Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά by Eκδόσεις Perugia

ΙΑΠΩΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

www.perugia.edu.gr

日

本

語の

文

法

Μαρία Κοβάνη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 目次 [mokuji] 1 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ / 日本語の歴史 [Nihon’go no rekishi]. . 11

ΓΕΝΙΚΆ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ΙΑΠΩΝΙΚΆ ΙΔΕΟΓΡΆΜΜΑΤΑ / 漢字 [kan’ji]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 ΣΗΜΕΊΑ ΣΤΊΞΗΣ / 句読点 [kutōten]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 2 Η ΙΑΠΩΝΙΚΗ ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΚΑΝΑ / 仮名 [kana]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 ΧΙΡΑΓΚΆΝΑ / 平仮名 [hiragana] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 ΚΑΤΑΚΆΝΑ / カタカナ [katakana]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 ΡΟΜΆΤΖΙ / ローマ字 [rōmaji / ρομάτζι]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 ΦΟΥΡΙΓΚΑΝΑ / 振(り)仮名 [furigana] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 3 ΤA ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ/ 漢数字 [kan’sūji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 ΑΠΌΛΥΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΆ / 基数 [kisū] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 ΤΑΚΤΙΚΆ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΆ / 基数 [kisū]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 4 ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ / 名詞 [meishi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ / 複数形 [fukusūkei] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 ΠΑΡΑΓΩΓΑ / 派生語 [haseigo] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ / 名詞化 [meishika]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 ΣΥΝΔΕΣΗ / 接続 [setsuzoku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 5 ΤO ΕΠΙΘΕΤO / 形容詞 [keiyōshi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 ΕΠΊΘΕΤΑ ΣΕ -I / イ形容詞 [i keiyōshi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 ΕΠΊΘΕΤΑ ΣΕ -NA / ナ形容詞 [na keiyōshi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ΠΑΡΑΓΩΓΑ / 派生語 [haseigo] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 ΧΡΏΜΑΤΑ / 色 [iro]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 6 ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / 人称代名詞 [nin’shō daimeishi]. . . . . . . . . . . 60 7 ΟΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / 疑問の言葉 [gimon no kotoba] . . . . . . . . . . . . . . 64 8 ΟΙ ΔΕΙΚΤΙΚΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / こ・そ・あ [ko-so-a] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 9 ΟΙ ΑΟΡΙΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / 不定の言葉 [futei no kotoba] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 10 ΤΑ ΜΟΡΙΑ / 不変化詞 [fuhen’kashi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 11 ΤΟ ΡΗΜΑ / 動詞 [dōshi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 ΣΥΖΥΓΊΕΣ / 動詞の活用 [dōshi no katsuyō] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 ΜΟΡΦΈΣ / 動詞の形 [dōshi no katachi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ΧΡΌΝΟΙ / 動詞の時制 [dōshi no jisei] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ΕΓΚΛΊΣΕΙΣ / 動詞の法 [dōshi no hō] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 ΔΙΑΘΈΣΕΙΣ / 動詞の相 [dōshi no sō] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 ΒΟΗΘΗΤΙΚΆ ΡΉΜΑΤΑ / 助動詞 [jyodōshi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΆ ΡΉΜΑΤΑ / 迂言的な動詞 [ugen’tekina dōshi]. . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 12 Η ΠΡΟΤΑΣΗ / 文 [bun]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 ΚΑΤΆΦΑΣΗ / 肯定 [kōtei]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 ΆΡΝΗΣΗ / 否定 [hitei]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 ΕΡΏΤΗΣΗ / 疑問文 [gimon’bun] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

Μαρία Κοβάνη

ΣΎΝΔΕΣΗ / 接続 [setsuzoku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

13 ΤΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ / 副詞 [fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

ΤΟΠΙΚΆ ΕΠΙΡΡΉΜΑΤΑ / 場所の副詞 [basho no fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 ΠΟΣΟΤΙΚΆ ΕΠΙΡΡΉΜΑΤΑ / 程度の副詞 [teido no fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 ΧΡΟΝΙΚΆ ΕΠΙΡΡΉΜΑΤΑ / 時間の副詞 [jikan no fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 ΤΡΟΠΙΚΆ ΕΠΙΡΡΉΜΑΤΑ / 仕方の副詞 [shikata no fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 ΕΠΙΡΡΉΜΑΤΑ ΣΥΧΝΌΤΗΤΑΣ / 回数の副詞 [kaisū no fukushi] . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 14 ΤΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ & ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ / 自動詞と他動詞 [jidōshi to tadōshi]. 124 15 ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ & ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ / 意志形と可能形 [ishikei to kanōkei] . . . 129 16 Η ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ / 命令法 [meireihō] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 17 Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ / 受動態 [jyudōtai] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 18 Η ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ / 使役形 [shiekikei]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 19 Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 時間の文 [jikan no bun]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 20 Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 理由の文 [riyū no bun]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 21 Η ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 対照の文 [taishō no bun]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 22 Η ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 名詞の文 [meishi no bun] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 23 Η ΤΕΛΙΚΗ & Η ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 目的と意志の文 [mokuteki to ishi no bun] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 24 Η ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 譲歩の文 [jyōho no bun] . . . . . . . . . . . . . . . 166 25 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 条件の文 [jyōken no bun]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 26 Η ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ / 連体修飾節 [ren'tai shūshoku setsu]. . . . . . . . . . 175 27 Η ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / 敬語 [keigo] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 28 Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ / 比較 [hikaku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 29 Η ΟΝΟΜΑΤΟΠΟΙΙΑ / オノマトペ [onomatope] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 30 ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ-ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ / 表現と諺 [hyōgen to kotowaza]. . . . . . . . . . . . . . 195 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ / 参考文献 [san’kō bun’ken] ΠΑΡΑΡΤΗΜA / 付録 [furoku]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 ΚΛΙΣΗ ΡΗΜΆΤΩΝ / 動詞の活用 [dōshi no katsuyō]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

ΕΙΣΑΓΩΓΗ / 序論 [jyoron] Επειδή δεν υφίσταται συγγραφέας χωρίς αναγνώστη... Σε μια προσπάθεια προσαρμογής των ιαπωνικών κανόνων στην ελληνική αποφάσισα να εφαρμόσω τις ακόλουθες επιλογές, ελπίζοντας ότι θα διευκολύνω τον αναγνώστη να κατανοήσει το κείμενο. Η φωνητική μεταγραφή σε λατινικούς χαρακτήρες, η οποία επιλέχθηκε έναντι της ιαπωνικής φουριγκάνα ( Κεφ. Η ΙΑΠΩΝΙΚΉ ΑΛΦΆΒΗΤΟΣ) θεωρώντας την καταλληλότερη για την ταχύτερη κατανόηση των παραδειγματών, γίνεται ακολουθώντας, σχεδόν πιστά, το γερμανικό σύστημα Ηepburn και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του αναγνώστη. Συγκεκριμένα, κατά τη φωνητική μεταγραφή των ιαπωνικών φράσεων χρησιμοποιείται η λατινική αλφάβητος, πλην των δύο πρώτων και εισαγωγικών κεφαλαίων όπου χρησιμοποιείται και η ελληνική, για τη σταδιακή μύηση του αναγνώστη στον τρόπο μεταγραφής.

1. Το μεταγραμμένο κείμενο βρίσκεται σε αγκύλες και το ελληνικό μετάφρασμα σε παρενθέσεις. 2. Στα μακρά φωνήεντα της χιραγκάνα υπάρχει παύλα πάνω σε αυτά, πλην του お [ο], όταν αυτό ακολουθείται από δεύτερo お [ο]. Τα μακρά φωνήεντα της κατακάνα συνοδεύονται και αυτά από παύλα. 3. Η συλλαβή ふ [hu] αποδίδεται άλλοτε ως [hu] και άλλοτε ως [fu], ανάλογα με την προφορά. 4. Κατά τη μεταγραφή των συλλαβών ちゃ [cha], ち [chi], ちょ [cho] και ちゅ [chu] και σε περίπτωση διπλού συμφώνου, δεν διπλασιάζεται το αρχικό σύμφωνο, αλλά προστίθεται ένα [t] πριν από αυτές, π.χ. η λέξη あっち μεταγράφεται [atchi] και όχι [acchi]. 5. Η συλλαβή ん [n] συνοδεύεται από απόστροφο και μεταγράφεται ως [n’], όταν βρίσκεται μέσα σε λέξη ή έκφραση, όπως στην んだ [n’da]. 6. Τα ιδεογράμματα χρησιμοποιούνται στα παραδείγματα και το παράρτημα, αλλά αποφεύγονται στους γραμματικούς κανόνες, για να μην αποσπάται η προσοχή του αναγνώστη από αυτό καθ’ εαυτό το γραμματικό φαινόμενο. 7. Οι όποιοι πίνακες και κατάλογοι είναι ενδεικτικοί, εκτός και αν υπάρχει διαφορετική επισήμανση. 8. Αν και πρόκειται για συγκολλητική γλώσσα, στο μεταγραμμένο κείμενο υπάρχουν κενά μεταξύ των λέξεων, ανάλογα με τη συντακτική τους θέση, για την καλύτερη κατανόηση των συντακτικών και γραμματικών δομών.

9. Για την ετυμολογία της χιραγκάνα και κατακάνα έχει χρησιμοποιηθεί το λεξικό: The Compact Nelson, Japanese - English Character Dictionary, Tuttle Company, Tokyo, 2004. 10. Για τις μιμητικές λέξεις έχει χρησιμοποιηθεί το βιβλίο: Akutsu, S., ぎおんごぎたいご、日本語の表現力が身につくハンドブック, A Practical Guide To Mimetic Expressions Through Pictures: A text for enriching your power of expressing in Japanese, ALC Press Japanese Textbook Series, Tokyo, 1994. Στο βιβλίο υπάρχουν οι εξής συντομογραφίες: 1. Ο – ουσιαστικό 2. Ρ – ρήμα 3. Ε – επίθετο 4. Α – αντωνυμία 5. Επίρ. - επίρρημα 6. Ρ -masu – ρήμα σε μορφή -masu χωρίς -masu 7. Ρ -nai – ρήμα σε μορφή -nai χωρίς -i 8. Ε -i – επίθετο σε μορφή -i χωρίς -i 9. Ε -na – επίθετο σε μορφή -na χωρίς -na 10. ΜΛ – μετρική λέξη 11. ΕΛ – ερωτηματική λέξη 12. ΑΜ – απλή μορφή 13. ΕΜ – ευγενική μορφή 14. ΕΝΣ – ενεστώτας 15. ΜΕΛ – μέλλοντας 16. ΠΑΡ – παρελθόν 17. ΚΑΤ – κατάφαση 18. ΑΡΝ – άρνηση 19. ΠΛ – προφορικός λόγος 20. ΓΛ – γραπτός λόγος ...καλή ανάγνωση!

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ 名詞 [meishi]

Τα ιαπωνικά ουσιαστικά είναι άκλιτες λέξεις, οι οποίες, ανάλογα με το μόριο από το οποίο συνοδεύονται, μπορούν να μεταφραστούν στα Ελληνικά σε διαφορετική πτώση ( Κεφ. ΤΑ ΜΌΡΙΑ). Για παράδειγμα, όταν βρίσκονται σε θέση υποκειμένου και συνοδεύονται από το μόριο が [ga], μεταφράζονται σε ονομαστική πτώση, όταν είναι σε θέση άμεσου αντικειμένου, συνοδεύονται από το μόριο を [wo] και μεταφράζονται σε αιτιατική κ.ο.κ. Αυτό καθιστά αφενός την εκμάθησή τους αρκετά εύκολη, αφετέρου τη μετάφρασή τους αρκετά απαιτητική. Μπροστά από ένα ουσιαστικό μπορεί να βρίσκεται ένας επιθετικός προσδιορισμός ή μια ολόκληρη ονοματική πρόταση ( Κεφ. Η ΑΝΑΦΟΡΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ). Η Ιαπωνία 日本が [Nihon ga] Της Ιαπωνίας 日本の [Nihon no] Την Ιαπωνία 日本を [Nihon wo] Στην Ιαπωνία (εντός ή προς την Ιαπωνία) 日本に [Nihon ni] Προς την Ιαπωνία 日本へ [Nihon e] Στην Ιαπωνία (εντός ή επί ιαπωνικού εδά日本で [Nihon de] φους) Μέχρι την Ιαπωνία 日本まで [Nihon made] Από την Ιαπωνία 日本から [Nihon kara]

Ένα ουσιαστικό μπορεί να χρησιμοποιείται αναφορικά με ένα άλλο ουσιαστικό, προσδιορίζοντας ή επεξηγώντας το. Σε αυτήν την περίπτωση, το ουσιαστικό, το οποίο λειτουργεί ως προσδιορισμός, συνοδεύεται από δεικτικό επίθετο. Εάν, ο προσδιορισμός επεξηγεί μια συγκεκριμένη ιδιότητα ή ένα μόνο χαρακτηριστικό του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού, τότε δεν χρησιμοποιείται δεικτική λέξη. 日本では、酒を飲みます。この飲み物は、 Στην Ιαπωνία πίνουμε σάκε*. Αυτό το ποτό 米から作ります。 [Nihon de wa, sake wo φτιάχνεται από ρύζι. nomimasu. Kono nomimono wa, kome kara tsukurimasu.] 昨日文学の本を買いました。書評はよくな Χθες, αγόρασα ένα λογοτεχνικό βιβλίο. Αν και かったけれど、この本を買うことにしまし οι κριτικές δεν ήταν καλές, εγώ αποφάσισα た。[Kinō bun’gaku no hon wo kaimashita. να αγοράσω αυτό το βιβλίο. Shohyō wa yoku nakatta keredo, kono hon wo kau koto ni shimashita.] *Αλκοολούχο ποτό το οποίο σερβίρεται είτε κρύο (σε θερμοκρασία δωματίου) είτε ζεστό. Στο δεύτερο παράδειγμα, η λέξη κριτική χρησιμοποιείται αναφορικά με το ουσιαστικό βιβλίο, αλλά, επειδή αφορά σε ένα μόνο χαρακτηριστικό του, δηλαδή στις κριτικές τις οποίες απέσπασε, δεν συνοδεύεται από δεικτική αντωνυμία. Υπό άλλες συνθήκες, η επανάληψη της λέξης βιβλίο θα απαιτούσε τη χρήση δεικτικής αντωνυμίας. Επίσης, η επανάληψη και χρήση της λέξης βιβλίο, στην επόμενη πρόταση, θεωρείται αναφορική. Παρατηρούμε ότι όταν πρόκειται

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

ΤΑ ΜΟΡΙΑ 不変化詞 [fuhen’kashi]

Τα ιαπωνικά μόρια συνοδεύουν και αποκαλύπτουν τους όρους μιας πρότασης, για αυτό και είναι οι πρώτες λέξεις που αναζητά ο αναγνώστης ενός ιαπωνικού κειμένου, για να κατανοήσει ταχύτερα το νόημα της πρότασης. Οι κανόνες οι οποίοι τα διέπουν δεν είναι αυστηροί ούτε απόλυτοι, και όπως θα δούμε δεν είναι λίγες οι φορές όπου το ένα αντικαθιστά το άλλο, ανάλογα με το ρήμα ή το νόημα της πρότασης. Στην ελληνική γλώσσα, οι λέξεις αυτές μεταφράζονται άλλοτε μονολεκτικά, με προθέσεις, άρθρα, επιρρήματα κ.λπ., και άλλοτε περιφραστικά. Στον πίνακα που ακολουθεί, βρίσκονται συγκεντρωμένα τα κυριότερα και συχνότερα ιαπωνικά μόρια με σύντομες επεξηγήσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΟΡΙΩΝ

Â Κεφ. Η ΧΡΟΝΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ).

あと [ato]

Συνοδεύει χρόνο (= μετά) (

か [ka]

Μπαίνει μετά το ρήμα σε ερωτηματικές προτάσεις. Χρησιμοποιείται ως διαζευκτικός σύνδεσμος (= ή).

が [ga]

Εισάγει το υποκείμενο. Εισάγει την καινούργια πληροφορία. Συνοδεύει ερωτηματικές λέξεις (π.χ. ποιος, -α, -ο).

かしら [kashira] Σημαίνει «αναρωτιέμαι εάν» και δείχνει αβεβαιότητα. から [kara] くらい／ぐらい [kurai / gurai] けれども [keredomo] ころ／ごろ [koro / goro]

Συνοδεύει τόπο, χρόνο, πρόσωπο και δηλώνει αφετηρία (= από) ( Κεφ. Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ). Ποσοτικό μόριο (= περίπου)

Â Κεφ. Η ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ)

Αντιθετικό μόριο (= όμως, αλλά) (

Χρονικό μόριο (= περίπου την εποχή / περίοδο όπου…)

さ [sa]

Εμφατικό μόριο Χρησιμοποιείται από άντρες και είναι πιο «απαλό» από το γιο. Όταν είναι μακρό, δηλαδή όταν προφέρεται σαα, χρησιμοποιείται από γυναίκες.

さえ [sae]

Σημαίνει «μόνο».

し [shi]

Συνδετικό μόριο και σημαίνει «επιπλέον».

しか [shika]

Σημαίνει «μόνο, παρά μόνο».

だけ [dake]

Όπως και τα しか [shika] και さえ [sae] μεταφράζεται «μόνο» και δείχνει το όριο.

たら [tara]

Υποθετικό μόριο (= εάν) (

Â Κεφ. Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΉ ΠΡΌΤΑΣΗ)

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

Μαρία Κοβάνη

Η ΠΡΟΤΑΣΗ 文 [bun]

ΚΑΤΑΦΑΣΗ / 肯定 [kōtei]

Η συνηθέστερη σύνταξη κύριας πρότασης σε κατάφαση είναι η εξής: Θέμα + Επιρρηματικός Προσδιορισμός + Εμπρόθετος Προσδιορισμός + Έμμεσο Αντικείμενο + Άμεσο Αντικείμενο + Ρήμα + Καταληκτικό μόριο + Σημείο στίξης. Όμως, η ιαπωνική πρόταση είναι εξαιρετικά ευέλικτη ως προς τη σειρά των όρων που την απαρτίζουν. Οι μόνοι, ίσως, κανόνες είναι: πρώτον, ότι η πρόταση ξεκινά με το θέμα και τελειώνει με το ρήμα, κάποιο καταληκτικό μόριο ή κάποιον σύνδεσμο και, δεύτερον, ότι μια αντωνυμία δεν μπορεί να προηγείται του ονόματος το οποίο αντικαθιστά. Βέβαια, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ο πρώτος κανόνας καταπατάται, καθώς το θέμα μπορεί είτε να απουσιάζει, δηλαδή να εννοείται, είτε να έπεται κάποιας άλλης λέξης (συνήθως, επιφωνήματος ή χρονικής λέξης και αυτό σε ΠΛ). Με δυο λόγια, όλες οι ακόλουθες προτάσεις είναι σωστές: 田中さんが由貴さんにテープをあげました。 [Tanaka san ga Yuki san ni tēpu wo agemashita.] 由貴さんに田中さんがテープをあげました。 [Yuki san ni Tanaka san ga tēpu wo agemashita.] テープを田中さんが由貴さんにあげました。 [Tēpu wo Tanaka san ga Yuki san ni agemashita.] テープを由貴さんに田中さんがあげました。 [Tēpu wo Yuki san ni Tanaka san ga agemashita.] 由貴さんにテープを田中さんがあげました。 [Yuki san ni tēpu wo Tanaka san ga agemashita. ]

Ο Τανάκα στη Γιούκι την κασέτα έδωσε.

Στη Γιούκι ο Τανάκα την κασέτα έδωσε.

Την κασέτα ο Τανάκα στη Γιούκι (την) έδωσε. Την κασέτα στη Γιούκι ο Τανάκα (την) έδωσε. Στη Γιούκι την κασέτα ο Τανάκα (την) έδωσε.

Οι παραπάνω προτάσεις θεωρούνται συντακτικά σωστές και σημασιολογικά όμοιες. Η σειρά των λέξεων σε μια ιαπωνική πρόταση μπορεί να ποικίλλει, ανάλογα με το ύφος και τη διάθεση του ομιλητή. Τέλος, όπως θα δούμε στα επόμενα κεφάλαια των δευτερευουσών προτάσεων, μεταξύ των όρων μιας κύριας μπορεί να παρεμβάλλονται ολόκληρες προτάσεις.

ΑΡΝΗΣΗ / 否定 [hitei]

Η αρνητική πρόταση σχηματίζεται με δύο τρόπους είτε με τις καταλήξεις ΑΜ 〜ない [-nai] και 〜なかった [nakatta] ή τις καταλήξεις ΕΜ 〜ません [-masen] και 〜ませんでした [-masen deshita] είτε με το μόριο θέματος, は [wa], και το ρήμα する [suru] (= κάνω) σε άρνηση, δηλαδή しない、しなかった、しません、しませんでした [shinai, shinakatta, shimasen, shimasen deshita]. Eξαίρεση αποτελεί το ρήμα だ [da] (= είμαι), το οποίο σχηματίζει την

104

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

Μαρία Κοβάνη

ΤΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ & ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ 自動詞と他動詞 [jidōshi to tadōshi]

ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ / 自動詞 [jidōshi]

Είναι τα ρήματα που δεν έχουν αντικείμενο. Η πράξη του ρήματος επιστρέφει στο υποκείμενο το οποίο είναι το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα που δέχεται ή υφίσταται την πράξη του ρήματος. Συχνά, στην ιαπωνική γλώσσα, μία κατάσταση ή ένα γεγονός φαίνεται να συμβαίνουν από μόνα τους, χωρίς την επέμβαση ενός δράστη. Τα αμετάβατα ρήματα θυμίζουν την παθητική σύνταξη με τη διαφορά ότι ο δράστης, στην περίπτωση των αμετάβατων ρημάτων, απουσιάζει εντελώς από την πρόταση. Όπως θα δούμε, η δομή μιας πρότασης με αμετάβατο ρήμα είναι πιο απλή, συγκριτικά με μια πρόταση με μεταβατικό. Υποκείμενο + が [ga] + Ρήμα Τα περισσότερα αμετάβατα ιαπωνικά ρήματα διαθέτουν αντίστοιχο μεταβατικό ρήμα. Υπάρχουν, όμως, ορισμένα αμετάβατα ρήματα, τα οποία δεν έχουν μεταβατικό ρήμα, και για αυτό ονομάζονται απόλυτα αμετάβατα. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα: いく [iku] (= πηγαίνω), くる [kuru] (= έρχομαι), いる [iru] (= υπάρχω, βρίσκομαι, είμαι), ある [aru] (= υπάρχω, βρίσκομαι, είμαι) κ.λπ.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ / 他動詞 [tadōshi]

Είναι τα ρήματα που έχουν αντικείμενο. Η πράξη του ρήματος μεταφέρεται σε ένα άμεσο αντικείμενο, δηλαδή πρόκειται για το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο κατευθύνεται ή μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος. Η δομή της πρότασης είναι πιο περίπλοκη από αυτήν των αμετάβατων ρημάτων, καθώς υπάρχουν περισσότεροι όροι. Υποκείμενο + が [ga] + Άμεσο Αντικείμενο + を [wo] + Ρήμα Τα μεταβατικά ρήματα που δεν διαθέτουν αντίστοιχο αμετάβατο ρήμα ονομάζονται απόλυτα μεταβατικά. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα: のむ [nomu] (= πίνω), たべる [taberu] (= τρώω), よむ [yomu] (= διαβάζω), かう [kau] (= αγοράζω) κ.λπ. Ακολουθεί ενδεικτικός πίνακας αμετάβατων και μεταβατικών ρημάτων: ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ Υποκείμενο + が [ga] + Ρήμα あがる [agaru] 気温が上がります。 [Kion ga agarimasu.] あく [aku] ドアが開きます。 [Doa ga akimasu.]

124

ανεβαίνω, σηκώνομαι Η θερμοκρασία ανεβαίνει. ανοίγει κάτι Η πόρτα ανοίγει.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ Υποκείμενο + が [ga] + Άμεσο Αντικείμενο + を [wo] + Ρήμα ανεβάζω, あげる [ageru] σηκώνω, δίνω 手を上げます。 Σηκώνω το χέρι. [Te wo agemasu.] ανοίγω あける [akeru] ドアを開けます。 Ανοίγω την πόρτα. [Doa wo akemasu.]

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

H ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

条件の文 [jyōken no bun]

Η δευτερεύουσα υποθετική πρόταση εισάγεται με τους εξής συνδέσμους: と、なら、たら、ば [to, nara, tara, ba]. Αν και όλοι οι σύνδεσμοι μπορούν να μεταφραστούν ως εάν, έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. ΜΟΡΙΑ と [tο] なら [nara]

εάν

たら [tara] ば [ba] と [to] Ρ ΑΜ σε ΕΝΣ / ΜΕΛ

もと [to]

Εισάγει δευτερεύουσα υποθετική πρόταση η οποία δηλώνει το πραγματικό σε παρόν - μέλλον. Πρόκειται για τη λογική συνέπεια των πραγμάτων. Χρησιμοποιείται για καιρικά φαινόμενα, εναλλαγές εποχών κ.λπ. Η υποθετική πρόταση που εισάγεται με τον σύνδεσμο と [to] έχει μεγάλη πιθανότητα πραγματοποίησης και μεταφράζεται εάν, όταν ή όποτε. Το ρήμα της δευτερεύουσας είναι πάντα σε ΕΝΣ / ΜΕΛ ΑΜ, ακόμη και για υποθέσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν. Εάν σκαρφαλώσετε εκεί, θα δείτε το βουνό Φούτζι. Όταν έρχεται το καλοκαίρι, θέλω να πηγαίνω στη θάλασσα. Όταν γύρισα στο σπίτι, έκανα τις ασκήσεις.

あそこに登ると富士山が見えます。 [Asoko ni noboru to Fujisan ga miemasu.] 夏になると海に行きたくなります。 [Natsu ni naru to umi ni ikitaku narimasu.] . 家に帰ると、宿題をしました。 [Ie ni kaeru to, shukudai wo shimashita.] なら [nara] Ρ ΑΜ σε ΕΝΣ / ΜΕΛ E 〜い [-i] E 〜な [-na] O, A, Επίρ.

なら [nara]

Εισάγει δευτερεύουσα υποθετική πρόταση η οποία έχει αρκετά μεγάλη, αλλά σαφώς μικρότερη από την πρόταση με と [to], πιθανότητα να πραγματοποιηθεί και είναι περισσότερο επικεντρωμένη σε υποθέσεις που αφορούν πρόσωπα. O υποθετικός σύνδεσμος なら [nara] μπορεί να συνοδεύει το θέμα της περιόδου, γίνεται αναφορά σε ένα ευρύτερο σύνολο.

169

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

H ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

敬語 [keigo]

Η λέξη 敬語 [keigo] (= ευγενική γλώσσα) είναι σινοϊαπωνικής φωνολογίας και αποτελείται από δύο χαρακτήρες τη λέξη 敬〜 [kei-] (= σεβασμός, διαφορετικότητα) και 〜語 [-go] (= γλώσσα). Η ιαπωνική κοινωνία στηρίζεται στις αξίες του σεβασμού και της ιεραρχίας. Αυτές οι αξίες αποτυπώνονται στη γλώσσα. Ο Ιάπωνας ομιλητής οφείλει να αναγνωρίζει τη θέση του και να υιοθετεί τον κατάλληλο τρόπο ομιλίας σε κάθε επικοινωνιακή κατάσταση. Συνεπώς, διαφορετικά θα μιλήσει σε άτομα της οικογένειάς του ή φίλους του και διαφορετικά θα μιλήσει σε έναν άγνωστο ή σε μια δημόσια υπηρεσία. Λίγο πολύ το ίδιο ισχύει και στην ελληνική γλώσσα. Η διαφορά της Ιαπωνικής με την Ελληνική είναι ότι οι λέξεις στην Ιαπωνική μπορεί να αλλάζουν ολοκληρωτικά από επίπεδο σε επίπεδο. Για παράδειγμα, το ρήμα いる [iru] (= υπάρχω, είμαι, βρίσκομαι) διατυπώνεται με 4 διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τη σχέση του ομιλητή με τον ακροατή. Στην ερώτηση «Πού είσαι;», εάν ο ομιλητής (Α) είναι φίλος με τον ακροατή (Β), θα απαντήσει «Εγώ είμαι ( いる [iru]) στο σπίτι.». Εάν ο Α είναι συνάδελφος με τον Β, θα απαντήσει «Εγώ είμαι (います [imasu]) στο σπίτι.». Εάν ο Α είναι υφιστάμενος του Β, θα απαντήσει «Εγώ είμαι (おります [orimasu]) στο σπίτι.». Ενώ, εάν ο Α θέλει να ρωτήσει τον προϊστάμενό του, τον Β, πού βρίσκεται, θα πει «Πού είστε (いらっしゃいます [irasshaimasu]);». Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ιαπωνική γλώσσα διαθέτει 4 διακριτά επίπεδα: την απλή γλώσσα, την ευγενική, την ταπεινή και την τιμητική. Η επιλογή του σωστού τύπου στηρίζεται σε δύο βασικές αρχές, την εκτίμηση (ο ομιλητής απευθύνεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ανώτερης κοινωνικής θέσης, ακαδημαϊκού επιπέδου, επαγγελματικής ή οικονομικής κατάστασης κ.λπ.) και την αξιολόγηση (o ομιλητής οφείλει να αναγνωρίσει τη θέση του απέναντι στον ακροατή, την οικειότητα μεταξύ τους και το περιβάλλον, δηλαδή εάν πρόκειται για επίσημο / δημόσιο ή ιδιωτικό / οικείο χώρο). Στο παραπάνω παράδειγμα, όταν ο Α με τον Β είναι φίλοι, μιλάνε σε απλή γλώσσα, όταν ο Α με τον Β είναι συνάδελφοι μιλάνε σε ευγενική γλώσσα, όταν ο Α είναι κατώτερος του Β μιλάει για τον εαυτό του σε ταπεινή γλώσσα και για τον Β σε τιμητική. Συνοψίζοντας: ταπεινή γλώσσα, 謙譲語 [ken’jōgo], είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ομιλητής, αναφορικά με τον εαυτό του, όταν συνομιλεί με ανώτερούς του: Θα το κάνω εγώ. 私はそれを致します。 [Watakushi wa sore wo itashimasu.] ευγενική γλώσσα, 丁寧語 [teineigo], είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί καθημερινά ο ομιλητής σε επίσημες περιστάσεις ή με άτομα τα οποία δεν γνωρίζει καλά: Θα το κάνω εγώ. 私はそれをします。 [Watashi wa sore wo shimasu.] τιμητική γλώσσα, 尊敬語 [son’keigo], είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ομιλητής όταν αναφέρεται σε ανώτερούς του:

177

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

Μαρία Κοβάνη

H ΟΝΟΜΑΤΟΠΟΙΙΑ

オノマトペ [onomatope]

Ένα σημαντικό κεφάλαιο της ιαπωνικής γλώσσας είναι οι μιμητικές ή ηχομιμητικές λέξεις, δηλαδή, οι λέξεις που παράγονται από την επανάληψη ήχων. Ανάμεσα στις διάφορες γλωσσικές κοινότητες, παρατηρείται ότι οι ομιλητές μπορεί να αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την ίδια εικόνα ή τον ίδιο ήχο. Στην καθημερινή ιαπωνική ομιλία, οι λέξεις αυτές είναι εξαιρετικά συχνές και εύχρηστες, καθώς προσδίδουν αμεσότητα, οικειότητα και νεανικό ύφος στον λόγο του ομιλητή. Ιδιαίτερα συχνή είναι η χρήση τους σε δημοσιογραφικά και διαφημιστικά κείμενα, στα οποία δίνεται έμφαση στην αποδεξιμότητα του κειμένου (δηλαδή την αποδοχή και υιοθέτησή του από τον δέκτη). Συνεπώς, ένα διαφημιστικό κείμενο, για να εξασφαλίσει τη μέγιστη και ταχύτερη αποδοχή του από το ιαπωνικό αγοραστικό κοινό, εμπλουτίζεται με ηχομιμητικές λέξεις. Για παράδειγμα, σε παλιότερη διαφήμιση καλλυντικής μάσκας το μήνυμα που συνόδευε τη διαφήμιση ήταν «Η x μάσκα προσώπου θα έχει αποτέλεσμα τσούρου τσούρου στο δέρμα σας.», αντί για, «Η x μάσκα προσώπου θα συσφίγξει το δέρμα σας.». Επίσης, πολλές ιαπωνικές λέξεις που σχηματίζονται βάσει ονοματοποιΐας χαρακτηρίζονται από την επανάληψη της πρώτης ή των δύο πρώτων συλλαβών τους. Ακολουθεί ενδεικτικός πίνακας με μιμητικές λέξεις. 擬態語、擬音語 [gitaigo, giongo] ΜΙΜΗΤΙΚΕΣ – ΗΧΟΜΙΜΗΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ うろうろ [urouro]

περιπλάνηση

保は午前中うろうろしました。 [Tamotsu wa gozen’chū urouro shimashita.]

Ο Ταμότσου περιπλανιόταν όλο το πρωί.

おろおろ [orοοro]

νευρικότητα

何そんなにおろおろするんだよ。 [Nani son’na ni orooro suru n’da yo.]

Γιατί είσαι τόσο νευρικός;

くしゃくしゃ [kushakusha]

τσαλάκωμα, ανακάτωμα

紙はくしゃくしゃになりました。 [Kami wa kushakusha ni narimashita.]

Τα χαρτιά μου τσαλακώθηκαν.

くたくた [kutakuta]

εξάντληση

一日中働いてくたくただ。 [Ichinichijyū hataraite kutakuta da.]

Δούλευα όλη την ημέρα και είμαι εξαντλημένος.

ぐるぐる [guruguru]

γύρω γύρω

部屋がぐるぐる回っています。 [Heya ga guruguru mawatte imasu.]

Το δωμάτιο γυρίζει γύρω γύρω.

げらげら [geragera]

δυνατό γέλιο

子供たちは、冗談を言って、げらげら笑いま Τα παιδιά έλεγαν ανέκδοτα και γελούσαν δυした。[Kodomotachi wa, jyōdan wo itte, ger- νατά. agera waraimashita.]

192

Μαρία Κοβάνη

Ιαπωνική Γραμματική στα ελληνικά

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

付録 [furoku] ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ Ο = ουσιαστικό Ε = επίθετο A = αντωνυμία ΕΛ = ερωτηματική λέξη Ρ = ρήμα Ο1 は Ο2 です。

Ο は Ε です。

Ε1 Ο1 は Ο2 Ε2 です。

O1 も Ο2 です。

Ο も Ε です。

Ο1 は Ο2 でした。

Ο は Ε 〜かったです。

Ο1 は Ε でした。

Ο1 は Ο2 ですか。

Ο は Ε ですか。

Ο は ΕΛ ですか。 Ο1 は Ε1 ですか、Ε2 ですか。

Ο1 は Ο2 ですか、Ο3 ですか。 Ο1 は Ο2 ではありません／ではありませんでした。

Ο も Ε 〜くない／〜くなかったです。

Ο も Ε ではない／ではないでした。

Ο1 は Ο2 の Ο3 です。

Ο1 は Ο2 のです。

Ο1 の Ο2 は Ο3 です。

Ο1 の Ο2 は Ε です。

Ο1 は Ο2 と Ο3 です。

Ο1 と Ο2 は Ο3 です。

Ο1 は Ο2 で、Ο3 は Ο4 です。

Ο1 は Ε1 〜て／で、Ε2 です。

Ο1 は Ε1 し／だし、Ε2 です。 Ο1 は Ο2 も Ε1 し／だし、Ο3 も Ε2 です。

Ο1 は Ο2 が Ε です。 Ο1 は Ο2 は Ε1 が／だが、Ο3 は Ε2 です。

Ο1 は E1 〜て／で (O2 は) E2 です。

O1 と O2 とどちらが E ですか。

O のほうが E です。

O1 のほうが O2 より E です。

O1 と O2 と O3 のなかで、どれがいちばん E ですか。 O がいちばん E です。 O は／が E1 〜たら／だったら E2 で O1 は O2 ほど E 〜くないです／ではありません。す。 O は／が E1 と／だと E2 です。

O は／が E1 〜ければ E2 です。

O は／が E1 なら E2 です。

O1 は／が O2 なら E1 です。

O は E そうです／だそうです。

O は E そうではありません。

O は E 〜くないそうです。

O は E ではないそうです。

O1 は O2／E だろうとおもいます。

O が／もあります/います。

O があります／いますか。

ΕΛ があります／いますか。

O は／がありません／いません。

O もありません／いません。

O1 に O2 があります／います。

O1 は O2 にあります／います。

205

ΕΚΔΟΣΕΙΣ PERUGIA Πρωτοπορία στις ξένες γλώσσες από το 1982

Ο Υποθετικός Λόγος στην Τουρκική

Farazi

Ο Υποθετικός Λόγος στην Τουρκική

Πράξη & Θεωρία

Χασάν Καϊλή

Αθήνα: Σόλωνος 116 & Λόντου 8

ΤΗΛ: 210 3300073 email: info@perugiapubl.gr

www. perugia.edu.gr

Farazi Πράξη & Θεωρία