Checklist voor een betere vragenlijst
Een goede enquête maken is lastig. Onderzoekers meten (vaak zonder dat ze het weten) niet wat zij willen meten (validiteit). Hoewel het opstellen van een goede valide vragenlijst veel tijd en expertise vereist, kunt u de kwaliteit van uw enquête middels enkele tips vaak al aanzienlijk verbeteren. Van alle regels waar een vragenlijst aan moet voldoen zijn een vijftal beschreven welke vaak misgaan en gemakkelijk te verhelpen zijn. De aanbevelingen zijn beschreven vanuit de onderstaande foutief opgestelde voorbeeldvraag. Voorbeeld: ‘Hoe vaak bent u niet tevreden over onze producten en diensten?’ a. nooit b. gemiddeld c. regelmatig d. vaak e. zeer vaak Aanbeveling 1 Bied bij een meerkeuzevraag altijd een uitputtende lijst met antwoorden 1. Indien u niet zeker bent of de lijst werkelijk uitputtend is (wat vaak het geval is), bied respondenten de optie ‘anders, namelijk…’ of een soortgelijke keuze aan. In eerste instantie lijkt de lijst met antwoorden in het voorbeeld uitputtend. Het kan echter zijn dat een respondent over de meeste producten zeer tevreden is, maar over enkele producten gedurende langere tijd zeer ontevreden is. In dit geval is er geen antwoord wat de situatie van deze respondent goed weergeeft. Mogelijk zal de respondent de vraag niet beantwoorden. Vervelender zou nog zijn wanneer de respondent dan maar een willekeurig antwoord kiest, waardoor u een onjuiste uitkomst uit uw onderzoek krijgt. Aanbeveling 2 Zorg ervoor dat de respondent niet eigenlijk op meerdere vragen tegelijkertijd antwoord hoeft te geven2. In het voorbeeld weet de respondent niet of de vraag beantwoord moet worden voor producten of diensten. Wat zou een respondent moeten antwoorden wanneer hij tevreden is over een product, maar ontevreden over een dient? Beter zou zijn de vraag op te delen in meerdere vragen welke ieder één product of dienst behandelen. Aanbeveling 3 Zorg ervoor dat vragen duidelijk zijn. In het voorbeeld is vooral de term ‘gemiddeld’ erg onduidelijk. Wat betekent het wanneer iemand ‘gemiddeld’ vaak ontevreden is? Beter zou zijn de respondent middels een getal of percentage aan te laten geven hoe vaak hij of zij niet tevreden is.
Aanbeveling 4 Zorg ervoor dat er geen dubbele ontkenningen in de vraag staan, dit leidt tot onduidelijkheden3. Zo zou het antwoord ‘nooit’ kunnen leiden tot onduidelijkheid. Vrijwel zeker zal een percentage van de respondenten ‘nooit’ opvatten als het nooit tevreden zijn. Ook dit valt op te lossen door de respondent door middel van een getal of percentage te laten invullen hoe vaak hij of zij niet tevreden is. Aanbeveling 5 Centreer uw antwoorden rondom het midden 4. Respondenten hebben de neiging om meer in de richting te kiezen waar veel antwoorden liggen. In het voorbeeld ligt maar één antwoord onder het gemiddelde (antwoord a), terwijl er drie boven het gemiddelde liggen (antwoorden c, d en e). In het onderzoek zullen respondenten aangeven vaker niet tevreden te zijn dan werkelijk het geval is. Het zou beter zijn wanneer er evenveel antwoorden onder als boven het gemiddelde liggen. 1
Moser, C., and G. Kalton. 1971. Survey Methods in Social Investigation. London: Heinemann Educational Books Limited. 2 Sudman, S. & Bradburn, N.M. 1983. Asking Questions: A practical Guide to Questionnaire Design. London: Jossey-Bass. 3 Belson, W. A. 1986. Validity in Survey Research. Aldershot: Gower Publishing. 4 Dillman, D.A. 1978. Mail and Telephone Surveys: The Total Design Method. New York: Wiley.