002‬دگەل راپورتەكا‬ ‫تیر و تەسەل‪.‬‬ ‫‪ -7‬دوو دیدار دگەل رێزدار عادل‬ ‫مزوری‪ .‬ل زڤستانا ‪.2003‬‬ ‫‪ -8‬چەند زانــیــاری ژ هێژا خالد‬ ‫شلی‪ ،‬ل بوهارا ‪.2005‬‬ ‫‪ -9‬دوو دیــدارێــت درێ ــژ دگــەل‬ ‫رێزدار ئوسمان عەلی بەفرو‪.‬‬ ‫ل بوهارا ‪.2002‬‬ ‫‪ -10‬دیدارەك دگەل رێزدار یونس‬

‫‪84‬‬

‫‪ -12‬دیــــدارەكــــا درێـــــژ دگـــەل‬ ‫تــێــكــوشــەرێ دێــریــن(عــەلــی‬ ‫بـــالـــەتـــەی) ل نــڤــێــســنــگــەهــا‬ ‫كومەالیەتی لقی یەك ل هاڤینا‬ ‫‪.2008‬‬ ‫‪ -13‬چەند زانیاری ژ هێژا أحمد‬ ‫محمود بیری (احمد موختار)‬ ‫ژ دایــكــبــویــێ س ــاال ‪ 1945‬ل‬ ‫ساال ‪ 1965‬بویە پارتی و ل‬ ‫سالێت ‪ 1975 -1966‬كادرێ‬ ‫لژنا شێخان بو‪ ،‬نهو موختارێ‬ ‫تاخێ (بەروشكی)یە ل شارێ‬ ‫دهوك‪.‬‬ ‫‪ -14‬چــەنــد زانـــیـــاری ژ هــێــژا‬ ‫(ئەحمەد سۆفی) سەرپەرشتێ‬ ‫پـــەروەردەێ ل دهــوك‪ ..‬ساال‬ ‫‪ 1969‬بویە پارتی و ل رێكخراوا‬ ‫شــەهــیــد ع ــەزی ــز ئــەتــروشــی‬ ‫خەبات كریە ل نیسانا ‪2010‬ل‬ ‫دهوك وەغەركریە‪.‬‬ ‫‪ -15‬چەند زانیاری ژ هێژا حجی‬ ‫عارف صالح ئەتروشی‪ ،‬هاڤینا‬ ‫‪.2004‬‬ ‫‪ -16‬نامەك ژ تێكوشەرێ دێرین‬ ‫سەیدا (سلیمان مراد باعەدری)‬ ‫ل ساال ‪ 1959‬بویە پارتی‪ ...‬ل‬ ‫ســاال ‪ 1967‬تاكو ‪ 1974‬بەر‬ ‫پرسێ رێكخراوا باعەدرێ یا‬ ‫پارتی بو‪.‬‬ ‫‪ -17‬دەرچوی خانا ماموستایان)‬ ‫ە ل م ــوص ــل ســــاال ‪،1965‬‬

‫نهو ل بــاعــەدرێ ئاكنجی یە‪،‬‬ ‫ناما ناڤبری ل ‪2010/11/28‬‬ ‫گەهشتیە مە‪.‬‬ ‫‪ -18‬چــەنــد زانــیــاری ژ هەڤالێ‬ ‫هێژا ابو فراس دوغاتی (میرزا‬ ‫سەعید دوغاتی)ئەندامێ لێژنا‬ ‫نــاوچــا تلكێف یــا پــارتــی ل‬ ‫تیرمەها ساال‪.2009‬‬ ‫‪ -19‬دوو دیــدارێــت درێــژ دگەل‬ ‫هـــەڤـــال (تــــاج الـــدیـــن محمد‬ ‫ئـــــەتـــــروشـــــی) ل روژێــــــت‬ ‫‪ 2010/12/9‬و ‪.2010/12/14‬‬ ‫‪ -20‬دیــدارەك دگەل هێژا سعید‬ ‫موقە ئەلقوشی‪ ،‬بوهارا ‪.2007‬‬ ‫‪ -21‬دیدارك دگەل هێژا نافع شكر‬ ‫هروری‪ ،‬بوهارا ‪.2007‬‬ ‫‪ -22‬دیدارك دگەل هێژا سەبری‬ ‫حنا رزق ــو بــەنــداوایــا‪ ،‬هافینا‬ ‫‪.2009‬‬ ‫‪ -23‬دیدارك دگەل هێژا خوشابا‬ ‫گــورگــیــس گــرەنــجــوكــی (أبــو‬ ‫ئــاشــور) لگوندێ گرەنجوك‬ ‫ل بـــاشـــورێ بــــاعــــەدرێ‪ ،‬ل‬ ‫‪.2009/3/19‬‬ ‫‪ -24‬دیــــدارەكــــا درێـــــژ دگـــەل‬ ‫تێكوشەرێ ئیلوولێ (عەبدوڵاڵ‬ ‫میرزا چەم رەشی روژبەیانی‬ ‫گوران)‪ ،‬هەولێر هاڤینا ‪.2006‬‬ ‫‪ -25‬داود مــــراد الــخــتــاری –‬ ‫الحمات و الفتاوی علی الكورد‬ ‫االیزدیین فی العهد العثمانی‪،‬‬ ‫دهوك هاڤینا ‪.2010‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫پەیامی وەفاداری وخۆشەویستی‬ ‫ئا‪‌:‬ڕه‌نج‬

‫‌ماوەیەكە‌براو‌هەڤاڵی‌ئازیزوخۆشەویستمان‌كاك‌(عەبدولواحید‌عەزیز‌دیبەگەیی؛‌‬ ‫سەرۆكی‌كۆمەڵەكەمان)‪‌،‬كۆمەڵەی‌مامۆستایانی‌شۆڕشی‌مەزنی‌ئەیلوول‌_‌سەرنووسەری‌‬ ‫گۆڤارەكەمان‪ ‌،‬گۆڤاری‌ (پەیامی‌ ئەیلوول)‪ ‌،‬لەناكاو‌ تووشی‌ نەخۆشییەكی‌ كت‌ و‌ پڕ‌‬ ‫هاتووەو‪ ‌،‬بەو‌ هۆیەوە‌ چەند‌ جارێك‌ سەردانی‌ نوژدارانی‌ نێوخۆ‌ و‪ ‌،‬چەند‌ واڵتێكی‌‬ ‫دەوروبەریشی‌كردووە‪‌،‬هەر‌لەئاكامی‌ئەو‌نەخۆشییەیشییەوە‌چەند‌مانگێكە‌لەئێمەو‌‬ ‫لەخزم‌و‌هەڤاڵ‌و‌هاوڕێ‌‌و‌دۆستانی‌دابڕاوەو‌لەسەر‌جێگا‌كەوتووە‪‌،‬هەر‌لەو‌ماوەیەدا‌‬ ‫ژمارەیەكی‌زۆرو‌بەرچاو‌لەخزم‌و‌هاورێ‌‌و‌هەڤااڵنی‌بەڕێزیان‌لەماڵەوە‌وەك‌وەفاو‌‬ ‫خۆشەویستییەك‌بۆ‌ئەو‌مامۆستا‌ئازیزە‌سەردانییان‌كردووەو‌لەهەواڵیان‌پرسیووە‪‌،‬‬ ‫دیارە‌بەڕێزیشیان‌لەهەمبەر‌ئەو‌وەفاو‌خۆشەویستی‌و‌سەردان‌و‌بەسەركردنەوانەدا‌‬ ‫بەم‌شێوە‌پەیامی‌وەفاداریی‌خۆی‌بەهەموو‌الیەكیان‌ڕادەگەیەنێت‪:‬‬ ‫په‌یامی‌ئه‌یلوول‬ ‫بـــەنـــاوی خــــۆم و تــــەواوی‬ ‫خ ــان ــەوادەك ــەم ــان ــەوە‪ ،‬پــڕ بــەدڵ‬ ‫سوپاس و پێزانینی خۆم بە یەكە‬ ‫یەكەی هەموو ئەو خزم و هەڤاڵ‬ ‫و دۆســت و ه ــاوڕێ و ب ــرادەرە‬ ‫خــۆشــەویــســت و خــەمــخــۆرانــەی‬ ‫خۆم ڕادەگەیەنم‪ ،‬چ ئەو بەڕێزانەی‬ ‫ئــەركــیــان كــێــشــاوەو لــەنــزیــكــەوە‬ ‫لەماڵەوە سەردانیان كــردووم و‪،‬‬ ‫چ ئەو بەڕێزانەیش‪ ،‬كە بەتەلفۆن‬ ‫بـــەســـەریـــان كــــردوومــــەتــــەوەو‬ ‫هەواڵیان پرسیووم‪.‬‬ ‫هــەروەهــا لەناخی دڵیشمەوە‬

‫هــیــوای بــەخــتــەوەری و تــەمــەن‬ ‫درێژی و تەندرووستییەكی باش‬ ‫بــۆ هــەمــوو الیــەكــیــان دەخــــوازم‪،‬‬ ‫كـــە بــــەو پـــــەڕی پــەرۆشــیــیــەوە‬ ‫دوعــــــای چ ــاك ــب ــوون ــەوەی ــان بۆ‬ ‫خواستووم‪ ،‬بێشك بەم وەفاداری‬ ‫و هەڵویستانەیان زۆر منەتبارو‬ ‫قــەرزاربــاریــان ك ــردووم‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫قەت لەچاكەو برایەتییان دەرناچم‪.‬‬ ‫هــــەر بــــەم بــۆنــەیــەیــشــەوە‬ ‫داوای لـــێـــبـــووردن لــەهــەمــوو‬ ‫ئــەو زاتـــە بــەڕێــزانــە دەكــــەم‪ ،‬كە‬ ‫لەكاتی ســەردانــی كردنمدا وەك‬

‫بهڕێز‪ :‬كاكهمین نهجاڕ‬ ‫بهرپرسی ئهنجوومهنی سهركردایهتی پارێزگای‬ ‫ههولێری پارتی دیموكراتی كوردستان‬

‫خۆشەویستییەك بۆ من وێنەیان‬ ‫لەگەڵدا گرتووم؛ بەاڵم دیارە لەبەر‬ ‫هەندێ ڕێكاری هونەریی پەیوەست‬ ‫بــەگــۆڤــارەكــەمــانــەوە وێنەكانیان‬ ‫دانــەبــەزێــنــدراون‪ ،‬دووب ــارە ڕێزو‬ ‫وەفــاو خۆشەویستیم بۆ هەموو‬ ‫الی ــەك و ئومێدیش دەكــــەم‪ ،‬كە‬ ‫خوای گەورە لەهەموو ناخۆشی و‬ ‫نەهامەتییەك بەدووریان بگرێت‪..‬‬ ‫عه‌بدولواحید‌عه‌ز‌یز‌‬ ‫دیبه‌گه‌یی‬

‫بهڕێزان‪ :‬عهلی حوسێن بهرپرسی لقی دووی پارتی‬ ‫(پ‪.‬د‪.‬ك) نهوزاد هادی پاێزگای ههولێر‬

‫‪85‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بهڕێزان‪ :‬حهمهدهمین میركان و سهلیم ئهسعهد‬ ‫خۆشهوی‬

‫بهڕێز‪ :‬قادر قادر‬ ‫بهرپرسی بااڵی دهزگای ئهیلوول‬

‫بهڕێز‪ :‬كاروان ئاكرهیی‬ ‫بهڕێوهبهری گشتی كهناڵی (‪)LT.TV‬‬

‫بهڕێزان‪ :‬بهرپرس و ئهندامانی‬ ‫دهزگای ئهیلوولی ههولێر‬

‫بهڕێزان‪ :‬ئهندامانی دهستهی كاگێڕی كۆمهڵهی‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی ئهیلوول‬

‫ئهندامانی كۆمهڵهی مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی‬ ‫ئهیلوول له دهڤهری سلێمانی و دهۆك و ههورامان‬

‫‪86‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بهڕێزان‪ :‬سهرۆك و ئهندامانی یهكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان‬

‫ئهندامانی مهكتهبی حزبی شیوعی كوردستان‬

‫بهڕێزان‪ :‬مدحهت بێخهو و قاسم سهكران‬

‫بهڕێزان‪ :‬بارزان قهساب و هێرشه ڕهش و‬ ‫رزگار كۆچهر و موالزم ئاپۆ و ‪. ......‬‬

‫بهرپرسی نووسینگهی كاك مهسرور‬

‫بهڕێز‪ :‬چنار سهعد عهبدوڵاڵ ئهندام ئهنجومهنی‬ ‫سهركردایهتی (پ‪.‬د‪.‬ك) شاندی یاوهری‬

‫‪87‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بهڕێز‪ :‬د‪.‬حهمید گهردی‬

‫بهڕێز‪ :‬ئومێد خۆشناو ئهندام پهرلهمانی كوردستان و‬ ‫قوتابیانی بهشی راگهیاندنی زانكۆی جیهان‬

‫بهڕێزان‪ :‬شێخ ئهحمهد ئهندامی پهرلهمانی كوردستان‬ ‫محهمهد خهلیل كارگێڕی لقی دوو‬

‫بهڕێز‪ :‬ئاری نانهكهلی كارگێڕی لقی دوو‬

‫بهڕێز‪ :‬كاك ئهحمهد بهرپرسی ناوچهی مامۆستایان‪..... ،‬‬

‫بهڕێزان‪ :‬پهیڤ كان و كارمهندانی كهناڵی ئاسمانی‬ ‫(‪)K.tv‬‬

‫‪88‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بهڕێزان‪ :‬خدر روسی‪ ،‬شێخ رهزا‪ ،‬مامۆستا خدر‪ ،‬خهلیل‬

‫بهڕێزان‪ :‬سهدرهدین حهمید‪ ،‬حاجی خهلیل‬

‫بهڕێز‪ :‬مهال قادر دیبهگهیی‪ ،‬م‪ .‬سهبا حاجی حوسین‪ ،‬م‪.‬‬ ‫یاسین حاجی حوسێن‬

‫بهڕێزان‪ :‬د‪ .‬خورشید رواندزی و كچهكهی‬

‫بهڕێزان‪ :‬م‪.‬كاوه قادر‪ ،‬عهباس ڕۆژنامهنووسی بولگاری‬

‫بهڕێزان‪ :‬سهردار ئهنوهر بهگی بێتواته‪ ،‬نهوزاد ئهنوهر‬ ‫بهگی بێتواته‬

‫‪89‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫گوڵچنێك لهچاالكییهكانی‬ ‫كۆمهڵهی مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی ئهیلوول‬ ‫ئا‪‌:‬په‌یامی‌ئه‌یلوول‬ ‫چاالكییەكانی مانگی‬ ‫ئاداری‪2014 /‬‬ ‫نووسینگەی گشتیی‬ ‫كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەولێر‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/3‬شاندێكی سەنتەری‬ ‫ئاسوودە سەردانی نووسینگەی گشتیی كۆمەڵەی‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوولیان كرد‪ ،‬لەدانیشتنێكدا‬ ‫باس لەكارو چاالكییەكانی هــەردووالكــراو‪ ،‬دواتر‬ ‫شاندەكە زۆر بەگەرمی لەالیەن سەرۆك و ئەندامانی‬ ‫دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵە بەڕێ كران‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/4‬كاتژمێر (‪)4‬ی ئێوارە‬ ‫لــەســەر داوای نــاوەنــدی چــاالكــی و پێگەیاندنی‬ ‫الوانی ‪ 3‬ی هەولێر‪ ،‬دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵەی‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوول لەهۆڵی ناوەندی‬ ‫چاالكیی هەولێر بــەڕێــز (عــەبــدلــواحــد دیبەگەیی)‬ ‫سەرۆكی كۆمەڵە سیمینارێكی بۆ ناوەندی ناوبراو‬ ‫لەژێر ناونیشانی ژیانی بــارزانــی و هەڵگیرسانی‬ ‫شۆڕشی ئەیلوول سازكرد‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/12‬كاتژمێر (‪ )4‬ی ئێوارە‬ ‫لەهۆڵی پێشەوا نووسینگەی گشتیی كۆمەڵەی‬ ‫مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوول رێوڕەسمی چلەی‬ ‫ماتەمینی خوالێخۆشبوو (زەكی ئاكرەیی) گێڕا لەو‬ ‫بۆنەیەدا چەندین لێپرسراوی حكوومی و حزبی‬ ‫ئــامــادەبــوون‪ ،‬لەوڕێوڕەسمەدا بەڕێز (عەبدلواحد‬ ‫دیبەگەیی) سەرۆكی كۆمەڵە وتارێكی لەسەر ژیان‬ ‫و خەباتی خوالێخۆشبوو پێشكەش كرد‪ ،‬ئینجا بەڕێز‬ ‫قایمقامی قــەزای ئاكریی وتارێكی پێشكەش كردو‬ ‫سوپاسی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوولی‬ ‫كرد‪ ،‬پاشان بەڕێز (مام علی) بیرەوەرییەكانی خۆی‬ ‫لەگەڵ خوالێخۆشبوو پێشكەش كرد‪ ،‬دوای ئەویش‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بەڕێز (حمە عەزیز) بەرپرسی كارگێڕیی مەكتەبی‬ ‫سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەردەمی‬ ‫شۆرشی ئەیلوول لەناو پــردان بیرەوەرییەكانی‬ ‫ڕۆژانــی شۆڕشی ئەیلوولی لەگەڵ خوالێخۆشبوو‬ ‫پێشكەشكرد‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/19‬ئەندامانی دەستەی‬ ‫كــارگــێــڕی كــۆمــەڵــەی مــامــۆســتــایــانــی شــۆڕشــی‬ ‫ئەیلوول‪ ،‬كە پێكهاتبوو لەبەڕێزان تەڵعەت محەمەد‬ ‫خالندو حەیدەر تەرجانی لەكردنەوەی مۆزەخانەی‬ ‫ئەرشیفی بەڕێوەبەرایەتیی پــــەروەردەی گشتیی‬ ‫هەولێر لــە قوتابخانەی (اربــیــل اولـــی)ی پێشوو‬ ‫ئامادەبوون‪ ،‬كەیەكەم قوتابخانەی شاری هەولێرە‪،‬‬ ‫لەم مەراسیمەدا چەندین كەسایەتیی رۆشنبیریی‬ ‫شاری هەولێر تیاییدا ئامادەبوون‪.‬‬

‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/24‬نووسینگەی گشتیی‬ ‫كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‬ ‫بەئامادەبوونی دەستەیەك لەمامۆستایانی شۆڕش‬ ‫لەبەرنامەیەكی تایبەتیی تەلەفزیۆنیی كە ناڵی كورد‬ ‫ماكس بــەنــاوی (ئەڤین ژن و ژیــان) ئامادەبوون‬

‫‪91‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫بەمەبەستی بــەراوردكــردنــی پــرۆســەی خوێندن‬ ‫لەسەردەمی شۆڕشی ئەیلوول و سیستێمی ئێستای‬ ‫خــوێــنــدن بــەرنــامــەكــە بــەشــێــوەیــەكــی راســتــەوخــۆ‬ ‫پەخشكرا‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/27‬كۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول كۆبوونەوەی مانگانەی‬ ‫خۆی ئەنجامدا‬

‫نووسینگەی كۆمەڵەی‬ ‫مامۆستایان لەپارێزگەی دهۆك‬ ‫* ل رێكەفتێ ‪ 2014/3/8‬دەم ژمێر (‪)11‬ی سپێدی‬ ‫دەستەكا كۆمەلێ پێكهاتبوون ژ هەڤااڵن احمد بادی‬ ‫و هاشم شوشی ئامادەبوون ل بارەگایی ئێكەتیا‬ ‫ئافرەتان لقی دهۆك ژ بۆ پیرۆزباهیا دامەزراندنا‬ ‫ئێكەتیا ئافرەتان‪.‬‬ ‫* ل رێكەفتێ ‪ 2014/3/10‬دەم ژمێر (‪ )12‬ی‬ ‫نیڤرۆ بــەرپــرســێ كۆمەڵێ ووتــــارەك پێشكەشی‬

‫‪92‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫كارگێری و قوتبین قوتبخانە بەدلیس یا بنەرەت ل‬ ‫بیرەوەری بەركرنا جلوبەرگین كوردی كو رۆژەكا‬ ‫پیرۆزا بۆ هەموو كوردەك هەروەها ئاماژەدا هەمی‬ ‫بیرەوەریین خۆشی و نا خۆشی بێت هەیڤا ئادار و‬ ‫نەورۆزی‪.‬‬ ‫* ل رێكەفتێ ‪ 2014/3/13‬دەم ژمێر (‪)10‬ی‬ ‫سپێدێ دەستەكا كۆمەلێ پێكهاتبوو ژ هەڤااڵن احمد‬ ‫بــادی و هاشم شوشی ئــامــادەبــوون لە بارەگایی‬ ‫پێشمەرگێن ئەیلوولی ل دهۆك مەراما پەیوەندیاو‬ ‫دەستنیشان كرنا هەندەك پێشمەرگەیین دێرین ژ بۆ‬ ‫دیدارا‪.‬‬

‫نوێنەرایەتیی‬ ‫كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام‬ ‫* لــەڕێــكــەوتــی ‪ 2014/3/12‬نــوێــنــەرایــەتــیــی‬ ‫كۆمەڵە بــەشــداریــی رێــوڕەســمــی چلەی ماتەمینی‬ ‫خوالێیخۆشبێ زەكی ئاكرەیی یان كرد‪ ،‬كەمەكتەبی‬ ‫گشتیی كــۆمــەڵــەی مامۆستایان بــە هاوئاهەنگی‬ ‫لەگەڵ بنەماڵەی خوالێیخۆشبێ سازی كردبوو و‪،‬‬ ‫كەسانێكی زۆر لەنوێنەرانی حزب و حكوومەت و‬ ‫دۆستان خوالێیخۆشبێ بەشدارییان تیاییدا كردبوو‬ ‫و چەند وتارو شیعرو بەسەرهات تێدا خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/20‬نوێنەری نووسینگەی‬ ‫پیرمام لەسەر بانگهێشتی لێژنە ناوچەی خانزاد‬

‫‪93‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫چاالكییەكانی مانگی‬ ‫نیسانی‪2014 /‬‬ ‫نووسینگەی گشتیی‬ ‫كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەولێر‬

‫بەشداری لەیادی چەژنی نەورۆز لەبەستۆڕەدا كرد‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/3/24‬سەرۆك و ئەندامانی‬ ‫دەستەی كارگێڕی و چەندین مامۆستای شۆڕشی‬ ‫ئەیلوول بەشدارییان لە بەرنامەی (ئەڤین ژن و‬ ‫ژیان) لە كەناڵی (‪ )kurd max‬دا كرد‪ ،‬كە بەرنامەكە‬ ‫تایبەت بوو بەهەڵسەنگاندنی خوێندنی سەردەمانی‬ ‫شۆڕش لەگەڵ خوێندنی ئێستا) دا‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/4/10‬ئەندامانی دەستەی‬ ‫كارگێریی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئەیلوول ســەردانــی بەڕێز مامۆستا بەكر كەریم؛‬ ‫بەڕێوەبەری گشتیی پــەروەردەی هەولێریان كرد‪،‬‬ ‫بــەرێــزیــان زۆر بەگەرمێ پێشوازیی شاندەكەی‬ ‫كــــردو‪،‬دوای گفتوگۆیەكی تێرو تــەســەل‪ ،‬لەسەر‬ ‫داواكــاریــی ئەندامانی دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵە‬ ‫بەڕێزیان بۆ مەبەستی سەردانی مەزاری نەمران لە‬ ‫بارزان (‪ )3‬پاسی بۆ دابین كردن‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/4/16‬نووسینگەی گشتیی‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫ئینجا بەڕێز زرار سابیر سەڵتە؛ جێگری سەرۆكی‬ ‫كۆمەڵە وتارێكی بەناوی مامۆستایانی شۆڕشی‬ ‫ئەیلوول خوێندەوەو دوای خوێندنەوەی وتارەكە‬ ‫شاندی كۆمەڵە لەالیەن نوێنەری سەرۆك بارزانی‬ ‫بەگەرمی بەرێكران‪.‬‬ ‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/4/22‬ئەندامانی دەستەی‬ ‫كارگێریی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی‬ ‫ئەیلوول بەشدارییان لە ئاهەنگی ئامادەسازی بۆ‬ ‫هەڵبژاردنی لیستی پارتی دیموكرتی كوردستان‬ ‫ژمارە ‪ 76‬و ‪ 213‬لە پاركی شانەدەردا كرد‪.‬‬

‫* لەڕێكەوتی ‪ 2014/4/28‬نووسینگەی گشتیی‬ ‫كــۆمــەڵــەی مامۆستایانی ش ــۆڕش كــۆبــوونــەوەی‬ ‫ئاسایی مانگانەی خۆی بەئامادەبوونی سەرۆكی‬ ‫كۆمەلە بەوەكالەت و‪ ،‬ئەندامانی دەستەی كارگێری‬ ‫كۆمەڵە بەئامادەبوونی سەرۆكی كۆمەلە بەوەكالەت‬ ‫و ئەندامانی دەستەی كارگێری كۆمەڵە‪.‬‬ ‫كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول‬ ‫و نووسینگەكانی سلێمنی و هەورامان و سۆران‬ ‫و دهــۆك و زیاتر لە (‪ )150‬كەس لەمامۆستایانی‬ ‫شۆڕشی مەزنی ئەیلوول سەردانی مەزاری نەمرانیان‬ ‫كرد لە بارزان‪ ،‬لەوێش لەالیەن بەڕێز خەاڵت بارزانی؛‬ ‫نوێنەری سەرۆك بارزانی زۆر بەگەرمی پێشوازیان‬ ‫لێكراو بەناوی سەرۆك بارزنی بەخێرهاتنیان لێكرا‪،‬‬

‫‪95‬‬

‫ژماره (‪ )34‬نیسان و مایس و حوزهیرانی ‪2014‬‬

‫سیر‬

‫وەرگرتن و ئامادەكردنی ‪:‬‬ ‫طلعت شێخ محمد گهاڵڵی‬ ‫گیایەكی تام تیژە وەك پیواز‬ ‫بۆنێكی ناخۆشی هــەیــە لــەزۆر‬ ‫كۆنەوە ناسراوە هەمیشە وەك‬ ‫خــۆراكــێــكــی بـــەســـوود جێگای‬ ‫پەسندی گشتی بــووە‪ ،‬لە كوندا‬ ‫سیر دەرمانی هەموو نەخۆشییەك‬ ‫بـــــووە بـــە ق ــس ــەی (هـــــــەردوو)‬ ‫ئــەو بەندانەی كە ئەهرامەكانی‬ ‫(میسڕ) یان پێ درووست دەكرد‪،‬‬ ‫رێــژەیــەكــی زۆریــــان دەدانــــێ تا‬ ‫وزەی لەشیان زیــادبــكــات‪ ،‬سیر‬ ‫بەرگری لەتاعوون دەكــات‪ ،‬كرم‬ ‫كــوژە‪ ،‬دژە هەوكردنە‪ ،‬سركەی‬ ‫(چــــــــواردز) لـــە ســیــر دروســــت‬ ‫كـــراوە‪ ،‬بەپێی ئــەو داســتــانــە كە‬ ‫لەكاتی باڵوبوونەوەی تاعوون‪،‬‬ ‫گــــــەورەی شـــــاری (تـــولـــۆن)ی‬ ‫فەڕەنسا لەساڵی (‪)1631 – 1628‬‬ ‫كــە خەڵكی كــەم ب ــۆوە هەندێك‬ ‫هەبوون كە كەل و پەلی پیاوانیان‬ ‫دەدزی‪ ،‬حاكمی شار لەمانەوەی‬ ‫ئەوانە لە بەرامبەر ئەو نەخۆشییە‬ ‫ســــــەری ســــوڕمــــا‪ ،‬بـــڕیـــاریـــدا‬ ‫ب ــەزی ــن ــدووی ــی بــیــانــســووتــێــنــی‪،‬‬ ‫دزەكـــــان بـــۆئـــەوەی خــۆیــان لە‬ ‫كەركی حەتمی رزگاربكەن‪ ،‬نهێنی‬ ‫خــۆیــان دەدركــێــنــن كــە سركەی‬

‫‪96‬‬

‫ســیــریــان خــــــواردووەو لـــەدوای‬ ‫بــــاڵوبــــوونــــەوەی نهێنییەكەی‬ ‫لــەداریــان دەدەن‪ ،‬ئــەو سركەیە‬ ‫تــا مــاوەیــەكــی زۆر لەبەرامبەر‬ ‫نەخۆشییە ساریەكان بەرگری‬ ‫دەك ــات‪ ،‬خەڵك دەســت و چاوی‬ ‫خـــۆیـــان پـــێـــدەشـــووشـــت‪ ،‬یــان‬ ‫لــەمــاڵــەوەدا دەیسوتێنن یــان لە‬ ‫شــووشــەی بــچــووكــی دەكــــەن ‪،‬‬ ‫لــەكــاتــی بێهۆشی هــەڵــیــدەمــژن‪،‬‬ ‫سیرخوێن دەپاڵێوێت پەستانی‬ ‫خـــۆێـــن دێــنــێــتــە خـــــــوارێ‪ ،‬دڵ‬ ‫بـــەهـــێـــزدەكـــات‪ ،‬دەبــێــتــە هــۆی‬ ‫پەیداكردنی مـــاددەی (ئەلیسن)‬ ‫كە خــاوەنــی زۆرلــە ئەنزیمەكان‬ ‫و ڤــیــتــامــیــنــەكــان و هــەنــدێــك‬ ‫هۆڕمۆنی (جینسی یە)‪ ،‬سیر بۆ‬ ‫تەنگەنەفەسی و گەرو ئێشان و‬ ‫لووت و سنگ چاكە‪ ،‬دژە هەوی‬ ‫ریخۆڵەو كرمی (ئەكسبۆرپ) و‬ ‫(ئــەســكــارت) دەك ــوژێ بۆ منداڵ‬ ‫دەتــوانــێــت كەمێك سیر لەگەڵ‬ ‫شیری گەرمدا بەكاربێنیت‪.‬‬ ‫سیر بۆ كرێژی ســەر باشە‪،‬‬ ‫بــۆ نــەخــۆشــیــیــەكــانــی ســــەرەوە‬ ‫بەخاوی بەكاربێنە‪ ،‬دەتوانی (‪– 2‬‬ ‫‪ )3‬سەلك سیر ورد بكەی لەگەڵ‬

‫یــەك پـــەرداغ شیربخۆیتەوە بۆ‬ ‫نەخۆشییەكانی دەرەوە سركەی‬ ‫سیر بۆ برینە هــەوكــردووەكــان‬ ‫زۆرچاكە‪ ،‬دەڵێن‪ :‬ئەگەر سەلكە‬ ‫سیرێكی خاو لەسەر دومەڵ یان‬ ‫مێخەك دانــێــی لــەنــاوی دەب ــات‪،‬‬ ‫سیرو مێوژی رەش پێكەوە بكوتە‬ ‫بۆ هەاڵمەت باشە‪.‬‬ ‫* دروست كردنی سركە بەم‬ ‫شێوەیە‪:‬‬ ‫‪ -1‬سركەی سپی ‪ 4‬عەیار‪.‬‬ ‫‪( -2‬ئەمسنێن) كوڵە مریەم‪،‬‬ ‫پــــونــــگ‪ ،‬مـــەرنـــەمـــوشـــی ش ــاخ‬ ‫هەریەكیان لەوانە نو عەیار‪.‬‬ ‫‪ -3‬گوڵەكانی وشــكــكــراوەی‬ ‫(بشتۆخۆدۆس) ‪ 3‬عەیار‪.‬‬ ‫‪ -4‬سیر دوو سەلك‪.‬‬ ‫‪ -5‬مێخەك (‪ )30‬دانە‪.‬‬ ‫‪ -6‬كافوور ‪ 3/5‬گرام‪.‬‬ ‫بۆ البردنی كرێشی سەر (‪)4‬‬ ‫سەلك سیرپاش كــوتــان بخەرە‬ ‫ناو شووشەیەك ئیسپرتۆوە تاكو‬ ‫(‪ )15 – 10‬رۆژ لــە بــەر هەتاو‬ ‫دایبنێ‪ ،‬ئێنجا سەرەكەی داپۆشەو‪،‬‬ ‫گەرمی دەداتە لەش‪.‬‬