İçindekiler/ Περιεχόμενα Giriş/ εισαγωγικό σημείωμα
Birinci Bölüm: Şartın kullanımı/ η χρήση της υπόθεσης 1. Ya Tutarsa! ...................................................................................................................................... 10 Okuma-anlama: Bilgisayar Kursu ......................................................................................... 10 Dilbilgisi Alıştırmaları ............................................................................................................. 11 Konuşma .......................................................................................................................................... 15 Fıkra: Ya tutarsa? .............................................................................................................................. 15 2. Τemenni ........................................................................................................................................... 16 Okuma-anlama: Ah şimdi Tatilde Olsak! ............................................................................ 16 Dilbilgisi Alıştırmaları ............................................................................................................. 17 Konuşma .......................................................................................................................................... 18 Kompozisyon ................................................................................................................................. 19 Şiir: Bir misafirliğe gitsem .......................................................................................................... 19 Dinleme: Temenni ......................................................................................................................... 20 3. Son Pişmanlık neye yarar? ...................................................................................................... 21 Okuma-anlama: Ne olacak senin bu halin! ........................................................................ 21 Dilbilgisi Alıştırmaları ............................................................................................................. 23 Haber: Son pişmanlık neye yarar? .......................................................................................... 24 4. Ele Güne Karşı ................................................................................................................................ 27 Okuma-anlama: Şirkette .......................................................................................................... 27 Dilbilgisi Alıştırmaları ............................................................................................................. 28 Dinleme: Ele güne karşı ............................................................................................................. 30 5. Εğer ..................................................................................................................................................... 31 Okuma-anlama: Ah şu çocuklar! ............................................................................................ 31 Dilbilgisi Alıştırmaları ............................................................................................................. 32 Şiir: Eğer ............................................................................................................................................ 38
İkinci Bölüm: Türkçede Şart/ Ο υποθετικός λόγος στην Τουρκική 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις ...................................................................................................... 41 2. Ο υποθετικός λόγος στην Τουρκική ...................................................................................... 43 2.1. Πραγματικό στο παρόν ή στο μέλλον .......................................................................... 43 2.1.1. ΡΒ-(A/I)rsA ....................................................................................................................................... 43
5
2.1.2. ΡΒ-(I)yorsA .................................................................................................................................................... 44
2.1.3. ΡΒ-(y)AcAksA ............................................................................................................................................... 44
2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8.
Αντίθετο του πραγματικού στο παρόν ή στο μέλλον........................................... 45 Πραγματικό στο παρελθόν ...................................................................................................... 46 Αντίθετο του πραγματικού στο παρελθόν ................................................................... 46 Εξειδίκευση του χρόνου και της ρηματικής όψης ................................................. 48 Η περίπτωση του συνδετικού ρήματος ‘είμαι’ ........................................................... 49 ΡΒ-sAymIş ............................................................................................................................................ 49 Άλλες δομές που εκφράζουν υπόθεση ............................................................................. 50
2.8.1. -DIğI takdirde .................................................................................................................................................... 50
2.8.2 -mAdIkçA ......................................................................................................................................................... 51
2.8.3. -mAyIncA ........................................................................................................................................................ 51 2.8.4. -mAsI durumunda/halinde ................................................................................................................... 51 2.8.5. -DI mI ............................................................................................................................................................... 52 2.8.6. -DIktAn sonra ............................................................................................................................................... 52
2.9. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.
Λεξιλογικοί τρόποι έκφρασης της υπόθεσης ................................................................. 52 Ιδιαίτερες χρήσεις του επιθήματος –sA .............................................................................. 53 -sA/ -sAydI + bile/ dA .......................................................................................................................... 53 -sA dA + mAsA dA ................................................................................................................................... 53 -mAktAnsA .................................................................................................................................................. 54 ερωτηματική λέξη (φράση) + -sA .................................................................................................. 54
3.4.1. ερωτηματική λέξη (φράση) + -sA ........................................................................................................ 54
3.4.2. ερωτηματική λέξη (φράση) + -(A/I)sA / emir kipi (προστακτική) ................................... 55
3.5. -sA + -sA ........................................................................................................................................................ 55 3.6. -sA mI / -mAsA mI ................................................................................................................................ 56 Βιβλιογραφία .......................................................................................................................................................... 57 Ekler/ Παραρτήματα ........................................................................................................................................... 58 Sözlük/ Γλωσσάρι ................................................................................................................................................. 59 Cevap anahtarı/ Οι λύσεις των ασκήσεων ............................................................................................ 66 Kaynakça/ Πηγές ................................................................................................................................................... 69
6
1. Ya tutarsa! Okuma Metni Bilgisayar Kursu (Emel Hanımla Suna Hanım emekli iki arkadaş. Boş vakitlerini değerlendirmek için bir etkinlik arıyorlar. Suna Hanımın çok iyi bir fikri var.) Suna: Emelciğim evde boş boş oturarak veya televizyon izleyerek vakit geçmiyor. Yapacak yaratıcı bir şey bulmalıyız. Ben her gün evde oturmaktan çok sıkıldım. Emel: Doğru söylüyorsun, sana katılıyorum da ne yapabiliriz?
Suna: Geçen gün gazetede okudum. Belediye bilgisayar kursları düzenliyormuş. İstersen, ona katılabiliriz. Emel: İlahi Suna! Bu yaşımızda bilgisayar öğrenip de ne yapacağız.
Suna: Olur mu öyle şey? Bir kere öğrenmenin yaşı yoktur. Bunu ikimiz de biliyoruz. Ayrıca bilgisayar kullanmayı öğrenirsek, bak neler neler yapabiliriz; örneğin internete girer, haberleri oradan takip edebiliriz, Facebook’a girip eski arkadaşlarla iletişim kurarız. En önemlisi de torunlarla görüntülü görüşebiliriz. Beyza Mersin’deki torunlarıyla Skype’ten görüşüyormuş. Bizim Beyza’dan neyimiz eksik? Biz de yapabiliriz. Emel: Anlattıkların çok güzel ama bana kafam bilgisayara basmaz gibi geliyor.
Suna: Bence çalışırsan, olur. Birer bilgisayar da alırsak, evde pratik yaparız. Daha kısa sürede öğreniriz. Emel: Bilgisayar almak mı? Kaça patlar o bize, haberin var mı?
Suna: Taksitle alırız. Zaten çocuklara sorarsak, onlar bize uygun bilgisayarı bulur. Merak etme sen. Emel: Ne diyeyim? Denemeden bilemeyiz tabi.
Suna: Ha şöyle! Nazlanmayı bırak da şansımızı deneyelim. Bir an önce kaydımızı yaptıralım. Geç kaldığımız takdirde yer kalmaz. Emel: Tamam, beni ikna ettin. Deneyelim o zaman. 10
Anlama soruları
Farazi
1. Suna neden şikâyet ediyor?
2. Emel arkadaşının fikrine başta nasıl bir tepki veriyor?
3. Sizce Suna’nın argümanlarından en etkilisi hangisi oluyor? 4. Emel teklifi hemen kabul ediyor mu? Neden? 5. Suna kayıt yaptırmakta neden acele ediyor?
Dilbilgisi Alıştırmaları
Şimdiki ve gelecekteki gerçek şart [2. Bölümdeki 2.1.’e bakınız]
1. Aşağıdaki boşlukları -(A/I)rsA ekiyle tamamlayınız. 1. Her gün düzenli spor yap……………….., hem daha sağlıklı olursunuz hem de kilo verebilirsiniz. 2. Derslerine iyi çalış………………, sınavlarda mutlaka başarılı olursun. 3. Paramızı geleceği düşünmeden harca………….., yakında parasız kalırız. 4. Hafta sonu için bir şeyler ayarla………….., bize de haber verin. 5. Söyle Ali’ye merak etmesin. Ödevini zamanında bitir………………., (-) öğretmenden ek süre isteyebilir. 6. Eğer uslu bir çocuk ol……………, sana dondurma alırım. 7. Sizi uyarıyorum çocuklar. Bir daha derse zamanında gel………………., sizi sınıfa almam. 8. Takımımız bu maçı da kazan…………….., şampiyon olacak. 9. Yarın boş vaktin ol……….., bana uğrar mısın? 10. Biraz yüksek sesle konuş……………., seni daha iyi duyabilirim 11. Yağmur yağ…………, çiçekleri sulamamıza gerek kalmayacak. 12. Onu gör……………, selamımı söyle lütfen. 13. Bana gideceğiniz yeri söyle………………., ben sizi götürürüm. 14. Annemden izin alabil…………….., sizinle geziye gelirim.
11
Farazi
- Bütün yemeğini yersen, seni parka götürürüm. Dondurma da alırım! - Yarısını yersem, en azından dondurmayı alır mısın?
2. Aşağıdaki tümceleri eşleştiriniz. 1. Zamanın olursa, 2. Yemek yapmaya vakit bulamazsan, 3. Yarın hava iyi olursa, 4. Geç kalırsam, 5. Burada yüksek sesle konuşmazsanız, 6. Bu kitabı okursan, 7. Bize sorarsanız, 8. Dikkatli okursan, 9. İzmir’e giderse, 10. Beni ararlarsa, 11. Sabırlı olursan, 12. Otobüse yetişemezsen, 12
A- taksiye bin. B- iyi olur. C- bana uğrayabilir misin? D- lokantaya gidelim. E- ‘Bu fırsatı kaçırmayın’ deriz. F- Tarihi Asansörü mutlaka ziyaret etsin. G- ‘İşi var’ deyin. H- çocuk bakımıyla ilgili çok şey öğrenirsin. I- hedefine ulaşırsın. K- anlarsın. L- siz yemeğe başlayın. M- denize gidelim mi?
3. Aşağıdaki boşlukları -(I)yorsa ekiyle tamamlayınız.
Farazi
1. Denizden kork……………….., niçin tekneye bindin? 2. Başın ağrı………….., bir ağrı kesici alabilirsin. 3. Eğer komedi filmlerini sev…………………, bu filmi mutlaka izlemenizi tavsiye ederim. 4. Bana yalan söyle………………, onunla bir daha konuşmam. 5. Sen doğruyu bil………………, ona da anlatmalısın. 6. Çalış…………………, bölmeyelim. Daha sonra gelirim. 7. Üşü…………………., kaloriferi açabilirim. 8. Can’ı artık sev………………….., bunu ona söylemelisin. 9. İzle……………………., televizyon neden açık duruyor? 10. Sizi rahatsız et…………………., müziğin sesini kısayım.
4. Aşağıdaki boşlukları -(y)AcAksA ekiyle tamamlayınız. 1. Bana yardım et……………………, neden bana böyle bir söz verdin? 2. Arabayı sat…………………., önce piyasadaki fiyatları öğren. 3. Baba sen arabanı bugün kullan………………., ben alabilir miyim? 4. (Siz) Bana yine kız…………………, hiç anlatmayayım. 5. Partine Aylin’i de çağır…………….., ben gelmem haberin olsun! 6. Yarın yola erken çık…………………, bu akşam erken yatmalısınız.
5. Aşağıdaki tümceleri eşanlamlı –DIğI takdirde veya -mAsI durumunda/ halinde yapılarına çevirin. [2. Bölümdeki 2.8.’e bakınız] 1. Derslerinize iyi çalışırsanız, sizi gezmeye götürürüm. ________________________________________________________ . 2. İnsanlar çevreye zarar vermeye devam ederse, sonumuz kötü olur. ________________________________________________________ . 3. Param yeterse, pantolonun yanında bir de gömlek alacağım. ________________________________________________________ .
13
Farazi 4. Kendine güvenirsen, başarabilirsin. ________________________________________________________ . 5. Bugün biraz dinlenirse, yarın yarışta daha başarılı olur. ________________________________________________________ .
6. Aşağıdaki tümceleri eşanlamlı –mAyIncA yapısına çevirin. 1. Güneş açmazsa, bu çamaşırlar kurur mu? _______________________________________________________ . 2. Ödevlerin bitmezse, televizyon izlemek yok. _______________________________________________________ . 3. Orkestra Şefi sahneye çıkmazsa, konser başlamaz. _______________________________________________________ . 4. Yemekler hazırlanmazsa, sofraya oturulur mu? _______________________________________________________ . 5. Sağlık olmazsa, paranın ne önemi var? _______________________________________________________ .
7. Aşağıdaki tümceleri –DI mI yapısına çevirin. 1. Sınav dönemini atlatırsak, rahat edeceğiz. _______________________________________________________ . 2. Takımımız bu maçı kazanırsa, şampiyonluk garanti. _______________________________________________________ . 3. Bir kere tadarsan, bu yemekten asla vazgeçemezsin. _______________________________________________________ . 4. Alkollüyken trafik polisine yakalanırsan, ağır ceza alırsın. Benden söylemesi. _______________________________________________________ . 5. Yaptığın işi sevmezsen, başarılı olamazsın. _______________________________________________________ . 14
8. Aşağıdaki tümceleri –mAdIkçA yapısına çevirin.
Farazi
1. Derslerine çalışmazsan, sınavlarda başarılı olamazsın. ________________________________________________________ . 2. Aranızda konuşmazsanız, sorunu çözemezsiniz. ________________________________________________________ . 3. Arabayı kullanmazsa, tecrübe kazanamaz. ________________________________________________________ .
Konuşma Aşağıdaki tümceleri tamamlayın ve sınıf arkadaşlarınızla tartışın. Bir gün milli piyangoyu kazanırsam, ……………………….…………………. . Bir arkadaşım bana yalan söylerse ve ben bunu öğrenirsem, ……….………. . Çocuğum yaptığım yemeği yemiyorsa, ……………………………………….. . Yemek pişirirken tüp biterse, …………………………………………………... .
Bir Fıkra Ya tutarsa
Nasrettin Hoca bir gün, elinde bir bakraç yoğurtla Akşehir Gölü’nün kıyısına gelir. Hoca başlar göle kaşık kaşık yoğurt çalmaya. Nasreddin Hoca’yı göl kıyısında bir bakraç yoğurt ile gören köylüler: - Hoca Efendi, hayrola, ne yapıyorsun? diye merak içinde sorarlar. Nasreddin Hoca da: - Göle maya çalıyorum, der. Köylüler iyice şaşırırlar bu cevaba. Alay edercesine: - Hoca efendi, göl hiç maya tutar mı? diye kıs kıs gülerler. Nasreddin Hoca muzip gülümsemesini takınarak: - Ben bilmez miyim, tabii ki biliyorum koca gölün maya tutmayacağını, der ve ardından ekler. - Ama ya tutarsa! ...
15
2.
Ο υποθετικός λόγος στην Τουρκική
Farazi
Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις υποθετικές προτάσεις της Τουρκικής σε σχέση με το πώς ορίζονται ως προς την πραγματικότητα και τη χρονική τους αναφορά. Να παρατηρηθεί πως συνδυαστικά με το εγκλιτικό μόρφημα –sA μια υποθετική πρόταση στην Τουρκική μπορεί να εισάγεται και με τον σύνδεσμο eğer ‘αν’. Αυτός ωστόσο δεν αναιρεί τη χρήση του –sA που είναι υποχρεωτική. 2.1. Πραγματικό στο παρόν ή στο μέλλον/ Şimdiki ve gelecekteki gerçek şart Στις περιπτώσεις που μια υποθετική πρόταση μπορεί να είναι πραγματοποιήσιμη είτε στο παρόν είτε στο μέλλον τότε το ρήμα μπορεί να έχει μια από τις παρακάτω μορφές4: 2.1.1. ΡΒ5-(A/I)rsA Ο συνηθέστερος ρηματικός τύπος που χρησιμοποιείται για να εκφραστεί μια πραγματοποιήσιμη υπόθεση είναι ο -(A/I)rsA. Δηλαδή, στο ρήμα της υποθετικής πρότασης προστίθεται το επίθημα -(A/I)r (Geniş Zaman) και ακολουθείται από το εγκλιτικό –sA και το επίθημα που δηλώνει το υποκείμενό του6. Το ρήμα στην απόδοση μπορεί να είναι είτε σε-(A/I)r (Geniş Zaman) είτε σε –(y)AcAk (Gelecek Zaman), στην προστακτική/ υποτακτική (Emir/ İstek Kipi) ή ακόμη μπορεί να φέρει κάποιο ρηματικό τύπο που δηλώνει αναγκαιότητα (π.χ. το επίθημα –mAlI). Το ρήμα της κύριας πρότασης με -(A/I)r εκφράζει πιθανότητα, με το –(y)AcAk την πρόθεση του ομιλητή, ενώ με προστακτική/ υποτακτική7 ή με ρηματικό τύπο που εκφράζει αναγκαιότητα ή μια αναμενόμενη συμπεριφορά. (6) (Eğer) sinemaya gelmeye geç kal-ır-sa-n, ‘Αν αργήσεις να έρθεις στο σινεμά, α. filmi kaçır-ır-ız. θα χάσουμε την ταινία.’ β. biz salona gir-eceğ-iz. εμείς θα μπούμε στην αίθουσα.’
Αυτές οι περιπτώσεις αφορούν πάντοτε ένα λεξικό ρήμα. Για την ιδιαιτερότητα του συνδετικού ρήματος ‘είμαι’, βλ. 2.6. ΡΒ = ρηματική βάση. 6. Το –sA χρησιμοποιεί τα προσωπικά επιθήματα του απλού παρελθοντικού χρόνου σε –DI (Αορίστου). Δηλαδή, 1ο εν:–m, ο 2 εν: -n, 3ο εν: Ø, 1πλ: -k, 2ο πλ: -nIz, 3ο πλ: (-lAr). 7. Η επιλογή της μιας ή της άλλης έγκλισης γίνεται με βάση το πρόσωπο του υποκειμένου. Αν το πρόσωπο είναι 1ο πρόσωπο επιλέγεται η υποτακτική και αν είναι 2ο ή 3ο επιλέγεται η προστακτική. 4. 5.
43