خاوهنی ئیمتیاز كۆمهڵهی مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی ئهیلوول
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013 بهرامبهر ب ه 2713ی كوردی
سهرنووسهر عهبدولواحد دیبهگهیی جێگری سهرنووسهر عهزیز رهشید ههریری
گۆڤارێكی رۆشبیری -سیاسیی گشتییه؛
دهستهی نووسهران جهالل پۆڕیجه فازل محهمهد تۆفیق گۆران ئهحمهد ئیسماعیل
كۆمهڵهی مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی ئهیلوول دهریدهكات لهم ژمارهیهدا كورتەیەك لەبیرەوەرییەكانم...
ئا :سەباح نەجم حەمەدەمین
2
ئا :جەالل پۆڕیجە
8
ئایین و فەتوا وەك دروشم و....
عەبدولغەنی عەلی یەحیا
چۆن لەگرتووخانەی (ئەمن) ی...
دیدار :ڕێبوار ئەحمەد ئیسماعیل
كورتە باسێك لەیادو خەباتی...
جەعفەر قادر بەگ پێشمەرگەیەكی...
ئا :پەیامی ئەیلوول
شەهید سلێمان مەولوود...
ئا :رەنج عەبدولواحد
پێشمەرگەی دێرین مام قادر گۆران ...دیدار :ساڵح محەمەد تەیرۆ مەال یوسف گەزنەی گەورەترین...
دیدار :هەڤاڵ حاجی
بەهۆی كردەوە قێزەونەكانی...
كەمال بلباس پیرڕەشی
ڕەشكوژیا ئەنفاالن...
شكری هروری
ئاوڕدانەوەیەك لەمامۆستا عەزیز...
ئاوات ئەبوبەكر ئەحمەد
كەمال بابان مامۆستایەكی...
ئا :فازڵ نەقشبەندی
ڕۆڵی گوندنشینان له سهردهمی ...
كهیفی مهال شاكر زمارهیی
یادەوەری -مامۆستایانی شۆڕشی ...ئا :حەیدەر شەریف تەرجانی
4 18 28 38 41 42 50 52 57 59 60 61
سەلیم احمد خدر پێشمەرگەو...
ئا :حاجی خەلیل دەرگەڵەیی
پێناسەیەكی زانستیی شۆڕشی...
دكتۆر كەیوان ئازاد ئەنوەر
پرۆژەیەكی رەنووسی نووسین و...
مامۆستا غەفوور ئەحمەد بەكر
74
شیكردنەوەیەكی خێرای...
ئا :م .حەبیب فەرەیدون
77
ئا :پەیامی ئەیلوول
80
سەرهەڵدانی شۆڕشی مەزنی...
كوردو هۆكارەكانی مانەوەی...
تیشكێك لەمێژووی شۆڕشی...
ل پاش ( )65سااڵن...
گوڵچنێك لەچاالكییەكانی...
65
ئا :تاڵب مستەفا حەمە ساڵح
66
ئا :نەجم سەنگاوی پێنجوێنی
71
حەكیم نانەكەلی
ئا :رێكارێ مزویری
68
75 78
پاكنووس و كۆكار رهنج عهبدولواحد عهزیز تایپ ماكۆك نهخشهسازی و بهرگ نووسینگهی گۆڤار ناونیشان كۆمهڵهی مامۆستایانی شۆڕشی مهزنی ئهیلوول ههولێر -شهقامی ( )60مهتری بهرامبهر وهزارهتی داد تهلهفۆن ()4452141 mamostayanshorsh@yahoo.com www.payamiaylul.6te.net
ریزبهندی بابهتهكان پهیوهندییان ب ه الیهنی هونهریهو ه ههیه
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كورتەیەك لە بیرەوەرییەكانم لە شۆڕشی مەزنی ئەیلوول و ژیانی ئاوارەیی ئا :سەباح نەجم حەمەدەمین ه��ەر ل��ەس��ەرەت��ای دەس��ت پێكردنەوەی شۆڕشی مەزنی ئ��ەی��ل��وول ب��ەه��ۆی پەشیمان ب���وون���ەوەی ڕژێ��م��ی بەعسی ل��ەن��اوچ��وو لەجێبەجێكردنی ڕێككەوتننامەكەی /11ی ئاداری ساڵی 1970و گێچەڵ كردنی رۆژان��ەی��ان بەگەلی كوردمان، ئ���اك���ام���ەك���ەی ئ����ەوەب����وو ،كە لەئاداری ساڵی 1974شۆڕشی ك��وردو ڕۆڵەكانی گەلەكەمان جارێكی دیكە دەستییان كردەوە ب��ە بەرگریكردن و پەنابردن ب��ۆ چ��ەك و ك��ەوت��ن��ەوە شاخە س��ەرك��ەش��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان، ئ����ەوەب����وو ب���ەه���ۆی ش����ااڵوە دڕن��دان��ەك��ەی سوپای بەعسی گ���ۆڕب���ەگ���ۆڕچ���وو زورب�����ەی زوری ڕۆڵەكانی گەلەكەمان ن���اچ���ارب���وو ب���ۆ پ���ارێ���زگ���اری لەخۆكردن لەدەست ئەو سوپا دڕندەیە پەنا بباتە بەر واڵتانی
2
درواس�������ێ ،ل����ەو واڵت��ان��ەی��ش واڵت���ی ئ��ێ��ران ،ك��ە ل��ەوك��ات��ەدا سنووری خۆی بۆ ئاوارەكان وااڵك��ردب��وو بەتایبەتی لەكاتی ڕێككەوتنە شومەكەی جەزایر، كە دواتر هەر هەموو ئەوانەی لەو گەلەكۆمەكییەو ئەو زوڵمە گ��ەورەی��ەی لەگەلەكەمانییان ك��رد ب��ەش��دارب��وون بەپەندی زەمانە چوون و بەر نەفرەتی خوای گەورە كەوتن. ئ��ێ��م��ە ئ���ەوان���ەی رووم����ان ل���ەواڵت���ی ئ���ێ���ران ك���رد وەك���و پەناهەندە لەو واڵتە وەرگیراین، رژێمی ئەوكاتی شای ئێرانیش ب��ەس��ەر چ��ەن��د ئ��ۆردوگ��ای��ەك��ی ج��ودا ج��ودا داب��ەش��ی كردین، ئێمەیش وەك��ی هەر گەالنێكی دی��ك��ە ه��ەم��ی��ش��ە ت���ام���ەزرۆی خ��وێ��ن��دن و زان���س���ت ب��ووی��ن ب��ۆ م��ن��داڵ��ەك��ان��م��ان ب��ۆ ئ��ەوەی دوا ڕۆژی گ��ەل��ەك��ەم��ان��ی پێ
ڕوون���اك بكەینەوە ،هەربۆیە س����ەرەڕای ب��اری ن��اه��ەم��واری شوێن و جێگەو رێگەو گرفتی زۆری ژی�����ان و گ������وزەران و ن���ەب���وون���ی پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ی ێ ق��وت��اب��خ��ان��ە ،ه��ەرچ��ی چۆن ب��وو چەند قوتابخانەیەكمان ل��ەئ��ۆردوگ��اك��ەم��ان ك����ردەوەو، ب��ەزم��ان��ی ك���وردی���ی خ��ۆم��ان دەستمان بەخوێندن ك��رد بۆ ئ��ەوەی منداڵە چاوگەشەكانی ك���وردس���ت���ان ل���ەخ���وێ���ن���دن و ن��ووس��ی��ن ب��ەزم��ان��ی خ��ۆی��ان دانەبڕێن ،هەروەها بۆ ئەوەی لەڕووی پەروەردەكردنیانە وە بەڕۆحێكی شۆڕشگێڕانە گۆش بكرێن. م�����ن ل������ەئ������ۆردووگ������ای س���ەب���زاب���ەوە گ��واس��ت��رام��ەوە ب��ۆ (ب���روج���رد) ل��ەگ��ەڵ چەند مامۆستایەكی هاوڕێم ئەوانەی ناویانم لەبیر ماوە ئەمانەبوون:
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
-1مامۆستا جەبار ئەمین دزەیی. -2مامۆستا دەحام. -3مامۆستا رەفیق. -4مامۆستا ئەسعەد. -5مامۆستا عوسمان. ه����ەروەه����ا ئ���ەگ���ەر ه��ەڵ��ە ن��ەب��م قوتابخانەكەمان ن��اوی قوتابخانەی ك��ەرك��ووك ب��وو، ل��ەب��ەرئ��ەوەی خەڵكەكە زۆر ت���ام���ەزرۆی خ��وێ��ن��دن ب���وون، ق��وت��اب��ی��ی��ەك��ی زۆر زۆرم����ان ل����ەك����وڕو ك���چ ب��ەت��ێ��ك��ەاڵوی ه��ەب��وو ،قوتابییەكانمان زۆر پ���ەرۆش���ب���وون ب���ۆ خ��وێ��ن��دن، قوتابی چاالك و ژیری زۆری تێدابوو ،لەبەر دوورو درێژیی ماوەكە ڕەنگە نەتوانم ئاماژە
عەلی حوسێن سورچی
بەزوربەیان بدەم؛ بەاڵم وەكو ن��م��وون��ە ب��ۆ ئ���ام���اژە پێكردن لەوكاتەدا هەڤاڵی بەڕێز (عەلی حوسێن س��ورچ��ی) لەقۆناغی س��ەرەت��ای��ی ب��وو یەكێك بوو
لەقوتابیە ه��ەرە زیرەكەكانی ئەوكات ،قوتابیەكی بەرچاو بوو زۆرح��ەزی بەخوێندن دەك��رد، س��ەرەڕای چاودێری كردنمان ل��ەالی��ەن دەزگ����ا ئەمنیەكانی ش���ای ل���ەن���اوچ���ووەوە؛ ب��ەاڵم ئێمە ب��ۆ ئ���ەوەی رۆڵەكانمان ل�����ەپ�����ەروەردەو ف��ێ��رك��ردن و خ���وێ���ن���دن و خ���وێ���ن���دەواری دان��ەب��ڕێ��ن و بێبەش ن��ەب��ن لە زانست و زانیاری ،سەرباری هەموو ئەو كێشەو گرفتانەی دەه���ات���ن���ە پ��ێ��ش��م��ان؛ ك��ەچ��ی ب �ێ ب��اك��ان��ە ل��ەه��ەم��وو ئەمانە كۆڵمان ن��ەداو لەئەركەكانمان بەردەوام بووین تا ئەو كاتەی كۆتایی بەپڕۆسەی ژیانی نێو ئۆردووگاكان هات.
3
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ئایین و فەتوا وەك دروشم و ڕاگەیاندن بۆ جەنگ لەم سەردەمەدا ئا :عەبدولغەنی عەلی یەحیا هەر موسڵمانەكان نین داوای تێكەڵكردن و لكاندنی ئایینیان بەحكوومەت و دەوڵەت و بەكارهێنانی وەك چەك لەجەنگەكانیاندا كردبێت؛ بەڵكو هەندێ لەگەڵ و نەتەوەكانی غەیرە موسڵمانیش؛ بەاڵم بەشێوەیەكی یەكجار تەسك بە بەراوردكردن لەگەڵ موسڵمانەكاندا ،لەو نەتەوەو گەالنە مەسیحییەكانن، لەوانەی ،بۆ نموونە :خاچیان بۆ درێژترین جەنگ لەجەنگەكانیاندا بەكارهێنا، ئەویش جەنگەكانی خاچپەرستیی بوو (الحروب الصلیبیە) دژ بەموسڵمانەكان لەفەلەستین. لەجەنگی دووەمی جیهانییشدا، خاچی چەماوە لەالیەن سوپای ئەڵمانیای نازی وەك دروشمێك ب���ەك���اره���ات؛ ب����ەاڵم ل��ەس��ای��ەی جوداكردنەوەی ئایین لەدەوڵەت و حكوومەت ل��ەواڵت و دەوڵەتە م��ەس��ی��ح��ی��ی��ەك��ان��دا ،رۆژئ��اوای��ی��ە م��ەس��ی��ح��ی��ی��ەك��ان ل��ەج��ەن��گ��ەك��ان��ی واڵتانی هیندی چینی (ڤیتنام و كەمبۆدیاو الووس) ،ه��ەروەه��ا ه���ەردوو جەنگەكەی ك��ەن��داو و شەڕەكانی ئەفغانستان و بەلقان و ..تد ،خۆیان لەبەكارهێنانی ئایین وەك دروش����م دوورك������ردەوەو ن���اوی ئ��ەوت��ۆی��ان بەكارهێنا كە دوورب�����وون ل��ەگ��ش��ت مانایێكی
4
ئایینی وەك( :گەردەلوولی بیابان) و (ئەستێرەی گەش و) ..تد. ج��ەن��گ��ی مەسیحییەكانیش ل���ەب���ەرزك���ردن���ەوەی خ���اچ تەنها دژ ب��ەدوژم��ن��ەك��ان��ی دەرەك��ی��ان بەتایبەتی دژ بەموسڵمانەكان و ج��وول��ەك��ە ن��ەب��وو؛ بەڵكو دژ ب���ەدوژم���ن���ە ن��اوخ��ۆی��ی��ەك��ان��ی��ش ل���ەم���ەس���ی���ح���ی���ی���ەك���ان���ی���ش ب���وو ك���ارب���ەدەس���ت���ان���ی ڕووس���ی���ای ق����ەی����س����ەری و ح���ك���ووم���ەت���ی ك��ێ��رن��س��ك��ی ل��ەج��ەن��گ��ی��ان دژ بە شیوعیەكان ناوی ئاینیان دایە پاڵ هێزە سەربازییەكانیان بەتایبەتی هێزە غەیرە نیزامییەكان وەك: (سوارچاكانی قدیس جۆرج) و ..تد؛
بەاڵم عەرەب و موسڵمان ،لەگشت نەتەوەكانی جیهان تێیان پەڕاند لەبەكارهێنانی ئایینی ئیسالم دژ بە نەتەوەكانی غەیرە موسڵمان و ن���ەت���ەوە م��وس��ڵ��م��ان��ەك��ان��ی��ش ئ��ەوە ب��وو لەجەنگی دژ بەگەلی كورد لەباشووری كوردستان - كوردستانی عێراق ،حزبی بەعس بۆ یەكەم جار لە ساڵی ،1963ناوی سەركردە ئیسالمییەكانی لەهێزە چ��ەك��دارە غەیرە نیزامییەكان نا وەك( :س��وارچ��اك��ان ئەلوەلید - ف��رس��ان ال��ول��ی��د) ،وات���ە خالیدی كوڕی وەلید ،ئەو هێزەش تەنها بریتی بوو لەهەندێ لەعەرەبەكانی دراوسێی كوردستان ،هەروەها
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
(س��وارچ��اك��ان��ی س��ەاڵح��ەددی��ن)، واتە سەاڵحەددینی ئەیوبی ،ئەو ه��ێ��زەش تایبەت ب��وو بەهەندێ لەخێڵە كوردییەكانی ه��ەواداری حكوومەتەكان؛ بەاڵم لەبەر ئەوەی بەكارهێنانی كورد دژ بەكورد بۆ حكوومەتە كۆمارییەكانی ئێراق بەسوودتر بوو ،حكوومەتەكانی ناوبراو سوارچاكانی ئەلوەلیدیان ن��ەه��ێ��ش��ت و الب�����ردو ل��ەه��ەم��ان كاتیشدا رووی��ان لەفراوانكردنی بەشداریی كورد لە جەنگەكانیان دژ بەكورد كرد. بازنەی فراوانكردنی ئایینی ئیسالم وەك دروش���م و چەك لەجەنگەكانی حكوومەتە یەك ل������ەدوا ی��ەك��ەك��ان��ی ئ���ێ���راق دژ بەشۆڕش و گەلی كورد لەدوای ساڵی 1963ڕووەو فراوان بوون ب��وو ،بەتایبەتی لەسەر دەستی ح��ك��ووم��ەت��ی س�����ەددام حوسێن ك���ە ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ەك��ە گ��ەی��ش��ت��ە ل��ووت��ك��ە ،ل���ەدوای ئ���ەوەی ن��اوی ج��ەن��گ��ی ل��ەن��اوب��ردن��ی ك��وردی��ان لەهەشتاكانی س��ەدەی راب��ردوو ب��ە (ئ��ەن��ف��ال) ب����رد ،ك��ە یەكێكە لەسوورەتەكانی قورئانی پیرۆز، ئەو جەنگەشیان وەك ئاشكرایە بووە هۆی كوشتن و لەناوبردنی ( )182000ك���وردی ب��ێ ت���اوان، لەجەنگی یەكەمی كەنداویشدا لەنێوانی سااڵنی ()1988 – 1980 ه��ەردوو الیەنی جەنگەكە ،ئێراق و ئێران لەژێر دروشمی ئایینی و
ناوی ئایینی دژ بەیەكدی شەڕیان ك���رد ن���اوەك���ان وەك( :ئ��ەڵ�ڵاه��و ئەكبەر) و (محەمەد رەسولوڵاڵ) و (ت���ەوەك���ەل���ت���و ع��ەڵ��ەڵ�ڵاه��ـ) و (قادسیەی سەددام) و ..تد ،وەك پێدەچێت و هەر واشبوو سەددام حوسێن ت���ەواوی گەلی فارسی بەكافر لەقەڵم دا ،ه��ەر بۆیەش ب��ەدرێ��ژای��ی ج��ەن��گ��ەك��ەی ن��اوی فارسی بە (م��ەج��ووس) دەب��ردو هەمان ناوی (قادسیە)ی كە تیایدا موسڵمانەكان پێش زیاتر لەهەزار س����اڵ س��ەرك��ەوت��ن��ی��ان ب��ەس��ەر فارسەكان هێنابوو ،لەجەنگەكەی خۆی نا. جەنگی قادسییەی یەكەمیش بەسەركردایەتیی سەعدی كوڕی ئەبی وەق���اس ب��وو ،رێكخراوی حەماسی فەلەستینیش لەهەردوو جەنگی دژ بەئیسڕائیلدا ن��اوی ئیسالمی و ئایینی بەكارهێنا، ج��ەن��گ��ەك��ەی ی��ەك��ەم��ی ب��ەن��اوی (ئەلفوڕقان) بوو دووەمیش ،كە لەساڵی رابردوو روویدا ناوەكەی (ح���ی���ج���ارەت���ول س��ج��ی��ل) ب���وو، شایانی باسە ن��اوە ئایینیەكان، چەكەكانیشی گرتەوە بەتایبەتی ل���ەج���ەن���گ���ی ئ����ێ����راق -ئ���ێ���ران، حكوومەتی ئێراق مووشەكەكانی ب�����ەن�����اوی (ئ����ەل����ح����وس����ێ����ن) و (ئەلعەبباس) كرد ،ئێرانیش بەش بەحاڵی خۆی لەبەكارهێنانی ناوو رەم����زە ئیسالمییەكان درێ��غ��ی ن���ەك���رد ،ت��ا ئ��ێ��س��ت��اش ل��ەس��ەری
ب���ەردەوام���ە ب��ڕوان��ە چەكەكانی وەك( :سجیل) و (ئەبابیل) و ..تد. لەگەڵ پاشەكشێی عەلمانیەت و ب����زاڤ����ە رزگ���اری���خ���وازی���ی���ە ع��ەرەب��ی��ی��ەك��ان ،گ��ەل��ێ ل��ە الیەنە سیاسییەكان دەس��ت��ی��ان��ك��رد بە بەكارهێنانی ن��اوەك��ان��ی خ��ودای گ��ەورەو دلۆڤان بۆ رێكخراو و حزب و هێزە چەكدارییەكانیان، ل��ە ئەنجامدا حزبەكانی (ئەڵاڵ) ل���ەئ���ێ���ران و ل��وب��ن��ان و ئ��ێ��راق پەیدابوون ،بۆ ماوەیەكی یەكجار كورتیش لەكوردستانی ئێراقیش، ئێستاش لەتوركیای دراوسێمان، ئ��ەو دی��اردەی��ە تەنها لەجیهانی ع����ەرەب����ی و ئ��ی��س�لام��ی ب����اوە، لەناو مەسیحییەكانیش شتێكی شازو بەدەگمەنە ،بۆ نموونە :لە (ئۆگەندا) ی كیشوەری ئەفریقیا كە دەوڵەتێكی مەسیحییە رێكخراوی (جوند ئەلڕەب) پەیدابوو ئەویش وەك كاردانەوەیەك دژ بەزوڵمی سەركردەی موسڵمانی ئەم واڵتە (عیدی ئەمین) ،ئەو سەركردەیە زوڵمێكی زۆری لە مەسیحییەكانی (ئ���ۆگ���ەن���دە) ب���ەر ل��ەالب��ردن��ی لە سەرۆكایەتی ،كردبوو. میلیشیاكان زورب��ەی��ان ،گەر نەڵێم گشتیان ن���اوی رم���ووزی دی��ن��ی ه���ەڵ���دەگ���رن ب��ەت��ای��ب��ەت��ی لەئێراق بڕوانە( :سوپای مەهدی) و (رێكخراوی بەدر) و (عەسائیبی ئەهلول حەق) و (فەیلەقی قودس)، ئ��ەم��ە ل��ەك��ات��ێ��ك��دا پ��ێ��غ��ەم��ب��ەری
5
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
موسڵمانان (محەمەد – د.خ) لە جەنگەكانی دژ بەموشریكەكان و بتپەرستەكانی ن��اوی ئایینی بەكارنەهێنابوو ،جەنگەكانی وەك (ئوحود) و (خەندەق) و (بەدر) و (تەبووك) و (خەیبەر) و (موئتە) و (حونەین) و (فەتحی مەككە) و.. تد ،ناوی هێزە سەربازییەكانیش دوورب�����وو ل��ەب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ن��او و رەم��زی ئایینی ،ب��ڕوان��ە ناوی ه��ێ��زە س��ەرب��ازی��ی��ەك��ان��ی وەك ( :ئ���ەل���ق���ەرت���اْ) و (ن��ەخ��ل��ە) و (س��ەی��ف��ول ب��ەح��ر) و (راب�����غ) و (ئەلخەڕار) و (سریەی عەبدوڵاڵی كوڕی ئەنیس) و (سریەی ئەبی قەتادە) و ..تد ،جێی ئاماژە پێدانە بۆ یەكەم ج��ار لە دام��ەزران��دن��ی سوپای نیزامی لەسەر دەستی خەلیفە عومەری كوڕی خەتاب بە (دیوان ئەلجوند) ناوی دەبردرا. لەبارودۆخ و كەش و هەوای پ��اش��گ��ەزب��وون��ەوەی عەلمانییەت ب��ەرام��ب��ەر بەئیسالمی سیاسی ب��ەه��ەم��وو ب��اڵ��ە م��وع��ت��ەدی��ل و توندڕەوكانییەوە ،بەكارهێنانی ئ��ای��ی��ن��ی پ����ی����رۆزی ئ��ی��س�لام و رەم��زەك��ان��ی رۆژ ل���ەدوای رۆژ وەك چەك لە زۆرانبازییەكاندا پ���ەرەدەس���ت���ێ���ن���ێ ،ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ل��ەالی��ەن رێ��ك��خ��راوە نهێنییەكان وەك( :ئ���ەن���س���اڕول���ئ���ی���س�ل�ام) و (ئ����ەن����س����اڕول����س����ون����ن����ە) و (جوندوڵاڵهو) ..تد ،ماوەیەكیش ل��ەم��ەوب��ەر ،ل��ە س��اڵ��ی راب����ردوو
6
لە 2012دا شێخ جەاللوددینی سەغیر ئیمامی مزگەوتی (براپا) ل��ەب��ەغ��دا ه���ەڕەش���ەی ل��ەك��ورد كردبوو ،كاتێ گوتی :ئیمام مەهدی مونتەزەر هەر كە پەیدا بێت ،ئەوا كورد دەكوژی و لەناویان دەبات. ج��ێ��ی س��ەرن��ج��ە ،ل��ەوك��ات��ەی پ���ێ���غ���ەم���ب���ەری م������ەزن ن�����او و رەم��������زی ئ���ای���ی���ن���ی ئ��ی��س�لام��ی ه��ەت��ت��ا دژ ب���ە ب��ت��پ��ەرس��ت��ەك��ان��ی مەككە بەكارنەهێناو بیریشی ل��ەب��ەك��اره��ێ��ن��ی��ان��ی ن����ەك����ردەوە، زەڕق���اوی ه��ەڕەش��ەی لەشیعەی ئێراق كرد بەدامەزراندنی هێزێك ب��ەن��اوی (فەیلەقی ع��وم��ەر) ..تد، ف���ەت���وای ئ��ای��ی��ن��ی��ش ،ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ل���ەس���ەر دەس���ت���ی خ��ەل��ی��ف��ەك��ان��ی عوسمانی ،شێوەی نەفیر عام و راگەیاندنی جەنگی وەرگرتبوو، ل��ە ن��ەوەدەك��ان��ی س���ەدەی 16دا (ئەبوو سعوودی ئەلحەممادی) موفتی ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانی فەتوای ئیبادەكردنی ئێزدییەكانی دەركرد ،پاشان ئەمەش جێی داخە زان��ای ئایینی ك��وردی بەناوبانگ فەتوای لەناوبردنی ئێزدییەكانی دەركرد لەپێناو تۆڵەسەندنەوەی مامی عەلی بالەتە ك��ە لەالیەن ئێزدیەكانەوە كوژرابوو. ج��ێ��ی تێبینی و س��ەرن��ج��ە، عوسمانییەكان هەر موسڵمانێك دژی���ان ب��وەس��ت��اب��ای��ەوە ،ب���ەالدان لەئایین و ئێزدیاتی تاوانباریان دەك����رد ،ك��ەچ��ی ئایینی ئ��ێ��زدی
یەكێكە لەئایینە داخ��راوەك��ان و لەغەیری ئێزدی كەسانی دیكە لە ریزەكانی خۆی وەرناگریت، ێ م��ی��ری ب��ەدل��ی��س ع��ەب��دال ك��ات � خان دژ بە عوسمانییەكان یاخی ب��وو ،یەكسەر بە كافر لەقەڵەم درا ،ه���ەروەه���ا ب��ەئ��ێ��زدی��ش ،بۆ بەكافركردن و ئێزدیاتییەكەیش، چەند مەالیێكی سەر بەخەلیفەی عوسمانی فەتوایێكیان دەركرد. جێی داخە ،مێژووی ئیسالم بەتایبەتی لەسەردەمە نوێیەكاندا پ��ڕە ل��ەف��ەت��وای ه��ان��دەر لەپێناو بەرپاكردنی جەنگ بەشێوەیەكی س�������ەرەك�������ی دژ ب�����ەخ�����ودی موسڵمانەكان بۆ نموونە :لەساڵی 1965زان����ای ئ��ای��ی��ن��ی ع���ەرەب (نەجمولدین ئەلواعیز) فەتوای ج��ەن��گ��ی دا دژ ب��ەس��ەرك��ردەی ك��ورد (مستەفا ب��ارزان��ی) ،كەچی وەك هەموومان دەیزانین مستەفا بارزانی بەدەر لەغایەت رێزی لە ئایینی ئیسالم و پیاوەكانی ئایینی ئیسالم دەن��او خویشی بە (مەال مستەفا) ناسرابوو. ب��ۆن��ە ئایینییەكانیش وەك چ���ەك���ێ���ك ل���ەج���ەن���گ ب���ەزەق���ی بەكارهات ،بۆ نموونە :هێرشی عوسمانییەكان بۆسەر ك��وردی ب��ەدل��ی��س ل��ەگ��ەڵ ی��ەك��ەم رۆژی م���ان���گ���ی رەم������ەزان������ی پ���ی���رۆز تەوقیتكرابوو ،لێدانی بارەگای پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتیی نیشتمانی كوردستان،
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
لەیەكەم ڕۆژی جەژنی پیرۆزی قوربان بوو لە ( )2004/2/1دا، ناوی لێدانی هەردوو بارەگاكەش بەغەزوەی ( )1و ( )2بردراو ئەو بێ تاوان و تێكۆشەرانەی بوون بەقوربانی ه���ەردوو غ��ەزوەك��ە، لەالیەن تاوانبارەكاندا بە (مونافیق) وەسفكران و ناویان بردرا!! ل��ەج��ەن��گ��ەك��ان دەم��ارگ��ی��ری��ی ئ��ای��ی��ن��ی و م���ەزه���ەب���ی ب��ەس��ەر ڕووداوەكانداو بەزەقی زاڵدەبن، ب��ەج��ۆرێ ب��گ��رە هەتتا ل��ە ئایین الدەدات و پێشێلی پیرۆزییە ئایینییەكانیش دەك��ات ،لەجەنگی یەكەمی كەنداو ،بێ حورمەتی و دەمارگیریی ئایینی و نەتەوەیی پاڵی بەخەیروڵاڵ تەلفاحی خاڵی س����ەددام ح��وس��ێ��ن��ەوە ن��ا خ��وای گ��ەورەو دلۆڤان بەهەڵە لەقەڵەم ب���دات ،كاتێ لەكتێبەكەی (كنتم خیر امە اخرجت للناس) دا گوتی: (خودا هەڵەی كرد كاتێ مێش و جوولەكەو فارسی خەڵقكرد)!! ئ�������������ەوەی ب�������������ەووردی س��ەی��ری جموجوڵی ت��ون��دڕەوە ئیسالمییەكان بكات ،نەك حزبە ئیسالمییەكان ،بۆی دەردەكەوێت، چۆن ئەو توندڕەوانە پەالماری ئ��ەو گ��ەل و دەوڵ��ەت��ان��ە دەدەن لەوانەی دڵسۆزی ئایینی ئیسالمن وەك گ��ەل��ی ك����وردو دەوڵ��ەت��ی س��ع��ودی��ە ب��ۆ ن��م��وون��ە :سعودیە هەر هەموومان ئاگادارین زیاتر لەگشت دەوڵ��ەت��ە ئیسالمییەكان
م��زگ��ەوت و قوتابخانەی ئایینی ئ�������اوەدان دەك�����ات�����ەوە ،س��ااڵن��ە ملیۆنەها دان��ە لەقورئانی پیرۆز لەسەرتاسەری جیهان بەتایبەتی ل��ەج��ی��ه��ان��ی غ���ەی���رە ئ��ی��س�لام��ی ب�ڵاودەك��ات��ەوە ،گ��ەل��ی ك��وردی��ش یەكێكە ل��ەو گەلە ئیسالمییانەی بەپابەندبوون بەئایینی ئیسالم ناسراوە ،زیاتر لەهەموو گەلێك ب���ووەت���ە ئ��ام��ان��ج��ی ش��ۆڤ��ی��ن��ی و ت���ون���دڕەوەك���ان ،ش��ێ��خ ئەحمەد ئەلیاسین راب��ەرو دامەزرێنەری (حەماس) بەر لەوەی كۆچی دوایی بكات هەمیشە كوردستانی ئێراق و سیستەمە دیموكراسییەكەی بەئیسڕائیلی دووەم ناو دەبردو دەی���گ���وت :ل�����ەدوای نەهێشتنی دەوڵ��ەت��ی ئیسڕائیل ،جەنگ دژ بەئیسڕائیلی دووەم دەكەین كە كوردستانی ئێراقە!! گ����������ەل����������ی ك����������������وردو سەركردایەتییەكەی بەدرێژایی ش���ۆڕش���ەك���ان���ی���ان ب��ەت��ای��ب��ەت��ی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول بیریان لەبەكارهێنانی ئایینی پیرۆزی ئیسالم نەكردبوو وەك چەكێك دژ بەدوژمنەكانیان لەداگیركەرانی ك�����وردس�����ت�����ان ،ب����ۆ ن���م���وون���ە: جەنگەكانیان لەبەكارهێنانی ناو و رەم���زی ئایینی دوورب����وون، جەنگەكانی ناوی گۆڕەپانەكانی ج��ەن��گ��ی��ان ه��ەڵ��گ��رت��ب��وو وەك جەنگەكانی (هندرێن و ك��ۆڕێ) و ..ت����د ،ی����ان ش�����ەڕی (ب�����ەردە
ق����ارەم����ان) ل���ەش���ۆڕش���ی (ش��ێ��خ مەحمود) داو ..تد ،هەروەها هێزە چ��ەك��دارەك��ان��ی��ش��ی��ان ب��ەم ن��اوان��ە ب����وون وەك :ه��ێ��زی (س��ەف��ی��ن، كارۆخ ،قەرەداغ ،ئاكرێ ،شێخان، زاخۆ ،دەشتی هەولێر ،بەتالیۆنی شەشی بەمۆ) و..تد. بەكارهێنانی ن��او و رەم��زی ئایین ،لەهەندێ واڵت��ی ئیسالمی ئااڵشی گرتەوە ،لەئێراق ،ئااڵی ج���اران���ی ح��ك��ووم��ەت��ی س����ەددام حوسێن ناوی (ئەڵاڵهو ئەكبەر) ی لەسەر تۆماركرابوو ،حكوومەتی ئێستای ئێراقیش پەندو عیبرەتی ل��ە ب��ەع��س وەرن���ەگ���رت ،ئ��ەوەت��ا (ئەڵاڵهو ئەكبەر) لەسەر ئااڵكەی ن�����ووس�����راوە ،ش���ای���ان���ی گ��ۆت��ن��ە ن��ەئ��ااڵی خ��ول��ەف��ای راش��ی��دن و ن��ە ئ����ااڵی ئ��ەم��ەوی��ی��ەك��ان و نە عەبباسییەكانیش (ئەڵاڵهو ئەكبەر) یان پێوە نەبوو ،لێرەدا بەئەركی نەتەوە یەكگرتووەكان و ،یەكێتیی جیهانیی زانایانی موسڵمان و، رێكخراوی هاریكاریی ئیسالمی و، زانكۆی ئەزهەرو مەرجەعەكانی ن��ەج��ەف و ك���ەرب���ەالو ت���ەواوی دامەزراوە ئایینییەكان و زانایانی موسڵمان لەجیهان دەزان���م ،كە ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ئ��ای��ی��ن و رەم���زە ئایینییەكان قەدەغە بكەن و ئایینی پیرۆزیش لەحكوومەت و دەوڵەت جودا بكەنەوە.
7
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كورتە باسێك لەیادو خەباتی مامۆستا عەلی هەژار ئا :جهالل پۆریجە بەرپرسی دەزگای ئەیلوولی پارێزگەی هەولێر
دوێنێ؛ واتا دەیان ساڵێك بەر لەئێستا ،كە هێشتا داتاو ئەنتەرنێت لەگوێی گادا خەوتبوو ،لەخۆرهەاڵت بەگشتی و واڵتە ژێر چەپۆكەكەی ئێمە بەتایبەتی ،ئەو تاق و لۆقە رۆشنفكرە كوردەی ،كە هەستی نیشتمانییان دەجوواڵ دەبوایە بەرمەیدان و بەكردەوە بیسەلمێنن ،كە كورد پ��ەروەرن، ئ��ەو سەلماندنەش ب��ەدوو گۆڤاری ســەر فەیسبووك و بەخۆهەڵكێشان و بەدەم نەگێڕانەوە لەئاخاوتنی جرناو فڕنا پێك نەدەهات؛ بەڵكو دەبوو بەرژەوەندییەكانی خۆی قوربانی فیكرو كارەكانی بكردایە ،دەبوو چارەنووسێكی پڕ لەنەهامەتی بۆخۆی دیاری بكردایە ،ئینجا دەیتوانی كوردایەتی بكات. ئەو چەمكەش لەقادێی خەباتی ئەمڕۆ وجوودی نەماوە! ب���ۆی���ە ئ����ەم����ج����ارەش م��ن ل��ەڕێ��گ��ەی گ���ۆڤ���اری (پ��ەی��ام��ی ئەیلوول) ـەوە ،كە تاكە مینبەرە ب��ۆ زی���ن���دووك���ردن���ەوەی ن��اوی ون��ك��راوی ئ��ەو پ��اڵ��ەوان��ان��ە ،كە
8
ن��ەوەك��ان غ��ەدری��ان ل��ێ��دەك��ەن و لەبیریان ك���ردوون ،مامۆستای خ��ەب��ات و ت��ێ��ك��ۆش��ان��ی دەش��ت��ی هەولێر مامۆستا عەلی ه��ەژار هەڵدەبژێرم بەم چەند الپەڕیەو
بەكورتی گ��وزارش��ت لە خەبات و ژی��ان��ن��ام��ەی ئ��ەو كەسایەتییە تێكۆشەرە دەكەم (پ .ئە) كورتەیەك لە ژیاننامەی (عەلی عەبدوڵاڵ عەلی -ناسراو بە عەلی هەژار) شەهید (عەلی عەبدوڵاڵ عەلی؛ ن��اس��راو بە عەلی ه���ەژار) ساڵی 1943لەگوندی عەوێنەی سەر بەناحیەی گ��وێ��ر چ���اوی بەدنیا ێ هەڵێناوەو بە كەش و هەوای ب گ���ەردی ك��وردس��ت��ان ش��ادب��ووە، لەبنەماڵەیەكی زۆر هەژارو كورد پەروەر پەروەردە بووە ،هەر بۆیە لەهەڕەتی الوێتییەوە لەخەباتی نهێنی لەریزەكانی پارتی ناسناوی ه��ەژاری هەڵبژاردووە ،خۆیندنی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
سەرەتایی و ناوەندی لەگوندەكەی خ���ۆی ت�����ەواو ك������ردووە ،س��اڵ��ی 1962ب��ڕوان��ام��ەی مامۆستایی لەخانەی مامۆستایانی هەولێر وەرگرتووە ،یەكەم دامەزراندنی وەك مامۆستا لەڕەواندوز بووە، دوات��ر دەگ��وازرێ��ت��ەوە بۆ گوندی (یەدی قو)ی بناری زورگەزراوی س����ن����ووری ك���ەن���دی���ن���اوە ،ه��ەر ل���ەزوێ���ك���ەوە س���ەرق���اڵ���ی ك���ۆڕو كۆبونەوەو ڕێكخستن بووە ،پێش پ��ەی��وەن��دی��ك��ردن��ی ب��ەش��ۆرش��ەوە، وات����ە ل��ەس��ال��ی 1964ئ��ەن��دام��ی ن��اوچ��ە ب���ووە ،ه��ەر ل��ەو س��اڵ��ەدا ب��ەرژەوەن��دی��ی م��اڵ و م��ن��داڵ و خ��ۆی جێهێشتووەو پ��ەی��وەن��دی بەلقی دووی پارتی و شۆرشی كوردستانەوە ك���ردووە ،لەساڵی 1965بووەتە بەرپرسی ناوچەی ج��وت��ی��اران��ی دەش���ت���ی ه��ەول��ێ��ر، سالی 1971بۆتە كارگیری لقی /2ی پارتی ،لەساڵی 1973بۆتە ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی پارتی دیموكراتی كوردستان ،لەسالی 1974ئەندامی بەشی ڕێكخستنی مەكتەبی سیاسیی بووە ،لەساڵی 1975لەگەڵ نسكۆی شۆڕش وەكو هەزارەها پێشمەرگەو كەسایەتی ئاوارەی ئیران بووە ،دوای چەند مانگێك گ��ەراوەت��ەوە كوردستان و بۆ شارەكانی خ��واروی عیراق (س����ەم����اوە) دوورخ�����راوەت�����ەوە، ه���ەر ل���ەو ڕۆژگ�����ارە ئ���ال���ۆزەدا، ل��ە چارەنوسێكی ن��ادی��اری��ش��ەوە
لەساڵی 1976بڕوانامەی كۆلیژی یاسایی بەدەستهێناوە. عەلی هەژاری ڕۆژانی سەخت و نەهامەتی ل���ەوان س���ەردەم و ڕۆژگاران دا ئۆقرەی لەبەربڕابوو و ب����ەرگ����ەی ب����ارودۆخ����ەك����ەی نەدەگرت ،ئەو سەرقاڵی پەیوەندی و خەبات بوو بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە ك��وردس��ت��ان��ی دای���ك و م��ەی��دان��ی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی؛ ب���ەاڵم ب��ەداخ��ەوە مەرگ مەودای نەدا دەستی چەپەڵی جەالدەكانی بەعس دەسگیریان ك�����ردو ب������ەرەو چ��ارەن��وس��ێ��ك��ی نادیاریان برد ،لە(،)1991/3/ 11 دوای ئازادكردنی شاری هەولێر بەپێی ئەو بەڵگەنامەیەی كەوتە دەست ،دەركەوت كە عەلی هەژار لە ( )1979/4/9دەسگیركراوەو لەساڵی 1983لەسێدارە دراوەو، بەمجۆرە تەرمی پیرۆزی شەهیدی ن����اوب����راو ب���ێ���گ���وڕو گ��ۆڕس��ت��ان چووە ڕیزی كاروانی شەهیدانی كوردستانەوە. خەبات و تێكۆشانی شەهید عەلی هەژار لەشۆرشی مەزنی ئەیلوولدا لەسەردەمی الوێتییەوە عەلی هەژار وەك كوڕە كوردێك هەستی كوردایەتی هەبووە ،بۆیە لەگوندی (ی��ەدی قو)ی بناری زورگ��ەزراو، سەرباری هەژاری و بێدەرامەتی، عەلی هەژار بەرژەوەندیی خۆی و گ����وزەران����ی م���اڵ و خ��ێ��زان��ی ب��ەالوەن��او چ��ووە ری��زی سوپای
ش��ۆرش��گ��ی��ری ك��وردس��ت��ان��ەوە، وات��ە لەساڵی 1964دا بریاریدا بەرگەی گەرماو سەرماو شەڕو ناخۆشی و نەهامەتییەكان بگرێت و ،لەمامۆستاییەوە سەنگەر بۆ پێشمەرگایەتی بگۆرێت؛ بێگومان بۆ ئەو سەردەم و بۆ ئەو جۆرە كەسانەی ،كە بەسەد كوێرەوەری و دەردی سەری خوێندن تەواو دەكەن كارێكی دەگمەن بوو دەست لەمووچە پایە هەڵگرن و ژیانی سەخت تاڵ و سوێری هەڵبژێرن و ،لەپێناوی ك��وردو كوردایەتی ژی��ان لەخۆیان تێكدەن ،هەڵبەتە كۆنترۆڵی مرۆڤــ بیروباوەڕە بۆ هەر سەرنج و ئەنجامێك. ع��ەل��ی ه�����ەژار س��اڵ��ی 1965 پلەی بەرپرسی لێژنە ناوچەی ج��ووت��ی��اران��ی دەش��ت��ی هەولێری پ�ێ س��پ��ێ��ردرا ،بەرپرسی ناوچە ێ ن��ەدەدرا ل��ەو س���ەردەم بەكەس شایستە نەبێ؛ چونكە دەسەاڵتی ت��ەواوی دەب��وو لەسنوری كاری خ��ۆی��دا ،بەبۆچوونی ك��ادی��ران و جەماوەری سنوورەكە ئەم پلەیە هەر شایستەی خۆی بوو ،عەلی هەژار پسپوڕێكی هێندە شارەزاو لێزان بوو لەڕێكخستن بەرنامەی توكمەو ك��ارای هەبوو ،بۆیە لەم سنوورو دەڤەرەدا كاری ڕێكخستن ب��ەرەو پێش و بااڵ دەستی بوو، كادیران بەجورئەتەوە بۆ نواندنی چاالكیی جەماوەری و ڕێكخستن ه��ەم��ی��ش��ە ل��ەخ��زم��ەت داب�����وون،
9
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ئ��ەم پ��ەی��وەن��دی��ی��ە مانگانە پیادە دەك���را ب��ەم ه��ۆك��ارەوە ڕێنمایی و ئ��ام��ۆژگ��اری��ی��ەك��ان��ی ن��اوەن��دی س��ەرك��ردای��ەت��ی دەگ��ەی��ەن��درای��ە ج���ەم���اوەری خ������وارەوەو ئیشو ئ���ازارو داواك��اری��ی خ��وارەوەی��ش دەگ��ەی��ەن��درای��ە س��ەرك��ردای��ەت��ی، ب��ەپ��ێ��ی ش���ی���رازەی ( -1ب��ڕی��ارو ن��ەخ��ش��ە و پ�ل�ان���ی ح�����زب-2 ، غیرەت و چاالكیی ك��ادی��ران-3 ، دڵسۆزی و ه��ەوارگ��ە نهێنەكانی ج����ەم����اوەر) ،ئ��ەم��ان��ە ه��ۆك��اری سەرەكیی گەشەكردنی ڕێكخستن ب��وون ل��ەو دەڤ���ەرو سنوورانەی ك��ە س��ەر ب��ەن��اوچ��ەی ج��وت��ی��اران ب��وون ،ماوەیەكی زۆر هەڤاڵ و ك��ارم��ەن��دی پ��ارت��ی و ڕێكخستن ب��ووی��ن س��ەر ب��ە ع��ەل��ی ه���ەژاری م��ام��ۆس��ت��ا و رۆش��ن��ب��ی��ر ب��ووی��ن، بۆ پ ێ گەیاندنی ك��ادی��ران منیش هەڤاڵێك بوم لەو كادیرانە ،بۆیە بوار بەخۆم دەدەم وەكو وەفایەك بۆ ئەو شەهیدە خوالێخۆشبووە كەمێك ل��ەس��ەروەری و خەبات و م��ان��دووب��وون��ی��ی��ەك��ان��ی بكەمە ی����ادگ����اری ب����ۆن����ەوەی ن����ۆی و ڕێكخستنەكانی ك��ۆن و ئیستای پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان، ب��ەت��ای��ب��ەت ك��ادی��ران��ی ئ��ەی��ل��وول ئ��ەوان��ەی لەژیاندا م��اون؛ چونكە عەلی ه��ەژار لە دەڤ��ەری دەشتی هەولێر مامۆستاو دەروازەی���ەك ب����وو ل�������ەڕووی ڕێ��ك��خ��س��ت��ن و پ��ەروەردەو پێگەیاندن ،نەك هەر
10
لەم بوارەدا؛ بەڵكو لەتەكنەلۆژیای سەربازییش لێهاتوو و بەتوانا بوو ،بۆیە لەهێڕشەكانی دوژمن ب�������ەرەو ڕووی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە، ی����ان ه��ێ��رش��ەك��ان��ی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە بۆسەر دوژم��ن پرسی پێدەكرا، خوالێخوشبوو (ف���ارس ب��اوە)ی ئامیر هێز ل��ەگ��ەڵ ع��ەل��ی ه��ەژار ه��ۆك��ارب��وون ب��ۆ خۆشەویستیی پ���ێ���ش���م���ەرگ���ەو ك�����ادی�����ران ل���ەو سنوورەدا ،هەتا دوایی لەم تەبایی و برایەتییەی ئەم هێزو سەردەمە دەه���ات���ەدی ،سەركەوتنەكانیش مێژوو گەواهی دەرە بۆیان ،ئەوەی زی��ات��ر س���ەرب���ەرزی م��ی��ژووم��ان بكات ف��ەرم��وودەی جەنابی هێژا مسعود بارزانی یە ،كەلەزۆر وتەو نووسینەكانیدا فەرموویەتی هێزی دەشتی هەولێر لە هاوارو فریای زۆر ه��ێ��زو الی���ەن چ���ووە؛ ب��ەاڵم ك��ەس ب��ەه��اواری هێزی دەشتی هەولێر نەچووە؛ بەڵكو پێویستیان نەبووە. عەلی هەژار لەناو هەرچین و توێژێك بووایە وتەكانی تایبەت بوون بەشۆڕشگێڕی و ڕێكخستن، لەوتار نووسین و خۆێندنەوە بۆ ه��ەر ب��ۆن��ەی��ەك دەس���ت و بیری ب��ااڵی ه��ەب��وو ،نەیدەویست كات بەهەدەر بدات و گاڵتەو پێكەنین و دەس��ت��گ��ەم��ەی دەگ��م��ەن ب��وو، بەئاوات بو كادیران ڕۆشنبیر بكات بەتایبەت ئەوانەی خۆێندەوارییان الوازب����وو ی��ان ه��ەر ن��ەی��ان ب��وو،
داوای لێدەكردن فێری خوێندن و نووسین ببن ،ئ��ەوەی لەنزیكەوە ش��ارەزای مامۆستا عەلی هەژار ێ بزانێ چەند بەئاواتی بوبێ دەب پێشكەوتن و ڕۆشنبیركردنی هەڤااڵنی ڕێكخستنەوە بوو ،هەر لەكادیرەكانەوە بگرە تا دەگەیشتە شانەكانی بنكەیی ،ه��ەر بۆیەش ب��ەالی بەڕێزیانەوە مانگانە دوو كۆبونەوەی گشتیی لەگەڵ كۆی ك��ادی��ران��ی ن��اوچ��ەی ج��ووت��ی��اران ك��ارێ��ك��ی زۆر ئ��اس��ای��ی ب���وون، *یەكەمیان :كاتی گ��ەڕان��ەوەی��ان ل����ەس����ن����ووری چ���االك���ی���ی���ان و، *دووەمیشییان :كاتی چوونیان بۆ سنووری چاالكی ،جاری وا هەبوو هەڤااڵن ماندووبون و بێزارییان پ��ێ��وە دی���ارب���ووە ب��ەت��اب��ی��ەت ئ��ەو هەڤااڵنەی ڕێگایان دوور بووە، یان دوژمن زیاد لەپێویست دەستی هەبووە لەسنوورەكەیان بڕیاری المەركەزییان دەدا چاالكی ئەنجام ن��ەدەن ئەگەر ب��ارودۆخ ترسناك ب ێ و دوژمن بااڵ دەست بێ ،كاتی كۆبوونەوە دەبەسترا ئەو گلەیی و گ��ازن��دەی��ەی ل��ەدڵ��ی ه��ەڤ��ااڵن��دا بوو ،چارەسەرییەكەی لەو وتەو ب��ەرن��ام��ەك��ان��ی ع��ەل��ی ه����ەژار دا خۆی دەنواند ،بۆیە چاالكییەكانی ڕێكخستنی س��ن��ووری ن��اوچ��ەی جووتیارن لەسەردەمی مامۆستا عەلی هەژار درزی تێ نەدەكەوت؛ بەڵكو بەرەوپێش دەچوو.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ێ لەیادگارییەكانم هەند لەگەڵ مامۆستا عەلی هەژار دا ی��ەك��ەم :ل��ەس��اڵ��ی 1963دا پەیوەندیم بەقوتابییانەوە كرد، ێ پاشان ڕۆژگ��ار قوتابخانەی پ جێهێشتم ن��اچ��ار ب���ەرەو گوندە دێرینەكەمان (پۆریجە) گەڕامەوە، ڕاستەوخۆ پەیوەندیم كرد لەگەڵ خوالێخوشبوو عومەر شەریف، ك��ە ك��ادی��ری ئ��ەو س��ن��وورە ب��وو، بەڕێزەوە پێشوازی كردین دوای ێ لەیەك گەیشتن كاری حزبی پ سپاردین وەكو بەرپرسی گوند، ب��ەرپ��رس��ی ش��ان��ە نهێنییەكان، ڕێكخستن دوای��ە بەرپرسی ()5 گ��ون��د وەك���و ش��ان��ەی س��ەرەك��ی، بڕوانامەی قۆناغی سێی ناوەندیم هەبوو ،بۆیە كاری زۆرو پەلەیان پێ دەس��پ��اردم ،سالی 1964بۆ 1965كرامە پێشمەرگەی ناوچەی ج��ووت��ی��اران ئ��ەو ك��ات ب��ەدی��داری ج��ەن��اب��ی ع��ەل��ی ه���ەژار گەیشتم، س���ەن���گ و رێ������زی ش����ی����رازەی ڕێكخستن و شۆڕشگیری هێندە بەنرخ بوو كاری راست و ڕەوان نەبووایە ئاسان نەبوو بەرپرسی ببینی( ،ی��ەك��ەم ی��ادگ��اری��م لەگەڵ مامۆستا عەلی هەژار) گوندەكانی س�����ن�����ووری دێ������دەوان������ی س���ەر بەناحیەی (قوشتەپە) بوو ،ڕۆژانە دەن���گ���ۆی س��وت��ان��دن��ی��ان ه��ەب��وو ل��ەالی��ەن ج��اش��ە خۆفرۆشەكانی ئ��ەو س���ەردەم ،ری��ش سپییەكانی گ��ون��دەك��ان دەی��ان��وی��س��ت ب��ەپ��ارە
گوندەكانیان بپارێزن ،گوندەكەی ئێمەیش یەكێك بوو لەو گوندانە، وات��ە گ��ون��دی (پ��ۆری��ج��ە) داوای���ان لێمكرد بۆ الی فارس باوە بچین بۆ هەمان مەبەست ،لەگەڵ چەند ری��ش سپییەك چ��ووی��ن ،ف��ارس ب��اوە ف��ەرم��ووی :ئیشی من نییە بڕۆنە الی عەلی هەژار ،گەڕاینەوە الی عەلی ه��ەژار داواك��اری��ەك��ەو ف����ەرم����وودەی ف����ارس ب��اوەم��ان پێگەیاند ،ساتێ دام��او تەماشای منی كرد بە ئیشارەت منی لەوانی دیكە ج��وداك��ردەوەو ف��ەرم��ووی: ت��ۆ گەنجی ه��ەڤ��اڵ��ی دوا ڕۆژی گ��ەل و نیشتمانی چ��ۆن ح��ەق بە خ��ۆت دەدەی ه��اوك��اری��ی جاش و خۆ فرۆش بكەی ،تۆ ئەندامی پارتی ،بەرپرسی چەندین شانەی ح��زب��ی ،پێشمەرگەی ن��اوچ��ەی، دیارە پەیڕەو و پڕۆگرامی حزبت نەخۆیندۆتەوە ئەگینا چۆن غەڵەتی وادەكەی ،لێرەوە پێت دەڵێم :هەر لەخۆتەوە تا یەك هەڤااڵنی دیكەی پارتی بەشداریی ئەم كارەو كاری دیكەی لەم بابەتە ناكەن ،گەڕایەوە الی ریش سپییەكان و فەرمووی: م��ان��ی ئ��ەم گ��ون��دان��ە دابینكردنی بەشێكە لەژیانی پێشمەرگە چی پێتان باشە بۆمانی خۆتان بیكەن تەنها خیانەت نەبێ ،نووسراوێكی ێ بۆ خوالێخوشبوو فارس داین باوەمان ب��ردو ئەویش فەرموی: ع���ەل���ی ه������ەژار چ���ی ف���ەرم���ووە م��ن��ی��ش ڕازی����م م��ەم��ن��ون و خ��وا
ح��اف��ی��زت��ان ب��ێ��ت ،ب��ەڕاس��ت��ی ئ��ەم هەڵوێستە ك���اردان���ەوەی هەبوو ب���ۆ ب�����ەرژەوەن�����دی گ��ون��دەك��ەو شۆڕشیش. دووەم :یادگاریم چەند هەڤاڵێك الی عەلی ه���ەژار دانیشتبووین الی بارەگای ناوچەی جووتیاران لەگوندی كانی بزرە دوو پیاوی ب��ۆرەك��ەی ت��ون��د ب��وون��ە مێوانی ن���اوچ���ە ،ك���اك ع��ەل��ی پ��رس��ی��اری هاتن و ك��اری لێكردن ،گوتیان هاتووین ببین بە پێشمەرگە ،كاك عەلی ف��ەرم��ووی پێشمەرگایەتی ێ نییە، زەحمەتە پیویستشمان پ بچنەوە خزمەتی م��اڵ و منداڵی خۆتان بكەن مادام ئەمری گرتنتان نییە ،پەیوەندی بەئەندامان بكەن ێ ك���اری ڕێكخستن ب��ك��ەن ،یەك لەو دوو نەفەرە زۆربەڕاشكاوی ێ گوتی( :كاك عەلی تفەنگێكم بد تا داكی 100ئەندامت بۆ واو وا ێ بكەم) ،كاك عەلی گرژبوو بە ل چاوێكی غ��ەزەب��ەوە لەبۆرەكەی ڕوان��ی و قسەی نەكرد ،كابراش دیاربوو لەخۆی گەیشت و زۆر ێ پەشیمانی نیشاندا ،دوای بەر كردنیان ك��اك عەلی ف��ەرم��ووی: ێ پێشمەرگەی چاكی لێ دەردەچ بێ شەرم وچاو قایمە ئەگەر كاك ع��ەل��ی ه���ەژار ن��ەب��ای��ە ئێمە قەت قەبولمان ن��ەدەك��رد هەتا ئەگەر ب��ەه��ەڵ��ەش ب��ووای��ە ،رێ��زی حزب و ئ��ەن��دام ل���ەو س����ەردەم هێندە ب��ەرزب��وو جوێندان بەڕێكخستن
11
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
و بەئەندام و بەپێشمەرگە خەتی سووربوو. سێیەم :لەكۆبوونەوەی گشتیی كادیران لەگوندی (شاخەپیسكە) ه���ەڤ���االن چ��ەن��د پێشنیازێكیان هەبوو بەپێی پیویست وەاڵم و ئەنجامیان ه��ەب��وو ،ه��ەڤ��اڵ علی ێ دارت����اش ح��وال��ێ��خ��وش��ب��وو یەك ب��وو لەكادیرەكانی ن��اوچ��ە زۆر هیوایەتی نوكتەو پێكەنین بوو، لەزوربەی كۆبوونەوەكانی گشتی داواك����اری و پێشنیازی هەبوو، دەستی بڵندكرد گوتی :مامۆستا عەلی ه��ەژار من پێشنیازم هەیە ئەگەر لێمان قەبووڵ كەی نەچینە س��ن��ووری چ��االك��ی تاكو دوژم��ن كەمێ هێور دەبێتەوە دڵنیام بچین بەسەالمەتی ناگەڕێینەوە ،كاك عەلی وەاڵمی دایەوەو گوتی :كادیر نابێ بەهیچ جۆرێك لەجەماوەر داببڕێ و مەیدانی چاالكی چۆل بكات ،عەلی دارتاش گوتی :باشە ئامادەین؛ بەاڵم هەندێ پارەمان ب��ۆ زی��ادب��ك��ە ،ك��اك عەلی گوتی: حزب نیەتی لەكوێی بێنین ،عەلی دارتاش گوتی( :ئەتو نانی سەمان ێ دەدەی����ێ و ڕاوی ت��اژی��م��ان پ دەك���ەی) ،مامۆستا عەلی ه��ەژار ت��وورە ب��وو و گوتی :بەرنامەی كادیرەكانیشت تێكداوە بەردەوام كێشەو داواكاریت هەیە ،ئەمجۆرە ڕەفتارانەی تۆ سەرپێچی و الدانە لەشیرازەی ڕێكخستن و خاڵ و بەندەكانی پەیڕەو پڕۆگرام ،دوایی
12
كۆبوونەوەكە بەگیانێكی برایانە كۆتایی هات. چ���وارەم :وت��و وێ���ژی /29ی حوزەیرانی ساڵی 1966درێژەی ه���ەب���وو؛ ب����ەاڵم دوژم�����ن ب���ەالی ب���ەرژەوەن���دو خ��اڵ��ەك��ان��ی وتوێژ هەر نەدەچو؛ بەڵكو وەكو ناوێكی ب���ێ ن�������اوەرۆك و م���ەرەك���ەب���ی س��ەرك��اغ��ەز م��ای��ەوە ،لەكۆتایی ساڵی 1968دا سەرەتای دژواری و خ��ۆئ��ام��ادەك��ردن��ی دوژم���ن بۆ هێرش هەستی پێدەكرا ،مامۆستا عەلی ه���ەژار زۆر پێشبین بوو لەداهاتووەكان ،ئەوسا بارەگامان لەگوندی (شاخە پیسكە)ی سەر بەناحیەی دێگەڵەبوو ،بۆ ئیوارە ك��ۆب��وون��ەوەی گشتی ئەنجامدا دوای دەستپێكی كۆبوونەوەكە ف��ەرم��ووی :هەڤااڵن وەك��و كورد وەك��و پارتی و ب��ارزان��ی دڵنیابن ح����ەز ب���ەش���ەڕ ن���اك���ەی���ن؛ ب���ەاڵم ێ دوژم����ن ش��ەڕم��ان پ��ێ��دەف��رۆش� بۆیە ناچارین ب��ەرگ��ری لەخاك و نامووسی كوردستان بكەین، داوا دەك��ەم لەم كۆبوونەوەیەدا ئ��ەم ئ��ام��وژگ��اری��ان��ەم��ان بەگرنك وەربگرن ،توندو تۆڵ و وریابن، هەرگیز كەمتەرخەم مەبن ،نهێنیتان زۆر ق��ای��م ب���ێ ،ك���ەس ئ��ای��ن��دەی ڕۆژانەتان نەزانی ،لەهەموو كەس دڵنیامەبن ،بەهەموو كەس بڕوا م��ەك��ەن ،خ��ەڵ��ك ت��ووش��ی كێشە ێ م��ەك��ەن ،ئ���ەوەی دەت���ان پارێز تەنها نهێنیە ،وەكو حزب و ناوچە
چ��ی ل��ەت��وان��ام��ان ب��ێ��ت ل��ەئ��ام��ادە ب��اش��ی و لەپشتتانین ،دڵنیاتان دەك���ەی���ن ئ���ەم ش���ەڕو ه��ێ��ڕش و ه��ەوڵ��ەی دوژم���ن ل��ەش��ەڕەك��ان��ی ێ دیكە باشتر نابێ؛ بەڵكو تێدەشك و س��ەرك��ەوت��ن ه��ەر ب��ۆ ش��ۆڕش و پارتیمانە ،ئ��ەوەب��وو هەڤااڵنی كادیر بەكۆی دەنگ ڕەزامەندییان نیشاندا ،كۆبوونەوە كۆتایی هات، ئەوكاتە كادیری كەندێناوە بووم، نێوان (زورگ��ەزراو و قەرەچوغ)، م��ام��ۆس��ت��ا ع��ەل��ی ه����ەژار ل��ەگ��ەڵ هەر كادیرێك بەجودا بۆ ماوەی چارەكێك تا ( )20دەقیقە دانیشت ب��ۆ ئ��ام��ۆژگ��اری و سەالمەتییان لەهەموو ب��وارەك��ان دا؛ بێگومان ئێمەش ل��ەو دان��ی��ش��ت��ن��ەدا ب��ەری نەبووین ،مامۆستا عەلی هەژار ئاماژەی بەچەند پێشبینیەكدا بەپێی ه��ەڵ��س و ك��ەوت��ی س��ن��وورەك��ەو ج��ەم��اوەرەك��ە ،چەند مانگ بوو ب��ەرپ��رس��ی ئ��ەو س��ن��وورە ب��ووم، ج��ەن��اب��ی لەئێمە ش��ارەزات��رب��وو، پ��اش��ان ف���ەرم���ووی :س �ێ كەسی دڵ��س��ۆز ب��ەخ��ۆت دەزان�����ی هەتا ئەگەر ئەندامی پارتی بن بیانكە چەكداری دوژمن بۆ پەیوەندی و زانیاریی ڕۆژانەو هەفتانە ،شۆینی پەیوەندیتان دیارو تایبەت و زۆر نهێنی بێت ،بەپەلە ئ��ەم نهێنییە بەتایبەت بگاتە دەس��ت ئێمە ،بۆ ئ��ەوەی خاڵی پەیوەندیی ئێمەش بن لەگەڵ ئێوە ،فەرمووی :ئەمە ئاموژگاریی ئێمەیە وەكو ناوچە،
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
خ��ۆ ئ��ەگ��ەر ش��ت��ی باشتریشتان ه��ەب��وو خ��ۆت��ان ب��ەرپ��رس��ن ،ئەم ئاموژگارییانەیش پێشبینییەو ب��ەڕاس��ت��ی ل��ەك��ات��ە ت��ەن��گ��ەك��ان و ه��ێ��ڕش��ەك��ان��ی دوژم����ن����دا ڕەن���گ دانەوەی خۆیان هەبوو. پ��ێ��ن��ج��ەم :ك���ات���ی ك���ە ش��ەڕ گ��ەرم��ب��وو ك���ادی���ران ه��ەری��ەك��ەو ل���ەس���ن���ووری چ���االك���ی ب����وون، س��ەرق��اڵ��ی ك��اروچ��االك��ی ب���وون، دوژمن هێڕشی بەرفراوانی كرد، ئ���ەو ك��ادی��ران��ەی دوورەدەس�����ت ل����ەس����ن����ووری ن����اوچ����ە ڕزگ�����ار ن���ەك���راوەك���ان ب���وون ن��ەی��ات��وان��ی بگەنەوە ناوچە ئ��ازادك��راوەك��ان، بۆیە لەسنووری چاالكیی خۆیان م��ان��ەوە ،ئێمە یەكێك بوین لەو هەڤااڵنەی ماوەی سێ مانگ لەگەڵ تاكە پێشمەرگەی خوالێخوشبوو كەریم ئەحمەد حوسێن ماینەوە، ب����ەڕۆژ ل��ەچ��ی��او ك��ەن��دو چ���ۆم و شەوانیش لە سەردانی گوندەكان ێ مانگە بەڕووناكی بووین ،ئەو س ئاوەدانیمان نەدی ،لەگەڵ ئاژەڵە كێوییەكان ه���اوڕێ ب��ووی��ن ،وا ڕاهاتبووین تەنانەت شەرمیان لەئێمە شكابوو ،ئیوارە بەیەكەوە بەرەو گوندەكان بەیانی بەیەكەوە ب���ەرەو ه���ەوارگ���ەو الن��ی نهێنی؛ ب��ەاڵم بەمەبەست ج��ی��اواز ،ئێمە ب��ۆ خ��ەب��ات ئ���ەوان ب��ۆ ڕاو ،لەو م��اوەی��ەدا هیچ پەیوەندییەكمان ن��ەب��ووە ل��ەگ��ەڵ ح��زب لەكۆتایی م��ان��گ��ی /10ی 1969ه��ەڤ��اڵ��ی
خ��وال��ێ��خ��ۆش��ب��وو ع��ەل��ی ح��ەج��ی رەس��وڵ ،كە ئەندامێكی دڵسۆزی پارتی و یەكێك بوو بەراسپاردەی عەلی هەژار دەستنیشان كرابوو ب��ۆ ش��وێ��ن��ی پ��ەی��وەن��دی ،هێشتا ڕۆژ م��اب��وو لەچیا ه��ات��ە الم��ان و گ��وت��ی :ئ��اف��رەت��ێ��ك لەماڵمانە داوادەك��ات و دەلێ :نووسراوێكم ب���ۆ ه���ێ���ن���اوە ،ب���ەه���ەرح���اڵ ب��وو چووم و نوسراوكەم وەرگرت و خۆێندمەوە گریانم هات. دەقی نووسراوكە پ0د0ك كوردستان یان نەمان كۆتایی مانگی 1969 /10 هەڤاڵی تیكۆشەر جەالل پۆڕیجە سـاڵوێكی شۆڕشگێڕانە ب����ەق����ەد ق�����ەرەچ�����وغ ڕێ����زو س��وپ��اس��م��ان ه��ەی��ە ب���ۆ ئ��ێ��وەو هەڤااڵنتان ،سەر بەرزین بەئێوە ل���ەن���او ه���ەم���وو ه��ێ��زی دەش��ت��ی هەولێر؛ بوونی ئێوە لەسنووری چاالكیتان ل��ەو دەڤ���ەرە ڕەم��زی س��ەرك��ەوت��ن��ە ،ش���اخ و دۆڵ و ڕێ��چ��ك��ۆڵ��ە پ���ڕ ل���ەم���ەت���رس���ی و نهێنییەكانی شەو و ڕۆژت��ان لەم دەڤ��ەرو بنارە گەواهیدەری ئەم ڕاستییەن ،ئارامگرتن و درێ��ژە بەخەباتتان سەلماندنە بۆ مێژوو ن��م��وون��ەی خ��ەب��ات��ن؛ بەئومێدی خوا شكست بۆ دوژمنە ،دڵنیابن ب��ەم زووان����ە ب��ەس��ەرب��ەرزی��ی��ەوە بەهەڤااڵنتان شاد دەبنەوە. برات عەلی هەژار
ش����ەش����ەم :ب�����ارەگ�����ام�����ان ل��ەش��ی��وەپ��ی��ران ب���وو ،بەیانییەك فڕۆكەیەكی ئەلێوشنی ئینگلیزی دوو ناپالمی ل��ەو گ��ون��دەدا ،ئەو ش��وێ��ن��ە ب�����ووە ئ���اخ���ر زەم�����ان، پێشمەرگەیەكمان ب��ری��ن��دارب��وو ب��ەن��اوی حوسێن ب��ن��ەس�ڵاوەی��ی، ی���ەك���ی ل��ەن��اپ��ال��م��ەك��ان ك��ەوت��ە س���ەرخ���ان���ووی ه��اوواڵت��ی��ی��ەك��ی گوندەكە ،لەژوورەكە نەتەقییەوە، ك���اك ع��ەل��ی ه����ەژار گ��ەی��ش��ت و تەماشای ك��رد ف��ەرم��ووی :كەس لێرە نەمێنی ئ��ەم گ��ەڕەك��ە چۆڵ ك��ەن ن��ەب��ادە دان��راب��ێ��ت��ەوەو ببێتە هۆی كۆمەڵ كوژی ،خەڵكی ئەو گەڕەك و دەورو بەرەی بۆ ماوەی ( )24كاتژمێر دوورخستەوە ،تاكو ش��ارەزای��ان��ی ه��ەن��دەس��ە ه��ات��ن و پوچەڵیان ك����ردەوەو ،ه��ەر زوو ك��اك عەلی بەپەلە م��ام حوسێن ب���ن���ەس�ڵ�اوەی���ی ن������اردە گ��ون��دی ئ��اخ��وڕە ،ئ��ەو كاتە دكتۆرەكانی هێز لەوێبوون ،تیماركراو دوای م��اوەی��ەك چ��اك ب���ووەوەو دوای چەند ڕۆژێك گەڕایەوە بارەگای ناوچە. حەفتەم :لەمانگی 9ی ساڵی 1974بەكیتابی لقی /2ی بەرێز ل���ەگ���ەڵ ه���ەڤ���اڵ ئ��ەح��م��ەد م��ەال ع��ەل��ی ،ك��ە ك��ادی��ر ب��وو چووینە مەكتبی سیاسیی بەڕێز بۆ چەك وەرگ���رت���ن ،چ��ووی��ن��ە الی ك��اك عەلی ه���ەژار ،كە م��اوەی شەش ساڵ بەرپرسمان بوو لەبارەگای ناوچە ،بۆ یەكەمجار یەكترمان ماچ كرد ئەویش بەهۆی گیرانی
13
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كادیرێكی گوندی پۆریجە بەناوی سەباح خۆرشید كە لەئەنجامی ك��اری چاالكییەوە كەوتە دەست دوژم���ن ،ئ��ەو س���ەردەم مامۆستا ێ گ��ەی��ش��ت��ب��وو ع���ەل���ی ب��ەم��ن��ی ت��� نووسراوكەمان دایە دەست عەلی هەژار ،دوای ئەوەی خوێندییەوە ئێمەی ب��ەگ��ەڵ خ��ۆی دا ب��ۆ الی بەڕێز حەبیب محەمەد كەریم ،كە ئەوسا سكرتێری پارتی دیموكراتی كوردستان بوو ،ئاماژەی بە ئێمەو ه��ەردوو چەكەكە داو فەرمووی: ج��ەن��اب��ی م��ام��ۆس��ت��ا ح��ەب��ی��ب ئ��ەم دوو ه��ەڤ��اڵ��ە ك��ادی��ری لقی /2ی ناوچەی جووتیارانن ،بە ()100 كیلۆمەتر لەناوجەرگەی دوژمن خەباتی ڕێكخستن ئەنجام دەدەن، ئەمەش چەكی دەستیانە ،كیتابیان بۆ كردین بۆ چەكخانەی قەسرێ، كە بردمان هیچیان بۆ نەكردین، دیسان گەڕاینەوە الی عەلی هەژار نووسراوی شەخسییان بۆ كردین ب��ۆ الی ك���اك ف�����اڕوق ،ئ��ەوی��ش بەرپرسی چەكخانەی ناوپردان ب���وو ،ل��ەگ��ەڵ خ��ەڵ��ك دانیشتین چاوەرێ بووین ئەوانیش چییان بۆ نەكردین ،نووسراوی سێیەمییان ب��ۆ چ��ەك��خ��ان��ەی ش���ی���وەڕەش بۆ كردین بۆ الی ئەحمەد حەجی، خۆشەبەختانە لە (حاجی ئۆمەران) تووشی خالید محەمەد بووین، كە بە خالیدە گ��ۆج ناسراوبوو، لەبارەی چەكەوە نوێنەری هێزی دەشتی هەولێر بوو ،زۆر بەگەرمی
14
پێشوازی لێكردین و گوتی :خیرە ل��ێ��رەن؟ گ��وت��م��ان :كتێبمان پێیە دەمانەوێ چەك وەرگرین ،گوتی : ێ وەرگرتین سواربن كیتابەكانی ل لەگەڵی س��واری سەیارە بووین ب���ەرەو چ��ەك��خ��ان��ەی ش��ی��وەڕەش ه��ەرچ��ەن��د ل��ەگ��ەڵ��ی رۆی��ش��ت��ی��ن؛ بەاڵم نە بۆالی ئەو هاتبووین و نەبڕواشمان پێبوو چی پێبكرێت، ك��ە گەیشتنە م��ەش��ج��ەب بەپەلە ت���ەوق���ەو ورت��ەورت��ێ��ك��ی ل��ەگ��ەڵ كاك ئەحمەد حەجی؛ بەرپرسی مەشجەب كردو چووە ژوورەوە دوو بڕنۆی دەرهێنا لەبەر گریز دی��ارن��ەب��وون (بڕنۆیەكی رەق��ەم 17و یەكێكی رەق��ەم )12بوو، رەق���ەم ()17ـ���ەدەك���ەی دای���ە من و رەق���ەم ()12ـ���ە ك��ەش ب��ۆ كاك ئ��ەح��م��ەد ،ل��ەخ��ۆش��ی��ی��ان ڕاس���ت گەڕاینەوەو چووینەوە الی هەڤاڵ عەلی هەژار زۆری كەیف هات و فەرموی :پیرۆزتان بێ؛ بەاڵم بەم شێوەی وەرت��ان گرت وای باس مەكەن ،ئەم یادگاریەیش تایبەتە بەوەفای مامۆستا عەلی ه��ەژار، ێ ڕۆژ بەهەموو كە بۆ ماوەی س ش��ێ��وەی��ەك ل��ەدوام��ان ب��وو تاكو كارەكامان ڕایی بوو. یادگاری هەشتەم :ش��ۆڕش لەساڵی 1975توشی نسكۆ بوو و بەرەو ئێران ڕۆیشتین ،لەنەغەدە ماینەوە ،ئەگەر هەڵە نەبم ڕۆژی ( )1975/3/15ب��وو ،بەڕێكەوت
تووشی كاك عەلی هەژار بووین، فەرمووی بەرنامەت چییە ،گوتم: وەڵ�ڵا لەگەڵ هەندێ ب���رادەردان وا تێك دەس��ورێ��ی��ن ،ف��ەرم��ووی: وەرە لەگەڵم كاك عەلی و سەلیم ئ��اغ��ۆك و ،ئێمەش دوو كادیر لەگەڵیان رۆیشتین ب��ەرەو پیران ش��ەه��ر ،ئێمەی ب���ردە شوێنێك، گوتی :ڕۆژانە لێرەوە پێشمەرگە ب��ۆ ئ��وردگ��اك��ان ڕەوان دەك��رێ��ن، س����ازم����ان ن����اوی����ان دەن���ووس���ن ئ���ێ���وەش ن����اوی����ان ب���ن���ووس���ن و بەلیست بیدەنەوە ئێمە بۆ ئەوەی بزانین ه��ەر ئ��ۆردوگ��ای��ەك چەند پێشمەرگەی تێدایە بۆ زانیاری، هەروەها فەرمووی :هەر نەفەرو دوو دیناری عێڕاقی بدەنێ لەناو س���ەی���ارە ،ئ��ێ��م��ەش ڕۆژان����ە دوو دینارو نیومان هەبوو ،پارەكەی دەدایە دەست ئێمە ئەمەش وەفای عەلی هەژار بوو بۆ كادیرو هەڤاڵی خ��ۆی ،ئێمە ئ��ێ��واران بەلیستەوە ب��ۆ الی ج��ەن��اب��ی دەگ��ەڕای��ن��ەوە، بەڕاستی ماوەی ( )9ڕۆژ بەمكارە خەریكبووین. لەكۆتاییدا دەڵ��ێ��م :ه���ەزاران ساڵو لەگیانی پاكی شەهیدی نەمر مامۆستا عەلی ه��ەژارو ،هەموو ش��ەه��ی��دان��ی ڕێ���گ���ەی رزگ���اری���ی كوردو كوردستان و سەروەری شەهیدان بارزانیی نەمرو كاكە ئیدریسی هەمیشە لەیاد.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ابراهیم حمدامین معروف ناسراوە بە حجی ابریم كادیری و سەرلقی
احمد مال علی كادیری ناوچەی جوتیاران
جالل حمد كارسول ناسراو بە جالل پۆریجە كادیری ناوچەی جوتیاران
خلیل ابراهیم ناسراوە بە عریف خلیل كادیری ناوچەی جوتیاران
خلیل عزیز خضر عەوینەیی كادیری ناوچەی جوتیاران
خلیل علی مولود ناسراوە بە خلیلە گەورە كادیری ناوچهی جوتیاران
ێ خۆشبو عباس خوا ل عزیز زراری كادیری ناوچەی جوتیاران
شەهید قادر مال صابر تەیەراوە كادیری ناوچەی جوتیاران
شەهید نجم الدین امین شوان كادیری ناوچەی جوتیاران
طە حمد گەردی كادیری ناوچەی جوتیاران
علی قادر محمد ناسراوە بە علی دارتاش كادیری ناوچەی جوتیاران
عبدالرحمان صالح ناسراوە بە عبدالرحمن خەیات كادیری ناوچەی جوتیاران
15
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
علی مولود ناسراوە بە مال علی دووسەرە كادیری ناوچەی جوتیاران
كاكە شین كادیری ناوچەی جوتیاران
محسین خدر شیروانی كادیری ناوچەی جوتیاران 1970
یوسف علی حمد ناسراوە بە مالیوسف كادیری ناوچەی جوتیاران
همزە عبدالقادر ناسراوە بە مال همزە و محمد شریف كادیرنی ناوچهی جوتیاران
بەشێك لە كادیرانی لێژنەی ناوچەمان كە وێنەیان دەست نەكەوتووە -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8
16
رئوف تەیب عبداللە حسین ناسراو بە مالعبداللە خوا لێ خۆشبو اسماعیل شریف ناسراو بە اسماعیل قونبەلە جالل جرجیس شەهید صباح خورشید /گوندی پۆریجە اسماعیل گوندی سید عوبید /ناسراو اسماعیل نۆبەتدار ێ خۆشبو صالح شریف ناسراو بە خوا ل مال صالح علی حاجی سوارە
-9تاهیر تۆفیق زراری -10جمعە عوسمان -11كانبی عمر سیان -12علی حسین مراد /ناسراو بە مالعلی -13خوا لێ خۆشبو بكر محمود /ناسراو بە مالبكر ێ خۆشبو احمد محمد /ناسراو بە -14خوا ل احمد میرەكانی -15جبار /ناسراو بە جباركارەبا ێ خۆشبو عباس حمدامین -16خوا ل -17نوری محمود /گوندی قازیخانە
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
حمید احمد ناسراوە بە مهال صادق محمدامین زراری حهمید بیستانە كاركیری و ئەندامی ناوچەی جوتیاران جیگیری ناوچە
خدر محمود بیراوە ناسراوە بە مال خدر كارگیری ناوجەی 1970
همزە عبدالقادر ناسراوە بە مال همزە باقرتە كادیری ناوجەی جوتیاران
عزیز محمود ناسراوە بە مال عزیز مخموری ئەندامی ناوچەی جوتیاران
علی عبداللە علی ناسراوە بە علی هەژار بەرپرسی ناوچەی جوتیارن
ئەم هەڤااڵنە بەشێكن لە ستافی ناوچەی جوتیارانی دەشتی هەولێر بە داخەوە وێنەكانیان دەست نەكەوتون -1بەرپرسی ناوچەی مەخموور كارگێڕی ناوچە خوالێخۆشبوو مەال عومەر چل هەوێزە -2كارگێڕی ناوچە خدر ئەحمەد عەوێنە ناسراو بە عەریف خدر -3سالی 1970بووە بەرپرسی ناوچە خوالێخۆشبوو بەهرام شێخ محەمەد ناسراو بە مەال بەهرام -4ئەندام ناوچە خوالێخۆشبوو رحیم بارزانی -5بەرپرسی ناوچەی مەخموور لە دوایی بووە بەرپرسی ناوچەی شەقاڵوە كادیر ناوچەی محەمەد -6حوسێن بندیان -7ئەندام ناوچەی سەید عزەدین سەید كەریم گردعازەبانی -8ئەندام ناوچە خوالی خۆشبو صادق عبدالقادر -9بەرپرسی ناوچەی كۆیە ئەندامە ناوچە شەهید قادر شۆرش -10ئەندام ناوچە حەمەدەمین خەلیل ناسراو بە مەال حەمەدەمین -11ئەندامە ناوچە نامیق رەحمان
17
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
نیعمەت عەبدوڵاڵ؛ سەرۆكی یەكێتیی پەرلەمانتارانی كوردستان:
چۆن لەگرتووخانەی (ئەمن)ی فریاكەوتن بۆ گرتووخانەی پۆلیسی هەولێر گوێزرامەوەو ،چۆن ئازادكرام دیدار :رێبوار ئەحمەد ئیسماعیل بەشی هەشتەم: پەیامی ئەیلوول :لەبەشی حەفتەمی هەر ئەم دی��دارەدا ب��اس��ت��ان ل��ەه��ەن��دێ ل��ەو ڕەوشانە كرد ،كە لەناكاو دروس��ت��ب��وون و زۆر دوورن بوون لەو شیمانانەی خۆتان ك��ردب��ووت��ان ،ب��ۆ نموونە: ل���ەالی���ەك ئ���ەگ���ەری ئ��ەوە دەكرا جەنابتان لەگەڵ ئەو ئەفسەرەی لەالیەن شەهید رێبازەوە دەستگیركرابوون ب��گ��ۆڕدرێ��ی��ت��ەوە،ل��ەالی��ەك��ی دی����ك����ەوە ك���ە دای���ك���ت و هاتن،لەوێ ئامۆزایەكەت موقەدەم مەڕعی بەڵێنی ئەوەی پێدای ئەگەر ئەو ئەفسەرە ئازاد بكرێ هەوڵت بۆ بدات ل��ە گ��رت��ووخ��ان��ەی (ئەمنی فریاكەوتن) ڕاتگوێزێت بۆ گرتووخانەی پۆلیس ،لێرەدا پرسیارێك سەر هەڵدەدات،
18
كە بریتییە ل��ەوەی بزانین مادامەكی تۆ ئەو ماوە زۆرە لەو گرتووخانەیەدا بوویت، باشە چ��ۆن دەرفەتێكت بۆ ێ یان هەموو نەڕەخسا هەند گ��رت��ووەك��ان��ی دی��ك��ەی ئەو گرتووخانەیە بناسی؟ یان ێ بزانی كیچن ئەوانەی وا لەو بەندی بوون؟ نیعمەت عەبدوڵاڵ :سەرەتابەخێرهاتنتان دەكەم ،بەڕاستی ماوەیە ماندووبوونێكی زۆرتان لەگەڵ مندا كێشاوە ،بۆ ئاگاریی ئ��ێ��وەو خ��وێ��ن��ەران��ی گ��ۆڤ��اری پەیامی ئەیلوول ،كە دایكم و ئامۆزاكەم كانەبی هاتنە الم پێم گوتن :بڕۆن بەكاك رێباز بڵێن ب��ا ئ��ەو ئەفسەرە ئ���ازاد بكات ئ��ەوان��ی��ش م��ن ئ����ازاد دەك���ەن؛ بەاڵم لەوانەیە دوای ماوەیەكی زۆرل��ەپ��اش ئ��ازادك��ردن��ی ئەو
ئەفسەرە من ئازاد بكەن ،ئێمە ن��اب �ێ پ��ەل��ە ب��ك��ەی��ن ،ل��ەپ��اش��ان دایكم و ئامۆزایەكەم رۆیشتن و منیش گ���ەڕام���ەوە ژوورە ت��اك��ە ك��ەس��ی��ی��ەك��ەم ،مریشكە س����وورك����راوەك����ان����م ه��ێ��ن��او ب��ەپ��اس��ەوان��ەك��ان��م گ���وت :ئ��ەو مریشكانە بەسەرگرتووەكان دابەش بكە ،سەبارەت بە ناسینی ئ��ەو گرتووانەی لەوێشبوون، من باسم ك��ردووە كە هەر لە سەرەتاوە گوومانم دەكرد ،كە ئ��ەو گ��رت��ووان��ە گ��رووپ��ی كاك (ف����اڕووق جەمیل) ب��ن؛ ب��ەاڵم چ���ۆن ئ��ەوم��ان ن��اس��ی ،ل��ەوێ ئ��ەو دە ك��ەس��ەی گیرابووین ێ دەب��وای��ە هەموو ڕۆژێ یەك لەئێمە خ��واردن داب��ەش بكات، ئ��ی��ت��ر ل���ەوك���ات���ەی (م���وق���ەدەم مەڕعی) هاتە الی م��ن ،كە بە دەنگی بەرز ناوی منی هێنابوو
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
گرتووەكان گوێبیستی ناوی من دەبن ،بۆ رۆژی داهاتوو یەكێ لەگرتووەكان كاك (دەروێ��ش) ب��وو نانی بۆ هێنام ،ئەوكاتی پەنیرێك هەبوو قوتووەكەی شین بوو كەرتێك لەو پەنیرەو سەمونێكی رەقی سەربازی بۆ هێنام ،لەژێر دەرگایەكە دایە من ،كە خواردنەكەم وەرگرت كاغەزێك لەژێر پەنیرەكە بوو تێیدا نووسرا بوو ،كاك نیعمەت دەزانی ئێمە گرووپی (فاڕووق جەمیل) ین نووسیبووی :كاك (ف�����اروق) ب��ەخ��ۆی ل����ەژووری ف�ڵان��ە ،ك���اك ف�ڵ�ان ل����ەژووری ف�ڵ�ان���ە ن�����اوی ه���ەم���ووی���ان و ژووری هەموویانی نووسیبوو؛ چونكە هەموومان ( )10كەس ب��ووی��ن ،ئ���ەوان ش��ەش ح��ەوت كەس بوون هەموو ژوورەكانی دیكەی پێگوتم ،دەمزانی كاك ف���اروق ل��ەچ ژوورێ��ك��ە منیش ئ��ەوج��ارە خ��ۆم ئامادەكرد كە نان بەسەر گرتووەكانی دیكە دابەش بكەم ،كاغەزیشم البوو ئ��ەو ك��اغ��ەزان��ەی پ��ێ��م��درا ،كە دانپێدانی خۆمی تێدا بنووسم، پ���ارچ���ە ك��اغ��ەزێ��ك��م ب���ۆ ك��اك (فاروق) نووسی و ،گوتم :كاكە من فاڵنم و لەفاڵن ژووردام كە نۆرەی من هات نان دابەش ب��ك��ەم ق��اپ��ەخ��واردن��ەك��ەم لەبن دەرگا رەوانكردو كاغەزەكەشم ل��ەگ��ەڵ ن���ارد دەستیشم وەك ج�����اران گ���ووش���ی ،ه���ەروەه���ا دەستی هەموویانم ڕاگوشی،
كردنەوەی پێشانگا
ب���ەڕاس���ت���ی زۆر خ��ۆش��ب��وو؛ چونكە یەكتریمان نەدەبینی هەمووشمان چارەنووسمان یەكبوو ،ئەو دەست كووشینە دەربڕینی رێزو خۆشەویستی بوو پەیامێك بوو ،دابەشكردنی خواردن هۆكارێكی باشی ورە ب��ەرزب��وون��ەوە ب��وو ،ئەوجارە ن�����ۆرەی ك���اك ف�����اڕووق ب��وو خ��واردن داب��ەش بكات دەبینم كاك فاروق كاغەزێكی بەدوورو درێ��ژی بۆمن نووسیبوو ،ئەو كاغەز نووسینانە زۆرخۆشبوو وای لێهاتبوو ،كە قاپەكەم بۆ دەه����ات ب��ەرل��ەه��ەم��وو شتێك ل��ەن��ێ��و خ��واردن��ەك��ە دەگ����ەڕام بزانم كاغەزی تێدایە ی��ان نا، كاك فاروق نووسیبووی كاكە م��ن ه��ەم��وو شتەكانم لەسەر خ��ۆم حیساب ك����ردووە ،ئەو ب��رادەران��ەی لەگەڵمن هیچیان لەسەر نییە ،پاشان ب��ەدوورو
درێ��ژی باسی لێكۆڵینەوەكانی كردبوو ،كە ل��ەوێ ئەنجامیان دابوو ،هەروەها نووسیبووی: دن���ی���ا ب����وو ئ���ەگ���ەر ت���ۆ ب��ەر ل��ەئ��ێ��م��ە ئ����ازادك����رای ه��ەواڵ��ی ئ��ێ��م��ە ب���ەم���اڵ���ەوەو ب�����رادەران راب���گ���ەی���ەن���ە؛ چ��ون��ك��ە ك��ەس نەیدەزانی ئێمە لەكوێین ،ئیتر لەڕێگای ئەو كاغەزانە لەگەڵ گرتووەكانی دیكە یەكتریمان ناسی و دەمانزانی كێ لەكام ژوورە ،واتە لەنێو ئەو هەموو فشارەو هەڕەشەو ئەشكەنجە دەروون�����ی�����ی�����ەو س��ی��س��ت��ەم��ە دەڕندەییە توانیبوومان لەڕێگای ئ��ەو ك��اغ��ەزان��ە ئیمكانیەتێكی ئەوها بڕەخسێنین ،برازایەكی كاك فاروق كەوتبووە تەنیشت ژووری م��ن ،واب��زان��م ئێستا پ��ارێ��زەرە ن��اوەك��ەی��م بیرنییە، ژوورەك�������ەی ل���ەت���ەك م��ن��ەوە ب��وو ،دەم��ن��ادەم م��ن بەدەست
19
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
لەدیوارم دەدا تەقە تەقەكم بۆ دەكرد ،ئەویش بەهەمان شێوە وەاڵمی دەدامەوە ،منیش چیڕەم زۆر درێ��ژب��وو ح��ەزم دەك��رد ب��ەردەوام ئەو تەقەتەقە بكەم، ئ��ەوی��ش وەرس دەب����وو ج��ار ه��ەب��وو وەاڵم���ی ن���ەدەدام���ەوە، كە وەاڵم��ی ن��ەدەدام��ەوە توڕە دەبووم وەك توڕەبوون منیش لەدیوارەكەم نەدەداوە ،هەڵبەتە كەسیش ئاگای لەكەس نییە، ئیتر تا ئەو لەدیواری نەدابوایە من لێم نەدەدایەوە لەدڵی خۆمدا دەم���گ���وت :ئ���ەوەب���ۆ ل��ەدی��وار ناداتەوە؟ چۆن یەكێك تەلەفۆن لەگەڵ یەكێكی دیكە دەك��ات و ئ��ەوی دی هەڵناگرێ ئەوهای ل��ێ��ه��ات��ب��وو ،ه��ەن��دێ گ��رت��ووی دیكەشی لێبوو خەڵكی دیبەگە بوون ،ماڵی (حاجی حەمەدەمین) بوون ماڵی (مام سەیفەدین) و (حاجی ئیبراهیم) ،ئا ئەوانەش لەوێبوون ،پێش منیش ئەوانە ل���ەوێ���ب���وون ،ل���ەس���ەردی���واری ژوورەك����ە ی��ادگ��اری��ی خۆیان ن��ووس��ی��ب��وو ،ن����اوی خ��ۆی��ان ن��ووس��ی��ب��وو ،ی��ەك��ێ��ك خەڵكی مەخموور بوو ئەویش وابزانم شیوعیی ب���وو ن��ووس��ی��ب��ووی ئەوە من شەش مانگە لێرەمە، هەبوو نووسرابوو من هەشت م��ان��گ��ە ل��ێ��رەم��ە ،ك��ە م��ن ئ��ەو ن��ووس��ی��ن��ان��ەم دەخ���وێ���ن���دەوە ه��ێ��ن��دەی دی��ك��ە بەئەندێشەتر دەب���ووم و دەم��گ��وت :خودایە دەب���ێ م��ن چ��ەن��د مانگی دیكە
20
پێشوازی لە میوانانی پەرلەمان لە ساڵی 2004
لێرەبم؟ تۆبڵێی ئ��ازاد بكرێم؟ بەس لەم ژوورە تاكە كەسییە ڕزگارم بێت. پەیامی ئەیلوول :باشە ئ��ەی ل��ەو م��اوەی��ەدا پرسی ئاڵوگۆڕكردنی ت��ۆ لەگەڵ ئەو ئەفسەرە چی لێهات و؟ ئەنجامەكەی بەچی گەیشت؟ ن��ی��ع��م��ەت ع���ەب���دوڵ�ڵ�ا:ب���ێ���گ���وم���ان ئ�����ەو ه���ەوڵ���دان���ە ل�������ەدەرەوەب�������وو ل���ەڕێ���گ���ەی سیامەندی ب��رام و ،لەڕێگەی چوونە مەڵبەندو ،سەید قادری خاوەنی های ستیی ئێستا -ئ���ەوی���ش ڕۆڵ����ی ه���ەب���وو خ��وا هەڵناگرێ؛ چونكە ئەو پەیوەندی ل���ەگ���ەڵ (م����وق����ەدەم م��ەڕع��ی) باشبوو خزمی ئ��ەوان ب��وون، ئەو ئەفسەرەی لەالیەن شەهید رێ����ب����ازو ئ�������ەوان گ���ی���راب���وو دی��ارب��ووخ��ەزووری موقەدەم مەڕعی بوو ،بۆیە زۆر بەجیدی
كاریان لەسەر ئازادكردنی من ك��ردب��وو ،ه��ەم لەمەڵبەند هەم لەهەواڵگریی ئەمن ،گوتبوویان: كاكە ئ��ەگ��ەر نیعمەت شتێكی ل���ەس���ەر ه���ەب���وای���ە دەب���وای���ە ل��ەس��ێ��دارە ب���درێ ،گرتنی ئەو تەنها لەسەر رێبازی برایەتی، ب��ا ئێمە وابكەین یەكێكی پێ ئازاد بكەین ،لە مەڵبەندیش بە رەزام������ەن������دی م�����ام ج����ەالل گوتبوویان :لەبەر خاتری رێباز دەبێ ئەو ئەفسەرە بە برایەكەی ب��گ��ۆڕی��ن��ەوە ،م���ام ج��ەالل��ی��ش رەزام����ەن����دی ل���ەس���ەرداب���وو، لەمەكتەبی سیاسی یەكێتیش رەزامەندیان داب��وو؛ هەروەها بەرلەوەی من لەگرتووخانەكەوە كاغەزێكم بۆ ك��اك كۆسرەت ن�����ارد ،ك���ە ئ���ەوك���ات ب��ەه��ۆی ب�����ۆردووم�����ان�����ی ف����ڕۆك����ەوە بریندارببوو ،كاغەزەكەی منیش هەم لەبارەی برینداریی ئەوبوو
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
هەمیش بۆ هاندان و خۆڕاگری و ورە ب����ەرزی ب���وو ،دی���ارە ل��ەه��ەم��ب��ەر ئ������ەوەدا ئ��ەوی��ش پ����ێ����داگ����ری ك�����ردب�����وو ئ���ەو گۆڕینەوەیە بكرێت ،ئیتر ئەو ئەفسەرە ئ��ازاد دەك��ەن؛ بەاڵم من هەر لەشوێنی خۆم بووم، ئ��ەوك��ات��ی م���وق���ەدەم م��ەڕع��ی ب��ب��ووە س��ك��رت��ێ��ری س��ەرۆك��ی لێژنەی ك��اروب��اری ب��اك��وور - شؤون الشمال) ،كە سەرۆكی ڕێ��ك��خ��س��ت��ن��ی ش��ی��م��ال (ع��ەل��ی ح�����ەس�����ەن م����ەج����ی����د) ب�����وو، ل��ەه��ەوڵ��دان��ی ی��ەك��ەم ئ��ەوەب��وو موقەدەم مەڕعی منی ڕاگوێزی گرتووخانەی پۆلیس كرد؛ بەاڵم پێش ئەوەی بێمە گرتووخانەی پۆلیس (ئەمنی تەواری) منیان هێنایە (ئەمنی گ��ەورە) بەپێش ئەو گرتووخانانەدا دەڕۆیشتم ح���ەوزێ���ك ل��ەوێ��ب��وو ئ���ەوەی لەئەمنی گەورە گیرابێ دەزانی ئ��ەو ح��ەوزە چییە ،كە بەپێش ح���ەوزەك���ەدا رۆی��ش��ت��م بینیم ش��ەه��ی��د س��ەی��د ع��ەل��ی ل���ەوێ وەستایە لەگەڵ كاك نەجیب و مامۆستا ب��ەه��رەم سەرسپی، ك��ات�ێ ك��ە ئ��ەوان��م بینی زۆرم پێناخۆشبوو ،كاك نەجیبیش كە منی بینی ڕووی خۆی لەوالی كرد ،دیاربوو ئەو بۆمن زۆری پێناخۆشبوو؛ بەاڵم ه��ەردووال خواخوامان بوو یەكدی نەبینین لەوانەیە ئەوان گوتبیان با ئەو بەاڵیەش نەبینین؛ چونكە خەڵك زۆردەرتسا ،كەلەوان تێپەڕین،
كردنەوەی پێشانگا
منیان بردە ژوورێ��ك دیاربوو لەوێ نووسراوی ڕاگوێزانیان ب���ۆ دەرك������ردم ت���ا ڕاگ���وێ���زی گرتووخانەی پۆلسیم بكەن، ل����ەالی ن����ووس����ەری چ��اپ��ەك��ە دانیشتبووم نووسەرەكە باسی پ����ەروەردەی دەك���رد دی��ارب��وو كەسانی پ��ەروەردەی دەناسی ب����رادەری خ��ۆی ب���وون وەك��و سەید محەمەدی ڕەحمەتی و چ��ەن��دێ��ك��ی دی��ك��ە ،گ��وت��ی :من ئەوانە هەموو دەناسم و هەموو برادەرمن ،ئێمەش لەپەروەردە خەڵك زۆر بەسەرمان دادەهات، عەسكەری ،ئەمن ،ئاسایی بوو هەموو كەسێك دەهاتە المان، ك��ە ل��ەژێ��ر زەم��ی��ن��ەك��ە هاتینە دەرەوە لەگەڵ ئەو نووسەرە ئەمنێك ل��ەوالی��ەوە ب��ەت��ەوژم هێرشی س��ەرم��ی ك��رد ت��ا لێم بدات ،نووسەرەكەش خۆی دا بەرمن و بەئەمنەكەی گوت :تۆ
ئ��ەوە دەن��اس��ی وا هێرشی بۆ دێنی ،خۆی لێ توڕە كردو لێی دەرب��ازب��ووی��ن ،دی���ارە وا باو ب��ووە ئ��ەو ئەمنانەی ئ��ەوێ چ گ��رت��ووێ��ك��ی��ان ببینیایە پێش ئ����ەوەی ب��زان��ن م��ەس��ەل��ەك��ەی چییەو بۆچ گیراوە لێیان دەدا؛ چونكە ئەوان وا ڕاهێنراوبوون، ئ��ەوە جارێك برادەرێكم بۆی گ��������ێ��������ڕام��������ەوەو گ�����وت�����ی: لەگرتووخانەی ئەمنی گەورە ب���ووم -ب��زان��ە ه��ەروەك��و من چاوەڕێی چی كردووە -گوتی: ه��ەر ئ��ەوەن��دەم زان��ی ئەمنێك ه��ەت��ا ه��ێ��زی ه��ەب��وو مستێكی لێدام ،لەدوای مستەكە بە ئەوی ت��ەن��ی��ش��ت��م��ی گ���وت ئ����ەوە چی ك���ردووە ،نەشیدەزانی من بۆ هاتوومە ،ب��رادەرەك��ەم گوتی: منیش ل��ەدڵ��ی خ��ۆم��دا گ��وت��م: ب��اش��ە ،ه��ەی س��ەگ��ب��اب م��ادام ن��ازان��ی چ��م ك����ردووە ب��ۆ لێم
21
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
دەدەی ،ئیتر گ��رت��ووخ��ان��ەی ئەمن ئەوهابوو ،تۆ كورد بای لێیان دەدای ،تاونباری یاخود بێتاوانی مەسەلەیەك نەبوو ل�������ەالی ئ��������ەوان ب��اش��ت��ری��ن پاداشتیش گاڵتە پێكردن بوو، باش بوو ئەو نووسەرە نەیهێاڵ لێم بدات ،پاشان منیان هێنایە گ��رت��ووخ��ان��ەی پ��ۆل��ی��س ،ئ��ەو راگ���وێ���زك���ردن���ە ب���ۆم���ن هیچ ج�����ی�����اوازی ن����ەب����وو ل���ەگ���ەڵ ئ����ازادك����ردن����م؛ چ��ون��ك��ە ئ��ەو گرتووخانەیە هێندە ترسناكبوو تەنانەت ئایندەم نادیاربوو ،من ێ نە ئومێدێكم ال دەڕەخسا لەو نەبەتەمای خۆم بووم ،هەرچی گ��رت��ووخ��ان��ەی پ��ۆل��ی��س ب��وو دەروون��ت ئارامبوو سەردانت هەبوو كۆمەڵە خەڵكێك لەگەڵت بوون ،بەهەرحاڵ كە ڕاگوێزی گ��رت��ووخ��ان��ەی پ��ۆل��ی��س ك��رام الوازب��ب��ووم ریشم درێژببوو ئەو خەڵكە سەیری دەكردم ،جا ل��ەوێ ع��ەری��ف سلێمانم بینی ن��ۆب��ت��ەدارب��وو ئێستاش ل��ەوێ ماوە ،جگە لەو ئەحمەد مەیاس و چ���ەن���د ب����رادەرێ����ك ل���ەوێ گ���ی���راب���وون ،ه��ەم��ووی��ان��ی��ش��م دەن���اس���ی و خزمایەتیشمان بەیەكەوە هەبوو؛ بەاڵم ئەوانە هەموو لەمن دەترسان منیش لەوان دەترسام ،ئەوان لەبیری خۆیان وا مەزندەیان دەك��رد، كە لەسەر شتەكان دانم پێناوە، منیش بەهەمان شێوەی ئەوان بیرم دەك����ردەوە ،ك��ە چوومە
22
هۆڵی پەرلەمان لە ساڵی 2004
گۆڕەپانی گرتووخانەكە بینیم ئ��ەوان هەموو بەمڕی سەیرم دەك��ەن منیش بەمڕی سەیری وان���م دەك���رد ،ب��رای��ەك��ان��ی مام غ��ەف��ووری ل��ەوێ��ب��وون دەس��ت بەسەركرابوون ،هاتنە پێشم و گ��وت��ی��ان :ك��اك��ە ت��ۆ ل��ەس��ەر چ گ���ی���راوی م��ن��ی��ش ن���ەدەوێ���رام وەاڵم���ی���ان ب���دەم���ەوەو باسی گرتووخانەی ئەمن بكەم ،بۆیە هیچم نەگوت ،گوتیان :تۆ بۆ ق��س��ە ن���اك���ەی���ت؟ ه��ەن��دێ��ك��ی��ش گوتیان :ج��ارێ لێی گەڕێن با گ��ەرم��اوێ��ك ب��ك��ات ،دی��ارب��وو ن��ۆرەی گ��ەرم��اوی��ان بۆ گرتم، ل��ەالی��ەك��ی دی��ك��ەش بەعەریف سلێمانم گوت :كاكە هەواڵی من بەماڵەوە بگەیەنە ،كە هاتووتە ئ���ێ���رە ،ئ��ی��ت��رچ��ووم��ە ن����ۆرەی گ��ەرم��اوەك��ە ،گ��رت��ووەك��ان��ی��ش لەنێو خۆیان لەسەر من قسەیان ك��ردب��وو و گ��وت��ب��ووی��ان ئ��ەوە
كێیە؟ بۆ قسە ناكات؟ لەكوێ ه��ات��ووە ،دەب���ێ چ��ی ك��ردب��ێ؟ یەكێ لەبرایەكانی مام غەفوور خۆی هەڵكێشابوو بەڕەحمەتبن؛ چ��ون��ك��ە ه���ەم���ووی���ان ك��ۆچ��ی دوای���ی���ان ك�����ردووە ،ئ��ەوان��ەی لەگەڵی دابوو گوتبووی ئێستا دەچم وادەكەم هەموو شتەكانم پێبڵێ ،كە لەسەرچ گیراوە ،هاتە الم هەندێ پرسیاری لێكردم، كە پێی بڵێم لەسەر چ گیراوم، م��ن��ی��ش ب����ەو ه���ەم���وو دەردە س�������ەری و ن���اخ���ۆش���ی���ی���ەی گ��رت��ووخ��ان��ەی ئەمن نەقسەم ك����ردو ن��ەه��ی��چ ش��ت��ێ��ك��م ب��ۆی درك���ان���د ،گ��وت��م ك��اك��ە ب��اخ��ۆم ب��ش��ۆم پ��اش��ان ق��س��ەدەك��ەی��ن، ئەویش گەڕابووەوەو گوتبووی ئ���ەوە پ��ی��اوێ��ك��ی زۆر س��ەی��رە بمزانیبوایە نۆرەی گەرماومان بۆ نەدەهێنا پێش ،منیش خۆم شووشت و لەگەرماوەكە هاتمە
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
دەرەوە ،گ���وت���ی���ان :وەرە ڕیشیشت بتاشە ،گوتم :چما ئ��ەو شتانەش ه��ەی��ە ،گوتیان: بەڵێ بەڵێ ،منیش گوتم :لەچاو گرتووخانەكەی لێی بووم ئێرە ه��ەر گرتووخانە نییە ،پاشان خ��ۆم پێناساندن و مەسەلەی گ��رت��ن��ی خ��ۆم��م ب��ۆ گ��ێ��ڕان��ەوە، ئینجا گوتیان :ئەوە تۆی ،ئێمە نەمانزانی تۆ نیعمەتی و برای رێبازی ،ئیتر ئەو گرتووخانەیە سێ ه��ۆڵ ب��وو جارێكی دیكە لەگەڵ ئ��ەو ب��رادەران��ە پێكەوە ژیانمان بردەسەر پەیوەندیمان ب��ەه��ێ��زب��وو ه��اوڕێ��ی یەكتری ب���ووی���ن ،ه��ێ��ن��دەی پ��ێ��ن��ەچ��وو بڕیارێك هات ،گوتیان :ئەوانەی دەس��ت بەسەرن ،وات��ە (حجز) دەب�������ێ ه����ەم����وو ل��ەه��ۆڵ��ێ��ك ب���م���ێ���ن���ن���ەوەو ل�����ەم�����ەودواش چاوپێكەوتنیان قەدەغەیەو نابێ هیچ كەسێكی ل����ەدەرەوە دێ بیانبینێ ،منیش گ��وای��ە ئ��ازاد دەكرێم منیشیان لەگەڵ دەست بەسەرەكان دانا ،بەڕێكەوتیش ئەو رۆژەی كە ئەو بڕیارە درا ڕۆژی چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن ب���وو، بەهەرحاڵ نەیانهێشت ماڵەوەو خزم و كەس و ئەو برادەرانەی ب���ۆ چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن ه��ات��ب��وون بمانبینن ،ج��ا ئ���ەوەی دەس��ت ب�����ەس�����ەر ب�����ووی�����ن ه���ەم���وو خ�����ان�����ەوادەو خ��زم��ەك��ان��م��ان هاتبوون لەدەرەوە دەگریان و رۆ ڕۆیان بوو؛ بەاڵم پێش ئەو ب������ڕی������ارە چ����ەن����د ج����ارێ����ك
چاوپێكەوتنمان ئەنجامدابوو، لەهەفتەی چاوپێكەتنەكەش دوو ڕۆژ ب���وو ،رۆژێ����ك بۆ پیاوان بوو رۆژێكیش بۆ ژنان، ئەو رۆژەی چاوپێكەوتنی ژنان بوایە بەتانیمان رادەخست تا ژنەكان لەسەری دابنیشتنایە، ك��ە ه��ی پیاوانیش ب��وای��ە ئ��ەوا هەموویان بەپێوە دەوس��ت��ان، م����ن چ���اوپ���ێ���ك���ەوت���ووەك���ان���م زۆربوون؛ چونكە لە پەروەردە ب��ووم خەڵك دەیناسیم ،پێش ئەوە لەگرتووخانەی ئەمن گیرا بووم و تەنها ماڵەوە دەیانزانی، ب���ۆی���ە ك���ە گ����وێ����زرام����ەوە بۆ گرتووخانەی پۆلیس هەرچی خزم و ب��رادەرو مامۆستابوو دەه��ات��ن��ە چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��م ،كە دەه��ات��ن خ����واردن و م��ی��وەی ج��ۆراوج��ۆری��ان ب��ۆم دەهێنا، ه��ەم��ووی��ان ری���زدەك���رد گەلێ زۆرب���وو ،ه��ەب��وو ب��ە مەنجەڵ خ����واردن����ی دەه���ێ���ن���ا ،ه��ەن��دێ مامۆستا هەبوو تەنها جارێك هاتبوونە پەروەردە كارێكم بۆ كردبوون دەهاتنە چاوپێكەوتنم، ئەوە جگە لەدۆست و برادەرانم زۆرج���ار مامۆستا ژن��ەك��ان و مامۆستا كچەكانیش دەهاتن خ��واردن��ی��ان دەهێناو دەهاتنە سەردانم؛ بەاڵم من ئەو هەموو خ��������واردن و م���ی���وەی���ەم پ��ێ ن��ەدەخ��ورا؛ چونكە گەلێ زۆر بوو بەسەر برادەرانم دابەش دەك����������������رد؛ ب��������ەداخ��������ەوە چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ەك��ەش��ی��ان لێ
قەدەغەكردین ،ئ��ەو ماوەیەی لەو گرتووخانەیە بووم منیان كردە بەرپرسی ئەو هۆڵەی ،كە ل��ێ��ی ب��ووی��ن ،ب��ۆ رێكخستنی ك����ارەك����ان ،ب���ۆ ن���م���وون���ە :كە گرتوێك دەهات من جێگام بۆ داب��ی��ن دەك���رد ،ی��اخ��ود یەكێك كێشەیەكی ه��ەب��وای��ە لەگەڵی دەئاخفیم یاخود نۆرەی گەرماو و ك��������اروب��������ارەك��������ان��������ی گرتووخانەكەمان دیاردەكرد، ل���ەو ه��ۆڵ��ە دەب���وای���ە ه��ەم��وو سەردانی یەك بكەین ئەگەر بۆ پ��ێ��ن��ج خ��ول��ەك��ێ��ك��ی��ش ب��وای��ە دەچ���ووی���ن���ە الی ی��ەك��ت��ری، نەماندەهێشت ئەو پەیوەندییە گ������ەرم������ە ب�����پ�����چ�����ڕێ ،ل����ەو گرتووخانەیەدا خەڵكی كۆیەو شەقاڵوەو ڕوان��دزو چۆمان و م���ەخ���م���وورو دی��ب��ەگ��ەو ی��ەك دووێ��ك��ی ب��ارزان��ی��ش ه��ەب��وون كوڕی زۆر بەڕێز بوون ،ناوی گ��رت��ووەك��ان��ی دی���ك���ەم لەبیر نەماوە ،ئەوكاتی مەال گچكەی ش����ەق��ڵ�اوە ل��ەگ��ەڵ��م��ان��داب��وو كەسێكی تا بڵێی بەزمەسات و ن���ووك���ت���ەچ���ی ب������وو ،ب��اس��ی ب��ەس��ەره��ات و ن��ووك��ت��ەك��ان��ی سەردەمی شۆڕشی ئەیلوولی دەك���رد ،م��ەال گچكە پیاوێكی ك���ەڵ���ەگ���ەت���ی پ��ێ��س��ت رەش���ی بڵندبوو ،لەبەرچارشانەیی و ب��ەژن بڵندییەوە پێان دەگ��وت: مەال گچكە ،واتە بەپێچەوانەوە ئ���ەو ن���اوەی���ان ل��ێ��ن��اب��وو ،جا نووكتەیەكی زۆر بەناوبانگی
23
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
لەالی راست خوالێخۆشبێ – جەالل خۆشناو ،شێروان حەیدەری ،میوان ،نیعمەت عەبدوڵاڵ ،میوان، پەرلەمان لە ساڵی 2004
ه����ەب����وو رۆژێ��������ك ل���ەك���ات���ی پێشمەرگایەتی لەزیارەت دەبی دی���ارە ل���ەوێ كانییەك دەب��ێ ئ��ەوی��ش لەنێو پێشمەرگەكان بەپێشمەرگەیەك دەڵێ :دەتوانم بتبەمە س��ەرئ��او و ئاویشت نەدەمێ ،پێشمەرگەكەش دەڵێ: بابچین ئیتر بەشاهێدی ئەو پێشمەرگانەی لەوێ دەبن مەال گچكەو پێشمەرگەكە دەچنە س����ەرئ����او ،ك��ات��ێ��ك دەگ���ەن���ە س����ەرئ����اوەك����ە م�����ەال گ��چ��ك��ە بەپێشمەرگەكە دەڵێ :خۆ ئێمە شاهێدێكمان ل��ەگ��ەڵ خۆمان نەهێنا تا شاهێدی بدات كە تۆ
24
ئ�����������اوت خ�������واردی�������ت�������ەوە پێشمەرگەكەش دەڵێ وەاڵهی وای��ە ،بەم شێوەیە مەال گچكە دەڵ������ێ :دەب�����ێ ب��گ��ەڕێ��ی��ن��ەوە ش���اه���ێ���دێ���ك ب���ه���ێ���ن���ی���ن ،ك��ە دەگەڕێنەوە الی پێشمەرگەكان مەال گچكە دەڵێ :بردمە سەرئاو و ئاویشم نەدایێ ،پێشمەرگەكان دەڵێن :چۆن؟ ئەو پێشمەرگەی لەگەڵی چوو بوو ،دەڵێ :راستە بە بەهانەی شاهێد نەیهێشت ئ��اوەك��ە بخۆمەوە ،جگە لەوە لەسەردەمی شۆڕشی ئەیلوول هەندێ نووكتەی بۆ پێكەنین سازدابوو بەناوی (ئاشەوانی
برسی) ئ��ەو نووكتانەشی بۆ دەگ��ێ��ڕای��ن��ەوە ،ج���ار ج���ارەش گۆرانیەكی خۆشی هەبوو بۆی دەگوتین ،ئیتر لەو جێگایانەی ئەو مرۆڤانەی لەگەڵت دان هەم دڵت پێیان خۆش دەبێ و هەم دەش���ب���ن���ە ب��������رادەری گ��ی��ان��ی بەگیانیت ،یادیان بەخێر. پەیامی ئەیلوول :باشە ێ ب��زان��ی��ن ل����ەدوای دەك����ر ڕاگوێزانت بۆ گرتووخانەی پۆلیس ،بۆماوەی چەند لەو گرتووخانەیە مایتەوە؟ نیعمەت ع��ەب��دوڵ�ڵا :منكە یەكەمجار گیرام لەڕێكەوتی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
1985/7/1ل��ەدوای ( )3مانگ منیان ڕاگوێزی گرتووخانەی پۆلیس كرد،لەوێش چاوەڕێی هەوڵی موقەدەم مەڕعی بووم ب��زان��م چیم ب��ۆ دەك���ات و چی پ��ێ��دەك��رێ��ت؛ ك��ەچ��ی ئ��ەوی��ش چووبوو موعایەشە لەبەسڕا، موعایەشەی سەربازی هەبوو، بەرەو ساڵی ( )1986دەچووین موقەدەم مەڕعی گەڕایەوە ،تاك تاكەش خەڵك ئازاد دەكرا ،ئێمە پێش ئەوەی یەكێ ئازاد بكرایە بەچەند كاتژمێرێك دەمانزانی تازە پێمان لەساڵی نوێ نابوو، واتە ساڵی ( )1986ژێر بەژێر هەواڵێكم بیست گوتیان :ئازاد دەك����رێ����ی ه����ەر ئ����ەو ڕۆژی كاتژمێر ( )12ی شەوبوو ناوی منیان خوێندەوەو ئ��ازادك��رام، منیش باسی پەیوەندیی خۆم و پ��ەی��وەن��دی��ی گ��رت��ووەك��ان��ی دیم كردبوو ،كە تا چ ئاستێك ت��ێ��ك��ەڵ ب��ەی��ەك��ت��رو ب��ەی��ەك��ەوە گ���رێ���دراو ب��ووی��ن ،ل��ەوك��ات��ان��ە مرۆڤــ لەالیەك خۆشحاڵ دەبی، ك��ە ئ���ازاد دەك��رێ��ی ،لەالیەكی دیكەشەوە ئەو برادەرانە بەجێ دێڵی ،كە زۆر ناخۆشە نازانی چ��ۆن دەس��ت ب��ەرداری��ان ببی، بەهەرحاڵ كە ئازادكرام زستان ب���وو ك��ات��ەك��ەی��ش��ی ش��ەوب��وو ك�����ەس ل����������ەدەرەوە ن���ەب���وو، تەنانەت ماڵەوەیش ئاگاداری ئازادبوونی من نەبوون ،كاك ب��وڕه��ان كە ئەویش ه��ەر ئەو ش��ەوە ل��ەگ��ەڵ مندا ئ��ازادك��را،
ئەوكاتی گرتووخانەی پۆلیس لەناو شاربوو لەالی پارێزگاری ك��ۆن ب���وو ،ه��ەن��دێ��ك وەس��ت��ام لەناكاو تەكسییەك هات دەستم ل��ێ��راگ��رت تەكسیەكە وەس��ت��ا، لەگەڵ تەكسییەكە بەڕێكەوتین، ش��وف��ێ��ری ت��ەك��س��ی��ی��ەك��ە ی��ەك دووجار بەسەرنجەوە سەیری كردم ،گوتی :دەڵێی تۆ گرتوو بووی تازە ئازاد كراوی ،گوتم: راستدەكەی وایە ،پاشان هەندێ ناونیشانی لێپرسیم ،كە وەاڵمم دایەوە گوتی :تۆ فاڵنی ناوی؟ منیش گوتم :تۆ چۆن دەزان��ی من فاڵنم؟ گۆتی :ئەمڕۆ لەپێش پەروەردە كۆمەڵێك مامۆستام هەڵگرت ن��اوی تۆیان هێنا كە گ��وای��ە ب���ەڕێ���وەب���ەری بەشی خۆیەتی ب��ووی ل��ەپ��ەروەردە، ئ��ەوان گوتیان ئەمڕۆ نیعمەت ئ���ازاد دەك����رێ ،منیش گوتم: ڕاس��ت��ە ئ����ەوان ب�����رادەری من ب���وون ،ئیتر ب��ەو ئاخاوتنانە كاتەكەمان تێپەڕاند گەیشتینە م����اڵ����ەوە ،ئ���ەوك���ات���ی م��اڵ��م��ان لەگەڕەكی موفتی بوو ،كاتژمێر بۆ نزیكی ( )1ی شەو دەچوو؛ چونكە ل���ەوێ كاتژمێر ()12 ناویان خوێندمەوە ،تا لەگەڵ ب�����رادەران خ��ات��ر خواستنمان كردو هاتمە سەرجادەو تەكسیم ب��ەدەس��ت ك���ەوت و گەیشتمە ماڵەوە كاتژمێر بووبووە ( )1ی ش��ەو ،تەكسییەكەم بەڕێكردو ل���ەدەرگ���ام دا ،دی����ارە ئ���ەوان لەماڵەوە پێیان سەیربوو دەبێ
كێ بەو كاتژمێر یەكەی شەو ل��ەدەرگ��ا ب���دات ،ك��ە دەرگ��ای��ان ك���ردەوە س��ەری��ان سوڕما من بەو شەوە هاتومەتەوە ،بووە ه����ەرا ب����ەو ش����ەوە دەت��گ��وت ن��وێ��ژی ن��ی��وەڕۆی��ە ،ه��ەر بەو ش��ەوە تەلەفۆنیان بۆ خ��زم و كەسەكانمان كرد خەڵكەكەیان ئ��اگ��ادارك��ردەوە ،كە من ئ��ازاد ك�����راوم ،ئ���ەوە س��ێ��ی��ەم ج��ارم بوو كە گیرابم و ئازاد بكرێم، جاری یەكەم لەساڵی (،)1963 كە ئەوكاتی منداڵبووم ،جاری دووەم لەساڵی ( )1977بوو، ك��ە ل��ەك��ەرب��ەال ب����ووم ،ج��اری سێیەمیشم لەساڵی (،)1985 وات����ە ج����اری ك��ۆت��ای��ی ،ئیتر بەیانی خزم و كەس و برادەرو دراوسێ و بێگانە هەر هەمووی ڕووی لەماڵی ئێمە كردبوو، پێشتر ئەوها نەبوو یەك لەسەر ك��وردای��ەت��ی ب��گ��ی��رای��ەو دوات��ر ئ��ازاد بكرایە خەڵكی بێگانەش دەهاتنە س��ەردان��ی ،هەبوو بۆ سۆراغێك دەه���ات ،هەیشبوو بۆ س��ەردان دەه��ات ،لەوانەیە تا دوو مانگیش خزم و كەس دەهاتنە ماڵمان بۆ س��ەردان، گروپێكی نەناسراو هاتبوون ب��ۆ س���ەردان���م ،م��ن��ی��ش باسی گرتووخانە تاكە كەسییەكەی ئەمنی فریاكەوتنەكەم دەكرد ئ������ەوەی ب���ەران���ب���ەر س��ای��ل��ۆ، ی��ەك��ێ ل��ەن��ێ��و ئ���ەو گ��رووپ��ەی ه����ات����ب����وون����ەالم ئ����ەن����دازی����ار ب����وو ،گ���وت���ی :ك���اك نیعمەت
25
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
نیعمەت عهبدوڵاڵ لەگەڵ جەنەڕاڵی كۆری بۆ یەكەمجار كە هاتنە كوردستان
دەزان����ی م��ن ئ���ەو ژووران����ەی گرتووخانەم دروستكردووە، منیش گ��وت��م :ب��اش��ە ك��اك��ە چ خێرە ئاوەهات دروستكروون، گ��وت��ی :م��ن ئ��ەن��دازی��ارب��ووم، لەسەركردایەتیی هەرێمایەتی ئ��ەو نەخشەیان بۆ هێنام ،كە دەب��ێ ب��ەو شێوەیە دروستی بكەم ،ئەگینا نەخشەكە هی من نەبوو ،بەهەرحاڵ ،زۆری نەبرد جارێكی دیكە گرتن و گرتنكاری دەس��ت��ی پ��ێ��ك��ردەوەو دی��س��ان خەڵكێكی زۆریان گرت ،تەنانەت ه���ەن���دێ ل��ەب��رادەرەك��ان��ی��ش��م گ���ی���ران ،ئ���ەوان���ەی ب��ەی��ەك��ەوە لەڕێكخستنی ناو شاربووین، لەو كاتەی كەمن تازە لەڕێگای
26
گۆڕینەوەو ئەو هەموو هەواڵنە ئازاد كرابووم. پەیامی ئەیلوول :باشە ت��ۆ كاتێك ك��ە گ��ی��راب��ووی ب��ی��رت هیچ ج��ار ب��ۆ ئ��ەوە نەدەچوو گەر ئ��ازاد بكرێی ببی بەپێشمەرگەو پەیوەندی بەشۆڕشەوە بكەیت؟ ن��ی��ع��م��ەت ع���ەب���دوڵ�ڵ�ا:خ��ۆی ك��ە لەگرتووخانەبووم هەمووخەیاڵم ئەوە بوو چۆن لێرە رزگ���ارم دەب��ێ بەشەوو ب������ەڕۆژ ل���ەب���ی���رم���داب���وو ئ��ای��ا بەكوێدا رابكەم دەمگوت :تەنها ئ��ەوج��ارە ئ���ازاد بكرێم دەب��ێ ت��ا دوا تەمەنم خ��ۆم لەكاری سیاسی نەدەم ،واتە ئەندێشەی
مرۆڤێكی گ��رت��وو ،بەتایبەتی ل��ەن��ێ��و گ��رت��ووخ��ان��ەی��ەك ،كە لەژێر دەس��ەاڵت و سیستێمی حزبی بەعس داب��ێ؛ بێگومان ئەندێشەیەك دەڕەخسێنی ،كە تا هەی ئاوڕ لەو مێژووەی پێیدا تێپەڕبووی نەدەیتەوە ،چ جای پەیوەندیكردن بەشۆڕشەوە، ئێمە ه��ەم��وو ه��زرێ��ك��م��ان بۆ دەه��ات؛ بەاڵم كە ئ��ازاد كراین خەڵك دەهات ،ئەگەر بەدەمیش نەبوایە بەهەڵسوكەوت رێزی لێ دەن��ای و پێی دەگوتی :كە تۆ لەسەر كوردایەتی گیراوی ب��ەه��ەم��وو هەڵسوكەوتەكانی پیرۆزبایی لێدەكردی ،ئیتر تۆ كە ئەم هەموو خەڵكەت دەبینی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بەم شێوەیە مامەڵەی لەگەڵدا دەك����ردی ج��ارێ��ك��ی دی بەبێ ئ��ەوەی هەست بەخۆت بكەی دەچ����ووی����ەوە ه��ەم��ان دۆخ��ی ج����اران ،ئ��ەش��ك��ەن��ج��ەو ش��ەڕە دەروون��ی��ی��ەك��ان��ی گرتووخانە بەعسییەكانت لەبیر دەك���رد، من یەك دوو مانگ بووئازاد كرابووم هێشتا خەڵك دەهاتنە سەردانم ،زابت ئەمنەكەی منی ئازادكردبوو ناردی بەدوامداو گوتی :كاكە هەرچەندە ئێمە تازە تۆمان ئ��ازادك��ردووەو ناكرێ بتگێڕینەوە؛ ب��ەاڵم دەخوازین ب��زان��ی��ن ئ���ەوان���ەی ل��ەگ��ەڵ تۆ ك�����اری ڕێ��ك��خ��س��ت��ن دەك����ەن كێن و بەرپرسەكەیان كێیە؟ هەروەها گوتی :ئێمە زۆر تۆ ئەزیەت نادەین ،تەنها راپۆرتی كۆبوونەوەكەی خۆتان بێنەو م��ەب��ەس��ت��ی ل��ەزان��ی��اری��ەك��ان��ی ڕێ��ك��خ��س��ت��ن ب����وو ،ئ���ەو زاب��ت ئەمنە وا دەئاخفی وەك بڵێی ئەویش لەكۆبوونەوەكان لەگەڵ ئێمەدا دانیشتبێ؛ چونكە هێندە بەدڵنایی قسەی دەكرد دەرفەتی ب��ۆ ن��ەدەه��ێ��ش��ت��ی��ی��ەوە ،ئ��ەگ��ەر ه��ەن��دێ��ك زی��ن��دوو و هۆشیار ن���ەب���وای ی��ەك��س��ەر ملكەچی دەبووی ،منیش گوتم :كاكە من نە رێكخستنم و نەبەشداری ك���ۆب���وون���ەوەش ب��ووی��م��ە ،من تازە ئازادكرایمە ئەگەر شتێكی وا هەبوایە ب��ۆ ئ���ازاد دەك��رام دی����ارە هیچم ل��ەس��ەرن��ەب��ووە بۆیە ئازادكراوم ،ئێستا تۆ لێرە
ئ��ەو شتانە دەڵ��ێ��ی ،م��ن ئ��ەوە دوو سێ مانگە ئ��ازاد ك��راوم، ئەگەررێكخستن بوومایە بۆخۆم ڕزگار نەدەكرد ،لەكاتێكدا ئێوە من لەنێو ماڵی خۆم چاودێریم دەكەن خەڵكی خۆتان دەنێرنە الم ت��ا ب��زان��ن م��ن ب��اس��ی چی دەكەم و لەگەڵ كێ و كێ چۆن رەفتار دەك��ەم ،ئەویش گوتی: ئێمە هەموو شتێك دەزان��ی��ن، ن��اب��ێ ت���ۆ ه����ەر دەب����ێ ن���اوی ئ��ەوان��ەم پ��ێ بڵێی ،گوتیشی: بڕوە دوای چەند ڕۆژێكی دی كە بانگت دەك��ەم دەب��ێ ناوی ب��رادەرەك��ان��ت بێنی ئ��ەوان��ەی پ��ێ��ك��ەوە ك����اردەك����ەن ،منیش ن��ازان��م ئ��ەو م��اوەی گیرابووم لەپاشە من زۆر كەس گیرابوو زان��ی��اری��ی��ان ل��ەس��ەر مندابوو، كەجاری دووەم بانگی كردم، م��ن ه��ەر نكۆڵیم ك��رد ل��ەوەی كە رێكخستنی هیچ حزبێك بم، ئەویش كاغەزێكی دەرهێناو ناوی ئەوانەی لەگەڵ من كاری رێكخستنمان بەیەكەوە دەكرد هەمووی خوێندەوە ،تەنها ناوی منی هێشتەوە ،تومەزە یەكێك گ���ی���راوەو ن���اوی ه��ەم��ووم��ان��ی داوە ،زابت ئەمنەكە گوتی :ها ئەوانە ناناسی؟ منیش گوتم: ل��ەگ��ەڵ هەندێك ل��ەو ن��اوان��ەی خ��وێ��ن��دت��ەوە ب��رادەرای��ەت��ی��م��ان هەیە؛ بەاڵم من رێكخستن نیم، ئیتر نەیدەتوانی بمگرێ؛ چونكە هێشتا واس��ت��ەك��ەم گەرمبوو، مەحاڵ بوو بمگرن ،بەهەرحاڵ
ب��ەزاب��ت��ەك��ەم گ���وت :ك��اك��ە من بەهیچ شێوەیەك ئ��ەو ج��ۆرە پەیوەندییانەم ن��ەب��ووە ئەگەر ناوی منیشیان دابێ بزانە كێ نەیارو ناحەزی منە ناوی منی داوە ،منیش ت��ازە ئ��ازادك��راوم وازم لێ بێنن ،جا كە جاری دووەم چووم برایەكی گەورەم لەگەڵ داب��وو ن��اوی سیامەندە ئ��ەوی��ش جێی پ��ێ ج��ێ نەبوو لەبەر ئەمن؛ بەاڵم ئەو وەك من ن��ەب��وو ،دەستی زۆر دەڕۆی��ی هێندەی بەرتیل داب��وو بە ئەو بەرپرسانەی ئەمن هەموویانی خ���ن���ك���ان���دب���وو ،ب���ۆ ن��م��وون��ە: پەیوەندییەكی زۆر بەهێزی ل���ەگ���ەڵ ب���ەڕێ���وب���ەری ئ��ەم��ن هەبوو زۆرج��ار پێی دەگ��وت: نابێ پاسەوانەكانیشت لەگەڵت بێت هێندە بەرتیل خ���واردی ك��ردب��وو ،ل��ەم رێ��گ��ای��ەوە باش خۆی بەسەردا سەپاندبوو،جا ب��ەپ��ارە بێ یاخود ب��ەدەع��وەت و دەعوەتكاری ،بەهەرحاڵ كە زاب��ت ئەمنەكە ئ��ەو كاغەزەی ب��ۆ خ��وێ��ن��دم��ەوە س��ی��ام��ەن��دی ب���رام گ��وت��ی :ك��اك��ە ئێمە ت��ازە ئ���ەوەم���ان ئ����ازادك����ردووە تۆ ن��ات��وان��ی ج��ارێ��ك��ی دی��ك��ە ئ��ەم دۆسیەیە تازەبكەیتەوە ،ئیدی وایكرد زابتەكە بێدەنگ بێت، ب��ەم��ش��ێ��وەی��ە ئ���ەوی���ش وازی لێهێناین و ئەوجارەش ڕزگارم بوو..
27
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
جەعفەر قادر بەگ پێشمەرگەیەكی پاڵەوانی دەشتی هەولێر ئا :پەیامی ئەیلوول * بهشی یهكهم:
جەعفەر عەبدولقادر حامد؛ لەساڵی 1945لەگوندی (عەلیاوە ل��ە دای��ك��ب��ووە ،لەعەشیرەتی خۆشناوە ،دوای ئەوەی باوكی ب��ڕی��اری��داوە ل��ەع��ەل��ی��اوە ك��ۆچ ب��ك��ات؛ چ��ون��ك��ە ل���ەو گ��ون��دەدا هەستی بەئاسودەیی نەدەكرد ب��ۆی��ە ل���ەگ���ون���دی (گ���ردم���ەال) ن��ش��ت��ەج��ێ ب���ووە،ج���ەع���ف���ەر ع��ەب��دال��ق��ادر ت��ەم��ەن��ی منداڵی ل�����ەگ�����ون�����دی (گ�������ردم�������ەال) بەسەربردووە ،دوای نزیكەی ش����ەش س����اڵ ع��ەب��دال��ق��ادری ب��اوك��ی ب��ڕی��اری��داوە دووب���ارە بگەرێتەوە گوندی( عەلیاوە)؛ ب��ەاڵم دوای م��اوەی��ەك باوكی ج��ەع��ف��ەرب��ەه��ۆی ناكۆكییەوە لەگەڵ نافیزبەگ توڕەدەبێت و دێ��ت��ە گ��ون��دی گ��ۆم��ەس��پ��ان ئ���ەوك���ات ئ��اغ��ای گ��ۆم��ەس��پ��ان (كەریم بەگ) بووە ،دوای چەند ساڵێك دووبارە كۆچ دەكات و دێتە هەولێر ،هۆكاری ئەو كۆچ ك��ردن��ەی ب��اوك��ی ج��ەع��ف��ەر بۆ
28
جەعفەر قادر بەگ
ئەوە دەگەڕێتەوە ،كە گرفتیان ب��ۆی دروس��ت��دەك��ردو ئەویش ن���ەی���دەت���وان���ی ب���ەرگ���ەی ئ��ەو ڕووبەڕوو بوونەوەیە بگرێت و بەناچاری كۆچی دەكرد ،بۆیە لەسـاڵی پەنجاكان دێتە شاری ه��ەول��ێ��رو ل���ەوێ���دا نشتەجێ دەب��ێ��ت ،جەعفەر عەبدولقادر بەهۆی هەستی نەتەوایەتییەوە لەساڵی 1961چۆتە ریزەكانی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەو ه���ەوڵ���ی داوە خزمەت بەخاكی خ��ۆی بكات و ب��ەرگ��ری لەخاكی ب��اوك و ب��اپ��ی��ران��ی ب��ك��ات ،ل��ەزورب��ەی شەڕەكان بەشداری ك��ردووە، ڕووب���������ەڕووی ح��ك��ووم��ەت��ی ئەوكاتی عێراق بۆتەوەو ژیانی خ���ۆی وەك���و پێشمەرگەیەك خستۆتە مەترسییەوە. بەمەبەستی زیاتر رۆشنایی خستنە سەر سەربردەی ژیان و ئ��ەو ه��ەم��وو ك��ۆچ ك��ردن و م��اڵ گ��وێ��زان��ەوە ل��ەم گوند بۆ ئ��ەو گ��ون��دو ،ئ��ەو ناخۆشی و نەهامەتییانەی ب��ەرەو ڕووی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ب��وون��ەت��ەوە ،گ��ۆڤ��اری پەیامی ئەیلوول ئەم دی��دارەی لەگەڵدا ێ س��ازك��ردووە ت��اوەك��و هەند لەو سەربردەو بەسەرهاتانەی خ��������ۆی ب����ەخ����وێ����ن����ەران����ی گۆڤارەكەمان ئاشنا بكات ،ئیتر بەم شێوەیە هاتە ئاخاوتن و قسەی بۆ كردین: پەیامی ئەیلوول :باوكت ك��ە ه��ات��ۆت��ە ه��ەول��ێ��ر بەچ كارێكەوە خەریك بووەو ،بۆ یەكەمجار چۆتە الی كێ؟ ج��ەع��ف��ەر ع��ەب��دول��ق��ادرحامد :كە هاتینەوە هەولێرو بڕیارماندا لەهەولێر نشتەجێ بین باوكم چووە الی ئەحمەد ح��ەم��ەدەم��ی��ن و داوای لێكرد چ��ەن��د پ��ارچ��ە زەوی��ی��ەك��ی لە حەسارۆكان پێبدات و خەریكی ك��اروب��اری كشتوكاڵی بێت و وردە وردەی��ش بژێویی ژیانی خ��ۆی داب��ی��ن ب��ك��ات( ،ئەحمەد ح��ەم��ەدەم��ی��ن)ی��ش پ��ێ��ی��گ��وت: (بەمەرجێك زەوی��ت پێدەدەم تۆ ئاغاو منیش كرمانج) ،باوكم پێیگوت ئێمە ی��ەك خێزانین ئاغاو كرمانجایەتی لەنێوانماندا ێ منیش نییە ت��ۆ زەوی���م ب��دەی� كاری خۆمی لەسەر دەكەم ،تۆ موڵكت هەیەو منیش پێویستمەو ك��اری جوتیاریی تێدا دەك��ەم، ئ��ی��ت��ر ئ��ەح��م��ەد ح��ەم��ەدەم��ی��ن گوتی :ك��ام زەویێكت پێباشە ب��ڕۆ كشتووكاڵی لەسەر بكە، ئ��ێ��م��ەش ه��ەم��وو ه��ەوڵ��ەك��ان��ی خۆمان خستە گ��ەڕ بۆئەوەی
ئەم وێنەیە لەدەربەند لەڕێكەوتی 1968/7/25بۆ یادگاری وەرگیراوە، ئەوانەی لەوێنەكەدا دەركەوتوون( :سەعدی گچكە ،سەعدی عەزیز ،جەعفەر قادر بەگ ،عەبدولڕەحمان حاجی عەلی).
ب��ت��وان��ی��ن ك����اری ج��وت��ی��اری��ی بكەین و خەریكی ك��اروب��اری كشتووكاڵی بین تا ساڵی .1963 پ��ەی��ام��ی ئ��ەی��ل��وول :بۆ یەكەمینجار لەساڵی چەند بڕیارتدا بچیتە نێو ڕیزەكانی پێشمەرگەوە؟ ج��ەع��ف��ەر ع��ەب��دول��ق��ادرح��ام��د :دوای ئ���ەوەی لەساڵی
1960ژی��ان��ی هاوسەرگیریم پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��ا؛ ب����ەاڵم ه���ەر دوای س��ال��ێ��ك خ��ێ��زان��ەك��ەم ب��ەس��ەر م��ن��داڵ��ب��وون��ەوە ك��ۆچ��ی دوای��ی ك��رد ،راستەوخۆ من لەساڵی 1961ب���ووم���ە پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ئەوكات تازە تەمەنم بانگكرابوو بۆ خزمەتی س��ەرب��ازی؛ بەاڵم من بڕیاری خزمەتی سەربازیم
29
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ن��ەداب��وو ،بڕیاری ئەوەمدابوو ب��ب��م ب��ەپ��ێ��ش��م��ەرگ��ە كاتێكیش ك��ە ب��ڕی��ارم��داو بەباوكم گوت دەمەوێت ببمە پێشمەرگە ئەو پرسیاری لێكردم و گوتی كوڕم بۆ دەتەوێت ببی بەپێشمەرگە؟ پێمگوت :من ناتوانم سەربازی بكەم سەربازی بەمن ناكرێت دەبمە پێشمەرگە ،ئینجا ئەو ڕۆژە ب��اوك��م بانگی ك���ردم و گوتی :كوڕم وەرە الم دانیشە ب���ا ب��ەس��ەره��ات��ێ��ك��ی میللەتی ك��وردت بۆ بگێڕمەوە ،جا تۆ ئ����ازادی چ ب��ڕی��ارێ��ك دەدەی ب���ۆ ب���وون���ت ب��ەپ��ێ��ش��م��ەرگ��ە، ب���اوك���م گ���وت���ی(( :ل���ەزەم���ان���ی ع��وس��م��ان��ی��ی��ەك��ان ب��ەك��وردی��ان گ��وت وەرن ه��ەم��وو س��ەرۆك هۆزەكان كۆببنەوە بۆ ئەوەی سەرۆكێك یان بەرپرسێك یان گ��ەورەی��ەك بۆخۆتان دابنێن، عوسمانییەكان گ��وت��ی��ان :كە گ��ەورەی��ەك��ت��ان ل��ەن��اوخ��ۆت��ان هەڵبژارد ،ئێمە ئەوكات مافی كورد دەدەین ،ئەوەبوو نزیكەی بیست س��ەرۆك هۆزلەتوركیا لەئوتێلێك كۆبوونەوە بۆئەوەی گ������ەورەی������ەك ه���ەڵ���ب���ژێ���رن؛ ب���ەاڵم ك��ەس س���ەری بۆكەس دانەنواندو دوای گفتوگۆیەكی زۆر بوو بەشەڕو ملمالنێ ،بۆ بەیانی كە وەف��دی عوسمانی ه��ات��ن��ەوە ئ��وت��ێ��ل��ەك��ە بینییان هەندێك لەسەرۆك هۆزەكان قاچیان شكاوە ،بەشێكی تریان دەستیان شكاوە هەندێكی تر
30
ب��ری��ن��دارب��وون ،هەریەكەیان بەشێویەك شتێكی بەركەوتبوو وەفدەكە پرسیاری كرد چیتان ك����رد؟ ل���ەس���ەرئ���ەوە پێكهاتن گەورەیەك هەڵبژێرن؟ ئەوانیش گوتیان :هێشتا كۆبوونەوەمان تەواونەبووە بەیانی وەرن��ەوە كەسێك هەڵدەبژێرین ،بەیانی وەف���دەك���ە ه��ات��ن��ەوەو بینییان زۆری����ان م���ردب���وون و تەنها بەشێكی كەمیان مابوونەوە، ن���زی���ك���ەی ه���ەش���ت س����ەرۆك ه����ۆز دەب�������وون ،ئ����ەو ب��ەش��ە ك��ەم��ەی م��اب��وون��ەوە ل��ەالی��ەن ع��وس��م��ان��ی��ی��ەك��ان��ەوە س��ەری��ان پ���ەڕێ���ن���دراو ل���ەن���اوچ���وون))، باوكم دوای گ��ێ��ڕان��ەوەی ئەو ب���ەس���ەره���ات���ە ،ب��ەم��ن��ی گ��وت ك����وڕم ئ����ەوە ئ��ی��ش��ی ك����وردە، ئینجا خ��ۆت ب��ڕی��ار ب��دە دەب��ی بەپێشمەرگە یان نا! بەهەرحاڵ م��ن ب��ووم��ە پێشمەرگە؛ ب��ەاڵم پێشمەرگەیەكی نموونەیی ،من و سەعدی گچكە بەیەكەوەبووین ب��ەب��ێ ی��ەك��ت��ر ن��ەم��ان��دەت��وان��ی لەتەمەنی یەك بووین زۆرجار پ��ێ��ی��ان دەگ��وت��ی��ن وەرن ببنە ب��ەرپ��رس؛ ب��ەاڵم ئێمە هەرگیز نەماندەویست ببینە بەرپرس و بەرپرسیاریەتی وەربگرین؛ ب����ەاڵم ئ���ەگ���ەرك���ۆب���وون���ەوەی ب��ەرپ��رس��ەك��ان ب��ك��رای��ە ،ئ��ەوە ئێمە بانگی ئ��ەو كۆبوونەوانە دەكراین بۆ ئێمە ئاسایی بوو، بەشداریی كۆبوونەوە بكەین و بچینە ناو كۆبونەوەكان.
پەیامی ئەیلوول :دەكرێت ب��اس ل��ەو ش��ەڕان��ە بكەی، كەلەكاتی پێیشمەرگایەتی بەشداریت تیایاندا كردووە؟ جەعفەر عەبدالقادرحامد:م��ن ل���ەزۆر ش���ەڕدا بەشداریم ك���ردوە ل��ەزۆرێ��ك لەداستانە مەزنەكان وەكو پێشمەرگەیەك بەشداری شەڕەكانم كردووە، بۆ نموونە :یەكێك لەشەڕەكان ل��ەس��اڵ��ی 1967-1966بیرم دێت شەو بوو هاتینە (كەردزو ك��ەرزۆرو چێلەرەش) وەرزی ب��ەه��ارب��وو ئ��ێ��م��ەی��ان ب��ەس��ەر ڕەشماڵەكاندا دابەشكرد ،من و سەعدی گچكە لەیەك ڕەشماڵ بووین بەرلەئەوەی بەڕێبكەوین ل��ەش��وێ��ن��ێ��ك پ��ی��رێ��ژن��ێ��ك لە رەشماڵێك هاتە دەرەوەو گوتی: ئ��ەوە ش��ەرم ناكەن دەترسن! ئ��ێ��م��ەش گ��وت��م��ان ن��ات��رس��ی��ن بۆچی ئەو پرسیارە دەكەیت؟ دوای��ی تۆ چ��ۆن دەزان���ی ئێمە دەت��رس��ی��ن! ئێمە پێمان گ��وت: تۆ دەزانی ئێمە دەچینە كوێ؟ ئەو گوتی بەڵێ دەچنە (كەردزو ك��ەرزۆرو چێلەرەش) ،گوتمان نەخێر ناترسین و دەچینە شەڕ بەبێ ت��رس ،گوتمان وەرە با مەرجێك بكەین ئ��ەگ��ەر ئێمە چووینە ش��ەڕو بەسەربەرزی و چ��او نەترسی بەزیندوویی گ��ەڕای��ن��ەوەو نەمردین دەبێت بۆ بەیانییەكەی ناسكە نانمان بۆ بكەی ،ئەویش گوتی هەر ئەوەیە داواكاریەكەتان (بەڵێن
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بێت چاوی خۆمتان بۆ لەسەر ناسكە نانەكە دانێم) ،ئەوەبوو ك���ۆب���وون���ەوەم���ان ك����رد ك��اك فارس شوێنەكانی دیاری كردو چەكەكانی دابەشكرد بەسەر پێشمەرگەكان ،نێوانی من و كاك فارس زۆر خۆشبوو ،من ب���ەوم دەگ���وت ع���ەواڵ ئەویش بەهەمان شێوە بەعەواڵ بانگی منی دەك���رد ،پێمگوت :ع��ەواڵ بۆكوێ هێرش دەكەین و كێ هێرش دەك��ات ،ئەویش گوتی ئ��ێ��وە ه��ێ��رش دەك����ەن ،منیش گوتم من هێرش ناكەم؛ چونكە ئێوە تۆپبارانی گوندی دەكەن خەڵك دێتە دەرەوەو دەبێتە پشێوی و ئ��اڵ��ۆزی م��ن چۆن و بەچی بگەمە ن��او گوندی؟ گوتی :راست دەكەیت ئەی چی بكەین؟ بێگومان بۆ هێرشكردن چەند دەستەیەكمان دانابوو ئەو دەستانەش هەریەكەیان لەپێنچ ك���ەس پ��ێ��ك��ه��ات��ب��وون ،گ��وت��م: ه��ەر دەستەیەك و شوێنێكی دیاریكراوی بۆ دابنێ ئەگەر ئەم شوێنەی نەگرتەوە ئەوە سزای بدەو لێپێچینەوەی لەگەڵ بكە، ف��ارس ل��ەس��ەرئ��ەوەرازی بوو، گوتی :ئەوە خانووی (ئەحمەد ماهی) م بۆتۆو سەعدی داناوە، من بەفارسم گوت هەركەسێك لەیەكێك ل��ەم گوندانە ئاگری ك��������ردەوە ئ������ەوە ن��ی��ش��ان��ەی سەركەوتنی ئ��ەوەو بەدەست كەوتی ئەو دادەنرێت. ب��ەه��ارب��وو ب��ەرێ��ك��ەوت��ی��ن
مستەفا نێروەیی ئامیر هیزی بادینان لە 1968/7/24 لەسەر كێوی بێستون وەرگیراوە ،دوای دەورەكە
لەناو دەغڵی جۆی دەرۆیشتین و ب���ەرێ���گ���اب���ووی���ن ئ�����ەوان گ��وێ��ی��ان ل��ەخ��ش��ەخ��ش��ی پێی ئ��ێ��م��ە ب���وو؛چ���ون���ك���ە ب���ەن���او دەغ��ڵ دا دەرۆیشتین لەسەر س���ك ،پ��اس��ەوان��ەك��ان��ی��ان زۆر توندكردبوو پێشمەرگەیەكی ئێمە ن��اوی تاهیر كەریم بوو لەوێ برینداربوو خەلكی كونە گورگی بوو ،ویستی هاواربكات، ت��ون��د دەم��ی��م گ��رت نەمهێشت هاواربكات ،پێمگوت مەترسە هیچت ل��ێ��ن��ای��ەت ،هەڵمانگرت خوێنی زۆری لەبەر دەرۆیشت و ساچمەیەك بەرانی كەوتبوو ران���ی ووردب���ب���وو ،هێرشمان ك��ردە ن��اوخ��ان��ووەك��ەو ئەوانی ن��اوخ��ان��ووەك��ە ه��اواری��ان��ك��رد گوتیان ئێمە خێزانین لێمان م��ەدەن ،كوخەك لەوێ هەبوو م��ن ئ��اگ��رم ل��ەك��ۆخ��ەك��ە ب��ەردا
ئەوان هەاڵتنە دەرەوە ،یەكێكیان لەوێ بەجێما ناوی مام خدر بوو كۆنە پێشمەرگەبوو ،برینداربوو هاواری دەكرد ،چوومە سەری گوتی :هەندێك ئاوم بدەیێ ،ئەو دیمەنە زۆر لەالم كاریگەربوو، بەهەرحاڵ ئێمە ئەو رەبیەمان كۆنترۆڵ ك��رد؛ ب��ەاڵم مستەفا غەفوور رەبیەی كاوانیانی پێ سپێردرابوو بۆی نەگیرابوو، چ��ووی��ن��ە ئ���ەو ش��وێ��ن��ەو ئ��ەو رەب���ی���ەش���م���ان گ�����رت ،ل���ەوێ سوڕاینەوە قوتابخانەكەشمان گ���رت ك��ە ش��ەڕی��ان ل��ێ��دەك��رد، من و سەعدی گەیشتینە سەر م��ەش��ج��ەب��ی ف��ی��ش��ەك ،ئ��اوات��ی ئ��ێ��م��ەی��ش ئ����ەوەب����وو بگەینە فیشەك و تەقەمەنی بۆئەوەی ك����ۆی ب���ك���ەی���ن���ەوەو ب��ی��ب��ەی��ن، سەربازیشمان تۆئۆمبێلێكی دەس�����ت ب���ەس���ەر داگ���رت���ب���وو
31
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ف��ی��ش��ەك��ەك��ان��م��ان ك�����ردە ن��او ئۆتۆمبێلەكەو ئەوەی پێمانكرا هەڵمانگرت و بارمانكرد. پ���ەی���ام���ی ئ���ەی���ل���وول: ئێوە چەكتان ه��ەب��وو یان چەكەكانتان وەكو دەسكەوت لە شەڕەكان بەدەست دەهێنا؟ جەعفەر عەبدالقادرحامد:م���ن چ���ەك���م ن���ەب���وو ل��ەس��اڵ��ی 1961بێ چەك بووم ،ماوەی ش���ەش م��ان��گ ه��ی��چ چەكێكم نەبوو شەڕی پێبكەم ،ئەوكات ل��ەه��ی��ران ب���ووم ئ��ەح��م��ەد بێ كەس سەرپەرشتی دەكردین، ئێمە سەر بەو ناوچەیە بووین، پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی��ەك��ی دی��ك��ەم��ان هەبوو ناوی دكتۆر مستەفا بوو خەڵكی پشدەر بوو ،ئێمە لەگەڵ ئ��ەو دەردەچ��ووی��ن بەرپرسی س���ەرب���ازی���م���ان ب�����وو ،ل���ەوێ ك��ەش��ەڕێ��ك دەب���وو بەخێرایی ئێمە دەچووینە سەفین؛ بەاڵم جارێكیان جەنابی (بارزانیی ن��ەم��ر) ه��ات��ب��ووە س��ەف��ی��ن من لەوێ نەبووم ئەوكات لەباداوە ب����ووم ،ع��ەری��ف ع��وس��م��ان و عەریف سلێمان وحەمە سالح و عەلی حەمەد لەدۆڵی خەلیفان بوون ،ئەوانە هەبوون لەوكاتی من لە باداوان رۆیشتم چوومە مەكتەبی سیاسی ك��ە لەئاوە كورتە بوو ،ماوەی چەند مانگێك لەوێ مامەوە ،پاشان چوومە ریزەكانی عەریف عوسمان كە سەرلق بوو ،ئەوكات رۆژانێكی زۆر سەخت بوو نان وخواردن
32
ك��ەم��ب��وو ،ب������ەردەوام برسی بووین سكاتمان لەجوتیارەكان وەردەگ���������������رت گ���ەن���م���م���ان وەردەگ���رت و دەمانكردە نان و س���اوارو شتی ت��ر ،شەكرو چامان نەبوو جل و بەرگمان ن���ەب���وو ه��ەم��ووج��ارخ��ەب��ەرم بۆماڵەوەمان دەنارد بۆئەوەی جلم بۆ بنێرن ،ئەگەر هەبووایە ب���ۆی���ان دەن��������اردم ،ت��ەن��ان��ەت فیشەكیشمان ن��ەب��وو پەنجا فیشەكیان دەدای��ن��ێ دەب��وای��ە وەك خ���ۆی ب��م��ێ��ن��ی��ت��ەوە ،كە رەخ��ت��ەك��ان��م��ان ب��ەت��اڵ ب��وای��ە دەب���وای���ە وەك����و دەس��ت��ك��ەوت ل��ەش��ەڕەك��ان پەیدامان كردبا، زیاتر لەوانەی كە لەشەڕەكان دەك��وژران دەستمان دەكەوت، هیچمان نەبوو تەنها ئیرادەمان هەبوو. پەیامی ئەیلوول :ئێوە ه��ی��چ ك���ات ل��ەش��ەڕەك��ان��دا تووشی ئەو حاڵەتە هاتوون، كە رزگاربوونتان مەحاڵ بێت؟ جەعفەر عەبدالقادرحامد:ب��ێ��گ��وم��ان ج��ارێ��ك��ی��ان چ��ی��ای سەفین چواردەورەی گیرابوو، نەماندەتوانی رزگارمان بێت، ئ��ێ��م��ە ب��ی��س��ت و پ��ێ��ن��چ ك��ەس ب���ووی���ن گ���ەم���ارۆدراب���ووی���ن لەالیەن سەربازی حكوومەتی عێراقی ئەوكات ،نەماندەزانی چۆن رزگارمان بێت ،هیچمان پێنەبوو (ع��وم��ەر م��ەال زادە) م���ان ل��ەگ��ەڵ ب���وو ئ���ەو گوتی ئ��ەگ��ەر ب��ەگ��وێ��ی م��ن دەك���ەن
وەرن ب��ەدوام كەون رێگایەك دەدۆزم��ەوە بۆ رزگاربوونمان ئەو شارەزایەكی باشی هەبوو لەو ڕێگایە هێدی هێدی لەگەڵ ئ���ەو ب��ەڕێ��ك��ەوت��ی��ن بەختێكی باشمان هەبوو ك��ەس ئێمەی نەدەناسی لەبەرئەوەی جل و بەرگەكانمان وەكو ئەوخەڵكانە بوو ،كە لەوێ بەڕێدەكەوتن، بێئەوەی بشڵەژێین بەڕێكەوتین س����ەرەڕای ئ���ەوەی ه��ەرچ��وار دەورمان گەمارۆدرابوو تاوەكو ه��ات��ی��ن��ە س��ەرك��ان��ی بێترمەی شەقاڵوە لەوێش رۆیشتین هەتا ناو ماڵە دیانان كەس نەیدەزانی ئێمە پێشمەرگەین تەنها لەناو دیانان زانیان ئێمە پێشمەرگەین ئەویش لەوێ ترسمان نەبوو؛ چ��ون��ك��ە پ��ێ��ش��م��ان ب���وو بەهی خۆمان بۆیە ترسمان نەمابوو، بەهەرحاڵ بەناخۆشییەكی زۆر تێپەرین بەزەحمەت رزگارمان ب���وو ،ئینجا دوای م��اوەی��ەك ل��ە س��اڵ��ی 1963تەشكیالت دروستبوو لەدەشتی هەولێر یەك بەتالیۆن هەبوو ،ئەویش پێكهاتبوو لەسێ ل��ق ،لقەكان سەید كاكەو عەریف عوسمان و ئەحمەد حاجی عەلی بوو، ئامر بەتالیۆنیش ك��اك فارس بوو. پەیامی ئەیلوول :باس لە رووداوێك دەكرێت ئەویش رزگ��ارك��ردن��ی حەمە ساڵح ناوێك ،دەك��رێ بزانین تۆ چ��ۆن توانیت حەمە ساڵح
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
رزگار بكەیت؟ جەعفەر عەبدولقادرحامد:ئ���ەوك���ات س��اڵ��ی 1966ب��وو ش����ەڕی پ���ارت���ی و گ��رووپ��ی ئیبراهیم ئەحمەد ب���وو ،دوو رەبییەمان هەبوو رەبییەكیان فارس و سەید مەجیدی لێبوو ئەویتریشیان لەسەیداوە بوو، ئێمە لەگەڵ سەید كاكەی هاتین، شەڕ دەستیپێكرد نەماندەزانی ك���ام���ە رەب���ی���ی���ەی ئ���ەوان���ە تا بەسەریان دابدەین خانووەكان دەگەڕاین و بەسەر خانووەكان دەك��ەوت��ی��ن لەسەرخانوویەك گوێم لەدەنگێك ب��وو ،گوتی: ئێوە كێن من لەسەر قادرمەكان ب��ووم وەاڵم��م دای���ەوەو گوتم: ئێمە پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی��ن ه���اوارم كرد گوتم تۆ كێت؟ گوتی من (جەاللیم) گوتم :وەرە دەرەوە خ���ۆت رادەس����ت ب��ك��ە ،گ��وت��ی: ن��ای��ەم��ە دەرەوە تاجەعفەرو س��ەع��دی ن��ەی��ەن ،منیش گوتم وەرە دەرەوە م��ن جەعفەرم ئ���ەوی���ش ب������اوەڕی ن���ەدەك���رد دەیگوت چۆن بزانم جەعفەری، ئینجا هاتە دەرەوە چەكمانكرد چەكێكی كەنەدی الب��وو ،ئێمە نزیكەی چل پێشمەرگە بووین، من نەمدەكوشت؛ چونكە ئەو هاواری بۆمن هێنا بوو؛ بەالم ئ��ەوان��ی ت��ر دەی��ان��گ��وت ئ��ەوە جەاللییە دەبێت بیكوژین ،من و سەعدی یەكێ الیكمان گرتبوو نەماندەهێشت ك��ەس ئ��ازاری ب��دات گ��وت��م :ه��ەرچ��ی ئ��ازاری
بدات دەیكوژم بەهەرحاڵ ئەوان ن��ەی��ان��ت��وان��ی ب��ی��ك��وژن؛ چونكە دەیانزانی ئەگەر دەست لەحەمە س��اڵ��ح ب���دەن م��ن دەی��ان��ك��وژم ئ���ەوان ك��ش��ان��ەوەو رۆیشتن، دوای ئ�����ەوە رۆی��ش��ت��ب��وون��ە الی ف����ارس پ��ێ��ی��ان گ��وت��ب��وو جەعفەرجەاللییە نەیهێشتووە ئێمە جەاللییەك بكوژین،كە چوومە الی فارس و باسەكەم ب��ۆ گ��ێ��ڕای��ەوە ه���ەم���ووم ،كە چۆن لەسەر شەرەفی من ئەو هاتۆتە دەرەوەو خۆی داوەتە دەس����ت ،گ��وت��م ئ��ەگ��ەر ت��ۆش بوایت بتگوتبا دەیكوژم قبوڵم ن��ەدەك��رد دەمكوشتی ئەویش گ��وت��ی :ئینجا م��ن چ��ۆن قسە لەقسەت دەكەم .بەهەرحاڵ ئەو مەسەلەیە بۆمن نەبووە كێشەو هیچ گرفتم بۆ دروست نەبوو. پ��ەی��ام��ی ئ��ەی��ل��وول :تا ساڵی چەند لەگەڵ عەریف ع��وس��م��ان م��ای��ت��ەوە؟ چۆن (قەرۆت) دەسگیركرد؟ جەعفەر عەبدولقادرحامد:تا ساڵی 1973لەگەڵ عەریف عوسمان مامەوە دوای ئەوە ف��ارس ب��اوە منی گ��واس��ت��ەوە؛ چونكە داوای ئەوەی لێدەكردم بەرپرسیاریەتییەك وەربگرم؛ ب���ەاڵم م��ن رەت���م دەك�����ردەوە، بۆیە بەفێڵ نەقڵی كردم و پێی گوتم :بڕۆ ناوچەی سوورچیان لەوێ دە پ��ازدە رۆژ بمێنەوە، پاشان دەتهێنمەوە الی خۆم تا یەكێك دەنێرمە شوێنت؛ بەاڵم
نەیانگواستمەوەو ه��ەر لەوێ جێگیربووم ،من نەدەگونجام ل���ەگ���ەڵ���ی���ان؛ چ��ون��ك��ە الی��ەن��ی ب��ی��رك��ردن��ەوەم��ان ج��ی��اوازب��وو؛ خەڵكێكی دواكەوتووی تێدابوو پێچەوانەی تۆ دەجوالنەوە ،من چوومە الی دكتۆرخالید ئەو گوتی :دەتگوازمەوە بەمەرجێك بێیتە بەتالیۆنەكەی من ،منیش ڕازی ب���ووم ،ئ��ەوەب��وو نەقڵی كردم و كتابی نەقڵەكەی پێدام و چوومەوە شوێنی خۆم ئامر فەوجەكەم ناوی عەبدولڕەحیم جەسیم ب��وو چ���ووم پێمگوت م���ن گ����وازرای����م����ەوە ی��ەك��ێ��ك ب��ن��ی��رە دەورو تەسلیمەكەم ب���ۆ ب���ك���ات ،چ���ووم���ە ب���ارەگ���ا پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەك ه��ەب��وو ن��اوی ق���ادرب���وو ب��ەگ��ری��ان��ەوە هاتە الم ،ئێمە لقێكی ترمان هەبوو پێشمەرگەیەك سەرپەرشتی دەك�����رد ن����اوی ق���ەرەن���ی ب��وو خەڵكی دوزت��ەپ��ە ب���وو ،گوتم ق���ادر ب��ۆچ��ی دەگ��رێ��ی��ت گوتی قەرەنی رۆیشت و لقەكەشی لەگەڵ خۆی بردووە رادەستی ح��ك��ووم��ەت��ی ك����ردووە ،منیش چەند پیشمەرگەیەكم لەگەڵ خ��ۆم ب���ردوو چ��ووم ب��ەدوای��دا بگەڕێم چەند گوندم ب��ەدوادا ك��رد ن��ەم��ان��دۆزی��ەوە( ،چەمەو چەمەكەو چەمە بەگەز) گەڕاین ه���ەر ن��ەم��ان��دۆزی��ی��ەوە ،كاتی مەغریب بوو گوتم قەرەنی پاش دزەكی هەرهەیە ئێستا كەسێك دەنێ ری بزانی چی بەجێماوە
33
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
م��ن ل����ەوێ دان��ی��ش��ت��م گ��ووت��م كەسێك هەر دەنێری ،لەوێ لە ێ ێ كەڵەكێكی لێبوو لەو دەم ز دانیشتم شەوم بەسەرداهات، نزیكەی كاتژمێر نۆو نیو بوو كەسێك ه��ات لەكەڵەكەكەی پ��ەڕی��ی��ەوە ،بەپێشمەرگەكانم گوت بیگرن ئەوانیش گرتیان، من پرسیارم لێكرد گوتم چی دەك��ەی لێرە؟ پێشمەرگەیەكی قەرۆی بوو ناوی ئیدریس بوو گوتی :ل��ەالی ق��ەرۆی دێمەوە دەچمە م��ەق��ەری ،گوتم ئەدی قەرۆ لە كوێیە؟ گۆتی لە چەمێیە وای دەزانی ئێمە نازانین گۆتم درۆی دەكەی راستمان پێ بڵێ، بەپێشمەرگەكانم گوت دەستو ق��اچ��ی ببەستنەوە فرێیبدەنە ناوزێی خستمانە ناوزێ سەری ن��وق��م ن��ەب��ب��وو گ��وت��ی بمهێننە دەرەوە راستیتان پێدەڵیم خۆ لێم نادەی! منیش گوتم نەخێر بەس راستییەكەمان پێ بلێ ،دەستی ك��ردە ناو گیرفانی كاغەزێكی دەره��ێ��ن��ا دای���ە م��ن كاغەزەكە ب���ۆ ق��وت��ب��ەدی��ن��ی س���وورچ���ی ن����وس����راب����وو ،ل���ەك���اغ���ەزەك���ە ن��ووس��راب��وو ئێمەكارەكەمان ئاشكرابوو لەگەرووی دەراوێ ه���ەت���ا ك��ات��ژم��ێ��ر س��ێ��ی ش��ەو چ��اوەرێ��ت دەك��ەی��ن ئ��ەگ��ەر تا ئەوكات نەهاتی ئێمە دەڕۆین، م��ن��ی��ش ك���ە ك���اغ���ەزەك���ەم���ان خ��ۆی��ن��دەوە دوو پێشمەرگەم ن��ارد گوتم ب��رۆن قوتبەدین و منداڵەكانی دەست بەسەربكەن
34
لەڕاستەوە( :سەعدی گچكە ،ئەكرەمی برام ،جەعفەر قادر بەگ، مامۆستا سەعید هەریری) ساڵی .1971 -
كۆمەڵێك پیشمەرگەشم لەگەڵ خ���ۆم ب���رد ب��ەڕێ��ك��ەوت��ی��ن بۆ گ�����ەرووی دەراوێ ،ك��ات��ەك��ە ب��ووە سەعات سێ گەیشتینە بەپێشمەرگەكانیشم ئ����ەوێ گوت بەیانی زوو هەركەسێك بەناو گوندی داهات ڕانەوەستا بیكوژن ئەو كەسە هەركێ بێت، بەخۆشم لەگەڵ سێ پێشمەرگە چ��ووم��ە ن��او گ��ون��دەك��ە ،ل��ەوێ لەسەر بانێك دوو قەرەوێڵەم بینی بەپێشمەرگەیەكم گوت ب��رۆ ل���ەوەی ی��ەك��ەم مەپرسە ژن���ە ل����ەوەی دووەم بپرسە پ��ی��اوە بلێ ق��ەرەن��ی لەكوێیە؟ پێشمەرگەكەش هەڵەی كردو چ���وو ژن��ەك��ەی ب��ە ئ��اگ��ا هێنا پیاوەكەش لەگەڵی بەئاگا هات پێشمەرگەكە ن��اوی مەحەمەد لزنە ب���وو ،ئینجا لێی پرسی گوتی قەرەنی لەكوێیە؟ ئەویش
ش��وێ��ن��ی ق��ەرەن��ی پ��ێ گوتین، م��ن ن��ەوەس��ت��ام ه��ەرك��ە گوێم لێبوو رۆیشتم گەیشتمە الی ئ���ەو خ���ان���ووەی ك��ە ق��ەرەن��ی ل��ێ��ب��وو ،ق��ەرەن��ی ل��ەس��ەر بانی خانووەكە كاڵشینكۆفی لەشان بوو دەمانچەشی لەدەستبوو، ك��ە گ��وێ��ی ل��ەدەن��گ��ی پ��ێ��ی من بوو ،بانگی كرد گوتی ئیدریس ئ��ەوەت��ۆی ،منیش گوتم بەڵێ پاساوانەكەشی هاتە خوارەوە پ���اس���ەوان���ەك���ەم چ��ەك��ك��رد و گوتم قەرەنی دێیتە خ��وارەوە ی��ان بتكوژم گ��وت��ی :جەعفەر ئەوە ت��ۆی!! گوتم بەلێ ،گوتی ئەی تۆ نەقڵ نەببووی؟ گوتم وەرە خ��وارێ با نەتكوژم من ه��ەرئ��ەوەن��دەم گ���وت :ح��ەوت كالشینكۆف ل��ول��ەی��ان ب��ەرەو ڕووی من هێنا تەقەیان لێكردم؛ ب�����ەاڵم ل����وول����ەی چ��ەك��ەك��ەم
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بەرامبەر قەرەنی هەڵگنەگرت گ��وت��م دێ��ی��ت��ە خ������وارەوە ی��ان بتكوژم؟ قەرەنی داوای لەوان ك���رد گ��وت��ی ت���ەق���ەی م��ەك��ەن قەرەنی هاتە خوارەوەو گرتم و گوتم جەماعەتەكەت لەكوێنە؟ گوتی ل��ەس��ۆم��ەری��ەن ،گوتم: ك��اغ��ەزێ��ك ب��ن��ووس��ەو داوای���ان لێبكە بگەڕێنەوە ئێرە ،ئینجا كاغەزێكی ن��ووس��ی و منیش ب��ەی��ەك��ێ��ك��ی متمانە پ��ێ��ك��راوی گوندیم نارد گوتم :بەاڵم باسی ئەو ڕووداوەیان بۆمەكە ئەگەر پرسیاریان كرد بڵێ من زانیاریم نییە ،منیش بۆالی سۆمەریان رۆی����ش����ت����م و ق���ەرەن���ی���ش���م ل��ەگ��ەڵ خ���ۆم ب���رد ب��ەرپ��رس��ی عەسكەریەكەشی لەگەڵ دابوو ن��اوی یەحیا ب��وو خەڵكی الی دوزت��ەپ��ە ب��وو ،یەحیام لەگەڵ دوو پێشمەرگە ناردو پێم گوتن بۆالی جەماعەتەكە برۆن ئەگەر تەقەیان ك��رد یەحیای بكوژن بەقەرنیشم گوت بە یەحیای بڵێ هیچ نەكەن ئەگەر تەقە بكەن منیش تو لێرە دەكوژم ،قەرەنی بە یەحیای گوت بانگیان بكەو پێیان بڵێ تەقە نەكەن ،منیش جەماعەتەكەی خۆمم ن��ارد و گوتم :كاتێك ئەوان لەناوگوند دێ��ن��ە دەرەوە ئ��ی��وە بەنهێنی بڕۆنە ناو گوند ئەگەر هاتوو ئەوان گەڕانەوە ناو گوند ئێوە لێیان ب��دەن ،بەهەرحاڵ یەحیا بانگی جەماعەتەكەی ك��رد و
گ��وت��ی :چ��ەك��ەك��ان��ت��ان دانێین قەرەنی سەری ئێمەی لە قوڕنا!! ئ��ەوەب��وو ئ���ەوان چەكەكانیان دان���ا ،بیست و ح���ەوت كەس ب����وون ئ��ێ��م��ەش پ����ازدە ك��ەس بووین بەڕێكەوتین بۆ بارەگا، ئافەرتێك هاتە سەر رێم گوتی: دەك��رێ��ت قسەت لەگەڵ بكەم، منیش گوتم :بەلێ ئەو ئافرەتە ن��اوی مریەم ب��وو ژن��ی ئاغای سوورچیان بوو گوتی :دەبینی ئەو ( ).....دەهاتە ناوماڵی ئێمەو چی لەئێمەش ك��رد ..و گوتی: ی���ەك داواك����اری����م ل��ێ��ت ه��ەی��ە قوتبەدینم ب��ۆ ب��ەرب��دە منیش گوتم خوشكم ئەوە لە دەست من نییە لەدەست ئامر بەتالیۆن و ئامر هێزە ،بەڵێن بیت من هەوڵی بۆ ب��دەم ،ئێمە ب��ەرەو بارەگا بەڕێكەوتین ئامر هێز عەبدولڕەحیم جەسیم بارزانی بوو ،بەرەو پێشوازیمان هات و گوتی :چەكی قەرەنی بۆخۆت ب��ێ��ت ،منیش چ��ەك��ی خۆمت دەدەم������ێ ،گ��ۆت��م چ��ەك��ەك��ەی ق�����ەرۆی دەدەم�������ەوە ك���وڕی، بابیفرۆشی و مەسرەفی ماڵی خۆیانی پێبكات و ،چەكی تۆشم ناوێت بۆخۆت بێت من بڕنۆی زۆرم هەیە ،بە عەبدولڕەحیمم گ���وت :ب��ەس ی��ەك داواك��اری��م ل��ێ��ت ه��ەی��ە ق��وت��ب��ەدی��ن ئ���ازاد ب��ك��ە پ��ی��اوێ��ك��ی پ��ی��رە ئ��ەوی��ش گوتی :خۆزگە لەدنیادا داوای زەحمەترین شتت لێم كردبا
ب��ەس ئ��ەو داوای����ەت نەكردبا؛ بەاڵم لەبەر تۆ ئازادی دەكەم، لەو كاتەدا كە ئەو داواكاریەم بۆ ئازادكردنی قوتبەدین كرد دەشمزانی كە كاتی ئەو خۆی كچێكی دابووە قەرەنی لەبری ئ��ەوەی ق��ەرەن��ی من بكوژێت، ئ��ی��ن��ج��ا دوای ئ�����ەوەی ك��ەم��ن ئەو ك��ارەم كرد عەبدولڕەحیم هەواڵی دایە مەكتەب سیاسی و داوای ك���رد ،ك��ە ف��ەرم��ان��ی گ��واس��ت��ن��ەوەم رابگیرێت ،ئەو چاكەیەی لەگەڵ كردم. پەیامی ئەیلوول :ئێوە لەكاتی پێشمەرگایەتی هیچ داهاتێكتان هەبوو بۆئەوەی بژێوی ژیانتانی دابین بكەن؟ جەعفەر عەبدولقادرحامد:ئێمە هیچ داهاتێكمان نەبوو تا لەسەری بژین ،مووچەمان ن���ەب���وو ،ت���ەن���ان���ەت زورب����ەی ج�����ارخ�����واردن�����ی�����ش ن���ەب���وو بیخۆین ،جلوبەرگیش نەبوو ل��ەب��ەری ب��ك��ەی��ن ،خ��ەب��ەرم��ان دەدام��اڵ��ەوە تا كەلوپەلمان بۆ بهێنن بەتایبەتی جل و بەرگ ئەویش ئەگەر هەبوایە بۆیان دەن���اردی���ن ئ��ەگ��ەر نەشبوایە دەب��ای��ە ش��وك��ری خ��وا بكەین، ن��ەك تەنها كەلوپەلی تایبەت بەخۆمان ،تەنانەت چەكیشمان نەبوو چەكەكان لەشەڕەكان بەدەستمان دەك��ەوت ،لەساڵی 1967ج���ارج���ارە پ��ارەی��ەك��ی رەمزییان پێدەداین؛ بەاڵم ئەم
35
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پ���ارەی���ە زۆرك���ەم���ب���وو بەشی ێ شتەكانی ئێمەی نەدەكرد ،دەب ئەوەیش بڵێم كە ئێمە بۆ پارە پێشمەرگایەتیمان ن��ەدەك��رد؛ بەڵكو بۆ خزمەتكردنی خاك و واڵتمان ب��وو ،بەتایبەت من و سەعدی دەستە راستی عەریف عوسمان بووین ،بۆیە زۆرجار ك���ە دەه���ات���ن���ە الی ع��ەری��ف عوسمان دەیانگوت خۆت مەیە تەنها سەعدی و جەعفەرمان بۆ بنیرە ،عەریف عوسمانیش پیاوێكی زۆر باش و زیرەك و بەتوانا بوو لەرووی كارگێڕی و ڕێ��ك��خ��س��ت��ن��ەوە ،جارێكیان ب����ارەگ����ام����ان ل���ەپ���ی���رەر ب��وو چەند شەرێكمان ك��رد ل��ەوێ ه��ەر ئ��ەو كۆمەڵە پێشمەرگە ب��ووی��ن ،ل��ەب��اواج��ی شەڕێكی زۆر گەورەمان كرد شەڕەكە ل��ەت��ۆب��زاوە ب���وو ،لێنەگەراین حكوومەت لەچیا بەسەركەوێت سێ رۆژ حكوومەتی عێراقی هەوڵی دا؛ ب��ەاڵم سەركەوتوو نەبوو ،دوای ئ��ەوە كشایەوە؛ چونكە نەیتوانی بێتە پێشەوە، لەوشەرەی هیچ پێشمەرگەیەك نەبووە زەرەری بەرنەكەوت؛ چ���ون���ك���ە ت���ەن���ه���ا ب���ەرام���ب���ەر ی�����ەك وەس����ت����اب����ووی����ن ه��ی��چ پێكدادانێك ڕووی��ن��ەدا ،دوای ئەو رووبەرووبونەوەیە ،ئێمە گواستراینەوە بۆ زۆزگ لەسالی 1966ب���وو زۆزگ ل��ەالی��ەن حكوومەتەوە تا ناوەندی چیا
36
دەس��ت��ی ب���ەس���ەردا گ��ی��راب��وو، ئێمەش چووین بۆ ئەوەی ئەو چیایە بگرینەوە ،ئێمە سێ لق لەوێ بووین ،لقی عوسمان و عەلی و پێشمەرگەیەكی تریش ب��وو ،ك��ە ن��اوی��م بیرنایەتەوە، شەو و رۆژێك لقێك پاسەوانی دەك��رد هەرلقێكیش پێكهاتبوو لەسەد وسی پێشمەرگە ،ئەو بیست و چوار كاتژمێرەی كە پاسەوانیمان دەگ��رت دەبوایە بەردەوام تەقە بكەین بۆ ئەوەی ح��ك��ووم��ەت ن��ەی��ەت��ە پێشەوە، ل���ەوێ ح��ك��ووم��ەت��ی ئ��ەوك��ات��ی ع��ێ��راق ب��ری��اری��دا دان��ووس��ت��ان بكات ،بۆیە وەفدێكی سەربازیی حكوومەت هاتن ،ئەفسەرێك لەوەفدەكە گوتی:هەر ئەوەندە پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ل���ێ���رەن؟ ئێمەش گ��وت��م��ان ب��ەڵ��ی ،گ��وت��ی ب���اوەر ن��اك��ەم!! چونكە ئ��ەو رەبییەی ئێمە كونی زۆری لێیە تاوەكو ئێستا یەك كەس نەی توانیووە بێتە دەرەوەو گوللەیەكی پێ نەكەوێت ،سەری سوڕمابوو لەئێمە!! تۆپی هەبوو لەنێوان ئێمە ئ����ەوان ب�����ەردەوام دەی پڕژاند ئێمە؛ چونكە شارەزایمان پ���ەی���داك���ردب���وو زۆر ن��زی��ك دەبووینەوە گوێمان لەدەنگی هەواڵەكان دەبوو لەرادیۆ وەك ئ��ەوان گوێمان دەگ��رت ،ئیستا ئ��ەگ��ەر بچیتە چ��ی��ای دەبینی زۆزگ ب���ەردەك���ان���ی ووردو خ���اش ب��وون��ە ئ���ەوەن���د تۆپی
حكوومەتی پێكەوتووە ،شەوان ف��ڕۆك��ە دەه���ات ب��ۆردووم��ان��ی دەكرد جاری واهەبوو دوازدە ناپاڵمی بەیەكەوە فرێدەدا ،ئێمە م��اوەی هەشت مانگ لەزۆزگ ماینەوە ب��ەردەوام بەرگریمان دە ك�������رد ،دوای ئ������ەوەی دانووستان دەستی پێكرد ئێمە كشاینەوەو گەڕاینەوە پیرەر؛ چونكە ب��ارەگ��ام��ان لەوێبوو؛ ب���ەاڵم ب����ەردەوام لەجموجوڵ بووین دەگەڕاین و دەسوڕاین، ب���ارەگ���ام���ان ل������ەزۆر ش��وێ��ن ه��ەب��وو ه��ەرج��ارەو دەچوینە الی��ەك بەنموونە :كاتێك هێز دەه���ات���ە الی ب��ی��س��ت��ان��ە ئێمە دەچ��ووی��ن��ە ب���ارەگ���ای ئ���ەوێ؛ بەاڵم ئەم دانووستاندنە كۆتایی ه��ات ،دووب���ارە ش��ەڕ دەستی پێكردەوە ئێمە بارەگاكانمان ه���ەرج���ێ���گ���ی���رب���وو ه���ەڵ���م���ان نەگرتبوو. پەیامی ئەیلوول :دوای م��ف��اوەزات كە ش��ەر دەستی پێكردەوە ئێوە لەوكوێ بوون؟ جەعفەر عەبدولقادرحامد:دوای ئ��ەوەی دانوستاندنەكە ك��ۆت��ای��ی ه��ات دووب����ارە شەر دەس��ت��ی پ���ێ���ك���ردەوە ،یەكێك ل���ەو ش����ەڕە ب��ەن��اوب��ان��گ��ان��ەی دەشتی هەولێر شەڕێك بوو ب���ەن���اوی ش���ەش ق���ۆڵ���ی ،ئ��ەو ش���ەڕەح���ك���ووم���ەت���ی ع��ێ��راق��ی ل��ەش��ەش الوە ه��ێ��رش��ی ك��رد، ل���ەه���ەرچ���واردەورەی هێرشی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
لەچەپەوە( :حوسێن زیارەتی ،محەمەد حوجرانی ،جەعفەر قادر بەگ، سەرۆكی مامی سابیر رەقیب ،جەمیل حوجرانی).
ك���رد ،ه��ێ��زی دەش��ت��ی هەولێر ه���ەم���ووی ك��ش��ای��ەوە دواوە، تەنها چ��وارس��ەد پێشمەرگە م��ای��ن��ەوە ل��ەن��او ئ��ەو ش��ەڕەی لەبایزئاغا و شاخە پیسكەو سماقەو ئومەرقە ،ئێمە لەناو گ��ون��دەك��ان ب��ووی��ن ،خۆبەخت بووین (فیدایی) ،كە حكوومەت زان����ی ئ��ێ��م��ە خ���ۆم���ان ب��ەخ��ت دەكەین و فیدایین بەناچاری ل��ەج��م��وج��وڵ��ەك��ان��ی وەس���ت���ا، ئەوەبوو هەواڵمان بۆ هات ،كە حكوومەت كشاوەتەوە؛چونكە زان��ی��ب��ووی��ان ئێمە فیدایین و تامردن شەڕ دەكەین .من ئەو ش��ەوەم لە بیرە لەگوند بووم
گوێم لەدەنگێك ب��وو دەگریا زۆر بە كۆڵ دەگریا! كاتژمێر ( )12بوو ،چوومە ژووەرەوە بینیم مام عەبدوڵاڵ یە دەگریت، م���ام ع��ەب��دوڵ�ڵا ری���ش سپیی گوندەكە ب��وو ،منیش بەكاك عوسمانم گوت :مام عەبدوڵاڵ بۆ دەگریێت؟ ئەویش پرسیاری لێكرد ،گوتی بۆ دەگرێیت؟ گوتی چۆن نەگریم ئێوە بەناز گەورە ب���وون���ەو ئ��ێ��س��ت��اش زەوی��ت��ان ڕاخستووە ئاسمانتان بەخۆتان داداوە ن��ازان��ن ك���ەی دەم���رن ل���ەو ناخۆشییە گ���ەورەی���ەدا، دەژی��ن كاك عوسمان دەستی ل��ەم��ل��ی م���ام ع��ەب��دوڵ�ڵا ك��ردو گوتی :دڵمان توند مەكەو دڵی
خۆشت توندمەكە هیچ خەم م��ەخ��ۆ ،ئ���ەوەب���وو ب��ۆ بەیانی ك��ەح��ك��ووم��ەت ك��ش��ای��ەوە مام عەبدوڵاڵ لەمزگەوت بانگەوازی ك�������ردو داوای ل��ەخ��ەڵ��ك��ی گ��ون��دەك��ە ك���رد ه��ەرك��ەس��ێ��ك پ��ێ��ش��م��ەرك��ەی��ەك��ی ل��ەم��اڵ��ە با مریشكێكی بۆ سەرببرێت؛ بەاڵم بەمەرجێك هەموو مریشكەكە پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەك��ە ب���ی���خ���وات و ك��ەس ل��ەو مریشكە ن��ەخ��وات، ئ��ەوەی دوو پێشمەرگەی الیە دوو مریشكی بۆ سەرببڕێت م��ەب��ەس��ت��ی ئ����ەوەب����وو ه��ەر پێشمەرگەو مریشكێك بخوات بێ ئەوەی كەس لێی بخوات.
37
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پێشمەرگ ێ دێرین مام قادر گۆران بۆ پەیاما ئەیلوولێ:
دشۆڕەشا مەزنا ئەیلوولێ جوداهی دنێڤبەرا بەرپرس و پێشمەرگەیدا نەبوو و هەموو وەكی ئێك بوون دیدار :ساڵح محەمەد تەیرۆ -ئاكرێ ێ پێش���مەرگێن دێرین ێ مروڤــ بەحس��� لدەم دك���ەت ،ئێكس���ەر بی���را مروڤ���ی ل قارەمانی وخوراگیری وبەرخودانا پێش���مەرگەی دهێتەڤە كو دسەردەمەكێ دا وب بیروباوەرییەكا موكمڤە ێ هەلگرتییە وب چەك ێ شەرەف وكەرامەت چەك ێ برسی ێ خو و زكەكێ تێر وس���ەد ی وتەقەمەنی ێ كورد كرییە، وبەرگری ل مافێ���ن رەوایێن گەل وئێك ژوان پێش���مەرگان ژی (قادر ئەحمەد قادر) بەرنیاس ب (مام قادر گۆران) ــە.
ل دیدارەكا تایبەتدا مام قادری ێ ئ��ەی��ل��وول گ����ۆت :ئ��ەز ب��ۆ پ��ەی��ام � لساال ( )1934ل بەردەرەش ژدایك ب��ووی��م��ە وه���ەر لسالێن پێنجیاندا هاتیمە رێكخستن دن���اف رێ��زێ��ن پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان، ول��دوی��م��اه��ی��ا س��ال��ێ��ن ش��ی��س��ت��ان��دا بوویمە پێشمەرگ ێ شۆڕەشا مەزنا ئ��ەی��ل��وول�ێ ل ه��ێ��زا (ح��ەم��ری��ن) كو هنگی شەهیدێ فەرماندە (عبدالرحیم ێ ب��وو ،ومە ێ و جەسیم) بەرپرس ێ باوەرییەكا پوالیی ب كوردایەتی وڕێ��ب��ازا پیرۆزا پارتی و بارزانیی ن���ەم���ر ه���ەب���وو ،وم����ن پ��ش��ك��داری
38
ێ دچەندین شەرێن شۆڕەشا ئەیلوول ێ ل��دەڤ��ەرا گ��وران��ەت��ی وسورچیاتی ێ كرینە ،ولپشتی هەلنگفتنا شورەش ئاوارەی ئیرانی بوویمە. * دەرب���ارەی كەنگی بوویە پێشمەرگە ل ش��ۆڕەش��ا گوالنا پیشكەفتنخواز مام قادری ب چاڤێن ێ پ��ڕگ��ری وئاخینكڤە بوپەیام ئەیلوول گۆت: ێ پشــتی ئ��ەم ئ���اوارەی ئیران ب����ووی����ن ،وڕژێ����م����ا گ�����وڕ ب���گ���وڕا شــاینشــاهی ئ��ەم ڤەگوهاســتینە (بیرجەن -مەشهەد) ،ولدەستپێكا ێ شۆڕەشا گوالنا هەلگیرساندنا ئاگر
نیشتیمانخواز ل ساال ( )1976ڤە ئەم ێ سەركردە ئیدریس ژالیێ شەهید بارزانیڤە هاتینە ئاگەهداركرن كو ئەڤە ج��ارەك��ادی شۆڕەشێ دەست پێكرەڤە وئ���ەزو شەهید (ع��وم��ەرە رەش) خەلكێ هەڤلێرێ ب��وو ،ئەم هاتینە نك جەنابێ ئیدریس بارزانی ل كەرەج وئەم دپشت راست بووین كو لدەمێ شەهید ئیدریس بارزانی پێشمەرگەی ڕەوانە بكەت بێگومان ناهێلیت زارویێن وی پێشمەرگەی ژی دب��رس��ی ب��ن؛ چونكی ه��ەردەم ش���ەه���ی���دێ س����ەرك����ردە پ��ال��پ��ش��ت ێ ویڤە وهاندەرێ ئاوارەیا بوو وژالی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
هاتینە ڕەوانەكرن بۆ كوردستانێ، ێ س��ەرك��ردە (سامی ون��ك شەهید ێ عبدالرحمن) وبەرەڤــ كوردستان هاتین وەك��و پارتیزانی ك��و هنگی دگ��وت��ن�ێ ق��ی��ادا م��وەق��ەت ی��ا پارتی دی���م���وك���رات���ی ك���وردس���ت���ان ،وب��ۆ ێ ێ ( )3س���االن ئ��ەز د ئەرك س���ەر پ��ێ��ش��م��ەرگ��ای��ەت��ی��ا خ�����ودا ب����ووم، ێ خ��وو، ونەزڤریمەف ناڤـــ خێزان ئ��ەڤ��ە ه��ەم��ی ژی ل پێناڤــ ك��وردو ێ ولسەر رێبازا پیرۆزا كوردستان پارتی و بارزانیێ نەمر. ێ * دەرب����ارەی دڤ��ان هەرس سالێن كو دیویركەفتی ل خێزان و زاروكێن خو مام قادری گۆت: راستە دویركەفتن ل خێزانێ گران و خەمەكا و زاروك��ا كارەك مەزنەو نەمازە ل وان بارودوخێن كو ئەم ئ��اوارە تێدا مە ژی��ان دبرە س����ەرو ب���ارودوخ���ەك���ێ س��ەخ��ت و دژوار بوو چونكی ئەم ل غەریبیا ب���ووی���ن؛ ب����ەالم ئ��ارم��ان��ج��ا م��ە كو ئ���ەوژی ئ��ازادی��ی��ا كوردستانێ بوو ێ مەزنتربوو ،ومە باوەریا لڤێ چەند موكم ب گەل و وەالتێ خو هەبوو، ێ ئ��ەز هاتیمە وب���اوەر بكەن ل��دەم� پێشمەرگایەتی خێزانا من یا (دوو ێ ئەز زڤریمەڤە ئەو گیانبوو) ،ولدەم زاروك ب پیا دگەرییا ل كۆالنا وئەز نە دنیاسیم ،پشتی ئەز زڤریەڤە من پرسیارا خێزانا خ��و ك��ر ك��و چ��ەوا وێ شیا زاروكێن خو بریڤە ببەت گوتە من ئ��ەز ه��ەر چەند هەیڤەكا دا چمە نك ئیدریس بارزانی و وی هاروكاریا زاروكێن من دكر. * سەبارەت ب سەرەدەریكرنا بەرپرسێن وی س��ەردەم��ی دگەل پێشمەرگەی قادر گوران ئاماژەدا: ه��ی��چ دەم��ەك�� ێ ب��ەرپ��رس ین
وی س��ەردەم��ی (ش��ۆڕەش��ا مەزنا ئەیلوول وگ��والن��ا پێشكەفتنخواز) جوداهی دنێڤبەرا خۆ وپێشمەرگەیدا ن��ەدك��ر ،وئ��ەگ��ەر ن��ان��ەك م��ە هەبا مەهیا لسەر ئێك ودوو وەكی ئێك ێ دابەش دكر وهەردەم ژی ئەز جه بیروباوەرێن شەهیدێ سەركردە سامی عەبدولرەحمانی بووم ،وهەر لبەر دلسوزیامن جیهازێ السلكی ژی تەسلیم ب من هاتە كرن. * مام قادری دیاركر ل وێ رۆژا ێ نەمر كو رێبەرێ مەزن بارزانی مالئاڤاهی كری مام قادری روندك ل چاڤێن وی بوونە سویلی وگۆت: ب راستی رۆژەك���ا رەشبوول����دەف ه��ەم��ی ك���وردەك���ێ دل��س��وز ونەمازە مە پێشمەرگەها وئەز هنگی ئامر مەفرەزە بیم وسەر ب هەڤال كەمال كەركووكیڤە ب��ووم ،وئەم ل كەچەلەیی بووین وباوەر بكەن ئەو ێ چەند شەڤـــ ورۆژ بین ئەم لبەرڤ خ��ەم��ی ن��ەدن��ڤ��س��ت��ی��ن وم���ن ل��س��ەر جیهازێ ئەڤــــ خەبەرە وەردگرتن. * مام قادری ئاماژەدا: لساال ( )1979كوهنگی كومەكادی ی��ا ك��وردێ��ن ئ���اوارە كوهاتبینە نەفی كرن ژالیێ شایی ڤە هاتنەڤــ
ێ كوردستانا ئیرانێ بۆ پشكداریكرن ێ دا (مینا بابەكر دشۆڕەشا گوالن زێ���ب���اری وش��ەه��ی��د ف��ی��زو زی��ب��اری وش��ەه��ی��د ع��ب��دال��ل��ە ق���ادو وشەهید سلێمان هەرنی وشەهید مەحموود هەرنی و...ه��ت��د) وچەندین ق��ووەت هاتنە پێك ئینان مینا قووەتا شەهید مەحموود میرخان هەرنی وشەهید عبداللە ق���ادو وچ��ەن��دی��ن قووەتێن دی وش��ەه��ی��د ف��ی��زو زی���ب���اری بۆ سەرپەرشتێ ئەڤان ق��ووەت��ا دكرو م��ن ژی ل ن��ك ك��ەم��ال كەركووكی خ��ۆ ڤ��ەگ��وه��اس��ت ب��ۆ ن��ك ق��ووەت��ا شەهید م��ەح��م��وود ه��ەرن��ی وهەتا ێ ێ قووەت پشتی سەرهلدانێ دگەل ڤ دابوومە. * دەرب����ارەی پشكداریا وی دشەرێن دژی دوژمنی مام قادری گوت: م��ن پ��ش��ك��داری د زورب����ەیشەرێن شۆڕەشا ئەیلوول و گوالندا كرینە ل��دەڤ��ەرا بادینان وس���وران، ێ كان مینا شەر ێ ومەیدانكا رویڤیا وم��ێ��رگ��ەس��ۆر وح��اج��ی ع��وم��ران، وش��ەرێ��ن ب��ەرگ��ری ك��رن ل رێبازا پیروزا پارتی وبارزانیێ نەمر. * دەرب��ارەی بیرەوەریێن خۆ مام قادری گوت: ب راستی دژیانا پێشمەرگایەتیدا هەمی یادو بیرەوەرینە وهندەكا مروڤـــ چ جاران ژبیر ناكەت ونەمازە لدەمێ مە سەركەفتن لسەر دوژمنی بدەستڤە دئینا وم��ە دەس��ت د دانا سەر مولگەهێن دوژمنی ،ئەو یادا پڕخەم وكوڤان خەبەرێ مالئاڤاهیا ێ رێبەرێ نەتەوا كورد (مەال مستەفای بارزانی) كو هەتا ئەز خاترا خو یا ێ ێ دخ��وازم ئەڤ ێ ژین ێ لڤ دویماهی یادێ ژبیر ناكەم.
39
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
* دەربارەی ئەرێ ئەڤــ خزمەت ێ وماندیبوون بۆ ڤی پێشمەرگ هەردوو شۆڕەشا و یێ دێرین هاتیە هژمارتن ،مام قادری دیاركر: نەخێر ب��ۆ م��ن ئەڤــ خزمەتوخەبات وتێكوشانا من چ حساب ێ ێ موچەی بۆ نەهاتییە كرن وب تن ئەیلوولێ د دەنە من كو ئەڤــ موچەیە شموولی وان ك��ەس��ان ژی دك��ەت ئەوێن چەك هەلنەگرتی وئاوارەژی ێ نەبووینە وپارچە عەردەكێ ئاوارەی دای��ەم��ن ن��ەك ی�ێ پێشمەرگایەتیی وه��ی��چ ه��اروك��اری��ا م���ەژی نەهاتیە كرن؛ چونكی مە چ واستە نینە ،وئەم دبێ خودانین و ب راستی ئەز زۆر خو ب مەغدوور دزانم ،وكەس هەر ێ پرسیارا مە ناكەت وئەڤە ئ��ەز ی ێ تویشی نیڤ شەلەلێ بوویم ،وكور من ژی تویشی نەخۆشییەكا مەزن ێ بوویە وخودان خێزانەكێ زورە ی بێ مووچەیە ،ومە كەس نییە هەوارا خ��و بگەهینینێ ،وه��ەت��ا ن��ه��ۆ ژی ێ دخانیێن وی خەلكی داینە ل گوند ئامیانوك سەر ب قەزایا بەردەرەش ێل ئ��ەوێ��ن ل پ��ش��ت��ی س��ەره��ل��دان � ك��وردس��ت��ان �ێ ول��ب��ەر م��ە ك���وردان ێ رەڤین وچووینە مویسل لناڤـــ رژێم ون��ه��ۆژی ئ��ەو خەلك داخ���ازێ ژمە دكەت كو خانیێن وان چول بكەین وئەو بینەڤــــ ناڤدا. ێ ئەیلوول ێ سوپاسیا پەیام لداوی دكەم كو هەردەم پێشمەرگێن دێرین بسەرد كەتەڤە وسوپاسیا وە دكەم ێ را بۆ ڤێ دی��دارێ كو تۆ ل ئاكر هاتی وتە زەحمەت كێشای.
40
شەهید سلێمان مەولوود ێ لەو پۆلیسانەبوو ،كە بنكەی یەك پۆلیسی تەق تەقی تەسلیم بەهێزی پێشمەرگە كرد ئا :رهنج عهبدولواحد لەشۆڕشی مەزنی ئەیلوول دا ڕاستە رێكخستن ڕۆڵێكی تۆكمەی گێڕا لەنێو رێزەكانی پ��ۆل��ی��س؛ ب����ەاڵم دەب���� ێ ئ��ەو هەقیقەتەیش بزانین ،كە هەرگیز نكووڵی لەرۆڵی پۆلیسی كورد ناكرێت لەم بوارەدا ،هەروەها رێكخستن ه��ەم��ان رۆڵیشی ل��ەن��ێ��و ت��ێ��ك��ڕای پ��ێ��ك��ه��ات��ەی كوردستان دا دەگێڕا؛ كەچی ئەو ڕۆڵە پتر لەنێو رێزەكانی پۆلیسی كورد ڕەنگی دایەوە، ه���ۆك���ارەك���ەش���ی ب����ۆ ئ����ەوە دەگەڕایەوە ،كە پۆلیسی كورد هەستی نیشتمانی و هەستی ن��ەت��ەوای��ەت��ی��ی��ان ل��ەچ��ی��ن و توێژەكانی دیكە بەهێزتر بوو، ش��ۆڕش��ی م��ەزن��ی ئ��ەی��ل��وول، ك��ە هەڵگیرسا پێویستترین ش��ت��ی چ����ەك ب����وو ،ئ��ەوی��ش ب��ەدەگ��م��ەن ه��ەب��وو ،هۆكاری ن���ەب���وون���ەك���ەش���ی ب���ۆ ئ���ەوە دەگەڕایەوە ،مەكتەبی سیاسی ك��ە ب��ڕی��اری هەڵگیرساندنی ش���ۆڕش���ی ئ���ەی���ل���وول���ی داو ب��ە ب��ارزان��ی م��ۆر ك��را وەك
ف��ەرزك��ردن��ێ��ك ،ه��ی��چ ج��ۆرە ئامادەكارییەكی نەكردبوو، نە لەڕووی دابینكردنی چەك و تەقەمەنی و ،نە دابینكردنی زەخ��ی��رەو پێداویستییەكانی دی��ك��ە ،ب��ۆی��ێ ك��ە ق��ەوم��ا وات��ا ش���ۆڕش هەڵگیرسا ،ئ��ەوەی دەب��وو بەپێشمەرگە دەبوایە ل��ەس��ەر گ��ی��رف��ان��ی خ���ۆی و، چ���اوەڕوان���ی ئ���ەوە ب��ك��ات ،لە _ پ��ەل��ەك��ەی ،ل��ە _ قۆڵەكەی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
_چەكێك بگیرایەو ،ن��ۆرەی بگاتێ ئینجا ببێ بەخاوەنی چ��ەك ،دەڵێن ج��ار هەبووە، پێشمەرگەی بێچەك لەگەڵ، قۆڵەكەی لەهێرشدا بەشداری كردووەو دەرەنجام چەكێكی بۆخۆی گرتوە. ئ��ا ل���ەو رۆژگ�����ارە پ��ڕ لە قات و قڕیەو ،لەو بارودۆخە ن���اه���ەم���وارەدا،ئ���ەو چینەی ك��ە گ��ۆڕان��ی ب��ەس��ەر ب��اری شۆڕشی ئەیلوول دا هێناو ش��ۆڕش��ی ئەیلوولی تەیارو پڕ چەك كرد ،پۆلیسی كورد بوو ،كاتێ كە رژێمی قاسم، دەرگ����ای دای��ەل��ۆگ��ی ل��ەگ��ەڵ (بارزانیی نەمر) داخست و، بەهەموو جۆرە هێزو چەكێك پ���ەالم���اری س���ەر ب����ارزان و دەڤ���ەرەك���ەی دا پێشمەرگە ك���ەوت���ن���ە ن��ێ��و ت���ەن���گ���ژەوە، دەب�����وو پ���ارت���ی چ���ارەی���ەك بدۆزێتەوە ،بۆ وەچەنگهێنانی ب���ڕێ چ���ەك و زێ��دەك��ردن��ی ژم������ارەی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ،بۆ ئ��ەو مەبەستە ه��ان��ای ب��ردە ب��ەر پ��ۆل��ی��س؛ چونكە لەنێو ری��زەك��ان��ی پ��ۆل��ی��س��ی ك��ورد رێكخستن زۆر بەپتەوەی و ب��ەب�ڵاوی گ��ەش��ەی ك��ردب��وو، هەر بنكەیێكی پۆلیسی ئەگەر (ئیعازی) قیادەی دەگەیشتێ ب��ێ دڵ��ە راوك���ێ بنكەكەیان بەپۆلیس و چ��ەك��ەوە ،یان خ���ۆی���ان ه���ەم���وو ل��ەه��ەم��وو
پ��ەی��وەن��دی��ی��ان بەبنكەكانی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەوە دەك����رد ،یان بنكەكەیان تەسلیم دەك��رد، یەكێ ل��ەو بنكانەی پۆلیس بنكەی پۆلیسی (تەق تەق) ـە لە ساڵی ،1961كە شەهید مام (سلێمان مەولود) یەكێ بوو لەپۆلیسەكانی ،لەگەڵ شەهید (ع��ەل��ی ت��ەك��ت��ری��ۆف) بنكەی پ��ۆل��ی��س��ی (ت���ەق ت���ەق) ی��ان، بەهەموو چەك و كەرەستەوە _ تەسلیمی پێشمەرگە كرد، پۆلیسەكانی بنكە چ��وون��ە (دێگەڵە) ،كە ئەو كات شەهید (عەلی بڕنۆ) بەرپرسی بنكەی پێشمەرگەی ئەو قۆڵە بوو، ئیدی زوربەی ئەو پۆلیسانە ل��ەالی��ەن (ع��ەل��ی ب��ڕن��ۆ) ـ��ەوە رێ���ك���خ���ران ،دوای ئ���ەوەی لەدەشتی هەولێر بەتالیۆنی یەك دامەزراو خوالێخۆشبوو (ف���ارس ب���اوە) ك��را بەئامیر ب����ەت����ال����ی����ۆن ،ب���ەح���وك���م���ی ئ����ەوەی ش��ەه��ی��د (سلێمان) و خ��وال��ێ��خ��ۆش��ب��وو (ف���ارس ب����اوە) ،ی���ەك ت��ەم��ەن ب��وون و ل��ەی��ەك گ��ون��د ،ك��ە گوندی (م��ەال ق��ەرە) ی كەندێناوەیە پێكەوە گەورە ببوون و ،كاك ف��ارس ب��اوە ش���ارەزای مام سلێمان بوو ،لەدەست پاكی و ل��ە س��ەرڕاس��ت��ی ،ل��ەگ��ەڵ دامەزراندنی بەتالیۆن داوای (مام سلێمان) ی كرد ،لەوالش بەرپرسی قۆڵەكە ،كە پاشتر
ب���ووە ل���ق ،خوالێخۆشبوو (ع��ەل��ی ب��ڕن��ۆ) ل���ەم م��اوەی��ە ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وە ش���ارەزای مام سلێمان ببوو ،بەهەوەنتە دەستی لێ بەرنەدەبوو؛ بەاڵم كاك فارس باوە هەر جەختی دەك���رد ت��ا ك��اك عەلی بڕنۆ سەلماندی ،ئینجا مام سلێمان ه��ات��ە ب���ارەگ���ای بەتالیۆنی دەشتی هەولێر ،بەهاتنی مام سلێمان ،ك��اك ف���ارس ب��اوە دڵی تەسكین بوو ،كردی بە بەرپرسی ئازووقە ،ئەوكات ئ������ازووق������ەی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە بریتیبوو ،لە (برنج و شەكرو چا و رۆن و قوماشی خاكی و فانیلە و مووس...هتد). م��ام سلێمان ك��ارەك��ەی هێندە بەتوندی و ئەمانەت پ��ارێ��زی گ��رت��ب��ووە ئەستۆ، ناوەكەی دەنگی دابۆوە ،بەبێ كاغەزو م��ۆری كاك فارس، قلێ برنجی نەدەدایە كەس، هەتا جارێكیان كاك (نایف)، كە كوڕی كاك (فارس باوە) یە چووە الی مام سلێمان داوای ب��ڕێ ئ��ازووق��ەی لێكردبوو، مام سلێمان نەیدایێ ،گوتی: ب��ڕۆ ب��ا ك��اك ف���ارس م��ۆری بكات ،هەرچەندی گوتبووی ئاخر م��ام سلێمان ،خ��ۆ تۆ م��ن دەن��اس��ی��ت و ،دەزان����ی كاغەزەكان من دەینووسم، گ��وت��ب��ووی ب��ەڵ��ێ؛ ب���ەاڵم بێ مۆری كاك فارس ناتدەمێ.
41
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
مەال یوسف لەكاتی مەفرەزەی سەر بەمەكتەبی سیاسی بۆ سنووری سلێمانی لە ساڵی .1980
مەال یوسف گەزنەیی
گەورەترین شانازیم نیو سەدە خەباتی بەردەواممە لەژێرئاالی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان دا دیدار :هەڤاڵ حاجی گ��ۆڤ��ارەك��ەم��ان؛ گ��ۆڤ��اری پەیامی ئەیلوول ،لەڕوانگەی ب��ەس��ەرك��ردن��ەوەو ناساندنی پێشمەرگە ماندوونەناسەكانی رۆژانی پڕ سەروەریی هەردوو ش��ۆرش��ی م��ەزن��ی ئ��ەی��ل��وول و گواڵن ،بەردەوام بەدواداچوون
42
بۆ ئەو بەرێزانە دەكات ،كە لەوان سەردەماندا چەكی كوردایەتی و م��ەردای��ەت��ی��ی��ان لەشانبووە ب��ۆ ب��ەرگ��ری ل��ەگ��ەل��ی ك��وردو مافە ڕەواك��ان��ی ،ئەمجارەیش لەم دی���دارەدا پێشمەرگەیەكی دی���ك���ەی ه������ەردوو ش��ۆڕش��ی
م���ەزن���ی ئ���ەی���ل���وول و گ���واڵن بەسەردەكەینەوەو ،كە ئەویش بەرێز (مەال یوسف گەزنەیی) ی���ەو ،ب��ەڕێ��زی��ی��ان ل��ەس��ن��ووری باڵەكایەتی و لەبنەماڵەیەكی ك����ورد پ��������ەروەرەوە ه��ات��ۆت��ە دنیاوە ،مەال یوسف ڕاشكاوانە
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
لەڕێگەی بەڕێز (هەڤاڵ حاجی) ی��ەوە ب��ۆ گ��ۆڤ��ارەك��ەم��ان هاتە ئاخڤین و ،بەم شێوەیە باسی لەخەبات و تێكۆشانی ڕۆژانی س���ەخ���ت���ی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ای��ەت��ی بۆكردین: هەڤاڵ حاجی :سەرەتا پێمان باشە كورتەیەكی ژیانی خۆتمان بۆ باس بكەیت ،كە چۆن بوویتە پێشمەرگە؟ م��ەال یوسف گەزنەیی:ناوم یوسف مەحموود ئەحمەدە، (م������ەال ی���وس���ف گ���ەزن���ەی���ی) ن����اس����راوم ،ل���ە س��اڵ��ی 1948 ل��ەگ��ون��دی گ��ەزن��ەی دەڤ���ەری ب��اڵ��ەك��ای��ەت��ی ل��ەب��ن��ەم��اڵ��ەی��ەك��ی كوردپەروەرو پیشە جووتیار لەدایكبووم و لەبەر نەبوونی ق��وت��اب��خ��ان��ە ل��ەگ��ون��دەك��ەم��ان، لەحوجرەی مەالیان لەتەمەنی
لەالی راستەوە (مەال وسو گەزنەیی ،لەتیف گۆران ،سەعید زێوەیی لە ساڵی )1981
9ساڵییەوە دەستم بەخوێندنی قورئانی پیرۆز كرد ،هەر بەو هۆیەشەوە ب��وو ،كە نازناوی (م�����ەال)م ب���ۆزی���اد ب����وو .تاكو
لەالی راستەوە ( ،......مەال یوسف گەزنەیی )،..... ،دانیشتوو ( عومەرپیر وسوەیی )1979
تەمەنی 11ساڵی لەخوێندنی قورئانی پیرۆز بەردەوام بووم، پاشان وازم لەژیانی فەقێیاتی و خ��وێ��ن��دن��ی الی م���ەال هێنا، لەساڵی 1962كە پێشمەرگەو دڵ����س����ۆزی����ی پ���ێ���ش���م���ەرگ���ەم دەدی����ت ه��ەس��ت��ێ��ك��ی ب��ەه��ێ��زی ك��وردای��ەت��ی��م الدروس��ت��ب��وو و لەئاكامی ئ����ەوەدا پەیوەندیم بەرێكخستنەكانی حزبی كردو لەكۆتایەكانی هەمان سالیش بێ پرسی ماڵەوەمان چومەالی ع���ەب���دوالغ���ای پ���ش���دەری و، داوام������ك������رد ب��ەپ��ێ��ش��م��ەرگ��ە وەرم����گ����رێ����ت ،پ�����اش چ��ەن��د ڕۆژێ����ك ب��اوك��م ه���ات وپ��اش خەڵوەیەك لەگەڵ عەبدوالغا ب��ەب��ی��ان��ووی ت��ەم��ەن بچووكی منیان لەگەڵ باوكم ن��اردەوە، پ���اش چ��ەن��د م��ان��گ��ێ��ك��ی دی��ك��ە
43
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
دیسان چ��ووم��ەوەو ئەوجارە وەری��ان��گ��رت��م؛ ب���ەاڵم چەكیان نەدامێ تا نزیكەی ساڵێك ئیشم چ��ای��چ��ی��ەت��ی و خ��زم��ەت��ك��ردن��ی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەب��وو ب��ەب��ی��ان��ووی ئەوەی تەمەنم بچووكە ،دوای م��اوەی��ەك��ی زۆر ب��ەواس��ت��ەو داواكاریەكی زۆر ئینجا چەكیان پێدام هەرچەند چاالكیی خۆم دەسەلماند؛ بەاڵم بۆ بەرەكانی ش����ەڕ ن���ەی���ان���دەب���ردم ،ئیشی ئەوجارەم سەرەرای خەفارەت و چایچیاتی پاسەوانیش بوو، پاش ماوەیەكی زۆر هەرچەند داوام دەك��رد هەر لەبەرەكانی دواوە دەی��ان��ه��ێ��ش��ت��م��ەوە بۆ ب���ەرەك���ان���ی پ��ێ��ش��ەوەی ش��ەڕ نەیاندەبردم ،ئەگەرچی منیش خۆم بە شتێك دەزان��ی ،دوای م���اوەی���ەك ب���ارەگ���ای (ح��اج��ی ب��ێ��رۆخ��ی) ی ڕەح��م��ەت��ی هاتە سنووری دۆڵی ڕوستێ ،باوكی خۆم ناردەالی بۆ ئەوەی بۆ الی خ��ۆی بمگوازێتەوە ،ئەوەبوو دوات��ر لەسەر داواك��اری��ی ئەو ب���ەرێ���زە گ���واس���ت���رام���ەوە بۆ الی حاجی ب��ێ��رۆخ��ی ،باشیی گ��وازت��ن��ەوەك��ە ل��ەوەداب��وو ،كە ئیتر ل��ەوە بەدواچیترحسابی منداڵی و تەمەن بچووكیم بۆ نەدەكرا. ه������ەڤ������اڵ ح����اج����ی: ژی��ان��ی پێشمەرگایەتی و فەرماندەو هەڵسوكەوتی بەرپرسەكانتان لەوكات چۆن دەبینی؟
44
لەالی چەپەوە (مەال وسو گەزنەیی ،هەینی موساكاوەیی، هێرش مەال یوسف )1982
م��ەال یوسف گەزنەیی:ئ������ەوك������ات پ���ێ���ش���م���ەرگ���ەو فەرماندە وەك��و ب��اوك و كوڕ هەڵسوكەوتیان لەگەڵ یەكتردا دەك����رد ،ف��ەرم��ان��دەك��ان وەك��و كوڕەكانی خۆیان تەماشایان دەك����ردی����ن؛ ب�����ەاڵم ه��ەم��ی��ش��ە ئ���ەوان���ەی خ���وێ���ن���دەوارب���وون خ���وش���ەوی���س���ت���ت���ر ب�������وون، ف��ەرم��ان��دەی س��ەرك��ەوت��وو و خۆشەویست ئەوەبوو تا بكرایە دەبووایە كاتی شەڕ شەهیدو برینداری كەمتر بوایە ،كاتێ كە
شەڕ نەدەبوو دەبوایە خەریكی ڕۆش��ن��ب��ی��رك��ردن و ه��اوك��اری وخ��زم��ەت��ی گ��ون��دن��ش��ی��ن��ەك��ان بواینایە. هەڤاڵ حاجی :چ جۆرە ه��اوك��اری و خزمەتێكتان دەكرد؟ م��ەال یوسف گەزنەیی:ێ بۆنموونە :ئێمە لەدۆلی روست ل���ەژێ���ر ف��ەرم��ان��دەی��ی ح��اج��ی بێرۆخیی ڕەح��م��ەت��ی ب��ووی��ن، بەفەرمانی بەرێزیان ڕۆژێ��ك دی���ار دەك���را وەك���و ه���ەرەوەز
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ه��ەرم��اڵ��ەو پ��ی��اوێ��ك ب��ەت��ەورو خاكەناس و باریەو هێستری خ����ۆی دەه������ات و ،ئ��ێ��م��ەش وەك����و چ��ەن��دی��ن پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە دەچووین بۆ خۆشكردنی ڕێگا شاخاوییەكان ،یان دیواركردنی گۆڕستان ،یان نوێكردنەوەی كانیاوەكان و دروێنەو ...هتد ،لەم كارانە حاجی بێرۆخی بەخۆی ه���اوك���اری و س��ەرپ��ەرش��ت��ی دەك��ردی��ن ،ه��ەروەه��ا زورب��ەی كێشە كۆمەالیەتییەكان لەالیەن ئ������ەوەوە ل��ەب��ارەگ��اك��ەم��ان��دا ب��ەئ��ام��ادەب��وون��ی م��ەال -وات��ە زانای ئایینی -چارەسەر دەكرا، ئەگەر كێشەكەیش بەزەحمەت بووایە چارەسەرنەكرابا ،ئەوا ئ��ەوك��ات ڕەوان���ەی س��ەرووت��ر دەكرا. هەڤاڵ حاجی :دەكرێت باسی ئ��ەو ش��ەڕان��ەم��ان بۆ ب��ك��ەی��ت ،ك��ە ل��ەس��ەردەم��ی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول دا تیایاندا بەشدار بویت؟ م��ەال یوسف گەزنەیی:ل��ەزۆر ش��ەڕدا بەشداربوومە؛ ب��ەالم گرنگترینیان هجوومی گ�����ۆڕەز ب����وو ،ئ����ەو ك��ات��ەی ك����ە چ����ووم����ە س�����ەر ت���ەرم���ی سەربازەكانی نێو سەنگەرێك ئەوانەی بەنارنجۆكی دەستی كوژرابوون لەكاتی ڕاكێشانی ڕەش�����اش�����ەك�����ەی�����ان رەی�����س ع��ورەف��ای��ەك لەژێرتەرمەكان ه��ات��ەدەرو ب��اەش��ی پێداگرتم،
شوان كۆڤلی ،خالید ئاشگەیی ،حەسەن ئاغا زێوەیی ،مەال یوسف گەزنەیی، خالید شێخە ،محەمەد حەسەن شوكری ،مەعروف نەبی .لە ساڵی 1987
بەجەستە زۆر لەمن گەورەترو ب��ەه��ێ��زت��رب��وو ،پ����اش ه��ی��ن��ان و ب��ردن��ێ��ك��ی زۆر ل��ەخ��ۆم��م دوورك�����������ردەوەو ه��ەڤ��اڵ��ێ��ك��م گ��ول��ل��ەی��ەك��ی ل���ێ���داو ل��ەك��ۆڵ��ی كردمەوە؛ بەاڵم زۆری پێنەچوو بەنارنجۆكی دەستی هێرشیان ك��ردی��ن��ە س���ەر ،ل��ەب��ەر ئ��ەوەی ش��وێ��ن��ی ئ����ەوان ب��ەرزت��رب��وو شەهیدو بریندارێكی زۆرم��ان دا؛ ب������ەاڵم ش���وێ���ن���ەك���ەم���ان ه����ەرگ����رت����ەوەو م��ن��ی��ش زۆر ب��ەس��ەخ��ت��ی ب��ری��ن��دارب��ووم و بەهۆی سەختیی برینەكەمەوە ڕەوان����ەی ئ��ێ��ران ك���رام ،پاش چ��ەن��دم��ان��گ��ێ��ك گ����ەرام����ەوە، ه��ەرچ��ەن��دە هێشتا ب��ەت��ەواوی چاك نەبووبوومەوە ،كە زانیم لەزۆزك و گەرووی ئۆمەراغا ش���ەڕە ب��ەش��داری��ی ش��ەڕەك��ەم كردو لەوێش بریندار بوومەوە؛
ب��ەاڵم ئەمجارەیان برینەكەم زۆر قورس نەبوو . ه��ەڤ��اڵ ح��اج��ی :ساڵی 1975و نسكۆی شۆڕشت چۆن دێتەوە بیر؟ م��ەال یوسف گەزنەیی:ئێمە ب��ەردەوام لەشەڕدابووین كە (بارزانیی نەمر) چوە تاران دەن��گ��ۆی شكانی ئێمە هەبوو كە شەڕ نزیكبوو لەناوچەكەو گوندەكەمان بەناچاری خەبەرم دایە باوكم و ب��رام ،كە ماڵ و منداڵم ببەنە چومان و حاجی ئۆمەران لەبەرئەوەی ڕژێمی ب��ەع��س ب���ەزەی���ی ب��ەخ��ێ��زان��ی پێشمەرگە ن���ەدەك���رد ،ش��ەڕم ێ نەهێشت ،دیاربوو ئەوان ج ه���اوس���ەرو دوو م��ن��داڵ��ەك��ەم ێ و چ���ەن���د ب���ەت���ان���ی���ەو ه��ن��د ئ��ەرزاق و شتیان بۆبردبوومە شیوەڕەشی حاجی ئۆمەران،
45
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ب���ۆردووم���ان���ی ف��ڕۆك��ەو ت��ۆپ وت��ان��ك��ی��ش ب����ەردەوام����ب����وو ، هجوومێكی زۆرمان بۆدەهات تاكو پ��اش م��اوەی��ەك بڕیاری پاشەكشەو نسكۆی شۆڕشمان پێگەیشت ،كە بەگریان و غەم و پەژارەیەكی زۆرەوەو ،ئومێدی دووب��ارە دەس��ت پێكردنەوەی ش���وڕش ،بەشێوەیەكی كاتی ب�����ەرەی ش���ەڕم���ان جێهێشت و دوات�������ر ل��ەخ��ی��وەت��ەك��ان��ی ن��ەل��ی��وان��ی ش��ن��ۆ م��ن��دال��ەك��ان��ی خ��ۆم��م دوزی����ن����ەوەو هاتینە گ��ون��دی پ��ەس��وەی ج��ەڵ��دی��ان، ێ م��ام سوڵتان ژوورێ��ك��ی داین تازستان كۆتایی دێ��ت ،دوای گواستراینەوە بۆ ئۆردووگای ڕەب���ەت ،ه��ەرل��ەوێ��ش بەقاچاغ بەئیشێكی ح��زب لەگەڵ چەند هەڤالێك چووینەوە كوردستان و ه��ن��دێ ه��ەڤ��اڵ��م��ان دی��ت��ن و
لە زێوەی مەرگەوەڕ لە ساڵی 1979لەالی چەپەوە ( مەال یوسف ،موسڵیح زێوەیی ،خالید شیوعی ،عوسمان زێوەیی .... ،شەهاب ،حەسەن ئاغا زێوەیی)
پ��اش چەند ڕۆژ گ��ەڕای��ن��ەوە ، دیاربوو شكایەتمان لێكرابوو ژاندارمەكانی ئێران لە ئۆردووگا گرتمانیان و ئێمەیش حاشامان كرد و دانمان پێ دانەناو ئازاد كراین ،دوای��ش گواستراینەوە
لەالی راستەوە ( مەال یوسف گەزنەیی ،شەهید حوسێن سدیق،......، لە ساڵی )1980
46
بۆئۆردووگای زێ��وەو لەوێش ب��ەزی��ل��ی ع��ەس��ك��ەری (ئ���ۆرال) ب���ەح���ەوت ش����ەوان و ح��ەوت ڕۆژان ب��ەق��اف��ڵ��ە ڕەوان������ەی ج��ەه��روم ك��رای��ن ل��ەخ��واروی ئ��ی��ران ،ك��ە ئ��اوه��ەواك��ەی زۆر گەرمبوو ،خەلكێكی زۆرم��ان ت���ووش���ی ن��ەخ��ۆش��ی ه����ات و زۆرل���ەم���ن���داڵ و پ��ی��رەك��ان��م��ان مردن؛ چونكە ئێمە لەو گەرمییە ێ خولی ڕان��ەه��ات��ب��ووی��ن ،ل���ەو پیشەییان بوكردینەوە ،تا فێری پ��ی��ش��ەی��ەك ب��ی��ن ،م��ن چ��ووم��ە خولی لوولەكێشی (بۆڕیچیاتی) و بەپلەیەكی زۆرباش تەواوم ك���رد ،ه���ەروه���ا دووب�����ارەی ڕێكخستنی ح��زب��ی��ی خ��ۆم��ان ك��ردو ك��ۆب��وون��ەوەو ئاهەنگی الوان و چ��االك��ی��ی وەرزش���ی ب���ەن���اوی ك������وردەوە ئ��ەن��ج��ام دەدا؛ ب��ەاڵم دەول��ەت��ی ئەوكات
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
(س���اواك) پێی قبووڵ نەكراو دەس��ت��ی ك��رد بەدابەشكردنی ئێمە بەسەر شارەكانی ئێران و پەرت وباڵو كردنمان .ئێمە دووم��اڵ��ی گ��ەزن��ەی (وەس��م��ان خلیل) و من ڕەوان��ەی كاشان ك��رای��ن ،ك��ە دەك��ەوێ��ت��ە نێوان یەزدو تاران ،زمانی فارسیمان نەدەزانی چۆن ئەبوایە بژین؟ م���ن ه��ن��دێ پ�����ارەم ل��ەب��اوك��م وەرگرتبوو باشتربووم؛ بەالم ئەوانیتر بێ كارو بێ مووچەو بێ هاوكاریی هیچ كەس بوون، دوورل���ەوالت وخ��زم وك��ەس و ئ��اوارەی��ی ،تەنها چەند ماڵێك فرێدراینە س��ەر گۆرستانێكی نزیك شار بەناوی ئیمامزادە ێ اب���راه���ی���م ،چ���ەن���د ش����ەو ب كارەباو پێویستییەكانی ژیان بووین لەو گوڕستانە ماینەوە، دوات����ر چ��ووی��ن��ە ن���اوش���ار بۆ خ��ان��وو ب��ەك��رێ گ��رت��ن ...هتد، پ��اش��ن وردە وردە ب���ەدوای خەڵكی خۆمان دەگ��ەڕای��ن ،كە زانیمان دوو وەجبەی تریش گ���واس���ت���راون���ەت���ەوە ك��اش��ان ئ��ەوان��ی��ش (س��ەع��ی��د مەسیفی، خالید ئاژگەیی ،محەمەد هەركی و براكانی ،رەمەزان و حەجەر گ��ەردی) و چەند ماڵی گۆران و دۆل��ەم��ەری و ش��ێ��روان��ی و چەند ماڵێكی تر بوون ،هەڵبەتە بەبینینی ئ��ەوان زۆر دڵخۆش بووین ،كەزانیمان ل��ەو شارە بەتەنیا ن��ی��ن ،ئیتر دەستمان بەئیشی كرێكاری كرد ،دوایی
لە ساڵی 1985ل��ەالی راستەوە ( عەباس غەزالی ،شەهاب زێوەیی ،مەال حەمەدەمین گیزرینگەیی ،عیزەت زێباری ،مەال یوسف گەزنەیی)
لەگەڵ خوالێخۆشبوو محەمەد ه��ەرك��ی ب��ەی��ەك��ەوە لەكارگەی جگەرە (شركەی دخانیات)ی ك��اش��ان بووینە س��ەرك��ارگ��ەر، ك��ە كرێكارەكانمان هەمووی ف�����ارس ب�����وون ،ه��ەڤ��ااڵن��م��ان زۆری���ان بێكاربوون زمانیان نەدەزانی لەماوەیەكی كورتدا زۆرب���ەی���ان���م���ان الی خ��ۆم��ان دامەزراندن ،ئەوجارە زوربەی كرێكارانی شەریكەبوونە هی خ��ۆم��ان (ك����ورد) ب��ەه��اوك��اری ك�����اك م���ح���ەم���ەد ه����ەرك����ی و هەڤااڵن ڕێكخراوی (كاشانمان) دام���ەزران���د ،مانگانە بەقاچاغ راپۆرتی چاالكییەكانمان دەبردە ك����ەرەج؛ چ��ون��ك��ە ق��ەدەغ��ەب��وو ێ مۆڵەتی ل��ەش��ار دەربچین ب� ساواكی ئێرانی. ه��ەڤ��اڵ ح��اج��ی :كەواتە
وەك�����و ڕێ��ك��خ��س��ت��ن ئ��ێ��وە ه��ەرب��ەردەوام ب��وون تەنها ل�����ەڕووی س��ەرب��ازی��ی��ەوە داب����ڕاب����وون ،ئ���ەی باشە ل��ەش��ورش��ی گ��واڵن دا چۆن بوویتەوە بەپێشمەرگە؟ م��ەال یوسـف گەزنەیی:ئ��ێ��م��ە ت��ەن��ه��ا ب���ۆم���اوەی دوو م���ان���گ ن���ەب���ێ ،دوای ئ���ەوە دووب��ارە ڕێكخستنمان دەست پێكردەوە ،لەوەو بەریش كۆڕو كۆبوونەوەمان ه��ەرب��ەردەوام ب��وو ،ل���ەڕووی سەبازیشەوە كاربوینەوەو مەفرزەكانمان ی���ەك���ەم ش��ەه��ی��دم��ان (س��ەی��د عەبدوڵاڵ) شاهێدە ،كە ماوەیەكی زوركەم دەستمان بەمەفرەزەو چ����االك����ی ك����������ردەوەو پ��ێ��ش خەڵكانی تر مەفرەزەمان لەناو ك��وردس��ت��ان ه��ەب��وو ،لەساڵی
47
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
( 1976ت��ا )1977هەوڵماندا ئ��ەو گ��ەن��ج��ان��ەی ك���ەوا سەڵت و (ب �ێ م��اڵ و ژن���ن) بەقاچاغ ڕەوان����ەی س��ن��وور بكەینەوە؛ چونكە پێشمەرگەمان پێویست ب��وو ب��ۆ ك��ردن��ەوەی ب��ارەگ��ای زۆرتری پارتیمان بەڕابەرایەتی سەركردایەتیی كاتی (قیادەی موەقەتە) ،ساڵی 1979یش كە ش��ۆڕش��ی ئ��ێ��ران س��ەرك��ەوت، ئ��ی��ت��ر ئ��ێ��م��ە ل��ەگ��واس��ت��ن��ەوەی م���اڵ���ەك���ان���م���ان ئ����ازادك����رای����ن، لەكاشان من یەكەم ماڵ بووم كە ناوی خۆم بۆگەڕانەوە بۆ ئۆردووگای زێوە ی مەرگەوەر ن��ووس��ی و ئ��ی��ت��ر گ��ەڕای��ن��ەوە زێوە ،دوایی ئەوە بەوەرگرتنی ڕەزام��ەن��دی��ی خوالێخوشبوو (ح��اج��ی بێرۆخی) هەرچەندە پێی ناخۆشبوو ك��ەل��ەالی ئەو دەڕۆم ،لەگەڵ خوالێخۆشبوو (ح����ەس����ەن ئ���اغ���ا زێ����وەی����ی) ڕێ����ك����خ����راوی ه��ەن��درێ��ن��م��ان پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��او ه���ەن���دێ چ��ەك��م��ان ل��ە (ك���اك ئ��ی��دری��س ب��ارزان��ی) وەرگرت و هەندێكیشمان كڕی ،منیش (بڕنۆ دارشوشەكەی) خ��ۆم��م ل��ەن��زی��ك گ��ون��دەك��ەی خۆمان شاردبووەوە ،كەچووم س��ەردان��ێ��ك��ی ب����اوك و دای��ك خوشكەكان و خزمانم ك��رد، دەس��ت��م دای����ەوە چ��ەك��ی خ��ۆم ب��ەچ��وار رەخ��ت��ی فیشەكەوە دووبارە تێهەڵچوومەوە. ه������ەڤ������اڵ ح����اج����ی: ئ��ەوش��ەڕان��ەی لەشۆڕشی
48
(مەال یوسف گەزنەیی ،محەمەد نەبی ،لە ساڵی )1980
گواڵن تیاییدا بەشداربووی و، دواتر تیایاندا برینداربووی ش��ەڕەك��ان كامانە ب��وون و؟ ب��ری��ن��دارب��وون��ەك��ان��ت چۆن بوون؟ مەال یوسف گەزنەیی :لەشۆڕشی گواڵن دا بەشداریی زۆر چاالكی و شەڕم كردووە، كە ناكرێ لێرە هەمووی باس ب��ك��رێ��ت ،ه��ەرل��ەس��اڵ��ی 1979 وە هەركات پێویست بووبێت ئێمە ئامادەبوین ،بۆ نموونە: شەڕەكانی ئێران كە بەسەرمان
داسەپێنرا ،سنووری شارباژێرو سلێمانی بەهاوكاریی لقی (3 و ،)4ش���ەڕی دۆڵ���ی ئ��اق��وب��ان، ش������ەڕی /88ی ه���ەن���درێ���ن گ��ەرەوان ،لەچوونی بەسەدان مەفرەزە بۆناو دیاناو هەریرو ه��ەول��ێ��رو پ��ی��رم��ام وش��ەق�لاوە ب��ەش��دارب��ووم��ە ،ل��ە شۆڕشی ئەیلوول چوارجار برینداربووم و ،لەشوڕشی گواڵن دووجار بەسووكی كەجارێكیان لەساڵی 1983ل��ەم��ەك��ت��ەب��ی سیاسیی ل���ە (ل�������ۆاڵن) ب������ەرەو دۆڵ���ی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
روس��ت �ێ ل��ەب��ارەگ��ای خ��ۆم��ان دەگ��ەرام��ەوەو پێشمەرگەكانی لەگەڵم بوون لەبێركمە بەجێم هێشتن و بەتەنیا گ��ەڕام��ەوە، ل��ەن��ێ��وان (گۆشینەو حەسەن ب���ەگ) ل���ەگ���ەرووی (ب��ەن��ەب��ی) گەیشتمە گروپە چەكدارێكی زۆر ك��ە زۆری�����ان ج��ام��ان��ەی س���ووری���ان ب��ەس��ت��ب��وو ،واش باوبوو هەڤااڵنی خۆمان هەموو ڕۆژان�����ی ه��ەی��ن��ی ه���ەرج���ارەو ناوچەیەك لەگەڵ خەڵكی بۆ رێ���واس و س��ەف��رە دەه��ات��ن و كۆڕیان بۆدەبەستن وخەڵكیان ت���ەن���زی���م دەك�������رد ،وام���زان���ی ئ��ەم��ج��ارەش ن��اوچ��ەی دەشتی هەولێرن و بۆ هەمان مەبەست هاتوون ،ئەوانەی ئەمجارەیش ك��ەب��ی��ن��ی��م زۆرگ����ەن����ج ب���وون جامانەی سووریان بەستبوو، زۆر لێان نزیكیان ب��ووم��ەوە ئ��ی��ن��ج��ا زان���ی���م ك���ە م���ەف���رەزە تایبەتییەكانی جاشەكانن6( ، ش���ەش) م���ەف���رەزەب���وون ولەپڕ كەوتمە كەمینیان و ناچار شەڕم كرد ،پاش دوو كاتژمێرو نیو ب��ەب��ری��ن��داری لەدەستیان ڕزگ��������ارم ب������وو ،ئ���ەوان���ی���ش خەسارەتیان هەبوو ،دوای ئەوە ل��ەح��ەس��رەت��ان ه��ێ��رش��ی س��ەر ئ��ەو خەڵكەیان ك��رد ئ��ەوان��ەی هاتبوونە س��ەف��رەو گیاوگۆڵ ك��ردن ،بەربوونە لێدانیان ،كە ل��ەدوورەوەی��ش تەقەم لێكردن بەرەو سەنگەرەكانی سەربازیی ب��ەع��س ه���ەاڵت���ن ،ج��ارێ��ك��ی��ش
لە ساڵی 1982لەالی راستەوە (خالید زێوەیی ،سابیر پیر وسوەیی ،عومەر پیر وسوەیی ،مەال یوسف گەزنەیی)
ل���ەش���ەری ن���اوخ���ۆ ل��ەك��ەم��ی��ن تووشی مارپێوەدان هاتم ،كە ب��اری تەندروستیم زۆرخ��راب ب��وو و ل��ەم��ردن ڕزك���ارم بوو؛ بەاڵم قاچی چەپم سەقەت بوو و بەم هۆیەوە پەنجەكانی پێم جوولەیان نەماوە. ه��ەڤ��اڵ ح��اج��ی :ئیشی ئێستاتان چییەو؟ دوا وتەی بەریزتان چییە؟ م��ەالی��وس��ف گ��ەزن��ەی��ی:ئێستاش وەكو پێشمەرگەیەك ك�����ە ب�������ەس�������ەدان ه���ەڤ���اڵ���ی خوشەویست جێیان هێشتووم و شەهیدبوون یان م��ردوون، ئ��ام��ادەم لەپێناوگەل و واڵت��م ت��ا دوا دڵ��ۆپ��ی خوێنم خەبات ب��ك��ەم و ش��ەه��ی��دب��م ل��ەپ��ێ��ن��او
گ��ەڕان��دن��ەوەی كەركووكی دڵ و گشت ن��اوچ��ە داب���ڕاوەك���ان، وەك����و ئ��ەن��دام��ی ف��ەرم��ان��دەی ه��ەڵ��گ��ۆردی��ش ب���ەردەوام���م لە خ���ەب���ات و پ��ێ��ش��م��ەرگ��ای��ەت��ی ب��ۆ ك����وردو ك��وردس��ت��ان .دوا وتەیشم ئەوەیە ،هیواو ئاواتم بینینی كوردستانێكی ئ��ازادو سەربەخۆیە بەسەرۆكایەتیی سەرۆك و پێشمەرگە (مسعود ب���ارزان���ی) ی خ��ۆش��ەوی��س��ت، هیواخوازیشم ئااڵی كوردستان لەهەموو واڵتاندا بشەكێتەوە، گەورەترین شانازیشم ئەوەیە، ك����ە م�������اوەی ن���ی���و س���ەدەی���ە ب���ەردەوام���م ل��ەخ��ەب��ات لەژێر ئ����ااڵی ك���وردس���ت���ان و ئ���ااڵی پارتی دیموكراتی كوردستانی خۆشەویست.
49
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
رەشكوژیا ئەنفاالن
شكری هروری دی���ارە دمێژوویا دویر و نێزیكدا نەت���ەوا ك���وردو گەلێ كوردس���تانێ تووش���ی چەندی���ن پی�ل�ان و پێك���وال بووین���ە ب���و ژ ناڤبرن���ا ك���وردان و وێرانكرن���ا كوردس���تانێ ،ئ���ەو شەرێن س���ولتان و خەلیفەیان بناڤێ موس���لمانە تیێ د كرنە سەر كوردان ئارمانج ئەوب���وو نەهێالنا كوردان و بەرزەكرنا كەلتوورێ كوردی ،لێ ب هیم���ەت و خوراگریی���ا مللەتێ كورد چی���او گەل���ی و نهالێن كوردس���تانێ بووین���ە گورس���تان ب���و دوژمنان و كەلتوورێ كوردی ،هاتە پاراستن. ل ساال 1945ئەو پیالن و هێرشا
50
حكومەت���ا مەلكی ی���ا عێراق���ێ كریە س���ەر دەڤەرا بارزان تاوانەك بوویە نییەت و ئارماجێ���ن ناڤبرنا كوردان، ل���ێ خوڕاگریی���ا میللەت���ێ ك���وردو سەركێش���یا (بارزانیێ نەمر) خەباتا كوردینیێ باش���تر هاتە ش���اراندن ،ل دوماهیا ساڵێن هەشتیاندا نەخاسمە ل ڕۆژا ( )1988/8/8رژێما بەعس���یا سەدامێ خوین رێژ نەخشەو پالنێن خوتمامكرن بو جێبەجێ كرنا وێران كرنا كوردس���تانێ ك���و ب ئێكجاری وێران بك���ەن و ژ كوردا چول بكەن و بكەن���ە عەرەبس���تان ،هەروەس���ا كارەس���اتا س���ااڵ 1975بووی���ە
رێكخوش���كرن ب س���ەدان گوندێ���ن كوردس���تانێ راك���رن و چولك���رن و خەلك���ێ وان گون���دا كرین���ە دناف كوملگەهێ���ن زورداری���ێ دا و نی���از ئەوبوو ئەگەر دەلیڤە بو هات لژێریا عێراق���ێ و ل دەولەتێ���ن عەرەب���ی ج���ی ب���و تەرخانكەن ،بەل���ێ خەبات و تێكوش���انا پێش���مەرگێن شورەشا ئەیلوول���ێ و گوالن���ێ خەونێ���ن وان مراندن ،بەلێ رژێما بەعسا سەدامی ل مەترس���یا دەربازبوونا شورەش���ا ئیس�ل�امی ی���ا ئیران���ێ ب���و عێراقێ و دەرئێخس���تنا ناكوك���ی و ئاریش���ە ێ و ئەجندێ���ن نافخوی���ی ب���و دەڤەر وەالتی ل رێكەفتن���ا جەزایر لێڤەبوو و ش���ەر دژی ئیرانێ ل س���اال 1980 راوەستاند هەتا سااڵ 1988ملیونەها كەس ژ هەردوو الڤە هاتنە كوش���تن و بریندارك���رن و بەرزەك���رن و ب ملیونەه���ا دوالر زی���ان گەهاندن���ە ئابووریێ هەردوو الیا. شورەش���ا ك���وردی د س���الێن هەشتیاندا دەربێن مەزن داوەستاندنە دام و دەزگەهێ���ن رژێم���ێ و بوویە مەترسی لسەر وان ،لەورا شەرێ خو دگەل ئیرانێ راوەستاندو هێزا خویا عەسكەری و چەكداری و دارایێ ئینا كوردستانێ ،بەلێ سەدامێ دكتاتورو
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
داردەس���تێن وی بریاردان ڤێ جارێ برەنگەكێ درندانە سەردەریێ دگەل خەلكێ كوردس���تانێ بكەن و دیروكا هەم���ی كریاران بو ناف برنا مللەتان ڤەخاندن و هەمی ش���ێواز بكارئینان وە ل سیاس���ی و ئابووری و ئەمنی و دەروون���ی و لەش���كەری و جڤاكی دانان بو هندێ دابشێن ب بێ دەنگی مللەت���ێ كورد فەن���ا بكەن و هەبوونا وێ نەهێل���ن و هەرچ���ی دل���رەش و گونەهب���ارو درن���دەك ل عیراق���ێ هەیە كومكرن ئو پش���تەڤانیا عەربێن ش���وڤینی و ب بەش���داریا هن���دەك كوردێن خوفروش هەچی كارخانەكا چ���ەك و دەرمان���ا هەی���ە ل دنیای���ێ پەیوەندی پێكرن كوچەك ێ كومكوژو كیمیای���ی پەیدابك���ەن و بدەس���ت خ���و ڤەبین���ن و زانایێ���ن زانس���تی و لەشكری كومكرن بو هندێ دا پالنێن عەس���كەری یێن سەركەفتی بو دانن و درندەترین كەسانێن لناف رژێمێ هاتن���ە تەكلیفكرن ب���و ب جهینانا ڤێ پالنێ ئەوژی (عەلی حەسەن مەجید) بو هاتە ناف كرن ب (عەلی كیمیایی) ئو پەیڤا (ئەنفال) دانا سەرڤان كریارا. دیارە مەرەما بكارئینانا ڤێ پەیڤێ ئ���ەوە ك���و باوەریێ بو ش���ەركەرێن خ���و جێبەجێ بك���ەت ،فەیلەقێن ( 1و )5یێ���ن س���وپایێ عێراق���ێ و هێزێن حەرەس جمهوری و جەیش شەعبی و فەوجێ���ن جاش���ا بڤ���ان قوناغ���ا ل كوردس���تانێ ئەنجام���دان و لڤ���ان قوناغێ���ن خ���ارێ دیارك���ری هاتن���ە ئەنجامدان: -1دەس���ت پێك لە دەڤەرا سەرگەلو و بەرگەل���و ل ڕۆژا (-22 )1988/2/23 -2ل دەڤ���ەرا ق���ەرەداغ ل ڕۆژا ()1988/3/22 -3ل دەڤ���ەرا گەرمیان ل ڕۆژا (3/7 تا )1988/4/20 -4دەوروبەرێ���ن روب���ارێ زی���ێ بچووك ل ڕۆژا ()1988/4/8-7 -5قوناغا ( 5و 6و )7ل پارێزگەها
هەولێ���رێ ل ڕۆژا ( 5/15ت���ا )1988/7/7 -6قوناغ���ا هەش���تی و ی���ا دوماهیێ دەڤ���ەرا بادین���ان ل���ە پارێزگەها ده���وك ڤەگ���رت ل (8/25 ت���ا )1988/9/6ك���و ژهەمی���ا بەرڤرهەتر بو. پ���اش راگەهاندن���ا ش���ەری و راوەس���تاندن د نافب���ەرا عێراق���ێ و ئیرانێ دا ل 1988/8/8عەلی كیمیایی هەچی هێزەكا هەی لبەروكێن شەرێ ئیران���ێ ڤەكێش���ان دەڤ���ەرا بادین���ان و تان���ك و ت���وپ و بالەف���رو چەكێ خویێ كیمیای���ی ئامادەكر ژ چەندین میحوەراڤ���ە هێرش���كر ،هەرچەن���دە س���ەركردایەتیا شورەشێ راوەستانا ش���ەرێ عێراقێ و ئیرانێ و دوماهی ئین���ان بكوش���تارێ ب كارەكێ باش زان���ی ل���ێ مەترس���یا كێش���انا هێ���زا رژێم���ێ بو كوردس���تانێ د ئارادا بو كیمیاباران و شەهیدكرنا (حەلەبجە) ب���و س���ەربورەك بو خەلك���ێ مە كو ب ه���ەر حال���ێ هەی خو ژ دەس���تێ رەشێ رژێمێ دووربكەت و خێزانێن خو بەرەف توخوبێن توركیاو ئیرانێ برێ���ك خس���تن ،ئارمان���ج ودیاردێن سیاس���ەتا رژێما بەعس���ا س���ەدامێ لدوور ئەنفالكرنا كوردستانێ ئەڤەنە: -1نافبرن و گرتن و كوشتنا بكوم و بەزرەكرنا هزارەها سڤیلێن كورد كو رێژەیا ه���ەرە زۆر ئافرەت و زاروك بوون.
-2بكارئینان���ا چەك���ێ كیمیایی (غاز ئەعصاب و سارین و خەردەل). -3سوتن وێران كرنا پتر ژ ()4500 گوندێن كوردستانێ و وێرانكرنا خاندنگەه���او مزگەف���ت و دێ���رو بیرو كانی و ئاڤاهیان. -4دزی���ن و تاالنكرن���ا مل���ك و مەروم���االت و دەرامەت���ێ هاووالتیان. -5گرت���ن و كوش���تن و بەرزەكرن���ا گوندی���ان و جوتیاران ب گونەها هەبوون���ا تاوانب���ارا لدەڤەرێ���ن رزگاركری. -6چێكرن���ا كەچێن دور پێچكری بو خەلكێ خو تەسلیمكری. -7لنافبرنا سەروسامان و ئابووری و ژینگەها كوردستانێ. -8خەلكێ هاتیە ئەنفالكرن پتریا وان زاروك بوون و %98موس���لمان بوون. ب راس���تی كارێ س���ەنتەرێ ئەنف���اال ل كوردس���تانێ كری هەژی رێزگرتن���ەكا بەردەوام���ە ی���ا ك���و چەندین دلسوزێن مللەتێ كورد دڤی س���ەنتەری دا كار دك���ەن و دی���روكا پی���روز بو میللەتێ م���ە تومار كریەو ئ���ەف كارێ���ن نیش���تمانی و پی���روز جێ س���ەربەرزی و سوپاس���یێ یەو ئ���ەف هەڤالێ���ن ئ���ەف كارە ئەنج���ام دای بووینە س���تێرەكا گەش د وارێ خەب���ات و بەرخ���ودان و خوراگرییا مللەتێ كورد ل كوردستانا پیروز.
51
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بەهۆی كردەوە قێزەونەكانی حزبی بەعس و بەدرەدین عەلی گوندی
پیرڕەش چۆلدەكرێت و دانیشتوانیشی ئاوارە دەكرێن
كەمال بلباس پیرڕەشی سـاڵی 1963ب��ۆ گەالنی ع���ێ���راق ب��ەگ��ش��ت��ی و ،گ��ەل��ی كوردستان بەتایبەتی ،ساڵێكی پ��ڕك��ارەس��ات و ت��ڕاژی��دی��اب��وو، ح���زب���ی ب���ەع���س���ی دوژم���ن���ی م��رۆڤ��ای��ەت��ی ب��ەك��وودەت��ای��ەك��ی س����ەرب����ازی و ب��ەه��اوك��اری��ی عەبدولسەالم ع��ارف لە (/8ی شوباتی ساڵی )1963جڵەوی دەس��ەاڵت��ی بەناشەرعی گرتە دەس����ت و ل���ەخ���ۆی و دارو دەس��ت��ەك��ەی ب����ەوالوە ژی��ان��ی ب��ەك��ەس ڕەوا نەدەبینی ،دوا ب���ەدوای /8ی شوباتی ساڵی 1963ژی������ان ل����ەئ����ێ����راق و كوردستان مەرگە ساتبوو ،دنیا بۆنی خوێنی لێدەهات؛ چونكە ب��ەع��س��ی��ی��ەك��ان ب���ەئ���ارەزووی هەواو نەفس خەڵكیان دەكوشت و ماڵیان تااڵن دەكرد ،ڕژێمی بەعس لەو پەڕی تۆغیاندابوو،
52
تاقمێكی چ���ەك���داری ب��ەن��اوی ح���ەرەس ق��ەوم��ی ب��ەرداب��ووە گ��ی��ان��ی ئ���ەو خ��ەڵ��ك��ە ب��ێ��ت��اوان��ە ك��وش��ت��ن��ی ك����وردی����ان ال ئ��او خواردنەوەبوو ،نیوەی والت لە س��������ەر دەس������ت������ی ئ��������ەوان خ��اپ��وورك��راب��وو ،ش���ەو هەتا بەیانی كەس بەتەمای ڕۆح و گیانی خ��ۆی ن��ەب��وو لەترسی ك��وش��ت��ن و ب��ڕی��ن��ی ح���ەرەس قەومی ،ئەوان دێوەزمەی زۆر سامناكبوون كەوتبوونە وێزەی گیانی ئ��ەو خەڵكە بێتاوان و سڤیلە ،بەڕاستی بەاڵیەك بوون ل��ەئ��ەس��ت��ۆی ئ���ەو گ��ەل��ە ب��ەش مەینەتە ئااڵبوون ،شەو لەناو ش����ارە گ���ەورەك���ان خەڵكیان دەگرت و دەڕفاندو نینۆكەكانیان دەردەهێناو جەستەیان شەق شەق دەكرد و خوێی وردیان تێدەكرد ،دڕن��دەب��وون هەرگیز
كردەوەیان لەكردەوەی مرۆڤــ نەدەچوو ،لەالیەكی دی چەند ه��ۆزێ��ك��ی ك������وردی ب���ەن���اوی (فرسان سـەالحەدینی ئەیووبی) و ،چەند عەشــاییرێكی عەرەبی ب��ەن��اوی س��ـ��ـ��وارەی (خالیدی ك��وڕی وەلید) چەكداركردبوو وەك���و :شێخ ع���ەواس و شێخ ح���ەن���ەش و چ��ەن��د س����ەرۆك هۆزێكی دیكەی عەرەبی؛ بەاڵم ئ���ەوەی ك��ە ه��ەر زۆرج��ێ��گ��ەی سەرسوڕمان ب��وو ئ��ەو هۆزە عەرەبە بەناو و دەنگانە بوون، كە نازانین چ��ۆن وابەئاسانی سەریان دانەواندو چوونە ژێر ڕكێفی ئارەزووی حزبی بەعس، ب��ەو چەكانەی ڕژێمی بەعس پێی داب����وون ت���ەڕو وشكیان بەیەكەوە دەسووتاند ،نیوەی كوردستانیان پ�ێ خ��اپ��وور و ت���ااڵن ك���رد ،ل��ە 1963/6/13
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ج��اش��ەك��ان��ی شێخ ح��ەن��ەش و ش��ێ��خ ع�����ەواس ب��ەه��اوب��ەش��ی ل��ەگ��ەڵ ح���ەرەس قەومییەكان بەكەندێناوەیان وەرك����رد ،لە ن��زی��ك ش��ارەدێ��ی گ��وێ��ڕ هەتا دەگاتە نزیك شارۆچكەی دوبز ه��ەم��وو گ��ون��دەك��ان��ی دەش��ت��ی كەندێناوە لەسەر دەستی ئەوانه بەر شااڵوی تااڵن و سووتانی ك��ەوت��ن ،نزیكەی 150پیاوی بێتاوانیش گیران لەبەندیخانەی ن��وگ��رە س��ەل��م��ان��ی خ����وارووی ع��ێ��راق ق��ای��م��ك��ران ،كاتێك كە لەئاقاری گوندی سەربەشاخ تااڵن چییەكان مەڕومااڵتی ئەو گ�����ون�����دە وەك��������و زورب��������ەی گوندەكانی دیكەی كوردستان بەتااڵن دەب��ەن ،شوانەكانیش ه���اوار ب��ۆ گ��ون��دی دەب��ەن��ەوە دەڵێن عەرەب مەڕومااڵتی ماڵی ف�ل�ان ك��ەس��ی��ان ب����رد ،دی���ارە خەڵكەكەش ویستوویانە ئەو غ���ەدرەگ���ەورەی���ە بەوشێوەیە قەبووڵ نەكەن ،مەالی گوندی دەڵ��ێ بیكەن ل��ە ڕاه��ی خ��وای گ����ەورە ل��ێ��گ��ەڕێ��ن ب��اب��ی��ب��ەن با ێ كارەسات لەسەر ماڵی دونیای ن��ەق��ەوم��ێ ،ه���ەر ل���ەو ك���ات و س��ات��ەدا ه���اواردێ و بەمەالی دەڵ����ێ����ن :م��ام��ۆس��ت��ا ع����ەرەب م��ەڕەك��ان��ی ئ��ێ��وەش��ی��ان ب��رد، دەگ��ێ��ڕن��ەوەو دەل��ێ��ن :ئەوكات مامۆستا لچكە كەوێی لەبەر پشتێ ڕادەكاو دەڵێ( :بیانكوژن ئ��ەو سەگبابانە ك��اف��رن) .بەم
شێوەیە لەبەر زەب��رو زەنگی ح��ك��ووم��ەت��ی ب��ەع��س ش���ەڕی ب���ەرەی���ی ل��ەن��ێ��وان ش��ۆڕش��ی ئەیلوول و حكوومەت لە ناوچە پێدەشتەكان دوور كەوتەوە، ش����ەڕی ب���ەرەی���ی ك��ەوت��ە ن��او چ���ی���ای���ەك���ان؛ ب�����ەاڵم ش���ەڕی پارتیزانی هەر درێژەی هەبوو ل��ەپ��ێ��دەش��ت��ەك��ان��دا ،پێشمەرگە ئ��ازای��ان��ە دەس��ت��ی��ان بەهەموو كەلێن و كەلەبەرێك دەگەیشت، خەڵك زۆر لەبارێكی دەروونی ن��اس��ەق��ام��گ��ی��ر دەژی������ا ،ئێمە دانیشتووی گوندی پیرڕەشی ڕۆژه���ەاڵت���ی ه��ەول��ێ��ر ب��ووی��ن، خاوەنی جۆت و م��ەڕو مااڵت بووین ،وەرزی هاوین لەئاخیرو ئ��ۆخ��ری��داب��وو و خ��ەری��ك بوو ب�����ەس�����ەردەچ�����وو ،ج��ۆخ��ی��ن (خ��ەرم��ان) هەلگیرابوو ،گەنم لەعەمباران كرابوو ك��اوو جۆ داك���راب���وو؛ ب���ەالم هێشتا دنیا ێ گ�����ەرم ب����وو ب����ەروە ن��ەخ��ت � پ��ای��ی��زدەچ��ووی��ن ،ئەوكاتیش شێوەی كاركردنی فەالحەتی بەو شێوەیەبوو ،ئەوجۆتیارەی ه��ی��ش��ك��ە وەردی ه��ەب��وای��ە پاییزێكی زوو دایدەچاند ،پاییز داه����ات����وو ئ��ێ��م��ەش ه��ەن��دێ��ك ه���ی���ش���ك���ەوەردم���ان ه���ەب���وو دام��ان��چ��ان��دو خ��ۆم��ان ئ��ام��ادە دەكرد بۆ قوڕو قوڕكاری ،هەر چەندە ئەو ساڵە كەس لەسەرو ماڵ و سامانی خۆی دڵنیانەبوو ئایە چیبەسەردێت لەبەر ترس
و ت��ۆق��ان��دن��ی ح��زب��ی بەعسی پ��ی��اوك��وژ ،خ��ەڵ��ك ه��ەت��رەش��ی ل��ەن��اوەك��ەی��ان چ��ووب��وو؛ ب��ەاڵم شتێكی ب��ەڵ��گ��ە ن��ەوی��س��ت��ە كە ڕەوڕەوەی ژی��ان ناوەست ێ و هەوڵی بەردەوام بوونی خۆی ه����ەردەدات ،پەندێكی ك��وردی هەیە دەڵێ( :ناكرێ خاوەن ماڵ ل��ە ت��رس��ی گ���ورگ م����ەڕداری ت����ەرك ب���ك���ات) ،خ��ەڵ��ك زۆر بەترس و لەرزو خەمەوە خۆی ئ����ام����ادە دەك������رد ب���ۆ ك���اری ق��وڕك��اری ،لەوكات و ساتەدا دەن��گ��ۆی چ��ۆل��ك��ردن��ی گوندی پ��ی��رڕەش كەوتە س��ەر زاران، ل�����ەدوای چ��ەن��د رۆژێ����ك ل��ەو دەنگۆیە جەنابی ناموبارەكی تینوو بەخوێنی گ��ەل��ی ك��ورد موتەصەڕیفی( )1لیوای هەولێر (ب���ەدرەدی���ن ع��ەل��ی) لەڕێگای پۆلیس و موختار ئ��اگ��اداری ك���ردی���ن���ەوە ئ����ەو گ��ون��دان��ەی ك��ەوت��وون��ەت��ە خ���وار زنجیرە چ��ی��ای ت��اری��ن وەك����و :گ��ون��دی ش���ەرەب���ۆت و ك��ەس��ن��ەزان و پ��ی��رڕەش و كۆڵەكی گ��ەورەو كۆڵەكی گچكە دەبێ ئەو ڕێزە گوندە لەدانیشتووانی ڕەسەنی خۆی چۆل بكرێن ،شوێنەكەیان دەدرێ���ت���ە ه���ۆزی ب��رادۆس��ت، ئەوكات پێیان دەگۆتن (صۆفی) ل�����ەب�����ەر ئ���������ەوەی ش��وێ��ن��ی ن���ی���ش���ت���ەج���ێ���ب���وون���ی ه����ۆزی ب��رادۆس��ت ك��ەوت��ۆت��ە دەڤ��ەری (كێلەشین و لۆاڵن و سیدەكان)،
53
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ئەو دەڤ��ەرەش ڕزگاركراوبوو و ل��ەژێ��رك��ۆن��ت��ڕۆڵ��ی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول داب��وو ،دیارە ئ���ەوك���ات���ی���ش ع��ەش��ـ��ی��رەت��ی ب����رادۆس����ت ل���ەگ���ەڵ ش���ۆڕش نەدەگونجان و زۆر تەبانەبوون، ح��ك��ووم��ەت ل����ەدژی ش��ۆڕش چەكی پیدابوون بۆیە مانەوەیان لەشوێنی خۆیان زۆر ئەستەم ب���وو ،ل��ەگ��ەڵ ش���ۆڕش هەڵیان ن�����ەدەك�����رد خ����اوەن����ی م����ەڕو مااڵتێكی زۆری��ش ب��وون ،بۆیە ن��ەدەگ��ون��ج��ا ل��ەن��او ش��ارەك��ان نیشتەجێ بكرێن (ب��ەدرەدی��ن عەلی)ش خۆی لەبەهانە دەگەڕا بۆ چۆلكردنی ئەو ڕێزە گوندەی كەوتوونەتە ب��ەر ئ��ەو بنارەو دەیگوت :ژیانی پێشمەرگە لە سەر ئەم گوندانەیە بەشەو نان و پێداوستییەكانیان بۆ دابین دەك��ەن ،بۆیە بەهەلی زان��ی و گ��ون��دەك��ان��ی ل��ەدان��ی��ش��ت��ووان��ی ڕەس���ەن���ی خ���ۆی چ���ۆل ك��ردو ێ ع��ەش��ی��رەت��ی ب���رادۆس���ت���ی ل ێ ك���رد .دواب�����ەدوای نیشتەج ف����ەرم����ان����ی وال�������ی ه���ەول���ێ���ر (بەدرەدین عەلی) بۆچۆلكردنی گ��ون��دەك��ان ،خ��ەڵ��ك ب��ەخ��ەم و پ��ەژارەی��ەك��ی زۆرەوە كەوتە پ��ەل��ەق��اژێ و گ���ەڕان ب���ەدوای ێ گرتن لەشاری خانوو بەكر ێ ڕۆژ هەولێر ،باوكم دوو -س لەسەر یەك دەچوو بۆ هەولێر تاكو خانووێكی گچكەی لەگەڵ ماڵە خزمێكی خۆمان لەسێتاقان
54
بەكرێ گرت و خانووەكە دوو ژووری گچكەی هەبوو هەر ماڵە ژوورێكمان بەركەوت ئێمە لەماڵەوە نۆ سەرخێزان بووین، لەگوندی پ��ی��رڕەش ح��ەوش و خانوو و بەرەیەكی گەورەمان هەبوو؛ ئینجا وەرە لەهەولێر ل�����ەو ك����ون����ە ڕێ����وی����ە ژی����ان بگوزەرێنە ،بەهەرحاڵ دەستمان ب��ەم��اڵ گ��واس��ت��ن��ەوە ك���رد بۆ هەولێر ،كاروانی یەكەم كەل و پ��ەل��ە گ��ران��ەك��ان��م��ان ب��ەل��ۆری باركرد ،ئەوەی تریش ڕۆژانە باوكم ب��ەك��اروان دەی برد بۆ هەولێر ،لەو كاتە ناوەختەدا ،كە خەڵكی گوندەكە سەرقاڵی ماڵ گواستنەوەو دابینكردنی جێگەو ڕێگەبوون ل��ەو سەروبەندەدا پێشمەرگە چاالكییەك ئەنجام دەدەن ،لەو سەردەمەدا (برایمە فەندی) پێشمەرگە بوو؛ بەاڵم چ پێشمەرگەیەكی پێشمەرگە، ئازای بەهونەرو دڵسۆزو بەناو و دەنگ( ،برایمە فەندی) جێبێك و زی���ل���ێ���ك���ی ع����ەس����ك����ەری لەحكوومەت دەستكەوتبوو، ل��ەو ك��ات��ەدا ب��ەخ��ۆی ب��ەج��ل و ێ ب��ەرگ��ی س��ەرب��ازی و هەند پێشمەرگەش بەجلی كوردییەوە ڕوو لەدەڤەری بەڕانەتی دەكاو، ل�����ەو دەڤ���������ەرەش ه��ەن��دێ��ك چەكداری حكوومەت هەبوون، (ب���رای���م���ە ف����ەن����دی) ب��ەج��ل��ی سەربازییەوە ،كە لەجێبەكەی دادەب��������ەزێ چ���ەك���دارەك���ان���ی
حكوومەت وادەزانن ئەوە ئامر لیوایە لەگەڵ ئەو چەكدارانەی ح����ك����ووم����ەت ه�����ات�����ووە ب��ۆ سەردانیان ،ئەویش بانگەواز دەكات و دەڵی :هەر فورسانێك ب���������ەش���������داری ل������ەش������ەڕی ئاژاوەگێڕەكان كردووە كەواتە ش��ەڕی پێشمەرگەی ك��ردووە ح��ك��ووم��ەت خ��ەاڵت��ی دەك���ات بابێتن سواری ئۆتۆمبێل ببێت، ئ���ەوان���ی���ش ب��ەدڵ��خ��ۆش��ی��ی��ەوە س����واری ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل دەب����ن و دەڕۆن ل����ەئ����اوای����ی دوور دەكەونەوە ،ئەوكاتە دەزانن كە ئەوانە پێشمەرگەن ،ئیتر ئەوسا پ��ەش��ی��م��ان��ی و پ��ەن��ج��ەگ��ەزت��ن دادن�����ادات ت���ازەك���ار ل��ەك��اران ترازاو بەئاسانی كەوتنە دەست پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ،ب��ۆ بەدبەختیی ئێمەیش ئۆتۆمبێلەكانی برایمە فەندی بەتەنیشت گۆرستانی گوندی پ��ی��رڕەش تێپەڕین بۆ الی گ���ون���دی ك���ەس���ن���ەزان و لەوێشەوە رۆشتنییان بەرەو ه��ێ��ران �ێ ب���ۆ الی (م���وق���ەدەم عەزیز) ،خەبەری چاالكییەكەی برایمە فەندی و چەكدارەكانی بەڕانەتی دەگاتە كاربەدەستانی حكوومەت لەهەولێر ،لەگەڵ بیستنی هەواڵەكە حكوومەتیش ه��ێ��زێ��ك��ی زۆری ل���ەج���اش و س����������ەرب����������از ب��������ەه��������اوار دەس��ت��گ��ی��رك��راوەك��ان��ەوە ن��اردە گوندی كەســنەزان و لەوێشەوە بۆ گوندی پیرڕەش ،پەندێكی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پێشینانیش هەیە دەڵ�ێ( :شەڕ لەبادینان تۆز لە دەرك �ێ مە). ڕفاندنی چەكداران لە دەڤەری ب����ەڕان����ەت����ی و ب���ردن���ی���ان و ێ و هەراو بەندكردنیان لە هیران گۆنگەر و ل��ێ��دان و ك��وت��ان و گ��رت��ن ل��ەگ��ون��دی پ��ی��رڕەش��ی، ل��ەالی��ەك م���اڵ ب��اردەك��رێ��ن و ك�����اروان ل��ەڕێ��دای��ە ل��ەالی��ەك��ی دی��ك��ەی��ش ج���اش و س��ەرب��از بەگوندیان وەرك���ردو كەوتنە گ��ی��ان��ی ئ���ەو خ��ەڵ��ك��ە ب��ێ��ت��اوان��ە لێقەوماوە ،ئیتر لێدەو بكوتە ل��ەس��ەر ه��ی��چ وخ���ۆڕای���ی پیاو هەبوو لەبن زنجیری دەبابەیان درێ�����ژ دەك������ردو ه���ەڕەش���ەی پانكردنەوەیان لێدەكر ئەگەر هەر ئێستا چەكی خۆی تەسلیم ن��ەك��ات ،ئ��ەوك��ات واب���وو زۆر كەسان چەكی تایبەتیی خۆیان ه��ەب��وو ،پیاوێك هەبوو ناوی خاڵندبوو خ��ۆش��ن��اوی بناری چیای سەفین بوو ،مەردایەتی ێ و ئازایەتیی ئەو پیاوە تەواوناب هەموو جەستەیان لەپێستیدا وردكردبوو بۆ تەسلیمكردنی چ��ەك��ەك��ەی ه��ەردان��ی پێنەناو گوتی :من چەكم نییە تفەكێكی ب���ڕن���ەوی چ��اك��ی��ش��ی ه��ەب��وو، ب����ەخ����ۆڕاگ����ری و ئ����ی����رادەی بەهێزییەوە جەستەی خۆی ل��ەب��ەر ئ���ەو ه��ەم��وو ل��ێ��دان و كوتانە گ��رت و بڕنەوەكەشی تەسلیم ن��ەك��ردن ،ل��ەو ڕۆژە رەش������ەدا خ���ۆش ب��ەخ��ت��ی بۆ
ئێمەبوو ،كە باوكم بەرنەكەوت، بەیانی زوو هەندێك ك��ەل و پەلی بەكاروان باركردبوو بۆ ه��ەول��ێ��ر پ��ی��اوەك��ان��ی گوندیش ئ��ەوەی بەركەوتبوو ( )6ڕۆژ لەبەندیخانەی هەولێر مانەوە دوای��ی بەكەفالەت ئ��ازادك��ران. داخی گرانم (برایمە فەندی) ئەو شێرە بەهیممەتەی كوردستان لەساڵی 1966لەبەری مەرگەو پ���ش���دەر دەك���ەوێ���ت���ە ب��ۆس��ەی ش������ەڕی ن�����اوخ�����ۆی ئ���اغ���ای میرئاودەلیان و بەغەدر شەهید ك������را ،ب�����ەداخ�����ەوە چ��ەن��دی��ن قارەمانی وەكوو برایمە فەندی خۆشەویستی پارتی و بارزانی خ��وێ��ن��ی گ���ەش���ی���ان ل��ەپ��ێ��ن��او ڕزگاركردنی خاك و نەتەوەی كورد بەناهەق ڕژا. لەگەڵ ئەو هەموو غەدرو ستەم و ئازاردانە لەوالشەوە خەڵكەكە بەردەوامبوو لەماڵ باركردن بۆ هەولێر ،دەگێڕنەوەو دەل���ێ���ن :ل��ەئ��اخ��ی��رو ئ��ۆخ��ری ش���ەڕی ی��ەك��ەم��ی ج��ی��ه��ان ،كە سوپای عوسمانی لەشەڕەكەدا شكستی خوارد لەسەر دەستی س���وپ���ای ب��ەری��ت��ان��ی��ا دەل���ێ���ن: پاشماوەی سوپای عوسمانی ئەوەی مابوو باری دەكرد بۆ ت��ورك��ی��ا س��وپ��ای بەریتانیاش ل���ەش���وێ���ن���ی ئ��������ەوان ب����اری دەخست ،مێژوو بۆ ئێمە خۆی دووب��ارە ك��ردەوە ،ئێمەبارمان دەكردو برادەرانی عەشیرەتی
برادۆستیش لەشوێنی ئێمەدا باریان دەخست ،خۆمان هاتینە هەولێرو م��ەڕو مااڵتیش هاتە ئ��اق��اری گ��ون��دی ح��ەس��ارۆك، لەهەولێر حەوشێكی گچكەو م��اڵ و خێزانێكی زۆر ئێمەی ێ ل��ەئ��ام��ێ��ز گ����رت ،ب��ەب��ی��رم د ئ��ێ��وارەی��ەك میوانمان هەبوو ب��ۆ دڵ��ن��ەوای��ی ئێمە هاتبوونە س���ەردان���م���ان ،م��ن��ی��ش ئ��ەوس��ا ب��ەت��ەم��ەن گچكە ب���ووم ،سەر ێ گ��ەرم ب��وو، جێگاكەم نەخت ه��ەر ئ��ەوالو و ئەمالم دەك��رد خەوم لێنەدەكەوت ،مێوانەكەش پرسیاری لێكردم گۆتی :ئەوە گ��ەرم��ات��ە خ���ەوت ل��ێ��ن��اك��ەوێ، منیش وەاڵم��م دای���ەوەو گوتم ب��ەڵ �ێ گ��ەرم��ام��ە ب��ۆی��ە خ��ەوم لێناكەوێ ،گوتم :ئێستا لەگوندی پیرڕەشی نەبای ك��زە بایەكی سەفینی لێدابای ،هەمووالیەك بەمیوانەوە پێكەنین ،هەڵبەتە دیارە وەاڵمەكەی من لەتەمەنی من و ئەوكاتی گەورەتر بووە ب��ۆی��ە پ��ێ��ك��ەن��ی��ون ،ب��ەڕاس��ت��ی لەوخانووە بچووكەدا ژیانمان ناخۆشبوو بۆیە باوكم لەگەڵ خ��زم��ان��ی گ���ون���دی پ��ی��رڕەش و ش����ەرەب����ۆت ل��ەب��ەرام��ب��ەر نەخۆشخانەی ك��ۆم��اری 200 مەتر ئ���ەرزی ك��ڕی ،ئێستاش شوێنەكە پێی دەڵێن گەڕەكی (شەرەبۆتی و پیرڕەشی) یان لە سەر ئەرزەكە دوو ژووری بەخشت و قوڕمان دروستكردو
55
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
م��اڵ��ەك��ەم��ان گ��واس��ت��ەوە ن��او خانووكە ،گەڕەكەكەمان زۆر لە قەزای ناوەندی ئەوسای هەولێر دوورنەبوو ،لەبەرامبەرقەزای ناوەندی هەولێر گۆڕەپانێكی گەورە هەبوو شوێنی ئێستای ن���ەخ���ۆش���خ���ان���ەی خ����ان����زادو ب���ازاڕی هەولێرمۆڵی ئێستا، ل���ەو گ���ۆڕەپ���ان���ە ب��ەف��ەرم��ان��ی (ب���ەدرەدی���ن ع��ەل��ی) ل��ەوان��ەی��ە ( - 100سەد هێسترو گوێدرێژ) ی خۆشناوانی بناری سەفینی ل���ێ ب���ەس���ت���راب���وون���ەوە ،ئ��ەو هێسترو گوێدرێژانە هەمووی گ���ی���راب���وون ،وال�����ی ه��ەول��ێ��ر دەیفەرموو :خۆشناو بەپشتی ئەو هێسترو گوێدرێژانە كەل و پەل و خ��واردن بۆ پێشمەرگە دەبەن بۆیە دەست بەسەریان دەك��������ەم؛ چ���ون���ك���ە ه��ێ��س��ت��رو گوێدرێژەكان بەند نەكرابوون؛ بەڵكو دەس���ت ب��ەس��ەر ب��وون بەپێی یاساش دی��ارە ئالیكیان لەسەرحكوومەت نەبوو؛ بەلكو ل��ەس��ەر خ��اوەن��ەك��ان��ی��ان ب��وو، خۆشناو خاوەنەكانیانشیان بوون و هەموویان لە گەڕەكی سێتاقان دادەنیشتن ،ئیتر ئەوان ڕۆژان��ە كاو و جۆیان بەكۆڵە پشت دەهێنا بۆ واڵغەكانیان تاكوو برسی نەبن ،ئەوكردەوە سەیرو سەمەرانە بەردوام بوو تا ڕۆژی ( ،)1963/11/18ئەو رۆژەی عەبدولسەالم محەمەد عارف كودەتایەكی سەربازی
56
دژی حزبی بەعس ئەنجامداو داو و دەزگای حەرەس قەومی هەڵوەشانەدەوە ،عەبدولسەالم ع����ارف ك��ەوت��ە ن���اوی���ان شلم كوێرە ناپارێزم هەر بەعسیەو ئ���ازاب���وو خ���ۆی ب��ش��ارێ��ت��ەوە، خ��ۆ ع��ەب��دول��س��ەالم عارفیش ئ��ەو پ��ی��اوە چاكە ن��ەب��وو نوێژ ل��ەس��ەر دام��ەن��ی ب��ك��ەی؛ ب��ەاڵم دواب����ەدوای ئ��ەوك��وودەت��ای��ەش ع��ێ��ڕاق ن��ەخ��ت� ێ ئ����ارام ب���ۆوە، هەموو گەالنی عێڕاق بەكوردو عەرەبەوە ئاهێكی هاتەوە بەر، ێ ئ��ارام بۆوە، بارو دۆخ نەخت زۆری نەخایاند عەبدولسەالم ع��ارف لەساڵی 1964داوای وت و وێ����ژی ل���ەش���ۆڕش و ب��ارزان��ی ك��رد ب��ۆ ڕاوەستانی شەڕ ئەوەبوو بارزانی وەاڵمی ئەرێنی دای��ەوەو شاندی ڕژێم هات بۆ كوردستان و لەڕانیە چەند جارێك چاوی بە بارزانی ك����ەوت و ل��ەس��ەر زۆر شت نیمچە ڕێككەوتنیك واژۆك��را، ل��ی��ژن��ەی ق���ەرەب���ووی ب��اك��وور دامەزرا بۆ قەرەبووكردنەوەی زیان لێكەوتووانی شەڕی نێوان ش��ۆڕش و ح��ك��ووم��ەت؛ ب��ەاڵم قەرەبووەكە لەئاستی زەرەرو زیانەكان ن��ەب��وو ،بۆ نموونە: زی��ان��ەك��ان��ی گ��ون��دی پ��ی��رڕەش بەزەرەرمەندی یەكم و دووەم خەمڵێندرابوو ،زەرەرم��ەن��دی یەكەم بە ( )15دینار قەربوو كرایەوەو زەرەرمەندی دووەم
بە ( )10دینار قەربووكرایەوە، ئێمە لەبڕی ئەو هەموو زەرەرو زی��ان��ەی ل��ێ��م��ان ك��ەوت��ب��وو بە ( )15دینار قەرەبووكراینەوە، زەرەرو زیانەكەیشمان بریتی بوو لەمەڕو م��ااڵت بەهەرزان فرۆشتن و بەجێهێشتنی دوو خانووە ك��او ئ��ەو گەنمەی كە دامانچاندبوو (س��ۆف��ی) مەڕو مااڵتیان تێدا بەرەاڵكرد چەپمان لێ نەدووریەوە ،ئێمە بەهاری س��اڵ��ی 1964ك��ات��ی شینایی كردن لەهەولیر گەڕاینەوە بۆ گوندی پیرڕەش دەستمانكرد بەشینایی ك���ردن( ،ب��ەدرەدی��ن ع��ەل��ی)ش ب��ەو ه��ەم��وو تاوانە بەماڵەوە گەڕایەوە بۆ بەغداو، زۆری نەبرد پێشمەرگەیەكی ق��ارەم��ان��ی ی���ەك دەس����ت ،كە خەڵكی سلێمانی دەبێت لەبەغدا دەچ��ێ��ت ل���ەدەرگ���ای ماڵەكەی دەدات و ب����ەدرەدی����ن ع��ەل��ی خۆی دێت دەرگا بكاتەوە ،ئەو پێشمەرگە قارەمانە یەدەگێكی دەم��ان��چ��ەی ل �ێ ب��ەت��اڵ دەك��او ب���ەس���زای گ����ەل و ش��ۆرش��ی دەگەیەنێت.
پەراوێز: –1ئەوكاتە لەبری پارێزگار دەگ��وت��را (م��وت��ەص��ەری��ف) و، ل��ەب��ری پ��ارێ��زگ��ەی��ش دەگ��وت��را (لیوا).
ژماره -27-ساڵی 2013
ئاوردانەوەیەك لەمامۆستا عهزیز خواجە ئەفەندی ئاوات ئەبوبەكر ئەحمەد بابانەكان ناوبانگیان بەوە دەنگی داب��ووە كەبرەو دەدەن بەبواری پەروەردە و باڵوبوونەوەی زانستی و هەڵكردنی چرای مەعریفی و دژ بە زیللەت و جەهالەت بۆیە لەالی ئەو میرنشینانەوە بایەخێكی زۆر دەدەن ێ لەو زاتانەی جێ ی بەپیاوانی رۆشنبیرو ئەدیب و ئەدەب دۆستان ،یەك بایەخدانی ئەوان بوو مامۆستا (عەزیزی خواجە ئەفەندی) بوو بەدرێژی هەشتا ساڵ تەمەنی لەخزمەتی بواری فێركردندا بڵێسەیەك بوو رۆژگارە كوشەكانی نەزانینی لە گۆڕدەنا،
م���ام���ۆس���ت���ای ن����اوب����راو لەتەمەنی حەوت ساڵیەوە چۆتە بەرخوێندن لەسەردەستی مەال سەعیدی گ��ەورە تابڕوانامەی (روشدییەی مەلەكی) بەدەست هێناوە ،لەتەمەنی 18ساڵیدا لەسەر داوای كاك ئەحمەدی شێخی سلێمانی ،لەساڵی 1858 زاینی قوتابخانەیەكی كردەوە ك���ە س��ودێ��ك��ی ب���ێ س��ن��ووری گ��ەی��ان��دە قوتابیان و ئاشنای كردن بەنووسین و خوێندنەوە.. م��ام��ۆس��ت��ا ش��ۆڕش��گ��ێ��رێ��ك��ی زان���ی���اری ب��ەه��ۆی ت��وان��ای��ەوە هەڵگیرسان و هانی گەنجانی دا ك��ەب��چ��ن��ە ب��ەرخ��وێ��ن��دن و دوارۆژێكی رووناك بۆخۆیان و ك��ەس و ك��اری��ان ب��ەدەس��ت بێنن ،ئەو هەڵمەت و شەپۆلی
ه��ان��دان��ە گەیشتە گوندەكانی دەوروب����������ەری س��ل��ێ��م��ان��ی و ك�����وڕان�����ی گ����ون����د ن��ش��ی��ن��ی��ش ێ هاتنە رێ���زی خ��وێ��ن��دن��ەوە ب جیاوازی چینایەتی ،هەوڵێكی زۆری دا .ب��ۆئ��ەوەی ب��واری خوێندن گەشەی زیاتر بكات، ق��وت��اب��خ��ان��ەی��ەك لەئاستێكی ب�������ەرزت�������ردا ب���ون���ی���ادب���ن���ێ���ت ك���ەپ���ێ���ش���ن���ی���اری ك����ردب����وو ب��ۆدەس��ەاڵت��ی م��ی��ری ئ��ەوس��ا، سەعید پاشا كەنازناوی (صدر ااڵع���ظ���م) ب���وو ب��ەب��ن��ەم��اڵ��ەش دان����ی����ش����ت����ووی س��ل��ێ��م��ان��ی ب���وون داواك���ان���ی مامۆستای پێگەیشتبوو ب��ۆی��ە بەتوركی وەاڵم����ی داواك�����ەی مامۆستا عەزیزی خواجە داوەتەوە: (مامۆستای م��ەزن خواجە
ئ���ەف���ەن���دی پ���ێ���م چ�����اك ب���وو وەبیرت هێنامەوە بۆكردنەوەی قوتابخانەیەكی بەرزتر؛ بەاڵم چی بكەم نابێ و حەزیش ناكەم ێ لەپیرۆزی ئەو قوتابخانەیە ب بەش بیت) .والی یەكی تر ئەوی س��ەردەم��ان بەنێوی (فەریمە تەحسین پاشا) هاتە ناوشارو ب���ەن���اوی���ا گ������ەڕاو س���ەردان���ی ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ەی م��ام��ۆس��ت��ا عەزیزی كرد خۆشحاڵی خۆی دەرب�����ری و ل��ەس��ەر كیسەو باخەڵی خۆی چی پێداویستی ه��ەب��وو ل��ەك��ەم��ووك��وڕی بۆی كرین و بۆی دابین كردن ،بۆیە لەو رۆژەدا بەئاوازی تیمێكی سەربازی ئاهەنگێگی قەشەنگ ب����ەرێ����وەچ����وو ،ك���ەپ���ی���اوان���ی گ��ەورە داوەت ك��راب��وون ،هەر
57
ژماره -27-ساڵی 2013
لەبەرچاوی ئاپورەی خەڵكان ف��ەری��م��ە پ��اش��ا وەك ش��ێ��وەی خوتبە دوو رێگەی بۆ خواجە ئەفەندی دیاری كرد: -1ق���وت���اب���خ���ان���ەی���ەك���ی تربكاتەوە بەناوی (تەحسین) وە خۆ ئەگەر پەسەند نەكرا. -2لەگەڵ خۆیدا بچێت بۆ ئەستەنبۆڵ و بەڵێنی دایە بیكات بە (شێخ االسالم) .گ. وەس���م���ان ئ���اغ���ای ب��اوك��ی عەزیزی خواجە رازی نەبوو ل���ەس���ەر ئ���ەو دوو داوای�����ەی ت��ەح��س��ی��ن پ��اش��ا و ،ئەمیش لەسەر داوای باوكی بایەخی دا بەو قوتابخانەیەی بەناوی (روش����دی����ی����ەی ع���ەس���ك���ەری) تادەهات بواری مەعریفی لەو قوتابخانەیەدا گەشەی دەسەند و گ��ەی��ش��ت��ە ئ�����ەوەی وان����ەی فەڕەنسیشی تێدا بخوێنرێت، تاساڵێك پێش كۆچكردنیشی ێ ل��ەه��ەوڵ��دان و كۆششێكی ب ووچاندا بوو چ لەقوتابخانەیەكدا چ لەڕۆشنبیركردنی كەسانی ت��ردا پەیوەندی كۆمەاڵیەتیدا ب�������ەردەوام ب����وو .ب��ن��ەم��اڵ��ەی ع���ەزی���زی خ���واج���ە ئ��ەف��ەن��دی دەچ��ن��ە س���ەر (خ���ان ئەحمەد خانی ئەردەاڵن) لەیەكێك بووە ل��ە حوكمڕانانی ئ����ەردەاڵن و لەناوچەی شارەزوورو ماوەت دا دەس��ەاڵت��دارب��ووە ،تێكەڵیان ب���ووە ل��ەگ��ەڵ ه���ۆزی گ��ەاڵڵ��ی
58
دا ،ل��ە گ��ون��دی ئ��ەح��م��ەد ئ��اوا خاوەنی مولك بووە ،كوڕێكی پاش خۆی جێهێشتووە بەنێوی (عوسمان ئاغا خ��ان) كە پاش كۆچی باوكی ماوەیەكی زۆر فەرماننشینی لەئەستۆی خۆی گرتووە ،ئەمیش خاوەنی دوو ك���وڕ ب����ووە ب��ەن��ێ��وی (ع��ەل��ی ب���اب���ووی گ��ەاڵڵ��ی و حوسێن ئاغا) و حوسێن ئاغا كوڕێكی لێ بەجێماوە بەناوی (رەسول ئاغا) كەدەكاتە بابی عوسمان ئاغا و عزیز خواجە ئەفەندی دەكاتە كوڕی ئەم. ل�������������ەدوای دەس������ەاڵت������ی (ج��ەن��گ��ی��زی��ەك��ان) م��ی��ری بابە ئەردەاڵنی كەلەگەڵ هۆزەكانی گ���ۆران���دا ژی����اوە ئەمارەتێكی دام���ەزران���دووە ب��ەن��اوی (بابە ئەردەاڵنی) كە خۆیشی پیاوێكی بەتوانا و لێ وەشاوە بووە و، ناوەكەیشی گۆریوە بە (قوبادی ك���وڕی ف��ەی��رۆزی س��اس��ان��ی)، لەوەیبەكی كورتدا دەسەاڵتی ل��ەب��رەو داب����ووە سنوورێكی زۆری ل��ەژێ��ر ركێف داب���ووە، مەستوورە خانمی ئەردەاڵنی ب����ەم ج�����ۆرە ب���اس���ی���ان ل��ێ��وە دەكات :پێم وایە ئەردەاڵنیێكان لەنەتەوە و نەوەی ئەردەشێری بەبەن ،لەڕۆژگارێكدا بەشێكیان لەوواڵتی شام گیرساونەتەوە، ساڵی 1262زاینی ئیمام حەسەن ك��ردوی��ن��ە وال���ی ك��وردس��ت��ان،
پ��ش��ت��او پ��ش��ت ح��وك��م��ران��ی��ان ت��ێ��داك��ردووە ،مامۆستا ه��ەژار ل��ەب��ارەی ئ��ەم��ان��ەوە ڕای وای��ە دەچ�����ن�����ەوە س�����ەر ئ��ەح��م��ەد م���ەروان���ی ـ���ـ ن��س��ر ال���دول���ە ــ كەفەرمان رەوای (دیاربەكر) دوای لێك ه��ەڵ��وەش��ان��ەوەی، ی��ەك �ێ ل���ەو م��ی��ران��ەی ل��ەش��ام ب��وو ،دەگ��ەڕێ��ت��ەوە ن��اوچ��ەی ش����ارەزوور ل��ەب��ەر لێهاتووی و زان����ای����ی خ�����ۆی ،ب���ۆت���ەوە ب��ەوال��ی و (ق����ەاڵی زەڵ����م) كە ئ��ێ��س��ت��اش ئ����اس����اواری م���اوە ك�����ردوت�����ە س����ەرك����ردای����ەت����ی ب��ۆح��وك��م��ڕان��ی��ەك��ەی ب��ەس��ەر ه��ەم��وو ن��اوچ��ەی ش���ارەزوور دا ،ئ���ەوەی جێگای سەرنجی م���ن���ە ئ����اوات����ەخ����واز ب���ووی���ن قوتابخانەیەك بەناوی خواجە ئەفەندی ی��ەوە لەكوردستاندا نیە ،ن��اوەرۆك��ی ئ��ەم بابەتەش ج��گ��ە ل����ەوەی س���ەرب���ووردەی ژیانی مامۆستا خواجە ئەفەندی و ڕۆڵ��ی پ��ی��رۆزی دەخەینەوە بەردیدی رۆشنبیران مێژووی ه������ەوڵ و ك���ۆش���ش���ی ه��ێ��ن��د ه��ەڵ��دەگ��رێ��ت ئ��ەو مامۆستایە لەیاد نەكرێت.
*س�����ەرچ�����اوە :گ����ەورە ب��ان��گ��خ��وازی ك����ورد ك��اك ئەحمەدی شێخ.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ڕۆڵــی گــوندنـشینان لەسەردەمی شــۆرشــدا ئا :كەیفی مەال شاكر زمارەیی ئ��ەگ��ەر ئ��ـ��اوڕێ��ك ل��ەس��ەردەم��ی س���ەره���ەڵ���دان���ی زۆرب������ەی زۆری ش��ـ��ـ��ۆڕش��ەك��ان��ی ك��ـ��ـ��ورد ب��دەی��ن��ەوە ئ���ـ���ـ���ەوە ئ����ەو راس��ـ��ـ��ت��ی��ی��ەم��ان بۆ بــەدیار دەكەوێت كە گوندنشینانی ك��ـ��وردس��ت��ان ل���ە خ��زم��ەت��گ��ەی��ان��دن ب��ە ش���ۆڕش و پێشمەرگـایـەتی و قــوربانیدان لــەپێشەوەی رێـزی ش���ۆڕش و ش��ۆڕش��گ��ێ��ران بووینە، بەتـایبەت لـــەسەردەمی شــۆڕشـی مــــەزنــی ئــەیلـوول ئەگەر زیاتر هەڵوێستەیەك بكەین ئەوەمـان بـۆ روون دەبێتەوە كە جگە لــەو ژمارە زۆرەی خەڵكی گوندنشینان كە دەبــوونە پێشمەرگـەو كادێری حزب بۆ بەرگری كردن لە خاكی پیرۆزی ك��وردس��ت��ان و هۆشیاركردنەوەی میللەت و چـاندنی بـیری نەتەوەیی لەنێو دڵـی ه��ەر تاكێكی ك��ـ��ورد تا میللەتی ك��وردی��ش وەك���و ه��ەم��وو م��ی��ل��ل��ەت��ان��ی س����ەر رووی زەوی ب��ەئ��ـ��ازادی و ئامانجـەكانی خـۆی ب��گ��ـ��ات ،ه���ەر گـوندنشینان ب��وون ببوونە سەرچاوەی دابین كردن و ناندانی پێشمەرگە :چونكە شـۆڕش سەرچاوەی دارایی زۆر خراپ بـوو و زۆر زەحمەت ب��وو ،وەك ئێستا بتوانرابایە خ���واردن و جلوبەرگ بۆ هێزی پێشمەرگە دابین بكرایە، ب��ۆی��ە س��ەرج��ەم ه��ێ��زی پێشمەرگە بەتایبەت لەكاتی جەولــە و گـەڕانیان ب���ەن���اوچ���ەك���ان���ی ك���وردس���ت���ان لە گوندەكان پـشوویان دەدا و نانـیان بـۆ ئامادە دەكرا (پێشمەرگە) هێندە خۆشەویست بوو الی گوندنشینان وەك براو كەسێكی ناو خێزانەكانی خۆیان حساب دەكران ،بۆیە زۆرجار لەالیەن ئافرەتەكانیان جلـوبەرگی پێشمەرگە دەشــوراو گـــەرمـاویان بۆ ئــامادە دەكـرا .ڕۆڵ و خزمەتـەكانی
گوندنشینان لەسەردەمی شۆڕش و پ��ێ��ش��م��ەرگ��ای��ەت��ی��دا ه��ێ��ن��دە زۆر بوون تاوای لێـهات دوژمن هەستی بەترسێكی زۆر كــرد ،دەكرێ بێڵـین یەكێ لە هـۆكارە هەرە گرنگەكانی ه��ەێ��ـ��م��ەت��ی ت��ێ��ك��دان��ی گ��ون��دەك��ان��ی كوردستان لەالیەن رژێمی بەعسەوە ڕۆڵ و گرنگی پێگەی گوندنشینانی ك��وردس��ت��ان ب���ووە ل��ە ب����رەودان بە ش��ۆڕش و پێشمەرگایەتیدا .بۆیە رژێمی بەعس لە ساڵـی هەشتاكانەوە ب��ەت��ای��ب��ەت ل���ە س���ن���ووری ق����ەزای م��ەخ��م��ور ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی بەربــاڵو ه��ەڵ��م��ەت��ی ت��ێ��ك��دان��ی گ��ـ��ون��دەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان��ی دەس����ت پ��ێ��ك��رد ب��ەو ن���ی���ازەی پشـتی ش��ۆڕش��ی ك��ورد بەزەوی دابدات لەڕاستی دا دوژمن ب��ە تێكدانی الدێ��ك��ان��ی ك��وردس��ت��ان ئـــامـانـجەكەی خـــۆی پێــكا :چونكە دوای ت��ێ��ك��دان��ی ن��زی��ك��ەی ()4500 گ��ـ��ون��دی ك��وردس��ت��ان جموجۆڵـی هێزی پێشمەرگە زۆر كەم بۆوە تا ئەو كاتەی ب��ارودۆخ��ی سیاسی لە عێراق و ناوچەكـە بەگشتی گـۆڕانی ب��ەس��ەرداه��ـ��ات ه��ەر وەك جەنابی سەرۆك بارزانی لە كاتی داستانی (خواكوڕەك) لەگەڵ پێشمەرگەكان ئەم پێشبینی یەی ك��رد .ئەوەبـــوو ڕاپــــەرین لـــــەســــەرەتای مانــگی ئ���اداری ساڵــی 1991دژ ب��ەدام و دەزگاكانی بەعسی دەستی پێكرد، كە خۆی لەخۆیدا ئەم راپەرینەش شۆرشێكی م��ەزن��ی پێشمەرگە و گەلـی كورد بوو بۆ زیاتر ناساندنی كێشەی ڕەوای میللەتی كوردمان. ل�����ەدوای پێكهێنانی ح��ك��ووم��ەت��ی هەرێمی كوردستان و باش بوونی ب���اروگ���وزەران���ی خ��ەڵ��ك بەگشتی چ������اوەڕوان دەك��ـ��ـ��را الدێ��ك��ان��ـ��م��ان جارێكی تر ل��ەالی��ەن حكوومەت و
خەڵكەكەی ئ��ـ��اوەدان بكرابایـەوە كەچــی تاكـو ئێستاكە زۆرب���ەی زۆری گ��ون��دەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان ب��ەت��ای��ب��ەت ل���ە س���ن���ووری ق����ەزای مخمور هەر بەچۆلـــی ماوەتەوەو بەم هۆیەوەش حكوومەت بارێكی قـورسی كەوتە سەر شان و ژیانی شارنشینانیش زەحمـەت تـر بوو: بێگومان ئەمەش هـۆكاری تایبەتی خ���ۆی ه��ەی��ەو پ��ێ��وی��س��ت��ە پالنێكی توكمە هەبێت بۆ چارەسەركردنی هـۆكارەكان .بۆیە ئەگەر بمانەوێت ژیانی شارنشینانمان خۆشتر بكەین و ئ��ەو پاڵەپەستۆیــە زۆرەی كە لەسەر شارەكانی كوردستان هەیە كەم بكەیـنەوە بەتایبەت بــوارەكانی كاركردن و كێشەی نیشتەجێ بوون و هاتووچـۆو دامــەزراندن و زۆر كێشەی تر بەتایبەت ئەگەر بمانەوێت ك���ەرت���ی ك��ش��ت��وك��اڵ ب��ب��وژێ��ت��ەوەو بەرهەمی ناوەخۆیی مان زیاتر بێت و پشت بە تواناكانی ناوەخۆیـمان ب��ب��ەس��ت��ی��ن و ه����ەروەه����ا رۆڵ و خ��زم��ەت��ی ئ��ەو گوندنشینانەشمان ل��ەی��اد نەچێت ك��ە ل��ە رۆژە ه��ەرە سەختەكانی ژیانی خۆیان خزمەتی شۆرشی ك��وردی��ان ك���ردووە .ئەوە ب��ێ��گ��وم��ان پ��ێ��وی��س��ت��ە ح��ك��ووم��ەت��ی ك��وردس��ت��ان گرنگی ی��ەك��ی تایبەت ب��ە ئ��اوەدان��ك��ردن��ەوەی گوندەكانی ك��وردس��ت��ان ب���دات ب��ەت��ای��ب��ەت ئ��ەو گوندانەی كە كەوتوونەتە سنووری ناوچە كێشە لەسەرەكان بەتایبەتیش گـــــوندەكانی سـەربە قەزای مەخمور ل��ە س��ن��ووری ناحیەكانی (گــوێڕ- ق��ـ��ـ��ەراج -ك��ـ��ـ��ەن��دێ��ـ��ـ��ن��اوە) :چونكە زۆربەی زۆری ئەم گـوندانە بەهــۆی نەبوونی خزمەتگوزاریەكانی (ئاو و كارەباو رێگەوبان و تەندرووستی و پ����ەروەردەو ك��ەرت��ی كشتوكال) بە چۆلـی م��اون��ەت��ەوەو زۆربەیان ڕووی����ان ل��ە ش���ارەك���ان ك����ردووەو نیشتەجێ بــوونە :بێگومانم ئەگەر ح���ك���ووم���ەت ئ���ـ���ـ���اوڕی ج�����ددی و پێویســـت لەو گـوندانە بـــداتەوە ئەوە ئەو ناوچەیە دەبـێتە ناوچەیەكی زۆر بە پــیت و بەرەكــەت بۆ ئابووری وواڵت.
59
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كەمال بابان
مامۆستایەكی كارامەو ،كادیرێكی دڵسۆزو چاالكی پارتی دیموكراتی كوردستان ئا :فازیل نەقشبەندی مامۆستا ك��ەم��ال محەمەد بابان ناسراو بە (كەمال بابان) ی��ەك��ێ��ك��ە ل���ەك���ادی���رە دڵ��س��ۆزو چ���االك و ماندوونەناسەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان، ل�����ەك�����ۆن�����گ�����رەی ی���ەك���ێ���ت���ی���ی مامۆستایانی كوردستان ساڵی 1974ه��ەڵ��ب��ژێ��ردرا بەئەندامی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتیی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك���وردس���ت���ان، پ��اش تێكچوونی ن��ێ��وان گەلی ك��وردو ڕژێمی بەغدا مامۆستا (ك��ەم��ال ب��اب��ان) چ���ووە ری��زی ش��ۆڕش��ی م��ەزن��ی ئ��ەی��ل��وول��ەوە ب���ەس���ەرۆك���ای���ەت���ی س���ەرۆك���ی هەمیشە زیندوو مستەفا بارزانی، ماوەیەك لەقەاڵدزێ لەخانووی ع���ەزی���زی ن���ەج���اڕ م���اوەت���ەوە، پ��اش ب��ۆردوم��ان��ی ق���ەاڵدزێ لە 1974/4/24بەخێزانەوە دەچێتە واڵتی ئێران لەناوچەی (قوڵتی و رەب����ەت) جێگیر دەب���ن ،لەو ئۆردوگایە دەبێت بە بەڕێوەبەری ق���وت���اب���خ���ان���ەی (ئ�����اس�����ۆس)، م��اوەی ساڵێك ل��ەواڵت��ی ئێران دەمێنێتەوە لەو ماوەیەدا كاری مامۆستایەتی و سیاسی بەباشی
60
ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردوە ،ك���ە ج��ێ��گ��ای پێزانین و رەزامەندیی شۆڕش بووە ،ئەو ماوەیەی كەمال بابان ئەندامی مەكتەبی سكرتاریەت ب������وو ،م���ام���ۆس���ت���ا (م���ح���ەم���ەد ئیسماعیل) س��ەرۆك��ی یەكێتیی مامۆستایانی كوردستان بوو و مامۆستا (پیرۆت ئەحمەد) یش ئەندامی مەكتەبی سكرتاریەت ب���وو ،پ���اش ن��س��ك��ۆی ش��ۆڕش��ی م���ەزن���ی ئ���ەی���ل���وول م��ام��ۆس��ت��ا كەمال بابان لەسەر ڕەزامەندی پارتی و هەڤاڵ (جەلیل فەیلی) دەگەڕێتەوە سلێمانی؛ بەاڵم بە گ��ەڕان��ەوەی ب��ۆ سلێمانی پاش ماوەیەكی كەم سەرلەنوێ دەست دەكاتەوە بە خەبات و چاالكیی سیاسی و دەوری ب��ەرچ��اوی دەب���ێ���ت ل��ەدروس��ت��ك��ردن��ەوەی ڕێ���ك���خ���س���ت���ن���ەك���ان���ی پ���ارت���ی دی���م���وك���رات���ی ك���وردس���ت���ان���دا لەپارێزگای سلێمانی ،لەسەر چ��االك��ی��ی س��ی��اس��ی ب��ۆ م���اوەی ساڵێك لەزیندانەكانی رژێمی بەعسدا زیندانی دەك��رێ ،پاش ڕاپ��ەڕی��ن دەب��ێ��ت ب��ە كارگێڕی لێژنە ناوچەی سلێمانی ،پاشان
بۆ م��اوەی��ەك چاالكیی سیاسی دەگوێزێتەوە بۆ شاری هەڵەبجە. م��ام��ۆس��ت��ا ك���ەم���ال ب��اب��ان ب��ەه��ۆی چ��االك��ی��ی سیاسییەوە س��اڵ��ی 1996دەچ��ێ��ت��ە ش��اری (ه���ەول���ێ���ر) ل����ەوێ دەك�����رێ بە جێگری لێژنە ناوچەی سلێمانی، ل���ەب���ەرئ���ەوەی ك���ە ك��ادی��رێ��ك��ی چ���االك و دڵ��س��ۆز ب��وو ك��را بە بەرپرسی مەكتەبی شەهیدانی لقی 4لەهەولێر لەساڵی1998 بەڕەزامەندی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان و ب����ە ن������ووس������راوی ژم�����ارە (/1112ی ڕێكەوتی )1997/9/11 بەخێزانەوە دەچێتە ئەمەریكا، س���اڵ���ی 2006دەگ���ەڕێ���ن���ەوە ه��ەرێ��م��ی ك���وردس���ت���ان ،ئێستا كەمال بابان ئەندامی مەكتەبی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ی گشتیی پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستانە ،تا دوا هەناسەیشی وەك خۆی دەڵێت هەر لەسەر ڕێبازی بارزانی و خەباتی ك��وردای��ەت��ی ب���ەردەوام دەبێت.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
یادەوەری
مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول باس لەسەربردەی ژیان و خەبات و یادەوەرییەكانی خۆیان دەكەن ئا :حەیدەر شەریف تەرجانی
لەچوار چێوەی بایەخدان بەمامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول ،ئەوانەی لەڕۆژانی سەختی خەبات و تێكۆشانی گەلەكەماندا ڕۆڵی بەرچاوی خۆیان هەبووە لەپەروەردەو فێركردنی منداڵە چاو گەشەكانی كوردستان ،بۆ ئەوەی نەوەكانی داه��ات��ووی گەلەكەمان لەكاروانی پێشكەوتن و زانست و زانیاری دانەبڕێن. مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول لەو س��ەردەم��ان��ەی،ك��ە حكومەتە شۆڤێنیستە یەك لەدوا یەكەكانی عێڕاق دژایەتیی خواست و ویست و مافە ڕەواكانی گەلەكەمانیان دەك��رد ،ئەوان لەناوچە ئازاد كراوەكانی كوردستان وانەی زانست
و زانیاری پەروەردەیەكی نیشتیمان پەروەرانەیان بەزارۆكەكانی كورد دەدای��ەو ،لەهەمان كاتیشدا لەسەنگەرەكانی خەبات و تێكۆشان پێشمەرگەو گیان لەسەردەستبوون بۆ ئەوەی گەلی كوردیش بەو ڕۆژە بگات ،كە گەالنی ئازادیخوازی زوربەی واڵتانی دنیا پێیگەیشتوون. ئەمجارەیشیان لەم دی��دارەدا باس لەژیان و خەبات و تێكۆشانی دوو مامۆستای دیكەی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولتان بۆ دەكەین ،كە ئەوانیش مامۆستا (عەلی دام��او) و ،مامۆستا (قەهار عوسمان ئەبا بەكر)ن ،فەرموون لەگەڵ دەقی دیدارەكەی ئەو دوو مامۆستا بەڕێزەدا.
()1 عەلی داماو؛ یان بچووكترین پێشمەرگەی سااڵنی یەكەمی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول مامۆستاو هۆزانڤان عەلی س��اڵ��ح ع��ەب��دوڵ�ڵا ن���اس���راو بە مامۆستا عەلی داماو ،لەڕۆژی چ�����وار ش���ەم���م���ەی رێ��ك��ەوت��ی
1950/6/25ز لەگوندی ئاشوت لەدەڤەری هەكاری لە باكووری ك��وردس��ت��ان��ی لەبنەماڵەیەكی ك����������وردپ����������ەروەری ه�����ۆزی
61
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
قوتابخانهی گوندی میرگی ل ه بالهكایهتی 1969-1968
(ق��ش��ووری) لەدایكبووە ،لەبەر ستەم و زۆرداری����ی دەوڵ��ەت��ی ئەوكاتەی توركیا ناچاركراون زێدی باوك و باپیرانیان بەجێ بێڵن و كۆچ بكەن بۆ باشووری كوردستان و لەشارە جوانەكەی شەقاڵوە نیشتەجێ ببن ،داماو لەوێ دەچێتە قوتابخانە .پاش بەرپای شۆڕشی مەزنی 11ی ئەیلوولی ساڵی 1961هەمووان لەبنەماڵەكەیان دەبنە پێشمەرگە لەهێزی سەفین ،داماو لەڕۆژی 1963/6/10لەالیەن میرییەوە ف���ەرم���ان���ی گ���رت���ن���ی خ�����ۆی و برایەكی ب��ەن��اوی ك��اك حاجی قشووری دەدرێت و ناچاردەبن بەشەو ڕابكەن بۆ هێزی سەفین بۆالی باوك براو خزمەكانیان
62
و ئەوانیش دەبنە پێشمەرگە، تەنانەت داماو بەهۆی بچووكیی ت��ەم��ەن��ی��ی��ەوە ب��ەپ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ب��چ��ووك ن��او دەب��رێ��ت ،پاشان دەچ��ێ��ت��ە ه��ێ��زی ك����اوە -لقی یەكی پارتیزانی بۆ یەكەمینجار ب���ەش���داری ل��ەش��ەڕی هەیبەت سوڵتان و حاجی قەاڵو چەمی رێ���زان دا دەك���ات ،لەڕێكەوتی 1964/3/25دەگوێزرێتەوە بۆ ران��ی��ە ،ل��ەه��ەم��ان س��اڵ دەك��رێ بەنووسەری دادگای سەنگەسەر تاكو رۆژی ،1965/6/16كاتی شەهیدبوونی برایەكەی شەهید ئ��ەح��م��ەد ن��اس��راو ب��ە ئەحمەد هەركی لەشەقاڵوە ،لەو بەدوا دووبارە دەگەڕێتەوە بۆ هێزی سەفین و بەشداری لەشەڕەكانی
زینەتیرو ب��اوەق��وب و كەپكی حەمەد ئاغاو بالیسان شرێمكەو دەیان شەڕی دیكەی پارتیزانی لە دەڤەرەكانی هێزی سەفین دا دەكات. لەساڵی 1966بەفەرمانی س�����ەرۆك (ب���ارزان���ی���ی ن��ەم��ر) هەموویان بۆ ناوچەی باڵەك دەگ��وێ��زرێ��ن��ەوەو دەك��رێ��ن بە پ���اس���ەوان���ی ڕادی������ۆی دەن��گ��ی ك���وردس���ت���ان ،ل��ەس��اڵ��ی 1968 دام��او دەچێتە خولی دووەم��ی م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ی ش������ۆڕش، پاشان پەیمانگای پێگەیاندنی مامۆستایانی ش���ۆڕش ت��ەواو دەك�����ات و ل��ەگ��ون��دی دەب��ێ��ت��ە مامۆستا قەسرێ و دواتر مێرگی و وەڵزێ ،لەهەمان كات دەكرێت
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بەكادیری لێژنە ناوچەی باڵەك لەدۆڵی (باڵەییان و دیلمان و ق��ەس��رێ و وەرت����ێ) ،ل��ە ساڵی 1970دەگ��ەڕێ��ت��ەوە ب��ارەگ��ای مەكتەبی سیاسیی بەڕێز بەشی موخابەرەو لەبەدالەی ناوپردان و گەاڵڵە دەستبەكاردەبێ ،پاش نسكۆی 1975ئ��اوارەی ئێران دەب���ێ و دەچ��ێ��ت��ە ئ��ۆردوگ��ای زێ���وەو دەك��رێ��ت بەمامۆستای وەرزش و دوای ئەوە بۆ شاری ئەسفەهان دەگوێزرێتەوەو لەوێ دەست دەكات بەخوێندن و پۆلی شەشەمی وێژەیی تەواو دەكات پاشان كۆلیژی دەروونناسی (علم النفس) ل��ەزان��ك��ۆی ئ��ازاد ت��ەواو دەك��ات و دەبێتە دەبیر (م����ودەڕی����س) ل���ە پ��ەی��م��ان��گ��ای ت��ەك��ن��ۆل��ۆژی (ه��ون��ەرس��ت��ان) ل��ەش��اری ئەسفەهان ،لەساڵی 2004دەگ��ەڕێ��ت��ەوە ب��ۆ خاكی پیرۆزی كوردستانی ئازیز.
عەلی داماو خاوەنی چوار ب����رای ش��ەه��ی��دە ب��ەن��اوەك��ان��ی (م��وس��ا ،ئ��ەح��م��ەد ،س��ەل��م��ان و كاك مەجید) ،هەروەها دەیان شەهیدی دیكە لەبنەماڵەكەیان ل���ەس���ەر ڕێ����ب����ازی پ���ارت���ی و بارزانیی نەمر ،وەكو لەو پارچە هۆنراوەیەی خۆیدا دەڵێت:
دام��او ڕێبازی وەك ئاوێنەیە لەخەبات كردن زۆر بێ وێنەیە ئەڤینداری مافی گەلی خۆیەتی گەر دنیای هەبێ هەر پێشمەرگەیە
عەلی دام��او؛ حاڵی حازر دیوانێكی هۆنراوەكانی خۆی ل���ەدوو ب��ەرگ��دا ل��ەس��ەر ئەنفال و ق���ڕك���ردن و ج��ی��ن��ۆس��ای��دو كاروانی شەهیدانی شەڕەكانی ش���ۆڕش���گ���ێ���ڕی و خ���ەب���ات و س��ەره��ەڵ��دان��ی ش��ۆڕش��ەك��ان��ی كوردستان ،خستۆتە بەردەستی خوێندەواران.
()2 قەهار عوسمان ئەبا بەكر ..لەوكاتەی مامۆستای شۆڕش بووەو وانەی گوتۆتەوە، پێشمەرگەیش بووەو سەنگەرەكانی دوژمنانی تۆپباران كردوون قەهار عوسمان ئەبا بەكر؛ ل���ەدای���ك���ب���ووی س���اڵ���ی ()1943 ی���ەو ل��ەش��ارۆچ��ك��ەی م��ەخ��م��وور لەدایكبووە ،قوتابی پۆلی سێیەمی
ناوەندی ب��ووە ،كە پەیوەندی بە محەمەد سەڵتەو سابر سەڵتەوە ك�������ردووە ،ئ����ەو دوو ب���رای���ەش ئەوسا كادیری پارتی دیموكراتی
كوردستان بوون ،دەورێكی زۆر باشییان هەبووە لەهێنانە ریزی ق��وت��اب��ی��ان ب���ۆن���او پ���ارت���ی ،پ��اش م���اوەی���ەك ی���ەك لەقوتابییەكان ئ��اگ��اداری ك��ردۆت��ەوە ،كەقوتابی بەعسی لەنێو قوتابییەكاندا هەن و زانیویانە كەوا قەهار سەر بەپارتی بووە ،بۆ ئەوەی كێشەو گرفتی بۆ دروست نەكەن بۆیە چۆتە شاری هەولێرو لەقوتابخانەی ناوەندیی كۆماری خوێندوویەتی ،لەو كاتەی كە قوتابخانەكە لەژووری خوێندا ب��ووەو مامۆستا ب��اك��ووری -كە مامۆستای زمانی ئینگلیزی بوو - وانەی زمانی ئینگلیزی پێگوتوون، بەردەستی قوتابخانەكە لەدەرگای پۆلەكەی داوەو گوتوویەتی :كێ لەقوتابییەكان ناوی قەهارە ئەوا (ح���ەرەس ق��ەوم��ی) ی��ەك��ان باسی ئەو دەك��ەن ،ئەویش بە ئەسپایی ه���ەس���ت���اوەو ل��ەپ��ۆل��ەك��ە ه��ات��ۆت��ە دەرەوەو سەر دی��واری حەوشی ق��وت��اب��خ��ان��ە ه���ەڵ���گ���ەراوەو چۆتە دەرەوەی قوتابخانەو رۆیشتووە،
63
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ل��ێ��رەدا ئیتر ڕووی لەقوتابخانە ن�����ەك�����ردۆت�����ەوەو پ���ەی���وەن���دی بەریزەكانی شۆرشەوە كردووە. دوای ئ��ەوەی قوتابخانەی جێهێشتووە ل��ەس��اڵ��ی ()1963 دا پ��ەی��وەن��دی ب��ەه��ێ��زی دەشتی ه���ەول���ێ���رەوە ك�������ردووەو ب��ۆت��ە پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە ،پ����اش م���اوەی���ەك داوای���ان لێكردووە بچێتە ریزی پێشمەرگەكانی ن��او ش��ار ،لەناو ش��اری هەولێر لەگەڵ كۆمەڵێك پێشمەرگەی هاوسەنگەری خۆی ك��ەوت��ۆت��ە جموجوڵی پارتیزانی و ،لەگەڵ (قادر قەساب و تاهیر ڕەش����اش و س��ەل��ی��م و دای��ك��ی) دا ك��ۆب��وون��ەوەك��ان��ی��ی��ان لەماڵی مامۆستا حەننا ب��ووە ،كە ئێستا بەرپرسی ن��اوچ��ەی عەنكاوەیە، پ��اش��ان ئ��اش��ك��راب��ووە ،ئیتر بۆ ئ�������ەوەی ن���ەك���ەوێ���ت���ە دەس���ت���ی دوژم��ن��ەوە داوای گواستنەوەی ك��ردووە بۆ هێزی ك��اوە بۆ الی شەهید ح��ەس��ۆ م��ی��رخ��ان ل��ەوێ لەگەڵ مام وسو دزەیی ماوتەوەو چەندین كارو چاالكیی بەرچاوی ل��ەگ��ەڵ شەهید ش��ەوك��ەت شێخ یەزدین ئەنجامداوە. پاشان ئەو كاتەی موحسین دەزەی������ی و ڕەش���ی���د س��ن��دی و فاخر مێرگەسووری هاتوونەتە دەڤ���ەرەك���ەی���ان و ت��ۆپ��ی ( 25 رەت���ڵ) ی��ان ب��ۆ ه��ێ��ن��اون ،ئیترئ���ەوان تۆپەكانییان بردوونەتە دەڤ���ەری (دارەش��م��ان��ە) و ل��ەوێ م��اون��ەت��ەوەو ه��ەر ب��ەه��ۆی ئەو تۆپانەوە زۆرسەركەوتنی باش
64
و بەرچاویان بەدەستهێناوە ،ئەو كاتەیش كە زرار سابیر سەڵتە چۆتە ق���ەاڵدزێ ئ��اگ��اداری ك��ردۆت��ەوە، ك���ە ل����ەن����اوپ����ردان پ��ەی��م��ان��گ��ەی پێگەیاندنی مامۆستایانی شۆڕش كراوەتەوە ،پەیمانگەكەیش خولی مەشق و ڕاهێنانی بۆ پێگەیاندنی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ك���ردۆت���ەوە ،ئیتر ئەویش پەیوەندی ب��ەو خولەوە كردووەو ،كاتێكیش كە خولەكەی ل���ەو پ��ەی��م��ان��گ��ە ت����ەواوك����ردووە گ���ەڕاوەت���ەوە هەڵشۆیەو ل��ەوێ بووە بەمامۆستای شۆڕش. مامۆستا قەهارلە هەڵشۆیش دان��ێ��ك مامۆستا ب���ووەو وان��ەی بەقوتابییان گۆتۆتەوەو ،دانێكێش وەك پێشمەرگە لەسەر تۆپی ( - 25رەتڵ ) ی كاری كردووەو، لەگەڵ برا پێشمەرگەكانی دیكەی بەردەوام سەنگەرەكانی دوژمنیان بەخەستی بۆردوومان ك��ردووە، دانیشتوانی پشدەریش شایەحاڵی ئەو بۆچوونانەن. مامۆستا قەهار دوای ئەوەی رێكەوتنەكەی 11ی ئاداری ساڵی 1970ئەنجامدرا وەك هەموو ئ��ەو ه��ەڤ��اڵ و ه��اوك��اران��ەی ،كە لەسەردەمی شۆڕش دا لەناوچە ئ���ازادك���راوەك���ان���ی ك��وردس��ت��ان مامۆستای شۆڕش بوون ،ئەویش لەگەڵ ئەوندا بە بڕیارێكی فەرمیی ح��ك��ووم��ەت��ی ئ���ەوس���ای ع��ێ��راق دامەزراو ،دوای ئەوەی بەپێی یاسا تەمەنی وەزیفیی خۆی تەواوكرد ح��اڵ��ی ح���ازر خانەنشینكراوەو، ل��ەق��ەزای (خ��ەب��ات) نیشتەجێیەو لەگەڵ خێزان و منداڵەكانییدا ژیان دەگوزەرێنێت.
ل��������ەدی��������دارێ��������ك��������ی ت�����ای�����ب�����ەت�����داخ�����ان�����ەوادەی مامۆستای كۆچكردو سەلیم ئ��ەح��م��ەد خ���در ،بەمشێوەیە ل���ەژی���ان ب��ەس��ەره��ات��ەك��ان��ی خوالێخۆشبوو دوان: مامۆستا سەلیم ئەحمەد خدر لەساڵی 1943لەشاری ه��ەول��ێ��ر ه��ات��ۆت��ە دن���ی���اوەو، دوات��ر ژیانی هاوسەرگیری پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��اوەوخ��اوەن��ی دوو ك��وڕە ب��ەن��اوەك��ان��ی غ��ازی و س������ەردار ،خ��وال��ێ��خ��ۆش��ب��وو ل���ەخ���ان���ەوادەی���ەك���ی ك���ورد پەروەربووەو باوكیشی هەر مامۆستا ب��ووە ،لەشۆڕشی ك������ۆم������اری ك����وردس����ت����ان ش��ەه��ی��دب��ووەو ل��ەه��ەڤ��ااڵن��ی بارزانیی نەمریش بووە. س��������������ەرداری ك������ۆڕی خ��وال��ێ��خ��ۆش��ب��وو ل���ەب���ارەی باوكییەوە گوتی :باوكم لەساڵی 1963وەك پێشمەرگەیەك پەیوەندی بەشۆڕشی مەزنی ئ��ەی��ل��وول��ەوە ك����ردووە تاكو ساڵی ( ،1974ساڵی 1968 )1969ب���ووە بەمامۆستالەقوتابخانەی چۆمان و تاكو ن��س��ك��ۆی ش����ۆڕش ل��ەس��اڵ��ی 1974دا ،ئینجا ئێمە ئاوارەی ئێران بووین و لەئۆردوگای رەبەت جێنشینبووین ،لەوێش باوكم لەقوتابخانەی رەبەتی سەرەتایی سەردەشت بووە مامۆستا ،لەساڵی - 1974
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
سەلیم ئەحمەد خدر
پێشمەرگەو مامۆستایەكی
شۆڕشی مەزنی ئەیلوول بوو ئا :حاجی خەلیل دەرگەڵەیی 1975ئێمە ئاوارەی كرماشان ێ ماینەوە كراین چوار ساڵ لەو دوایی ئەوە لەڕێگەی قەسری شیرینی سەر سنووری ئێران ع��ێ��راق ڕەوان����ەی خانەقینك��رای��ن��ەوە ،لەخانەقینیشەوە رەوان��ەی پارێزگای ناسریە - ناحیەی ف��ەزی��ل��ەی ب��اش��ووری عێڕاق كراین؛ ئەوسا وا باوبوو ئ���ەوەی ل��ەس��ن��ووری ئ��ێ��ران - عێراق دەگەرایەوە كەل و پەلی ێ ماڵ ماڵەكەیان لێدەسەندو بەب رەوان��ەی خ��وارووی عێڕاقییان دەك��رد ،ل��ەوێ لەالیەن رژێمی بەعسی ئەوكات لەو پارێزگایە ب��ۆ م���اوەی چ��وار س��اڵ وەك��و دەستبەسەر م��ای��ن��ەوە ،دوای ئ��ەو چ���وار س��اڵ��ە حكوومەتی ع��ێ��راق ل��ێ��ب��وردن��ی دەرك����ردو داوای ك�����رد ك���وردەك���ان���ی ش��ارەك��ان��ی ب��اش��ووری عێراق ب���گ���ەڕێ���ن���ەوە ك���وردس���ت���ان، ئ����ەوەب����وو ئ��ێ��م��ە گ���ەڕای���ن���ەوە شاری هەولێر ،لەساڵی -1979 1980مامۆستا سەلیمی باوكم
گەڕایەوە پەروەردەی هەولێرو ل��ەدی��وان��ی ب��ەرێ��وەب��ەرای��ەت��ی��ی پ��������������������������ەروەردە وەك���������و فەرمانبەردەستبەكاربووەوە ت��اوەك��و ساڵی ،1983میریی ئەوكات بەدوای بارزانییەكاندا دەگ������ەڕا ،ئ���ەوەب���وو ئێمەیان راپ��ێ��چ��ی ئ��ۆردووگ��ای��ەك��ان��ی قوشتەپەو جەژنیكان كرد. س�������ەردارل�������ەدرێ�������ژەی ق��س��ەك��ان��ی��دا گ���وت���ی :ب��اوك��م ه��ەرچ��ۆن��ی ب��وو ت��وان��ی خۆی ب��ش��ارێ��ت��ەوەو خ��ۆی بەدەست
رژێمەوە نەدا ،ساڵی 1986 ل������ەپ������ەروەردەی ه��ەول��ێ��ر ب���وو ب��ەئ��ەم��ی��ن��داری ك��ۆگ��ا ت���اك���و س���اڵ���ی 1991ل��ەو ساڵەیشدا راپەڕین دەستی پێكردو باوكیشم بەشداری ل����ەرزگ����ارك����ردن����ی ش���اری ه��ەول��ێ��ردا ك���رد ،ه��ەروەه��ا دوای پاككردنەوەی شاری ه��ەول��ێ��ر ل��ەب��ەع��س��ی��ی��ەك��ان بەشداریشی لەرزگاركردنی ش����اری ك���ەرك���ووك���ی دڵ��ی كوردستانیشدا كرد ،لەوەیش زی���ات���ر ب���ەخ���ۆی و چ��ەن��د پێشمەرگەیەكی چاونەترس ب��ەش��داری��ی��ان ل��ەداس��ت��ان��ی ش���ەڕی دەرب���ەن���دی ك��ۆڕێ دا ك��ردو توانییان زەرەرو زی��ان��ێ��ك��ی زۆر ب��ەرژێ��م��ی بەعس بگەیەنن و ،ئەوەبوو میری داوای وتوێژی كرد لەگەڵ سەركردایەتیی كورد، ئەوكات باوكم چووە سۆران ێ و نەگەڕایەوە هەولێر ،لەو چ��ووە دی��وان��ی پ���ەروەردەو س���ەرك���اری پ��ێ��ش��وی وەك��و ب���ەرپ���رس���ی ك���ۆگ���ا ت��اك��و خانەنشینكرا؛ ب���ەاڵم زۆر ب���ەداخ���ەوە ل��ەس��اڵ��ی 2008 دا ت��ووش��ی نەخۆشییەكی ك���وش���ن���دەب���وو ئ����ەوەب����وو ل���ەڕێ���ك���ەوت���ی()2008/5/14 كۆچی دوای��ی ك��ردو رۆحی پ��اك��ی بەخاكی كوردستان سپارد.
65
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
سەرهەڵدانی شۆڕشی مەزنی ئەیلول لەهەورامان ئا :تاڵب مستەفا حەمەد ساڵح كە شۆڕشی مەزنی ئەیلوول ل��ە س��اڵ��ی 1961ب��ەرپ��اب��وو، ئ��ێ��م��ە ل��ەت��ەم��ەن��ی 12س��اڵ��ی دابووین ،دەهاتە بەر گوێمان كە دەیانگوت تفەنگ بەدەست پەیدابوون ،لەسەرەتادا سەرمان سوڕدەماو نەماندەزانی تفەنگ بەدەستەمان كێن و مە بەستیان چییە؟ بەرۆیشتنی كات وردە وردە مەبەستەكە ڕوونبووەوە، ئیتر تێگەیشتین ك��ە تفەنگ بەدەستەكان ئەوانەن كە لەپێش
66
هەموو كەسانی ت��ردا لێبڕاون بۆ خەباتكردن و پارێزگاری ك��ردن��ی گ���ەل و نیشتیمان و ئ��ام��ادەن گیانی خۆیان بكەنە قوربانی خاكی كوردستان. ه����ەر ل���ەب���ەر ئ����ەوە ن���اوی خۆیان بە (پێشمەرگە) ناساند، وات����ە گ��ی��ان ل���ەس���ەر دەس���ت ل��ەپ��ێ��ن��او ب��ەدی��ه��ێ��ن��ان��ی م��اف��ە رەواك���ان���ی گ��ەل��ەك��ەم��ان .ئێمە ئ��ەوك��ات��ە خ���وا خ���وام���ان ب��وو چاومان بەپێشمەرگە بكەوێت
و ل��ەن��زی��ك��ەوە ب��ی��ان ناسین؛ چ��ون��ك��ە ل���ە وێ��ن��ا ك��ردن��م��ان��دا پێشمەرگەمان وەك پ��اڵ��ەوان دەبینی ،دەن��گ��ی هەڵگیرسانی شۆڕش لەدەڤەری هەوراماندا بۆ یەكەمجار لەدێهاتەكانەوە ب�ڵاوب��ۆوە ،ئ���ەوەش لەڕێگەی ك����������ۆڕو ك������ۆب������وون������ەوەو هۆشیاركردنەوەی دانیشتوانی دێ��ك��ان و ش��ارە دێ��ك��ان وەك: (گ���ری���دان���ە ،ه�����اوار ،پ��ااڵن��ی��ان س����ۆس����ەك����ان ،دەرەش����ی����ش،
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
خ��ەرپ��ان��ی زەردە ئ���اڵ ،بنجی دڕەی ،سەرگەت ،هانەی دن، گ��وڵ��پ ،ب��اخ��ەك��ۆن ،نارنجڵە، بیاوێڵە ،ئیاڵ پێ ،بیارە ،تەوێڵە)... هتد. كادیرانی پارتی و پێشمەرگە دەس��ت��ی��ی��ان��ك��رد ب��ەچ��ااڵك��ی و رۆش��ن��ب��ی��رك��ردن��ی خ���ەڵ���ك و كۆكرندەوەیان و ڕێكخستنیان ب��ەش��ێ��وەی ه��ێ��زی پشتیوانی و ب����ەرگ����ری و ه���ان���دان���ی���ان ب���ۆ پ��ش��ت��گ��ی��ری و ه���اوك���اری ك��ردن��ی ش���ۆڕش بەمەبەستی گەشەپێدانی و بەرەوپێشبردنی. لەم بوارەشدا دوای ئازادكردنی ن��اوچ��ەی��ەك��ی ف�����راوان و خۆ بەهێزكردنی ش��ۆڕش چەندین دەزگ��������ای خ���زم���ەت���گ���وزاری دام��ەزران��د وەك��و :قوتابخانەو كتێبخانە ،دادگ���ا ،فەرمانگەی كارەباو ئاو ...هتد. پ��اش چەند مانگێكی ك��ەم، واتە لەسەرەتای ساڵی 1962 دا ب��ەت��ەواوی ش��ۆڕش گەلێك ناوچەی ڕزگاركردو كەوتنە ژێر كۆنتڕۆڵی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و بەمەش شۆڕش پێگەی خ��ۆی بەهێزتر ك��ردو دەی��ت��وان��ی گ����ورزی كوشندە لەدوژمن بوەشێنێ .ئیتر سات ل���ەدوای س��ات كڵپەی ئاگری ش��ۆڕش هەتا دەه��ات بلێسەی دەس���ەن���دو دوژم�����ن چ��ەن��دان دەڤ����ەرو ش��وێ��ن��ی ستراتیژی لەدەستدا ،خەڵكیش ب��ەردەوام لەشارەكان بەنهێنی لە ترسی
رژێم ،پشتیوانی و هاوكارییان بۆ مەفرەزەكانی پێشمەرگەو رێكخستنەكان پێشكەش دەكرد، هەندێ جاریش ئەم هاوكارییە بۆ ڕژێم ئاشكرادەبوو خەڵكانی دڵسۆزو تێكۆشەر بۆ نەتەوەو خاكەكەیان تووشی ڕاوەدوو و گ��رت��ن و ئ��ەش��ك��ەن��ج��ەدان و تیاچوون دەبوونەوە ،دەتوانم بڵێم چەندین ك��ەس لەخەڵكی ت��ەوێ��ڵ��ە گ��ی��ران و س��ەرن��گ��ون ك����ران و ه��ەت��ا ئ��ێ��س��ت��اش بێ س���ەرو ش��وێ��ن��ن ،لەئەنجامی ه��ات��ن��ە ئ����ارای ئ���ەم ڕەوش����ە ، ڕژێم وەك تۆڵە سەندنەوەیەك ل���ەدان���ی���ش���ت���وان���ی ن���اوچ���ەك���ە، هەستا بەكێشانەوەی هەموو فەرمانگەو قوتابخانەكان لە شارو شارۆچكەو دێهاتەكاندا ب���ەم���ەب���ەس���ت���ی پ��ەك��خ��س��ت��ن��ی ئیشوكاری هاوواڵتیان لەالیەك و ،زی��ان گەیاندن بە شۆڕش و هێزی پێشمەرگە لەالیەكی دی��ك��ەوە ،پەیامێكیش ب��وو بۆ دەڤ�����ەرە ئ����ازادك����راوەك����ان تا وابزانن ئەم تەنگژەیە خەتای شۆڕشەو بێزاری دەردەبڕن. بەمجۆرە ڕژێ��م دەیویست گیروگرفت و كۆسپ لەبەردەم گەلەكەماندا دروس���ت بكات؛ بەاڵم پیاوانی وریاو ڕشنبیرو م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ی دڵ����س����ۆز، ل��ەب��ەرام��ب��ەر ئ���ەم ه��ەن��گ��اوەی ڕژێ�����م�����دا ،دەس���ت���ەوەس���ت���ان ن���ەوەس���ت���ان ،ب���ی���ری���ان ل���ەوە ك�����ردەوە ك��ە ن��اب��ێ و ن��اك��رێ
دەرگای فەرمانگەكان دابخرێت و مندااڵنی كورد ه��ەروا بەبێ خ��وێ��ن��دن چ����اوەڕێ ب��ن و بێ بەش بن لەزانست و زانیاری و دووبارە بگەڕێتەوە باوەشی ن���ەزان���ی و ن��ەخ��وێ��ن��دەواری، هەربۆیە لەبڕیارێكی ئازایانەدا بڕیاریاندا بەكردنەوەی هەموو ف��ەرم��ان��گ��ەو ق��وت��اب��خ��ان��ەی��ەك لەناوچە ئازادكراوەكاندا وەك تەحەددایەك بۆ هەنگاوەكەی ڕژێم و بەر پەرچدانەوەی پیالنە گ�ڵاوەك��ان��ی ،خەڵكی دێكانیش بەگشتی هاوكاری و كۆمەكی هەنگاوەكەی شۆڕشیان كردوو ت��وان��ی��ان ب���ەرەو سەرخستنی ببەن ،مامۆستایانی تێكۆشەرو ك��ۆڵ��ن��ەدەری ئ���ەو س��ەردەم��ە ك��ە لەناوچە ئ��ازادك��راوەك��ان��دا ژی��ان��ی��ان دەگ���وزەران���د ،هاتنە پێشەوەو قۆڵی مەردایەتیان ل���ێ ه���ەڵ���ك���ردو ئ����ەو ئ��ەرك��ە پیرۆزو نیشتیمانییەیان خستە سەرشانی خۆیان و ،دەرگای قوتابخانەكانیان بەرەو ڕووی م��ن��دااڵن��ی ك�����وردا ك�����ردەوەو پڕۆسەی خوێندیان درێژە پێداو ب��ەرەو ئەنجامی باشیان برد، ئێستاكەش هەر ئەو رۆاڵن��ەن كە بەرپرسی و كاری ئیداری و جێبەجێكاری لەداوودەزگاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دا بەڕێوەدەبەن ،بۆیە دەبێ ئ��ەوان��ی��ش وەف��اداری��ی��ان لەبیر نەچێت.
67
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پێناسەیەكی زانستیی شۆڕشی ئەیلوول ( شۆڕشی ئەیلوول ) وەك مێژوو دكتۆر كەیوان ئازاد ئەنوەر ئ�������ەگ�������ەر (ش������������ۆڕش) پێویستییەكی م��ێ��ژووی��ی پڕ ش��ك��ۆی م��رۆڤ��ـ��ـ و ك��ۆم��ەڵ��گ��ا ئ���ازادی���خ���وازەك���ان ب��ووب��ێ��ت ل��ەس��ەر زەوی( ،ئ��ەی��ل��ول) یش ن��ۆی��ەم��ی��ن م��ان��گ��ی س��اڵ��ن��ام��ەی زایینی ،ئ��ەوا ه��ەردوو وشەكە پ��ێ��ك��ەوە م��ێ��ژووی��ی��ەك��ی پ��ڕ لە س��ەروەری��ی��ان ب��ۆ كوردستان بەگشتی و بەشی باشووری ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ت���ۆم���ارك���ردووە. ئ��ەوەش لەخۆڕا نا؛ بەڵكو بەو تۆمارەی دواتر ناوی (شۆڕشی ئەیلول) ی لێنرا .ئەو شۆڕشەی چ���ەن���دی���ن س�����اڵ ل���ەم���ەوب���ەر ب��ەڕووی هێزێكی ستەمكاری عێراقدا ب��ەرپ��اب��وو ،ت��ا ئ��ەوەی لە ماوەی ( )14ساڵی تەمەنیدا مێژووییەكی پڕ لەسەروەری بۆ خۆی دروستكرد. لەم پێودانگەشەوە ئەگەر پ��ێ��ن��اس��ەی��ەك��ی زان���س���ت���ی بۆ (ش�����ۆڕش) ب��ك��ەی��ن ،دەگ��ەی��ن��ە ئەوەی ،كە( :شۆڕش هەستانێكی گەورەی جەماوەرییە بۆ گۆڕینی سیستمێكی ك��ۆن و تاكڕەوی
68
دواكەوتوو بە سیستمێكی نوێی پێشكەوتووخواز .لەم هەوڵەشدا ش����ۆڕش ی���ان ب��ەس��ەرك��ەوت��ن دەگ���������ات ،ی�����ان دووچ�������اری ش��ك��س��ت دەب���ێ���ت .دی����ارە خۆ ئەگەر سەركەوتوو بوو بەری ڕەن��ج��ەك��ەی دەخ����وات ،ئەگەر تێكیش ش��ك��ا ،ئ���ەوا تەمەنێك ل��ە تێكۆشان و ك��اروان��ێ��ك لە ق��ورب��ان��ی ب���ەڕێ دەك����ات ،كە ئەوەش بەشێكە لە سەروەری(.)1 ل����ەم پ��ێ��ن��اس��ەی��ەش��ەوە ه��ەڵ��ە ن��ی��ی��ە گ����ەر زاراوەو ن���اوی (ش��������ۆڕش) ل�����ەو ڕووداوە ب��ن��رێ��ت ،ك���ە ل���ە ب��ەرەب��ەی��ان��ی رۆژی (/11ی ئەیلولی1961ز) ب��ەڕووی دەسەاڵتی تاكڕەویی (عەبدولكەریم قاسم) دا هەاڵیسا. ئەوەش بەوەی هەوڵیدا لەپێناو دەستەبەركردنی مافەڕەواكانی گەلی كورد ،سیستمی تاكڕەویی (ع���ەب���دول���ك���ەری���م ق���اس���م) بۆ سیستمێكی پێشكەوتووخواز بگۆڕێت .لەم نێوەندەشدا خاڵی ه��ەرە گرنگی هەاڵیسانی ئەو شۆڕشە ئەوە بوو ،كە لە الیەك
كۆمەڵی ك���وردەواری لەنێوان س���ااڵن���ی ( 1960-1958ز) هەموو هەوڵەكانیان خستەكار، تا لەدەوری ڕژێمی نوێی عێراق و سەركردە سادەو چەپەكەی ك��ۆب��ب��ن��ەوە ،ك��ە ئ���ەو ك���ات لە (زەع��ی��م عەبدولكەریم قاسم) دا خ��ۆی دەبینییەوە .ئ��ەوەش لەالیەك بۆ كۆتایی هێنان بەو ج���ەورو س��ت��ەم��ەی ل��ە م��اوەی ( )37ساڵی ڕژێمی پادشایەتیدا دووچاری بزووتنەوە ڕەواكەی ه���ات ،ل��ەالی��ەك��ی دی���ك���ەوە بۆ ئ��ەوەی لەم سەردەمە نوێیەدا ڕۆڵێكی هەبێت و پێگەی خۆی بزانێت. ل�����ێ�����رەوە ك����ۆب����وون����ەوە ل�����ەدەوری ئ���ەو كەسایەتییە نویێەی ع��ێ��راق ،ك��ە خ��ۆی لە (زەع��ی��م عەبدولكەریم قاسم) دا دەب��ی��ن��ی��ەوە ،ب���ووە ئەمری واق��ی��ع و پێویستییەكی ئ��ەو س��ەردەم��ە .ه��ەر بۆیە لەنێوان ئ��ەو س��ااڵن��ەدا (عەبدولكەریم) بووە ناوی سەدان ڕۆڵەی تازە ل��ەدای��ك��ب��ووی ك���وردو وێ��ردی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
سەر زمانی ه��ەزاران كوردی دیكە .ئەمەو جگە لەوەی بیرو ئ��ەن��دێ��ش��ەی دەی����ان شاعیری كوردیان هەژاندو سەدان دێر هۆنراوەیان بەناوەوە دانا؛ بەاڵم زۆری نەخایاند ،هەموو ئەو ناونان و پیاهەڵدانانەی كوردی ئەم بەشەی كوردستان بوونە خ���ەون و ڕقێكی ج��ەم��اوەری گ����ەورەی ل��ێ دروس��ت��ك��را ،كە خ��ۆی لە (ش��ۆڕش��ی ئەیلوول) بینیەوە. ب��ەدەری��ش ل��ەو ڕاستییانە یەكێك لەو هۆكارە سەرەكیانەی لەوكاتەدا ورەیەكی پۆاڵینیان ب���ەج���ەم���اوەری ك��وردس��ت��ان��ی باشوور بەخشی سەركردایەتی (مستەفا ب��ارزان��ی نەمر) بوو. ئ��ەوەش دوای ئ��ەوەی ب��واری پ��ێ��درا دوای (دوازدە) س��ااڵ ئاوارەیی لەیەكێتیی سۆڤیەت ب��گ��ەڕێ��ت��ەوە خ��اك��ی نیشتمان. ئ���ەوەب���وو ل���ە (6ی تشرینی یەكەمی 1958ز)دا ،گەڕایەوە شاری بەغدای پایتەختی عێراق. گەڕانەوەكەشی سادەو ئاسایی ن��ەب��وو؛ بەڵكو وەك (پ��اڵ��ەوان و ڕێ���ب���ەرو س��ەرك��ردەی��ەك��ی نەتەوەیی كورد) پێشوازی لێكرا. بەدوای ئەو پێشوازیكردنەشدا ورەی���ەك���ی دی درای�����ەوە ب��ەر كوردی ئەم بەشەی كوردستان و تاك و خێزان و كۆمەڵگاكەی لەالیەك و( ،پارتی دیموكراتی كوردستان) لەالیەكی دیكەوە، چ��ون��ك��ە ت���ا ئ���ەو دەم����ە وەك (س��������ەرۆك) ل���ە پ���ارت���ەك���ەی
دوورب��وو .یەكێكیش لەو خاڵە گ���ەش���ان���ەی ئ����ەو ب���ارودۆخ���ە زەم���ی���ن���ەی���ان ب���ۆ ڕەخ��س��ان��د، ڕێ��گ��ەدان ب��وو بەچاپەمەنی و ڕۆژنامەو گۆڤارە كوردییەكان، تا دەست بەكاری باڵوكردنەوەی خۆیان بكەن( .)2كاتێكیش ئەو س��ەرك��ردە ن��وێ��ی��ەی ع��ێ��راق و سیستمە سوسیالیستییەكەی ل��ە س��اڵ��ی (1960ز) ب���ەدواوە ڕووی ل���ەت���اك���ڕەوی ك���ردو لەبنەما سەرەكییەكانی خۆی دوورك����ەوت����ەوە ،ب��ی��ر لەڕێگە چ��ارەی ئەو قەیرانە كرایەوە، ك��ە خ��ەری��ك ب���وو دەگەیشتە بنبەست؛ بەاڵم هەوڵەكان دوای ئاوڕنەدانەوەی (عەبدولكەریم ق��اس��م) ل��ەم��اف و داواك���ان���ی ك���ورد ل��ەالی��ەك ئ��ەو وت���ارەی (ئیبراهیم ئەحمەد)ی سكرتێری پارتـی دیموكراتی كوردستانی ع���ێ���راق ل���ە (15ی ت��ش��ری��ن��ی ی��ەك��ەم��ی1960ز) دا ،كە وەك سەر وتاری (ڕۆژنامەی خەبات) باڵویكردەوە ملمالنێكانی نێوان ح��ك��ووم��ەت��ی ب���ەغ���داو پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستانی قوڵتر كردەوە ،بۆیە زۆری نەخایاند، س��ەرج��ەم ب��ارەگ��اك��ان��ی پارتی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان بە (ڕۆژنامەی خەبات)ی زمانحاڵی پارتیشەوە داخران(.)3 لەم سەروو بەندەدا ،تاكە كەسایەتییەك ،كە بتوانێت یان ب���اری ئ��ەو ئ��اڵ��ۆزی��ی��ە س��ووك بكات ،یان ڕابەڕایەتی (پارتی دی��م��وك��رات��ی ك���وردس���ت���ان) و
جەماوەرەكەی بكات (مستەفا بارزانیی نەمر) ب��وو .ئ��ەوەش دوای ئەوەی سەردانی بەغدای ك����ردو زن��ج��ی��ری��ەك دی����داری لەگەڵ بەرپرسە بااڵكانی عێراق بۆ چارسەركردنی كێشەكان ئ���ەن���ج���ام���دا؛ ب������ەاڵم ه���ەم���وو ه��ەوڵ��ەك��ان گەیشتنە بنبەست و نەگەیشتە ئەنجام ،بۆیە لە رۆژی (/2ی ئەیلولی1961ز) بەغدای بەجێهێشت و گەڕایەوە زێ����دی خ����ۆی ل���ە (ب�������ارزان). حكوومەتیش لەوەاڵمدانەوەی ئ���ەو ه��ەڵ��وێ��س��ت��ەی ب��ارزان��ی��دا ل��ە (/9ی ئ��ەی��ل��وول)ی هەمان س��اڵ ك��ەوت��ە بۆمبارانكردنی چەند ناوچەكانی كوردستان، تا ئ��ەوەی لە كاردانەوەیەكی سەختیشدا ب��ۆم��ب��اران��ەك��ە لە (/13ی ئەیلوولی1960ز) زۆر ب��ە ت��ون��دی گ��ون��دی (ب����ارزان) یشی گرتەوە( .)4سەرەئەنجامی ئ��ەو ڕووداو و ملمالنێیانەش زەمینەی (شۆڕشی ئەیلوول) یان ڕەخساند. گ����ەڕان����ەوە ب���ۆ م��ێ��ژووی شۆڕشی ئەیلول گەڕانەوەیە ب���ۆ م���ێ���ژووی���ی ( )14س��اڵ��ی ك����وردس����ت����ان����ی ب����اش����وورو سەركردەو پارتەكەی لەالیەك و( ،چوار) دەسەاڵتدارو ڕژێمی دەوڵ����ەت����ی ن����اوەن����دی ب��ەغ��دا لەالیەكی دیكەوە .واتە ملمالنێ و ب���ەرەن���گ���اری ك����وردی ئ��ەم بەشەی ك��وردس��ت��ان ،بێ هیچ ئامادەباشییەك ب��ۆ ش��ۆڕش، ل�����ەدژی ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك س���ەرۆك
69
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
و س����ەرك����ردەی ت����اك����ڕەو و ت��ون��دڕەوی ع��ەرەب��ی ،كە جگە ل��ەزم��ان��ی ش��ەڕ ئ��ام��ادەی هیچ جۆرە زمانێك نەبوون .خاڵێكی گرنگی دی ئەو مێژووە ئەوەبوو، كە وەك چۆن بێ بەرنامەو بێ هیچ ئامادەباشییەك بڕیاری بەرەنگاری درا ،ئاوەهاش یەك س���ەرۆك و هیچ بەرپرسێكی عێراقی لە م��اوەی ( )14ساڵدا نەیانتوانی بەتەنیا لەو شۆڕشە ب���دەن ،ت��ا ب��ە نەخشەو پیالنی دەرەك�����ی ل��ێ��ی��ان��دا .ه����ەروەك ئ���ەوەی ژیلەمۆی شۆڕشەكە بە (ڕێكەوتنامەی جەزایر) لە (ئ��������اداری1975ز) ك���وژای���ەوە. ئ����ەم����ەو ج���گ���ە ل�������ەوەی ل���ەو ماوەیەشدا ،تەنیا یەك دەوڵەتی زل��ه��ێ��ز پ��ش��ت��ی��وان��ی ل��ەك��وردو داوا ڕەواكانی نەكردو سۆزو خۆشەویستییان ب��ۆ ش��ۆڕش و س��ەرك��ردەی نەجواڵ تا ئەو ئاستەی لەناوخۆش كێشە بۆ شۆڕش و سەركردایەتییەكەی دروستبوو؛ بەاڵم لەگەڵ هەموو ئ��ەوان��ەش��دا درێ���ژە بەشۆڕش درا. دوای س��ااڵن��ێ��ك��ی��ش ل��ەو ڕووداوە ج��ێ��گ��ای خ��ۆی��ەت��ی پەنجە بخەینە سەر خەبات و ئەزموون و هەڵەو برینەكان. ه������ەروەه������ا پ��ێ��وی��س��ت��ی��ش��ە لەڕۆژگارێكی وەك ئەمڕۆدا، ك��ات��ێ��ك ی����ادی ئ���ەو ڕۆژان����ەو بیرەوەرییەكانی دەك��ەی��ن��ەوە، ئەوەندە بە بایەخەوە سەیری بكەین ،كە دوای ئەو مێژووەو
70
ئ���ەو ه���ەم���وو ق��ورب��ان��ی��ی��ان��ەی ل��ەم��اوەی ( )14ساڵی تەمەنی ش����ۆڕش����ەك����دا درا ،ئ���ەم���ڕۆ كوردی ئەم هەرێمە لەدەورەی سەرۆكێكی نەتەوەیی خۆی و سێیەمین خولی هەڵبژێردراوی پ��ەرل��ەم��ان��ی و كابینەی نوێی حكوومەتی هەرێمدا كۆبێتەوە. ئ���ەو س���ەرۆك���ەی ڕۆڵ���ەی كاریزماكەی شۆڕشی ئەیلول و پ��ەرل��ەم��ان��ەك��ەش��ی دەن��گ��ی ج���ەم���اوەر دەن���گ���دەرەك���ەی و حكوومەتەكەشی ئەزموونی زی����ات����ر ل����ە ب���ی���س���ت س��اڵ��ی لەمەوبەرە ،بۆیە بێ پاساو هەڵە نییە ،گەر بڵێین دوێنی ئێمەی گەیاندە ئەمڕۆ ،دەبا لەئاستیدا خ��اوەن هەڵوێست و پشتیوان و داكۆكیكەربین و تێكدەرو نەیارو ئۆپۆزسۆنی نەبین‘‘. پەراوێز: -1كەنداڵ .بۆ ئەم مەبەستە، بڕوانە( :داری��وش اش��وری: دانشنامە سیاسی -فرهنگ اص��ط�لاح��ات و مكتبهای س��ی��اس��ی ،چ���اپ دوازده����م، ان����ت����ش����ارات م�����رواری�����د- ت��ه��ران ،ای���ران1384 ،ه.ش، صص( ،)) )51-47عبدالفتاح ابراهیم :معنی الثورة -اضواء علی ث��ورة14ت��م��وز1958م، الطبعة االولی ،بغداد ،العراق، 1959م). -2كەنداڵ و ئەوانی تر :گەلێكی پ��ەژم��ووردە و نیشتمانێكی
پ���������ەرت ،وەرگ�����ی�����ڕان�����ی: م.گ��ۆم��ەی��ی ،چ��اپ��ی ی��ەك��ەم، سوید1998 ،ز ،ل.282 -3كەنداڵ و ئەوانی تر :ه.س، ل.283 -4د .ف�����ری�����دوون ن�����وری: ب���زاف���ی ب�����ارزان�����ی ،چ��اپ��ی ی��ەك��ەم ،ه��ەول��ێ��ر ،هەرێمی كوردستانی عێراق-عێراق، 2007ز ،ل.274 سەرچاوەكان: یەكەم :بە زمانی كوردی: -1د .فریدوون ن��وری :بزافی ب����ارزان����ی ،چ��اپ��ی ی��ەك��ەم، هەولێر ،هەرێمی كوردستانی عێراق-عێراق2007 ،ز. -2كەنداڵ و ئەوانی تر :گەلێكی پ��ەژم��ووردە و نیشتمانێكی پ���������ەرت ،وەرگ�����ی�����ڕان�����ی: م.گ��ۆم��ەی��ی ،چ��اپ��ی ی��ەك��ەم، سوید1998 ،ز. دووەم :بە زمانی عەرەبی: -3عبدالفتاح اب��راه��ی��م :معنی ال����ث����ورة -اض�������واء ع��ل��ی ثورة14تموز1958م ،الطبعة االول������ی ،ب���غ���داد ،ال���ع���راق، 1959م. سێیەم :بە زمانی فارسی: -4اش����������وری داری����������وش: دانشنامە سیاسی -فرهنگ اص��ط�لاح��ات و مكتبهای س��ی��اس��ی ،چ���اپ دوازده����م، انتشارات مروارید-تهران، ایران1384 ،ه.ش.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كورد وهۆكارەكانی مانەوەی لەسەر خاكی خۆی
ئا :نەجم سەنگاوی پێنجوێنی م��ی��ل��ل��ەت��ی ك����ورد ن��ەت��ەوەی��ەك��ی ڕەس�����ەن و زی����ن����دووەو خ��اوەن��ی زم���ان و ك��ل��ت��وورو هەڵسوكەوتی تایبەتیی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ی خۆیەتی، بەدرێژایی زەمان و مێژوو لەهەموو ب��ارودۆخ��ێ��ك��ی ڕۆژگ�����ارو ژی��ان��دا، ش��ان��ازی ب��ەك��وردای��ەت��ی��ی خ��ۆی��ەوە ك��ردووە ،بۆیە تاوەكو ئێستا لەناو ب��ۆدەق��ەی زی��ات��ر ل��ەه��ەزارو چ��وار س��ەد س��اڵ��ەی دەس��ەاڵت��ی ع��ەرەب��ی ئیسالمی و ئیمپڕاتۆریەتی ()622 س��اڵ��ەی عوسمانی ت��ورك��ی بەناو ئیسالم و ،ئیمپڕاتۆریەتی ()2000 ساڵەی فارسیی -ساسانی دا ماوەو ن���ەت���واوەت���ەوە ،ك���ورد توانیویەتی م���ان���ەوەی خ���ۆی و زم��ان��ەك��ەی و نیشتمانەكەی و كلتوورو رەوشتی كوردایەتیی خۆی بپارێزێت ،ئەویش بەهۆی:
* یەكەم :ل��ەدوای لەناوچوونی دەوڵەتی كوردی (مادد) میدییەكان و كیشییەكان كە لەپێشی لەدایكبوونی ح���ەزرەت���ی (ع��ی��س��ا -د.خ) لێبێت ب���ە ( )3000س���اڵ و م��ان��ەوەی��ان ل��ەك��وردس��ت��ان داو ،ن���ەوە ل���ەدوای ن��ەوە ب��اس كردنیان بۆ یەكتری و شانازی كردن پێوەی ،كورد تاوەكو ئەمڕۆیش هەر لەسەر خاكی خۆی بووە كە كوردستانە ،كورد هەوڵی زۆری داوە بۆ دامەرزاندنی دەوڵەتی كوردی؛ بەاڵم دەوڵەتە زلهێزەكانی درواسێیان ماوەو مۆڵەتیان نەداون و ل��ەك��ات��ی دروس��ت��ب��وون��ی یەكیان كرتووەو هەوڵەكەیان لەباربردوون؛ بەاڵم كورد هەموو كات میرنشینی خۆی هەبووەو هەوڵی فراوانكردنی داوەو شانازییان بەزمان و نەتەوەو نیشتیمانییەكانیانەوە س��ەرك��ردە
ك�����ردووە ،ش��ان��ازی��ی��ان ب��ەپ��ی��اوان��ی زان��ای��ان��ی ك����وردەوە ك���ردووە ،كە لەناو زانایانی دەوڵ��ەت��ی ئیسالمی دەركەوتوون و تاوەكو ئێستاش ناو و ناوبانگیان هەرماوە. * دووەم :كورد لەسەر خاكێك ك��ە كوردستانە م��اون��ەت��ەوە لەگەڵ ئ���ەوەی ،ك��ە دەی��ان��ج��ار كوردستان ب�����ووە ب���ە ن����اوەن����دی گ���ۆڕەپ���ان���ی جەنگی نێوان دەوڵەتە زلهێزەكانی ئیمپڕاتۆڕیەتی فارسیی -ساسانی و بێزەنتی و ی��ۆن��ان��ی و ع��ەرەب��ی ئ��ی��س�لام��ی و ئ��ی��م��پ��ڕات��ۆڕی��ەت��ی عوسمانی ت��ورك��ی ب��ەن��او ئیسالم، كوردستانیان داگیركردووەو تیایدا م���اون���ەت���ەوەو ق����ەاڵو س��ەن��گ��ەری��ان ت���ی���ادا دروس����ت����ك����ردووەو ش���ارو گوندەكانی كوردیان وێرانكردووەو ش���ارس���ت���ان���ی���ەت���ی���ان ت���ێ���ك���داوەو
71
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
دەسەاڵتدارەكانیان لەناو ب��ردوون؛ ب���ەاڵم ن��ەی��ان��ت��وان��ی��ووە ه��ەت��ا س��ەر لەكوردستاندا بمێننەوە لەبەرئەوەی هەموو كاتێك گەلی كوردو سەرۆك ه����ۆزو خ��ێ��ڵ��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان��ی��ان بەواڵتی خۆیان زانیووەو بەهەموو شێوەیەك بەرگرییان لێیكردووەو نەیانهێشتووە داگ��ی��رك��ەران��ی تیادا بحەسێنەوەو لەكوردستاندا بمێننەوە، ناچاریان كردوون كوردستان بەجێ بێڵن و بڕۆن و كوردستان بۆ كورد بمێنێتەوە. * س���ێ���ی���ەم :دروس���ت���ب���وون���ی ب��ن��ەم��اڵ��ەی ئ��ەی��وب��ی ،ك��ە ل��ەش��ادی باپیرەی س��ەاڵح��ەددی��ن ئەیوبیەوە دەس��ت��پ��ێ��دەك��ات ،ل���ەدوای دەوڵ��ەت��ی شەدادی كوردی ،كە لەساڵی ()337 ی كۆچی موحەمەد شەدادی كوردی، كە لەساڵی ( )344ی كۆچی لەالیەن (ساالر مەرزیانی سەلجوقیی توركی) یەوە داگیركراو كۆتایی پێهات ،بەپێی سەرچاوە مێژووییەكان بنەماڵەی ئەیوبییەكان لەساڵی ( )1169ی زاینی دەستپێدەكات تاكو ساڵی ()1250 ی زاینی دوا پاشای ئەیوبییەكان (تۆران شای ئەیوبی) ،كە بەدەستی م��ەم��ال��ی��ك��ە دەری���ای���ی���ە ت��ورك��ەك��ان كوژراوەو كۆتایی بەدەوڵەتی ئەیوبی ك���وردی لەساڵی ()1250ی زاینی هاتووە ،دەوڵەتی ئەیوبیی كوردی لە ساڵی ( )1171ی زاینی دام��ەزرا لە (میسڕ) لەسەر دەستی سەاڵحەددین ئەیوبی ،دامەزراندن و دروستبوونی دەوڵەتی ئەیوبی هۆیەكی سەرەكی ب��وو ب��ۆ م��ان��ەوەی زم��ان��ی ك��وردی و كلتوورو ڕەوش��ت��ی كوردایەتی،
72
لەسەردەمی سەاڵحەددین ئەیوبی ه���ەم���وو ش�����ارو ش��ارۆچ��ك��ەك��ان��ی ب���اك���وورو ب���اش���وورو رۆژئ�����اوای كوردستان لەژێر دەسەاڵتی دەوڵەتی ئەیوبیی ك��وردی��داب��وون و خۆیان حوكمڕانیی خ��ۆی��ان دەك���رد ،میرو ب��ەرپ��رس و پاشاكانیان لەخۆیان ب���وون و ك���وردب���وون ،شانازییان دەك��رد بە (سوڵتان سەاڵحەددین) ـ��ەوە كە ك���وردەو حوكمڕانی زۆر لەواڵتانی ئیسالمی دەكات. ل���ەس���ەردەم���ی س���ەاڵح���ەددی���ن ئ���ەی���وب���ی ه���ەم���وو پ���اش���او م��ی��رو سەرەكردە سەربازییەكانی دەوڵەتی ئ��ەی��وب��ی ب�����ەزۆری ك����ورد ب���وون، زوربەی مێژوونووسان باس دەكەن و دەڵێن :سەاڵحەددین و بنەماڵەكەی لەناوخۆیاندا بە بەرچاوی خەڵكی ب��ەك��وردی قسەیان دەك���ردو كەس ل��ێ��ی��ان ت��ێ��ن��ەدەگ��ەی��ش��ت ،ه��ەروەه��ا سەاڵحەددین ئەیوبی و سەركردەكانی سوپاكەی لەناوخۆیاندا بە بەرچاوی سەركردەو سەربازەكانی كە كورد نەبوون ب��ەك��وردی قسەیان دەك��رد ب��ۆئ��ەوەی بە نەخشەو پالنەكانیان نەزانرێت ،بنەماڵەی سەاڵحەددین خ����ۆی و خ���ێ���زان���ی و س���ەرب���ازو س��ەرك��ردە ك��وردەك��ان ه��ەم��وو جل و بەرگی كوردییان لەبەر دەك��رد، بەڵگەش بۆ ئەمانە ئێستاش پەیكەری س���ەاڵح���ەددی���ن ئ��ەی��وب��ی و چ��ەن��د س��ەرك��ردەی��ەك��ی س��ەرب��ازی ك��ورد لەمۆزەخانەی (قاهیرە) لەمیسڕ بە ج��ل و ب��ەرگ��ی ك��وردی��ی��ەوە م��اوەو ب��ەڵ��گ��ەی ك����وردی و ك��وردای��ەت��ی��ی سەاڵحەددین ئەیوبیە.
* چ���وارەم :میرو میرنشین و راپ��ەڕی��ن و شۆڕشەكانی س��ەرۆك و س��ەرك��ردەك��ان��ی ك��وردی��ش هۆی سەرەكین بۆ پاراستن و مانەوەی زمان و كلتووری نەتەوەی كوردو كوردستان وەكو: -1میر (موحەمەد) میرنشینی (ڕەوان����دز) ،میری س��ۆران لەساڵی ( 1813تا مانگی ئابی )1836زاینی. -2میر (ب��ەدرخ��ان��ی جەزیرەی ب��ۆت��ان) ،ح��ك��ووم��ەت��ەك��ەی لەساڵی ( 1837تا .)1847 -3پاشاو میرو میرنشینەكانی (ب��اب��ان و ش����ارەزوورو س���ۆران و بۆتان و ......هتد). -4شۆڕشی (شێخ عوبەیدوڵاڵی نەهری) لەساڵی ( 1880تا .)1881 -5ش���ۆڕش و ڕاپ��ەڕی��ن��ەك��ەی (ش��ێ��خ سەعیدی پ��ی��ران) ل��ە 13ی كانوونی دووەم��ی ساڵی ( 1925تا ئابی .)1925 -6شۆڕشی (ن��ووری ئیحسان پاشا)؛ شۆڕشی (ئاگرداخ) لەساڵی ( 1926تا .)1927 -7ن��وێ��ن��ەرای��ەت��ی و ه����ەوڵ و تێكۆشانی جەنەڕاڵ (شەریف پاشا خ��ەن��دان) ب��ۆ سەرخستنی كێشەی كورد لەكۆنگرەی ئاشتی لە (پاریس) لەكانوونی دووەمی ساڵی ( 1919تا رێكەوتی ،)1920/4/27جاری دووەم لەساڵی ( )1945لە كۆمەڵەی (نەتەوە یەكگرتووەكان) و لە (قاهیرە). -8ڕاپ���ەڕی���ن و ش��ۆڕش��ەك��ان��ی (شێخ مەحمودی مەلیك) لەساڵی ( 1918تا .)1931 -9ڕاپ���ەڕی���ن و ش��ۆڕش��ەك��ان��ی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
(سمكۆی ش��ك��اك) لەساڵی (1919 تا رێكەوتی ،)1922/8/4بۆ جاری دووەم لەساڵی ( 1925تا .)1929 -10ڕاپ������ەڕی������ن������ی (ش���ێ���خ ع��ەب��دول��س��ەالم ب���ارزان���ی) لەساڵی ( ،)1907ڕاپ��ەڕی��ن��ی دووەم ساڵی ( 1908تا )1913و لەگوندی (گەنگە چ��ی��ن) دەس��ت��گ��ی��رك��راو لەڕێكەوتی 1914/2/14دەوڵ��ەت��ی عوسمانی ل��ەش��اری (م��وس��ڵ) ل��ەس��ێ��دارەی��ان��دا لەگەڵ سێ لە هەڤااڵنی. -11ڕاپەڕینی (شێخ ئەحمەدی بارزانی) لەساڵی ( 1930تا رێكەوتی 22ی حوزەیرانی ساڵی .)1932 -12خەباتی (قازی موحەمەدی پێشەوا) و دام��ەزران��دن��ی كۆماری كوردستان لە (مهاباد) ،لەئەیلوولی ساڵی ( )1945چ��وە ری��زی (ژ-ك) ـ���ەوە ،لەمانگی ك��ان��وون��ی یەكەمی ساڵی ( )1946كۆماری كوردستان ئاشكرا كرد. ( -13مستەفا بارزانی؛ سەرۆك و باوكی رۆحیی كوردو راپەڕین و شۆڕشەكانی كورد) لەساڵی ()1935 (مستەفا ب���ارزان���ی) دژی زوڵ���م و زۆرداری���ی حكوومەتی پاشایەتیی ع��ێ��راق و ئینگلیزەكانی ئ��اغ��ای��ان ڕاپ�����ەڕی ،ج���اری دووەم لەساڵی ( 1943تا )1945شۆڕشی بەرپاكرد، ج��اری سێیەم لە (11ی ئەیلوولی )1961ش���ـ���ۆڕش���ی ب���ەرپ���اك���ردو ب��ەی��ان��ن��ام��ەی (29ی ح��وزەی��ران��ی 1966و11ی ئاداری )1970ی لێهاتە كایەو دانیاننا بەمافی ئۆتۆنۆمی بۆ گەلی كوردو درێ��ژەی كێشا تا 6ی ئ���اداری ساڵی ( )1975و پێكهاتنە
شوومەكەی (ج��ەزای��ر) كە لەنێوان شای ئێران و سەددام حوسێن بوو. -14شۆڕشی (عەبدولڕەحمان قاسملو) لەڕۆژهەاڵتی كوردستان ل��ەس��اڵ��ی ( 1979ت���ا )1989كە ب��ەدەس��ت��ی پ��ی��او ك��وژان��ی دەوڵ��ەت��ی ئێران لە (ڤیەننا)ی پایتەختی واڵتی (نەمسا) شەهید كرا . -15شۆڕشی گواڵن كە (مسعود بارزانی) لەڕێكەوتی ( 1976/5/26تا ئاداری )1991بەرپای كردو ،لەهەمان س��اڵ��دا دام���ەزران���دن���ی حكوومەتی هەرێمی ك��وردس��ت��ان راگ��ەی��ەن��دراو ل��ەدوو خولدا بەسەرۆكی هەرێمی كوردستان هەڵبژێردرا خولی دووەم ()%70ی دەنگەكانی بەدەستهێنا. -16شۆڕشی ن��وێ كە (ج��ەالل تاڵەبانی) بەرپای ك��رد لەڕێكەوتی ( 1976/6/1ت��ا ئ����اداری )1991و دام��ەزران��دن��ی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لەدوو خولی هەڵبژارندنی ح��ك��ووم��ەت��ی ع���ێ���راق ب���ەس���ەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردرا. -17ش��������ۆڕش��������ی pkk بەسەرۆكایەتی (عەبدوڵاڵ ئۆجەالن) لە باكووری كوردستان لەڕێكەوتی 1984/8/15تا )1999/1/15كاتی دەستگیركردنی ل��ەالی��ەن گروپێك لەكۆماندۆزەوە بە بەشداریكردنی ئ��ەم��ری��ك��او چ��ەن��د واڵت��ێ��ك��ی دی��ك��ە لەنایرۆبیی پایتەختی (كینیا) و دواتر ڕادەستی واڵتی توركیا كرا. -18دام���ەزران���دن���ی ڕێ��ك��خ��راو و پ��ارت��ە سیاسییەكان ل��ەه��ەم��وو ب����ەش����ەك����ان����ی ك�����وردس�����ت�����ان و ه���ۆش���ی���ارك���ردن���ەوەو ڕێكخستنی
ج��ەم��اوەری ك��ورد ل��ەس��ەر دەستی پیاوانی ڕۆشنبیرو سیاسەتمەدارانی ك��ورد ئەمەش كۆڵەگەیەكی حاشا هەڵنەگرە ب��ۆ م��ان��ەوەو پاراستنی زمان و ڕەوشی كوردایەتیی كورد. -19خەبات و قوربانیی هەزاران پ��ی��اوان و ژنانی ق��ارەم��ان و زان��او كرێكارو جووتیارو سەربازو پۆلیس و ئەفسەرانی ك��ورد ل��ەڕاپ��ەڕی��ن و شۆڕشەكانی گەلی ك��ورد ،ئەمانە هەموو كۆڵەگەی خۆڕاگریی یەك لەدوای یەك بوون بۆ ئەوەی گەلی كورد خۆیان لەنەتەوەكانی جیهان بەكەمتر نەزانن و ب��ەردەوام بوون لەخەبات و بەرگریكردن بۆ پاراستن و م��ان��ەوەی گەلی ك��وردو زم��ان و كلتوورو داب و نەریتی كوردایەتی و نیشتمانەكەی. * سەرچاوەكان: أ )3–2–1( -ك���وردەك���ان���ی ئ��ی��م��پ��ڕات��ۆری��ەت��ی عوسمانی (د.جەلیلی جەلیل) ،وەرگێڕانی (د.كاوس قەفتان). ج����والن����ەوەی ب)6–5–4(- رزگ���اری���خ���وازی نیشتمانی ك����وردس����ت����ان (د .ع���ەزی���ز شەمزینی). ج –1 6 –1 5 –1 4 –9 –8 –7 ( - )17خ��ەب��ات��ی چ���ەك���داری و ڕام��ی��اری��ی ن��ەت��ەوەی��ی ك��ورد (نەجم سەنگاوی). د )13–12–11–10( -البارزانی والحرك ه التحرریە الكردیە (مەسعوود بارزانی).
73
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پرۆژەیەكی ڕەنووسی نووسین و خوێندنی زمانی كوردی مامۆستا غەفوور ئەحمەد بەكر مامۆستا غ��ەف��وور چ وەك ن����ووس����ەر چ وەك ش������ارەزا ل���ەزم���ان���ەوان���ی دا خ��زم��ەت��ێ��ك��ی زۆری ئ���ەم ب����وارەی ك����ردووە، بابەتی ج��ۆراوج��ۆری ئەدەبی و چ��ی��رۆك و هەڵبەستی مندااڵنی ل��ەگ��ۆڤ��ارو رژنامەكوردییەكاندا ب�ڵاوك��ردۆت��ەوە ب��ەس��ەردان هاتە الم�����ان و ن��ووس��ی��ن��گ��ەك��ەم��ان��ی ب��ەس��ەرك��ردی��ن��ەوە دانیشتنێكی ی���ەك ك��ات��ژم��ێ��ری��م��ان ل��ەگ��ەڵ��ی��دا ب��ەس��ەرب��ردو ،س��ك��ااڵی ئ���ەوەی دەك������رد ك��ەن��ووس��ی��ن��ێ��ك��ی ن��وێ وەك��و پ��ڕۆژەی��ەك بۆ خوێندن و ن��ووس��ی��ن��ی پیتی ن��وێ��ی ك���وردی هێناوەتە بەرهەم; كەچی تائێستا ه��ی��چ الی��ەن��ێ��ك��ی پ���ەی���وەن���دی���دار ب���ەه���ان���ای���اوە ن�����ەچ�����ووە ،ئ���ەم یاداشتەشی بەدیاری بۆ هێناین بەو چەشنە كەخۆی نووسیویێتی: ئێمەی كورد خاوەنی مێژوویەكی دێرین و كەلتووری جۆراوجۆرو ش��ارس��ت��ان��ی��ێ��ت��ی ت��ای��ب��ەت��م��ەن��دو زم��ان��ێ��ك��ی ن��ەم��ری دەوڵ��ەم��ەن��دو ب���ەرف���راوان���ی���ن ،ك���ەوات���ە ب��ۆچ��ی خ��اوەن��ی نووسینێكی خۆماڵیی ڕەس��ەن��ی دی��اری��ك��راوی خۆمان نەبین؟ نووسینی كوردی بەئەلف و بێی (پیتی ن��وێ) بەئەركێكی ن��ەت��ەوەی��م زان���ی وەك داهێنان
74
ل��ەم ب���وارەدا بكەمە پ��ڕۆژەی��ەك ب����ۆ ب�����ەردی�����دی ش����ارەزای����ان����ی زم��ان��ەوان��ی وەك ڕەنووسێكی س�����ەردەم ب��ەش��ێ��وازی ت��ای��ب��ەت بەنووسینی ك���وردی ،كەهەموو مەرجەكانی خوێندن و نووسینی لەخۆی گرتبێ ،بەیاساو ڕێسای دەس���ت���ووری ك��وردۆل��ۆژی��ی��ەوە، ئەوەیش دروستبوون و پێكهاتنی پ��ی��ت��ەك��ان��ە ب��ەرێ��گ��ای ه��ێ��ڵ��ك��اری لەبەیەك گەیشتن و یەكتر بڕینی پارچە ڕاستە هێڵەكان ،كە نزیكەی ( )40- 39پیتی ك��وردی ت��ازەی نوێمان بۆ دێتە بەرهەم ،ئەم كارە پ���ی���رۆزەش ل����ەوەوە س��ەرچ��اوە دەگرێت كە: -1یەكگرتنەوەی زاراوەك��ان (ل���ه���ج���ات) ی زم���ان���ی ك����وردی لەسەرانسەری كوردستاندا. -2ب��ب��ێ��ت��ە م���ای���ەی خاڵێكی س���ەرەك���ی ب���ۆ ن��وێ��ك��ردن��ەوەی ب��اری شارستانی و كەلتووری و كەلەپووری میللەتەكەمان بۆ بواری نووسین و خوێندن. -3ببێتە مۆركێكی تایبەتیی پ���ێ���ن���اس���ەی م��ی��ل��ل��ەت��ی ك����ورد ل��ەس��ەران��س��ەری ك��وردس��ت��ان��داو جیهانیش ب��ەو نووسینە نوێیە ئاشناتربێت پێمان لەبەر ڕۆشنایی ئەم داهێنانە نوێیەدا.
-4ك������ەرەس������ت������ەی������ەك������ی ئ��ام��ادەك��راوب��ێ بۆ پركردنەوەی ژێرخانی ماڵی كوردو ڕازاندنەوەی باخچەی پ��ەروەردەی��ی ن��وێ بۆ نەوەكانمان. -5ش��ان��ازی بكەین ب��ەوەی كەبەسەربەرزیەوە -بەئەلف و بێی نوێی هاوچەرخەوە هەموو كورد لەیەكتر حاڵی بكات و ،تەنها بەنەتەوەی كوردەوە تایبەتمەندی هەبێت. -6ئەو پیتانەی ئێستا لەبەر دەستاندایە شێوازێكی نوێی ئەلف و بێی كوردییە ،كە سەردەمی ل��ەی��ەك��ت��ر تێگەیشتن ئ����ەوە بۆ هەمووان دەخوازێت ،كورد خۆی دەبێتە خاوەنی سوودو قازانجی زۆر تێدایە كەلەبەدوا چوونیدا تێنوێتی ڕۆشنبیران دەشكێنێ و زمانەكەشمان زیاتر دەوڵەمەند دەك��ات ،وەكو قەدی گوڵەباخێك چ���ۆن گ���وڵ و خ��ون��چ��ە ل��ەخ��ۆی دەگ��رێ��ت ،ل���ەڕووی هونەرییەوە ه��ەم��وو ج��وان��ك��اری��ی��ەك��ان��ی تێدا بەدی دەكرێت; چونكە ئاڵوگۆڕی زمانەكان یەكدەخات و دەبێتە نەریتێكی ن��ەت��ەوەی��ی جێبەجێ كردنیشی خزمەتێكی پیرۆزە بۆ مێژووی گەلەكەمان.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
تیشكێك لە مێژووی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول دا حەكیم نانەكەلی
رۆژی 1961/9/11نابێ لەبیر ب��ك��رێ ،ئ��ەو شۆڕشەی ك�����ە پ�����ارت�����ی دی���م���وك���رات���ی كوردستان خوڵقێنەری بووە، ئ��ەو ح��زب��ەی ت��ا ئ��ەم��ڕۆ رۆڵ��ی پ��ێ��ش��ڕەوی ل��ەدەس��ت ن���ەداوە، ه��ەم��وو س���ەروەری���ەك���ەش بۆ عەقڵی خودی (بارزانیی نەمر) دەگ��ەڕێ��ت��ەوە ،ب��ارزان��ی��ی نەمر
ب��ەو هەموو خەباتە سەختەو بەو لێزانیەوە بەو شاكارانەی كە تۆماری كردوون ،لە دەرگا ف��راوان��ەك��ەی م��ێ��ژوو چووەتە ژوورێ .ش��ۆڕش��ی ئ��ەی��ل��وول تاكە شۆڕشی جوتیارو چینی چەوساوەو ماف قووتدراوان ب���ووە ت��اك��ە ش���ۆڕش ب���وو كە دروش���م���ی (ك���وردس���ت���ان ی��ان
ن����ەم����ان)ی ب�����ەرزك�����ردەوەو، ب��ەك��ردەوەش سەلماندی ،ئەم دروشمە :چونكە پاجڤەی سەر واق��ی��ع ك��را ب��ۆی��ە ت��ا ئ��ەم��ڕۆش لەنێو خ��ۆێ��ن و دەم��ارەك��ان��ی پێشمەرگەو ك��وردپ��ەروەران��ی دەخولێتەوە ،رەم��زی راستی ئ����ەم ش���ۆڕش���ە م���ەزن���ە ل���ەوە خۆی دەنوێنێ كە پێشمەرگەی
75
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ئەیلوولی جگە لە بەرگی دڕاو و ،ل��ە خ��واردن��ی نانە رەق��ەو، ب��ەروو خ���واردن ،هیچ شتێكی ت����ری ش���ك ن�����ەدەب�����رد ،ه��ەر بۆیەش بوو بە خۆشەویستی ج���ەم���اوەر ،ب��ۆی��ە ج��ەم��اوەرو گ��ون��دن��ش��ی��ن وەك بیلبیلەی چ���اوەك���ان���ی���ان ،پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ئ���ەی���ل���وول���ی���ان دەپ�����اراس�����ت. بڕواناكەم هیچ كەسێك هێندەی پێشمەرگە ب��وێ��رو خ��ۆڕاگ��رو ئیرادە بەهێز بێ .لە شۆڕشی ئەیلوول (السلكی) دەورێ��ك��ی پ��ی��رۆزی ه��ەب��ووە كەسانێكی دڵ��س��ۆزو خ��ەم��خ��ۆرو ل��ێ��زان، ه���ەرچ���ی زان���ی���اری ن��ه��ێ��ن��ی و جفرە هەبووە لە نیازی رژێم و هێرشەكانی وەردەگ���ی���راو دەخرایە ژێر دەستی بارزانیی نەمر ،ئەویش بەگوێرەی هەر
76
زان��ی��اری��ەك پ�لان��ی پێویستی دادەن���او بەرپرسی هێزەكانی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەو دەڤ���ەرەك���ان���ی ئ��اگ��ادار دەك����ردەوە ،ئەوانیش ب���ە ئ���ەم���ان���ەت���ەوە .پ��اب��ەن��دی رێنماییەكان دەبوون .بۆیە ئەم شۆڕشە بەرگەی ئەم هەموو هێرشە نا بەرانبەرەی چەك و چەكدارو بەرگەی پیالنە زۆرو ج��ۆراو و جۆرەكانی دەگ��رت، رەشەبای هیچ هێزی نەیتوانی داری ب�����ڕوای پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ئ��ەی��ل��وول ب��ه��ەژێ��ن��ێ .نسكۆی ساڵی 1975یش فەشەل نەبووە ه��ۆك��ارەك��ەی ك��ەم تەرخەمی پێشمەرگەو بیروباوەڕ نەبووە: بەڵكو پالنێكی یەكجار گەورە بوو ،پێكهاتنی چەندان دەوڵەتی زل��ه��ێ��ز ب���وو ل���ەس���ەر ك��ەول��ی كوردو شۆڕشی ئەیلوول.
بنەمای دیاریكردنی مافی چارەنووس ،مافێكی چەسپاوی گ��ەالن��ە ،ب��ۆ ئ��ەو گ��ەالن��ەی ،كە دەتوانن بڕیاری خۆیان لەسەر چ��ارەن��ووس��ی خ��ۆی��ان ب���دەن، دەس���ەاڵت���ی سیاسیی خ��ۆی��ان دی��اری بكەن و بتوانن گەشە ب��ك��ەن ل��ەه��ەم��وو ب��وارەك��ان��ی ژی��ان��دا ،ل��ەب��واری (ئ��اب��ووری، ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی ،رۆش��ن��ب��ی��ری....، هتد). ب��ۆ زی��ات��ر ب��ەرچ��اوڕوون��ی دەكرێت ئاماژە بدەین بەوەی، ك���ە ل���ەس���ەردەم���ی ك��ۆم��ەڵ��ەی گەالن (عصبة االم��م)دا گرنگی زۆر ب��ەم��اف��ی چ��ارەن��ووس��ی گ��ەالن ،بەتایبەت گەالنی تازە رزگ���ارب���ووی ژێ��ر دەس��ەاڵت��ی ئ��ی��م��پ��رات��ۆری��ەت��ی ع��وس��م��ان��ی دراوە ،ه��ەر ئ��ەم خواستەش ب���ووە ه��ان��دەرێ��ك ،ك��ە ح��ەزی وەرگ���رت���ن���ی م���اف���ی چ����ارەی خۆنووسین وا بكات زۆرێ��ك ل��ە گ��ەالن��ی ژێ��ردەس��ت��ەی ئەم ئیمپراتۆریەتەو بگرە هەندێكیان راس��ت��ەوخ��ۆش ب��ەش��دارب��وون ت��ی��ای��دا ،ئ��ەگ��ەرچ��ی دەت��وان��ی��ن بڵێین ج��اڕدان��ی ئ��ەم مافە بۆ گەالن لەپێش سااڵنی ()1940 ـ���ەك���ان���دا ل����ەالی����ەن دەوڵ���ەت���ە س��ەرك��ەوت��ووەك��ان��ی جەنگی ی��ەك��ەم��ی ج��ی��ه��ان��ی��ی��ەوە وەك:
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
شیكردنەوەیەكی خێرای (بڕیاری مافی چارەنووس) ئا :م .حەبیب فەرەیدون (ئەمەریكا ،بەڕیتانیا ،فەڕەنسا) ب��ان��گ��ەش��ەی ب��ۆ ك����راوە؛ ب��ەاڵم ل��ە س��اڵ��ی 1941دا بەفەرمی بانگەشەی بۆ ك��راوە ،ل��ەدوای شۆڕشی فەڕەنسی ،بەتایبەتی ی��ەك��ێ ل��ە پڕەنسیپەكانی ئەم ش���ۆڕش���ە ب��ان��گ��ەش��ەی ئ���ەوە بوو :دەبێت گ��ەالن بەئازادی ح���وك���م���ی خ����ۆی����ان ب���ەڕێ���وە ب��ب��ەن ،ل��ەو ك��ات��ەش��دا پەیمانی كۆمەاڵیەتی (جان جاك ڕۆسۆ) زۆر ب��ەرب�ڵاو پشتیوانییەكی زۆری لێدەكرا ،ئەمە ئەوەمان دەخاتە پێش چاو كە بیرۆكەی م��اف��ی چ�����ارەی خ��ۆن��ووس��ی��ن ئ��ەگ��ەرچ��ی لەجەنگی یەكەمی جیهانییدا لە ( )1941زیاتر زەق كرایەوە؛ بەاڵم رەگ و ریشەی ئ���ەم م��اف��ە دەگ���ەڕێ���ت���ەوە بۆ شۆڕشی فەڕەنسا ،هەرچەندە ك���ۆم���ەڵ���ەی گ�����ەالن (ع��ص��ب��ة االم��م) سەركەوتوو نەبوو لە بەدیهێنانی ئەم ئامانجەدا ،دیارە ك��ە ئ����ەوەش ه���ۆك���اری خ��ۆی هەبوو ،پێش بەرپابوونی جەنگی
دووەمی جیهانی ،لە زۆرێك لە بەڵگەنامەكان و گەاڵڵە نامەو رێكەوتنە نێو دەوڵەتییەكاندا، چ���ی رێ��ك��ەوت��ن��ی دوو ق��ۆڵ��ی بووبن یان فرە قۆڵی بووبن، م��اف��ی چ�����ارەی خ��ۆن��ووس��ی��ن باسكراوەو جەختیشی لەسەر ك����راوەت����ەوە ،دوای چەندین ل��ێ��دوان لەسەر دروستكردنی رێ��ك��خ��راوێ��ك��ی ن��ێ��و دەوڵ��ەت��ی و ب��ەس��ت��ن��ی چ��ەن��دی��ن ك���ۆڕو كۆبوونەوە ،دواجار لەكۆنگرەی (سان فڕانسیسكۆ) رێكخراوی ن����ەت����ەوە ی���ەك���گ���رت���ووەك���ان راگ��ەی��ەن��را ،ب���ەم ه��ەن��گ��اوەش ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان وەك ی��ەك��ەم رێ��ك��خ��راوی جیهانی، ئەركێكی زۆر گ��ران��ی كەوتە ئ��ەس��ت��ۆ ،ئ��ەوی��ش دابینكردنی ئاشتی و ئارامیی جیهانی و، بەرگرتن لەخۆ پڕچەك كردن و ب��ەك��ار ن��ەه��ێ��ن��ان��ی ه��ێ��ز بۆ ی��ەك�لاك��ردن��ەوەی كێشەكان و ڕوونەدانی جەنگ بوو ،ئەمانەش هەموو لەڕێگەی پەیوەندییە نێو
دەوڵەتییەكانەوە كاری لەسەر ك���را ،دابینكردنی ئ���ازادی و سەربەستی بۆ هەموو گەالن ب��ووە ئەركی سەرەكیی ئەم رێكخراوە نێو نەتەوەییە. ل��ە پێشەكی بەڵێننامەی ن���ەت���ەوە ی��ەك��گ��رت��ووەك��ان��دا هاتووە( :نەتەوە یەكگرتووەكان س��ەر ل��ەن��وێ ب���ڕوای خۆمان دووپ��ات دەكەینەوە بۆ مافە ڕەواو بنەڕەتییەكانی مرۆڤـــ و ،ك��ەرام��ەت و چ��ارەن��ووس و دابینكردنی مافی ئافرەتان و پیاوان و گەورەو بچووكی ن��ەت��ەوەك��ان) ،ه��ەروەه��ا مافی چ��ارەن��ووس��ی��ن ل��ە ل��ێ��دوان��ی ن��ەت��ەوە ی��ەك��گ��رت��ووەك��ان��دا لە /1ی كانوونی دووەمی ساڵی 1942دا ل��ێ��دوان��ی (هیلیتا)، لێدوانی لەسەر دراوەو ،لە /1ی شوباتی ساڵی 1945یشدا ل��ە ب��ڕگ��ەی دووەم����ی م��ادەی یەكەم ،لەجاڕی گەردوونیی ن���ەت���ەوە ی��ەك��گ��رت��ووەك��ان��دا هاتووەو دەڵێت :ئامانجەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان گەشە ب��ەپ��ەی��وەن��دی��ی دوو الی��ەن��ەی گ��ەالن ب��دات ،لەسەر بنەمای رێ���زگ���رت���ن ل���ە پ��ڕەن��س��ی��پ��ی یەكسانی لە مافەكانی نێوان گەالن.
77
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ل پاش ( )56سااڵن ێ بۆ یەكەمین جار كچا ئەنفالكرییەك ێ بارزانی كەسوكارێن خۆ ل كوردستان دبینیتەڤە ێ مزویری رێكار خۆشەڤی سۆفی محەمەد زراری ،ژ خێزانەكا شۆرشگێرو ق���ەه���رەم���ان ب���ووی���ە س���ەر ب (هۆزا شێروانی) یە ،بەشداریی تەڤایا شۆرشێن یەك لدویف یەكێن ب���ارزان دا كریە ،ساال ێ 1932دا ئ���اوارەی توركیای ب��وون��ە ،س��اال 1945ئ���اوارەی ئیرانێ ب��وون��ەو ب��ەش��داری��ی د كۆمارا مهاباد ێ دا كرییە ،ساال 1947ل پاش نەهێالنا كومارا ێ ژ كوردستانێ -مهاباد - ێ داگیركەرێن كوردستانێڤە، الی خێزان و كەسوكارێن وی دبنە چ��وار ب��ەش ،كۆمەكا مرۆڤــ و ێ وی ژبەر گوندیێن وی برای نەخۆشی و نەبوونا پێدڤیاتێن ژیانێ وەك ه��زاران بارزانیێن دن دچنە بەردلوڤانیا خودێ، خێزان و زارۆكێن وی دگەل هەمی بارزانییان ڤەدگەڕیێن
78
ێ دیانا عێراقێ و لناڤــ سیم دهێنە دەستبسەركرن و نێرینە دهێنەگرتن بۆ ناڤــ گرتیگەهێن (ب��ەغ��دا ،مویسل ،ك��ەرك��ووك). ئ���ەو ب���خ���ۆژی دگ����ەل ()500 ه��ەڤ��ال��ێ��ن ب���ارزان���ی مشەختی یەكەتییا سۆڤیەتا ب��ەرێ دبن، م��اوێ ( )12س��االن ب ژیانەكا زۆرا ب ئ��اس��ت��ەن��گ دۆر ژ كەسوكارێن خ��ۆ دبوورینت، ێ ل �ێ دووب����ارە ه���ەوال ژیانەڤ ددەت و خێزانەكێ پێكدئینیت، (حەلیما سولەیمان) قرم تەتەر دب��ی��ت��ە ه��ەڤ��ژی��ن��ا وی ،چ���وار زارۆك ژێ ه��ەدب��ن بناڤێن (حەسەن خۆشەڤی ،رۆستەم خ��ۆش��ەڤ��ی ،فاتمە خۆشەڤی، ێ مخابن عائیشە خۆشەڤی) ل ێ تنێ (عائیشا خۆشەڤی) دژیان دا مایە ،یێن دن چوونە بەر دلوڤانییا خ���ودێ ،س��ەب��ارەت
چ��ەوان��ی��ی��ا ب��رێ��ڤ��ەچ��وون��ا ژیانا وان ب���ێ دل��وڤ��ان��ی��ی��ا ب��اب��ی ل ێ ( )2012/5/24ل ش����ار هەولێرێ مە ئەڤــ چاڤ پێكەفتنە ێ ێ دا ب زمان دگەل عەیشاخانم توركی ئەنجام دا ،وێ��ژی بڤی ئاوایی ڕەوشا ژیانا سەخت و دژوارا خۆ بۆمە شرۆڤەكر: ێ من ( )3سال بوو تەمەن ێ من ڤەگەریایەڤە بۆ ێ باب دەم كوردستانێ ،ئەز د ( )8سااڵن دا چوومە قوتابخانێ ،دایكا من ژیانەكا زۆرا سەخت و دژوار بۆراندییە هەتا ئەم مەزنكرین، خۆشك و برایێن من چوونە ێ تنێ ئەزو بەردلوڤانییا خود دایكا من مایین ،دایكا منژی ێ ێ تن چوو بەردلوڤانییا خود ئ��ەز ی��ام��ای ،هەمی گ��اڤ��ان مە ێ ل دای��ك��ا خ��ۆ دپ��رس��ی دای��ك� بابێ مە كییە؟ چلێهاتییە؟ بۆ
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
چجاران لمە ناپرسیتن؟! ،دایكا ێ مە دابێژیت بابێ هنگۆ كورد ێ عێراقێیە بارزانییە ،ئەڤە وێن بابێ ه��ەوەی��ە ،هەمی شەڤان ێ مندا ێ بابێ من د مێشك وین دووبارە دبۆڤە ،ئەز زۆر زۆر بۆ عاجز دبووم ،من دگوت باب خۆزی تنێ بۆ جارەكێ من تو دیتبای ،ئەڤــ وێنە بۆمن ببا راستی ،هەتا سااڵ ( )2003مە چ ل كەسوكارێن خۆ نەدزانی ،ئەم ێ مە غەریبە بووین هەرگاڤــ دل بخۆ دسووت ،ل پاش ئازادییا عێراقێ زۆر ل وان زاروكێن هەڤالێن بارزانی مرۆڤێن خۆ ڤەدیتن ب رێكا وینەو نامەو ت��ەل��ەف��ون��ا ،م���ەژی ئ��ەڤ��ـ��ـ س��اڵ كەسوكارێن خۆ ڤەدیتن ئەز ل ( )2012/5/22ل پاش ()56 ساڵێن تەمەنی بۆ یەكەمجار ئ��ەز ب وەالت و كەسوكارێن خۆ شادبومەڤە ،من نها خوشك ێ و دایكەكا دیی یا هەی بناڤ (مەگرۆم مالخۆ) ،مام و پسمام ێ من ێ مخابن باب یێن هەی ل ی��ێ ل ( )1983/8/10دگ��ەل هەمی نێرینێن بارزانییان هاتییە گرتن و بێسەروشوینكرن ،ئەز نەگەهشتمە مرادا خۆ كو ئەوژی دیتنا بابی بوو .ب ڕاستی ئەز زۆرا دڵخۆشم ب وەالت ێ خۆ و ڤان كەسوكارێن من كۆ زۆر دلوڤان و باشن بۆ من هیڤی خ��وازم ژ یەزدانێ دلوڤان كو
كەس بێ كەس نەمینیت وەك مە.
79
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
گوڵچنێك لەچاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول ئا :پەیامی ئەیلوول چاالكییەكانی مانگی كانوونی دووەمی2013 / مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەولێر * لەڕێكەوتی ،2013/1/13بەڕێزان محەمەد مەال قادر؛ ئەندامی پێشووی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان و ،سەید كاكەو, كۆمەڵێك پێشمەرگەو سەرلقەكانی ئەیلوولی ه��ێ��زی دەش��ت��ی ه��ەول��ێ��ر ،س��ەردان��ی مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولیان ك��ردو ،زۆر بەگەرمییەوە لەالیەن س����ەرۆك و ئ��ەن��دام��ان��ی دەس��ت��ەی كارگێڕیی مەكتەبی گشتییەوە پێشوازیان لێكرا ،سەردانی ئەو بەرێزانە بۆ مەبەستی تۆماركردنی داستانی هێرشە پێنج قۆڵییەكەی میری ب��وو ب��ۆ سەر بارەگاكانی پێشمەرگە لەبیستانە لە سالێ 1965 دا.
80
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/16ئ��ەن��دام��ان��ی دەستەی كارگێریی مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ش���ۆڕش���ی م���ەزن���ی ئ��ەی��ل��وول بەمەبەستی ب��ەس��ەرك��ردن��ەوەو پرسینی باری تەندروستییەوە ،سەردانی بەڕێز خەلیل عەزیز خدر؛ ئەندامی كۆمەڵەیان لەماڵی خۆێ كرد. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/22س���ەرۆك و ئەندامانی دەستەی كارگێریی مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول بەشدارییان لەڕێوڕەسمی ی��ادك��ردن��ەوەی 67
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
ساڵەی دامەزراندنی كۆماری كوردستان لەهۆڵی پێشەوا لە نێو بااڵخانەی وەزارەتی رۆشنبیری و الوان لەهەولێر كرد. * لەڕێكەوتی ،2013/1/22كاتژمێر ( )3ی پ��اش ن��ی��وەرۆ س��ەرۆك و ئەندامانی دەستەی كارگێڕیی مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایان، بەشدارییان لەپرسەی خوالێخۆشبوو قاسم ئیسماعیل عەبدوڵاڵ كرد ،كەدەكاتە برای مامۆستا محەمەد ئەمین ئیسماعیل؛ ئەندامی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول. * لەڕێكەوتی ،2013/1/28مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول، بەئامادەبوونی سەرجەم نوێنەرەكانی لەپارێزگەو ش��ارو شارۆچكەكانی هەرێمدا ،كۆبوونەوەی مانگانەی خۆی ئەنجامدا.
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/31س��ەرۆك��ی كۆمەڵە سەردانی بەڕێزان بەڕێوەبەری ناحیەی كەندێناوەو ،بەڕێوەبەری ئاسایشی كەندێناوەی كرد،لەو سەردانەدا لەالیەن بەڕێزان پێشوازییەكی
گەرمی لێكراو ،دەرب���ارەی كاروچاالكییەكانی كۆمەڵە هەردووال بیروبۆچوونی خۆیان ئاڵوگۆڕ كرد. نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لەسۆران: * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/10ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی سۆران سەردانی یەكێتیی الوان - ناوەندی بااڵی هەولێری كردو ،لەالیەن بەڕێزان بەرپرس و ئەندامانی یەكێتیی الوان پێشوازی لێكرا.
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/15ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی س�����ۆران ب���ەن���اوی ك��ۆم��ەڵ��ەی مامۆستایانی ش��ۆڕش��ی م��ەزن��ی ئ��ەی��ل��وول��ەوە ئ��ام��ادەی پ��رس��ەی نەنكی س��ەرۆك��ی یەكێتیی زانایانی ئایینی ئیسالمی /لەسۆران كرد. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/23ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی س�����ۆران ئ����ام����ادەی ئ��اه��ەن��گ��ی لەدایكبوونی پێغەمبەرمان (محەمەد .د.خ) بوو، كە لەهۆڵی بۆنەكان لەسۆران سازكرا. نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لەپارێزگەی دهۆك: * ل رێكەفتێ ،2013/1/8دەمژمێر ()10.30 ێ كو ی سپێدێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەلێ ی
81
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
پێكهاتبوون ژ هەڤااڵن ئەحمەد بادی و هاشم شوشی ل بارەگایێ لقێ ئێك پشكا رێكخراوێین پیشەیی و ج��ەم��اوەری ل ده��ۆك ئامادەبوون، نوێنەرێن دەستەكێ هاتنە پێشوازی كرن ژ الێی رێزدار بهجت نحلبیشی ؛ كارگێرێ لقێ ئێك و بەرپرسێ ڕێكخراوێن پیشەیی و جەماوەری، هەروەها عەبدوڵاڵ یەحیا؛ بەرپرسێ سەنتەرا ل رێكخراوێن ج��ەم��اوەری ،بەرپرسێ كۆمەڵێ ڕووناهیەك داس��ەر بەرنامێ ك��ارێ كۆمەلی و بزاڤـــ و چاالكیێن تێنە ئەنجامدان ،و ل هەمان رۆژ
سەرەدانا بارەگایێ تەلفزیۆنا ( )k.tvیێ ئاسمانی ل دهۆك كر ،ل هەمان رۆژێش سەرەدانا جەنابی شێخ كامیران ژ مالباتا پیرۆزا میرێن كوردی ئێزدی كرد. * ل رێكەفتێ ،2013/1/20دەمژمێر ()11 ێ كو ی سپێدێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ ی پێكهاتبوو ژ ه��ەڤ��ااڵن ئەحمەد ب��ادی و هاشم شوشی ل كۆربەندا س��ەرەرم یا رۆشنبیری ل دهۆك ئامادەبوون ،ژگێرانا كۆڕەكێ ل ژێر ناڤــــ و نیشانا (كوردستان و دەه ساڵێن داهاتی) ل بزاهێ ،بەرپرسێ كۆمەڵێ بۆ ماوەی ( )8خولەكا پێناسەك داس��ەر پێكهاتا كۆمەڵێ و بزاڤـــ و چاالكیێن تینە ئەنجامدان ،پاش مامۆستا هاشم شوشی كۆڕا خو پێشكێش كر ،هەژی گوتنێ یە كو سێ كەناڵێن تەلەفزیۆنا ئامادەبوون ،دگەل بەرپرسێ سەنتەران ل دهۆك ،بەرپرسێ هەمی سەنتەران و پەیامنێر لڤی كۆڕێدا ئامادەبوون، ئەڤــ كۆڕی ماوەی ئێك دەمژمێر و نیڤا كێشا، هەر لڤی ماوەی پرسیارو وەاڵم هاتنە دان.
* ل رێكەفتێ ،2013/1/21دەمژمێر ()10 ی سپێدێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ سەرەدانا ئەڤــ بارەگایا خارێ كر ،ژبۆ گرێدانا پەیوەندیاو گەهاندنا گۆڤارا پەیاما ئەیلوولێ یا ژمارە (.)25 -1لیژنا ناوچا دهۆك. -2لیژنا ناوچا سەرهەڵدان. -3لقێ ئێك -پشكا ڕێكخستنێ. -4لیژنا ناوچا پەیمانگا.
82
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
* هەر لڤی رۆژێ دەمژمێر ( )12ی نیڤرۆ ێ كو پێكهاتبوون نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ ی ژ ه��ەڤ��ااڵن ئ��ەح��م��ەد ب���ادی و ه��اش��م شوشی سەرەدانا بارەگایێ لقێ ئێك _ پشكا ڕۆشنبیری و ڕاگەهاندنێ ك��ر ،نوێنەرێن دەستەكێ هاتنە پێشوازی كرن ژ الیێ رێزدار مسعود سەرنی؛ بەرپرسێ پشكا راگەهاندنێ ،هەروەسا چەند ئەندامێن وان ،بەرپرسێ كۆمەڵێ پێناسەك دا سەر بزاڤــ و چاالكیێن كۆمەڵێ و گێرانا كۆڕو سیمینارا بۆ سەنتەرێن ڕۆشنبیری ل دهۆك، ێ كرو جەنابێ وی دەستخۆشی لكارێ كۆمەڵ ئامادەیا خۆ دیاركر بۆهەر كارەكێ پێویست ه��ەژی گوتنێ یە كو رێ���زدار احسان ئامێدی؛ بەرپرسێ نڤسینگەها پەرلەمانتەران ل پشكا راگەهاندنێ یێ ئامادەبوو.
* ل رێكەفتێ ،2013/1/22دەم��ژم��ێ��ر()4 ی ئێڤارێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ یێ كو پێكهاتبوون ژ هەڤااڵن ئەحمەد بادی و هاشم ش��وش��ی ل ب��ارەگ��ای��ێ س��ەن��ت��ەرێ رۆشنبیریێ پێشمەرگەی ئامادەبوون ل سەر داخازیا وان، ژالیێ بەرپرسا سەنتەری ڤە ،ڤیان پندروویی ك��وداخ��ازا ناڤێن مامۆستایێن شۆڕشێ دگەل ژمارا تەلەفۆنا بو سەنتەرێ كربوو ژبۆ هندەك كارێن پێویست و دارشتنا بەرنامەكێ تایبەت ێ -نڤسینگەها دهۆك دگەل مامۆستایێن شۆڕش دا. ێ ،2013/1/22دەم��ژم��ێ��ر ه���ەر ڤ��ی رۆژ
( )4،30ی ئێڤارێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ ێ كو پێكهاتبوو ژ هەڤااڵن ئەحمەد ب��ادی و ی ێ هاشم شوشی سەرەدانا ڤان بارەگایێن خار كر ،مەرەما گرێدانا پەیوەندیاو گەهاندنا گۆڤارا پەیاما ئەیلوولێ یا ژمارە (:)25 -1بارەگایێ لیژنا پێشكەفتن یا ئەندازیارا، مافپەروەراو پزیشكا) ل سەنتەرێ پارێزگاها دهۆك دەمژمێر ( )4.30ی ئێڤارێ. -2بارەگایێ لیژنا ناوچا زانكۆ ل سەنتەرێ دهۆك دەمژمێر ( )5ی ئێڤارێ. -3بارەگایێ بنگەهێ اللش یێ ڕۆشنبیریێ ێ هاتنە برایێن ئێزدی ل دهۆك ،نوێنەرێ دەستەك پێشوازی كرن ژالیێ عزالدین باقەسری ،باسل چوقی و چەند ئەندامیێن دی یێن سەنتەری.
نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لە سلێمانی: * لەڕێكەوتی ،2013/1/4بەبۆنەی ساڵیادی دامەزراندنی كۆمەڵەی هونەرو وێژەی كوردی، ن��وێ��ن��ەران��ی ن��ووس��ی��ن��گ��ە س���ەردان���ی ه����ەردوو هونەرمەند كاك غەفوور عەبدوڵاڵو سەردارخدر؛ ئەندامانی دەستەی كارگێڕییان كرد ،بەهەمان شێوە ئەوانیش سەردانی نووسینگەیان كردو هیوایان خ��واس��ت ك��ە ئ��ەم ج��ۆرە پەیوەندیانە بەردەوام بن.
83
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
* لەڕێكەوتی ،2013/1/10لەسەر داوای نووسینگە ،بانگهێشتی مامۆستای ب��ەڕێ��ز د. كەیوان ئازاد ئەنوەر مامۆستای مێژوو لەزانكۆی سلێمانی كرا بۆ نووسینگەی كۆمەڵە ،بەڕێزی خۆشحاڵی خۆی دەبڕی و لەو دیمانەیەدا بەڕێزی بابەتێكی لەبارەی ئەیلوولەوە پێشكەش كرد . هەر هەمان رۆژ مامۆستا كەمال محەمەدئەمین؛ ن��اس��راو ب��ە ك��ەم��ال ب��اب��ان دوای گ��ەڕان��ەوەی بەیەكجاری لەهەندەرانەوە بۆ سلێمانی سەردانی نووسینگەی كۆمەڵەی كردو لەالیەن بەرپرس و ئەندامانی نووسینگەی سلێمانییەوە پێشوازی لێكرا.
* ل���ەڕێ���ك���ەوت���ی ،2013/1/15پ��ۆل��ێ لەمامۆستایانی ش��ۆڕش ل��ەدەڤ��ەری سلێمانی بەشدارییان لەو گردبوونەوەیەدا كرد ،كە تایبەت بوو بەناڕەزایی دەربڕین دژ بەشەهیدكردنی هەرسێ ئافرەتەچاالكوانە كوردەكان ،كە لەواڵتی فەڕەنسا شەهید كران.
84
نووێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام: * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/7ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی پ��ی��رم��ام ل��ەم��ی��ان��ەی س����ەردان و بەسەركردنەوەكانیدا ،سەردانی لقی /16ی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردو ،لەالیەن رێزداران كازم مەحمود؛ كارگێڕی بەڕێوەبردن و دارایی لق و ،بەڕێز فەرهاد مەسیفی؛ ئەندامی مەكتەبی بەڕێوەبردن و دارایی بە گەرمی پێشوازی لێكرا.
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/8ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی پیرمام سەردانی بارەگاكانی دەزگای گشتیی هەڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردو لەالیەن رێزدارخەسرۆ گۆران؛ بەرپرسی دەزگا پێشوازی لێكراو ،لەو سەردانەدا باس لە رۆڵی مامۆستایانی شۆڕش كرا .هەر هەمان رۆژ نوێنەری نووسینگە سەردانی رێزدارمامۆستا
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
قاسمی كرد لەبارەگای خۆی ،لەو سەردانەیدا باس لەكارو چاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی ئەیلوول كرا. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/10ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی پ��ی��رم��ام س���ەردان���ی ف��ەرم��ان��گ��ەی كارەبای سەاڵحەددینی ك��ردو ،لەالیەن رێزدار فكری حەمو مستەفا بارزانی؛ بەرپرسی فەرمانگە پێشوازی لێكرا ،بۆ ناساندنی ئەرك و پێكهاتەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول.
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/16ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی پ��ی��رم��ام س����ەردان����ی دەڤ����ەری زرارەت���ی ك��رد ،بە م��ەرەم��ی بەسەركردنەوەی زورب��ەی داو و دەزگ��ا حزبی و حكوومیەكانی ناحیەی دارە شەكران ،لەو سەردانەیدا لەگەڵ بەڕێزان بەڕێوەبەری ناحیە؛ كەریم محەمەدو، بەڕێوەبەری بنكەی ئاسایش؛ ك��وردۆ جەبارو،
سەرۆكی شارەوانیی دارە ش��ەك��ران؛ م��ەردان سەعید ،ب��اس لەكارو چاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕش كرا .هەر هەمان رۆژیش سەردانی بارەگای رێكخراوی دارە شەكرانی پارتی دیموكراتی كوردستانی ك��ردو ،لەالیەن رێزداران سۆران فارس؛ بەرپرسی رێكخراو و جەمیل حەسەن؛ كارگێڕی رێكخراو پێشوازی لێكرا .دواتریش سەردانی سەنتەری رۆشنبیریی زرارەت��ی��ان ك��ردو ،لەالیەن بەرپرسی سەنتەر؛ ح��ازم واس��ڵ ،پێشوازییان لێكراو باس لەكارو چاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول كرا. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/23ن��وێ��ن��ەری ن��ووس��ی��ن��گ��ەی پ���ی���رم���ام ،ل��ق��ی ك��ش��ت��ووك��اڵ��ی سەاڵحەددینی بەسەركردەوەو لەگەڵ بەرپرسی لق بەڕێز محەمەد عەبدوڵالو چەند بەرپرسی بەشەكانی دیكەی لقی كشتوكاڵ كۆبووەوە.
85
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
نوێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەورامان: * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/14ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی هەورامان سەردانی ئەنجوومەنی سەركرداتیی پارتی دیموكراتی كوردستانی لە پارێزگای سلێمانی كردو ،لەالیەن بەڕێز بروسك ن��ووری شاوەیس پێشوازی لێكرا .هەر هەمان رۆژ نووێنەری نووسینگە سەردانی لێپرسراوی رێكخستنی سەركردایەتی كردو ،لەو سەردانەدا چاویان كەوت بە رێزدار مامۆستا ساڵح مستەفا.
* ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/15ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ه��ەورام��ان س��ەردان��ی لقی /12ی ب��ەڕێ��زی��ان ك���رد ،بەمەبەستی ب���ەدواداچ���وون دەرب���ارەی ك��ارو چاالكییەكانی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول.
86
نووێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەڕانیە: * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/4ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ڕانیە سەردانی یەكێتیی ئافرەتانی كوردستان -ئەنجوومەنی قەزای رانیەی كرد. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/10ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ڕان��ی��ە ،س��ەردان��ی لێژنە ناوچەی ڕانیەی پارتی دیموكراتی كوردستانی كرد. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/13ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ڕانیە ،سەردانی بارەگای لقی /11ی پارتی دیموكراتی كوردستانی كردو بەشداریی ك��ۆب��وون��ەوەی��ك��ی رێ��ك��خ��راوە ج���ەم���اوەری و پیشەییەكان بوو. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/21ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ڕان��ی��ە ،س��ەردان��ی ن��اوەن��دی بااڵی یەكێتیی الوانی دیموكراتی كوردستانی لەڕانیەی كرد. * ل��ەڕێ��ك��ەوت��ی ،2013/1/24ن��وێ��ن��ەری نووسینگەی ڕانیە ،سەردانی لێژنە ناوچەی پارتی دیموكراتی كوردستانی چوار قوڕنەی كرد.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
چاالكییەكانی مانگی شوباتی2013 / مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەولێر: * ڕێكەوتی 2013/2/24مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول سەردانی بەڕێز موحسن دزەیی یان لەماڵی خۆی كرد بەمەبەستی تاوتۆكردنی هەندێك زانیاریی گرنگ دەرب��ارەی كەسایەتیی بارزانیی نەمرو، شێخ ئەحمەدی بارزانی.
* ڕێكەوتی 2013/2/25مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول سەردانی بەڕێز دكتۆرعەلی سندی؛ وەزی��ری پالندانانی حكوومەتی هەرێمی كوردستانیان كرد ،لەو دیدارەدا دوای بەخێرهێنانی سەرۆك و ئەندامانی دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵە ،سەرۆكی مۆمەڵە ب��ەوردی تیشكی خست سەر ڕەوشی هاتنە كایەی بیرۆكەی پێگەیاندنی مامۆستایانی شۆڕش و چۆنێتیی كاركردنییان لەسەردەمی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول لەسااڵنی پێش 1970دا، هەروەها بەڕێز سەرۆكی كۆمەڵە بەتێرو تەسەلی باسی ك��ارو چاالكییەكانی كۆمەڵەی كرد هەر لەرۆژی دروستبوونییەوە تا بە ئەمڕۆ دەگات، ئینجا باسی دەستكەوتەكانی كۆمەڵە ك��ردو
پرۆژەكانی داهاتووی كۆمەڵەیشی خستەڕوو. ب���ەڕێ���ز وەزی�������ری پ�لان��دان��ان��ی��ش ل���ەالی خۆیەوە ،بەئامادەبوونی بەڕێوەبەری گشتیی دیوانی وەزارەت بەڕێز ئەیوب صابر گەاڵڵی بەخۆشحاڵییەوە پێشوازی شاندی كۆمەڵەی كردو ئامادەیی خۆشیانی بۆ هەر هاوكارییەكی پێویست نیشاندا ،لەكۆتایی دیدارەكەیشدا بەڵێنی دا لەدەرفەتێكی گونجاو سەردانی كۆمەڵەكەمان بكات. هەرهەمان ڕۆژ شاندی كۆمەڵە سەردانی ب��ەرێ��وەب��ەری گشتیی ك��ارگ��ێ��ڕی��ی وەزارەت����ی پالندانان؛ بەڕێز عەبدوڵاڵ كەریم ئاكرەیی یان كردو ،بەڕێزیشیان خۆشحاڵیی بۆ ئەم سەردانە دەربڕی.
* ڕێ��ك��ەوت��ی 2013/2/25س�����ەرۆك و ئەندامانی دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵە لەپرسەی
87
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
خوالێخۆشبوو ،قادر عەزیز؛ پێشمەرگەی هەردوو ش��ۆرش��ی ئ��ەی��ل��وول و گ���واڵن ل��ەش��ارۆچ��ك��ەی بەحركە ئامادەبوون. * ڕێ��ك��ەوت��ی 2013/2/28س�����ەرۆك و ئەندامانی دەستەی كارگێڕیی كۆمەڵە ،سەردانی بەڕێز شێخ عەبدولموهەیمن بارزانی یان كرد، لەدانیشتنێكی تایبەتدا بەوردی پەیامی شۆڕشی ئەیلوول شێكرایەوەو ه��ۆك��ارە پۆزەتیفەكانی خرایە بەر باس و لێكۆڵینەوە.
نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لەسۆران: * ڕێكەوتی 2013/2/2بەرپرسی نووسینگەی ك��ۆم��ەڵ��ە ل���ەس���ۆران ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی پ��ی��رۆزب��ای��ی لەبەرپرسی لقی 26ی گواڵنی پارتی دیموكراتی ك��وردس��ت��ان؛ هەڤال مامۆستا عەبدولڕەحمان م��ەال رەس���وڵ ،س��ەردان��ی چۆمانی ك��ردو ،هەر بەم بۆنەیەوە لۆگۆی كۆمەڵەی مامۆستایانی
هەر هەمان ڕۆژ مەكتەبی گشتیی كۆمەڵەی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ش���ۆڕش���ی م���ەزن���ی ئ��ەی��ل��وول بەئامادەبوونی سەرجەم ئەندام و نوێنەرانی كۆبوونەوەی ئاسایی مانگانەی خۆی ئەنجامداو، ج��ارێ��ك��ی دی��ك��ە ب���اس ل��ەب��ەرن��ام��ەی پ��ێ��ش��وو و داهاتووی كاروچاالكییەكان كۆمەڵە كرا.
88
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
شۆڕشی مەزنی ئەیلوولی پێشكەش بە بەڕێزیان كرد. * ڕێ���ك���ەوت���ی 2013/2/15ب��ەرپ��رس��ی نووسینگەی ك��ۆم��ەڵ��ە ل��ەس��ۆران بەمەبەستی پ��ی��رۆزب��ای��ی ،س��ەردان��ی نووسینگەی سۆرانی پەڕلەمانی كوردستانی كرد ،بەڕێزیان لەالیەن پ��ەرل��ەم��ان��ت��ار ب��ەڕێ��ز ق��ادرح��ەس��ەن پێشوازی لێكراو ،لەو سەردانەدا باس لەڕۆڵی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕش كرا ،لەكۆتایی سەردانەكەدا لۆگۆی كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولی پێشكەش بە بەڕێزیان كرد.
* ڕێ���ك���ەوت���ی 2013/2/18ب��ەرپ��رس��ی نووسینگەی كۆمەڵە ل��ەس��ۆران ،بەمەبەستی پیرۆزبایی ( )60ە مین ساڵەی یادی دامەزراندنی یەكێتیی قوتابیانی كوردستان و یەكێتیی الوانی دیموكراتی كوردستان ،سەردانی لقی یەكێتیی قوتابیانی كوردستانی لەسۆران كرد.
نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لەپارێزگەی دهۆك: ێ 2013/2/10دەم��ژم��ێ��ر ()4 * ڕێ��ك��ەف��ت� ی ئێڤارێ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ یێ كو پێكهاتبوو ژه��ەڤ��ااڵن ئەحمەد ب��ادی و هاشم شوشی و سوبحی محەمەد موراد ،ئامادە بوون ێ ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد لە دهۆك ل بارەگای ئامادەبوون ب مەرەما بیر ئانینا ڕۆژا نڤیسەرێ ك���ورد ك��و ل ( )1970/2/10ژ ب��ۆ ساغكرنا بیرئانینا 43ساڵیا رۆژا نڤیسەرێ كورد ،ب ڤی ێ كۆمەاڵ هەلكەفتێ برووسكەكا پیرۆزباهیێ بناڤ مامۆستایێن شۆڕشێ نووسینگەها دهۆك هاتە پێشكەشكرن ،هەر ل ڤی بۆنێدا رێزدار سوبحی محەمەد مورادی پارچە هۆزانەكا خۆ پێشكەش كر. * ڕۆژا دووشەمبێ رێكەفتێ 2013/2/11 دەمژمێر ( )11ی سپێدێ ،نوێنەرێن دەستەكا ێ كو پێكهاتبوو ژه��ەڤ��ااڵن ئەحمەد كۆمەڵێ ی ب��ادی و هاشم شوشی ل بارەگایێ رێڤەبەریا گشتییا رۆشنبیری و هونەری و الوان ل دهۆك ئامادەبوون ،نوێنەرێن دەستەكێ هاتنە پێشوازی ێ كرن ژ الیێ رێزدار ئەیوب ڕەمەزان رێڤەبەر گشتی و ،ئیسماعیل تاهیر؛ بەرپرسێ سەنتەرەكان، ل بەراهیێ دیاریا كۆمەڵێ ژ الیێ ئەحمەد بادی ڤە هاتە پێشكەشكرن ،پاش بەرنامەك تایبەت دا
89
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
دەستێ ژبو گێرانا كۆڕەكێ بۆ سەنتەرا ،جەنابێ وی ب رێزڤە سوپاسیا نوێنەرێن دەستەكێ بۆ ڤان جۆرە چاالكییا كرو داخازا سەركەفتنی بۆ خواستن. * ڕۆژا چارشەمبێ رێكەفت ێ 2013/2/13 دەمژمێر ( )11ی سپێدێ نوێنەرێن دەستەكا ێ كو پێكهاتبوو ژهەڤااڵن ئەحمەد بادی كۆمەڵێ ی و هاشم شووشی سەرەدانا بارەگایێ فەرماندەیا ێ ژالێی ێ دهۆك كر ،نوێنەرێن دەستەك لەشكر رێزدار مستەفا سگێری؛ بەرپرسی دوێڤ چونی و چەند ئەندامێن وان هاتنە پێشوازی كرن، بەرپرسێ كۆمەڵی ڕووناهیەك دا سەر پێكهاتا كۆمەڵێ و بەرنامی كاری و بزاڤــ و چاالكیێن ێو تێنە ئەنجامدان ،وەك دەركرنا پەیاما ئەیلوول گێرانا كۆڕا بۆ سەنتەرێت رۆشنبیری ل دهۆك.
* رۆژا چار شەمبێ رێكەفتێ 2013/2/13 دەمژمێر ( )12ی نیڤرۆ نوێنەرێن دەستەكا
90
كۆمەڵێ ی ێ كو پێكهاتبوو ژهەڤااڵن ئەحمەد بادی و هاشم شوشی سەردانا بارەگایێ فەرماندەیا لەشكرێ ده��ۆك كر ئەو هاتنە پێشوازی كرن ژالێی رێ��زدار شێخ علو؛ بەرپرسێ فەرماندەیا ێ كۆمەڵێ پێناسەك دهۆك ،بەرپرسی دەستەك دا س��ەر پێكهاتا كۆمەڵێ و بەرنامی ك��ارێ و ئەو بزاڤــ و چاالكیێن تێنە ئەنجامدان و گرێدانا پەیوەندییا دگ���ەل ه��ەم��ی دەزگ��ای��ێ��ن ح��زب��ی و ئیداری و لەشكری ،جەنابی وی خۆشحاڵ بوو ێ بۆ دەستەكا ب سەرەدانامەو داخازیا سەركەفتن كۆمەلێ و ئەو كارو چاالكیێن تێنە ئەنجامدان خاست.
* رۆژا پێنج شەمبێ رێكەفتێ 2013/2/14 دەمژمێر ( )12ی نێڤرۆ نوێنەرێن دەستەكا كۆمەڵێ ێ كو پێكهاتبوو ژهەڤااڵن ئەحمەد بادی و هاشم ی شوشی سەردانا بارەگایێ ئێكەتیا پەرلەمانتارێن ێ كوردستانی لقێ دهۆك كر ،نوێنەرێن دەستەك هاتنە پ��ێ��ش��وازی ك��رن ژالێ���ی چ��ەن��د ئەندامین ێ وان ،پشتی هندێ بەرپرسی نووسینگا كۆمەڵ پێناسەك دا سەر پێكهاتا كۆمەڵێ و بەرنامی كاری وەك دەرخستنا پەیاما ئەیلوولێ و گێرانا كۆران بۆ سەنتەرێن رۆشنبیری و الوان ،دووماهیێدا جەنابی وان دەستخۆشی لڤی كارێ هوسا پیرۆز كر و داخازا سەركەفتن ێ بۆ كۆمەڵێ خاست.
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
نووسینگەی كۆمەڵەی مامۆستایان لەسلێمانی: * ڕێكەوتی 13و 2013/2/14نوێنەری نووسینگە لەهەڵەبجە مامۆستا محەمەد حەمە ع��ارف و عەلی ع��ارف ب��ەش��داری��ی��ان لەناشتن و پ���رس���ەی ش��ێ��خ ن���ورەدی���ن���ی م��وف��ت��ی ك���رد، خوالێخۆشبوو كەسایەتییەكی ن��اوداری شاری هەڵەبجە بوو. * ڕێكەوتی 2013/2/18بەپێی بڕیارێكی شایستەی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ،بڕیاردراوە لیژنەی ڕاوێژ لەهەموو ئ��ەو هەڤااڵنە دروس��ت بێت ،كە تەمەنێكی پر ئەزموونیان لە ژیانی سیاسی و كوردایەتیدا ب��ەس��ەرب��ردووە ،ب��ەم ب��ۆن��ەی��ەوە نووسینگەی ك��ۆم��ەڵ��ەك��ەم��ان ل��ەس��ل��ێ��م��ان��ی ل��ەس��ەردان��ێ��ك��دا پیرۆزبایی پێشكەش كردن ،دواتر هەڤاڵ شێخ بەهائەددین شێخ عەلی؛ بەرپرسی مەكتەب و
چەند كەسایەتییەكی ت��ری ئەندامانی مەكتەب پ���ێ���ش���وازی ل��ەن��وێ��ن��ەران��ی ن��ووس��ی��ن��گ��ە ك���رد، كەپێكهاتبوو ل��ە مامۆستا ف��ازڵ نەقشبەندی؛ بەرپرسی نووسینگەی سلێمانی و مامۆستا ئەبوبەكر رەشید محەمەد؛ جێگری نووسینگەو مامۆستا عەلی عەزیز ئەندامی دەستەی گشتی، لەو س��ەردان��ەدا بەرپرسی تیشكی خستە سەر ك��اری لێژنەی راوێ���ژو گەشەكردنی ب��ی��روراو چاالكییەكانیان بەمەبەستی خزمەتی كارو ئەركی كوردایەتی. * ڕێ��ك��ەوت��ی 2013/2/21-20بەرپرسی نووسینگە بەشداری لەپرسەی خوالێخۆشبوو حاجی هەمزە قامیشی پێشمەرگەی شۆڕشی ئ��ەی��ل��وول و ك��ەس��ای��ەت��ی��ی ن�����اوداری ن��اوچ��ەی شارباژێڕو هەڵگری مەدالیای (بارزانیی نەمر) كرد .
نوێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام: * ڕێكەوتی 2013/2/13نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام بەجودا جودا سەردانی هەر یەك لەمەكتەبی سەرۆك و مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستانی كرد ،بەمەرامی بەدواداچونی هەندێ كاری كۆمەڵەو گەیاندنی ژمارە 26ی گۆڤاری پەیامی ئەیلوول.
91
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
* ڕێكەوتی 2013/2/13نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام سەردانی لێژنە ناوچەی رێ���ب���ازی ك����رد ،ل���ەالی���ەن رێ������زداران ئ��ەح��م��ەد شێخۆ؛ بەرپرسی ن��اوچ��ەو ،ش��ێ��رزاد محەمەد عەلی؛ كارگێڕی ناوچە پێشوازی كرا ،لەمیانی سەردانەكەیداباس لەچاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایان و پێش هاتەكانی ئەمڕۆی كوردستان كرا ،سەردانەكەیش مایەی خۆشحاڵیی بەڕێزیان بوو.
* ڕێكەوتی 2013/2/14نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام سەردانی لێژنە ناوچەی خانزادی كرد ،لەدانیشتنێكدا لەگەڵ بەڕێزخەسرۆ ع��ەزی��ز؛ ب��ەرپ��رس��ی ن��اوچ��ەو ،س��ەاڵح شەهاب؛ ك��ارگ��ێ��ری ن���اوچ���ەو ،ح��ەم��ە ئ��اغ��ا؛ ب��ەرپ��رس��ی ب��ەش��ی راگ��ەی��ان��دو رۆش��ن��ب��ی��ری ن��اوچ��ە ب��اس لەچاالكییەكانی نوێنەرایەتی پیرمام كرا ،هەروەها بڕیاردرا بەهاوئاهەنگی لەگەڵ ناوەندی بااڵی دەوروب��ەری یەكێتیی الوان ئاهەنگێك بەبۆنەی یادی دامەزراندنیانەوە لە 2013/2/18ئاهەنگێك سازبكرێت. * ڕێكەوتی 2013/2/17نوێنەری كۆمەڵەی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ل��ەپ��ی��رم��ام س���ەردان���ی ب��ارەگ��ای مەكتەبی ناوەندیی رێكخستنی پێشمەرگەی كرد، لەدانیشتنێكدا ،كە رێ���زداران عومەر عوسمان م��ێ��رگ��ەس��ۆری؛ ب��ەرپ��رس��ی م��ەك��ت��ەب و ف��ری��اد
92
بارزانی؛ لێپرسراوی مەكتەبی گشتیی رۆشنبیری و راگەیاندنی پێشمەرگەو ،عەبدوڵاڵ شوكری و عومەر ئاژگەیی و چەند ئەندامێكی دیكەی مەكتەب ئامادەیبوون ،باس لەسەرجەم كارو چاالكییەكانی مامۆستایانی شۆڕش كرا ،لەوانە دەركردنی گۆڤاری پەیامی ئەیلوول و بەرنامەی خوێندن لەڕۆژانی سەختداو ،بەرنامەكانی تری ،k.tvكە بەسەرپەرشتیی مامۆستا عەبدولواحید دیبەگەیی؛ س��ەرۆك��ی كۆمەڵە ئ��ام��ادە دەك��رێ، لەپاڵ چەندین بابەتی دیكەی جۆراوجۆر ،هەر لەو دانیشتنەدا چەند سەرنج و تێبینییەك لەسەر گۆڤارەكە خرانە ڕوو ،كە لەئایندەدا لەبەرچاو دەگیرێن ،دوجاریش دەستخۆشی لەسەرۆكی ك��ۆم��ەڵ��ەو س��ت��اف��ی گ���ۆڤ���ارەك���ە ك����راو ه��ی��وای سەركەوتنیان بۆی خواست. هەرهەمان ڕۆژ نوێنەری كۆمەڵە سەردانی لێژنە ن��اوچ��ەی خ��ان��زادی پ��ارت��ی دیموكراتی
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
كردو ،لەالیەن بەرپرسی لیژنە ناوچەی خانزاد كاك خەسرۆ عەزیزو ،كارگێڕانی رێكخراوەكە پێشوازی لێكرا. * ڕێكەوتی 2013/2/18نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام س��ەردان��ی ه��ەر ی��ەك لە بەڕێزان جەنگاوەر خالد ئاشگەیی؛ بەڕێوەبەری ناحیەی سەالحەددین ،رائید عەبدولقادر دڵشاد؛ بەڕێوەبەری پۆلیسی كرد ،لەو سەردانەدا كارو چاالكییەكانی مامۆستایانی ش��ۆڕش ت��ەوەری سەرەكیی باسەكان بوو.
كوردستانی ك��ردو ،كە بەهاوئاهەنگی لەگەڵ ن��اوەن��دی ب��ااڵی دەوروب����ەری یەكێتیی الوان��ی دیموكراتی لەناحیەی دارە شەكران بەبۆنەی ی��ادی ()60ــەمین ساڵیادی دام��ەزران��دن��ی��ی��ەوە ئاهەنگێكیان گ��ێ��راو ،ل��ە ئاهەنگەكەدا وت��اری كۆمەڵەی مامۆستایانی شۆڕش لەالیەن مامۆستا ج���ەالل خ��در پێشكەش ك���را ،ك��ەب��ووە مایەی خۆشحاڵیی ئامادەبووان. * هەرهەمان رۆژ نوێنەری كۆمەڵە سەردانی ب��ارەگ��ای ل��ی��ژن��ەی رێ��ك��خ��راوی دارەش��ەك��ران��ی * ڕێكەوتی 2013/2/24نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام سەردانی لێژنە ناوچەی س��ەاڵح��ەدی��ن��ی ك���ردو ل��ەگ��ەڵ رێ����زدار موسی ڕەسوڵ؛ بەرپرسی ناوچەو ،هیوا عەلی خوڕشید؛ بەرپرسی سەنتەری رۆشنبیریی سەاڵحەدین
93
2013 ئاداری 2013 شوبات وو ئاداری ( )27شوبات ژمارهه()27 ژمار
نوێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەورامان:
باس لەكارو چاالكییەكانی كۆمەڵەی مامۆستایان بەگشتی و نوێنەرایەتی پیرمام بە تایبەتی كرا. * ڕێكەوتی 2013/2/24نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەپیرمام ئامادەبوو لەڕێوڕەسمی بەخاك سپاردنی پێشمەرگەی هەردوو شۆڕشی ئەیلوول و گواڵن ،دۆستی نزیكی بارزانیی نەمرو خاوەن مەدالیای بارزانی ،قادر عەزیز مەولوود گەردی ،ناسراو بە مام قادر ئامادەبوو.
* ڕێكەوتی 2013/2/4نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەورامان سەردانی لقی 12ی پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستانی لەهەڵەبجەی ش��ەه��ی��د ك����ردو ،ل��ەدی��دارێ��ك��دا ل��ەگ��ەڵ ب��ەڕێ��ز سەعید پشدەری؛ بەرپرسی لقی 12و ،بەڕێز سەید محەمەد؛ بەرپرسی ناوچەی هەڵەبجە، ب��اس لەچاالكییەكانی مامۆستایانی ش��ۆڕش ك��راو ،بەڕێزیان دەس��ت خۆشییان لە ه��ەوڵ و كۆششەكانی كۆمەڵە كرد.
* ڕێكەوتی 2013/2/12نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەهەورامان سەردانی سەركردایەتیی پارێزگای سلێمانیی پارتی دیموكراتی كوردستانی ك��رد ،ل��ەو س��ەردان��ەدا چ��اوی بە ب��ەڕێ��زان كاك
94
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
بروسك؛ بەرپرسی ڕێكخراوە جەماوەرییەكان و ،مامۆستا ساڵح مستەفا؛ بەرپرسی ڕێكخستنی بەرپرسایەتی ك��ەوت و ،ه����ەردووال باسییان لەكارو چاالكییەكانی مامۆستایانی شۆڕش كرد. نوێنەرایەتیی كۆمەڵەی مامۆستایان لەڕانیە: * ڕێكەوتی 2013/2/4نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەڕانیە سەردانی ناوەندی بااڵی یەكێتیی الوان��ی دیموكراتی كوردستان كرد، ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی س��ازك��ردن��ی ك��ۆرێ��ك ب��ۆ الوان���ی سنوورەكەیان لەداهاتوو ،كە بە خۆش حاڵییەوە پێشوازییان لەنوێنەری كۆمەڵە كرد.
* ڕێكەوتی 2013/2/11نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەڕانیە ب��ەش��داری ك��ۆڕی بەڕێز مامۆستا ع��وم��ەر خ��در؛ كارگێڕی لقی 11ی
پارتی دیموكراتی كوردستان كرد ،كە تایبەت بوو بەمێژووی پارتی دیموكراتی كوردستان و، مێژووی ژیانی مستەفا بارزانیی نەمر. * ڕێكەوتی 2013/2/18نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان ل��ەڕان��ی��ە لەئاهەنگی ()60ــەمین ساڵیادی یەكێتیی قوتابیانی كوردستان و یەكێتیی الوان���ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان بەمەبەستی پیرۆزبایی كردن لێیان ئامادەبوو.
* ڕێكەوتی 2013/2/20نوێنەری كۆمەڵەی مامۆستایان لەڕانیە س��ەردان��ی لێژنە ناوچەی راپ��ەڕی��ن��ی ق��ەاڵدزێ��ی ك���ردو ،ل��ەگ��ەڵ هەڤااڵنی ناوچەو كادیران دیدارێكی سازدا ،بەمەبەستی ئ���ام���ادەك���ردن���ی ك���ۆرێ���ك ل���ەالی���ەن ك��ۆم��ەڵ��ەی مامۆستایانەوە بۆ پێشمەرگەكانی ئەیلوولی دەڤەرەكەیان.
95
ژماره( )27شوبات و ئاداری 2013
* هەر هەمان رۆژ نوێنەری كۆمەڵە سەردانی مامۆستا عومەر ئیسماعیل مەولوودو مامۆستا عەلی محەمەد ڕەسوڵی كرد بەهۆی نەخۆشی بەرێزیانەوە.
پاشان سەردانی بەڕێز مامۆستا مەحموود محەمەدیان كرد بەهۆی نەشتەرگەری كردنی خێزانەكەی.
96
ئاگاداری
ب���ۆ هەموو خوش���ك و برایانی نووس���ەرو ڕۆش���نبیرو ڕۆژنامەن���ووس و ،هەم���وو ئەوانەی���ش ك���ە بەپەرۆش���ی نووس���ینەوەو یاداش���تكردنی س���ەربردەو بەس���ەرهات و ڕووداوە مێژووییەكانی گەلەكەمانن ،ڕووی ئەم س���ەرنج و داواكارییەم���ان لەهەموو ئێوەی بەڕێ���ز دەكەین و داوایەكی برایان���ە و دڵس���ۆزانەتان لێدەكەی���ن ،بۆ ئەوەی لێ���رە بەدوا ه���ەر بابەت و نووس���ین و بەس���ەرهاتێكی بۆمان���ی دەنێرن ،بەتایپكراوی و بەشێوەیەكی پووخت و پاككنووسكراوییەوەو لەس���ەر س���یدییەك بۆمانی ڕەوانە بك���ەن ،هەڵبەتە ئەمەیش لەبەر ئەم چەند هۆكارەی خوارەوەیە: *یەك���ەم :بێگومان ئەمڕۆ مەگ���ەر ژمارەیەكی زۆر كەم، ئەگینا زوربەی ئەو نووس���ەرو ڕۆش���نبیرو ڕۆژنامەنووسە بەڕێزانەی لەبواری نووس���یندا ناس���راون ،ی���ان خۆیان یان كەس���ێكیان لەماڵەوە كۆمپیوتەرو الپتۆپی خۆیانیان هەیەو، لەبواری كاری تایپكاریشەوە شارەزان. *دووەم :وەكو هەستمان پێیكردووە زۆر لەو بابەتانەی كە بۆمان دەنێردرێن ،لەبەر ئەوەی دەستنووسەكانیان وەكو پێویست بۆ كارمەندە تایپكارەكانی خۆمان ناخوێندرێنەوەو، لەهەمان كاتیشدا نووسەرەكانیان لە ئێمەوە دوورە دەستن، بۆیە لەكاتی تایپكردنی دەستنووسەكان گەلێ جار هەڵەی نا ئەنقەس���تی تێدەكەوێت و ،بێشك بوونی ئەو هەاڵنەیش چ بۆ نووس���ەرەكەو ،چ بۆ خوێنەران و چ ب���ۆ ئێمەیش بەكارێكی دروست و گونجاو ئەژمار ناكرێت. *س���ـێیەم :زۆر جاری وایش هەی���ە لەبەر حاڵی نەبوون لەناوەرۆك���ی بابەتەكە بەهۆی ناخۆش���یی خەتەكەو ناڕێكیی نووس���ینەوەكە ،ناچاردەبی���ن بابەتەك���ە ب���ۆ نووس���ەرەكەی بگەڕێنین���ەوە ،هەڵبەت���ە ئەمەی���ش یەك���ەم :بابەتەك���ە لەكاتی خۆی���دا دوادەكەوێ���ت و ،دووەم :ڕەنگ���ە نووس���ەرەكەیش ب���ەم گەڕاندنەوەی���ە نەختێك دڵگران بێ���ت و ،دووریش نییە بابەتەكەی هەر نەنێرێتەوە ،كەئەمەیش هەردیس���ان بۆ ئێمە كارێكی شیاوو گونجاو نییە. بۆی���ە بەپێویس���تی دەزانی���ن ،كە ت���ا بۆت���ان دەكرێت و بۆت���ان دەگونجێت هەم���وو الیەكتان پابەن���دی ئەم خااڵنەی داواكارییەكەمان بن ،دیارە بەدەر لەوخااڵنەی س���ەرەوەیش ئ���ەو بەڕێزانەی كە هاوكاریمان دەكەن و بابەتی بەس���وودو بەپێ���زی خۆیانم���ان ب���ۆ دەنێ���رن و ئامێ���ری تایپكردنیی���ان نیی���ە ،ئ���ەوا زۆر سوپاس���ییان دەكەی���ن تا بۆی���ان دەكرێت نووس���یەكانییان بەخەتێك���ی خ���ۆش و بەش���ێوەیەكی جوان و لەس���ەر یەك دی���وی كاغەز بنووس���نەوەو بۆمانی بنێرن، ئێمەی���ش لەگۆڤارەكەمانەوەپێش���ەكی سوپاس���ی هەم���وو الیەكت���ان دەكەین و دەس���تی ماندووبوونتان دەگوش���ین و، هەر سەركەوتووبن. (پەیامی ئەیلوول)