Placemaking training 17-18 oktober 2019 reader

Page 1

Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 1


Placemaking Plus Training

Georganiseerd door:

Partners:

Spreker:

Munirdevries

2 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Inhoud: Training Placemaking en participatie in de praktijk 1. Programma 2. Introductie en Project for Public Spaces (Placemaking Plus Inspiratie) 3. Placemaking Plus Methodologie 4. Placemaking Plus Projecten 5. Sprekers 6. Publicatie 7. Events & Training 8. Competitie Training 9. Lokale Media/Publicatie

Š Placemaking Plus - 3


1. TRAINING PLACEMAKING EN PARTICIPATIE IN DE PRAKTIJK AMSTERDAM 2019


Placemaking Plus Training

TRAINING PLACEMAKING EN PARTICIPATIE IN DE PRAKTIJK AMSTERDAM 2019 (17 en 18 oktober) Placemaking Plus organiseert voor de derde keer een tweedaagse training. Tijdens de Training ‘Placemaking en participatie in de praktijk’ komen vragen en voorbeelden over het hoe en waarom van placemaking en participatie aan bod. DAG 1: ‘Waardevolle Placemanagement teams en netwerken’ : #vanleefbaarnaarliefdevol - Waarom en hoe begin je met Placemaking en participatie? - Wat voor invloed heeft Placemaking op het ontwerp en daarbij je planvorming? - Hoe bereik je de juiste partijen en hoe maak je diep contact? - Wat houdt de participatieladder in? - Wat is een Place Game? Hoe wordt dit ingezet in het participatietraject? - Waarom, hoe en wanneer vorm je een Placemanagement Team en een coalitie en wat zijn de verschillen? - Wat hebben we van elkaar geleerd in de praktijk (praktijkvoorbeeld Schalkwijk, Haarlem) - Wat bedoelen we met ‘Quick wins’ in placemaking? (Bloei en Groei) - Hoe werkt de 10 uit 10 aanpak, ook wel ‘The Power of 10’ genoemd? DAG 2: Wat verbindt in Placemaking? (nationaal en internationaal) - Wat gebeurt er op straat? Welke kansen zien Placemakers en hoe brengen ze dat onder de aandacht? - Strange Bedfellows: Hoe kan je handelen vanuit je vakgebied om placemaking te betrekken (ontwikkelaar, woningcorporatie, gemeente) en vervolgens je doelgroep te enthousiasmeren (impact creëren en commercie). - Welke technieken kan je toepassen? - Wat zijn consequenties voor de begroting en hoe pak je dit aan?

© Placemaking Plus - 5


Placemaking Plus Training

6 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

TRAINING PLACEMAKING EN PARTICIPATIE IN DE PRAKTIJK, AMSTERDAM Herfst 2019 Locatie :

BFAS & Placemaking Plus, Floor 6 , De Ruijterkade 107, 1011 AB Amsterdam

DAG 1 - 17 OKTOBER 2019 9.00

Inloop en Registratie Aanmelden en ontvangst boekje en documenten Thee/Koffie

9.30

Placemaking Plus introductie Stefan Bodecker (Oprichter) Wat is Placemaking Plus? Wat doen we? Waar zijn onze projecten?

10.45

Quick wins met Bloei en Groei Ama Koranteng-Kumi (Het hart van Bloei en Groei)

12.00 Placemaking Schalkwijk, Okrah Donkor,Triple Threat Placemaking in actie in Schalkwijk, Haarlem 13.00

Lunch

13.45 Place Game Introductie met Toine van Goethem, Gemeente Amsterdam 17.00

Excursie Reigersbos en Street-Art Munir de Vries (Illustrator)

19:00

Diner bij De Proefzaak, Amsterdam Zuidoost

© Placemaking Plus - 7


Placemaking Plus Training

DAG 2 - 18 OKTOBER 2019 (Placemaking in Amsterdam) 9.00

Inloop Thee/Koffie/koekje

9.15

Placemaking Internationale voorbeelden - Pleinen en markten Peter Groenendaal (Oprichter)

10.00 Get out of the Silo, Saar Francken Sociale innovatie & participatie met onderzoek, advies en actie. 11.15 PMT Discussie - Finale Quick Wins en korte termijn idee Rollenspel van de vergadering van het Placemanagement Team. Met de resultaten van de Place Game van gisteren hebben we een rollenspelvergadering met ondernemers, bewoners, gemeente, organisaties en retailers. 12.15 Placemaking in Azië - “Going Places” (in English) Sugandha Gupta (Placemaker en Designer) Bairong Wu (Designer) Hoe Placemaking plaatsvindt in Azië 13.00 Lunch met Virtual Reality in Placemaking Bart Haazen (Architect en 3D visualizer) 14.15 Get out of the Silo, Sven Schroots Sven heeft in het verleden bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gewerkt aan de Nationale Omgevingsvisie en aan zijn afstudeerscriptie. Hij is sinds 2015 verbonden aan Akro Consult. 15.30 Get out of the Silo, Williëtte van Arendonk Zelfstandig professional bij Van Arendonk stedelijke gebiedsontwikkeling 16.45 Samenvatting en aansluitend borrel met certificaat Placemaking

8 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

BFAS Architectuur + Placemaking + Stedenbouw BFAS houdt zich bezig met stedelijke ontwikkeling binnen 3 diciplines: Architectuur + Placemaking + Stedenbouw Met onze deskundigheid, flexibiliteit en betrokkenheid op het gebied van architectuur, stedenbouw en placemaking inspireren we diverse partijen en brengen deze bij elkaar. Van investeerders tot bewoners, van gemeente tot initiatiefnemers. Met als doel gebouwen, locaties en steden te ontwikkelen tot prettige duurzame leef-, woon- en werkomgevingen. BFAS, Livable + Lovable Placemaking Plus is onderdeel van BFAS

Š Placemaking Plus - 9


Placemaking Plus Training

2. INTRODUCTIE & PROJECT FOR PUBLIC SPACES

10 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Introductie “Placemaking in de praktijk” geeft informatie over hoe proactieve stappen kunnen worden genomen om verbeteringen in de openbare ruimte te implementeren door gebruik te maken van communities (bewoners, ondernemers en belanghebbenden (BOB)). De cursus is bedoeld om zowel praktische informatie te bieden evenals inspiratie voor mensen die zinvolle openbare omgevingen willen creëren in hun wijken.

Leerdoelen

Elke deelnemer kan: • Begrijpen hoe een “plaatsgebonden” implementatieen beheerstrategie toe te passen in elke grootte van communitie • Herken een succesvolle openbare plaats als hij / zij er een ziet. • Maak een lijst en definieer de sleutels om dingen in uw gemeenschap te laten gebeuren • Gebruik het Project for Public Spaces-model om groepen van lokale belanghebbenden te faciliteren om samen te werken aan het verbeteren van de openbare ruimte. • Bespreken hoe openbare ruimte verbeterd kan worden met de “lichtere, sneller, goedkoper “model. • Uitleggen wat hij / zij in de toekomst anders zal doen bij het benaderen van een plaatsgerelateerd opgave / probleem.

Overeenkomsten voor deelname aan groepen

• Respecteer ieders recht op haar / zijn eigen mening. • Verwelkom de verscheidenheid aan ideeën die deze verschillen zullen opleveren. • Denk niet aan obstakels of barrieres maar “out of the box” • Streef ernaar om dit een positieve, zinvolle ervaring te maken voor al uw collega’s; investeer in het succes van iedereen. • Wees beknopt en respecteer ieders recht op spreektijd.

Wat is openbare ruimte?

Op het meest basale niveau kan de openbare ruimte worden gedefinieerd als publieksgrond die in theorie open en toegankelijk is voor alle leden van een bepaalde community, ongeacht geslacht, ras, etniciteit, leeftijd of

sociaaleconomisch niveau.

Waneer is een plek een plek? Een plek is een omgeving waar mensen in de loop van de tijd betekenis aan hebben gegeven. Een plek heeft zijn eigen geschiedenis - een unieke culturele en sociale identiteit die wordt bepaald door de manier waarop het wordt gebruikt en de mensen die het gebruiken. Het is door het creëren van plekken dat de fysieke, sociale, ecologische en economische gezondheid van stedelijke en landelijke community kan worden gevoed.

Het verschil tussen openbare ruimte en een plek

Niet alle openbare ruimtes zijn plekken. Het doel is echter dat alle openbare ruimten plekken worden. Zonder de menselijk geleide activiteit van Placemaking te erkennen - het proces waardoor een fysieke omgeving betekenisvol wordt gemaakt, of waardoor een openbare ruimte een plek wordt - lijkt de overgang van punt A naar punt B. Het idee van “een plek” moet daarom niet worden beschouwd als een intern object of voorziening die door deskundigen of leiders aan mensen wordt gegeven, maar als het kader voor een systeembreed proces dat burgers in staat stelt om hun stad op vele niveaus vorm te geven.

Place Game

Place Game, auteursrechtelijk beschermd door PPS, is een plaatsgerichte benadering van gemeenschapsverbetering, in plaats van de projectgerichte methode die over het algemeen wordt gebruikt door planners en andere professionals. Door deel te nemen aan deze “Place Game”, kunnen deelnemers elkaar niet alleen beter leren kennen, maar ook inzicht krijgen in hun potentieel als “plek” in de communitie. Placemaking Plus heeft de Place Game naar aanleiding van onze eigen ervaringen en gebruikersvereisten in de loop van de tijd aangepast.

© Placemaking Plus - 11


Placemaking Plus Training

Project for Public Spaces (PPS) Project for Public Spaces (PPS) is een nonprofitorganisatie die zich richt op het helpen van mensen bij het creëren en onderhouden van openbare ruimtes die sterke communitiy’s bouwen. PPS is het centrale knooppunt van de wereldwijde actie rond placemaking en verbindt mensen met ideeën, middelen, expertise en partners die een plek zien als de sleutel om onze grootste uitdagingen aan te gaan.

Project for Public Spaces (PPS) is een nonprofitorganisatie die zich richt op het helpen van mensen bij het creëren en onderhouden van openbare ruimtes die sterke community’s bouwen. PPS is het centrale knooppunt van de wereldwijde actie rond placemaking en verbindt mensen met ideeën, middelen, expertise en partners die plaats zien als de sleutel om onze grootste uitdagingen aan te gaan.

Plaatsen transformeren: we helpen community’s en steden hun toekomst vorm te geven via individuele openbare ruimtes.

Plaatsen transformeren: we helpen gemeenschappen en steden hun toekomst vorm te geven via individuele openbare ruimtes en brede campagnes voor het maken van campagnes.

De Placemaking-beweging opbouwen: we verzamelen, versterken en bouwen de capaciteit van de placemakingbeweging wereldwijd en lokaal. Campaigning for Systemic Change: we pleiten voor placemaking en met gelijkgestemde mensen en bewegingen om beleid, disciplines, harten en geesten te beïnvloeden.

Bron: Placemaking Plus 12 - © Placemaking Plus

De Placemaking-beweging opbouwen: we verzamelen, versterken en bouwen de capaciteit van de placemakingbeweging wereldwijd en lokaal. Campaigning for Systemic Change: we pleiten voor placemaking en engageren met gelijkgestemde mensen en bewegingen om beleid, disciplines, harten en zielen te beïnvloeden.


Placemaking Plus Training

Wat is Placemaking bij BFAS+ & PM+ ? Placemaking is het veranderen van een stukje openbare ruimte van een plek waar je zo snel mogelijk doorheen wilt tot een plek waar je nooit meer weg wilt! Placemaking begint met de community en de gebruikers. Gebruikers organiseren zich en nieuwe mogelijkheden dienen zich aan. Het samen zien van kansen in de publieke ruimte, te beginnen met het zogenaamde laaghangend fruit: kleine interventies die makkelijk zijn te realiseren (sneller, lichter, goedkoper). Een goede publieke ruimte werkt als een magneet voor mensen. Mensen gaan er niet alleen naar toe omdat ze er moeten zijn, maar ook omdat het verblijf er plezierig is. Wat moet er worden gedaan om een doorsnee plein te veranderen in een aantrekkelijke plek? Een grote openbare ruimte kan niet alleen worden gemeten aan de hand van de fysieke kenmerken; het moet ook mensen dienen als een vitale gemeenschapsbron waarin de functie altijd de troef is. Wanneer mensen van alle leeftijden, capaciteiten en sociaaleconomische achtergronden kunnen genieten van een plek en ook een sleutelrol kunnen spelen bij de

creatie, identiteit en onderhoud ervan, zien we echte Placemakers in actie Placemaking is: • Gedreven door communities • Visie • Functie vóór formulier • Flexibel • Inclusief • Gericht op het maken van bestemmingen • Dynamisch • Transdisciplinaire • Transformeerbaar • Samenwerkend • Sociaal “Placemaking is het veranderen van openbare ruimte waar je zo snel mogelijk doorheen wilt tot een plek waar je nooit meer weg wilt! Placemaking begint met de community en de gebruikers van het gebied. Samen gaan we op zoek naar kansen, laaghangend fruit, kleine interventies.”

Bron: Placemaking Plus

© Placemaking Plus - 13


Placemaking Plus Training

TOEGANG EN VERBINDING Je kunt de toegankelijkheid van een plek gemakkelijk beoordelen door de verbindingen met de omgeving te zien, Een geweldige openbare ruimte is gemakkelijk te bereiken, en geschikt voor alle doelgroepen. De randen van een openbare ruimte spelen ook een belangrijke rol. Een rij winkels langs een straat is bijvoorbeeld interessanter en in het algemeen veiliger om over te wandelen dan een blinde muur of een lege kavel. Toegankelijke ruimtes zijn laagdrempelig voor mensen die te voet of op de fiets komen of zelfs met openbaar vervoer, ook parkeertarieven en aantal parkeerplaatsen zijn van invloed op bezoekers die met de auto komen. Vragen om na te denken over de toegang naar een plek: • Kun je de ruimte van een afstand bekijken? Is het interieur zichtbaar van buitenaf? • Is er een goede verbinding tussen deze plaats en aangrenzende gebouwen? Of is het omgeven door lege muren, parkeerterreinen op het oppervlak, gebouwen zonder ramen of enige andere

Bron: PPS

14 - © Placemaking Plus

elementen die mensen ontmoedigen om de ruimte te bezoeken? • Gebruiken bewoners van aangrenzende gebouwen de openbare ruimte? • Kunnen mensen er gemakkelijk naartoe lopen? Of worden ze geïntimideerd door zwaar verkeer of een somber straatbeeld of andere onveilige situatie? • Leiden trottoirs van en naar de aangrenzende gebieden? • Functioneert de ruimte goed voor mensen met een handicap en andere speciale doelgroepen? •Kunnen mensen verschillende transport mogelijkheden gebruiken - bus, trein, auto en fiets om de plek te bereiken?


Placemaking Plus Training

COMFORT EN BEELD Een ruimte die comfortabel is en er uitnodigend uitziet, zal waarschijnlijk succesvol zijn. Een gevoel van comfort omvat percepties over veiligheid, netheid en de beschikbaarheid van zitplaatsen. Een tekort van zitplaatsen is de verrassende ondergang van veel anderszins goede plaatsen. Mensen voelen zich aangetrokken tot plaatsen waar ze kunnen kiezen waar ze moeten zitten, zodat ze zowel in als uit de zon kunnen zijn verschillende tijden van de dag of het jaar.

schaduw? • Zijn ruimtes schoon en vrij van zwerfvuil? Wie is verantwoordelijk voor het onderhoud? • Voelt het gebied zich veilig? Zijn er beveiligingspersoneel aanwezig? Zo ja, wat doen deze mensen doen? Wanneer zijn ze aan het werk? • Zijn mensen foto’s aan het maken?

Vragen om na te denken over comfort en beeld: • Maakt de plaats een goede eerste indruk? • Zijn er zowel vrouwen als mannen? • Zijn er voldoende plekken om te zitten? • Zitplaatsen gunstig gelegen? Hebben mensen een • keuze aan plaatsen om te zitten, in de zon of in de

Bron: PPS

© Placemaking Plus - 15


Placemaking Plus Training

GEBRUIK EN ACTIVITEITEN Een scala aan activiteiten zijn de fundamentele bouwstenen van een geweldige plek. Iets te doen hebben is een reden om naar een plek te komen (en terug te keren). Wanneer er niets interessants te doen is, zal een ruimte leeg blijven. Dat is de beste maatstaf dat er iets mis is. Een goed gekozen programmering helpt een plek om een verscheidenheid ​​ aan mensen aan te trekken op verschillende tijdstippen van de dag. Een speeltuin trekt overdag jonge kinderen, terwijl in gymzalen overdag wordt gesport en soms examens of EHBO lessen worden gegeven. Enkele punten om over na te denken bij de programmering • Gebruiken mensen de ruimte of is deze leeg?

Bron: PPS

16 - © Placemaking Plus

• Wordt het gebruikt door mensen van verschillende leeftijden? • Hoeveel verschillende soorten activiteiten vinden er plaats - mensen die lopen, eten, honkbal spelen, schaken, ontspannen, lezen? • Welke delen van de ruimte worden gebruikt en welke niet? • Is er management aanwezig of kunt u iemand identificeren die de leiding heeft over de ruimte?


Placemaking Plus Training

GEZELLIGHEID Dit is de belangrijkste kwaliteit voor een plek om te bereiken - en het moeilijkst. Wanneer wordt een plaats een favoriete plek voor mensen om vrienden te ontmoeten, buren te begroeten en gaan zij comfortabel om met vreemden, dan ben je goed op weg om een​​ geweldige plek te creeren. plaats.

functies met trots? • Zijn mensen aan het lachen? Hebben mensen regelmatig oogcontact met elkaar? • Gebruiken veel mensen de plaats vaak? • Weerspiegelt de mix van leeftijden en etnische groepen de community? • Hebben mensen de neiging om afval op te rapen als ze het zien?

Vragen om over na te denken • Is dit een plek waar je zou kiezen om je vrienden te ontmoeten? Komen anderen vrienden hier samen? • Zijn mensen in groepen? Spreken ze met elkaar? Spreken ze met mensen binnen andere groepen? • Kennen mensen elkaar bij naam? • Brengen mensen hun vrienden en familieleden mee om de plek te zien? Wijzen ze erop?

Bron: PPS

© Placemaking Plus - 17


Placemaking Plus Training

Kracht van 10+ De Kracht van 10+ is een concept van PPS (Project for Public Spaces) ontwikkeld om Placemaking op meerdere niveau’s te evalueren en te faciliteren. Het is een krachtig hulpmiddel voor het genereren van constructieve gesprekken om gerichte Placemaking-inspanningen te identificeren. Steden slagen of mislukken op menselijke schaal - de schaal van plaatsen - en deze schaal wordt vaak over het hoofd gezien. De kracht van 10+ laat zien hoe aandacht schenken aan de menselijke ervaring bij het bouwen van de bestemmingen en districten van een stad onmiddellijke en wijdverspreide gevolgen kan hebben. Het idee achter dit concept is dat plaatsen gedijen wanneer gebruikers verschillende redenen (10+) hebben om er te zijn. Deze kunnen bestaan uit ​​ een zitplaats, speeltuinen om van te genieten, kunst om aan te raken, muziek om te horen, eten om te eten, geschiedenis om te ervaren en mensen om elkaar te ontmoeten. In het ideale geval zullen sommige van deze activiteiten

Bron: PPS

18 - © Placemaking Plus

uniek zijn voor die specifieke plaats, als afspiegeling van de cultuur en geschiedenis van de omringende gemeenschap. Buurtbewoners die deze ruimte het meest regelmatig gebruiken, zullen de beste bron van ideeën zijn voor welke toepassingen het beste werken. Verder, wanneer steden minstens 10 van deze bestemmingen of plekken bevatten, begint hun publieke perceptie te verschuiven tussen zowel de lokale bevolking als toeristen, en stedelijke centra kunnen beter uitgerust worden om veerkracht en innovatie te genereren. De gelaagdheid van activiteiten gegenereerd door de Macht van 10+


Placemaking Plus Training

model zorgt ervoor dat geen enkele vorm van gebruik of gebruiker de ruimte domineert. We hebben geconstateerd dat wanneer we dit idee introduceren in een gemeenschap, burgers snel gemotiveerder worden om hun plaatsen te veranderen. De kracht van 10+ biedt een eenvoudig raamwerk dat bewoners en belanghebbenden aanmoedigt om het stadsleven nieuw leven in te blazen, en het laat zien dat grote dingen kunnen worden bereikt door op de kleinste schaal te beginnen. Het concept biedt ook mensen stapsgewijze en tastbare doelen, en het helpt hen om een ​​echt geweldig eindresultaat te visualiseren en collectief te laten werken. Het is de rol van Placemakers om iedereen aan te moedigen na te denken over wat speciaal is in hun gemeenschap. Hoeveel kwaliteitslocaties bevinden zich in de buurt en hoe zijn ze verbonden? Zijn er plaatsen die moeten worden herkend, maar niet? Het beantwoorden van deze vragen kan bewoners en belanghebbenden helpen bepalen waar ze hun energie moeten richten, zowel individueel als collectief.

Bron: Placemaking Plus

Š Placemaking Plus - 19


Placemaking Plus Training

“Banken zijn objecten om architectuurfoto’s te versieren. Ze zijn niet altijd comfortabel om op te zitten.“

Bryant Park: van naaldpark tot levendige bestemming

20 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Grand Bazaar, Istanbul

Langenhorner Markt, Hamburg

ALL YEAR LONG PROGRAMING

Bryant Park, Power of 10, summer

Bryant Park , Power of 10, winter

© Placemaking Plus - 21


Placemaking Plus Training

3. PLACEMAKING PLUS METHODOLOGIE

22 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

“From livable to Lovable” De passie voor Placemaking is overal in de wereld evident en dat doet ons goed. Ook al ben je nog wat onzeker over de kansen die Placemaking biedt voor Communities, is nu het moment om je aan te sluiten bij de groeiende Placemaking beweging die onderweg is van Openbare Ruimte naar “Place”! Bij Placemaking Plus zijn we gepassioneerd van Placemaking en hopen dat je dat ook bent of uiteindelijk wordt. Een openbare ruimte omtoveren tot een prettige plek voor de buurt, Placemaking Plus is een in Amsterdam gevestigde organisatie die zich voornamelijk richt op Placemaking.Van Placegame (een tool waarmee de community gemakkelijk een publieke ruimte kan evalueren) met alle belanghebbenden uit de buurt, gezamenlijke uitvoering van de Placegameresultaten en Place Management Plannen tot aan de vorming van Place Management-teams, wij onderzoeken alle aspecten van het “stadsmaken”. Jane Jacob heeft terecht gezegd dat de steden alleen aan iedereen iets te bieden hebben, als ze door iedereen zijn gemaakt en we iedereen helpen gezamenlijk ons Amsterdam te creëren.

© Placemaking Plus - 23


Placemaking Plus Training

Methodologie : Placemaking “in action” Placemaking gaat over kijken, luisteren en vragen stellen aan de mensen die op een bepaalde plek wonen, werken en spelen, om zo hun behoeften, aspiraties en visies voor deze plek te ontdekken. Placemaking is een plek-gebonden, community-gedreven aanpak om vitale openbare ruimtes te creëren, die gedragen worden door sterke gemeenschappen. Onze Placemaking-benadering is gebaseerd op de overtuiging dat het niet genoeg is om simpelweg ideeën en ontwerpen op te stellen van achter de tekentafel. Verbeteringen moeten de gemeenschappelijke waarden en behoeften weerspiegelen. We geloven dat een transparant proces, waarbij ieders stem gehoord wordt en waarin men rekening houdt met maatschappelijke condities en behoeften, een van de meest kritische factoren is voor het bereiken van een openbare ruimte waar mensen graag komen.

Placemaking gaat over kijken, luisteren en vragen stellen aan de mensen in een gemeenschap zelf en over hun problemen en wensen met betrekking tot bepaalde plekken. Wij werken samen met hen om een visie te creëren voor de plekken waar zij graag samenkomen en hun dagelijks leven zich afspeelt, en we ondersteunen bij het omzetten van dromen naar acties. We beginnen met -soms experimentelekorte-termijnverbeteringen, die op bijna meteen voordelen opleveren voor de openbare ruimte en diens gebruikers.

Voortdurende evaluatie

1. Community ontdekken

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

3. Place game

2. Plekken bepalen in een gebied

2-3 maanden

1/2 dag

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

1-2 maanden

Place management team 0

1

2

3

4

5

6 mnd

overleg een keer per maand

Coalitie 0

overleg een keer per drie maand

Bron: Placemaking Plus

24 - © Placemaking Plus

3

6

9

12 mnd


Voortdurende evaluatie

1. Community ontdekken

Community ontdekken 2. Plekken bepalen in een gebied

2-3 maanden

Het belangrijke startpunt bij het ontwikkelen van een concept voor elke openbare ruimte is het identificeren van de talenten en middelen binnen de community. In elke wijk zijn er mensen die een historisch perspectief kunnen bieden, waardevolle inzichten in hoe het gebied functioneert, en een goed begrip van de kritieke problemen. Door deze informatie aan het begin van het proces te gebruiken, wordt een gevoel van communityCoalitie eigendom in het project gecreëerd wat een groot voordeel kan zijn voor zowel de projectsponsor als de 0 3 community. Partners zijn cruciaal voor het toekomstige succes en overleg een keer per drie maand imago van een project ter verbetering van de openbare ruimte. Zoek partners aan het begin om te plannen voor het project. Vraag actieve bewoners, ondernemers of belanghebbenden of zij weten welk talent er in een wijk woont.

3. Place game

1/2 dag

Placemaking Plus Training

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 maanden

Participatieladder:De Place twee concepten, de “place” en “participatie”, management vormen team de kern van wat bekend staat als de “Placemaking beweging”, die academici en beoefenaars 0 1 2 3 4 5 van over de hele wereld samenbrengt. Hier bij het opstellen en onze focus is grotendeels gebaseerd op overleg een co-produceren en meebeslissen. keer per maand Deze particiaptie varieert op verschillende niveaus. We betrekken de bewoners, lokale ondernemers, 6 projectontwikkelaars, projectmanagers,9 ondernemers, gemeente en de mensen die verbonden zijn met de plek.

1-2 jaar

6 mnd

12 mnd

Het proces begint met het maken van coalities en het vinden van de ‘Zealous Nuts’ in het gebied met verschillende belanghebbenden. Via deze bronnen richten we ons daarna op een grotere groep voor onze place game.

Bron: Placemaking Plus

© Placemaking Plus - 25


Voortdurende evaluatie

Placemaking Plus Training

Bouwen aan een coalitie 1. Community ontdekken

2-3 maanden

Bij Placemaking plus is een heel belangrijke vraag die altijd rijst hoe we deze projecten realiseren? De sleutel is om de overheid, gemeente, ondernemers, bewoners en de winkeliers samen te brengen met coalities. Deze coalities die we vóór en na onze Place Game Coalitie smeden, zijn wat het maken van Placemaking en liefhebbende steden mogelijk maakt. 0

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

3. Place game

2. Plekken bepalen in een gebied

3

1/2 dag

Place management team 0

1

2

3

4

5

6 mnd

overleg een keer per maand

6

9

Top-down Overheid Ontwikkelaar Gemeente Retailers Woningcorporatie

Bottom-up Buurtbewoner Winkelier Ondernemer Lokale retail

26 - © Placemaking Plus

1-2 jaar

1-2 maanden

overleg een keer per drie maand

Bron: Placemaking Plus

5. Midden en lange termijn projecten

12 mnd


Voortdurende evaluatie

Placemaking Plus Training

Bouwen aan een coalitie 1. Community ontdekken

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

3. Place game

2. Plekken bepalen in een gebied

2-3 maanden

1/2 dag

We gebruiken hier de analogie van het speelveld waar de spelers volledig op verschillende velden spelen. We brengen ze bij elkaar om te spelen op een veld om Placemaking toe te passen en mengen daarom ook de teams.

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

1-2 maanden

Place management team 0

1

2

3

4

5

6 mnd

overleg een keer per maand

Coalitie 0

3

6

9

12 mnd

overleg een keer per drie maand

Ontwikkelaar

Buurtbewoner Woningcorporatie Overheid Winkelier

COALITIE Lokale retail

Beleggers

Ondernemer

Retailer

Bron: Placemaking Plus

Š Placemaking Plus - 27


Voortdurende evaluatie

Placemaking Plus Training

Plekken bepalen in een gebied

. Community ontdekken

2-3 maanden

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

3. Place game

2. Plekken bepalen in een gebied

1/2 dag

Coalitie

3

1-2 jaar

1-2 maanden

Placemaking plus gaat meestal op een plek aan de gang Place veelal is er al omdat er behoefte is aan verbetering. management duidelijk welke specifieke plekken “aandacht” behoeven. team Maar er zijn ook altijd plekken waar de potentie wordt 0 1 gezien, soms door ligging aan bijvoorbeeld water of groen. Sommige plekken kunnen gebruikt worden overleg een als mutlifunctionele ruimten. Tijdens Place Game keer per de maand maken we een combinatie van plekken met potentie en plekken die echt moeten worden aangepakt/verbeterd. de afstand van de plekken ligt niet ver uit elkaar omdat 0

5. Midden en lange termijn projecten

je een klein gebied als uitgangspunt neemt, bij een eventueel vervolg kan het gebied vergroot worden maar dan staat er al een deel waar je op kunt voortborduren. 2

6

3

4

5

9

6 mnd

12 mnd

overleg een keer per drie maand

Delflanplein ontmoetings punt

De Plekken die we bezoeken: 1 - Delflandplein kunstwerk en paviljoen 2 - Albert Heijn en Lidl entrees 3 - Overschiestraat

4 - Zuidblok 5 - Plinten, zuidkant en noordkant 6 - Modestraat 7 - Parkeerterrein 8 - Golden Garden 9 - A10 tunnels 10 - Startblok Riekerhaven

10 Startersblokken Riekerhaven

9 Tunnel

Plinten

7 Parkeerterrein

8

6 Modestraat

Tunnel

1

Plein

5

Golden Garden

9

Heijn en 2 Albert Lidl entrees

3

Overschiestraat

4

Zuidblok

Bron: Placemaking Plus

28 - © Placemaking Plus


Voortdurende evaluatie

3. Place game

Plekken bepan in een gebied

1/2 dag

3

Placemaking Plus Training

Place Game B.O.B bewoners, ondernemers, belanghebbenden 4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

1-2 maanden

The Place Game is een hulpmiddel voor het evalueren van management eenPlace openbare ruimte - een park, een plein, een markt, een teamstraat, zelfs een straathoek - en onderzoekt met behulp van verschillende observatiestrategieën. Het 0 1 2 3 4 beste van de Place Game? Iedereen kan het gebruiken. Je hoeft geen planner of een academicus te zijn. Eigenlijk overleg een maand niets over de stad te weten! Je moet hoeftkeer u per helemaal gewoon goed opletten hoe je je voelt in een ruimte ... en vertrouw op je intuïtie. Vanwege de toegankelijkheid is de Place Game een ideale activiteit voor community6 9 workshops, het biedt bewoners een eenvoudig hulpmiddel om de bezittingen en tekortkomingen van de openbare ruimten die ze dagelijks gebruiken te identificeren.

5

De Place Game nodigt gebruikers uit om hun eigen oordelen en observaties over een ruimte te maken. De enorme verscheidenheid aan beoordelingen en antwoorden die uit de oefening naar voren komen, 6 mnd laat zien hoe dynamisch de openbare ruimte is, elk met functies en attributen die uniek zijn voor een bepaalde ruimte. regio of gemeenschap. Dit is waarom het werkt. Door de evaluatie en analyse van een ruimte in de handen van zijn gebruikers te plaatsen, vertrouwen we volledig op het idee dat 12 mnd ‘de community de expert is’. Degenen die een plaats het beste kennen zijn degene die de plek dagelijkse gebruiken; de bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden (BOB)!

Bron: Placemaking Plus

© Placemaking Plus - 29


oortdurende evaluatie Placemaking Plus Training

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

. Place game

1/2 dag

1-2 maanden

Place anagement team 0

overleg een eer per maand

6

1

Korte termijn project 5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

De complexiteit van openbare ruimtes is zodanig dat je niet kunt verwachten dat alles in het begin goed zal zijn. De beste ruimtes experimenteren met2 kortetermijnverbeteringen die 6 mnd gedurende vele 3 4 5 jaren kunnen worden getest en verfijnd! Elementen zoals zitplaatsen, terrasjes, openbare kunst, striping van oversteekplaatsen en voetgangersparadijzen, gemeenschappelijke tuinen en muurschilderingen zijn voorbeelden van verbeteringen die in een korte tijd kunnen worden bereikt. 9

12 mnd

Kortetermijn- en goedkope oplossingen hebben een opmerkelijke impact op de vormgeving van buurten en steden.

Bron: Placemaking Plus

30 - © Placemaking Plus

Traditionele top-down planningsprocessen zijn niet alleen tijdrovend, maar ze hebben ook zeer onvoorspelbare resultaten. Door communitys op te zetten en ​​te experimenteren met proefprojecten op korte termijn (voordat wordt geïnvesteerd in grotere, meer permanente veranderingen in de openbare ruimte), ontstaat creatieve participatie in de community en kunnen ze ook nieuwe financieringsbronnen voor de toekomst van het project uitnodigen. Ideeën kunnen op korte termijn gebruikt worden als eerste stap naar verandering op de lange termijn. Dit is een geweldige strategie voor community die de behoefte aan verbeteringen erkennen, maar geen directe middelen hebben en / of voor diegenen die directe, stappen willen ondernemen in de richting van het uitvoeren van een langetermijncommunity visie.


2-3 maanden

1/2 dag

1-2 jaar

1-2 maanden

Placemaking Plus Training

Place management team 0

1

2

3

4

5

6 mnd

overleg een keer per maand

Coalities voor realisatie van projecten

Coalitie 0

3

6

9

12 mnd

overleg een keer per drie maand

Deze coalities zijn in de loop van de tijd in verschillende vormen uitgevoerd. De coalities kunnen zijn voor financiële, fysieke, materiële of dienstenondersteuning voor de realisatie van een project in het gebied.

Delflandplein

© Placemaking Plus - 31


Placemaking Plus Training

4. Korte termijn projecten (Quick Wins)

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

1-2 maanden

2

3

9

4

Midden en lange termijn projecten

Uit ervaring weten we dat als de korte termijn projecten worden uitgevoerd dat de community enthousiast wordt en vaak ook groter wordt. het effect is zichtbaar mensen leren elkaar kennen in een 6 mnd 5 buurt en willen zich er graag mee bemoeien. Door een maandelijks Placemanagement Team in te plannen komt iedereen bij elkaar en worden er nieuwe ideeĂŤn ontwikkelt als vervolg op de eerste projecten. Vaak is de wens om de zomerprogrammering over te laten gaan in een 12 winterprogrammering. mnd

Bron: Placemaking Plus

32 - Š Placemaking Plus

Voor de lange termijn is het doen van Placemaking plus om ons langzaam terug te trekken uit een gebied en de inmiddels sterke community het over te laten nemen. Zie hieronder een opsomming van projecten waar korte/midden en lange termijn projecten zijn gerealiseerd.


Placemaking Plus Training

Voortdurende evaluatie

Voortdurende evaluatie

Van nature vragen goede openbare ruimtes die inspelen op de behoeften, de meningen en de voortdurende 4. Korte termijn veranderingen de gemeenschap aandacht. 3. Place game van projecten Voorzieningen verslijten of hebben(Quick onderhoud nodig, Wins) behoeften veranderen en andere dingen gebeuren in een stedelijke omgeving. Openstaan voor ​​ de behoefte aan verandering en het hebben van de flexibiliteit van het 1/2 dag 1-2 maanden management om die verandering tot stand te brengen, is wat een Place geweldige openbare ruimtes en grote steden en management dorpen maakt! team

. Plekken bepaen in een gebied

0

1

2

3

4

5. Midden en lange termijn projecten

1-2 jaar

5

6 mnd

overleg een keer per maand

3

6

9

12 mnd

Š Placemaking Plus - 33


Placemaking Plus Training

34 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

4. PLACEMAKING PLUS PROJECTEN

© Placemaking Plus - 35


Placemaking Plus Training

Park aan de Machineweg, Aalsmeer

Uitdaging: In opdracht van de gemeente Aalsmeer en in samenwerking met Green Park Aalsmeer, Stichting Schiphol Living Environment en de landschapsarchitecten van ZUS Rotterdam is het Placemakingproces dit keer gestart in Machinepark als aanloop naar een stedenbouwkundig ontwerpproces. Werkwijze: Machinepark ligt tussen de Machineweg, Aalsmeerderweg en de Hornweg nabij Schiphol. De lokale belanghebbenden kwamen samen om hun ervaringen met de grote groen- en waterruimten strategisch gelegen in een industrieel gebied te delen.

Bron: ZUS

Bron: ZUS 36 - Š Placemaking Plus

Resultaat:

Bloemhofpark De belangrijkste resultaten waren verbetering van de toegangsweg, verplaatsing van de jeugdclub, en de behoefte aan een kas en handbalzone. De bovengenoemde suggesties liggen nu bij het Placemanagementteam en ZUS om ze te transformeren in korte- en langetermijn ontwerp oplossingen.

Bron: Aalsmeer Vandaag


Placemaking Plus Training

Muziekplein, Utrecht Terwijde

Uitdaging: Het Muziekplein heeft een deel van zijn levendigheid verloren doordat het gebied een onduidelijke functie heeft en niet volledig wordt gebruikt.

het Muziekplein uitgebreid te bestuderen. Enkele aanbevelingen die uitkwamen waren: banken plaatsen, speeltoestellen, mobiele catering en de implementatie van een klein bos.

Buurtbewoners en - ondernemers zouden hier graag verandering in willen zien en het Muziekplein weer zien floreren.

Resultaat:

Tiny Forest Een kansrijk kortetermijn-initiatief dat al voor de Place Game bestond is de aanleg van een Tiny Forest. Op dit idee wordt zeer positief gereageerd door de gemeenschap. Het Tiny Forest kan door de scholen voor natuurlessen worden gebruikt en zal het Muziekplein een extra impuls geven.

In samenwerking met de gemeente Utrecht is Placemaking Plus de uitdaging aangegaan om van het Muziekplein weer een aantrekkelijke plek te maken. Werkwijze: We hebben input van de gemeenschap gezocht door een Place Game te organiseren en de omgeving rond

Afgezien van dit zijn vele andere kortetermijnideeĂŤn zoals aangegeven op de kaart in de pijplijn.

Legenda: Plangrens Huidige watergrens Moerascipres Esdoorn Tiny forest Grasveld Franse boomschors Industrieplaat 1,20 x 1,20 Asfalt zwart Fietspad in 2x2 m industrieplaats zwart

Steiger Waterpunt (Vitens) Bloemenveld (mengsel van bloemen) natuurlijke ecologische oever

A. C.

B.

Verlichting Afvalbakken

Waterpeil -0.15 - +0.15 NAP

Bank rondom boom

A. Speelplek, 6-11 jaar

B. Activiteitenplein, alle leeftijden

+0,0 NAP

C. Ball pole

24 PP

Hoogte gebied ca +1.00 NAP

+0,8 NAP

D. Jongerenplek

F.

E. Ontmoetingsplek F. Sportzone

E.

0

D.

De Ruyterkade 107 1011AB Amsterdam t. 020 5353070 f. 0204217124 e. info@bf-as.nl w. www.bf-as.nl Project:

Muziekplein Onderwerp:

Waterpeil -0.15 - +0.15 NAP

Voorlopig Ontwerp Opdrachtgever:

Gemeente Utrecht

Bron: Placemaking Plus

Formaat:

A1 Datum:

10-09-2019

Plankaart met speelplekken

Š Placemaking Plus - 37 0

5

10M

5

10M


Placemaking Plus Training

Centrum Schalkwijk, Haarlem Uitdaging: Na vele succesvolle jaren hebben veel grote winkelcentra op dit moment te maken met moeilijke tijden. Hun winkelconcept voldoet niet meer aan de hedendaagse behoeften. Winkelen werd meer dan ooit een recreatieve activiteit en zou daarom zeer plezierig moeten zijn. Bijkomende activiteiten en verschillende functies worden een integraal onderdeel van het winkelen. Niettemin verslechtert het aantal bezoekers in deze situatie nog meer, omdat deze plaatsen hun functie van een sociale ontmoeting verliezen - met minder bezoekers komen er meer winkels vrij die het winkelcentrum in een neerwaartse spiraal doen ronddraaien. Om dit proces een andere richting te geven, begon Placemaking plus aan dit winkelcentrum te werken toen het placemakingproject werd gestart. Werkwijze: Tijdens het proces is Triple-Threat, een jongerenorganisatie, gevormd. Deze organisatie speelde een sleutelrol bij het realiseren van korte- en langetermijnideeën

38 - © Placemaking Plus

Resultaat: In de afgelopen twee jaar heeft Placemaking bijgedragen aan de realisatie van DAK en OnderDAK! DAK is een inspirerend project in samenwerking met de eigenaren van Winkelcentrum Schalkwijk, de Winkeliersvereniging, De stad Haarlem, Triple Threat Community (600 kinderen uit de buurt zitten op de basketbalclub van TTT), Dock Haarlem en meer. Een enorme ommekeer in één jaar; van ruimte naar plaats! Na het succes van DAK Schalkwijk en de prettige samenwerking met Triple Threat, DOCK en de gemeente, lanceerde winkelcentrum Schalkwijk het project OnderDAK in maart 2017. OnderDAK biedt alle activiteiten van DAK onder één dak, inclusief sport, workshops, religieuze diensten en lezingen. Met een lounge met een eigen boekenplank verandert het winkelcentrum in meer dan alleen een winkelgebied. Het is nu een ontmoetingsplaats voor alle leeftijden.


Placemaking Plus Training

Uitdaging: Dit jaar en ook de komende jaren zal er volop worden gebouwd en verbouwd in en rondom winkelcentrum Schalkwijk. Om in deze fase het centrum aantrekkelijk te houden is Placemaking, misschien meer dan ooit, een doeltreffend middel. Werkwijze: Dit jaar is er een nieuwe Place Game georganiseerd met de nadruk op de openbare ruimte (pleinen buiten het winkelcentrum) met de nadruk gelegd om met name de verblijfskwaliteit van de buitenruimte te verhogen en de verbindingen met de omliggende buurten te versterken.

De nieuwe bouwwerkzaamheden zullen de placemakeractiviteiten niet ontmoedigen. Een voorgestelde brug helpt het winkelend publiek de bouwlocatie overzien en integreert het gebied zelfs in deze periode. Winkelcentrum Schalkwijk noemen we tegenwoordig Centrum Schalkwijk.

Resultaat: Door te starten met uitvoering van de korte termijn ideeën, zoals het plaatsen van bankjes, speeltoestellen, tijdelijke fietsenstalling en mobiele horeca kan het centrum op korte termijn aantrekkelijker worden. De levendigheid in de omgeving kan gestimuleerd worden met bedrijfsactiviteiten en bedrijfsactiviteiten.

© Placemaking Plus - 39


Placemaking Plus Training

Centrum Reigersbos, Amsterdam Zuidoost

Uitdaging: Reigersbos is een diverse wijk in Amsterdam Zuidoost. Reigersbos heeft elke woensdag een van de meest verse en druk bezochte lokale markten in de stad. De vraag die bij Placemaking Plus opkomt is, hoe zit het met de andere dagen? De gemeente Amsterdam en andere partijen zochten naar een goede manier om het gesprek met de omgeving over de wijk te voeren. Dit om er achter te komen wat er speelt in de wijk en hier vervolgens gezamenlijk een aanpak voor op te zetten. Reigersbos is aangewezen als ontwikkelbuurt door de gemeente Amsterdam met een collegebesluit in november 2017. De leefbaarheidcijfers voor het gebied zijn aan de lage kant (Dit komt tevens door hoge werkloosheid en hoog percentage bewoners

40 - Š Placemaking Plus

wat leeft onder de armoedegrens) ten opzichte van de rest van de stad. In de toekomst worden er woningen toegevoegd. Genoeg redenen om deze wijk wat meer aandacht te geven. In de Koers 2025 van de gemeente Amsterdam staat de wens om Reigersbos te verdichten. De ontwikkelaar van de gebouwen rondom het metrostation toont daarbij interesse en wil graag de leegstaande kantoren geschikt maken voor een andere (en vooral mooie) nieuwe bestemmingen.


Placemaking Plus Training

Werkwijze: Placemaking Plus samen met Sectie 5, Cordaan, Gemeente Amsterdam en een vastgoedontwikkelaar zochten input van de community door een Place Game te organiseren en de omgeving rondom het Reigersbos uitgebreid te bestuderen. Enkele aanbevelingen die uitkwamen waren: plaatsen voor banken, speeltoestellen, mobiele catering, om de straten kleurrijker te maken. Resultaat: Uit de Placemanagemntteams kwam steeds vaker naar voren dat het sober is in de wijk (enkel jaren 80 bouw). Bankjes worden verwijderd omdat er “hangmannen” op zitten en biertjes drinken. Placemaking Plus is ook met

de Gemeente en Politie door de wijk gelopen om aan te geven dat bewoners het leuker willen maken. Met het thema “kleurrijk Reigersbos” willen we met schilderingen (streetart), aanleg tuinen en toevoegen verlichting alle toegangen tot het winkelcentrum verbeteren en opvrolijken. De muurschildering in Reigersbos is inmiddels met groot effect gerealiseerd. Het resultaat is een prachtig kunstwerk die de plek meer indentiteit geeft. Omdat de muurschildering een idee van de mensen uit de buurt was, heeft het direct een meerwaarde. Het geeft de buurt kleur en is aanleiding tot dialoog.

© Placemaking Plus - 41


Placemaking Plus Training

Hondsrugweg, Amsterdam Zuidoost Uitdaging: Hondsrugweg maakt deel uit van het kantoren- en bedrijvengebied van Amstel III. De zone Amstel III heeft onlangs een nieuwe weg ingeslagen met een geleidelijke overgang van een monofunctioneel werkgebied naar een gemengd stedelijk woon-werk gebied. Het plan is om jongeren, zowel studenten als jonge professionals, te laten verblijven in het gebied om dit zo verder te verlevendigen. De nieuwe functies en faciliteiten in Amstel III maken het voor het bedrijventerrein mogelijk om te transformeren naar een aangename werkomgeving waar mensen ook kunnen wonen. Als onderdeel van deze nieuwe koers zal op termijn de Hondsrugweg veranderen naar Freezone Hondsrugpark. De vraag is dan, hoe deze overgang van

de huidige brede straat naar een park, genaamd “Hondsrugpark” kan ontwikkelen de komende jaren in een stapsgewijs proces. Hoe kan de Hondsrugweg worden getransformeerd in een aantrekkelijk gebied voor de mensen die in de regio wonen en werken? Werkwijze: Placemaking Plus vormde een sterke coalitie met Wonam. Het proces voor dit project was interessant omdat een huisvestingsorganisatie initiatief nam en meehielp met het opzetten van het placemanagement-team. Ze zijn zeer betrokken geweest bij het hele proces.

THE HONDSRUGWEG

SOUTH

NORTH

AMERICA

AMERICA

No r t h

S

e

a

kleur

IKEA

42 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Resultaat:

Stichting Freezone Hondsrugweg

Hondsrugweg en de omliggende omgeving zal de komende jaren transformeren van een eenzijdig kantoorgebied naar een woonwerkgebied. Op dit moment worden veel panden verkocht aan ontwikkelaars en staan er al panden leeg of worden tijdelijk bewoond. Deze panden zouden ook op andere manieren kunnen worden ingezet ten behoeve van Placemaking. Het gebied voelt nu echt als een kantorenterrein, er zijn geen plekken waardoor je hier zou blijven hangen. Dit is iets wat echt moet gaan veranderen. Zowel qua inrichting als programmering kan er veel worden gedaan, zowel op korte als lange termijn.

Inmiddels wordt er een stichting opgericht waar meerdere vastgoedeigenaren al hebben geĂŻnvesteerd in Placemaking. Met deze gelden is Placemaking deels opgepakt. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de gemeente. De ervaring van Placemaking is dat 60% van de initiatieven vanuit placemaking een permanent onderdeel worden in de publieke ruimte. In Placemaking is er geen sprake van een einddatum. Wanneer lokale krachten Placemaking oppakken zal de publieke ruimte duurzaam worden getransformeerd naar levendige en geliefde plek.

Š Placemaking Plus - 43


Placemaking Plus Training

5. SPREKERS

44 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 45


Placemaking Plus Training

Ama Koranteng-Kumi

Okrah Donkor

Oprichter & Creatief leider

Founder Triple ThreaT, Haarlem

Ama Koranteng-Kumi is de oprichter van Creating Edges. Zij initieert en organiseert projecten die bijdragen aan een inclusieve maatschappij en opereert op de cutting edge van kunst, politiek, empowerment en eco-wellbeing. In 2014 stichtte ze Bloei & Groei, stadstuinen in Amsterdam Zuidoost waar vrouwen door middel van tuinieren en de natuur, mentaal, fysiek en sociaal veerkrachtiger worden en (opnieuw) tot bloei komen. Sinds 2017 werkt ze ook als adviseur diversiteit & inclusie bij De Museumstichting, de koepel boven het Fotomuseum, het Modemuseum en diamantmuseum DIVA in Antwerpen. Koranteng-Kumi heeft een master Genderstudies behaald aan de Universiteit Utrecht en woont afwisselend in Amsterdam en Antwerpen. Haar publicaties verschenen o.a. in NRC Next, De Morgen, Charlie Magazine en One World magazine.

Oprichter en projectmanager van een op vrijwilligers gebaseerd leefstijlproject in Schalkwijk, een ontwikkelingsgebied in Haarlem. Triple ThreaT is enn project waarbij kunnen jongeren wekelijks deelnemen aan basketbal- en hiphopdansprojecten en -evenementen. Okrah begon dit project in 2009 om de jeugd van zijn buurt te inspireren en hen te stimuleren om iets met hun passie te doen. Zijn passie voor basketbal maakte verschil in zijn leven vanwege de nodige discipline en mentaliteit. Triple ThreaT is zijn manier om anderen te inspireren met zijn passie. Triple ThreaT richt zich niet op sport zelf, maar op de cultuur en levensstijl erachter.

Munir de Vries Illustrator

Saar Francken Sociale innovatie & participatie manager

Ik stel mijn kennis en ervaring graag ten dienste van organisaties die voor ons collectieve goed zorgen. De afgelopen tien jaar heb ik overheden, woningcorporaties, verenigingen en burgerinitiatieven bijgestaan met strategisch advies en projectleiding op het gebied van sociale innovatie. Mijn specialiteit is open sociale innovatie: het betrekken van verschillende stakeholders rond een maatschappelijke vraagstuk om tot een nieuwe aanpak te komen. Momenteel werk ik als participatiestrateeg voor de Gemeente Amsterdam.

46 - Š Placemaking Plus

Ik ben Janneke van der Kroft en woon sinds 2010 in Amsterdam. In maart 2018 ben ik gestart bij Placemaking Plus, voor die tijd ben ik in verschillende functies gewerkt bij een woningbouwvereniging in Amsterdam (Eigen Haard). Hier ben ik betrokken geweest bij hele mooie en verschillende projecten in en om Amsterdam die tot stand zijn gekomen met veel verschillende partijen. Zo is ook mijn netwerk binnen stedenbouwkundige ontwikkelingen vergroot. Amsterdam is niet alleen mijn woonplaats maar ook een hobby en woonkamer. Maar ook andere steden vind ik interessant, loop ik graag rond, speel buiten en ontmoet mensen. Ik vind het heel mooi om te zien hoe soms al met kleine dingen de verbinding tussen buurtbewoners zichtbaar is. En te zien hoe je mensen betrokken kunt laten voelen bij hun buurt door hen hier zelf verantwoordelijkheid in te geven. Ik heb aan de ASRE de modulen marktanalyse, gebiedsontwikkeling en projectontwikkeling afgerond. Enkele jaren geleden heb ik ook de Masterclass conceptontwikkeling bij de Neprom gedaan Casussen die op dit moment mijn interesse wekken zijn: mobiliteit, zorgvraag, nieuwe woonconcepten en innovatie op gebied van leven en wonen.


Placemaking Plus Training

Sven Schroots Adviseur AkroConsult Ik ben technisch bestuurskundige en afgestudeerd aan de TU Delft met als richting ‘Building environment and spatial development’. Voor Akro Consult ben ik werkzaam geweest op het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en heb ik gewerkt aan de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Ondertussen ben ik vier jaar werkzaam bij Akro Consult als procesmanager en adviseur bij vastgoeden gebiedsontwikkeling. Mijn focus ligt op het creëren en organiseren van publiek private samenwerkingen, waarbij wij voornamelijk werken voor gemeentes, corporaties, zorginstellingen of ontwikkelaars of een samenwerking tussen deze partijen. Afgelopen jaren heb ik aan verschillende projecten gewerkt, van uitbreidingen van wijkcentra tot aan stadsvernieuwing en gebiedstransformatie met creatieve bedrijvigheid. Tevens ben ik co-auteur van de recentelijk verschenen Reiswijzer Gebiedsontwikkeling 2019 en geef ik colleges over procesmanagement en samenwerking bij gebiedsontwikkeling bij de TU Delft, Hogeschool Den Haag, Fontys Hogeschool in Eindhoven en NEPROMopleiding.

Williette van Arendonk Stedelijke gebiedsontwikkeling

Ruim dertig jaar geleden ben ik aan de TU Eindhoven afgestudeerd als bouwkundige, in de richting stadsvernieuwing. Tien jaar geleden heb ik de master city developer aan de Erasmus Universiteit afgerond. In de tachtiger jaren heb ik een aantal jaren als bewonersondersteuner in de stadsvernieuwing gewerkt, daarna kwam ik in de wereld van de woningcorporaties terecht. Ook heb ik gewerkt bij de gemeente Amsterdam en Kristal, een projectontwikkelaar voor woningcorporaties. Sinds een jaar of vijf werk ik als zelfstandig professional op het gebied van vastgoed- en gebiedsontwikkeling. Daarbij ligt mijn focus op binnenstedelijke transformatie, wijkaanpak en herontwikkeling van bestaand vastgoed. Ik werk vooral voor woningcorporaties, en ook voor overheid en zorg. Afgelopen jaren heb ik onder andere gewerkt aan de transformatie van Oostenburg, een van de oostelijke eilanden in Amsterdam-Centrum. Ruim dertig jaar geleden ben ik aan de TU Eindhoven afgestudeerd als bouwkundige, in de richting stadsvernieuwing. Tien jaar geleden heb ik de master city developer aan de Erasmus Universiteit afgerond. In de tachtiger jaren heb ik een aantal jaren als bewonersondersteuner in de stadsvernieuwing gewerkt, daarna kwam ik in de wereld van de woningcorporaties terecht. Ook heb ik gewerkt bij de gemeente Amsterdam en Kristal, een projectontwikkelaar voor woningcorporaties. Sinds een jaar of vijf werk ik als zelfstandig professional op het gebied van vastgoed- en gebiedsontwikkeling. Daarbij ligt mijn focus op binnenstedelijke transformatie, wijkaanpak en herontwikkeling van bestaand vastgoed. Ik werk vooral voor woningcorporaties, en ook voor overheid en zorg. Afgelopen jaren heb ik onder andere gewerkt aan de transformatie van Oostenburg, een van de oostelijke eilanden in Amsterdam-Centrum.

© Placemaking Plus - 47


Placemaking Plus Training

Stefan Bödecker Oprichter bij Placemaking Plus Na zijn studie aan de TU Delft heeft Stefan bij een aantal toonaangevende ontwerpbureaus gewerkt. Bij BFAS+ is hij sinds 2004 toegetreden tot de directie. In 2016 is BFAS+ op initiatief van Stefan zich – naast Architectuur en Stedenbouw – ook gaan richten op Placemaking. BFAS+ is een ontwerpbureau in het centrum van Amsterdam. Stefan werkt aan zeer uiteenlopende projecten. Het proces van een eerste idee of visie naar het maken, en het samenwerken met mensen is zijn grootste kracht. Zijn voorliefde gaat uit naar moeilijke gebieden waar het gaat om de mensen en naar het verbinden van alle betrokken partijen door alle niveaus heen. Naast zijn werk bij BFAS+ heeft Stefan diverse projecten geïnitieerd zoals: Archicare (stichting voor onderzoek naar ouderen en wonen), Bouwen in de Beurs - een workshop voor 600 kinderen (winnaar Prins Bernard Cultuurfonds, kunst en cultuureducatie). Als beoogd voorzitter van de BNSP ziet hij de verbinding tussen de leden, externe partijen en overige betrokkenen als een belangrijke taak. Het zoeken, uitnodigen en enthousiasmeren van ambassadeurs voor de projecten en statements die we als vakvereniging neerzetten is daarbij van groot belang. Samenwerking met de overige beroeps- en brancheverenigingen die werkzaam zijn in het ruimtelijk domein vormt daar een essentieel onderdeel van. Met de blik op de ruimtelijke toekomst van Nederland zijn deze allianties en verbindingen meer dan noodzakelijk en daar wil de BNSP zich graag aan committeren. Als voorzitter van de BNSP wil Stefan zich samen met de overige bestuursleden graag inzetten om reeds bestaande allianties te verstevigen en nieuwe allianties aan te gaan.

48 - © Placemaking Plus

Peter Groenendaal Oprichter bij Placemaking Plus Geboren in 1949 en opgegroeid in Amsterdam Oost, waar ik al snel het straatleven van de bruisende stad, de Dappermarkt en het Oosterpark ontdekte. Vanaf 1967 heb ik op vele plaatsen in de wereld gewoond. Via Amsterdam Nieuw-West naar Brooklyn, New York en vervolgens naar Toronto, Canada. Daarna woonde en werkte ik 25 jaar lang in Canada, de Verenigde Staten en de Caraïben. Enkele aansprekende projecten zijn onder andere de ontwikkeling van de bestemming voor Nordair / Treasure Tours (eigendom van de Canadese Inuits), sponsorwerving voor festivals in de Canadese hoofdstad Ottawa zoals de Winterlude, het Tulipfestival en National Capitol Airshow. Gestationeerd in Den Haag voor de Canadese overheid heb ik een belangrijke bijdrage geleverd aan het feit dat - tot twee keer toe - de beroemde (alternatieve) Elfstedentocht in Canada is geschaatst. Terug in Nederland werkte ik als coördinator voor Straathandel van de gemeente Amsterdam. In 2004 ontmoete ik Fred Kent en Kathy Madden van ProProject for Public Spaces (www.pps.org) en was gelijk razend enthousiast over placemaking met communities, waarbij de bewoners en gebruikers de experts van een buurt zijn. Zo realiseerde ik mij bijvoorbeeld dat mensen de kracht van de markt zijn. Op dit moment ben ik troste afgevaardigde van de Placemaking Leadership Council en bovendien lid van de UN Habitat’s Future of Places Community. Mijn overtuiging is dat “the World is really going places!”


Placemaking Plus Training

Sugandha Gupta Ontwerper Placemaking Plus Ik ben 28 jaar oud, van Indiase afkomst en heb een academische en professionele achtergrond in architectuur en stedenbouw. Ik studeerde in 2017 af aan de Technische Universiteit Delft in stedenbouw en werd onderdeel van Placemaking Plus om veranderingen in de echte wereld te brengen. Ik ben graag mijn eigen motivator en wil daarom zinvol stedenbouwkundig werk doen in de hele wereld. Ik heb academisch en professioneel gewerkt aan placemaking en tijdelijke stedenbouw projecten voor China, India en Europa. Mijn afstudeerproject #WomenSpatialActivism is de aanpak van een stadsontwerpster van gendergevoelig stedenbouwkundig ontwerp in India door middel van tijdelijke stedenbouw en placemaking. Placemaking Plus biedt mij een platform om een wereldwijd netwerk van placemaking, tijdelijke stedenbouw en stakeholderbetrokkenheid te creĂŤren dat collectieve gemeenschappen en liefdevolle buurten maakt. Aan de ene kant geloof ik dat een goed stedenbouwkundig ontwerp met de vereisten van de echte gebruiker echt een ruimte kan omkeren in een plek om van te genieten, te beminnen en te koesteren. Aan de andere kant kan een goed gevisualiseerd en presentabel ontwerp de realisatie ter plaatse verminderen en de wijzigingen corrigeren op basis van suggesties van gebruikers.

Š Placemaking Plus - 49


Placemaking Plus Training

6. PUBLICATIE

50 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

PEOPLE POWER mARKETS Peter Groenendaal (placemaker)

I believe in markets. From neighbourhood street markets to markets in buildings, markets bring people together to trade, to meet, or even to play a game of chess. At the heart of markets are the people. It’s people who power markets. The three street markets in this chapter are truly powerful places and each is a credit to their thriving community. With low maintenance costs for merchants, produce and products are affordable to most customers in their communities. Three places where people have always been, and are fully immersed in their local markets are described below. From Crete to Amsterdam and Buenos Aires. Markets pure and simple for more than 2500 years. Going to these markets is truly a personal experience.

CrySTaLLo From mireS, CreTe, GreeCe The oldest markets recorded are those from Agora’s in Knossos, Crete and Athens. The word Agora is Greek for ‘open place of assembly’ and designated as the area in the city where citizens gathered for announcements, joined military campaigns or discusses politics. Open-air, or tented, markets later redefined the Agora as places where merchants and craftsmen made and sold their products. In 2013, I visited the weekly market in the town of Mires, Crete, with my travel companion. As we turned the corner to the market’s entrance, an older, tiny lady stood with two empty fruit crates. She was making and selling cup holders. We bought a few and she gave us a muffin and a glass of water. The next afternoon we ran into her on the street. Her name was Crystallo; she was in her sixties and had been working in the markets of southern Crete for many years. At the end of 76

© Placemaking Plus - 51


Placemaking Plus Training

Crete’s tourist season, Crystallo takes the ferry to Athens to work the markets there. She asked us to guard her merchandise for a while. Of course we did, and when she came back she gave us another muffin and glass of water. To us Crystallo represents Greek market merchants from a 2600-year history. In artist renderings of the ancient Agora Markets the stalls were just as simple as the Greek street markets of today, with merchants selling homemade products and home grown produce, just like Crystallo.

Crystallo from Mires, Crete

Feria de maTaderoS, buenoS aireS, arGenTina Every Sunday, the Feria de Mataderos takes place in the Barrio with the same name. Mataderos is a large barrio in the southwest of Buenos Aires, and totally different from European-styled neighbourhoods like Palermo, Belgrano and Puerto Madero. The name Mataderos stems from the livestock market and slaughterhouses. The area has always been a hub for rural commerce as it was the first stop for gauchos in the city. Feria de Mataderos, Buenos Aires Since 1986, the community celebrates every Sunday with the Feria de Mataderos, an exuberant celebration of Argentina’s gaucho culture, cuisine, and crafts. The weekly Sunday market stretches out two kilometers along the major street, La Defensa. It is an incredible weekly event.

Flexible parking lots and garages become market stalls, places to eat, and later the stage for musicians, street artists—and lots of Tango. The City does not charge the locals to sell their goods nor for the space to sell, enabling local people to earn a living. From homemade pies and cakes to leather goods, jewellery and used clothing—everything is on offer. Around mealtimes the whole area becomes one giant barbecue pit. And everywhere music plays and people spontaneously dance. Late into the afternoon this market booms with people and energy. I was there in 2014. The strength of the Feria as a place to meet and conduct business is evident. When speaking with locals, a common theme is safety and security once the Feria ends and buses usher out the visitors. During the Sunday Feria, Mataderos is idyllic but as evening falls they say it becomes unsafe. This weekly happening in Mataderos is pure magic: space turns into place, a delightful destination where people shine.

77

52 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

daPPer markeT, amSTerdam, The neTherLandS Amsterdam features more than 175 of the world’s nationalities. The Dapper Market seems to attract them all, either as merchants or customers. Like most of the more than 25 markets in Amsterdam, the Dapper Market, is a street market. Six days a week, the street transforms from public space into a bustling market place. About 15,000 people attend the market each day, which amounts to 4.8 million a year, more than the number of visitors to the Empire State Building in New York.

Dapper Market, Amsterdam

Amsterdam East’s Dapper neighbourhood is a truly diverse neighbourhood and it’s no surprise the market reflects this diversity. Many of the nationalities that have come to Amsterdam have trading in their genes so the Market always gets new blood. In Amsterdam, the City manages most markets. Compared to shops, the rules and regulations for markets are far more rigid. These rules were established more than a hundred years ago to prevent violence at the start of markets in the mornings. People nearly killed each other for a better place at a corner or at the centre of the market on Dapper Square.

LeSSonS From The markeTS Lately there is some movement towards merchants and entrepreneurs running markets, as Governments don’t see this as their core business. There are successes to report, as well as failures. A good mix in management groups is definitely the key. It is crucial to include citizens/consumers with an advisory role in market management. A good market has a mix of products and people, and above all it is a great place to be. Successful markets need to communicate their success effectively. Programming and communication to the community is also important, using an up-to-date web page in various languages, Facebook, and other Social Media. Mataderos proves that if the city is willing and able to offer space, the people will respond and seize this opportunity to develop their entrepreneurship, a first step on the social mobility ladder. The Dapper Market proves on a daily basis that more than hundred nationalities with a common goal to earn a living can succeed. The market has far-reaching positive effects on those who work and use the market as well as the City of Amsterdam as a whole. Here the City manages the market and charges market fees. At night, the Dapper Street is a paid parking street--double income for the City. Markets can provide a great, human experience for the city at eye level. Markets have been the ultimate way for people to meet and conduct business. Cities have grown from Markets. People truly power markets all over the world. With and/or without rules. Pure and simple. 78

© Placemaking Plus - 53


Placemaking Plus Training

Three by-ProduCTS oF Good markeTS Local economies were built around markets, which offered affordable opportunities for people looking to start a small business and represented vital lifelines connecting consumers and producers. In no other public space is the multi-purpose extent of place so thoroughly represented. Markets act as catalysts for creating centres in neighbourhoods that have lost their sense of place. With the help of Project for Public Spaces (PPS), we’ve developed a list of three byproducts of good markets. We need to preserve these very special, multi-functional places and the role that they play in the long-term health of local economies. We need to support the creation and management of markets of all sizes around the world in order to reconnect local economies and communities. Vibrant Markets Strengthen Local Identity Not only are markets a vital source of community engagement, markets can serve to amplify cherished aspects of local culture. The idea of a market is pretty open to the region’s talents and interests. Along with industry, many cities have lost their sense of identity. Food will always be the core of markets, but everything else depends on local needs. For example, the city of Detroit is well known for the automobile industry. A weekly market for classic cars could enhance the city’s identity and provide a vibrant venue for community gathering. Every Saturday food trucks could set up in a parking lot with a line-up of classic cars for sale along the edges. If local community leaders are open to it, a market can be anything. Clustering of Activity Turns Markets into Community Hubs When food and agriculture play an important role in local culture, a market becomes an easier sell. But with many cities disconnected from the greater food systems that serve them, ancillary uses become important for longevity. This bodes well for places. Great markets are created by clustering activity. They require the intentional aggregation of local food production, but also of other services and functions. The food is the central reason for why people gather, and that gathering creates a hub for community life. Markets Catalyse Neighbourhood Development A major strength of markets in today’s economy is that public markets are a substantial economic driver in many cities around the globe. Markets create plenty of room for small businesses and fine-grained economic development by offering a “Lighter, Quicker, Cheaper” way to support, promote, and increase economic activity. Every city has the resources to locally produce food—and if a place as dense as New York can become an urban agriculture leader, any city can. Moreover, the gather of people, the social production aspect of markets, is an essential contribution to economic resilience for both urban and rural communities. 79

54 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Aanbevolen meting:Appleyard, Donald. Livable Streets Bernick, Michael and Robert Cervero. Transit Villages in the 21st Century Engwicht, David. Mental Speed Bumps: The Smarter Way to Tame Traffic Gehl, Jan. Life Between Buildings Jacobs, Allan. Great Streets ---. Looking at Cities Jacobs, Alan, Elizabeth MacDonald and Yodan RofĂŠ. The Boulevard Book Jacobs, Jane. The Death and Life of American Cities Kotter, John P. Leading Change Kunstler, James Howard. The Geography of Nowhere LaFarge, Albert, editor. The Essential William H. Whyte Lynch, Kevin. The Image of the City Marcus, Claire Cooper. Easter Hill Village ---. People Places McKnight, John and John P. Kretzmann. Building Communities from the Inside Out Moudon, Anne Vernez. Public Streets for Public Use Oldenburg, Ray. The Great Good Place Sucher, David. City Comforts Urban Ecology. Walkable Streets: A Toolkit for Oakland. Whyte, William H. City: Rediscovering the Center ---. The Social Life of Small, Urban Spaces

Š Placemaking Plus - 55


Placemaking Plus Training

7. EVENTS & TRAINING

56 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Afgelopen evenementen Onderstaand een impressie van de Placemaking Plus evenementen van de afgelopen tijd:

Jane’s Walk Amsterdam (Java-eiland & Hotel Jakarta met We Make The City ) 22 juni, 2019

The Just City Index workshop met We Make The City 17 juni, 2019

Fietstocht Schalkwijk met We Make The City 20 juni, 2019

Janes’ walk 10 mei, 2019

© Placemaking Plus - 57


Placemaking Plus Training

58 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

PROGRAMM A (13 september)

E/G BUURT PLACEGAME

DONDERDAG, 13 September 16:00 - 20:00 Locatie: Egeldonk 50

16:00

Inloop Egeldonk 50

16:10

Inleiding en kennismaking

16:20

Presentatie: Wat is Placemaking? Stefan Bodecker & Peter Groenendaal

16:50

PROGRAMM A (13 september) 16:00

Inloop Egeldonk 50

16:10

Inleiding en kennismaking

16:20

Presentatie: Wat is Placemaking? Stefan Bodecker & Peter Groenendaal

Introductie E/G Buurt (Gemeente Amsterdam) Maaike Romans

16:50

Introductie E/G Buurt (Gemeente Amster Maaike Romans

17:00

Wandeling: 10 groepen bezoeken 10 plekken

17:00

Wandeling: 10 groepen bezoeken 10 plekken

17:45

Soep en Broodje

17:45

Soep en Broodje

18:00

Discussie: Wat kunnen we met wat we hebben gezien?

18:00

Discussie: Wat kunnen we met wat we hebben gezien?

18:30

De groepen presenteren hun ideeën

18:30

De groepen presenteren hun ideeën

19:00

Op zoek naar “laaghangend fruit”, management team samenstellen

19:00

Op zoek naar “laaghangend fruit”, management team samenstellen

19:30

Borrel met muziek van Dywell Braaf

19:30

Borrel met muziek van Dywell Braaf

E/G BUURT PLACEGAME

DONDERDAG, 13 September 16:00 - 20:00 Locatie: Egeldonk 50

© Placemaking Plus - 59


Placemaking Plus Training

8. COMPETITIE TRAINING

60 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

In de Placemaking training geven we een plek weg aan een student, onsderstaand de motivatie van Sindhuja Jankiraman:

Motivation for Placemaking Training Sindhuja Janakiraman MSc Landscape Architecture, TU Delft

The image you see attached in this motivation letter is that of my thesis that looks in to developing neighbourhoods in a township located in Cape Town, by activating streets through water & sewage provisioning and introducing sustenance practices such as urban farming for the community to trigger self-construction of houses and bring a sense of belonging for the people. Even though I did not get to work directly with the local community I’ve realized that the project will become successful only with the active involvement of the local stakeholders. This is certainly why I’m applying to get a chance to win an entry into the Placemaking training. Considering I’m a recent landscape architecture graduate from TU Delft and my interest in urban design, getting to be a part of this training will help me gain deeper knowledge in Placemaking ideas and tools and learn immensely from the other participants. This opportunity will also set a perfect foundation before I begin my work as a landscape designer. I kindly request to consider my application to receive a free entry for the training and I hope to receive a positive response!

© Placemaking Plus - 61


Placemaking Plus Training

9. LOKALE MEDIA

62 - © Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Lokale media-aandacht Onderstaand een selectie van artikelen die zijn verschenen rondom onze projecten:

Š Placemaking Plus - 63


Placemaking Plus Training

64 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 65


Placemaking Plus Training

66 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 67


Placemaking Plus Training

68 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 69


Placemaking Plus Training

70 - Š Placemaking Plus


Placemaking Plus Training

Š Placemaking Plus - 71



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.